การบริหารการผลิตและการดำเนินงาน

29 เอกสารอา้ งองิ บทท่ี 1 การผลติ ลกู ฟุตบอล. (2559). [Online]. เข้าถงึ ได้จาก http://annkomnaun.blogspot.com [2559, มกราคม 16] การส่ังซื้อสนิ คา้ ผา่ นระบบพาณชิ ย์อเิ ลคทรอนกิ ส์. (2552). [Online]. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก http://www. teeneemarket.com [2552, มกราคม 31] การใหบ้ รกิ ารทางการพยาบาล .(2559). [Online]. เข้าถึงได้จาก : http://www.Jobnorth thailand.com [2559, กุมภาพันธ์ 9] คานาย อภิปรัชยาสกลุ . (2557). การบริหารการผลิต. (พิมพค์ รั้งที่ 1). กรุงเทพฯ : ดวงกมลสมัย. ชลิต มธุรสมนตรีและคณะ. (2544). กระบวนการผลติ . ภาควชิ าวิศวกรรมอตุ สาหการ คณะ วิทยาศาสตร์ สถาบนั เทคโนโลยรี าชมงคล. นนทบุรี : เจริญรุ่งเรืองการพิมพ์. ณฎั ฐพันธ์ เขจรนันทน์. (2542). การจดั การผลิตและการดาเนินงาน. (พิมพ์คร้งั ท่ี 1). กรุงเทพมหานคร: โรงพมิ พ์แห่งจฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย. ณฐา คุปตษั เฐียร. (2558). การวางแผนและควบคุมการผลิต. กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์แห่งจฬุ าลงกรณ์ มหาวทิ ยาลยั . ปรียาวดี ผลเอนก. (2557). การบริหารการผลิต. (พิมพค์ รั้งท่ี 3). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์แหง่ จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั . เปรยี บเทยี บความแตกตา่ งของรปู ลักษณ์ของโทรศัพท์มือถือในยุคอดีตและปจั จุบัน. (2549). [Online].เขา้ ถงึ ไดจ้ าก http://www. aiv-thai.com [2549, พฤษภาคม 7] ยุทธ กยั วรรณ.์ (2543). การบริหารการผลิต. กรุงเทพฯ : ศนู ยส์ ่อื เสริมกรุงเทพ. ระบบใบส่งั ซอ้ื สินค้า. (2559). [Online]. เข้าถึงได้จาก : http://www.prosoftwinspeed.com [2559,กุมภาพันธ์ 14] พิภพ ลลติ าภรณ์. (2556). การวางแผนลคุ วบคุมการผลิต. กรุงเทพฯ : ซีเอ็ดยเู คชนั่ . ศากุน บญุ อิต. (2558). การจัดการซัพพลายเชนเพื่อความเปน็ เลศิ . คณะพานิชยศาสตรแ์ ละ การบญั ชี มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร.์ กรงุ เทพฯ : ซกิ มา กราฟิคส์. ศริ ิวรรณ เสรีรัตนแ์ ละคณะ. (2541). นโยบายธุรกิจและการบรหิ ารเชงิ กลยุทธ์. กรงุ เทพฯ : ธีระฟิล์มและไซเท็กซ์ จากดั . สมชาย ภคภาคววิ ัฒน์. (2545). การบรหิ ารเชงิ กลยุทธ์. พมิ พค์ รั้งท่ี 8. กรงุ เทพฯ : อัมรินทร์. สุนี ประจวบเหมาะ. (2539). การวางแผนกลยุทธ์ทางการเงนิ เพ่อื การเจรญิ เตบิ โต. คณะพานิชยศาสตร์และการบัญชี กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตร์. สานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. (2559). ภาพรวมการผลิต. [Online]. เข้าถึงได้จาก : http://www.oae.go.th [2559, มกราคม 20] Andrews, K.R. (1980). A Concept of Corporate Strategy. New York : Richard D. Irwin, Inc., USA. [Online]. Available : http://www.academia.edu [2017,19 May] Campbell, A., & Yeung, S. (1991, August). Creating a sense of mission. Long Range

30 Planning. 24(4), 10-20. Oxford : Pergamon Press. Chase R. B., Aquilano N.J. & Jacobs F. R.. (2001). Operations Management for Competitive Advantage. (9thed.).Irwin : McGraw-Hill. Earl F.L. (1974). Organizational Management : System and Process. : San Francisco. A Department of Harper and Row Publishers, Inc. Hanna, M.D. & Newman, W.R. (2001). Operations Management: an integrated approach. Miami University. Ohio : Prentice Hall. Heizer J. & Barry R. (2004). Operations Management. (7thed.). USA : Pearson Education, Inc. Krajewsk, L.J. & Ritzman, L.P. (1996). Operation Management : Strategy and Analysis. (4thed.) Reading : Addision-Wesley. Mintzberg H. (1994). The Rise and Fall of Strategic Planning. New York : Prentice Hall. Porter M. E. (2002). The Global Competitiveness Report 2002-2003. World Economic Forum. Publisher : Oxford University Press Publication. Samuel P. (1983). Strategic Management of Development Programmes: Guidelines for Action (Management Development Series No. 19). Stevenson, W.J. (2002). Operations Management. (7thed.). Irwin : McGraw-Hill. [Online]. Available : http://www.amazon.com/William-J.-Stevenson /e/ B001 ITYC9C. [2017, May 17]

31 แผนการสอนประจาบทท่ี 2 ชือ่ บทภาษาไทย การเลอื กทาเลท่ตี ั้งของสถานประกอบการ ชื่อบทภาษาองั กฤษ Production Site Selection เวลาเรยี น 3 ชั่วโมง/สัปดาห์ หวั ข้อเนอ้ื หาประจาบท 2.1 ปจั จัยทมี่ ผี ลต่อการเลือกทาเลทต่ี ั้ง 2.2 การตัดสนิ ใจในการเลอื กทาเลที่ตงั้ 2.3 การประยุกตใ์ ชก้ ารวางแผนเลือกทาเลที่ตั้งของสถานประกอบการ วัตถุประสงค์เชิงพฤติกรรม 1. เพอื่ ให้ผเู้ รียนได้ศึกษาปจั จัยทีม่ ีผลตอ่ การเลือกทาเลทีต่ ั้ง 2. เพอื่ ใหผ้ ู้เรียนไดเ้ รยี นร้กู ารตดั สนิ ใจในการเลือกทาเลทตี่ ้ัง 3. เพ่ือให้ผูเ้ รียนไดน้ าความรู้ไปการประยุกต์ใช้การวางแผนเลือกทาเลที่ตั้งของสถาน ประกอบการหรือกรณีศึกษาท่ีสบื ค้นไดต้ ามสมควร วิธกี ารสอนและกจิ กรรมการเรยี นการสอนประจาบท 1. ผู้เรยี นศึกษาจากเอกสารที่กาหนดใหโ้ ดยผสู้ อนบรรยายสรุปในหวั ข้อเร่ืองปจั จยั ท่ีมผี ลต่อ การเลือกทาเลทต่ี ั้ง การตัดสินใจในการเลือกทาเลท่ตี ง้ั 2. แบ่งกล่มุ ให้ผูเ้ รียนได้อภิปรายหลังการบรรยายถงึ ปจั จยั อ่ืน ๆ ท่ีมผี ลตอ่ การเลือกทาเลที่ตง้ั นอกเหนือจากเอกสารประกอบการสอนเพือ่ แลกเปลยี่ นเรียนรรู้ ่วมกนั 5. ผสู้ อนแนะนาตัวอย่างกรณีศึกษาที่วิเคราะหป์ จั จยั ในการเลือกทาเลที่ตัง้ มอบหมายให้ แต่ละกล่มุ วเิ คราะห์กรณีศึกษาทส่ี ืบค้น อภปิ ราย ซักถาม 6. ผเู้ รียนทาแบบฝึกหัดจากคาถามท้ายบทเปน็ รายบุคคลโดยผู้สอนคอยใหค้ าช้แี นะในกรณี ซักถาม สือ่ การเรียนการสอน 1. เอกสารใบงานประจาบท 2. เอกสารประกอบการสอน เน้ือหาประจาบท 3. ตัวอย่างรายงานกรณีศึกษาท่ไี ดร้ ับผลประเมินในระดบั ดีมาก หรอื ระดับดีเย่ยี ม เฉพาะ หวั ข้อเร่ือง ปจั จัยในการเลือกทาเลท่ีตั้ง 4. เทคนิคนาเสนอด้วย Power point 5. ส่ือประสม

32 การวัดและประเมนิ ผล 1. สงั เกตพฤติกรรมกลมุ่ ในระหว่างการอภิปราย 2. ความสามารถในการตัดสินใจและการวิเคราะห์ประเด็นปญั หาของหัวเร่อื งปัจจัยใน การเลอื กทาเลทตี่ ้ังของสถานประกอบการตามแต่กรณีศกึ ษาทสี่ บื คน้ 3. ความสามารถในการตอบคาถามทา้ ยบทคดิ เปน็ รอ้ ยละ 70 ของจานวนข้อคาถามประจาบท

33 บทที่ 2 การเลือกทาเลท่ีต้งั ของสถานประกอบการ (Production Site Selection) จากทไี่ ด้กลา่ วมาแล้วในบทที่ 1 ซึ่งเป็นเรื่องของนักบริหารกับการผลิตและการดาเนินงานน้ัน ทาให้ได้ทราบเบ้ืองต้นแล้วว่าแนวทางของการบริหารการผลิตและการดาเนินงานจะประกอบไปด้วย กระบวนการท่ตี อ้ งใช้ปจั จยั นาเขา้ ผา่ นกระบวนการแปลงสภาพออกมาเปน็ ผลิตภณั ฑ์ซ่ึงหลักการสาคัญ คือนักบริหารการผลิตและผู้ปฏิบัติงานควรพิจารณาว่าจะทาอย่างไรท่ีจะเพิ่มผลผลิต (Productivity) ได้โดยการจัดการทรัพยากรให้เกิดต้นทุนต่าที่สุดและการท่ีจะใช้ทรัพยากรหรือปัจจัยในการผลิตให้ได้ ต้นทุนต่าสุดก็ควรเริ่มต้นพิจารณาที่กลยุทธ์การเลือกทาเลที่ต้ังสถานประกอบการหรือโรงงาน ยกตัวอยา่ งเชน่ กลมุ่ แม่บา้ นเกษตรกรในจงั หวดั นครศรีธรรมราชทม่ี ีตน้ ลกู จันทน์เทศ ซง่ึ เจริญเติบโตได้ ดีและมีผลผลิตตลอดปี กลุ่มแม่บ้านจึงเก็บผลลูกจันทน์เทศสุกมาห่ันฝอย อบแห้ง และคลุกเคล้ากับ เกลอื และน้าตาลในสดั สว่ นพอเหมาะแลว้ บรรจแุ ละจัดจาหนา่ ย สว่ นเรื่องสถานท่ีปลูกสร้างโรงเรือนจะ อย่ใู นหมู่บ้านแต่เมื่อถึงข้ันตอนที่สินค้าจะจัดจาหน่ายหากพ้ืนท่ีของแหล่งผลิตต้ังอยู่ห่างไกลจากแหล่ง ตลาดซ่ึงอาจจะต้องสูญเสียค่าน้ามันและต้องใช้เวลาในการขนส่งไปยังตลาดซ่ึงอาจทาให้ต้นทุนการ ผลิตมากสง่ ผลให้ราคาจัดจาหน่ายสูงข้ึนจึงอาจจะเป็นปัญหาและอุปสรรคในการจาหน่ายและกระทบ ต่อรายได้และผลกาไรด้วยสาเหตุของการมีแหล่งผลิตที่อยู่ห่างไกลแหล่งตลาดมากจนเกินไป สาหรับ ผลจันทน์เทศน้ันผู้เรยี นบางรายอาจไม่เคยเห็นจงึ นาเสนอภาพภาพมาให้ชม ปรากฏในภาพที่ 2.1 ภาพท่ี 2.1 ลกู จนั ทน์เทศ ท่มี า : เขา้ ถงึ ได้จาก http://www.kasetcity.com [2559, พฤศจกิ ายน 13]

34 ตัวอย่างของการผลิตในระดับอุตสาหกรรม เช่นอุตสาหกรรมแปรรูปน้ามันปาล์มที่มี การเรม่ิ ตน้ จากการเลือกทาเลที่ตั้งในการปลูกต้นกล้าปาล์มนั้น นักบริหารการผลิตและการดาเนินงาน ตอ้ งศกึ ษาว่าปาล์มเปน็ พืชที่ต้องการน้ามาก การปลูกปาล์มน้ามันจึงควรกาหนดเวลาให้ตรงกับช่วงฤดู ฝนเพราะปัจจัยทีเ่ ปน็ ตวั กาหนดการอยู่รอดและเจริญเติบโตของต้นกล้าปาล์มน้ามันน่ันคือความชื้นใน ดนิ ฤดูฝนในภาคใต้ของประเทศไทยจะเริ่มต้ังแต่เดือนพฤษภาคมถึงตุลาคมแต่ฤดูปลูกที่ เหมาะสมอย่ใู นระหวา่ งเดอื นพฤษภาคมถงึ มิถุนายนซึ่งเป็นช่วงต้นฤดูฝนควรปลูกเมื่อฝนตกแล้วเพราะ ดินจะมีความช้ืน การปลูกในช่วงน้ีทาให้ต้นปาล์มน้ามันตั้งตัวในแปลงได้ยาวนานก่อนถึงฤดูแล้ง (อตุ สาหกรรมผลติ ปาลม์ น้ามนั . เขา้ ถงึ ได้จาก http://www.kasetcity.com. 2559, พฤศจกิ ายน 13) ผู้เรียนหลายคนอาจไม่มีโอกาสได้เห็นรูปร่างและลักษณะลาต้นของกล้าปาล์มน้ามัน สาหรับเอกสารการสอนฉบับนีข้ อนาเสนอภาพเพื่อความเข้าใจมากย่งิ ข้นึ โดยแสดงไวใ้ นภาพที่ 2.2 ภาพท่ี 2.2 ตน้ กล้าปาลม์ น้ามัน ทม่ี า : เขา้ ถึงไดจ้ าก http://www.kasetcity.com [2559, พฤศจิกายน 13] จากการศึกษาของผู้เขียนและผู้ร่วมวิจัยในเรื่องปัญหาและอุปสรรคในการผลิตและแปรรูป ปาล์มน้ามัน ในจังหวัดสุราษฎร์ธานี ปี 2550 ได้ข้อค้นพบและข้อเสนอแนะในงานวิจัยน้ีว่าควรศึกษา ในเชิงลึกประเด็นใดประเด็นหน่ึงซึ่งประเด็นที่น่าสนใจ คือ ปัญหาด้านวัตถุดิบปาล์มซ่ึงควรศึกษา ปัญหาต้ังแต่พันธุ์ การเพาะปลูก การสกัด การแปรรูป รวมไปถึงหน่วยงานต่างๆ ที่เกี่ยวข้องต้ังแต่ เกษตรกร ลานเท โรงงานสกัด โรงงานแปรรูป และหน่วยงานภาครัฐที่เกี่ยวข้อง (ศรีน้า ขุนอ่อนและ

35 เบญจมาส ช่วยนุ้ย. 2550 : 85) ซ่ึงจะเห็นได้ว่าการเลือกทาเลที่ต้ังเป็นประเด็นสาคัญในการบริหาร การผลติ และการดาเนนิ งาน ด้วยเหตุผลที่กล่าวมาข้างต้น นักบริหารการผลิตและผู้ปฏิบัติงานควรให้ ความสนใจในเรอื่ งปจั จยั ท่มี ีผลตอ่ การเลือกทาเลท่ีตั้ง อย่างไรก็ตามได้มีนักวิชาการผู้ท่ีได้ศึกษาและให้ ความหมายของการเลือกทาเลท่ีตั้งและได้วิเคราะห์ปัจจัยในการเลือกทาเลท่ีตั้งไว้หลากหลาย โดย อธบิ ายไวใ้ นเรอ่ื ง ปจั จัยทม่ี ผี ลต่อการเลือกทาเลท่ตี ้งั ในหวั ข้อ 2.1 2.1 ปจั จัยท่ีมผี ลต่อการเลือกทาเลท่ีตง้ั ปรียาวดี ผลเอนก (2557) ประจวบ กล่อมจิตร (2555) พูลสุข สังข์รุ่งและคณะ (2545) ประสงค์ ประณีตพลกรัง (2543) ยุทธ กัยวรรณ์ (2543) พรรณี ประเสริฐวงษ์ (2539) Jacobs & Chase (2010) และ Heizer & Berry (2011) ได้กล่าวถึงความหมายของทาเลที่ต้ังไว้ สรุปได้ว่า การ เลือกทาเลที่ต้ังเป็นการจัดหาส่ิงอานวยความสะดวกของสถานประกอบการและเป็นปัจจัยสาคัญใน การออกแบบระบบห่วงโซ่อุปทาน ปัจจัยต่าง ๆ เป็นแหล่งที่โรงงานอุตสาหกรรมตัดสินใจเลือกทาเล ตามความหลากหลายของเกณฑ์ที่กาหนดไว้ตามความจาเป็นของการแข่งขัน จะทาให้ธุรกิจสามารถ ประกอบกิจกรรมได้สะดวกท่ีสุดโดยคานึงถึงกาไร ค่าใช้จ่าย ความสัมพันธ์กับลูกค้า ความสัมพันธ์กับ พนักงานและสภาพแวดลอ้ มภายนอกอ่ืน ๆ ตลอดระยะเวลาท่ีผปู้ ระกอบการยงั คงดาเนินธรุ กิจอยู่ จากการแบ่งการศึกษาออกเป็นสองมุมมอง คือ กลยุทธ์ในการเลือกทาเลท่ีต้ังสถาน ประกอบการด้านอุตสาหกรรมการผลิตกับการเลือกทาเลที่ตั้งสถานประกอบการด้านบริการโดยใช้ กรอบแนวความคิดของ Jacobs & Chase (2010) และ Heizer & Berry (2011) ซึ่งสรุปได้ดังตาราง ที่ 2.1 ตารางท่ี 2.1 การเปรียบเทียบกลยุทธใ์ นการเลอื กทาเลท่ีต้ังระหว่างอุตสาหรรมการผลิตสินค้ากับ อุตสหกรรมการบรกิ าร ทาเลท่ีตัง้ อุตสากรรมด้านการผลติ ทาเลทตี่ ้ังอุตสาหกรรมบริการ ขอ้ เปรยี บเทียบประการแรก ขอ้ เปรียบเทยี บประการแรก การเลือกทาเลทีต่ ง้ั ประเภทน้จี ะเนน้ ตน้ ทนุ ก า ร เ ลื อ ก ท า เ ล ท่ี ตั้ ง ป ร ะ เ ภ ท นี้ จ ะ เ น้ น ร า ย ไ ด้ (Cost Focus) (Revenue Focus) ขอ้ เปรียบเทียบประการทส่ี อง ขอ้ เปรียบเทียบประการท่สี อง สมมติฐานเบอ้ื งต้นของธุรกิจผลติ สนิ คา้ จะเนน้ ใหท้ าเล สมมตฐิ านเบ้อื งต้นของธุรกิจบริการจะเน้นให้ทาเล ท่ีต้ังเป็นปัจจัยหลักของรายได้ ที่ต้งั เป็นปัจจยั หลักของรายได้ ขอ้ เปรียบเทียบประการทสี่ าม ขอ้ เปรยี บเทยี บประการทสี่ าม ธุรกิจผลติ สินคา้ จะเนน้ ท่ตี น้ ทนุ และจาแนกไว้ชดั เจน ธรุ กิจบรกิ ารจะเน้นท่รี ายได้ จากลูกค้าหรอื ผูม้ ารบั ถึงความใกล้ชิดลกู ค้ามผี ลตอ่ ตน้ ทนุ และความสามารถ บริการ ธุรกจิ จะเน้นความใกล้ชดิ และเข้าถงึ ลูกค้า ประเมนิ ต้นทนุ ที่มองไม่เห็นหรอื ตน้ ทนุ ในอนาคต เป็นพเิ ศษ นอกจากนต้ี น้ ทนุ สาหรับเชา่ พนื้ ทจี่ ะ คงที่

36 ตารางท่ี 2.1 การเปรยี บเทียบกลยทุ ธใ์ นการเลือกทาเลทต่ี ัง้ ระหว่างอุตสาหรรมการผลิตสินค้ากับ อตุ สหกรรมการบรกิ าร (ต่อ) ทาเลท่ตี ัง้ อตุ สากรรมดา้ นการผลิต ทาเลท่ีตั้งอุตสาหกรรมบริการ กลยทุ ธท์ ี่ใชม้ ดี งั นี้ กลยุทธ์ท่ใี ช้มดี งั นี้ 1.กลยุทธใ์ นการตัดสินใจเลือกทาเลทต่ี งั้ 1. อานาจซ้ือของลกู คา้ ในทอ้ งถนิ่ ระดับประเทศ 2. การบริการและภาพลักษณท์ ี่ 1.1 กฎระเบยี บของประเทศ ทศั นคติ ความมน่ั คง แรงจงู ใจ เหมาะสมกับผ้ใู ชบ้ ริการในพน้ื ท่ี 1.2 วัฒนธรรมและเศรษฐกจิ 3. สภาพการแข่งขันในพื้นที่ 1.3 แหล่งตลาด 4. การแขง่ ขนั เชิงคุณภาพบรกิ าร 1.4 ความพร้อมของแรงงาน ความสามารถในการผลติ ตน้ ทนุ 5. ความสามารถหลักของสถาน และค่าจา้ ง ประกอบการ 1.5 ความพรอ้ มของผ้สู ่งมอบวตั ถดุ บิ การตดิ ตอ่ ส่อื สาร และทาเลทีต่ งั้ ของคแู่ ข่งขัน และพลงั งาน 6. คณุ ภาพเชงิ กายภาพของสิง่ อานวย 1.6 อัตราการแลกเปลยี่ น ความสะดวกและองค์การธุรกิจ 2. กลยุทธ์ในการตดั สนิ ใจเลือกทาเลทีต่ ้ังระดบั เขต ใกลเ้ คยี ง 2.1 ความต้องการขององคก์ าร 7. นโยบายการดาเนนิ การของสถาน 2.2 ความนา่ สนใจของเขตพน้ื ท่ี เช่น บรรยากาศ ประกอบการ วัฒนธรรม 8. คุณภาพของการบรหิ าร 2.3 ความพรอ้ มของแรงงาน คา่ จ้างและทศั นคตทิ ่ีมตี ่อ สหภาพแรงงาน 2.4 ตน้ ทนุ และความง่ายในการจดั หาส่ิงอานวยความ สะดวก 2.5 กฎระเบียบของรฐั หรอื เมือง 2.6 แรงจงู ใจจากภาครัฐ 2.7 แหล่งทต่ี ง้ั โรงงานอยูใ่ กลว้ ัตถดุ ิบและตลาด 2.8 ค่าเชา่ อาคารสถานท่ี 3. กลยทุ ธใ์ นการตัดสินใจเลอื กทาเลทต่ี ัง้ ระดบั พน้ื ทเี่ ฉพาะ 3.1 ขนาดของเขตพื้นท่ี 3.2 ระบบการขนส่งทางบก ทางนา้ ทางอากาศ 3.3 เง่อื นไขและขอ้ กาหนดของพนื้ ท่ีเฉพาะนัน้ 3.4 อยใู่ กล้ผู้ส่งมอบวัตถุดิบ 3.5 ผลกระทบจากสภาพแวดล้อม ทีม่ า : ดัดแปลงจาก Heizer & Berry (2011) จากตารางข้างต้นจะเห็นได้ว่าปัญหาการวางแผนเลือกทาเลท่ีต้ังของสถานประกอบการไม่ได้ เกดิ เป็นประจาหรือบ่อยครั้งแต่ปัจจัยท่ีจะทาให้ต้องมีการวางแผนเลือกทาเลท่ีต้ังก็มีอยู่หลายประการ

37 ผู้บริหารก็จะต้องตัดสินใจวางแผนท่ีตั้งของฝุายโรงงานในสถานประกอบการท่ีเหมาะสมท่ีสุดสาหรับ ดาเนินการงานผลิต ดังน้ันการเลือกทาเลท่ีต้ังของอุตสาหกรรมการผลิตสินค้าจะให้ความสาคัญไปที่ ต้นทุน (Cost Focus) ไม่ว่าจะเป็นต้นทุนท่ีมองเห็นได้ เช่น ต้นทุนการขนส่งวัตถุดิบ ต้นทุนการขนส่ง สินค้า หรือแม้แต่ต้นทุนที่เกิดจากค่าใช้จ่ายด้านแรงงาน พลังงาน และภาษี เป็นต้น นอกจากนี้ยังมี ต้นทุนที่มองไม่เห็นหรืออาจเรียกได้ว่าเป็นต้นทุนในอนาคต เช่น ทัศนคติท่ีมีต่อสหภาพแรงงาน คุณภาพชีวิตของประชาชน เสถียรภาพของรฐั บาล ระดับการศกึ ษาของผู้บริโภค เป็นต้น ในส่วนของ การเลือกทาเลท่ีต้ังในอุตสาหกรรมบริการจะให้ความสาคัญกับรายได้ ยอดขายเพื่อความได้เปรียบใน การแข่งขัน ด้วยเหตุน้ีกลยุทธ์ท่ีใช้ในการบริหารธุรกิจจึงเน้นการส่งเสริมการตลาด ได้แก่ การโฆษณา การใช้ตัวแทนขาย การจัดนิทรรศการแสดงสินค้าและการประชาสัมพันธ์สินค้าในรูปแบบที่ หลากหลายซ่ึงล้วนแล้วแต่เน้นภาพลักษณ์ (Image) เป็นสาคัญ อย่างไรก็ตามต้นทุนที่ธุรกิจด้าน การบริการให้ความสนใจได้แก่ ค่าเช่า ความสามารถในการบริหารจัดการ ตลอดจนนโยบายที่ใช้ใน การปฏิบัติงาน เช่น ช่ัวโมงแรงงาน หรืออัตราค่าจ้าง หรือจ้างเหมา เป็นต้น สมมติฐานเบ้ืองต้นของ อุตสาหกรรมผลิตสินค้าและอุตสาหกรรมบริการมีลักษณะเหมือนกันตรงที่จะเน้นให้ทาเลท่ีต้ังเป็น ปัจจัยหลักของรายได้แต่อุตสาหกรรมผลิตสินค้าจะเน้นท่ีว่าต้นทุนส่วนใหญ่ได้จาแนกอย่างชัดเจนใน แตล่ ะทาเล ความใกล้ชิดลูกค้ามีผลต่อต้นทุน อีกท้ังมีความสามารถในการประเมินต้นทุนท่ีมองไม่เห็น หรอื ตน้ ทุนในอนาคต สว่ นอุตสาหกรรมบริการจะเน้นที่รายได้ ดังน้ันเปูาประสงค์ส่วนใหญ่จะมองไปท่ี ลกู ค้าหรอื ผู้มารับบรกิ าร สถานประกอบการจะเน้นความใกล้ชิดและเข้าถึงลูกค้าเป็นพิเศษ นอกจากน้ี ต้นทุนสาหรับเช่าพื้นท่ีจะคงที่เพื่อความเข้าใจยิ่งข้ึนขอยกตัวอย่างการเลือกกลยุทธ์ในการเลือกทาเล ที่ตง้ั ของอุตสาหกรรมผลิตและอตุ สาหกรรมบริการในระดบั ต่าง ๆ ดังแผนภาพที่ 2.1 แผนที่ 2.1 การเลอื กทาเลท่ีตง้ั อตุ สาหกรรมผลติ ระดบั ประเทศ ที่มา : เขา้ ถงึ ได้จาก http://www.amata.com [2559, กุมภาพันธ์ 11]

38 การเลือกทาเลทีต่ งั้ ของสถานประกอบการนัน้ หากเป็นการตัดสินใจเลือกระดับประเทศหรือที่ เรียกว่า Country Decision นั้นจะมีปัจจัยด้านกฎระเบียบของประเทศ ความมั่นคง แรงงจูงใจและ ทัศนคติของคนในแต่ละประเทศ มีกฎระเบียบหรือข้อห้ามการนาเข้าสินค้าแตกต่างกันออกไป นั่น หมายความว่ากฎ ข้อห้ามของประเทศหน่ึงอาจไม่ใช่กฎหรือข้อห้ามของอีกประเทศหน่ึงก็ได้ โดยเฉพาะอยา่ งยิง่ ในเรอื่ งของวฒั นธรรมท่มี ลี ักษณะเด่นแตกต่างกันออกไป ยกตัวอย่างเช่น นักบริหาร การผลิตในแถบตะวันตกท่ีนับถือศาสนาคริสต์ท่ีไม่มีกฎหรือข้อห้ามในการบริโภคผลิตภัณฑ์ที่มาจาก เน้ือสัตว์ท่ีทาจากเนื้อหมูก็สามารถคิดผลิตและจาหน่ายได้ แต่ในวัฒนธรรมของประเทศในแถบ ตะวันออกซึ่งในบางประเทศที่นับถือศาสนาอิสลามการคิดที่จะวางแผนผลิตสินค้าหรือผลิตภัณฑ์ใด ๆ ที่มีส่วนผสมของเน้ือหมู ต้องศึกษาวัฒนธรรมของชาวมุสลิมท่ีนับถือศาสนาอิสลามในประเทศน้ัน ๆ จะไม่บริโภคเน้ือสัตว์ท่ีทาจากเนื้อหมู ถึงแม้ในประเทศนั้นๆจะไม่มีกฎข้อห้ามการปลูกสร้าง โรงงานผลิตแต่บริเวณท่ีมีประชากรที่นับถือศาสนาอิสลามก็จะไม่บริโภค ผู้ประกอบการจะไม่ได้กลุ่ม ลูกค้ากลุ่มนี้ ความคาดหวังที่จะได้แหล่งตลาดจากลูกค้ากลุ่มชาวมุสลิมก็จะหมดไปตั้งแต่ยังไม่ปลูก สรา้ งโรงงานอีกดว้ ย นอกจากน้ีนักบริหารการผลิตจะต้องไม่ลืมที่จะนึกถึงภาวะเศรษฐกิจในปัจจุบันของแต่ละ ประเทศด้วยว่ามีความพร้อมของสหภาพแรงงาน ความสามารถในการผลิต มีความสามารถใน การบริหารต้นทุนและค่าจ้าง ความพร้อมของผู้ปูอนปัจจัยการผลิต การติดต่อสื่อสารภายในสถาน ประกอบการ ปริมาณการใช้พลังงานและอัตราการแลกเปลี่ยน เป็นต้น สถานประกอบการควรมี ความสามารถในการจัดการปัจจัยต่าง ๆ เหล่าน้ีเพราะทุกปัจจัยล้วนแล้วแต่เป็นเหตุผลสาคัญใน การตัดสินใจในการบริหารทง้ั ส้ิน เมื่อมองการตดั สินใจเลือกทาเลทต่ี ้ังระดบั ประเทศแลว้ ลาดบั ตอ่ มาคือการตัดสินใจเลือกทาเล ที่ตั้งท่ีแคบลงมาคือเขตหรือที่เรียกว่า Region Decision หรือเรียกอีกอย่างหน่ึงว่า Community Decision ซึ่งการตัดสินใจในระดับเขตยังคงมีปัจจัยที่ใกล้เคียงกับปัจจัยระดับประเทศ ได้แก่ กฎ ระเบียบ แต่เป็นกฎระเบียบของรัฐหรือเมือง แรงจูงใจจากภาครัฐ ความน่าสนใจของเขตพ้ืนที่ เช่น ด้านวัฒนธรรม การดารงชีวิต การภาษีอากร ตลอดจนบรรยากาศในเขตพื้นท่ีแห่งนั้นว่ามีความสงบ ปลอดภยั จากการกอ่ การร้ายหรอื ภยั สังคมต่าง ๆ ในทางตรงกันข้ามในเขตพ้ืนที่ท่ีคาดหวังว่าจะมีทาเล ที่ต้ังที่ดีอย่างแท้จริงน้ันมีความพร้อมทางด้านสาธารณูปโภคเพียงไร เพราะความง่ายในการจัดหาสิ่ง อานวยความสะดวกตลอดจนความพร้อมทม่ี อี ยูเ่ ดมิ แล้วและพร้อมจะเอ้ืออานวยต่อการผลิตย่อมส่งผล ต่อการลดต้นทุนลงไปได้มากและไม่ต้องเสียเวลาติดต่อประสานงานเพื่อให้มีสาธารณูปโภค สาหรับ การสร้างส่ิงเหล่าน้ีข้ึนมาใหม่และถ้าหากว่ารัฐบาลได้ให้การสนับสนุนก็จะยิ่งทาให้เขตพ้ืนท่ีมีความน่า ลงทุนทาการค้ามากข้ึน นอกจากปัจจัยด้านสาธารณูปโภคแล้ว ยังมีปัจจัยด้านความพร้อมทางด้าน แรงงานและทัศนคติที่มีต่อสหภาพแรงงาน ความต้องการของพนักงานในสถานประกอบการ ค่าเช่า อาคาร และที่สาคัญทส่ี ดุ แหลง่ ทตี่ ้ังโรงงานอย่ใู กล้กับแหล่งวตั ถดุ บิ และแหล่งตลาด เพ่ือความให้ผู้เรียนเกิดความเข้าใจและมองเห็นภาพได้ชัดเจนขึ้น ในเร่ืองการตัดสินใจเลือก ทาเลทตี่ ้ังระดับเขตขอนาเสนอแผนท่ี 2.2 ดังน้ี

39 แผนท่ี 2.2 การเลือกทาเลท่ตี ั้งอุตสาหกรรมผลติ ระดบั เขต ท่ีมา : เข้าถงึ ไดจ้ าก http://www.konbaan.com [2559, กมุ ภาพนั ธ์ 11] ในแผนที่ 2.2 จะเห็นได้ว่าการเลือกทาเลท่ีต้ังของอุตสาหกรรมระดับเขตในประเทศไทยจะ แบ่งออกเป็นภูมิภาคต่างๆ ได้แก่ ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันตก และ ภาคใต้ ซ่ึงในแต่ละภูมิภาคของประเทศไทย มีเอกลักษณ์เฉพาะของความเป็นภูมิภาคนั้น ๆ ไม่ว่าจะ เป็นความต้องการขององค์การ ความน่าสนใจของเขตพื้นที่ บรรยากาศ วัฒนธรรม ความพร้อมของ แรงงาน ค่าจ้างและทัศนคติท่ีมีต่อสหภาพแรงงาน ต้นทุนและความง่ายในการจัดหาสิ่งอานวย ความสะดวก กฎระเบียบตลอดจนแนวนโยบายจากทางรัฐบาลที่จะอนุญาตให้เขตพื้นที่ใดสามารถให้ เป็นแหล่งท่ีต้ังโรงงานอยู่ใกล้วัตถุดิบและตลาดเป็นต้น ด้วยเหตุท่ีมีความแตกต่างกันของแต่ละเขตจึง ส่งผลให้ปัญหาการวางแผนเลือกทาเลท่ีต้ังของสถานประกอบการหรือโรงงาน มีความแตกต่างกัน ถึงแม้ว่าปัญหาและอุปสรรคเหล่าน้ีจะไม่ได้เกิดขึ้นทุกวันก็ตาม แต่ปัจจัยที่จะทาให้ต้องมีการวางแผน เลือกทาเลท่ีตั้งของโรงงานก็มีอยู่หลายประการ นักบริหารการผลิตจะต้องตัดสินใจวางแผนที่ต้ัง โรงงานท่ีเหมาะสมทส่ี ดุ สาหรับดาเนนิ การ ส่วนประเดน็ สุดท้ายเป็นระดับย่อยที่สดุ ในสามระดับที่กล่าว มา คือ กลยุทธ์ในการตัดสินใจเลือกทาเลท่ีต้ังระดับพ้ืนท่ีเฉพาะหรือเรียกอีกประการหน่ึงว่า Site Decision อันประกอบดว้ ยขนาดของเขตพน้ื ที่ ระบบการขนส่งทีเ่ นน้ ทางดา้ นตน้ ทุน ความรวดเร็วและ ข้อมูลสารสนเทศต่าง ๆ ในทุกด้านท้ังทางบก ทางน้า ทางอากาศ เงื่อนไขและข้อกาหนดของพื้นท่ี เฉพาะนั้น เช่น รัฐบาลสนับสนุนให้เขตพื้นที่จังหวัดภาคใต้ตอนล่างเป็นเขตเศรษฐกิจพิเศษชายแดน เพื่อจูงใจนักลงทุนและเพ่ือเป็นการพัฒนาการค้าชายแดนเช่ือมโยงกับต่างประเทศ เช่น ประเทศ มาเลเซียและประเทศสิงคโปร์ เป็นต้น นอกจากนี้ การอยู่ใกล้ผู้ส่งมอบวัตถุดิบและผลกระทบจาก

40 สภาพแวดล้อมก็มีส่วนสาคัญ เช่น ในเขตพื้นที่ภาคใต้ท้ังฝั่งตะวันตก ได้แก่ จังหวัดพังงา จังหวัดภูเก็ต จังหวัดกระบี่และฝั่งตะวันออก ได้แก่ จังหวัดสงขลา จังหวัดปัตตานีและจังหวัดนราธิวาสน้ันมี ภมู ิศาสตร์ทเ่ี หมาะสมและถ้าหากมีศกั ยภาพในการผลติ ด้วยแลว้ จะทาใหส้ ามารถสร้างโรงงานผลิตปลา กระป฻องหรืออาหารทะเลแช่แข็ง เป็นต้น อย่างไรก็ตามต้องตระหนักถึงปัจจัยที่ส่งผลกระทบ เช่นการ ได้รับอิทธิพลจากภัยพิบัติทางธรรมชาติด้วย ส่วนในแถบภาคกลางก็จะมีการจัดแบ่งเป็นนิคม อุตสาหกรรม เช่นนิคมอุตสาหกรรมที่อาเภอศรีราชา จังหวัดชลบุรี เป็นต้น ดังแสดงไว้ในแผนท่ี 2.3 การเลอื กทาเลทตี่ ้ังธรุ กจิ ผลติ ระดับพน้ื ท่ี แผนที่ 2.3 การเลือกทาเลท่ีตั้งธรุ กจิ ผลติ ระดบั พน้ื ที่ ทม่ี า: เข้าถึงได้จาก http://www.thaitechno.net, [2558, กมุ ภาพันธ์ 11] แผนท่ี 2.3 การเลือกทาเลที่ตั้งอตุ สาหกรรมผลิตระดับพน้ื ท่ี ที่มา : เขา้ ถึงได้จาก http://www.thaitechno.net, [2558, กุมภาพันธ์ 11] ไมว่ ่าจะเปน็ กลยทุ ธใ์ นการตัดสินใจเลอื กทาเลท่ีตั้งระดับพ้ืนท่ีเฉพาะหรือเรียกอีกประการหน่ึง ว่า Site Decision การตัดสินใจเลือกทาเลท่ีต้ังระดับเขตหรือที่เรียกว่า Region Decision หรือ Community Decision และการตัดสินใจเลือกระดับประเทศ หรือท่ีเรียกว่า Country Decision ต่างก็มีเปูาประสงค์เดียวกันคือ ทาเลแต่ละแห่งก่อให้เกิดค่าใช้จ่ายจานวนมาก เช่น ค่าที่ดินในเขต เทศบาลของทุกจังหวัดจะมีราคาค่อนข้างสูงกว่าเขตชานเมืองหรือในท้องถ่ินห่างไกล ปัญหาสาคัญอยู่ ท่ีวา่ ไม่มีทาเลใดในเขตพน้ื ทรี่ ะดับใดท่ีจะสมบูรณ์พร้อมไปทุกสิ่ง ส่ิงสาคัญท่ีสุดเป็นเรื่องของหน้าที่ของ นักบริหารการผลิตในแต่ละสถานประกอบการหรือแต่ละโรงงานท่ีจะพิจารณาเลือกทาเลท่ีต้ังอัน

41 เหมาะสมของตนเอง การพิจารณาเลือกทาเลท่ีต้ังขึ้นอยู่กับสถานประกอบการแต่ละแห่งว่ามี ความต้องการให้ได้รับประโยชน์จากสิ่งอานายความสะดวกในด้านใดบ้าง สถานประกอบการบางแห่ง ทาธุรกิจระดับอุตสาหกรรมต้องการอยู่ใกล้วัตถุดิบ เช่น อุตสาหกรรมกลั่นน้ามันมักตั้งอยู่ในจังหวัด แถบชายฝงั่ ทะเลโดยเฉพาะจงั หวดั ชลบุรเี พราะมที า่ เทยี บเรือน้าลึกสามารถขนส่งน้ามันดิบที่ส่ังซ้ือจาก ต่างประเทศมาทาการกลนั่ ไดส้ ะดวก สถานประกอบการบางแห่งคานึงถึงความใกล้ตลาดเป็นสาคัญก็ มักจะเลือกทาเลท่ีตั้งในเขตชุมชนหนาแน่นได้แก่ กรุงเทพมหานครหรือตามเมืองขนาดใหญ่ เป็นต้น นอกจากน้ีสถานประกอบการแต่ละแห่งอาจจะมกี ารเลอื กทาเลทีจ่ ะปลูกสรา้ งเพียงแหง่ เดียวหรือหลาย แห่งก็ได้ ท้ังนี้ขึ้นอยู่กับประเภทของธุรกิจ ขนาดกาลังการผลิต นโยบาย ลักษณะตลาดและ การเปล่ียนแปลงของวัตถดุ บิ สาหรับตวั อย่างการเลือกกลยทุ ธ์ในการเลอื กทาเลทต่ี ั้งของธุรกิจบริการ แผนท่ี 2.4 แผนท่ีบรษิ ัทฮามาโมโตเ้ กมส์ ท่มี า : เข้าถงึ ได้จาก http://www.hamotoconsole.com [2559, กุมภาพันธ์ 11] จากแผนท่ี 2.4 จะเหน็ ไดว้ า่ แผนที่บรษิ ทั ฮามาโมโตเ้ กมส์ซงึ่ เปน็ สถานประกอบการท่ีให้บริการ รา้ นเล่นเกมส์คอมพวิ เตอรแ์ หง่ หนึ่งในเขตกรงุ เทพมหานครใช้กลยุทธ์สาหรับธุรกิจบริการดังน้ี ประการ แรกใช้กลยุทธ์คุณภาพเชิงกายภาพของสิ่งอานวยความสะดวกซ่ึงบริษัทฮามาโมโต้เกมส์จะมีทาเลท่ี ต้ังอยู่คุณภาพเชิงกายภาพของส่ิงอานวยความสะดวกและองค์การธุรกิจใกล้เคียง เช่น ใกล้ร้านค้า สะดวกซ้ือ ใกล้สถานีบริการน้ามันและใกล้สถานศึกษาซ่ึงสอดคล้องกับกลยุทธ์ด้านอานาจซ้ือของ ลูกค้า อีกทั้ง การบริการและภาพลักษณ์ที่เหมาะสมกับผู้ใช้บริการในพื้นท่ีและห้างสรรพสินค้าที่มี ช่ือเสียงเป็นท่ีรู้จัก เป็นต้น ซึ่งสอดคล้องกับกลยุทธ์ด้านคุณภาพเชิงกายภาพของสิ่งอานวย ความสะดวกและสถานประกอบการใกล้เคียง บริษัทแห่งนี้อยู่ในทาเลท่ียังไม่มีธุรกิจประเภทเดียวกัน จึงมีความได้เปรียบทางการแข่งขันในพ้ืนท่ี และการแข่งขันเชิงคุณภาพบริการ ส่วนเรื่องนโยบาย การดาเนินงานและคุณภาพของการบริหารย่อมขึ้นอยู่กับการบริหารจัดการภายในของสถาน ประกอบการแตล่ ะแหง่

42 จากข้อสรุปการทบทวนแนวคิดของนักวิชาการหลายท่านได้แก่ Jacobs & Chase (2010) Heizer & Berry (2011) ปรียาวดี ผลเอนก (2557) ประสงค์ ประณีตพลกรัง (2543) ยุทธ กัยวรรณ์ (2543) พูลสุข สังข์รุ่งและคณะ (2545) ทุกท่านมีแนวความความคิดเป็นไปในทิศทางเดียวกันในเร่ือง ของปัจจยั ในการเลอื กทาเลที่ต้ังของทั้งอุตสากรรมการผลิตและอุตสาหกรรมการให้บริการซ่ึงรวบรวม ไดส้ ิบเจด็ ปจั จัย ดังนี้ 1. การขนสง่ ได้แก่ ทางบก ทางน้า ทางอากาศ ปัจจยั ในการเลือก 2. แหล่งวัตถุดิบ ทาเลทต่ี ้งั 3. แหลง่ แรงงาน 4. ท่ีดนิ และภูมทิ ัศน์ 5. ตลาดหรือแหล่งจาหน่าย 6. สาธารณูปโภค ได้แก่ ไฟฟาู นา้ ประปา โทรศพั ท์ 7. ความสะดวกด้านบรกิ ารสงั คม ได้แก่ โรงพยาบาล สถานตี ารวจ สถานีดบั เพลงิ 8. สิง่ แวดล้อม ได้แก่ อุณหภูมิ แสง เสยี ง อากาศ 9. โอกาสในอนาคต ได้แก่ โอกาสในการขาย โอกาสของการไดร้ บั ปจั จัยการผลติ และแหลง่ แรงงานทสี่ ามารถหาได้ 10. การเช่า การเช่าซื้อ หรอื การก่อสรา้ ง 11. ภาษีและการประกันภยั 12. ทศั นคตขิ องชุมชน 13. คุณภาพของชีวิตในชุมชน 14. มาตรฐานคา่ ครองชีพ 15. ความปลอดภัยในชวี ิตและทรพั ย์สิน 16. สภาพการรวมตวั ทางธุรกิจและอุตสาหกรรม 17. สภาพการร่วมมือช่วยเหลือซึ่งกนั และกัน แผนภาพท่ี 2.1กรอบแนวคิดปัจจัยในการเลือกทาเลที่ตั้ง ทมี่ า : ดัดแปลงจาก Jacobs & Chase (2010) และปรยี าวดี ผลเอนก (2557) และยุทธ กยั วรรณ์ (2543) จากแผนภาพท่ี 2.1 กรอบแนวคิดปัจจัยในการเลือกทาเลทีต่ ้ังธุรกิจผลิตและบริการ มีปัจจัยที่ จะทาให้ทาเลที่ต้ังซึ่งเป็นแหล่งที่จะทาให้ธุรกิจสามารถประกอบกิจกรรมได้สะดวกที่สุด โดยคานึงถึง กาไร คา่ ใชจ้ า่ ย ความสัมพันธ์กับลูกคา้ ความสมั พนั ธก์ บั พนักงาน และสภาพแวดล้อมภายนอกอื่นๆ ตลอดระยะเวลาท่ีธุรกิจประสงค์จะประกอบกิจกรรมน้ัน ยุทธ กัยวรรณ์ (2543) พูลสุข สังข์รุ่งและ คณะ (2545) Heizer & Berry (2011) และณัฎฐพันธ์ เขจรนนั ทน์ (2542) มีปัจจยั ดงั น้ี

43 1. การขนส่งทุกขั้นตอนการผลิต ปัจจัยแรกท่ีนักบริหารการผลิตและการดาเนินงานจะต้อง ตระหนัก คือ การขนส่งทุกขั้นตอนการผลิต ได้แก่ ทางบก เช่น ผู้ประกอบการขนส่งจะต้องติดต่อ ประสานงานกับการรถไฟแหง่ ประเทศไทย องค์การรับสง่ สนิ ค้าและพัสดุภัณฑ์ หากเป็นการขนส่งทาง ทางน้า ผู้ประกอบการขนส่งจะต้องติดต่อประสานงานกับสายการเดินเรือหรือแม้แต่ระบบการขนส่ง ทางอากาศและธุรกิจการบินที่เก่ียวข้อง การขนส่งน้ันจะต้องคานึงถึงอัตราค่าขนส่ง ระยะเวลาและ การบริการภายใต้ต้นทุน คุณภาพ และความรวดเร็ว ท้ังนี้ต้องภายใต้ศักยภาพของท้องถิ่นและ งบประมาณทีม่ จี ะเพียงพอและคุม้ คา่ กบั การลงทนุ หรือไม่ 2. แหล่งวัตถุดิบ ปัจจัยท่ีสอง ได้แก่ แหล่งวัตถุดิบ โอกาสของการได้รับปัจจัยการผลิตจาก ผู้ปอู นปจั จยั การผลิต หากทาเลที่ต้ังอยูใ่ กลแ้ หล่งวัตถุดิบก็สามารถจัดหาวัตถุดิบมาปูอนให้ฝุายโรงงาน ได้อย่างสม่าเสมอ การจัดซ้ือวัตถุดิบก็ซื้อเพียงจานวนท่ีต้องการใช้ในแต่ละช่วงไม่ต้องซ้ือมาเก็บตุนไว้ แต่ถ้าสถานประกอบการอยู่ห่างไกลแหล่งวัตถุดิบก็ต้องมีการซื้อต่อครั้งมีจานวนมาก เพ่ือปูองกัน ปัญหาความไม่แน่นอนของวัตถุดิบ สาหรับวัตถุดิบและเช้ือเพลิงที่นักบริหารการผลิตจะต้องคานึงถึง คือ การหาง่ายและราคานั้นสามารถค้นหาข้อมูลสารสนเทศและข่าวสารได้จากหน่วยงานของรัฐที่ เก่ยี วข้อง ไดแ้ ก่ กระทรวงอุตสาหกรรม กระทรวงพาณิชย์ กระทรวงการคลัง ตลอดจนหน่วยงานของ เอกชนและคณะกรรมการส่งเสริมการลงทนุ เปน็ ต้น 3. แหล่งแรงงาน ปัจจัยท่ีสาม ได้แก่ แหล่งแรงงานท่ีสามารถหาได้การหาได้ง่ายและมีอัตรา ค่าจ้างและสวัสดิการท่ีเหมาะสมรวมทั้งมีสหภาพแรงงานท่ีจะต้องประสานงานกับกรมแรงงาน กระทรวงมหาดไทย ผู้จัดหางานของเอกชน และกระทรวงมหาดไทย เป็นต้น ในส่วนของพนักงานฝุาย ปฏบิ ัตงิ านผลิตนจ้ี ะมคี วามสอดคลอ้ งกบั ระบบการผลิต เช่น ผู้ประกอบการผลิตผีเส้ือจากใบยางพารา ในภาคใต้มักมีทาเลที่ตั้งในภาคใต้ในหมู่บ้าน ในตาบล หรือในจังหวัดท่ีมีบริเวณซ่ึงมีการทาสวน ยางพาราซ่งึ ใบยางพาราจะเป็นผลผลิตที่ไม่ได้เป็นผลิตภัณฑ์หลักเพราะผลิตภัณฑ์หลักได้แก่น้ายางข้น ของชาวสวนยางเพื่อส่งไปจาหน่ายยังโรงงานอุตสาหกรรม แต่ผลิตภัณฑ์ผีเสื้อจากใบยางพารา กลายเป็นผลิตภัณฑ์ของชุมชนท่ีสร้างรายได้ได้มากมายสนับสนุนสินค้าหน่ึงตาบลหนึ่งผลิตภัณฑ์และ เสริมงานทางด้านการท่องเท่ียวโดยใช้เป็นของฝากของท่ีระลึกได้ ก่อให้เกิดการสร้างงานสร้างรายได้ ใหแ้ กค่ นในชุมชน 4. ท่ีดนิ และภูมิทศั น์ ปัจจัยทส่ี ี่ ได้แก่ ทด่ี นิ และภมู ทิ ศั น์ ตัวอยา่ งเช่นทาเลท่ีต้ังในเขตเทศบาล ซงึ่ มขี นาดของพืน้ ท่ีจากดั และมรี าคาท่ีดินสงู กว่าทีด่ ินนอกเขตเทศบาล ภมู ิทัศน์ก็มีความสาคัญ โรงงาน อุตสาหกรรมในระดับท้องถ่ินควรแบ่งเป็นเขตอุตสาหกรรม เช่นเดียวกับเขตนิคมอุตสาหกรรม ระดบั ประเทศ เชน่ โรงงานอุตสาหกรรมอาจมีกลิ่น ควัน หรือเสียงรบกวนที่ไม่พึงประสงค์แม้จะอยู่ใน ขอบเขตท่ีกฎหมายกาหนดก็ตามก็ไม่ควรท่ีจะปลูกสร้างใกล้เคียงสถานศึกษาเป็นต้น ปัจจัยด้านที่ดิน นั้นมีความสามารถในการหาได้ง่าย นักบริหารการผลิตที่คิดจะลงทุนในที่ดินต้องพิจารณามูลค่าของ ต้นทุนที่ลงไปจะต้องคุ้มค่ากับการลงทุน เมื่อมองทางด้านรายได้ ในอุตสาหกรรมบางประเภทรายได้ ขึ้นอยู่กับทาเลท่ีต้ังท่ีอยู่ใกล้ศูนย์การค้าและผู้ท่ีจะเป็นลูกค้า และระยะเวลาในการขนส่งเป็นเรื่อง สาคัญที่จะต้องคานึงถึง ตัวอย่างเช่น โรงงานผลิตอะไหล่รถยนต์มักจะตั้งอยู่ใกล้โรงงานประกอบ รถยนต์ สาหรับกรณีอุตสาหกรรมการบริการนั้นการเลือกทาเลท่ีตั้งจะต่างออกไปขึ้นอยู่กับประเภท

44 ของบริการน้ันว่าเป็นบริการที่ไม่เก่ียวข้องกับลูกค้าโดยตรง เช่น บริการคลังสินค้า ร้านซ่อมรถยนต์ หรอื โรงงานซ่อมเคร่ืองจักรกไ็ ม่จาเปน็ ตอ้ งตงั้ อยู่ใกล้ลูกค้า แต่ถ้าเป็นบริการท่ีต้องติดต่อลูกค้าโดยตรง เชน่ โรงภาพยนตร์ ภตั ตาคาร ธนาคารพาณิชย์ ร้านซกั อบ รีด ควรที่จะอยู่ใกล้ลูกค้าเพราะลูกค้าจะ ได้สะดวกในการติดต่ออันมีผลต่อรายได้ เมื่อมองทางด้านรายได้ต่างๆ เหล่านี้ต้องครอบคลุมต้นทุน เพราะการต้ังโรงงานใหม่หรือ การขยายโรงงานจะมีผลต่อต้นทุนที่คงท่ีคือค่าท่ีดินค่าปรับปรุงที่ดิน ค่าถนนหนทาง ค่าก่อสร้าง ค่าเครื่องจักรอุปกรณ์ต่าง ๆ และค่าธรรมเนียมในการใช้บริการ สาธารณูปโภคของรัฐซ่ึงทาเลท่ีต้ังแต่ละแห่งจะมีต้นทุนประเภทนี้ไม่เท่ากันซ่ึงเป็นต้นทุนคงท่ี ส่วน ต้นทุนที่ ต้นทุนผันแปรได้แก่การที่มีโรงงานใหม่ต้องมีการจัดกาลังคนและการดาเนินงาน ความเพียงพอของแรงงาน ค่าแรง ภาษี ความใกล้ไกลวัตถุดิบและตลาด ค่าขนส่ง เหล่าน้ีเป็นต้นทุน แปรได้ท่ีขึ้นอยู่กับทาเลที่ต้ังทั้งส้ิน นอกจากนี้สิทธิของผู้ซื้อท่ีดินและผู้ขายที่ดิน ราคาท่ีดิน รวมทั้ง โฉนดที่ดินซึ่ง นักบริหารการผลิตต้องตระหนักถึงผู้ท่ีมีส่วนเก่ียวข้องไ ด้แก่ กรมท่ีดิน กระทรวงมหาดไทย การนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย กระทรวงอุตสาหกรรม สานักผังเมือง กรุงเทพมหานคร สานักงานจัดหาท่ีดิน นายหน้าค้าที่ดิน กรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและ สหกรณ์ กรมที่ดิน กระทรวงมหาดไทย สานักงานจัดหาที่ดิน รวมทั้งธนาคารหรือสถาบันการเงินที่ เกยี่ วขอ้ ง 5. การเชอื่ มโยงไปสู่ตลาดหรือแหล่งจาหน่าย ปัจจัยที่ห้า การเชื่อมโยงไปสู่ตลาดหรือแหล่ง จาหน่ายจาเป็นอย่างย่ิงท่ีจะต้องพิจารณาแหล่งผู้บริโภคตลอดจนแนวโน้มความเจริญของตลาด นัก บรหิ ารการผลติ สามารถศกึ ษาไดจ้ ากบันทกึ การจาหน่ายของธรุ กจิ เอกชน สถาบันการวิจัยตลาด และ การพยากรณ์ของบรษิ ัท พนักงานขายและสถาบนั การเงนิ ตา่ งๆ เชน่ ธนาคาร เป็นตน้ 6. สาธารณปู โภค ปัจจัยทหี่ ก สาธารณปู โภค ไดแ้ ก่ ไฟฟูา นา้ ประปา โทรศพั ท์และอัตราค่า โทรศพั ท์ โทรสาร เปน็ ตน้ ในการทีน่ ักบริหารการผลิตจะขอคาปรึกษาไดจ้ ากการสื่อสารแหง่ ประเทศ ไทย เป็นต้น การเลือกทาเลใดทาเลหน่ึงเป็นที่ตั้งโรงงานเรียบร้อยแล้วขั้นต่อไปก็จะมีการสร้างอาคาร ซ่ึงในการสร้างอาคารจาเป็นต้องมีการออกแบบให้เหมาะสมกับกับทิศทางลม ทิศทางแสง ขนาดของ พื้นท่ี นอกจากนี้ทาเลท่ีตั้งยังมีอิทธิพลต่อการกาหนดแบบของระบบการผลิตรวมทั้งการจัดวาง เคร่ืองจักรอุปกรณ์ต่าง ๆ สาหรับการผลิตนน้ั 7. ความสะดวกด้านบริการสังคม ปัจจัยท่ีเจ็ด ความสะดวกด้านบริการสังคม ได้แก่ โรงพยาบาล สถานีตารวจ สถานีดับเพลิงจะต้องประสานงานในเรื่องของน้าประปาหรือน้าบาดาล มา ใช้ ศึกษาอัตราค่าน้าประปากับการประปานครหลวง การประปาภูมิภาค หรือถ้าการขุดเจาะบาดาล อาจจะต้องประสานงานกับกรมทรพั ยากรธรณแี ละกระทรวงอตุ สาหกรรม เปน็ ตน้ 8. ส่ิงแวดล้อม ปัจจัยท่ีแปด ส่ิงแวดล้อม ได้แก่ อุณหภูมิ แสง เสียง อากาศ การจัดหา อุปกรณก์ ารผลิตและส่ิงอานวยความสะดวก การตั้งโรงงานในทาเลที่ห่างไกลชุมชน หรือทาเลท่ีไม่ใช่ ย่านอุตสาหกรรมการซือ้ ชิน้ ส่วนจากธุรกจิ ทเี่ ป็นผจู้ ัดสง่ ตอ้ งเสียต้นทุนสูงมีผลทาให้ต้องผลิตช้ินส่วนข้ึน ใช้เองซ่ึงในปัจจัยข้อน้ีต้องจัดหาจัดซ้ืออุปกรณ์การผลิตช้ินส่วนมาทาการผลิต นอกจากน้ีทาเลที่ตั้ง โรงงานจะมีส่วนในการกาหนดส่ิงอานวยความสะดวกที่จะนามาใช้ในโรงงานหรือสถานประกอบการ เพ่อื ให้การผลิตมีประสิทธภิ าพสูงสดุ

45 9. โอกาสในอนาคต ปัจจัยที่เก้า โอกาสของการความสามารถในการสร้างความได้เปรียบ ทางการแข่งขันในอนาคต ได้แก่ โอกาสในการขาย โอกาสของการได้รับการสนับสนุนจากเครือข่าย ปจั จยั การผลติ ที่มีอย่างสม่าเสมอ ตลอดจนแหล่งแรงงานท่ีสามารถจัดหาได้ เป็นต้น โอกาสของสถาน ประกอบการท่ีมีสานักงานและโรงงานอยู่ร่วมกันนั้นการติดต่อระหว่างฝุายต่าง ๆ ควรมี การประสานงานและการควบคมุ สว่ นสถานประกอบการท่ีมีสานกั งานอยแู่ หง่ หนึ่งทาเลท่ีต้ังอยู่อีกแห่ง หนงึ่ หรอื บางแหง่ ทม่ี ีทาเลทต่ี ัง้ ของฝาุ ยโรงงานหลายแห่ง การติดต่อสอ่ื สารอาจประสบกับปัญหาความ ล่าช้าและความเข้าใจที่ผิดพลาดและอาจจะทาให้กระบวนการควบคุมการผลิตเป็นไปด้วยความ ยากลาบากซ่งึ ตอ้ งใช้ความพยายามและมาตรการที่รดั กุมมากขึ้น 10. การเช่า การเช่าซ้ือ หรือการก่อสร้าง ปัจจัยที่สิบ การเช่า การเช่าซื้อ หรือการก่อสร้าง นั้นผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องในการก่อสร้างได้แก่ การทาข้อตกลงกับผู้รับเหมาก่อสร้างที่จะเช่ือมโยงไปสู่ การวางผังโรงงานในอนาคตซ่ึงจะได้กล่าวถึงในบทต่อไปใน บทท่ี 3 เร่ือง การวางผังของสถาน ประกอบการ นอกจาก นักบริหารการผลิตและผู้ปฏิบัติการจะต้องประสานงานกับผู้ประกอบ อตุ สาหกรรม แล้วยงั จะตอ้ งประสานความรว่ มมือกับสถาปนิกและวิศวกร ผู้รับเหมาก่อสร้าง ผู้ค้าวัสดุ ก่อสร้าง อีกด้วยเพราะพวกเขาเหล่านั้นจะมีบทบาทเก่ียวข้องในระบบการผลิต (Manufacturing Process) อย่างแน่นอน 11. ภาษีและการประกนั ภัย ปจั จยั ที่สบิ เอ็ด ดา้ นภาษีและการประกันภัย ประกอบด้วยภาษี การค้า ภาษีเงินได้ ภาษีบารุงท้องท่ี สาหรับปัจจัยน้ีหน่วยงานภาครัฐบาลท่ีมีส่วนเก่ียวข้องได้แก่ กรมสรรพากร ประกอบด้วย สรรพากรเขตและสรรพากรจังหวัด นอกจากน้ียังมีเทศบาลและสานัก กฎหมาย และหน่วยงานอน่ื ๆ ที่เกย่ี วขอ้ ง เปน็ ต้น 12. ทัศนคติของชุมชน ปัจจัยท่ีสิบสอง ทัศนคติของชุมชน เป็นความคิดเห็น ความเข้า ใจความเชื่อมั่นและการยอมรับจากกลุ่มผู้มีที่อยู่อาศัยอยู่ในเขตพื้นที่ใกล้เคียงกับสถานประกอบการ แห่งนั้น ๆ ถ้าชุมชนมีความเข้าใจท่ีคลาดเคลื่อนในนโยบายการเลือกทาเลที่ตั้งเพ่ือปลูกสร้างโรงงาน เช่น เกิดความไม่เชอ่ื มั่นในในการแนวนโยบายการดาเนนิ งานท่ีเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ไม่ม่ันใจว่าฝุาย โรงงานอุตสาหกรรมจะปล่อยของเสียลงสู่แม่น้าอย่างไรและความวิตกกังวลต่อมลพิษทางอากาศที่ ปล่อยจากโรงงาน ข้อวิตกกังวลเหล่านี้จะกลายมาเป็นข้อร้องเรียนให้สถานประกอบการไม่อาจปลูก สรา้ งอาคารได้ ดงั นั้นขอ้ มูลข่าสารทีถ่ ูกต้องและการส่ือสารที่ชัดเจนย่อมเป็นหนทางให้ชุมชนมีทัศนคติ ที่ดีตอ่ โรงงานได้ สถานประกอบการอาจใช้การเผยแพรข่ า่ วสารจากหลายชอ่ งทาง อาจจะเป็นทางหน้า หนังสือพมิ พ์ท้องถนิ่ อาจจะช่วยตอบปญั หาขอ้ ร้องเรียนและระงบั ขอ้ พิพาทไดบ้ า้ ง 13. คุณภาพของชีวิตในชุมชน ปัจจัยท่ีสิบสาม คุณภาพของชีวิตในชุมชนซึ่งเป็นสิ่งสาคัญ หากการปลูกสร้างโรงงานไปกระทบคุณภาพชีวิตของคนในชุมชนจะทาให้โรงงานหรือสถาน ประกอบการไม่สามารถประสบความสาเร็จในการผลิตสินค้าหรือบริการนั้นได้และอาจจ ะไม่สามารถ จัดตั้งโรงงานได้อีกต่อไปเพราะคนในชุมชนเป็นทั้งส่วนหน่ึงของพนักงานและผู้บริโภค หากคนท้ังสอง กลมุ่ นม้ี คี วามเดือนร้อนกจ็ ะสง่ ผลเช่ือมโยงไปสโู่ รงงานหรือสถานประกอบการได้ในทส่ี ดุ 14. มาตรฐานการครองชีพ ปัจจัยท่ีสบิ ส่ี มาตรฐานการครองชีพ การตัดสินใจเลือกทาเลท่ีต้ัง จะเช่ือม่ันได้ว่าเป็นทาเลท่ีเลือกได้ถูกต้องหรือไม่น้ันจะต้องส่งผลให้เกิดการสร้างงานสร้างรายได้ใน

46 ชุมชน สินค้าและบริการท่ีผลิตข้ึนมาน้ันสามารถสนองตอบความต้องการของลูกค้าหรือผู้บริโภคได้ และในท่ีสุดกจ็ ะชว่ ยยกระดับมาตรฐานการครองชีพของคนในสังคมได้ 15. ความปลอดภยั ในชีวติ และทรพั ยส์ นิ ปัจจัยท่สี ิบหา้ ความปลอดภัยในชีวิตและทรัพย์สิน หมายรวมถึงความปลอดภัยท้ังอุทกภัย วาตภัย ตลอดจนเหตุเพลิงไหม้ ในระบบโครงสร้างของงาน บารุงรักษาและความปลอดภัยในโรงงานในบทที่ 10 จะกล่าวถึงแนวทางของงานบารุงรักษาเชิง ปอู งกันเอาไว้ซึง่ การได้วางแผนปูองกันไว้ล่วงหน้าย่อมส่งผลต่อความปลอดภัยความมีประสิทธิภาพใน การผลิต การได้ประสิทธิผลของผลผลิตและเกิดภาวะลดต้นทุนลดภาระงานในเรื่องของความสูญเสีย ท้ังเจด็ ประการอกี ด้วย ซ่งึ ได้อธิบายไวใ้ นบทท่ี 3 16. สภาพการรวมตัวทางธรุ กจิ หรืออุตสาหกรรม ปัจจยั ท่สี บิ หก สภาพการรวมตัวทางธุรกิจ หรืออุตสาหกรรม นักบริหารการผลิตควรศึกษาการนิคมอุตสาหกรรมแห่งประเทศไทยมีเครือข่ายใน นคิ มอุตสาหกรรม อกี ทงั้ ประสานงานกับคณะกรรมการสง่ เสรมิ การลงทุน เปน็ ตน้ 17. สภาพการรว่ มมอื ช่วยเหลือซ่งึ กันและกนั ปัจจัยทสี่ ิบเจ็ด สภาพการร่วมมือช่วยเหลือซ่ึง กันและกันเนื่องจากการตัดสินใจเลือกทาเลท่ีตั้งจะเช่ือม่ันได้ว่าเป็นทาเลท่ีเลือกได้ถูกต้องหรือไม่น้ัน จะต้องอาศัยความร่วมมือจากบุคคลที่เก่ียวข้องหลายฝุายดังท่ีได้กล่าวไว้ในหัวข้อสุดท้ายของบทที่ 1 ว่าด้วยเร่ืองขอบเขต หน้าที่และความรับผิดชอบของการจัดการงานผลิตและการดาเนินงาน ฉะน้ัน การพิจารณาทาเลที่ต้ังจากต้นทุนต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นแต่เพียงอย่างเดียวนั้นไม่เพียงพอ แต่ต้องคานึงถึง พฤตกิ รรมของบคุ คลทีเ่ กีย่ วขอ้ งได้แก่ พนกั งานและลูกค้า ภายใตข้ ้อสมมุติฐานที่ว่า ทาเลที่แตกต่างกัน จะทาให้สถานประกอบการมีความสามารถในการสรรหาพนักงานและลูกค้าได้แตกต่างกันซึ่ง ความแตกต่างกันในท่ีน้หี มายถงึ ความแตกต่างกันในเรื่องความแตกต่างทางวัฒนธรรมและความพอใจ ในงานอันประกอบด้วย อัตราการเข้าออกในงานมีน้อย อัตราการการขาดงานน้อย มีความรวดเร็วใน การทางาน ความประสทิ ธภิ าพในการทางาน และเกิดข้อรอ้ งเรียนน้อยท่ีสุด ถึงแม้ว่าทั้งวัฒนธรรมและ ความพอใจในงานจะเป็นปัจจัยในความแตกต่างแต่ถ้าทั้งสองฝุายมีความสามารถในการประสาน ความรว่ มมอื ช่วยเหลอื ซึ่งอาจจะเป็นอกี หนทางหน่ึงที่จะทาให้สถานประกอบการประสบความสาเร็จก็ เป็นได้ เม่ือผู้เรียนทราบถึงปัจจัยในการเลือกทาเลที่ต้ังแล้วหัวข้อต่อไปจะเป็นการวิเคราะห์ปัจจัยท้ัง สบิ เจด็ ประการมาตัดสินใจว่ากรณศี ึกษาที่สบื ค้นน้ันมีปัจจัยใดบ้างท่ีสอดคล้องและเหมาะสมที่จะเลือก ปลกู สรา้ งโรงงานด้วยวธิ กี ารใหค้ า่ คะแนนปจั จยั 2.2 การตัดสินใจในการเลอื กทาเลทีต่ ัง้ ในการตัดสินใจเลือกทาเลท่ีตั้งท่ีเหมาะสมท่ีสุดน้ันมีทางเลือกมากมายและมีเทคนิค หลากหลายวิธที ัง้ ในเชงิ ปรมิ าณและเชิงคณุ ภาพทจี่ ะช่วยใหน้ ักบริหารการผลิตใช้ประกอบการตัดสินใจ สาหรบั เอกสารประกอบการสอนเล่มนขี้ อนาเสนอวธิ เี รียงลาดบั ความสาคัญของปัจจัยต่าง ๆ เกี่ยวข้อง ในแต่ละทาเลเรียงตามความสาคัญ โดยหลักการมีอยู่ว่าปัจจัยใดสาคัญมากกว่าก็เขียนไว้ในลาดับต้น ปจั จยั ใดมีความสาคญั รองลงมาก็ให้พยายามเขยี นตามลาดับ

47 หลังจากน้ันให้นาแต่ละปัจจัยมาทาการเปรียบเทียบกัน ทาเลใดมีความได้เปรียบอีกทาเล หน่ึงก็จะได้รับการเลือกซึ่งในการใช้วิจารณญาณของนักบริหารการผลิตและพิจารณาทุกข้อร่วมกัน ก่อนท่ีจะตัดสินใจเลือกทาเลที่ดีที่สุดเพียงทาเลเดียวโดยมีเกณฑ์ข้อพิจารณาได้แก่ ไกลหรือใกล้ ยาก หรือง่าย ดีหรือไม่ดี เป็นต้น ดังตัวอย่าง การเรียงลาดับความสาคัญของปัจจัยในการเลือกทาเลท่ีต้ัง ของอุตสาหกรรมผลิตและอุตสาหกรรมบริการที่แสดงไว้ในตารางท่ี 2.2 ดงั นี้ ตารางท่ี 2.2 แสดงการเรยี งลาดบั ความสาคญั ของปัจจยั ในการเลือกทาเลทีต่ ้งั ขอ้ พิจารณาในทาเลตา่ ง ๆ ท่เี ปน็ ทางเลอื ก ปจั จัย ก. ข. ค. ง. ทาเลทุ่ง ทาเลป่า ทาเลโค้งสูง ทาเลเกนิ หญา้ โปร่ง เนิน เข้าถงึ การขนสง่ ดี ปานกลาง ดีมาก ดี แหล่งวัตถุดบิ ใกล้ ใกล้ ไกล ไกล แหล่งแรงงาน หายาก หาง่าย หายาก หางา่ ย ตลาดหรือแหลง่ จาหน่าย ใกล้ ใกล้ ไกล ไกล ที่ดนิ ราคาแพง ปานกลาง ราคาถกู ราคาถูก การรวมตวั ทางธรุ กจิ และอุตสาหกรรม ปานกลาง ปานกลาง ดี ดที ส่ี ดุ สภาพการรว่ มมอื ลูกคา้ และผจู้ ัด น้อย น้อย ปานกลาง น้อยที่สุด จาหนา่ ย โอกาสในอนาคต ไดแ้ ก่ การขาย ดี ดี ปานกลาง ปานกลาง การได้ปจั จยั การผลติ สาธารณปู โภค ได้แก่ ไฟฟูา ประปา ดี ปานกลาง ดี ไมด่ ี โทรศพั ท์ ความสะดวกดา้ นบรกิ ารสังคม ไดแ้ ก่ ปานกลาง ปานกลาง ดี ดี โรงพยาบาล สถานีตารวจ สถานี ดับเพลิง สิ่งแวดล้อม ไดแ้ ก่ อณุ หภูมิ แสง เสยี ง ดี ปานกลาง ดีมาก ปานกลาง อากาศ การเช่า การเช่าซอ้ื หรอื การกอ่ สรา้ ง ดีมาก ปานกลาง ดมี าก ดี ภาษีและการประกันภยั สงู ปานกลาง นอ้ ย น้อยท่สี ุด ทัศนคตขิ องชมุ ชน ดมี าก ดี ปานกลาง นอ้ ยท่สี ุด คุณภาพของชีวิตในชุมชน ดที ่สี ุด ดี นอ้ ยทส่ี ุด น้อยที่สดุ น้อยทส่ี ดุ มาตรฐานคา่ ครองชีพ ดี ปานกลาง นอ้ ย นอ้ ย ความปลอดภยั ในชีวติ และครอบครัว นอ้ ยที่สุด ปานกลาง นอ้ ยทีส่ ดุ ทีม่ า: ดดั แปลงจากปรยี าวดี ผลเอนก (2557) และพูลสขุ สงั ข์รุ่งและคณะ (2545)

48 หลังจากที่ได้เขียนปัจจัยท่ีเก่ียวข้องแล้วให้คะแนนปัจจัยต่าง ๆ โดยปัจจัยท่ีมีความสาคัญต่อ การผลิตมากที่สุดจะได้คะแนนมากท่ีสุด ปัจจัยที่มีความสาคัญรองลงมาก็ได้คะแนนรองลงมา ตามลาดับ ให้พิจารณาว่าทาเลแต่ละแห่งควรจะได้คะแนนสาหรับแต่ละปัจจัยเท่าใดให้เขียนคะแนน กากับไว้รวมคะแนนสาหรับทาเลแต่ละแห่งจะมีคะแนนลดน้อยลงตามลาดับความสาคัญ และเลือก ทาเลทมี่ คี ะแนนรวมสูงสดุ ซึง่ ในท่ีน้ีขอกาหนดคะแนนเต็มของปัจจัยอยู่ที่ 500 คะแนน ตารางท่ี 2.3 แสดงการใหค้ ะแนนของปจั จัยในการเลอื กทาเลทต่ี งั้ ให้คะแนนปจั จยั ในทาเลตา่ งๆที่เป็นทางเลอื ก ก. ข. ค. ง. ปจั จยั ทาเลทุ่ง ทาเลป่าโปร่ง ทาเลโคง้ สูง ทาเลเกนิ หญา้ เนนิ เข้าถงึ การขนสง่ 400 250 450 380 แหล่งวัตถดุ ิบ 350 360 220 230 แหลง่ แรงงาน 210 350 200 150 ตลาดหรือแหล่งจาหน่าย 410 420 360 310 ท่ีดิน 150 140 380 300 การรวมตวั ทางธรุ กิจและอุตสาหกรรม 200 220 370 380 สภาพการร่วมมือของลูกคา้ และผูจ้ ดั 130 150 140 100 จาหนา่ ย โอกาสในอนาคต 390 410 240 210 สาธารณปู โภค ได้แก่ ไฟฟูา ประปา 220 250 210 180 โทรศพั ท์ ความสะดวกดา้ นบรกิ ารสังคม ไดแ้ ก่ 190 300 280 260 โรงพยาบาล สถานีตารวจ สถานีดับเพลงิ ส่ิงแวดลอ้ ม ไดแ้ ก่ อณุ หภูมิ แสง เสียง 310 290 350 250 อากาศ การเช่า การเช่าซื้อ หรอื การกอ่ สร้าง 450 380 450 400 ภาษีและการประกันภยั 120 200 300 350 ทัศนคตขิ องชมุ ชน 490 450 310 200 คณุ ภาพของชีวิตในชมุ ชน 480 460 250 270 มาตรฐานคา่ ครองชีพ 400 300 290 240 ความปลอดภัยในชวี ติ และครอบครัว 110 200 100 100 คะแนนรวม 5,010 5,130 4,900 4,310 การตดั สินใจเลือก # ท่ีมา : ดัดแปลงจากปรียาวดี ผลเอนก (2557) และพลู สุข สังข์รุ่งและคณะ (2545)

49 จากการพิจารณาปัจจัยต่างๆ เมื่อได้ตัดสินใจให้คะแนนปัจจัยต่าง ๆ ข้างต้นแล้ว ทาเล ก. ได้ ค่าคะแนน 5,010 คะแนน ทาเล ข. ได้ค่าคะแนน 5,130 คะแนน และทาเล ค. ได้ค่าคะแนน 4,900 คะแนน ปรากฏวา่ ทาเล ข. ได้คะแนนการตดั สนิ ใจมากท่ีสุดได้แก่ค่าคะแนน 5,130 คะแนน จึงตัดสิน ได้ว่ามคี วามสมา่ เสมอท่ีสุดคือไม่โน้มเอียงไปทางใดทางหน่ึงมากนัก ส่วนทาเล ก. กับทาเล ค. แม้จะมี ปจั จยั ที่ดีหลายอย่างแตก่ ็มปี จั จัยบกพร่องหลายอย่างเช่นกนั จงึ ไม่ควรเลือก โดยทั่วไปนักบริหารการผลิตไม่ควรมองมองปัญหาในเร่ืองของทาเลที่ต้ังเพียงมุมมองเดียว หรอื พจิ ารณาจากปจั จยั เพียงไมก่ ่ปี จั จัยแต่ควรพจิ ารณาเลอื กทาเลเมื่อต้องการสร้างโรงงานแห่งใหม่ซ่ึง ไม่ว่าจะดว้ ยเหตผุ ลใดกต็ ามโดยแท้จริงแล้วปัญหาเร่ืองทาเลที่ตั้งมีอยู่ในความคิดและวิจารณญาณของ นักบริหารการผลิตอยู่ตลอดเวลา แม้ว่าสถานประกอบการแห่งหนึ่งจะก่อตั้งและอยู่ท่ีเดิมมาแล้วเป็น เวลาหลายปแี ละอาจจะดาเนินงานต่อไปอีกซึ่งไม่ได้เป็นการยืนยันได้ว่าตลอดเวลาท่ีผ่านมานักบริหาร การผลิตจะไม่ได้พิจารณาเก่ียวกับทาเลทตี่ ั้ง โดยเฉพาะเมอื่ มีการขยายกิจการย่อมจะมีทางเลือกให้ต้อง ตัดสินใจคือเรื่องจะย้ายไปท่ีใหม่หรืออยู่ท่ีเดิม แต่การตัดสินใจดาเนินการใดๆ เก่ียวกับทาเลที่ต้ังจะ เกิดขึ้นจริงก็ต่อเมื่อมีการขยายกิจการแล้วเท่าน้ันซ่ึงสถานการณ์แบบนี้จะมีทางเลือ กในการตัดสินมี ดังน้ี ทางเลอื กที่ 1 ขยายจากโรงงานหรอื ทาเลเดิมท่ีมอี ยู่เท่าทีเ่ ปน็ ไปได้ ทางเลือกที่ 2 คงสภาพโรงงานหรอื ทาเลเดมิ ท่มี ีอยู่ แลว้ เลอื กทาเลทตี่ ้งั แห่งใหม่ในทีอ่ ื่น ทางเลือกที่ 3 แทนที่จะขยายกิจการโดยเพ่ิมอุปกรณ์ ส่ิงอานวยความสะดวกต่าง ๆ หรือ เลือกทาเลทต่ี ั้งใหม่ กจ็ ะจดั หาผูร้ บั ช่วงสญั ญา รับชว่ งดาเนินการในส่วนทเ่ี กนิ กาลังการผลติ ไปผลติ ทางเลือกท่ี 4 ยกเลิกโรงงานหรือทาเลที่อยู่เดิม แล้วพิจารณาหาทาเลใหม่เพื่อสร้างโรงงาน ใหมท่ ง้ั หมด Jacobs & Chase (2010) ปรียาวดี ผลเอนก (2557) และพูลสุข สังข์รุ่งและคณะ (2545) ยุทธ กัยวรรณ์ (2543) และณัฎฐพันธ์ เขจรนันทน์ (2542) กล่าวไว้อย่างสอดคล้องกันทาเลท่ีต้ังที่ดี ไม่ได้หมายความว่าเป็นทาเลท่ีตั้งที่ทาให้ธุรกิจสามารถต้ังอยู่ที่น่ันได้เป็นเวลานานหลาย ๆ ปีเสมอไป เพราะสภาพแวดล้อมของธุรกิจมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาและเม่ือมีการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับ สภาพแวดลอ้ ม ทาเลที่ตั้งก็ต้องมีการเปลี่ยนแปลงไปด้วย ฉะน้ันก่อนจะเลือกทาเลใด ต้องพิจารณาถึง สภาพในอนาคตของทาเลแตล่ ะแห่ง สาหรับปัจจัยที่เลือกในการเลือกทาเลที่ตั้งขอนาเสนอ กรณีศึกษาจากส่วนหนึ่งของการทา วิจัยในโรงงานอุตสาหกรรม เร่ือง การศึกษาปัญหาและอุปสรรคในการผลิตของอุตสาหกรรมแปรรูป ปาล์มน้ามันได้ข้อค้นพบของปัญหาโดยสรุปจากงานวิจัยของศรีน้า ขุนอ่อนและเบญจมาส ช่วยนุ้ย (2550 : 81-85) ข้อมูลพ้ืนฐานของกิจการที่ทาการศึกษาวิจัย ได้ข้อค้นพบว่ากลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่ที่ ตอบแบบสอบถามต้ังอยู่ในจังหวัดกระบี่ จังหวัด สุราษฎร์ธานี และจังหวัดชุมพร ตรัง ระนอง พังงา และสตลู ตามลาดบั โดยส่วนใหญ่กอ่ ตง้ั ในปี 2537 กอ่ ตั้งนานท่ีสุดปี 2506 และก่อตั้งล่าสุดในปี 2549 กลุ่มตัวอย่างมีทุนจดทะเบียน เฉลี่ยอยู่ที่ 126.92 ล้านบาท ทุนจดทะเบียนมากท่ีสุดประมาณ 470 ล้านบาท สดั ส่วนทนุ ส่วนใหญเ่ ป็นชาวไทย และมีการร่วมทุนกับชาวต่างชาติในสัดส่วนท่ีน้อยและส่วน ใหญร่ ่วมทนุ กับประเทศมาเลเซยี และเมอื่ ศึกษาปัญหาในการเลือกทาเลท่ีตั้งพบว่า ปัญหาด้านแรงงาน

50 กลมุ่ ตวั อย่างส่วนใหญ่มีปัญหาด้านแรงงานในระดบั ปานกลาง โดยประเดน็ ที่มีระดับปัญหามากที่สุดคือ ปัญหาด้านขาดแคลนแรงงานรายวัน ปัญหาด้านทักษะ ความรู้ ความสามารถของแรงงานรายเดือน โดยเฉพาะด้านช่าง โดยประเด็นปัญหาด้านแรงงาน คือ การขาดแคลนแรงงานรายวัน ทักษะความรู้ ความสามารถของแรงงานรายวัน การขาดแคลนแรงงานรายเดือนและทักษะความรู้ ความสามารถ ของแรงงานรายเดือนน้ันส่วนใหญ่เกิดขึ้นกับกลุ่มตัวอย่างท่ีมีทุนจดทะเบียนน้อยกว่า 50 ล้านบาท นอกจากนี้ปัญหาและอุปสรรคด้านวัตถุดิบ ปัญหาด้านวัตถุดิบอยู่ในระดับมาก โดยเฉพาะประเด็น ปัญหาปาล์มดิบไม่ได้คุณภาพ เก็บเก่ียวก่อนเวลา ปาล์มดิบมีผลตอบแทนจากการลงทุนน้อย การ แขง่ ขนั ตดั ราคาในการซอ้ื ปาล์มดบิ ของบรษิ ัทอ่นื ๆ ต้นทุนในการซ้ือปาล์มดิบสูงข้ึน จานวนปาล์มดิบไม่ เพียงพอกับความต้องการ ส่วนประเด็นท่ีมีระดับปัญหาปานกลางคือ ปัญหาการเก็บรักษาปาล์มดิบ และความสะดวกในการเบิกจ่ายปาล์มดิบ โดยประเด็นปัญหาปาล์มดิบไม่ได้คุณภาพ เก็บเก่ียวก่อน เวลา ปาลม์ ดิบไม่เพียงพอกบั ความต้องการและปาลม์ ดิบมผี ลตอบแทนจากการลงทุนน้อยและการเก็บ รักษาอีกทงั้ ปาล์มดิบยังเป็นปัญหาส่วนใหญ่ของกลุ่มตัวอย่างท่ีมีทุนจดทะเบียนน้อยกว่า 50 ล้านบาท และปัญหาความสะดวกในการเบิกจ่ายปาล์มดิบเป็นปัญหาส่วนใหญ่ของกลุ่มตัวอย่างที่มีทุ นจด ทะเบียนมากกว่า 100 ล้าน อย่างไรก็ตามจากข้อค้นพบข้างต้นน้ีเป็นเพียงส่วนหนึ่งของงานวิจัยท่ีมี สว่ นเกยี่ วข้องกบั เนือ้ หาในเรือ่ งการเลือกทาเลที่ตั้งเท่าน้ัน หลังจากท่ีได้ศึกษาเกี่ยวกับปัจจัยในการเลือกทาเลท่ีต้ังแล้ว ในหัวข้อต่อไปขอนาเสนอ กรณศี ึกษาเพ่ือใช้เป็นแนวทางเบ้อื งตน้ สาหรับการวเิ คราะห์กรณศี ึกษาของผู้เรยี น 2.3 การประยุกตใ์ ช้การวางแผนเลอื กทาเลทีต่ ั้งของสถานประกอบการ ข้อตกลงในเร่ืองการประยุกต์ใช้การวางแผนเลือกทาเลที่ตั้งของสถานประกอบการท่ี สอดคล้องกับความต้องการของท้องถิ่นผู้เขียนจะขอนาเสนอกรณีศึกษาซ่ึ งกรณีศึกษาที่ขออนุญาต นามาเป็นตัวอย่างนั้นจะขออนุญาตใช้ช่ือสมมติทั้งส้ิน ผู้เขียนมิได้มีเจตนาท่ีจะนากลยุทธ์ซ่ึงเป็น ความลับของสถานประกอบการใดมาเผยแพร่ เพียงแค่มีเจตนาเพ่ือเสริมองค์ความรู้และใช้เพ่ือ ประกอบการศึกษาเท่านั้นและสาหรับกรณีศึกษาของสถานประกอบการกับก ารวางแผนเลือกทาเล ท่ีต้งั มีดังน้ี กรณศี กึ ษาท่ี 1 กรณีศกึ ษาสมมุติ บริษทั ไอศกรมี MM จากดั บริษัทแห่งน้ีได้ถกู ก่อตั้งโดยนาย ก. และ นาง ข. สองสามีภรรยาในสถานประกอบการน้ีใช้แรงงงานคนในการผลิตเป็นหลักและนาเข้าเคร่ืองจักรจาก ต่างประเทศโดยเฉพาะในกลุ่มประเทศยุโรป มีการปรับปรุงและพัฒนาผลิตภัณฑ์ข้ึนใหม่ภายใต้ชื่อ ไอศกรีม MM และมีการพัฒนาผลิตภัณฑ์ขึ้นใหม่เร่ือยมา แต่ยังคงใช้ชื่อผลิตภัณฑ์และจัดจาหน่าย ภายใต้ ตราสินค้าว่า “ไอศกรีม MM” มาจนถึงปัจจุบัน ประเภทของสินค้าประกอบด้วยสี่กลุ่มได้แก่ กลุ่มท่ีหนึ่งไอศกรีมแท่งกลุ่มน้าใส กลุ่มท่ีสองไอศกรีมกลุ่มดัดแปลง กลุ่มที่สามไอศกรีมถ้วย โคน หลอด ขนมปังและกลุ่มที่สี่ไอศกรีมถัง ในด้านกาลังการผลิตประกอบไปด้วยเครื่องจักรผลิตไอศกรีม แทง่ จานวนสามเครื่อง ส่วนไอศกรีมผลิตถ้วย โคน หลอด ขนมปัง และกลุ่มไอศกรีมถังอีกจานวนสาม

51 เครื่อง โดยมีศักยภาพในการผลิตเต็มกาลังการผลิตจานวน 2,500 ตัน ต่อปี ในปัจจุบันใช้กาลังการ ผลิตจริงจานวน 1,500 ตันต่อปี โดยคิดเป็นสัดส่วนศักยภาพในการการผลิตร้อยละ 60 กาลังผลิต คงเหลือคิดเปน็ ร้อยละ 40 สถานประกอบการแห่งนี้เลือกพื้นท่ีแถบชานเมืองเป็นทาเลที่ตั้งซ่ึงห่างไกล จากแหล่งชุมชนไม่ทาให้ก่อมลพิษแต่ในขณะเดียวกันก็มีถนนที่สามารถเข้าถึงสถานประกอบการได้ โดยสะดวกมีถนนล้อมรอบ แต่ก็มีการยึดหลักการใช้กลยุทธ์ที่คือไม่เลือกทาเลที่ต้ังในเขตเทศบาลซ่ึง ตามข้อกฎหมายไม่อนุญาตให้จัดตั้งโรงงาน ทิศตะวันออกติดกับแม่น้าแต่ก็มีอาคารบาบัดน้าเสีย ไม่ ปลอ่ ยน้าเสยี ลงสแู่ ม่นา้ โดยมีลักษณะทาเลที่ตั้งของส่วนต่างๆ ภายในสถานประกอบการดังแสดงไว้ใน แผนภาพท่ี 2.2 ประตดู า้ นหน้า อาคารสานักงาน ทิศเหนือ และหนว่ ยรกั ษาความปลอดภัย แม่น้า บ่อบาบัดน้าเสีย ห้องเยน็ พน้ื ทโี่ รงงาน หอ้ งเครือ่ งจักร สาหรบั เก็บไอศครีม อาคารฝ่ายโรงงานดาเนนิ งานการผลิต แผนภาพท่ี 2.2 กลยทุ ธ์การเลือกทาเลทตี่ งั้ ของกรณศี กึ ษา บริษัทไอศกรีม MM จากัด ท่มี า : ดัดแปลงจากบริษทั ฟรซี แลนด์ โปรดักส์ จากดั . (2559).เขา้ ถึงได้จาก http://www.bkkicecream.com/about_us.html [2559, ธันวาคม 29] ปจั จัยในการเลือกทาเลท่ตี ง้ั ของบริษทั ไอศกรมี MM จากัด ประกอบด้วย 1. แหล่งวัตถุดิบหลักสามารถหาได้ในพื้นท่ี หากเป็นนอกพ้ืนที่ที่จะต้องสูญเสียค่าขนส่งก็มี ตัวแทนจาหน่ายทเ่ี ป็นผู้ปูอนปัจจัยการผลิตซ่ึงทาการค้ากันเป็นประจา อีกทั้งยังได้วัตถุดิบท่ีมีคุณภาพ มาใช้ในกระบวนการผลิต ข้อดีในการจัดซ้ือวัตถุดิบหลักท้ังหมดของบริษัทจะคานึงถึงแหล่งผลิตที่มี คุณภาพ คานึงถึงราคามีความเหมาะสม ได้รับการยอมรับและผ่านการตรวจสอบคุณภาพตามหลัก วิชาการและเลือกจากแหล่งที่ใกล้เคียงก่อนทาให้สามารถลดต้นทุนในการขนส่ง เช่น มะพร้าวส่วน ปัญหาของวัตถุดิบปัญหาสาคัญอย่างหน่ึงซ่ึงเป็นสาเหตุให้ต้นทุนการผลิตสูงขึ้น คือ ปัญหาราคาของ วัตถุดบิ ปรับตัวสงู ข้ึนตามสภาวะเศรษฐกิจ เนื่องจากปัญหาราคาน้ามัน แนวโน้มในอนาคตปัญหาด้าน ราคาของวัตถุดิบจะยังคงเพิ่มสูงขึ้นอย่างต่อเนื่องโดยเฉพาะวัตถุดิบหลัก เช่น วัตถุดิบนมและน้าตาล แนวทางการแก้ไขในเบื้องต้น คือ การจัดซื้อวัตถุดิบในคร้ังละมาก ๆ มาเก็บไว้ในคลังสินค้า แต่ก็เป็น การแก้ไขปญั หาระยะสั้นเทา่ นน้ั เพราะในระยะยาวจะเกิดเงินทุนจมในสินค้าและในอนาคตอาจจะต้อง มกี ารปรบั ราคาสินคา้ บางตวั เพอ่ื รกั ษาส่วนครองตลาดและกาไร 2. แหล่งแรงงาน บริษัทมีการคานึงถึงอัตราค่าจ้างขั้นต่าและมีการแบ่งระดับขั้นของพนักงาน เพื่อให้พนักงานมีโอกาสเติบโตในสายงานของตนเองซ่ึงแรงงานส่วนใหญ่จะเป็นคนพื้นที่ซึ่งเมื่อ

52 วิเคราะห์กลยุทธ์ท่ีใช้ในการเลือกทาเลที่ตั้งแล้วพบว่าสถานประกอบการแห่งน้ีมีการเลือกใช้แรงงาน ของคนในเขตพ้นื ทซี่ ึ่งประหยัดการลดตน้ ทนุ ทางด้านแรงงานงานจากพืน้ ทีอ่ ่ืนและไม่มีการย้ายฐานของ แรงงานไปเมือ่ ถึงฤดูเก็บเกี่ยวเพราะในบางพ้ืนที่เม่ือถึงฤดูเก็บเกี่ยวแรงงานจะกลับภูมิลาเนาเพื่อไปทา การเกษตรตามฤดกู าล เป็นตน้ 3. แหล่งจดั จาหนา่ ยและตลาด แหล่งจัดจาหนา่ ยของสถานประกอบการหรือบรษิ ัทแหง่ น้ี ครอบคลุมพื้นท่ีการขายหลาย จังหวัด ได้แก่ ภาคใต้ ภาคกลางบางสว่ นและภาคตะวนั ออก 4. แหล่งพลังงานของสถานประกอบการแห่งนี้มีการใช้พลังงานสาคัญอันได้แก่พลังงานไฟฟูา เปน็ สว่ นใหญใ่ นกระบวนการผลิตและยังมีพลังงานเพ่ือขับเคล่ือนเคร่ืองอัดอากาศผลิตระบบลมเพ่ือใช้ กบั เคร่ืองจกั รในกระบวนการผลิตบางส่วนด้วย 5. ด้านสาธารณูปโภค มีระบบไฟฟูา ประปา มีระบบบาบัดน้าเสียก่อนปล่อยทิ้งลงแม่น้าซ่ึง เป็นระบบสาธารณูปโภคพื้นฐานและให้ความสาคัญกับระบบบาบัดน้าเสียเน่ืองจากมีผลกระทบกับ สภาพแวดลอ้ มและมีถนนล้อมรอบโรงงานสามารถเขา้ ถงึ สถานประกอบการ 6. คานึงถงึ ทศั นคตขิ องชุมชนได้แก่การปลูกสร้างโรงงานให้มีความห่างไกลจากแหล่งชุมชนไม่ ทาใหก้ ่อใหเ้ กิดมลพิษ 7. คานึงถึงสิ่งแวดล้อมเน่อื งจากทศิ ตะวันออกตดิ กับแม่นา้ แต่ก็มอี าคารบาบัดน้าเสีย ไม่ปล่อย นา้ เสียลงส่แู ม่น้า สรปุ วา่ บรษิ ทั ไอศกรมี MM จากดั มเี หตุผลในการเลอื กทาเลที่ตงั้ โรงงาน ได้แก่ แหล่งวัตถุดิบ วัตถดุ ิบ แหล่งแรงงาน แหลง่ จัดจาหนา่ ยและตลาด แหล่งแรงงาน สาธารณูปโภค คานึงถึงทัศนคติของ ชุมชน คานึงถึงส่ิงแวดล้อม และหากพบว่าข้อดีท้ังเจ็ดประการเป็นปัจจัยท่ีมีน้าหนักสาคัญมากและ สามารถควบคุมต้นทุนการผลิตในระดับที่ยอมรับได้ จึงเป็นเหตุผลท่ีนักบริหารการผลิตของสถาน ประกอบการแหง่ นี้ตดั สินใจเลือกผลิตไอศกรมี MM กรณีศกึ ษาท่ี 2 หา้ งหุ้นส่วนจากัด VV ตัง้ อยู่ในเขตจังหวัดสุราษฎร์ธานี จดทะเบียนการค้าโดยมีวัตถุประสงค์ หลัก คือ การผลิตและจาหน่ายน้าแข็งเพื่อการบริโภคได้เปิดดาเนินการมาเป็นเวลา 10 ปี ในระยะ เริ่มแรกผลิตและจาหน่ายเฉพาะน้าแข็งหลอดเล็กมีกาลังการผลิตประมาณ 10 ตันต่อวัน หลังจาก ดาเนินการได้ 4 เดือน ลูกค้าท้ังท่ีเป็นตัวแทนและลูกค้ารายย่อยให้การสนับสนุนอย่างดี มี ความสามารถในการเพิ่มจานวนเคร่ืองจักรและเพิ่มกาลังการผลิตน้าแข็งหลอกเล็กขนาด 30 ตัน จานวน 2 เครื่อง ในขณะเดียวกันมีการเพิ่มเครื่องจักรน้าแข็งหลอดขนาด 20 ตันอีกจานวน 1 เคร่ือง เพ่ือการตอบสนองความต้องการของลูกค้า หลังจากดาเนินได้ระยะหน่ึงพบว่ายังคงมียอดคาสั่งซื้อ อย่างต่อเนื่อง ต้งั แต่ปที ่ีสองผู้ประกอบการส่งั ซอ้ื เครื่องผลิตน้าแข็งหลอกเล็กขนาด 30 ตัน โดยสั่งซื้อปี ละ 1 เครื่องทุกปี สิ้นสุดการส่ังซ้ือเครื่องจักรในปีที่ 6 จะเห็นได้ว่าต้ังแต่ก่อต้ังห้างหุ้นส่วนจากัดแห่งนี้ ได้พยายามเพ่ิมจานวนเครอ่ื งจกั รและมีการปรับปรุงขยายส่วนพ้ืนที่ของฝุายโรงงานอย่างต่อเนื่อง จึงมี สินค้าสองกลุ่มคือน้าแข็งหลอดเล็กและน้าแข็งหลอดใหญ่ ในปัจจุบันกาลังการผลิตผลิตเพิ่มเป็น 100

53 ตันต่อวัน สถานประกอบการแห่งน้ีได้รับการรับรองระบบคุณภาพ GMP (Good Manufacturing Product) ซึ่งรายละเอยี ดของเร่อื งนผี้ เู้ รยี นสามารถศกึ ษาเพม่ิ เตมิ ได้ในบทท่ี 9 ในปที ่ี 11 ผบู้ ริหารตดั สนิ ใจย้ายสถานประกอบการแห่งใหม่ โดยใช้เนื้อท่ีกว่า 10 ไร่ ตั้งอยู่ใน เขตอาเภอเมือง จังหวัดสุราษฎร์ธานี ทาการผลิตจาหน่ายน้าแข็งทุกชนิด ได้แก่ น้าแข็งหลอดเล็ก น้าแข็งหลอดใหญ่ แบบบรรจุถุง น้าแข็งบด มีการเพ่ิมสายการผลิตน้าดื่มโดยใช้ชื่อว่าน้าดื่ม VV เช่นเดียวกับตราสินค้าในผลิตภัณฑ์ประเภทน้าแข็ง สาหรับกลยุทธ์ในการเลือกทาเลท่ีตั้งในเขตพื้นท่ี ใกล้แหล่งตลาดซึ่งบริเวณท่ีปลูกสร้างโรงงานแห่งใหม่จะอยู่ในเขตอาเภอเมือง จังหวัดสุราษฎร์ธานี โดยสถานท่ีดังกล่าวอยู่แถบชานเมืองแต่ไม่ไกลจากเขตเทศบาลเมืองมากนัก สามารถลดต้นทุนใน การขนส่งไปยังแหล่งตลาดไดโ้ ดยสะดวก ซึง่ แสดงไวใ้ นแผนที่ 2.5 บรษิ ทั VV จากัด แผนที่ 2.5 ทาเลทตี่ ้ังธรุ กิจผลติ บริษัท VV จากดั ท่ีมา : เขา้ ถึงได้จาก http://maps.google.com [2559, กันยายน 21] สาหรับฝุายโรงงานของสถานประกอบการแห่งนี้มีสามสายการผลิต ได้แก่ สายการผลิต น้าแข็งซองและสายการผลิตน้าแข็งหลอดและสายการผลิตเคร่ืองดื่ม สาหรับสายการผลิตน้าแข็งซอง และสายการผลิตน้าแข็งหลอดจะมีความแตกต่างกันตรงขนาดของพื้นท่ี โดยการผลิตการผลิตน้าแข็ง ซองจะใช้พ้ืนที่มากกว่า กล่าวคือ โรงงานน้าแข็งซองควรใช้พื้นท่ีไม่น้อยกว่า 430 ตารางวา ส่วน โรงงานน้าแข็งหลอดอาจใช้พื้นที่ประมาณ 50 ตารางเมตร ความแตกต่างนี้มาจากการทาน้าแข็งซอง จะต้องสร้างบ่อน้าเกลือ ส่วนน้าแข็งหลอดน้ันเคร่ืองทาน้าแข็งสามารถผลิตออกมาได้ ดังน้ันจึงเป็น เหตุผลที่สถานประกอบการแห่งนี้เลือกสถานที่แห่งใหม่ในการขยายกิจการมีหลายปัจจัยในการเลือก ทาเลท่ตี ้ัง ได้แก่

54 1. แหลง่ วตั ถดุ ิบจัดหาได้ง่ายเน่อื งจากเป็นพนื้ ที่แถบชานเมือง ทสี่ าคญั คือวสั ดทุ ใ่ี ช้ ไดแ้ ก่ ฝาและซองนา้ แขง็ ท่ไี ม่มปี นเปือ้ นและสามารถทาความสะอาดไดง้ ่าย ตวั ฝาสามารถปิดไดส้ นิท 2. แหลง่ แรงงานจดั หาไดง้ า่ ยในท้องถิ่นมกี าลังแรงงานเพยี งพอต่อคาส่ังซื้อจากลกู ค้า 3. ใกลแ้ หล่งตลาดหรือแหล่งจัดจาหนา่ ย สะดวกต่อการขนส่งไปจดั จาหนา่ ยท้ังคา้ สง่ และคา้ ปลกี ในตัวเมืองซึ่งอยูไ่ ม่ไกลจากแหลง่ ผลติ และไม่ไกลจากตัวเมอื งมากนัก 4. สาธารณูปโภคตา่ ง ๆ พร้อมทัง้ ถนนหนทางมที ่ีตง้ั อยู่ใกลเ้ สน้ ทางคมนาคมตั้งอยใู่ กล้กับ เสน้ ทางสายหลกั จึงมีความสะดวกทั้งระบบไฟฟาู ประปา โทรศพั ท์และเครือข่ายอนิ เตอรเ์ น็ต 5. การจัดสภาพสิ่งแวดลอ้ มของฝาุ ยโรงงานในสถานประกอบการซงึ่ การผลติ น้าแขง็ ท้งั สอง ชนิดมีลักษณะเหมอื นกนั คอื 5.1 บรเิ วณรอบโรงงานตอ้ งสะอาด ไม่มีส่งิ ปฏิกูล หรอื ไมก่ ารสะสมสงิ่ ท่ีไม่ใช้แลว้ เพราะ อาจเปน็ แหลง่ เพาะพันธุ์แมลงและสตั วน์ าโรคต่าง ๆ 5.2 มีท่อระบายนา้ ให้นา้ ไหลลงสู่ทางระบายน้าสาธารณะ เพอื่ ไม่ใหน้ า้ ขงั แฉะและ สกปรก ปูองกันการเกิดเชอื้ โรคต่างๆ 5.3 ฝุายโรงงานและอาคารผลิตสามารถปูองกันแมลงและสตั วน์ าโรคได้ เชน่ นก หนูและ แมลงตา่ ง ๆ 5.4 มแี สงสวา่ ง การระบายอากาศท่ดี ีและเหมาะสม 5.5 บอ่ พกั น้าจะไม่มีตะไคร่นา้ และมฝี าปดิ มิดชดิ เพื่อปูองกันไมใ่ หเ้ ศษไม้และไร้ฝุนละออง 5.6 แยกบริเวณท่ลี ูกคา้ มารบั สนิ คา้ กับบรเิ วณผลติ ออกจากกนั เพอ่ื ปอู งกันสงิ่ ปนเปอ้ื น 5.7 พืน้ ท่ตี ิดตัง้ เครือ่ งมอื อปุ กรณป์ รบั คณุ ภาพนา้ หอ้ งดังกล่าวควรมพี ้นื ลาดเอยี ง มที าง ระบายน้า ไมม่ นี า้ ขงั 5.8 ช้ันวางและบริเวณเกบ็ ภาชนะกอ่ นล้าง หอ้ งนค้ี วรมีพ้ืนทแี่ หง้ มชี ัน้ หรอื ยกพืน้ มี มาตรการปูองกันฝุนละออง 5.9 ห้องฆ่าเชื้อภาชนะบรรจุ ห้องดังกล่าวตอ้ งมีพื้นลาดเอยี ง ไมม่ นี า้ ขังและมที างระบาย นา้ มรี ะบบจัดแยกภาชนะท่ีรอล้างและทีล่ ้างแล้ว 5.10 ห้องบรรจตุ อ้ งมีมาตรการปูองกนั การปนเปื้อนอยา่ งมปี ระสิทธภิ าพโดยมี ทางเข้าออกที่สามารถปูองกันสัตว์ แมลง ไม่เป็นทางเดินผ่านไปยังบริเวณอื่นท่ีสาคัญการออกแบบ พ้ืนที่ควรมีความลาดเอียง ปราศจากน้าขัง และมีทางระบายน้า มีโต๊ะหรือแท่นบรรจุซ่ึงทา ความสะอาดงา่ ย ห้องบรรจดุ งั กล่าวตอ้ งมีความพร้อมในการใช้ปฏิบัตงิ าน 5.11 ห้องเก็บสินค้า ควรมีช้ันหรือยกพ้ืนรองรับ มีระบบการจัดเก็บเข้าคลังเพื่อรอ จาหนา่ ย เหตุผลทั้งสิบเอ็ดประการจะเชื่อมโยงไปยังแนวคิดและหลักการในเร่ืองกับสุขลักษณะที่ดีใน การผลิตสินค้าบริโภคที่ได้รับรองมาตรฐานนั้น จะกล่าวถึงรายละเอียดได้ในบทที่ 9 เรื่องการควบคุม คุณภาพ ส่วนประเด็นท่ีเกี่ยวข้องกับการจัดวางผังในสถานประกอบการนั้นจะได้กล่าวรายละเอียดไว้ ในบทท่ี 3 ซึ่งเป็นบทต่อไป

55 บทสรุป ปญั หาการวางแผนเลือกทาเลท่ตี ้ังไม่ไดเ้ กดิ เปน็ ประจาหรือบอ่ ยครง้ั และปัจจัยที่จะทาให้ต้องมี การวางแผนเลือกทาเลท่ีต้ังของโรงงานก็มีอยู่หลายประการ ผู้บริหารก็จะต้องตัดสินใจวางแผนเลือก ทาเลที่ตั้งโรงงานท่ีเหมาะสมที่สุดสาหรบั การดาเนินการงานผลิต ดังน้ันให้ตัดสินใจเลือกทาเลท่ีต้ังของ โรงงานหรือสถานประกอบการ ประกอบไปด้วยปัจจัยต่างๆ มากมาย ได้แก่ การขนส่งทุกข้ันตอน การผลิต ได้แก่ ทางบก ทางนา้ ทางอากาศ แหลง่ วตั ถุดบิ แหล่งแรงงาน ท่ีดินและภูมิทัศน์ ตลาดหรือ แหลง่ จาหน่าย สาธารณูปโภค ได้แก่ ไฟฟูา น้าประปา โทรศัพท์ ความสะดวกด้านบริการสังคม ได้แก่ โรงพยาบาล สถานีตารวจ สถานีดับเพลิง สิ่งแวดล้อม ได้แก่ อุณหภูมิ แสง เสียง อากาศ โอกาสใน อนาคต ได้แก่ โอกาสในการขาย โอกาสของการได้รับปัจจัยการผลิต แหล่งแรงงานท่ีสามารถหาได้ การเช่า การเช่าซ้ือหรือการก่อสร้าง อัตราภาษีอากรและการประกันภัย ทัศนคติของชุมชน คุณภาพ ของชีวิตในชุมชน มาตรฐานค่าครองชีพ ความปลอดภัยในชีวิตและครอบครัว สภาพการรวมตัวทาง ธุรกิจและอุตสาหกรรม สภาพการร่วมมือช่วยเหลือซ่ึงกันและกัน เป็นต้น ดังนั้นทุกปัจจัยท่ีกล่าวมามี ความจาเป็นท่ีนักบริหารการผลิตและการดาเนินงานจะนาไปประยุกต์ใช้มีความเหมาะสมกับกลยุทธ์ ในการเลือกทาเลที่ตั้งของธุรกิจผลิตและบริการในระดับต่างๆ ซึ่งแบ่งออกเป็นกลยุทธ์ระดับประเทศ กลยุทธ์ระดับเขต และกลยุทธ์ระดับพื้นท่ีเฉพาะ เพ่ือให้เหมาะสมกับต้นทุน สามารถสร้างมูลค่าเพิ่ม ให้แก่สินค้าหรือบริการที่ผลิตขึ้นและที่สาคัญท่ีสุดสามารถตอบสนองความต้ องการของลูกค้าได้อย่าง แทจ้ รงิ

56 คาถามและกิจกรรมทา้ ยบทท่ี 2 1. ทาไมการเลือกทาเลท่ีตง้ั จึงมีความสาคัญ 1.1 เหตใุ ดการเลือกทาเลที่ต้ังของโรงงานหรอื สถานประกอบการจึงมคี วามสาคญั กบั นักบรหิ าร การผลิต 1.2 ทา่ นจะสามารถนาความร้ทู ีไ่ ด้จากการศกึ ษาเรื่องเลือกทาเลท่ีตงั้ ไปประยุกตใ์ ช้ในกรณศี ึกษาที่ สบื คน้ ได้อย่างไร โปรดอธิบายพร้อมท้งั เขียนแผนผังประกอบการอธบิ าย 2. บอกปจั จัยในการเลือกทาเลทต่ี ง้ั สถานประกอบการมาให้ครบทัง้ สิบเจด็ ข้อพรอ้ มคาอธิบาย 2.1 ....................................................................................................................................... 2.2 ....................................................................................................................................... 2.3 ....................................................................................................................................... 2.4 ....................................................................................................................................... 2.5 ....................................................................................................................................... 2.6 ....................................................................................................................................... 2.7 ....................................................................................................................................... 2.8 ....................................................................................................................................... 2.9 ....................................................................................................................................... 2.10 ...................................................................................................................................... 2.11 ...................................................................................................................................... 2.12 ...................................................................................................................................... 2.13 ...................................................................................................................................... 2.14 ...................................................................................................................................... 2.15 ...................................................................................................................................... 2.16 ...................................................................................................................................... 2.17 ...................................................................................................................................... 3. ในปจั จยั ทั้งสิบเจ็ดขอ้ มีข้อใดบ้างที่สอดคล้องกับปจั จัยในการเลือกทาเลทีต่ ั้งของสถานประกอบการ ท่ผี ู้เรยี นสืบค้น จงวิเคราะห์แล้วอธบิ าย (ใชแ้ นวทางตามตวั อย่างกรณีศึกษา) 4. กลยทุ ธ์ในการเลอื กทาเลท่ีตั้งระหวา่ งธรุ กิจผลิตสนิ คา้ กับธุรกิจบริการมีลกั ษณะคลา้ ยคลึงกนั แต่มี องค์ประกอบบางประการที่มีลกั ษณะแตกต่างกันในประเด็นใดบา้ ง อธิบาย 5. ในเรื่องของการเลอื กกลยุทธใ์ นการเลอื กทาเลที่ตั้งของธรุ กิจผลิตและบริการในระดับตา่ งๆ แบ่ง ออกเป็นกลยทุ ธร์ ะดับประเทศ กลยทุ ธ์ระดับเขตและกลยุทธร์ ะดับพ้นื ทเ่ี ฉพาะ ทงั้ สามกลยุทธม์ ี ความสาคญั และสัมพันธ์กนั อยา่ งไร อธิบาย 6. ปัญหาการวางแผนเลอื กทาเลท่ตี งั้ ของโรงงานไมไ่ ดเ้ กิดเป็นประจาหรอื บ่อยครงั้ แตป่ ัจจัยทจี่ ะทา ใหต้ ้องมีการวางแผนเลือกทาเลทีต่ ้ังของโรงงานก็มีอย่หู ลายประการ ผบู้ ริหารก็จะต้องตัดสนิ ใจ วางแผนการเลือกท่ตี ง้ั โรงงานที่เหมาะสมทส่ี ดุ สาหรบั ดาเนินการงานผลิต ดังนน้ั ใหต้ ดั สนิ ใจเลือกทาเล

57 ท่ตี ง้ั ของโรงงานหรอื สถานประกอบการในข้อตา่ ง ๆ ดังนี้ 6.1 ใหค้ ะแนนปัจจยั ในการเลือกทาเลทีต่ ัง้ ของธรุ กิจและเลือกทาเลทตี่ ั้งพร้อมบอกเหตุผล โดยกาหนดใหค้ ะแนนสงู สดุ ของแต่ละปจั จยั เท่ากับ 500 คะแนน ตารางท่ี 2.4 ตารางปัญหาข้อพจิ ารณาในทาเลตา่ ง ๆ ที่เป็นทางเลือก ข้อพิจารณาในทาเลต่างๆทเ่ี ปน็ ทางเลอื ก ปจั จัย ก. ข. ค. ง. การขนสง่ ปานกลาง ดี ดี ดีมาก แหล่งวัตถดุ ิบ ใกล้ ใกล้ ไกล ไกล สภาพการรว่ มมอื นอ้ ย น้อย น้อยท่สี ุด ปานกลาง แหล่งแรงงาน หางา่ ย หายาก หาง่าย หายาก การขนสง่ แหล่งวัตถุดบิ การร่วมมือช่วยเหลือของ แหล่งแรงงาน ท่ดี ินและภมู ทิ ศั น์ คะแนนรวม การตัดสนิ ใจเลือก เหตผุ ลในการเลือก ที่มา : ดดั แปลงจากปรียาวดี ผลเอนก (2557) และพูลสขุ สงั ข์รุ่งและคณะ (2545) 6.2 จงตดั สินใจเลือกทาเลที่ต้ังพรอ้ มบอกเหตุผล ตารางท่ี 2.5 ปัญหาข้อพจิ ารณาในทาเลตา่ ง ๆ ท่ีเปน็ ทางเลอื กใหค้ ะแนนรวมพร้อมอธิบายเหตผุ ล ปจั จัย ข้อพจิ ารณาในทาเลต่างๆ ที่เปน็ ทางเลือก บา้ นรมิ นา้ บา้ นบนดอย บา้ นทงุ่ บา้ นไร่ โอกาสในการไดป้ จั จัยการผลติ 210 240 410 390 การเช่า การเชา่ ซ้ือ หรอื การกอ่ สรา้ ง 400 450 380 450 ภาษีและการประกนั ภยั 800 500 200 220 มาตรฐานคา่ ครองชพี 240 290 300 400 ความปลอดภยั ในชวี ิตและทรพั ยส์ ิน 230 230 450 320 คะแนนรวม การตดั สนิ ใจเลอื ก เหตผุ ลในการเลอื ก ที่มา : ดัดแปลงจากปรยี าวดี ผลเอนก (2557) และพูลสุข สังขร์ ่งุ และคณะ (2545)

58 7. กิจกรรมรายงานรายบุคคลเลอื กอุตสาหกรรมการผลติ ในทอ้ งถิ่นของนักศึกษา แล้วตอบคาถามดงั นี้ 7.1 ทาการสารวจความคิดเห็นของผู้ประกอบการว่ามีปัจจัยใดบ้างท่ีมีผลต่อการเลือกทาเลท่ีต้ัง ของโรงงานหรือสถานประกอบการ 7.2 นามาระดมสมองเพือ่ จัดลาดบั ความสาคญั 7.3 อภปิ รายและสรุปผลในชั้นเรียน 7.4 เขยี นนาเสนอไว้ในรายงานรายบคุ คล 8. กจิ กรรมกลุ่มให้สืบค้นกรณีศกึ ษาอุตสาหกรรมการผลติ ในประเทศไทย แล้วตอบคาถามดงั นี้ 8.1 วิเคราะหว์ ่ามีปัจจัยในการเลอื กทาเลทต่ี ้ังข้อใดบ้างทม่ี ผี ลตอ่ การเลอื กทาเลทีต่ ้ังในทาเลแห่งน้ัน 8.2 ทาการใหค้ ะแนนปัจจัยในการเลือกทาเลท่ีต้ัง (คะแนนเตม็ 500 คะแนน) 8.3 จดั ลาดับความสาคัญท่ีการให้คะแนนปจั จยั สงู สดุ ไว้เปน็ ลาดับแรกแล้วปัจจยั รองลงมาตามลาดบั จนถึงปัจจยั สดุ ท้ายที่ไดค้ ะแนนนอ้ ยที่สุด 8.4 เขยี นนาเสนอไวใ้ นรายงานกล่มุ

59 เอกสารอา้ งองิ บทที่ 2 การเลือกทาเลทีต่ ง้ั ธุรกิจผลิตระดับพนื้ ที่. (2559). [Online]. เข้าถึงได้จาก : http://www.thai techno. net [2559, กุมภาพันธ์ 11] การเลือกทาเลทต่ี ง้ั ธรุ กจิ ผลิตระดับเขต. (2559). [Online]. เขา้ ถึงไดจ้ าก : http://www.konbaan .com [2559, กุมภาพันธ์ 11] การเลอื กทาเลทต่ี ั้งอุตสาหกรรมผลิตระดบั ประเทศ. (2559). [Online]. เข้าถึงได้จาก : http://www.amata.com [2559, กมุ ภาพนั ธ์ 11] ขา่ วสารเกีย่ วกับปาล์มนา้ มนั เกษตรซิต้ีดอทคอม. (2559). [Online] เข้าถึงไดจ้ าก : http://www. kasetcity.com [2559, พฤศจกิ ายน 13] ณฐา คปุ ตษั เฐียร. (2558). การวางแผนและควบคมุ การผลิต. กรุงเทพฯ : โรงพิมพแ์ ห่งจฬุ าลงกรณ์ มหาวิทยาลัย. ณัฎฐพนั ธ์ เขจรนนั ทน์. (2542). การจัดการผลิตและการดาเนนิ งาน. (พิมพ์คร้ังที่ 1). กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์แหง่ จุฬาลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั . ต้นกลา้ ปาลม์ นา้ มนั . (2559). เข้าถงึ ได้จาก http://www.kasetcity.com [2559, พฤศจิกายน 13] ทาเลทีต่ ั้งธรุ กิจผลิต. (2559). [Online]. เขา้ ถึงจาก http://maps.google.com [2559, กันยายน 21] บรษิ ทั ฟรีซแลนด์ โปรดกั ส์ จากดั . (2559). [Online]. เขา้ ถงึ ได้จาก : http://www.bkkicecream .com/about_us.html [2559, ธนั วาคม 29] ประจวบ กลอ่ มจติ ร. (2555). การออกแบบโรงงานอุตสาหกรรมเพื่อเพม่ิ ผลผลิตและความ ปลอดภยั . กรุงเทพฯ : ซีเอด็ ยเู คชั่น. ประสงค์ ประณีตพลกรงั . (2543). การบริหารการผลิตและการปฏบิ ัติการ. กรงุ เทพฯ : ธนธชั การพมิ พ์ จากัด. ปรียาวดี ผลเอนก. (2557). การบริหารการผลิต. (พิมพค์ รั้งท่ี 3). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์แห่ง จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลัย. พูลสขุ สงั ข์รงุ่ และคณะ. (2545). การบริหารการผลติ . (พิมพ์ครั้งที่ 4). กรุงเทพฯ : วี เจ พริน้ ติ้ง. แผนทเี่ ขตนิคมอตุ สาหกรรมในเขตจังหวัดชลบรุ ี. (2558). [Online]. เข้าถึงไดจ้ าก : http://www. thaitechno.net [2558, กุมภาพนั ธ์ 11] แผนท่ีในเขตอาเภอเมือง จังหวดั สรุ าษฎรธ์ านี. (2558). [Online]. เขา้ ถึงได้จาก คน้ จาก : http://maps. google.com [2558, กันยายน 21] แผนทบี่ ริษัทฮามาโมโต้เกมส์. (2559). [Online]. เข้าถึงได้จาก : http://www.hamotocon sole.com [2559, กมุ ภาพันธ์ 11] แผนทป่ี ระเทศไทย. (2558). [Online]. เข้าถึงไดจ้ าก : http://www.kobaan.com [2558, กมุ ภาพันธ์ 11]

60 แผนทเ่ี อเชียตะวันออกเฉยี งใต้. (2559). [Online] เข้าถงึ ไดจ้ าก : http://www.amata.com [2559,กมุ ภาพันธ์ 11] ยทุ ธ กัยวรรณ์ (2543). การบรหิ ารการผลิต. ศูนย์สื่อเสรมิ กรุงเทพ. กรุงเทพฯ : พมิ พิด์ ี จากัด. ลกู จันทนเ์ ทศ (2559) [Online]. เขา้ ถึงไดจ้ าก : http://www.kasetcity.com [2559, พฤศจิกายน 13] ศรนี า้ ขนุ อ่อนและเบญจมาส ชว่ ยนยุ้ . (2550). การศกึ ษาปญั หาและอุปสรรคในการผลติ ของอุตสาหกรรมแปรรูปปาลม์ นามนั . สรุ าษฎร์ธานี : สถาบนั วจิ ัยและพฒั นา มหาวทิ ยาลัยราชภัฎสรุ าษฎรธ์ านี. อตุ สาหกรรมผลิตปาล์มน้ามัน. (2559). [Online]. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก : http://www.kasetcity.com [2559, พฤศจิกายน 13] Heizer J. & Berry R. (2011). Production and Operation Management. (10thed.) : New Jersey Prentice Hall. Inc. Jacobs, R.F. & Chase, R.B. (2010). Operation and Supply Management. (2nd ed.). New York : McGraw-Hill Irwin.

61 แผนการสอนประจาบทท่ี 3 ช่ือบทภาษาไทย การวางผังของสถานประกอบการ ชอื่ บทภาษาองั กฤษ Production Site Layout เวลาเรียน 6 ช่ัวโมง/สัปดาห์ หวั ข้อเน้ือหาประจาบท 3.1 วัตถปุ ระสงค์ในการวางผังของสถานประกอบการ 3.2 ประโยชนใ์ นการวางผังสถานประกอบการ 3.3 รูปแบบในการวางผังของสถานประกอบการ 3.4 หลักเกณฑใ์ นการวางผังของสถานประกอบการ 3.5 ขั้นตอนการวางผังสถานประกอบการเบื้องตน้ 3.6 การวางผงั สถานประกอบการอยา่ งละเอียด วตั ถปุ ระสงคเ์ ชงิ พฤติกรรม 1. เพ่ือใหผ้ ู้เรียนได้ศกึ ษาวัตถุประสงค์ในการวางผังของสถานประกอบการ 2. เพื่อใหผ้ ้เู รยี นได้ทราบประโยชนข์ องการวางผงั ของสถานประกอบการรวมทั้งสามารถนาไป ประยกุ ตใ์ ช้ได้ 3. เพื่อให้ผู้เรยี นได้ศกึ ษารปู แบบของการวางผงั ของสถานประกอบการท่ีหลากหลาย 4. เพื่อใหผ้ เู้ รียนได้ศึกษาหลกั เกณฑ์และขนั้ ตอนในการวางผงั ของสถานประกอบการอันจะ เปน็ ประโยชนใ์ นการนาไปประยุกต์ใช้ในหน่วยงานในโอกาสต่อไป วิธีการสอนและกจิ กรรมการเรียนการสอนประจาบท 1. ผูเ้ รียนศกึ ษาจากเอกสารท่กี าหนดใหโ้ ดยผู้สอนบรรยายสรุปในหวั ข้อเรอ่ื งวัตถุประสงค์ ประโยชน์ รปู ในการวางผังของสถานประกอบการ 2. แบ่งกลุ่มให้ผูเ้ รยี นไดว้ ิเคราะห์กรณีศกึ ษาท่ีสืบคน้ หรือ กรณีศกึ ษาท่ีขออนุญาตเยี่ยมชม ฝุายโรงงานของสถานประกอบการ หลงั จากนน้ั ให้อภปิ รายถึงการตัดสนิ ใจเลือกรูปแบบของการวางผัง สถานประกอบการ สามารถเปรยี บเทยี บหรอื บอกขอ้ ดีและขอ้ เสียของของรปู แบบนนั้ ๆ ได้ 3. ผู้สอนแนะนาตัวอยา่ งผลของรายงานของผูเ้ รียนในภาคเรยี นก่อน เพอ่ื ใช้เป็นแนวทางใน การวเิ คราะห์ประเดน็ ปญั หาสาหรบั กรณศี ึกษาฉบบั ปจั จุบนั ทีผ่ ู้เรยี นสืบคน้ หรอื กรณีศกึ ษาท่ขี อ อนุญาตเย่ียมชมฝาุ ยโรงงานของสถานประกอบการ หลงั จากน้ันเปิดโอกาสให้ซกั ถาม 4. มอบหมายงานให้เขียนเป็นรายงานกรณีศึกษาดงั ตวั อย่างที่ปรากฏในเอกสาร ประกอบการสอนประจาบทนี้ 6. ผู้เรยี นทาแบบฝึกหัดจากคาถามทา้ ยบทเป็นรายบคุ คลโดยผสู้ อนคอยให้คาชแ้ี นะในกรณี ซกั ถาม

62 สื่อการเรียนการสอน 1. เอกสารใบงานประจาบท 2. เอกสารประกอบการสอน เนื้อหาประจาบท 3. ตวั อยา่ งรายงานกรณีศึกษาท่ีไดร้ ับผลประเมินในระดับดีมาก หรือระดับดเี ย่ยี ม เฉพาะ หวั ข้อเร่ือง การวางผังของฝุายโรงงานในสถานประกอบการ 4. เทคนคิ นาเสนอด้วย Power point 5. สอ่ื ประสม การวัดและประเมินผล 1. สังเกตพฤติกรรมกลุ่มในระหว่างการอภปิ ราย 2. ความสามารถในการตัดสินใจและการวิเคราะห์รูปแบบการวางผงั ของของสถาน ประกอบการตามแต่กรณีศึกษาทส่ี บื คน้ 3. ความสามารถในการตอบคาถามท้ายบทคิดเปน็ ร้อยละ 70 ของข้อคาถามประจาบท

63 บทที่ 3 การวางผังของสถานประกอบการ (Production Site Layout) เม่ือได้ศึกษากลยุทธ์ในการเลือกทาเลที่ตั้งแล้ว ข้ันตอนต่อไปนักบริหารการผลิตจะเร่ิม ดาเนินการก่อสร้างโรงงานและจัดวางผังของสถานประกอบการ (Product Site Layout) เพ่ือที่จะใช้ พื้นที่ในโรงงานท่ีมีอยู่อย่างจากัดและมีต้นทุนในการปลูกสร้างสูง ให้ได้ประโยชน์ใช้สอยคุ้มค่ากับ การลงทุนมากทสี่ ดุ ภาพที่ 3.1 ตัวอยา่ งภาพการวางผังโรงงานแหง่ หน่งึ ท่ีมา : การสร้างโรงงานแหง่ หนึ่งอภินันทนาการภาพโดย บริษัท พี.ซีเอช. ทีม เอน็ จเิ นียร่งิ จากดั 100/818 อาเภอวังน้อย จังหวัดพระนครศรอี ยุธยา ขอ้ มลู ณ วนั ท่ี 11 สิงหาคม 2559 ในรูปภาพท่ี 3.1 ซ่ึงเป็นตัวอย่างของการปลูกสร้างผังโรงงานของสถานประกอบการแห่งหนึ่ง นอกจากนี้จัดวางผังโรงงานยังมีส่วนช่วยให้กระบวนผลิตเป็นไปอย่างปลอดภัย ถูกต้องตรงตามพิมพ์ เขียว รวดเร็วตามระยะเวลาการส่งมอบจากการจ้างเหมาก่อสร้าง อีกท้ังมีกระบวนการผลิตท่ีเป็นไป อย่างต่อเนื่องไม่ขาดตอนของกระบวนการผลิต อีกท้ังยังสูญเสียค่าใช้จ่ายในการเคล่ือนย้ายวัตถุดิบ หรอื ผลิตภัณฑ์สาเร็จรูปจากสถานที่ผลิตแห่งหน่ึงไปยังสถานท่ีอีกแห่งหน่ึงน้อยลงด้วย ซึ่งในระบบการ ผลติ นัน้ ถอื ไดว้ ่าการลาเลียงปจั จยั ในการผลิตเขา้ ส่รู ะบบการผลิตนั้นจะมีประสิทธิภาพได้ ก็ด้วยมีการวาง ผังโรงงานในสถานประกอบการท่ีถูกต้องตามหลักการบริหารการผลิตและ การดาเนินงานเพื่อให้เกิด การพัฒนาอย่างต่อเนื่องและเต็มประสิทธิภาพ จะต้องร่วมมือกันทางานอย่างใกล้ชิดจึงจะทาให้งาน การผลิตและการดาเนินงานประสบความสาเร็จได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีประสิทธิผล สอดคล้อง

64 ตามวัตถุประสงค์ที่ฝุายโรงงานต้องการในการปลูกสร้างโรงงานน้ันทาได้ไม่ยากหากมีต้นทุนเพียงพอ แต่สิ่งท่ียากยิ่งกว่าก็คือการแก้ไขในที่นี้หมายถึงการแก้ไขและเปล่ียนแปลงจะทาได้ยากกว่าเพราะน่ัน หมายถงึ นักบริหารการผลติ จะตอ้ งทมุ่ เททงั้ แรงงาน เงินทุน เครื่องจักร และความคิดสร้างสรรค์ในการ ออกแบบซ่ึงทุกสิ่งที่กล่าวมาจะต้องสูญเสียค่าใช้จ่ายทั้งสิ้น การที่นักบริหารการผลิตมีวิสัยทัศน์ ด้วย การคิดวางแผนจัดระบบเพื่อรองรับอนาคตไว้ย่อมทาให้ความสาเร็จก้าวไกลเหนือคู่แข่งขันใน อุตสาหกรรมเดยี วกนั เพราะไม่ตอ้ งเสียเวลาและคา่ ใชจ้ ่ายในการร้อื ถอนหรือค่าต่อเติมเปลี่ยนแปลง แต่ กลับนาต้นทุนและเวลาไปผลิตสินค้าและบริการให้เท่าทันความต้องการของตลาดซ่ึงถือเป็นกลยุทธ์ นาไปสู่ความเป็นเลิศ เม่ือนักบริหารการผลิตและการดาเนินงานมองเห็นช่องทางเช่นนี้จึงพยายามวาง ผังในจดุ ตา่ งๆ เพือ่ ลดต้นทุนทจ่ี ะเกิดจากความสญู เสยี ต่างๆ ซึ่งในหลักการบริหารการผลิตใช้ช่ือว่า “7 Waste” หรือความสูญเสียทั้งเจ็ดประการซึ่งเป็นแนวคิดของ Mr.Shigeo Shingo และ Mr.Taiichi Ohno คือ ระบบการผลิตแบบโตโยต้า หรือเรียกว่า Toyota Production System (Toyota Production System. เขา้ ถงึ ไดจ้ าก http://www.ierit.rmuti.ac.th. 2559, พฤษภาคม 18) มดี ังน้ี 1. ความสูญเสียเน่ืองจากการผลิตมากเกินไป (Overproduction) การผลิตในปริมาณ ท่ีมากเกินไปอาจส่งผลให้เกิดต้นทุนจมและอาจมีปัญหาด้านการจัดเก็บสินค้า เช่น เกิดความต้องการ พื้นท่ีในการจัดเก็บ ทาให้สูญเสียพื้นที่ทางานส่วนหนึ่งไป ทาให้การขนย้ายหรือขนส่งทาได้ลาบาก การควบคุมเครื่องจักรและการซ่อมแซมทาได้ไม่สะดวก เม่ือมีงานระหว่างกระบวนการผลิตมากจนไม่ สามารถเก็บไว้ในบริเวณทางานแล้วจะต้องหาพ้ืนท่ีเพื่อเก็บงานระหว่างกระบวนการผลิตชั่วคราวน้ัน เป็นการใช้พ้นื ทท่ี จี่ ะต้องเสยี ค่าใช้จา่ ยเพ่ิม ดว้ ยเหตุนี้การวางผังโรงงานจะช่วยลดอปุ สรรคในเรอื่ งนี้ได้ 2. ความสูญเสียเนือ่ งจากการขนส่ง (Transportation) สาหรบั การขนส่งปัญหาท่ี เกิดข้ึนมากมายไม่ว่าจะเป็นเกิดต้นทุนพลังงานการขนส่ง วัสดุอุปกรณ์ตกสูญหายและเสียหายใน ระหว่างทางทที่ าการขนสง่ มีผลกระทบในเร่ืองของความปลอดภยั ภายในโรงงานทาให้สูญเสียเวลาผลิต โดยไมจ่ าเปน็ ดงั แสดงไวใ้ นภาพท่ี 3.2 เปน็ ตวั อย่างสายพานลาเลียงในข้ันตอนลาเลียงในกระบวนการ ผลิตหากในข้ันตอนน้เี ครือ่ งจกั รเกิดหยุดชะงักหรือข้อขัดข้องย่อมส่งผลถึงแผนการการผลิตโดยรวมดัง ภาพที่ 3.2 ภาพท่ี 3.2 สายพานลาเลียงในข้นั ตอนของการขนส่งในกระบวนการผลิต ท่มี า : เขา้ ถงึ ไดจ้ ากhttp://doi.eng.cmu.ac.th [2559 มกราคม 5]

65 ท่ีสาคัญคือเกิดเสียเวลาการรอคอยโดยไม่ได้คาดคิดวางแผนไว้ก่อนเพราะเป็นอุบัติเหตุ ท้ายท่ีสุดพนักงานระดับปฏิบัติการในโรงงานให้ผลงานออกมาไม่ทันตามกาหนดเวลา ด้วยสาเหตุท่ี กล่าวมาน้ีจึงเป็นความตระหนักของนักบริหารการผลิตว่าการวางผังโรงงานในสถานประกอบการให้ วางผังเคร่ืองจักรให้มีระยะทางที่ใกล้เพื่อลดการขนส่งซ้าซ้อนกันและควรใช้อุปกรณ์ในการขนย้ายที่ เหมาะสม 3. ความสูญเสียเน่ืองจากการเก็บวัสดุคงคลัง ความสูญเสียด้านนี้เป็นส่วนหน่ึงของ การจัดการสินค้าคงคลัง (Inventory Control) การเก็บวัสดุคงคลังท่ีไม่จาเป็นไว้มากเกินไปทาให้ ส้ินเปลืองพ้ืนที่ในการเก็บรักษารวมท้ังมีค่าบารุงรักษาสินค้าคงคลังเกิดข้ึน อีกด้วยทาให้สูญเสีย อรรถประโยชน์ในการผลิตสินค้าออกมาเพื่อจาหน่ายได้ในทันทีโดยมีอัตราการหมุนเวียนสินค้ าท่ี เหมาะสมไม่เกิดต้นทุนวัสดุจมในสินค้าไม่ต้องเพิ่มภาระในเร่ืองของการเสียดอกเบ้ียเพ่ิมข้ึน การวางแผนในการวางผงั โรงงานก็จะต้องจดั เตรยี มพื้นทไ่ี ว้บา้ งเพื่อรองรบั อปุ สรรคเหล่าน้ี 4. ความสูญเสียเน่ืองจากการเคล่ือนไหว (Motion) สาหรับการเคล่ือนไหวและเวลาใน การทางาน หรือ เรียกว่า Time and Motion Study ที่จะก่อประสิทธิภาพน้ันขอนาเสนอตัวอย่าง ของธุรกิจไก่ทอดภายใต้ตราสินค้าท่ีชื่อว่า KFC ซึ่งสถานประกอบการแห่งน้ีมีสาขาท่ัวโลกธุรกิจจะ กาหนดเวลาในการศึกษาการทางานและการเคลอ่ื นไหวว่าจะใช้การเคล่ือนไหวกี่องศาและระยะเวลาก่ี นาทีเพ่ือท่ีคาสั่งซ้ือจากลูกค้าจะลดระยะเวลาการรอคอยได้น้อยท่ีสุดเพ่ือนาไปสู่ความพึงพอใจของ ลกู คา้ และพัฒนาธุรกิจตอ่ ไป 5. ความสูญเสียเน่ืองจากกระบวนการผลิต (Processing) ในกระบวนการตัดแต่ง เสริมแต่ง เช่ือมต่อ อัดประสาน ให้ความร้อนหรือทาความเย็นซ่ึงล้วนแล้วแต่เป็นองค์ประกอบของ กรรมวิธีการแปรรูปเพื่อให้ได้มาซ่ึงสินค้าสาเร็จรูปนั้นหากระบบกระบวนการผลิตในสายงานการผลิต ผดิ พลาด หรือแตกตา่ งไปจากการวางแผน หรือสูตรสาเร็จที่ได้กาหนดไว้ล่วงหน้าอาจส่งผลกระทบต่อ คาสงั่ ซอื้ ทล่ี ดลงได้ในที่สดุ สินคา้ ของธรุ กจิ ผลิต 6. ความสูญเสียเน่ืองจากการรอคอย (Delay) การด้อยประสิทธิภาพการผลิตด้วยการ ชะลอการผลิตย่อมสง่ ผลต่อผลกาไร ในปจั จุบนั หากผูผ้ ลิตนาเสนอสนิ ค้าในระดับประสิทธิผลเท่ากันแต่ ใช้เวลานอ้ ยกวา่ ย่อมมีชัยชนะเหนือคู่แขง่ ขันและอยู่รอดได้อยา่ งยั่งยืนในระยะยาว 7. ความสูญเสียเนื่องจากการผลิตของเสีย (Defect) นั้น กล่าวโดยรวมได้ว่า ฝุายโรงงาน ควรเน้นการผลิตถูกต้องตามข้อตกลงในงานส่ังทาจากลูกค้า รวดเร็วในการส่งมอบเพื่อลดระยะเวลา การรอคอยแต่ในขณะเดียวกันก็จะตอ้ งมขี องเสยี นอ้ ยทีส่ ดุ เพ่ือก่อใหเ้ กดิ ตน้ ทุนต่าสุด จะเห็นได้ว่าความสูญเสียทั้งเจ็ดประการท่ีกล่าวมาน้ันมีผลผูกพันและส่งผลต่อกาไรท่ีแท้จริง ของสถานประกอบการท้ังสิ้น ไม่ว่าจะเป็นความสูญเสียประเภทใดก็เป็นเรื่องของต้นทุน ดังน้ัน การกาจดั ความสูญเสียเป็นส่วนหนึ่งในระบบกาจัดความสูญเสียและปรับปรุงคุณภาพอย่างต่อเน่ืองใน กระบวนการผลติ (Lean Manufacturing) เพอื่ เพ่มิ ประสิทธิภาพใหก้ ับกิจกรรมหรืองานท่ีดาเนินการ หากวางผังโรงงานในสถานประกอบการได้ไม่ดีจะเกิดความสูญเสียเรื่องใดเร่ืองหน่ึงในเจ็ดประการที่ กลา่ วมาข้างต้นก็เป็นได้ หรืออาจเป็นด้วยสาเหตุอ่ืน เช่น อาจเป็นเร่ืองของการใช้เวลาการผลิตนาน สนิ คา้ มีคณุ ภาพต่าอกี ท้งั ต้นทุนสูง อันความสูญเสียต่างๆ เหล่าน้ีมักจะซ่อนอยู่ในกระบวนการผลิตซึ่ง

66 ในบางโอกาสนักบริหารการผลิตอาจมองข้ามไปจึงเป็นปัจจัยท่ีทาให้ให้ระบบผลิตไม่ได้ประสิทธิภาพ และประสิทธิผลของเท่าที่ควรดังนั้น จึงมีแนวคิดท่ีจะพยายามจะลดความสูญเสียเหล่าน้ี ท่ีจะทาให้ การวางผังของสถานประกอบการการดาเนินงานมีประสิทธิภาพ ลดอุบัติเหตุและความสูญเสียใน การทางาน สามารถสร้างความปลอดภัยในระบบตลอดเส้นทางการไหลของงานในทุกสายการผลิต ก็ จะทาให้เกิดประสิทธิภาพขน้ึ ได้ ด้วยเหตุผลท่ีกล่าวมานี้ได้มีนักวิชาการกล่าวถึงเหตุผลท่ีสาคัญในการวางผังของโรงงานใน สถานประกอบการในเรื่องของวัตถุประสงค์รวมทั้งประโยชน์ ได้แก่ Russell & Taylor (2011) Bollinger (1998) Francis & White (1992) Meyers (2000) Sule (1994) กตัญญู หิรัญญสมบูรณ์ (2545) สุปัญญา ไชยชาญ (2548) และสุมน มาลาสิทธ์ิ (2548) ผู้เขียนจึงได้นามาสรุปไว้ดัง รายละเอยี ดต่อไปนี้ 3.1 วตั ถุประสงค์ในการวางผังของสถานประกอบการ ไม่ว่าจะเป็นธุรกิจท่ีเป็นการผลิตหรือบริการขนาดเล็กขนาดกลาง หรือระดับอุตสาหกรรม จะต้องตระหนกั ถงึ เปูาประสงค์ไว้ว่าเร่ืองการวางผังโรงงานน้ันเป็นข้ันตอนข้ันต้นก่อนที่จะมีการวางผัง อย่างละเอียดอีกคร้ังหนึ่งเพ่ือเป็นการจัด เตรียมสิ่งที่ดีที่สุดไว้ก่อนตั้งแต่ตอนแรกเริ่มดาเนินการ มี การพิจารณาเลือกวิธีการผลิตและเครื่องจักรท่ีใช้ในการผลิต มีการเลือกแบบผังโรงงานในสถาน ประกอบการ เลือกระบบการขนย้ายวัสดุเพ่ือให้มีความเหมาะสมและสอดคล้องกับอาคารโรงงานและ เมอื่ พบว่าลักษณะการดาเนินงานมีหลายด้านดังนั้นการวางผังโรงงานอาจจะต้องมีการติดต่อขอทราบ ความคิดเห็นและข้อเสนอแนะจากบุคคลที่เกี่ยวข้องกับมาช่วยในการตัดสินใจในด้านต่างๆ เช่น เร่ือง การวางผังโดยใช้ รูปวาดหรือแบบจาลองเป็นเครื่องช่วย แม้แต่นักบริหารเองก็ต้องสร้างกลยุทธ์ ทางเลือกไว้หลากหลายแบบ แล้วเลือกการวางผังท่ีดีที่สุดไว้เพียงแบบเดียว โดยไม่ลืมท่ีจะขออนุญาต เจ้าหนา้ ทที่ เ่ี กี่ยวขอ้ งใหเ้ ป็นที่เรียบร้อย เพื่อให้ได้มาซึ่งโรงงานท่ีดีท่ีสุดตรงตามวิสัยทัศน์ท่ีผู้บริหารวาง ไว้ซ่ึงวิสัยทัศน์ของนักบริหารการผลิตและการดาเนินงานโดยส่วนใหญ่จะเป็นเร่ืองของความได้เปรียบ ในการจัดวางผังของโรงงาน การสร้างความประหยัดค่าใช้จ่ายในการดาเนินงาน ใช้พ้ืนท่ีได้คุ้มค่ากับ การลงทุนเกิดความปลอดภัย กระบวนการผลิตเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ โดย Russell & Taylor (2011) และปรียาวดี ผลเอนก (2557) ได้กล่าวถึงวัตถุประสงค์ของการวางผังในสถานประกอบการ ควรมสี ่ิงอานวยความสะดวกสรุปไดด้ งั นี้ 1. เพอื่ ลดระยะทางและเวลาการเคลื่อนย้ายวสั ดุ 2. เพื่อชว่ ยทาใหว้ ตั ถุดบิ ไหลไปได้รวดเรว็ และราบร่ืนพร้อมท้งั ขจดั ปัญหาเก่ียวกับการทางาน ที่มมี ากเกนิ ไป 3. เพื่อสะดวกในการดาเนินงานโดยแบ่งเนื้อที่ภายในโรงงานให้เหมาะสม เช่น ช่องทางเดินพนื้ ท่ี เกบ็ สนิ ค้า พ้นื ท่ีพักวตั ถุดิบและจดุ ปฏบิ ัตงิ าน หรือพักชิ้นงานท่เี ป็นสินค้าสาเรจ็ รปู 4. เพอ่ื ขจัดสง่ิ รบกวน การสัน่ สะเทือนของพนื้ ท่ี ฝุนละออง ความร้อน กลนิ่ ถ่ายเทอากาศ 5. เพ่ือจัดแผนงานต่างๆ ให้ทางานในกรอบความรบั ผดิ ชอบชัดเจนให้เอื้อต่อ

67 กระบวนการผลิตและง่ายต่อการควบคุม 6. เพ่ือการจัดวางพื้นท่ีใหม้ ปี ระโยชนอ์ ย่างเต็มที่ ไม่ควรให้พืน้ ทว่ี ่างเปลา่ หรือสูญเปลา่ มาก 7. เพ่ือลดความเสย่ี งต่อปัญหาสุขภาพ และสรา้ งความปลอดภยั ใหก้ บั คนงาน วัตถุประสงค์ที่กล่าวมาข้างต้นน้ันล้วนเป็นส่ิงท่ีผู้วางผังโรงงานทุกคนตลอดจนผู้บริหารและ ผูท้ ่ีเกีย่ วข้องทุกคนทตี่ อ้ งร่วมกันคิดและหาแนวทางใหเ้ ป็นไปตามเปาู หมายท่ตี ้องการ จากวัตถุประสงค์ข้อที่หน่ึงถึงข้อที่เจ็ดขอนาเส นอส ถานประกอบการท่ีเป็นโรงงานผลิ ต เฟอร์นิเจอร์จากไม้ยางแปรรูปแห่งหนึ่งซ่ึงพบจุดพกพร่องในการจัดวางผังโรงงานดังต่อไปนี้เพื่อ ชี้ให้เห็นวา่ หากได้มีการวางผังโรงงานกอ่ นจะเกดิ ประสทิ ธิภาพทง้ั เจ็ดประการทกี่ ล่าวมาขา้ งตน้ กรณีศึกษาการวางผังโรงงานของสถานประกอบการแห่งหนึ่ง ข้อมูลเบื้องต้นของห้างหุ้นส่วน จากัดแห่งน้ีจัดต้ังมาเป็นระยะเวลากว่า 25 ปี มีการเลือก ทาเลท่ีต้ังแถบชานเมืองและมีจุดผลิตและการจาหน่ายหน้าร้านอยู่ในพ้ืนที่เดียวกัน และในปัจจุบัน ได้รับการปรับปรุงเป็นท่ีเรียบร้อยแล้ว ส่วนภาพที่จะนาเสนอดังปรากฏในตารางที่ 3.1 น้ันเป็นภาพ อดีตของสถานประกอบการแห่งนี้ (ภาพท่ี 3.3 – 3.7) ก่อนทาการปรับปรุงโรงงานซ่ึงพบว่าปัญหาที่ เกดิ ขนึ้ จากการจดั วางผงั ของโรงงานไมไ่ ดส้ ร้างประสทิ ธิภาพในการดาเนินงานตามวัตถปุ ระสงค์ ดังน้ี ตารางที่ 3.1 การจัดวางผังทีไ่ ม่มปี ระสิทธิภาพการดาเนนิ งานตามวัตถุประสงค์ ประเภทของสถานประกอบการ ผลติ เฟอรน์ ิเจอร์จากไมย้ างพารา ปัญหา เกิดของเสยี ที่ไม่มีการแยกแยะระหว่าง ของเสียและของท่ีใช้ไดต้ ลอดจนไม่มีปาู ยบ่งชี้ ขดั แย้งกบั วตั ถุประสงคข์ ้อที่ 1 และ 2 คือ เพิ่ม ระยะทางและเวลาการเคล่ือนยา้ ยวสั ดุ อีกทงั้ ยงั ทาใหว้ ตั ถดุ บิ ไหลไปไดล้ า่ ชา้ และไมร่ าบร่ืนพร้อมทั้ง เพ่ิมการทางานท่ีมากขึ้น ขอ้ เสนอแนะ ผู้ปฏิบตั งิ านการผลิตควรสะสาง ของท่ีใชไ้ ดแ้ ละแยกของเสยี เพื่อนาไปดาเนนิ การ ต่อไปพร้อมท้ังติดปูายบง่ ชีเ้ พ่ือแยกส่วนของดีกบั ของเสยี ออกจากกนั ภาพท่ี 3.3 การวางเศษวัสดุท่ีเหลอื จากการผลิต ทม่ี า : กรมส่งเสริมอุตสาหกรรมภาคท่ี10 [2550, สิงหาคม 5]

68 ตารางท่ี 3.1 การจัดวางผังทีไ่ ม่มปี ระสทิ ธิภาพการดาเนนิ งานตามวัตถปุ ระสงค์ (ต่อ) ปัญหา ความไม่สะดวกในการดาเนินงานพ้ืนท่ี ภายในโรงงานไม่เหมาะสม ขัดแย้งกับวัตถุประสงค์ข้อท่ี 3 คือ ช่องทางเดิน กลายเป็นพื้นท่ีท้ิงเศษงานท่ีเกิดข้ึนกับงานระหว่าง ทาโดยกลายเปน็ พ้นื ท่ีพักวัตถุดิบได้แก่ เศษไม้ ท้ังๆ ที่เศษไม้เหลา่ นั้นยงั สามารถนามากลบั มาใชไ้ ด้ ขอ้ เสนอแนะ ควรมภี าชนะเพ่ือรองรบั พร้อมนา กลับไปใชใ้ หม่ในกระบวนการถัดไป ภาพท่ี 3.4 การวางเศษชิ้นส่วนวัสดทุ ่ีเหลือจากการผลิต ทม่ี า : กรมสง่ เสรมิ อตุ สาหกรรมภาคท่ี 10 [2550, สิงหาคม 5] ปัญหา ระยะทางในการเคลื่อนย้ายมากซึ่งมีโต๊ะ 2 ตัวสาหรับรับส่งไม้จากเคร่ืองจักรหน่ึงไปอีก เครื่องหนึ่งมีปัญหาพนักงานรองานพนักงาน ณ จุดอัดประสาน มี 3 คน พนักงานทากาวจะรอ งานประมาณ 10 นาที ส่วนการจัดวางไม้ที่อัด ประสานเสร็จแล้วไม่มีที่รองรับเพื่อเตรียมพร้อม ใ น ก า ร ข น ย้ า ย ไ ป สู่ ข้ั น ต อ น ต่ อ ไ ป แ ล ะ ใ น การเคลื่อนไหว เคลอื่ นยา้ ยการเจาะไม้ไม่ต่อเน่ือง มีการเจาะ 3 เครื่อง เม่ือเคร่ืองที่ 1 ก้มหยิบไม้ เพื่อเจาะ เจาะเสร็จวางกับพื้นเพ่ือให้เคร่ืองที่ 2 ก้มหยิบไมเ้ พอ่ื เจาะและวางกบั พน้ื ขัดแย้งกับวัตถุประสงค์ข้อท่ี 5 คือ ไม่มีการจัด แผนงานท่ีชัดเจนให้เอื้อต่อกระบวนการผลิตและ ง่ายตอ่ การควบคุม ข้อเสนอแนะ ควรจัดให้มีระยะทางของ การ เคล่ือนย้ายจะทาให้ลดเวลาและเพิ่มผลผลิต ด้านพนักงานทากาวควรไปช่วยขนย้ายไม้ที่อัด ประสานแล้วลงจากเคร่ืองเพื่อลดการคอยงาน และช่วยใหง้ านทาอดั ประสานไดม้ ากย่งิ ขนึ้ ภาพที่ 3.5 การไม่มีการจัดแผนงานทชี่ ัดเจนให้เอ้ือต่อกระบวนการผลิตและง่ายต่อการควบคุม ท่ีมา : กรมส่งเสรมิ อตุ สาหกรรมภาคท่ี 10 [2550, สงิ หาคม 5]

69 ตารางที่ 3.1 การจดั วางผงั ท่ไี มม่ ปี ระสทิ ธิภาพการดาเนินงานตามวตั ถุประสงค์ (ต่อ) ปัญหา การจัดเก็บผงขัดไม่เป็นระเบียบ มิดชิด สง่ ผลใหเ้ กดิ ฝุนฟงูุ โดยเฉพาะเม่อื มผี ู้เข้ามาซ้อื ขัดแย้งกับวัตถุประสงค์ข้อท่ี 7 คือ มีเรื่องของ ความเส่ียงต่อปัญหาสุขภาพและเกิดความไม่ ปลอดภยั ให้กับพนักงานระดบั ปฏบิ ัตกิ าร ข้อเสนอแนะ ควรมีภาชนะสาหรับเกบ็ ผงขัด พร้อมเคล่ือนย้ายในการขายต่อไป ภาพที่ 3.6 ความเสย่ี งต่อปญั หาสขุ ภาพ และเกดิ ความไม่ปลอดภยั ใหก้ บั พนกั งานระดับปฏิบัติการ ทีม่ า : กรมสง่ เสริมอุตสาหกรรมภาคท่ี10 [2550, สงิ หาคม 5] ปัญหา เครื่องจักรว่างมากกว่าหนึ่งเคร่ืองเนื่อง จากไม่มพี นักงาน พนกั งานไปทางานแผนกอ่นื ขดั แย้งกับวัตถปุ ระสงค์ข้อที่ 6 คือ เรื่องการจัด วางพื้นที่ไม่ให้มีประโยชน์อย่างเต็มที่ มีพื้นท่ีว่าง เปล่า ข้อเสนอแนะ ควรมีการวางผังโรงงานควบคู่กับ การวางแผนการผลิต ภาพที่ 3.7 การมพี ้ืนทว่ี า่ งเปล่ามากเกินไป ทมี่ า : กรมส่งเสรมิ อุตสาหกรรมภาคท่ี 10 [2550, สงิ หาคม 5] 3.2 ประโยชน์ในการวางผังของสถานประกอบการ 1. การวางผังโรงงานที่ดีจะช่วยในการตอบสนองความต้องการของลูกค้าได้เท่าทันกับ ความตอ้ งการ เนอื่ งจากมคี วามรวดเรว็ ในการเคล่ือนยา้ ย ขนสง่ และกระบวนการผลิตทาให้สามารถผลิต สินค้าหรือบริการได้ทนั กบั ความตอ้ งการของลูกคา้ 2. ช่วยในการเพิ่มผลผลิตของโรงงาน ลดการสูญเสียระหว่างกระบวนการผลิต ส่งผลต่อ ต้นทนุ การผลติ ทีล่ ดลง 3. ช่วยในการวางแผนด้านพื้นท่ี เครอื่ งจักร อปุ กรณ์ ใหเ้ กิดประโยชนส์ งู สดุ

70 4. ชว่ ยเพ่ิมความสามารถทางการแข่งขันทั้งในด้านเทคโนโลยี คุณภาพสินค้า หรือตน้ ทนุ ต่า 5. ช่วยประหยัด คา่ ใช้จ่ายในกระบวนการผลิต 6. ช่วยในการจัดเตรียมหรือจัดวางเคร่ืองจักร วัตถุดิบและอุปกรณ์ช่วยในการผลิตต่าง ๆ ใน ฝุายโรงงานของสถานประกอบการ เพ่ือให้ผลตอบแทนสูงสุดโดยจะต้องสอดคล้องกับความจาเป็น ความต้องการตลอดจนความพอใจของพนักงานระดบั ปฏิบตั กิ าร 7. ทาให้เกดิ ความสมดุลในกระบวนการผลิต เพราะจะชว่ ยแบง่ ปริมาณงานใหแ้ ตล่ ะหนว่ ย ผลติ ได้เทา่ เทยี มกัน 8. วัสดุสามารถไหลไปในกระบวนการผลติ อยา่ งสม่าเสมอ ไมเ่ กิดการหยุดรอในกระบวนการ ผลิต 9. ชว่ ยใหเ้ กิดความปลอดภยั ในการทางานมแี สงสวา่ งเพียงพอ ทางเดินกว้างพอสมควร 10. มีระบบความปลอดภัยในการทางาน ก่อใหเ้ กิดการใชแ้ รงงานอย่างมปี ระสิทธภิ าพ 11. การวางผังโรงงานจะชว่ ยทาให้การทางานในหน่วยผลิตอย่างมปี ระสทิ ธิภาพไม่เสยี เวลา ในการเดนิ ไปมาในการทางานในหนว่ ยผลิต 12. ช่วยใหใ้ ชพ้ นื้ ทีใ่ นโรงงานใหไ้ ด้ประโยชนอ์ ยา่ งเตม็ ทีเ่ พราะพนื้ ที่ในฝุายโรงงานของ สถานประกอบการมีจากดั จะตอ้ งจัดวางระบบให้ใช้พ้ืนท่ีในระบบการผลิตในโรงงานให้มีประสิทธิภาพ และค้มุ ค่าทสี่ ุด 13. ช่วยให้มองเห็นการปรับเปล่ียนพื้นท่ีในอนาคต การวางผังในโรงงานจะต้องประมาณและ คาดการณ์ล่วงหน้าในการเตรียมพื้นสาหรับการปรับเปลี่ยน หรือการติดเคร่ืองจักร เครื่องกลหรือ อุปกรณท์ ่ชี ่วยในการผลิต 14. เกิดการลดเวลาในการขนย้ายใหส้ ัน้ สดุ ในการผลิตสนิ คา้ ต่าง ๆ การไหลของวตั ถดุ ิบ ตง้ั แตเ่ รมิ่ แรกการผลติ เข้าสู่กระบวนการผลิต จนกระทงั่ สาเร็จออกมาเป็นสินค้าหรือผลติ ภัณฑ์ 15. การขนย้ายวตั ถุดบิ ระหว่างผลิตจะลงทุนสงู มาก ดังนน้ั ควรจะตอ้ งจดั วางผังโรงงานให้ การขนยา้ ยวตั ถดุ ิบแตล่ ะหนว่ ยผลิตหรอื ภายในหน่วยผลิตให้สัน้ ทสี่ ุด 16. ทุกคนที่มีส่วนเกี่ยวข้องในระบบการผลิตมีบรรยากาศในการทางานที่ดี การออกแบบผัง โรงงานที่ถูกต้องจะช่วยทาให้บรรยากาศในการทางานดีข้ึน ทุกคนพึงพอใจในการทางานของตน เช่น ห้องน้ามีความสะอาด ห้องพักผ่อนมีความเป็นระเบียบตลอดทั้งส่ิงแวดล้อมภายนอกโรงงานจัดได้ อยา่ งเหมาะสม 3.3 รปู แบบในการวางผงั ของสถานประกอบการ นักวิชาการหลายท่านได้แก่ Russell & Taylor (2011) ปรียาวดี ผลเอนก (2557) ฉลวย ธรี ะเผา่ พงษ์และอทุ ยั วรรณ สวุ คนั ธกุล (2536) ธีรวฒุ ิ บุณยโสภณและวีรพงษ์ เฉลิมจิระรัตน์ (2537) Chase & Jacobs (2001) และ Choobineh (1998) สรปุ ได้ว่ารูปแบบของการวางผังโรงงานในสถาน ประกอบการแบ่งออกไดเ้ ปน็ 4 รูปแบบ คือ

71 3.3.1 การวางผังตามผลิตภัณฑ์ (Product Layout) เป็นการกาหนดผังการทางาน และการใช้ทรัพยากรตามลาดับการผลิตหรือเป็นแบบระบบแถว ถูกออกแบบตามข้อกาหนดของ ผลิตภัณฑ์ แบบนี้การไหลของงานจะมีประสิทธิภาพโดยการเคล่ือนย้ายจากสถานีงาน (Work Station) เหมาะสาหรับการผลิตสินค้าท่ีมีปริมาณมาก (Standard Product) ซ่ึงความต้องการของ ลูกค้าค่อนข้างแน่นอนและมีปริมาณความต้องการสูง ดังนั้นฝุายผลิตจะดาเนินงานทาซ้ากันไปและใช้ กับการผลิตชนิดท่ีต้องทาอย่างต่อเน่ืองเป็นการวางเครื่องจักรตามชนิดของผลิตภัณฑ์ที่ผลิต โดยในแต่ ละสายการผลิต (Production Line) หรือสายการประกอบ (Assembly Line) เคร่ืองจักรจะวางเรียง ตามลาดับและการดาเนินงานจะเคล่ือนไหวไปในทิศทางเดียวกันตามสายพานลาเลียง การวางเครื่อง อาจมีได้หลายลักษณะ เช่น เป็นแบบเส้นตรง เป็นรูปตัวยู (U-Shaped) เป็นรูปตัวโอ (O-Shaped) เปน็ รปู ตัวแอล (L-Shaped) หรือเป็นรูปตัวเอส (S-Shaped) ก็ได้ตามแต่ความเหมาะสมของงานแต่ ละอย่าง โดยท่ัวไปการวางผังตามผลิตภัณฑ์จะข้ึนอยู่กับอุปกรณ์ท่ีออกแบบมาเป็นพิเศษสาหรับ การผลิตน้ัน ๆ โดยเฉพาะลักษณะของผังโรงงานประเภทนี้จะเป็นการผลิตสินค้าชนิดเดียวหรือสินค้า หลายชนดิ ท่มี ลี กั ษณะคล้ายคลึงกันแบบต่อเนอื่ ง ตัวอย่างการผลิตรูปแบบน้ี ได้แก่ การผลิตอาหารกระป฻อง โรงงานเบียร์ การผลิตแก้ว เป็นต้น การจัดวางเครื่องจักรเคร่ืองมือภายในสถานประกอบการจะมีทาได้อย่างไม่ยุ่งยาก ผู้วางผัง โรงงานสามารถกาหนดขั้นตอนการผลิตเพื่อให้การผลิตดาเนินการไปได้โดยท่ีไม่มีการขนย้ายสินค้า ย้อนทางเดิน โดยแสดงตัวอย่างการวางผังตามผลิตภัณฑ์ไว้ในแผนภาพท่ี 3.1 น้ันแสดงให้เห็นว่าหนึ่ง สายผลิตภัณฑ์จะได้มาซึ่งผลิตภัณฑ์หน่ึงประเภท หรือเรียกว่า One Machine One Product หน่ึง เครือ่ งจักรในสายการผลิตได้ผลติ ภณั ฑอ์ อกมาหน่งึ ประเภท เลื่อย ขดั ทาสี สายการผลติ ที่ 1 สินค้า A    (Work Station) (Work Station) (Work Station) (Work Station) เลือ่ ย ไส ทาสี บรรจุ สายการผลติ ที่ 2 สินค้า B Station  Station  Station Station  Station  แผนภาพท่ี 3.1 ตวั อย่างการวางผงั โรงงานตามผลติ ภณั ฑ์ (Product Layout) ทม่ี า : ดัดแปลงจาก Russell & Taylor (2011)

72 จากแผนภาพท่ี 3.1 เป็นรูปแบบสมมติ แสดงตัวอย่างการวางผังโรงงานตามผลิตภัณฑ์ (Product Layout) ของโรงงานผลิตไม้ยางพาราเพ่ือนามาประกอบเป็นสินค้าไม้ประเภทต่างๆ เช่น การประกอบของเล่นเด็กจากจากวัตถุดิบไม้ยางพารา จะเริ่มต้นจากการเลื่อย ไส ทาสี บรรจุ แล้วได้ อออกมาเปน็ ผลติ ภัณฑ์สาเร็จรูปรอจัดจาหน่าย ดังแสดงไว้ในสายการผลิต หรือ Product line ที่สอง หรือจะเป็นการรับไม้ยางพาราท่ีแก่จัดมาเลื่อย ไส ขัด และอบไม้เพื่อให้ได้ไม้แปรรูปขนาดต่างๆ ซึ่ง ประกอบการรายอ่ืนอาจมาส่ังซ้ือหรือส่ังทาเพ่ือนาไปประกอบเป็นเฟอร์นิเจอร์ไม้รูปแบบต่าง ๆ กัน ดงั แสดงไว้ในสายการผลติ ที่ 1 หรือ Product line 1 ขอ้ ดขี องการวางผังตามผลติ ภัณฑ์ 1. รอบการผลิตเร็วขึ้น อัตราการผลติ สูง ต้นทุนการผลติ ต่อชน้ิ จะถูกลง 2. สนิ คา้ ทเี่ หลือในคลังเกบ็ มีน้อย 3. คา่ ใช้จา่ ยเคลื่อนย้ายต่าเพราะระยะทางระหว่างหน่วยผลิตสัน้ 4. ใช้เน้อื ทีน่ ้อยไม่เปลืองท่เี ก็บทาใหม้ ีพ้ืนทีโ่ รงงานไวใ้ ชท้ าประโยชนไ์ ดม้ ากกวา่ 5. สนิ ค้าระหวา่ งผลติ ต่า จึงมีงานคา้ ง ณ จุดปฏบิ ัตงิ านต่างๆ จะมนี อ้ ยลง 6. ปริมาณวสั ดุคงคลงั ไม่มากเม่ือเปรียบเทียบกับการวางผงั ตามกระบวนการผลติ 7. ประสิทธภิ าพเคร่ืองจกั รดีไม่ต้องตดิ ต้ังบ่อย 8. เน่อื งจากผลิตสนิ ค้าอย่างเดียวคณุ ภาพของผลติ ภณั ฑจ์ ึงสม่าเสมอ 9. ไมเ่ สียเวลาในการเปลี่ยนรปู แบบในการผลิตและลาเลียงวสั ดุ 10.ถ้าความเรว็ ได้สมดุลจะผลิตได้เต็มทีด่ ้วยความเร็วสงู 11.สามารถควบคุมการผลติ ได้ 12.การควบคมุ การจัดตารางผลติ ทาไดง้ ่าย มีระบบขนั้ ตอนการผลิตทแี่ น่นอน 13.การขนยา้ ยวสั ดุใชเ้ วลาสนั้ ๆ เนอ่ื งจากไม่มีการขนยา้ ยวัตถุดิบยอ้ นทางเดิน 14.เวลาท่ีเสยี ไปในการติดต้งั เครื่องจกั รจะลดลง 15.บทบาทของผปู้ ฏบิ ตั งิ านมีความซับซ้อนและงานทที่ าต้องใช้ฝมี ือ ข้อเสยี ของการวางผงั ตามผลิตภณั ฑ์ 1. ถา้ เครื่องจักรเกดิ เสียหายหรอื หน่วยผลติ ใดเกดิ ปญั หาล่าช้า จะเสยี ตลอดสายงาน 2. ขาดความยืดหยุน่ ในการเปล่ยี นแปลงวิธผี ลติ หรือเปลย่ี นแปลงลักษณะของสนิ ค้า 3. การเพิ่มประสทิ ธิภาพการผลิตต้องเพ่ิมความเร็วตลอดสายการผลติ 4. การลงทนุ ในเคร่ืองจักรมาก หากมกี ารผลติ จานวนน้อย ตน้ ทุนตอ่ หน่วยจะสงู มาก 5. เพราะการผลติ ทม่ี ีปริมาณน้อยจะทาให้ใช้ทรัพยากรการผลิตไม่เต็มท่ี 6. การหยดุ การผลิตของเครอ่ื งจักรเพียงหน่วยเดียว การผลติ จะหยุดทงั้ ระบบ 7. ยอดผลิตสูงและสมา่ เสมอเพราะเคร่ืองจักรผลติ ตลอดเวลาหากยอดขายลดลง 8. จะสง่ ผลตอ่ ระบบเงนิ ทนุ หมุนเวียนเปน็ อยา่ งมาก 9. การแยกเครอื่ งจักรทเ่ี ปน็ ปัญหาออกจากกระบวนการผลติ จะทาไดย้ าก 10.วงจรชีวติ ผลติ ภัณฑส์ ้นั จะต้องออกแบบการผลติ ใหม่ซึง่ จะสรา้ งตน้ ทุน 11.การเปลยี่ นผลิตภัณฑ์ที่ผลิตแต่ละคร้ังก็จะปรบั ทั้งสายการผลิตเปน็ การเพิ่มตน้ ทนุ

73 เพ่ือความเข้าใจที่ชัดเจนขึ้นได้นากรณีศึกษาของโรงงานผลิตน้าอัดลมแห่งหนึ่งซ่ึงมีลักษณะ ของการมีการดาเนนิ งานซ้าๆ กันใช้กบั การผลติ ต่อเนอ่ื งเป็นการวางเครื่องจักรตามชนิดของผลิตภัณฑ์ท่ี ผลิตโดยในแต่ละสายการผลิตเครื่องจักรจะวางเรียงตามลาดับการทางานเป็นแบบเส้นตรง เป็นรูปตัวยู การวางผงั ตามผลิตภัณฑ์จะข้นึ อย่กู ับอุปกรณ์ที่ออกแบบมาเป็นพิเศษสาหรับการผลิตนั้นๆ โดยเฉพาะ ลักษณะของผังโรงงานประเภทนี้จะเป็นการผลิตสินค้าชนิดเดียวหรือสินค้าหลายชนิดที่มีลักษณะ คลา้ ยคลึงกันแบบตอ่ เน่อื งดังแสดงไวใ้ นแผนภาพท่ี 3.2 แผนภาพท่ี 3.2 การวางผังโรงงานตามผลิตภัณฑ์ (Product Layout) คล้ายตัว S ท่ีมา : ดดั แปลงจาก http://www.foodnetwork solution.com [2560, มถิ ุนายน 1] 3.3.2 การวางผังตามกระบวนการ (Process Layout) การวางผังสาหรับงานที่ผลิต สนิ ค้าแตล่ ะแบบตอ้ งใช้ชิน้ สว่ นตา่ งๆ มากและหลากหลายมักจะใชก้ ารผลิตตามกระบวนการซ่ึงการผลิต แบบไม่ต่อเน่ือง มีการจัดวางเครื่องจักรที่มีลักษณะการใช้งานเหมือนกันเข้าไว้ในพ้ืนท่ีส่วนเดียวกันมี ลักษณะเป็นศูนย์กลางในการทางาน (Center Station) ของโรงงานอีกท้ังยังจัดให้มีเครื่องจักรหรือ อปุ กรณ์ท่มี ลี กั ษณะคลา้ ยคลงึ กนั จัดวางไว้ในกลุ่มเดียวกัน เช่น เคร่ืองบดจะอยู่อีกศูนย์การทางานหน่ึง ส่วนเคร่ืองเจาะจะอยู่อีกศูนย์การทางานหนึ่ง สาหรับการวางผังการผลิตแบบน้ีเหมาะกับการผลิตที่ ทราบปริมาณการผลิตและมีปริมาณไม่มาก สินค้ามีรูปแบบที่หลากหลายตามความต้องการของลูกค้า รวมทั้งทราบจานวนแน่นอนหรืองานเป็นหน่วย สินค้าแต่ละชนิดมีกรรมวิธีการผลิตที่คล้ายคลึงกันซึ่ง

74 แสดงใหเ้ ห็นว่าหนงึ่ สายผลิตภณั ฑ์จะมกี าระบวนการไหลท่ีผ่านเคร่ืองจักรตัวเดียวกันมากกว่าหน่ึงสาย ผลติ ภณั ฑ์ หรือ การวางผังโรงงานตามผลติ ภัณฑ์ (Product Layout) ทไี่ ดก้ ล่าวไวก้ ่อนแล้ว ขัด ทาสี สินคา้ A บรรจุ วตั ถดุ ิบ เลอ่ื ย ไส เคลือบเงา สินค้า B แผนภาพท่ี 3.3 ตัวอยา่ งการวางผงั โรงงานตามกระบวนการ (Process Layout) ที่มา : ปรยี าวดี ผลเอนก (2557) และกตญั ญู หิรญั ญสมบูรณ์ (2545) จากแผนภาพท่ี 3.3 ได้แสดงการจัดวางเครื่องจักร โดยให้สังเกตสายการผลิตภัณฑ์ที่ทาสี จะ เหน็ ได้ว่าเคร่ืองทาสมี คี วามสามารถในการทาสไี ดท้ ง้ั สองผลิตภณั ฑ์ ตวั อยา่ งกรณีศึกษาสมมุติ เช่น ของ เลน่ เด็กวยั ประถมศึกษาซึง่ อาจจะผลิตจากไม้จัดทาเป็นรูปทรงเรขาคณิตรูปแบบต่างๆ กัน ก็มีเคร่ือง เคลือบเงาไม่วา่ จะเปน็ รูปทรงรปู แบบใดเมอื่ ทาสีแลว้ เสร็จก็ใช้เคร่ืองเคลอื บเงารปู แบบเดยี ว ข้อดกี ารวางผงั ตามกระบวนการ 1. เม่ือเคร่ืองจักรเสยี สามารถใช้เคร่อื งอ่ืนในหนว่ ยผลิตเดียวกันทางานแทนได้ หมายความ ว่าเม่ือเครื่องจักรใดเคร่ืองจักรหน่ึงไม่ทางานเคร่ืองอื่นดาเนินงานต่อได้ หรืออาจจะใช้เคร่ืองจักร ทดแทนการทางานกนั ได้ ดังนน้ั จานวนเงินลงทุนในการซอ้ื เครอื่ งจกั รเคร่อื งมอื จึงมกี ารลงทุนท่ีตา่ 2. ถา้ มกี ารออกแบบผลติ ภัณฑใ์ หม่อาจจะต้องซ้ือหรือปรับปรงุ เคร่อื งจักรใหม่เพยี งเคร่อื ง หนง่ึ สองเคร่ืองเท่าท่ีจาเป็นเท่านนั้ 3. เครอ่ื งจกั รสว่ นใหญ่เป็นแบบเอนกประสงค์ ค่าลงทนุ รวมไม่สงู 4. ยืดหยุ่นสูงแม้เปล่ียนวิธีผลิตหรือสินค้าจนลาดับการผลิตเปล่ียนไปจะไม่กระทบแผนผัง มากนักซ่ึงเครื่องจักรมีช่ัวโมงใช้งานสูง โดยเฉพาะในกรณีที่การผลิตสินค้าแต่ละชนิดมีจานวนไม่มาก นัก เนื่องจากโรงงานสามารถจดั ตารางการผลติ ให้กบั เคร่อื งจักรแตล่ ะเครอื่ งได้ 5. เพม่ิ กาลงั การผลติ เฉพาะหน่วยได้ 6. ให้โอกาสพนกั งานระดบั ปฏิบัติการหรอื แรงงานทั่วไป

75 7. ค่าใช้จ่ายในการขยายโรงงานจะถูกกว่าเน่ืองจากอาจไม่มีความจาเป็นที่จะต้องเพ่ิม สายการผลติ ใหมท่ งั้ สาย ข้อเสยี การวางผงั ตามกระบวนการ 1. การเคล่อื นยา้ ยวสั ดุมมี ากและสบั สน ตอ้ งลงทนุ ในอุปกรณ์เคลอ่ื นย้ายมาก การขนถ่ายวัสดุจะยุ่งยากมากกว่าการวางผังตามผลิตภัณฑ์เพราะการจัดแบ่งงานเป็นแผนกอาจจะมี ปัญหาในเสน้ ทางการขนย้ายจากแผนกหนึ่งไปยงั แผนกหนง่ึ จะเสียเวลามากและลงทุนสงู 2. การส่งั การและการประสานงานมักไม่คอ่ ยสอดคล้องกนั รวมทัง้ อาจขาด ความคล่องตัว ของการปฏิบัติ อีกทั้งประสิทธิภาพของเคร่ืองจักรแต่ละแผนกมีความแตกต่างกันทาให้เกิดผลิตภัณฑ์ ก่งึ สาเร็จเกิดจดุ คอขวด ณ จุดปฏิบัตมิ าก แตบ่ างจดุ ปฏบิ ตั งิ านอาจจะขาดตอน 3. ใชพ้ น้ื ท่ีโรงงานมากกวา่ 4. จะต้องใช้เวลาในการอบรม หรือฝึกปฏิบัติการให้แก่พนักงานใหม่ทุกครั้งท่ีมีการเปลี่ยน รปู แบบผลิตภณั ฑห์ รอื ไดเ้ ครื่องจกั รเขา้ มาใหม่ 5. ใช้เนอ้ื ท่มี ากเพราะต้องจดั สรรทางเดินทเ่ี กบ็ สินค้าระหวา่ งผลติ 6. เครื่องจักรมีหลายชนิด เสียเวลาติดต้ัง และแตล่ ะชนิดมีประสทิ ธภิ าพต่า 7. การกาหนดการผลิตไดย้ าก เพราะสนิ คา้ มหี ลายอยา่ ง และมคี วามซับซ้อน 8. มปี ัญหาการรอคอยทีท่ กุ หนว่ ยผลิตเพราะการปรบั ความเร็วให้สมดลุ เป็นไปได้ยาก สาหรับตัวอย่างของการวางผังโรงงานตามกระบวนการ เช่น สถานประกอบการซ่ึงทา โรงงานซีเมนต์อดั แรงแห่งหนึง่ ฝุายโรงงานจะรับคาส่ังซ้ือจากลูกค้าที่มากและหลากหลายอาจเป็นแผ่น พนื้ ทางเดนิ เสาคอนกรีตขนาดตา่ งๆ เพอื่ นาไปใชใ้ นงานโครงสร้าง หลงั จากน้ันจะมีการขึ้นรูปและได้มา ซงึ่ ผลติ ภัณฑ์ตามแบบท่ลี ูกคา้ ต้องการดงั แสดงไวใ้ น ภาพท่ี 3.8 ภาพที่ 3.8 โรงงานซเี มนต์อดั แรง ท่ีมา : เขา้ ถงึ ไดจ้ าก http://www.cpac.go.th [2559, สงิ หาคม 27]

76 ส่วนกรณีศึกษาของการวางผังผลิตตามกระบวนการน้ันขอนาเสนอการอัดแรงคอนกรีตซ่ึง งานอัดแรงคอนกรีตท่ัวไป เริ่มต้นผู้รับจ้างจะต้องจัดหาเครื่องมือและอุปกรณ์ประกอบการอัดแรง คอนกรีตให้พร้อม การอัดแรงจะต้องทาโดยแม่แรงท่ีได้รับการอนุมัติแล้วจากวิศวกรผู้ออกแบบ หลังจากท่ีได้รับอนุมัติจากวิศวกรผู้ว่าจ้างแล้วจะนาไปสู่ขั้นตอนการเก็บวัสดุลวดแรงดึงสูง ชนิดไร้แรง ยดึ เหนยี่ วซง่ึ จะต้องกองเกบ็ ในลักษณะของการม้วนเป็นขดและวางราบกับพื้นที่ยกสูงกว่าระดับพ้ืนดิน เพ่ือปูองกันการเปียกช้ืนและความสกปรกอื่นๆ ข้ันตอนต่อมาคือ การวางและติดตั้งโดยให้โครงสร้าง ยึดติดแน่นอยู่กับที่ไม่เคล่ือนที่ไปทางใดในระหว่างการเทและการเขย่า คอนกรีตและถอดออกเม่ือ คอนกรตี แข็งตวั เพียงพอตอ่ การทาการอดั แรง ขน้ั ตอนสดุ ท้ายคอื การอดุ ปดิ ทงั้ หมดน้ีเป็นเพียงขั้นตอน อย่างง่ายซึ่งในทางปฏิบัติในโรงงานจะมีขั้นตอนอย่างละเอียดมากกว่านี้ แต่สิ่งที่จะนาเสนอคือ เครื่องจักรบางชนิดในฝุายโรงงานท่ีผลิตชิ้นงานออกมาสนองคว ามต้องการของลูกค้าน้ันอาจจะใช้ ร่วมกันได้ดังน้ันการวางผังโรงงานตามกระบวนการผลิตจะมีลักษณะท่ีไม่ต่อเน่ือง มีการจัดวาง เคร่ื องจั กรที่มีลั กษณะการใช้ งานเหมือนกันเข้าไว้ ในพ้ื นท่ีส่วนเดี ยว กัน ของโ รงงาน อี กท้ังยั งจั ด ให้ เครอ่ื งจกั รหรืออปุ กรณ์ที่มีลักษณะคลา้ ยคลึงกันจัดวางไว้ในกลุ่มเดียวกัน การวางผังการผลิตแบบน้ีจะ รอคอยคาส่ังซ้ือจากลูกค้าหลังจากน้ันฝุายโรงงานจะทาการดาเนินการผลิตตามปริมาณการผลิต เหล่าน้ัน โดยผลิตภัณฑ์ท่ีจะออกมาจากโรงงานในขั้นตอนสุดท้ายจะได้มาซ่ึงมีรูปแบบท่ีหลากหลาย ตามความต้องการของลูกค้า รวมท้ังทราบจานวนแน่นอนหรืองานเป็นหน่วย สินค้าแต่ละชนิดมี กรรมวิธีการผลิตที่คล้ายคลึงกันแต่อาจจะมีขนาดน้าหนัก หรือรูปทรงแตกต่างกันตามคาส่ังซ้ือหรือ แม้แต่โรงงานคอนกรีตผสมเสร็จที่จะต้องใช้วัสดุ ซ่ึงมีส่วนผสมหลักห้า ประเภทในสัดส่วนที่เหมาะสม ได้แก่ ซีเมนต์ (Cement) หิน (Crush Rock) ทราย (Sand) น้า (Water) และสารผสมเพิ่ม (Admixture) แต่การจะได้มาซึ่งคอนกรีตผสมที่จะนาไปเป็นงานโครงสร้างหรืองานฉาบผิวตัวอาคาร ย่อมมีส่วนผสมท่ีมีสัดส่วนที่ต่างกัน ดังน้ันเครื่องจักรที่ใช้ผสมอาจมีเพียงหน่ึงตัวภายในโรงงานแต่ สามารถในส่วนผสมในปริมาณที่ต่างกันเพ่ือการใช้งานท่ีต่างกันอย่างนี้เรียกว่าหน่ึงเคร่ืองจักรสามารถ ผลิตชน้ิ งานออกมาได้หลากหลายประเภท (One-Machine Many-Product) ดงั ภาพที่ 3.9 ภาพท่ี 3.9 แสดงให้เหน็ วา่ หน่งึ สายผลติ ภัณฑจ์ ะได้มาซึ่งผลติ ภัณฑม์ ากกวา่ หนึ่งประเภท ทีม่ า : เขา้ ถึงไดจ้ าก http://www.cpac.go.th [2559, สงิ หาคม 27]

77 ในภาพท่ี 3.9 น้ันแสดงให้เห็นว่าหน่ึงสายผลิตภัณฑ์จะได้มาซ่ึงผลิตภัณฑ์มากกว่าหนึ่ง ประเภท อย่างไรก็ตามเครื่องอัดแรงและเคร่ืองบดก็ยังคงติดต้ังแยกส่วนและแบ่งศูนย์การทางาน ออกเปน็ แตล่ ะศูนย์คือเครอ่ื งอดั หน่ึงศูนย์และเคร่อื งบดหนึ่งศนู ย์ หลังจากได้ศึกษาการวางผังโรงงานท้ังสองประเภทคือ การวางผังการผลิตตามกระบวนการ ผลิต (Process Layout) และการวางผังการผลิตแบบตามชนิดผลิตภัณฑ์ (Product Layout) ต่างก็มี ข้อดีและข้อจากัดแตกต่าง โดยได้สรุปการเปรียบเทียบความแตกต่างของการวางผังการผลิตในฝุาย โรงงานของสถานประกอบการดังตารางท่ี 3.2 ตารางที่ 3.2 ขอ้ เปรยี บเทียบระหวา่ งการวางผังตามผลติ ภัณฑก์ บั การวางผังตามกระบวนการผลิต การวางผงั ตามผลิตภัณฑ์ การวางผงั ตามกระบวนการ ข้อเปรยี บเทยี บ (Product Layout) (Process Layout) 1. การจดั วางเคร่ืองจักร สถานีงาน ศูนย์กลางการทางาน 2. การไหลของสินค้า ต่อเนอื่ ง ไม่ตอ่ เนื่อง 3.ความเร็วในการผลติ เรว็ กวา่ ชา้ กว่า 3. ตัวอยา่ งข้ันตอนการทางานเครอ่ื งจกั ร บดก่อนถึงจะกลึงได้ ศูนย์เครอ่ื งกลงึ ศูนย์เครอ่ื งบด 4. ผลผลติ ต่อเครือ่ งจักร มากผลผลติ ตอ่ หนึง่ เครอ่ื ง หลากผลผลติ หน่ึงเครอ่ื งจกั ร เครือ่ งจักรอเนกประสงค์ เครอื่ งจกั รใชม้ ากกวา่ หนงึ่ งาน ใชง้ านเดยี ว ผลติ ตามกระบวนการ ผลติ แบบอตั โนมัตมิ ากกวา่ 5. เมือ่ เครือ่ งจกั รขดั ขอ้ งบางจดุ หยดุ ท้งั ระบบ บางเครื่องทาต่อได้ 6.การใชเ้ ทคโนโลยี สงู กวา่ ตา่ กวา่ 7. ผ้ปู ฏบิ ัตงิ าน แรงงานทกั ษะ/ชานาญเฉพาะ แรงงานท่ัวไป/ชานาญทวั่ ไป 8. ค่าแรงผ้ปู ฏิบตั ิงาน ค่าแรงสงู กว่า ค่าแรงต่ากว่า 9. ลักษณะการเปลย่ี นแปลงของสนิ ค้า น้อย มาก 10. สนิ คา้ คงคลัง น้อย มาก 11. การใชเ้ นอื้ ท่ี น้อย มาก 12. ปรมิ าณการผลิตต่อชัว่ โมงแรงงาน ตา่ สงู 14. รอบการผลติ สนิ คา้ ตอ่ วัน เรว็ ชา้ 15. ต้นทุนรวม/หน่วยหรือการลงทนุ มาก น้อย 16. การปรบั สมดลุ การผลิต ไม่มีจดุ คอขวด อาจมีจุดคอขวด 17. ความยืดหยุ่นในการทางาน มนี อ้ ยกวา่ มมี ากกวา่ 18.ผลผลติ ผลิตครั้งไดป้ ริมาณมาก ตามการสั่งทาผลผลติ หลากชนดิ 19. การออกแบบผลิตภัณฑ์ ไม่ค่อยมคี วามเสยี่ งเพราะเน้น มีความเส่ยี งสงู เพราะเนน้ งานสง่ั ทา ตามวงจรชวี ิตผลติ ภณั ฑ์ ผลิตแบบเดมิ ปรมิ าณมากตาม ต้องใชก้ ารออกแบบ ท่มี า : ดัดแปลงจาก ณฐา คุปตัษเฐยี ร (2558) Russell & Taylor (2011)

78 3.3.3 การวางผังแบบคงที่ (Fixed Position Layout) เป็นการจัดวางแผนผังการผลิต โดยจัดใหต้ ัวผลิตภัณฑ์อยู่กับท่ี ส่วนปัจจัยการผลิต อ่ืน ๆ เช่น เครื่องจักร อุปกรณ์ คน วัตถุดิบ เป็น ฝุายเคล่ือนไปรอบๆ เพ่ือทาการผลิต เหมาะสาหรับสินค้าที่มีขนาดใหญ่ยากต่อการเคลื่อนย้าย เช่น การตอ่ เรือ (Ship Construction) เครื่องบิน (Aircraft) รถไฟฟูา หรืออาคาร เป็นต้น ดงั ภาพที่ 3.10 ภาพที่ 3.10 การประกอบเครอื่ งบินซ่งึ เป็นตัวอย่างการวางผังแบบคงที่ ทม่ี า : เขา้ ถงึ ได้จาก http://www.bloggang.com [2559, มถิ ุนายน 22] ข้อดีของการวางผังแบบอยูก่ ับท่ี 1. เครอื่ งจกั รอยูก่ บั ท่ีไมม่ กี ารเปลีย่ นแปลงระบบการดาเนินงานบอ่ ยนักเพราะลงทุนสูง 2. สามารถจดั วางวสั ดอุ ปุ กรณ์ไว้ในบริเวณงานนน้ั โดยไมต่ ้องหมุนเวียนใช้ หรอื จะตอ้ ง เคล่ือนยา้ ยไปยังศนู ย์การทางานท่ีตอ้ งแยกสว่ นการดาเนินงานของเครือ่ งจกั ร ขอ้ เสยี ของการวางผงั อย่กู ับท่ี 1. หากมีการเปลยี่ นแปลงคงต้องรอ้ื ท้ังระบบเพราะเครอ่ื งจกั รมีขนาดใหญ่ 2. ใช้จานวนแรงงานจานวนมากในขณะเดียวกนั ต้องมที กั ษะเฉพาะด้านต้องผา่ นการฝึก อบรมหรือปฐมนิเทศการปฏิบตั ิงาน 3.3.4 การวางผงั แบบผสม (Hybrid Layout) เป็นการวางผงั แบบผสมท่ีใช้การผสมผสาน ท้งั การวางผังแบบการวางผังตามผลิตภัณฑ์ (Product Layout) และการวางผังตามกระบวนการผลิต (Process Layout) ตามแต่ระบบผลิตน้ันๆ ซ่ึงฝุายโรงงานของสถานประกอบการจริงน้ันมักจะมิได้มี