erp-satin-alma-rehberi-2022-4f

ERPSATIN ALMA REHBERİ ERP’ye GeçmedeYnapÖmnacelısNınelıez?r Yeni Trendler ERP SReFçEiPmRNPleeRrdieniare?dYiNnöeanssesıllikAHYsÖaasnzkeıelsrarlmişaleınemrınrvlt?aer YönETTeRüBtüPirarm’kkdşÜiiaeyDyrrneeeıal’t’ıSnddiEoceıeşDRinlBmFKearPaiarnaraPiaSrınİvşrlşlioilkmzeıyıljği:eaeÇaNıEsştönvRiteGzlıeİlPırçüeöğmiErmsnıÜRtBaFrÖePeOlüirırnkernmSTeltnilaearyeaibçkoElrleiilarlRmnora?rPsirınıu 01 Satın Alma Rehberleri Dizisi



ÖNSÖZİŞLETMENİZ İÇİN EN İYİ ERP’Yİ SEÇMEK Fırsatlardan yararlanabilmeniz için, işletmenizdeki verilerin tutar- lı, doğru ve gerçek zamanlı olması gerekir. İşletmeler büyüdükçe ve operasyonlar karmaşık hale geldikçe, yöneticiler güvenebi- lecekleri ve etkili bir şekilde kullanabilecekleri verilere ihtiyaç duyar- lar; işletmelerinde gerçekte neler olduğunu anlamak ve doğru karar vermek isterler. Bu gerçekler, birçok işletmeyi bir Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) sistemini düşünmeye sevk eder. Satın alma kararı vermeden önce bir ERP sistemine geçmek için gerekçe ve ihtiyaçlarınızı dikkate almak, ERP’nin özellikleriyle fay- dalarını değerlendirmek ve kuruluşunuz için en iyi ERP’yi seçmek önemlidir. Bu yönüyle arayışta olan firmalar için tam bir başvuru kaynağı niteliğinde olan ERP Satın Alma Rehberi’ni tamamlamanın mutluluğunu yaşıyoruz. 10. yayınımız olan ERP Satın Alma Rehberi’nin hazırlan- masında emeği geçen, deneyimlerini şeffafca paylaşan akademisyenlere, deneyimli kullanıcılara, yönetim ve bilişim danışmanlarına, çözüm ve teknoloji üreticileri ile iş ve çözüm ortaklarına çok teşekkür ediyorum. M. Göker SARP Kurumsal Dönüşüm Platformu Koordinatörü * ERP Satın Alma Rehberi, Kurumsal Dönüşüm Platformu ile ERP Komitesi tarafından tüm kurumların istifade etmesi için, 2022 yılı Şubat ayında Capital ve Kobi Efor e-dergileri ile birlikte Telekom, Turkcell ve Vodafone e-dergiliklerinde ve BThaber, SubconTurkey ile theprowess.net e-mecralarında yayınlanmak üzere hazırlanmıştır.

ERPSATIN ALMA REHBERİ İçindekiler 002 Önsöz / Göker Sarp 004 İçindekiler 010 Başlamadan / Göker Sarp 014 ERP’nin Tarihçesi / Gülay Ekren 020 ERP Nedir? / Ragıp Şimşek 024 Dönüşüm ve ERP / Dr. Benhür Satır ve Zeynep Yüksel Çayır 032 ERP, Dijital Dönüşümün Neresinde? / Hilmi Yüksel 034 ERP Gereklilik midir? Lüks müdür? / Murat Tali 036 ERP, Şirketlerin Marka Değerini Nasıl Artırır? / Memet Özkan 040 ERP Projeleri, IT Projesi midir? / Yusuf Bülent Bel 044 ERP Yazmak mı? Satın Almak mı? / Şevket Doğan 046 ERP Satın Alma Yol Haritası 048 Bağımsız ERP Seçim Danışmanlığı / Göker Sarp

YÖNETİM DANIŞMANLIĞI VE ERP SEÇİM ERP SEÇİMLERİNE YÖNELİK DANIŞMANLIĞI FİRMALARI ÖNERİLER VE YAKLAŞIMLAR 054 Eurosis 066 TeoLupus 106 Kırk Katır mı, Kırk Satır mı? / Yılmaz Gökşen 058 KPMG 070 Tidem 062 TEC 110 Endüstri 4.0 Uygulamaları / Zülcenah Şahin 114 Doğru ERP mi? Yoksa Doğru Metodoloji mi? / Murat Tali 118 Anahtar Başarı Faktörü: Etkin İnsan / Nafiz Kurt 124 ERP Seçimlerine Yönelik Öneriler ve Yaklaşımlar / Hakan Erçin TA M A M L AY I C I İ N S İ YAT İ F ERP’YE GEÇMEDEN ÖNCE NELER ERP VE DİĞER KURUMSAL ÇÖZÜMLER YAPMALISINIZ 128 BPM/ERP Karşılaştırması: Rolleri, Benzerlikleri, 074 ERP’den Önce Hazırlık Sürecinde Neler Yapılmalı? Nasıl Farkları / Halefşan Sümen Hazır Olabilirsiniz? / Gülay Ekren 132 Better Together ERP & BPM / Paperwork 080 ERP Readiness Assessment (Hazırlık Değerlendirmesi) 134 CRM vs ERP İlişkisi / Erdem Özşen Nedir? / Sinem Cantürk 142 ERP Bir Kurumun Kalbi, APS İse Beynidir / Barış 082 ERP Süreçlerimizi İyileştirir mi? / Munevver Öztürk Sekçuk 146 Yeni Nesil ERP’ler, Bulut ERP/ Hakan Cem Topal 086 ERP’ye Geçince Excel’i Bırakacak mıyız? / Buğra Şentürk ERP NASIL SEÇİLİR? 090 ERP Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir? / Yargı Çağlar 096 RFP Nedir? Nasıl Hazırlanır? Ne İşe Yarar? / Gülnihal Şen 100 Bir Yazılımın ERP Olup Olmadığını Nasıl Anlarsınız? / Hakan Özen 102 ERP’nizi Değiştirmeniz Gerektiğini Nasıl Anlarsınız? / Ragıp Şimşek

ERP ÜRETİCİLERİ VE ÇÖZÜM ORTAKLARI 154 1CI 186 Eropa 224 Nebim 156 6 Gen 188 Harmony ERP 226 Oracle 158 Abas 190 Havelsan 228 Era Danışmanlık 160 A&F 194 Hitsoft 230 Osoft Bilişim Yazılım 162 AIF 198 HTG 232 Sentez Yazılım 164 Akdatasoft 202 IFS 234 Teknosol 166 Akead 204 Egeria 236 Uyumsoft 168 Bilişim AŞ 206 F8 238 Data Destek 170 Biltay Teknoloji 208 Track 240 Egeform 172 Dinamo ERP 210 Infor 242 Metafor Bilişim 174 BMI 212 Kaya Consulting 244 Softeconomics 176 Canias 4.0 214 Logo 246 Workcube 178 Altor 216 Dengenet 248 Dark-Office 180 Biqsoft 218 DNA 250 Yazevi 182 Desen ERP 220 Projenet 184 Detaysoft 222 MSC Teknoloji

ERP İMPLEMENTASYONU ERP’DEN SONRA SİZİ NE BEKLİYOR? 254 ERP İmplementasyon Projesi Nasıl Yürütülür? / Haluk 334 Ama Bizim İşimiz Çok Farklı! / Serdar Kançeşme İrten 336 Bir Firmanın ERP Kullanımı (Olgunluk) Seviyesi 258 Başarılı ERP Projesi İçin Öneriler / Özalp Tık Nasıl Ölçülür? / Buğra Şentürk 262 ERP Projelerinde Yönetim Desteğinin Önemi / Namık ERP TRENDLERİ Kemal Sezen 264 Anahtar Kullanıcıları Nasıl Belirlemelisiniz? / Batuhan 344 İş Zekâsı Uygulamaları mı? ERP Raporlama Araçları mı? / Ömer Zeybek Kocaoğlu 268 Bütçe Yaklaşımı ERP Bütçe Modülünün Önemi / 348 IIoT ve ERP / Tuncay Kartal 352 Antodis Onurdan Palandökenli 354 DTB Digital 272 Hayat, Biz Gelecek İçin Planlar Yaparken, Başımızdan 356 Yapay Zekânın Hayatımızdaki Etkisi ve Önemi / Altuğ Geçenlerdir / Serdar Kançeşme Üstün 276 ERP’lerde MRP’nin Önemi / Buğra Şentürk 358 Yapay Zekâ ve ERP / Uğur Soytürk 280 İleri Düzey Planlama ve Optimizasyon ERP’nin 362 Proda 364 CAD ile ERP Entegrasyonu / Selami Sözer Dışında mı Gerçekleştirilmelidir? / Ateş Aykut 366 Yalın Dönüşüm ve ERP’ye Etkileri / Hakan Acar 370 ERP Sistemlerinde Bilgi Güvenliği / Gülseren SEKTÖREL DETAYLAR Karabulut 286 Döküm Sektöründe ERP / Damla Ateş 374 Süreç Madenciliği ile Süreç Dijital İkizini Yaratmak / 288 İnşaat Sektöründe ERP / Erim İnanç 292 Kalıp Sektöründe ERP / Serkan Özgöz Mervenur Çelikten 296 Makine Sektöründe ERP / Dilek Kılıç 300 Mobilya Sektöründe ERP / Sezer Selim ERP ÜRÜNLERİNİN 304 Otomotiv Sektöründe ERP / Ramazan Çevik KARŞILAŞTIRMALI TABLOSU 306 Otomotiv Sektöründe ERP / Sabri Tüysüz 310 Proje Tabanlı Endüstrilerde ERP / Özkan Sur 316 Sağlık Sektöründe ERP / Mustafa Işık 322 Tarım Sektöründe ERP / Murat Yonar 326 Tekstil Sektöründe ERP / Müge Balkış 328 Turizm Sektöründe ERP / Ahmet Heman

ERP SATIN ALMA Proje Lideri REHBERİ YAYIN EKİBİ İzzet Erş Proje Koordinatörü M. Göker Sarp

ERP SATIN ALMA REHBERİ Görsel Tasarım Görsel Tasarım Görsel Tasarım Web Tasarım Gökhan Demirgıran Alper Koca İlkay Canaydın Nurullah Halavut



Başlarken... ERP Satın Alma Rehberi’nde yer alan bölümlerde ERP’nin tanımı ve tarihçesi ile ERP’den önce yapmanız gereken hazırlıklar, ERP seçiminde dikkat edilmesi gereken hususlar, ERP projeleriyle ilgili deneyim paylaşımları ile ERP’ye geçtikten sonra kullanımı yaygınlaştırmaya ve çözüm kapsamını zenginleştirmeye yönelik öneriler, akademisyenlerin, yönetim danışmanlarının ve deneyimli kullanıcıların görüşleri,* Türkiye’de faaliyet gösteren ERP üreticileri ile çözüm ortaklarının çözüm ve hizmetleri ile ilgili bilgiler ve vizyonları yer alıyor. Rehberin son bölümünde ise Türkiye’de ilk kez ERP çözümlerinin özelliklerinin ve fonksiyonlarının karşılaştırmalarının yapılabileceği “ERP Ürünlerinin Karşılaştırmalı Tablosu”** yer almaktadır. Faydalı olması dileklerimizle, M. Göker SARP Kurumsal Dönüşüm Platformu Koordinatörü (*) Rehber içinde yer alan görüşlerin sorumluluğu makale yazarlarına ve yazarların referans olarak gösterdiği bilgi kaynaklarına aittir. (**) ERP çözümlerinin karşılaştırmalı tablosunda yer alan bilgiler, ERP üreticilerinin veya ERP çözümünü temsilen rehbere katılan çözüm ortaklarının bildirimleriyle oluşturulmuştur.





ERP ’nin Tarihçesi Dr. Gülay EKREN Sinop Üniversitesi Dr. Gülay EKREN Sinop Üniversitesi 14 ERP SATIN ALMA REHBERİ

1960’larda şirketler çoğunlukla envanter işleme üzerine odak- lanmıştı. Yazılım paketlerinin geliştirilmesi, malzemelerin tam zamanında teminine dayalı stoklama sistemlerinin oluşturulması amacıyla ele alınıyordu. İlk olarak IBM tarafından ön muhasebe ve stok kontrolüne dayalı öncü sistemler geliştirilmiştir. 1970’lerde Malzeme Kaynak Planlaması (Material Resource Planning, MRP) adı verilen sistem, işletmelerin malzeme planlama sürecini planlamaya yönelik atılmış ilk büyük adımdır. MRP, üreticinin ürettiği her bir mal için gereken belir- Bu dönemin odak noktası iş süreçlerinin entegrasyonuy- li hammaddeleri içeren malzeme listelerinden olu- du. Bu nedenle işletmelerdeki stok kontrol, operasyonel şan bir ana üretim çizelgesine (Master Production planlama ve kontrol, finans, muhasebe gibi amaçlarla ayrı Schedule, MPS) sahipti. Stok kontrolünün yanı ayrı işletilen bilgi sistemlerinin entegre bir şekilde çalış- sıra operasyonel planlama ve kontrol amaçlı masına odaklanıldı. kullanılıyordu. Ürün ağaçları, rota bilgileri, sa- tış tahminleri gibi bilgilerin girildiği sistem, 1980’lere bakıldığında göze çarpan bir diğer sistem üretim için gerekli hammadde miktarını be- Bilgisayarla Bütünleşmiş İmalat (Computer Integrated lirleyip mevcut stokları ve önceden verilmiş Manufacturing) şeklinde çevirebileceğimiz kısaca CIM siparişleri de dikkate alarak tedarik için gere- sistemleridir. O dönemde İngiltere’deki imalat sanayi yük- ken miktarı ve temin süresini belirlemektey- sek maliyetler, inovasyon eksikliği, düşük kalite, yatırım di. Aynı dönemlerde IBM tarafından gelişti- eksikliği gibi nedenlerle hızlı bir düşüşe geçti. Bu neden- rilen COPICS (Communications Orientated le, CIM, küresel pazarda rekabet edemeyen bir sektörün Production Information & Control System), kurtarıcısı olarak görülmeye başladı. CIM sistemlerinin üretim sistemindeki veri akış yapısını detaylan- temelinde, aslında günümüzde de sıklıkla duyduğumuz dırmıştır. İlerleyen yıllarda Kapasite İhtiyaç “karanlık fabrikalar” gibi tam otomatik bir fabrika felse- Planlaması (Capacity Resource Planning) ile fesi yatmaktadır. CIM için yapılan donanım ve yazılım Satış ve Operasyon Planlaması (Sales and geliştirmeleri daha çok ürün tasarımına odaklıdır. Bu Operations Planning) sistemleri birleş- sistemler Bilgisayar Destekli Tasarım (Computer Aided tirilerek kapalı devre MRP adı verilen Design, CAD) ve Bilgisayar Destekli Üretim (Computer sistemler kullanılmaya başlanmıştır. Aided Manufacturing, CAM) gibi günümüzde halen kul- lanılan tasarım uygulamaları ile entegrasyonu mümkün 1980’lerde istemci-sunucu sis- kılmaktadır. Farklı bilişim sistemleri arasında kurulma- temler, DOS tabanlı bilgisayarlar, sı istenen bu entegrasyon ihtiyacı, eldeki teknolojilere metinsel arayüzler gibi tekno- aynı arayüz üzerinden ulaşma veya grafiksel bir arayüz lojik gelişmelerin de etkisiyle kullanmayı gerektiren standartlar geliştirme ve uygula- İmalat Kaynak Planlaması ma konusundaki ihtiyacı da beraberinde getirdi. 1978’de (Manufacturing Resource Uluslararası Standartlar Organizasyonu (International Planning, MRP II) adı veri- Standards Organization, ISO), OSI (Open Standards len sistemler, üretim ve mal- Interconnection) referans modelini yayınlayarak ağ sis- zeme yönetim sistemleri ile temleri arasındaki tüm veri iletişimini standartlara bağ- birlikte finansal muhasebe layan bir çerçeve sundu. Bu çerçeveye dayanarak, Üretim sistemi ve finansal yönetim Otomasyon Protokolü (Manufacturing Automation sistemini içerecek şekilde ge- Protocol, MAP) gibi üretime yönelik yeni standartlar ge- liştirdi. Diğer yandan mevcut teknolojilerin sorunsuz bir liştirildi. Böylece stok tabanlı üre- şekilde ortak bir arayüzde birleşmelerine olanak sağlayan timden sipariş tabanlı üretime geçiş dönemi birçok gelişme (örneğin Ethernet, Token Ring, TCP/IP başladı ve tüm üretim kaynakları birleştiri- vb.) yaşanmıştır. lerek finans fonksiyonu ile ilişkilendirildi. ERP SATIN ALMA REHBERİ 15

ERP (Enterprise Resource Planning, Kurumsal Kaynak zor ve zaman alıcı hale getirmektedir. ERP sistemleri, bu Planlaması) adı ilk kez 1990’ların başında kullanılmaya sistemlerden kaynaklanan sorunları neredeyse tamamen başlandı. İşletme teknolojileri üzerine sıklıkla tavsiyelerde ortadan kaldırmaktadır. ERP sistemleri, işletmelerde kul- bulunan bir ABD şirketi olan Gartner Group, o dönemde lanılan çeşitli sistemleri tek bir sistemde birleştirmektedir. ERP’yi aşağıdaki şekilde tanıtmaktadır: ERP sistemleri ayrıca büyük bir süreç standardizasyonu “ERP, Gartner Group tarafından geliştirilen yeni ne- gerektirmektedir. Bu durum kısmen veri standardizasyo- sil üretim sistemleri ve MRPII yazılımlarını açıklayan nunun bir sonucu olarak görülebilir. Ayrıca, ERP sistem- bir kavramdır. İstemci-sunucu mimarisini içermekte- lerinin tipik bir işletmede modelleyebileceği iş süreçleri dir. Grafiksel kullanıcı arayüzü (GUI) kullanır. Açık sınırlıdır. Bu nedenle, bir organizasyon bazen ERP pake- sistem geliştirme mantığı ile oluşturulabilir. Sunulan tinde bulunan seçenekleri değerlendirmek, iş süreçlerini standartta, işlevselliğin ötesinde, örneğin kalite, ope- bu seçenekler doğrultusunda değiştirmek durumunda ka- rasyonel süreç yönetimi, raporlama gibi ek özellikler labilmektedir. Kimi zaman kendilerine özel iş süreçlerini dâhil edilmiştir. ERP’de kullanılan temel teknoloji kul- ERP sisteminde uyarlamak zorunda kalmaktadır. lanıcılara yazılım ve donanım bağımsızlığı sağlamanın yanı sıra kolay bir yükseltme (upgrade) yolu da sağla- Günümüzde ERP imalat başta olmak üzere IT, finans, top- yacaktır. ERP’nin en önemli özelliği, kullanıcılar uygu- tan satış, perakende, kamu, sağlık, enerji, eğitim, ulaşım lamayı kendilerine uyarladıklarında, uygulamanın do- gibi birçok farklı sektörde kullanılmaktadır. 2000’li yıllar- ğası gereği kullanımı kolay olacaktır (Gartner Group, da işletme süreçlerine tedarik zinciri, gelir yönetimi gibi 1990).” daha maliyetli ve geniş uygulamalar eklendi. ERP satıcıları rekabetçi kalabilmek için ürünlerini geliştirmeye devam ERP, ürün tasarımı, veri ambarı, üretim planlama, malze- ettiler, ancak bu satıcılar uzun bir süre boyunca uygula- me planlama, kapasite planlama, ağ ve iletişim sistemleri, ma ortamlarının çok sayıda farklı sürümünü aynı anda insan kaynakları, finans, muhasebe, proje yönetimi gibi desteklemeyi göze alamadılar. Bu finansal zorluğun üste- pek çok farklı alan için çözümler içerecek şekilde geliş- sinden gelmek için, birçok ERP yazılım sağlayıcısı artık tirildi. ERP sistemleri sayesinde bir işletme içindeki tüm önceki sürümler için destekten çıkma tarihleri yayınlama- birimlerdeki iş süreçleri tek bir arayüzden ulaşılan tek bir ya başladı ya da müşterilerine ERP’nin eski sürümlerinin veritabanına bağlı tek bir sistem üzerinden yürütülmek- seçilen bir tarihten sonra desteklenmeyeceğini bildirdi. tedir. Bu sistemin oluşturulmasında işlemci gücü yüksek ERP ürün paketinin eski sürümlerine sahip kuruluşlar ya güçlü bilgisayarlar, çevrimiçi yerel ağlardan İnternet gibi ERP sistemlerini yükseltme ya da ERP sistemlerinin bakı- geniş ağlara geçiş, e-posta kullanımı, TCP/IP, ticari workf- mı için toplam sorumluluğu riske atma gibi zor bir kararla low (iş akışı) paketleri gibi teknolojilerin geliştirilmesinin karşı karşıya kaldılar. büyük etkisi vardır. Ayrıca Microsoft’un Mayıs 1990’da Windows 3.0 sürümünü tanıtması ile birlikte DOS tabanlı 2010’lu yıllarda gerek özel sektör gerekse kamu sektörü kişisel bilgisayarların yerini yavaş yavaş Windows taban- kendilerine bağlı tüm kurumları veya işletmeleri ERP sis- lı bilgisayarlar almaya başlamıştır. Böylece metin tabanlı temlerine bağlamak için oldukça yüklü bir yatırım harca- arayüzlerin yerini grafik tabanlı arayüzler almış, her ge- ması yapmaya hazırdı. Tedarik Zinciri Yönetimi (SCM), çen gün gittikçe karmaşıklaşan uygulamaların kullanımı endüstriyi diğer işletmelerle bütünleşmeye ve işbirliği kolaylaşmıştır. yapmaya zorlayan itici bir güç oldu ve ERP bu dönüşü- mün bir aracı olarak hizmet verdi. Günümüzde ERP sis- İşletmeler, planlama ve karar alma gibi süreçler için bilgi temleri bulut hizmetleri, IoT, makine öğrenmesi, yapay ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla yıllar içinde birçok fark- zekâ, blok zinciri, veri görselleştirme gibi yeni nesil dijital lı bilgi sistemi geliştirdiler. Örneğin, muhasebe sistemle- teknolojilerin SCM uygulamaları üzerindeki etkisiyle ağ ri, lojistik bilgi sistemleri, pazarlama ve e-ticaret amaçlı odaklı bakış açılarına doğru büyümektedir. ERP dünya- kullanılan uygulama programları bunlardan bazılarıdır. sında, OpenERP, OpenBravo, Odoo gibi tam veya yarı açık Ancak bu bilgi sistemlerini kullanan iş birimleri arasında kaynaklı sistemler geliştirildi ki bu devrim niteliğinde bir entegrasyon olmaması, veri fazlalığının oluşması, fark- yaklaşım oldu. Python, şu anda açık kaynak ERP gelişti- lı veri türlerinin senkronizasyonunda yaşanan sıkıntılar, renler tarafından en çok tercih edilen açık kaynak kodla- bir sistemden diğerine veri girişinde yapılan hatalar, za- ma dillerinden biridir. man kaybı gibi sorunları beraberinde getirmektedir. Diğer yandan, iş birimleri aynı verileri kullansa da uygulama ERP’nin tarihi gelişimi ve bu gelişimi destekleyen teknolo- programlarındaki veri gereksinimlerinin farklı formatlar- jiler Tablo 1’de kısaca sunulmaktadır. da olması, belirli bir standartta olmaması, bilgi toplamayı 16 ERP SATIN ALMA REHBERİ

Başlangıç Teknoloji Bilgi Sisteminin Adı Odak noktası 1960’lar Mainframe bilgisayarlar Stok Kontrolü Stok Kontrolü 1971 Stok Yönetim Sistemi Çevrimiçi Mainframe bilgisayarlar Operasyonel Planlama ve Kontrol 1972 MRP İstemci-sunucu sistemler, DOS tabanlı Operasyonel Planlama ve Kontrol 1975 bilgisayarlar, metinsel arayüz COPICS 1980’ler Operasyonel Planlama ve Kontrol Windows tabanlı bilgisayarlar, grafiksel Kapalı devre (closed loop) MRP Entegrasyon 1990’lar arayüz, İnternet, e-mail, TCP/IP MRPII Entegrasyon 2000’ler Dağıtık ağlar CIM 2010’lar ERP 1.0 İç verimliliğin arttırılması Bulut hizmetler, mobil teknolojiler, iş İç verimliliğin arttırılması analitiği Ticari workflow paketleri ERP 1.0+ Dışa bağlanabilirlik Dışa bağlanabilirlik ERP 2.0 Tablo 1. ERP’nin Tarihi Gelişimi Son not ctices for successfully implementing an ERP upgrade. Communications of the ACM, 49(3), 105-109. Son yıllarda gördüğümüz üzere küresel bir kriz, en istik- rarlı şirketleri bile etkileyebilmektedir. Özellikle, işletme- Ekren, G. (2021). İşletmeler için Çevik İlkelere Dayalı bir ERP ler için hayati önem taşıyan tedarik zinciri kesintilerine Uygulama Metodunun Geliştirilmesi. Sakarya Üniversitesi, neden olmaktadır. Tedarik zinciri kesintisinden kurtul- Bilişim Enstitüsü, Doktora Tezi. mak demek, tedarikçi ağını sürdürmek, parça ve malze- melerin sürekli akışını sürdürmek demektir. Bu aşamada Elragal, A., & Haddara, M. (2012). The Future of ERP şeffaflık ve görünürlük çok önemlidir. Envanter yöneti- Systems: look backward before moving forward. Procedia mini sürekli güncel tutabilen bir ERP çözümü, sorunlar Technology, 5(2212), 21–30. ortaya çıkmadan önce tahmin etmenize yardımcı olan bir iş zekâsı çözümü üretebilir. Gumaer, R. (1996). Gumaer (1996) Beyond ERP and MRP II.pdf. ERP sistemleri, ayrıca, böyle bir krizde bile işletmelerdeki tüm birimler arasındaki iş gücü iletişimini kolaylaştırarak Harwood, S. (2003). ERP: The implementation cycle. In herkesin aynı veri kümesinden çalışmasını sağlayabilir. Bu Butterworth-Heinemann. şekilde tüm çalışanlar olası sorunları önlemek veya sorun- larla başa çıkabilmek için birlikte çalışabilir. Bu bölümde Klaus, H., Rosemann, M., & Gable, G. G. (2000). What is sunulan ERP’nin kısa tarihi, işletmelerin gerek küresel ge- ERP? Information Systems Frontiers, 2(2), 141162. rekse yerel sorunlarla nasıl baş edebileceği konusunda ve birlikte nasıl daha verimli çalışabileceğimiz konusunda, Lee, M. J., Wong, W. Y., & Hoo, M. H. (2017). Next Era teknolojinin geldiği son noktada ERP’nin en iyi çözüm of Enterprise Resource Planning System. 2017 IEEE yolu olduğunu bize göstermektedir. Conference on Systems, Process and Control, 15–17. Kaynaklar Necas, J. (2016). Project Management of SAP ERP Implementation Process. Finlandiya : Centria Unıversity Of Beheshti, H. M. (2006). What managers should know about Applied Sciences, Business Management. ERP/ERP II. Management Research News, 29(4), 184–193. Panorama Consulting (2016). Clash of the Titans 2016: Beatty, R. C., & Williams, C. D. (2006). ERP II: best pra- An Independent Comparison of SAP, Oracle, Microsoft Dynamics and Infor. Panorma Consulting, 1377. Panorama Consulting Report (2020). The 2020 ERP Report. In International Journal of Cultural Property, 27(1). Panorama Consulting (2021). Top 10 Manufacturing ERP Systems for 2021. Panorama Consulting Group. Ptak, C. A., & Schragenheim, E. (2004). ERP Tools, Techniques, and Applications for Integrating the Supply Chain. (Second Edition, Vol. 4, Issue 3). CRC Press LLC. ERP SATIN ALMA REHBERİ 17





ERP Nedir, Ne Değildir? Ragıp Şimşek

Vizyon Kurumsal Kaynak Planlama (ERP) birçok kişi tarafından farklı algılan- maktadır ve ne olup ne olmadığı hakkında karar verilememektedir. Ku- rumsal Kaynak Planlama yazılımları bir kurtarıcı veya sorunları kökten çözücü bir araç değildir. Tek başına işletmeyi uçuran, kazançları arttıran bir nesne hiç değildir. Birçok işverende hayal kırıklığı yaratan, hatta ba- zılarında kara delik oluşturan bir yapı da olabilir. Personel sayısını bile arttırdığı görülmüştür. Öyleyse neden birçok işletme bu tür yatırımlar yaparak kendisini zora koşuyor? Öncelikle kayıt edemediğin hiçbir şeyi ölçemezsin; ölçe- eksik ve fazlayı değerlendirecek kişilere gösterebilir. Tüm mediğin hiçbir şeyi iyi veya kötü diye niteleyemezsin. Bu bu sayılardan sonuç çıkaran da bizleriz. Kısacası İYİ ve sistemler süreçlerin kaydedilmesine yardımcı olduğu için KÖTÜ, AZ ve ÇOK; ERP için anlamı olmayan olgulardır. önemli bir görev üstlenmektedirler. Ancak kaydetmek bir Stoklara bağladığımız para AZALINCA “İYİ”; satışlarımız zaman ve iş gücü gerektirir. Yıllarca alım-satım işlemiy- AZALINCA “KÖTÜ” diyebiliriz; ama bu ERP için hiçbir le uğraşmış bir kişiye alıp sattığın şeyleri kaydet derseniz anlamı olmayan sayı zincirlerinden başka bir şey değildir. bunun zaman alacağını yani zaman kaybedeceğini bilir. Son dönemlerde konuşulan YAPAY ZEKÂ kavramı da bu Kimden aldığını, kaça aldığını yazmasını isterseniz daha konuyu enine boyuna düşünüp karar verdirmeye çalışma çok zaman kaybı yaratırsınız. Biraz daha ileri gidelim; çabalarıdır. Zararına yapılan satışların azalması iyidir. Bu kimlerden kaça alabileceğin halde kimden kaça aldın, yaz kararları üretecek yapay zekâlar için de verilerin oluştu- derseniz, daha da çok zaman kaybına neden olursunuz. rulması gerekliliği de vazgeçilmez bir insan gücüne ihti- Bu bilgileri daha önce hiç düşünmeden yapan bir kişi işle- yaç duyacaktır. rin çoğalmasıyla doğru karar üretemez ve başka bir kişi ile paylaşması mümkün olmayan bir yapıya ulaşır. İşte kayıt ERP’ler süreç bilgilerini toplamada kullanılan araçlar zin- sisteminin temelinde yatan gerekçelerden birisi budur. Bu ciridir. Bu araçları doğru kullanarak etkin ve tekrarlanabi- süreci işletmenin her bir bölümü için düşündüğünüzde lir veri zincirleri oluşturmamıza yardım ederler. Hiç kimse çözümsüzlüğü çözecek yapılar olarak görmemelidir. Halk - İşletme aklı, arasında kullanılan “Ne kadar ekmek, o kadar köfte” sö- zünü doğrulatır derecededir. Doğru verilerle doğru so- - İşletme kültürü, nuçlar; yanlış verilerle çok daha büyük yanlışlar üretir. - İşletme sürekliliği, Mekanize yanlışları anlatmak için kullanılan deyiş ise “20 insanın 20 yılda yapamadığı hatayı bir bilgisayar 20 sa- - Kurumsal davranış gibi sözcükler karşımıza dizilir. Hep- niyede yapar.” Kısacası kontrol edilmeden otomatik veri- sinin temelinde yatan bir bilgi geçmişinin oluşturulması ler oluşturulursa çok tehlikeli sonuçlar doğurur. 19 Ekim gerekliliği vardır. 1987 günü “Kara Pazartesi” olarak tarihe geçen borsaların çöküşü bilgisayar yazılımlarının sonucudur. ERP’ler işletme geçmişi oluşturarak sürekliliği sağlayıp, geleceği tahminlemede kullanılan araçlardır. Bu bakış 1987 Wall Street Krizi Kara Pazartesi açısı yerine işletme sorunlarını çözen araçmış gibi dü- şünürsek yanıldığımız yerler çoğalır. Kişisel davranışları Teknolojinin gelişim göstermesiyle birlikte sermaye pi- düzeltemez, yanlışları kendisi bilse de başkasına anlata- yasası işlemlerinde yaygın olarak kullanılmaya başlayan maz. Kısacası yaptırım gücü, kendisini kullanan kişilerin program trading işlemleri en önemli sebepleri arasında yetkinliklerinden öte geçemez. Hiç kimseye el kaldırıp gösterilmektedir. Program trading, büyüklü küçüklü fon parmak sallayamaz. Kimseden bilgi talep edemez; onları sahiplerinin borsada yaşanacak aşırı yoğun işlemlere yö- zorlayamaz. Ancak ve ancak kendisine verilen bilgileri is- nelik otomatik alım veya satım yapma yeteneği yüklen- tenildiğinde geri vererek yanlış ve doğruyu analiz edecek, miş bilgisayar programlarıdır. Borsada yaşanacak ani satış ERP SATIN ALMA REHBERİ 21

dalgasında portföy sahipleri, portföylerini koruyabilmek ney Kıbrıs, İrlanda, Portekiz, Belçika’dan değil (epey ülke adına kitlesel satış dalgalarına katılır ve böylece zararlarını saydık) Almanya’dan (evet, Almanya) bahsediyor. Nisan olabildiğince minimize etmeye çalışırlar. Program trading ayı için gelen PMI datası 50’nin altında. Bundesbank ge- ile birlikte yaşanan kuvvetli satış dalgası ile birlikte günler çen yıl sonu çıkardığı raporda 2013’ün ilk iki çeyreği için içerisinde dünya borsalarında çok yüksek düşüşler yaşan- resesyon öngörüyordu. mıştır. Piyasa irrasyonelliği Avrupa’da gün battıktan, ABD’de öğ- 19 Ekim 1987 Dow Jones Günlük Grafiği: Değer Kaybı len arasından sonra tavan yaptı. Associated Press’in resmi %23 Twitter hesabını hackleyen kişi ya da kişiler Beyaz Saray’da iki patlama gerçekleştiği ve Barack Obama’nın yaralı oldu- 23 Nisan 2013 tarihli bir olayın nelere neden olduğu ile ğu haberini geçti. Ardından ise S&P500’de ve VIX futures ilgili bir bilgi de aşağıdaki bağlantıdan öğrenilebilir: sözleşmelerinde muhteşem hareketler gördük. AP’nin Twitter Hesabı Hacklenir Korku endeksi VIX üzerine ve tahvil üzerine yazılan futu- res’larda fiyat hareketleri ve işlem hacimleri… Yurdumuzda resmi tatil olarak geçilen 23 Nisan finansal piyasalar açısından oldukça yeşil bir gün oldu. Avrupa Sözün özü, ERP iki tarafı keskin bir kılıç gibi doğru kul- tahvil piyasalarında spreadler giderek daralırken İtalyan lanıldığında önemli kazançlar oluşturabilen bilgi birikimi; ve İspanyol borsalarından endeksler 2 ayın zirve nokta- doğru kullanılmadığı zaman da gereksiz iş gücü kayıp- larına geldi. Resesyon tehdidine rağmen Avrupa borsa- larına neden olan, boşa çekilmiş kürek olarak karşımıza larında son 4 işlem gününde çok ciddi bir yükseliş söz çıkmaktadır. konusu. Resesyon tehdidi demişken İspanya, İtalya, Gü- 1963 yılında Antalya/Gazipaşa/Zeytinada Köyü’nde sekiz 1998 yılında B2B ağının oluşturulmasını sağladık. Bayi eği- çocuklu çiftçi bir ailenin yedinci çocuğu olarak dünyaya timlerini vererek gerçek zamanlı satış yönetimini sağladık. gelmişim. Babam hem Arap abecesi hem de Latin abecesiyle okur/yazar olsa da annem okuması yazması olamayan bilge 2002 yılında Norm Cıvata A.Ş.’de çalışmaya başladım. CA- bir kadın olarak bizleri yetiştirdi ve okumamız için teşvik NIAS 5.09 ile başlayıp 6.22 sürümüne kadar ERP süreçleri- etmişlerdi. ni planlayıp uyarlanmasında uygulama ve yöneticilik ettim. Eğitimlerini vererek iyileştirmelerine öncülük ettim. Fir- İlk okulu köyümde okudum. Toprakların azlığını, farklı bir malar arası etkileşimleri yöneterek Norm Holding A.Ş. olu- meslek sahibi olmak zorunluluğunu bilerek büyüdüm. Her şumuna danışman olarak katıldım. Son iki yılımda SAP/4 zaman yapabileceğimin en iyisini isteyerek, yaşayarak, orta HANA ERP değişimi ve uyarlama süreçlerine danışmanlık okulu ağabeyimin desteği ile İzmir’de tamamladım. Devlet yaparak 2018 yılında emekliye ayrıldım (16 yıl). Parasız Yatılı olarak İzmir/Tire Endüstri Meslek Lisesi Tes- viye Bölümünü tamamladım. 1980 yılında girdiğim Ege Çalışma hayatım boyunca işi yapmaktan çok yapılabilecek Üniversitesi; iki yıl sonra adı değiştirilen Dokuz Eylül Üni- şeklin ne olduğunu göstermek ve yazılı hale getirmenin versitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Endüstri Mü- daha önemli olduğu düşüncesiyle yaşadım. Fazla çalışmayla hendisliği lisansımı 1984 yılında tamamladım. değil, ortaklaşa işlerin başarılmasını sağlayarak sürekliliği esas aldım. Her çalışanın işini birden çok kişinin yapabil- Öğrenim hayatım boyunca öğrenmeyi öncelik edindim; mesini sağlamak için uğraştım. not başarısını yüksek tutmak için çaba göstermedim çünkü yüksek not almak uğruna kaybedilecek günüm dahi olma- En kötü kararın bile kararsızlıktan daha iyi olduğunu vur- dığını bilerek eğitimimi tamamladım. guladım. Bildiklerimizin hayallerimizi sınırlamasına izin vermeyerek, bilgiye açlığımı, her bilgiyi öğrenememiş olabi- Çalışma hayatına başlarken beni tercih etmeleri, hayallerimi leceğimi düşünerek dinledim. Bilgilerimiz toprak olmasın, anlatabilme ve onları gerçekleştirebilecek kadar öğrenmeyi paylaşalım diyerek çalışma arkadaşlarımı yetiştirdim. Kısa- öğrenmiş olmam sayesinde olmuştur. Bölümüm olmaması- cası ayrıldığım hiçbir mevki ve makamdan bana soracakları na rağmen Bilgisayar Programcısı olarak işe başladım. bir bilgi veya beceriyi üzerimde taşımadım. Kısaca, tuvalete gitmeye fırsatı olmadığını düşünen çalışanlar, oturdukları Lassa A.Ş. (2 yıl) Bimsa A.Ş. (2 yıl) firmalarında yazılımcı yerde şirketin içine ederler. olarak çalıştım. Koleksiyon Mobilya A.Ş.’de Üretim Planla- ma ve Otomasyon Şefi (2 yıl); Egeseramik A.Ş. ve Ege Vitri- Ragıp Şimşek fiye A.Ş.’de (11 yıl) ERP uzmanı olarak firmanın tüm süreç- lerini tasarlayıp yazılım uyarlamalarını yapma fırsatım oldu. [email protected] IBM MAPICS, MARCAM PRISM MRP ve ERP yazılımları- nı uyarlayıp tüm süreçleri kullanılır hale getirerek ilk defa www.ekizharman.com 22 ERP SATIN ALMA REHBERİ



Dönüşüm ve ERP Dönüşüm, teknolojik dönüşüm ve dijitalleşme kavramları, bunların şirketler için pratikte ne anlama geldikleri, genelde İngilizce kısaltması olan ERP şeklinde bilinen Kurumsal Kay- nak Planlaması sistemlerinin bu kavramlar ile olan ilişkilerini anlamak, şirketler için doğru teknolojik dönüşüm planları yap- ma noktasında azami öneme hâizdir. Bu yazımızda, şirketlerde teknolojik dönüşüm konusunda sorumluluğu olan yöneticileri ve ekipleri hedef almaktayız ve konuya bakış açılarını sorgula- malarına vesile olmaya çalışmaktayız. 24 ERP SATIN ALMA REHBERİ

1- Dönüşüm Nedir? Akademisyen Görüşü Değişim hayatın kendisidir. Değişimin olmadı- Şekil 1 – Bir topluluğun dönüşüme ğı bir hayat düşünülemez. Türk Dil Kurumu, karşı olası tepkileri değişimi, “Bir zaman dilimi içindeki değişiklik- lerin bütünü, değişme” olarak; dönüşümü ise “Olduğundan başka bir biçime girme, başka bir durum alma, şekil değiştirme, tahavvül, inkılap, transformasyon” olarak tanımlamaktadır (TDK Sözlük, 2021). Değişim hayatın fıtratında var- ken, dönüşüm değişime ayak uydurmak için bir tercih veya gerekliliktir. Dönüşüm değişime ayak uydurmak olduğu için bir açıdan heyecan verici olsa da biçim, durum veya yöntem değiş- tirmek oldukça zor, yorucu ve maliyetlidir. Şekil 1’deki karikatürdeki insanlar, herhangi bir top- lulukta dönüşüme karşı olabilecek tepkileri gös- termektedir. Dönüşümü neredeyse herkes ister- ken, kendilerinde dönüşüm istenince insanlar çekingenlik gösterirken, dönüşüme liderlik et- meyi ise kimse istememektedir. Gerçekte bun- dan biraz daha fazlası vardır: direnç. Dönüşüm sürecindeki bir şirkette, insanların çekingenlik göstermelerine ek olarak ciddi bir direnç gös- terdikleri ve bu sebepten dönüşüm projelerinde başarısızlıkların arttığı bilinen bir gerçektir. 2- Teknolojik Dönüşüm ve Dijitalleşme Nedir, Neden Gereklidir? Dönüşüm birçok zorluğu bünyesinde barındı- Şekil 2 – Bir endüstride rekabeti yöneten rırken, neden şirketler dönüşüm sürecine girer- kuvvetler (Kaynak: Porter, 1979) ler? Bunun için Michael E. Porter’ın 42 yıl önce kaleme aldığı ve bugün 7.500 civarı atıf almış ve ERP SATIN ALMA REHBERİ 25 strateji alanında bir devrim olduğu düşünülen “Rekabetin Güçleri Stratejiyi Nasıl Şekillendi- rir?” isimli makalesini kısaca değerlendirelim. Makalede, bir endüstride rekabeti yöneten kuv- vetler anlatılmıştır (ilgili şeklin Türkçeleştiril- miş hali Şekil 2’de verilmiştir). Bu güçler altında strateji alternatifleri: 1) güçlere karşı en iyi sa- vunma için doğru pozisyonu bulma, 2) güçlerin dengesini etkileyerek poziyonu iyileştirme ve 3) güçlerdeki değişimi algılayıp rakiplerden önce uygun aksiyonlar alma olarak verilmiştir. Dikey entegrasyon, ürün/hizmet farklılaştırma, tercih edilen müşterilerle ilişkileri güçlendirme, dağı- tım kanallarını verimli yönetme gibi yöntemler bu stratejilerin altında yer almaktadır. Porter (1979)’ın rekabeti yöneten beş kuvveti sürekli değişmektedir ve endüstrideki firmalar da dönüşüm ile yeni durumlara ayak uydura- rak hayatta kalmaya çalışmaktadır. 42 yıl içinde rekabetin bu beş varlığı korunmuş olsa da dö- nüşüm için uygulanacak yöntemlerin dijital içe- rikleri oldukça artmıştır. Örneğin, eskiden müş-

terilerle ilişkileri güçlendirmek için onları (doğumgünü tir. Bu yöntemleri kullanmak için uygun teknolojik dönü- vb. zamanlarda) hatırladığını göstermek, promosyonlar şümleri firma yapmak durumundadır. yapmak gibi yöntemler varken; müşterilerin günümüzde- Diğer bir bakış açısı ise organizasyon tanımından gelmek- ki beklentileri yönünde hızlı teslimat, teknik destek, şika- tedir. Laudon ve Laudon (2021), iş süreçlerinin bir firma- yetleri hızla çözme gibi kavramları sağlayabilmek için tek- yı oluşturduğunu söylemiş, iş sürecini de bir iş sonucu noloji yoğun metotları kullanmak daha etkili olmaktadır. üretmek üzere zaman içinde geliştirilmiş, mantıksal ola- Dikey entegrasyonu, yani hem tedarikçi ile hem de müş- rak ilişkilenmiş görev ve davranışlar ve bu aktivitelerin teri ile bütünleşmeyi dijital araçlardan daha iyi ne sağlaya- özgün/eşsiz yöntemle organize ve koordine edilmesi ola- bilir? Yılmaz ve Gartzen (2021), e.Go firmasının Üretimin rak tanımlamıştır. İş süreçlerinin verimi doğrudan firma İnterneti’ni (Internet of Production - IoP) kullanarak nasıl başarısını tanımlamaktadır ve teknoloji ile bu süreçleri oldukça esnek bir üretim sağlayabildiğini ve ürününü hız- benzersiz hale getirerek yüksek verimde yürütmek müm- la farklılaştırabildiğini açıklamaktadır. TIRPORT, lojistikte kün olacaktır. Örneğin, bir çiftlikte dikimden önce yapıla- tamamen dijital temelde bir hizmet sunarak mevcut 75 cak toprak analizinde insansız hava araçları (İHA) kullan- bin kamyon şoförü tarafından kullanılan bir araç haline mak ve 3-boyutlu haritalandırma yapmak, yine İHAlar ile gelmiş ve Gartner’ın en son yayınladığı Karayolları Yük doğru ve hızlı tohumlama yapmak, sensörler kullanarak Taşımacılığı Global Raporu’nda, Avrupa’daki sayılı Dijital bitki büyümesini kontrol etmek ve doğru sulama yapmak Yük Servisleri ve Lojistik Teknolojilerinden birisi olarak gibi iş süreçlerini daha verimli yapmak için teknolojik dö- gösterilmiştir (TIRPORT, 2021). Bütün bunlar teknolojik nüşüm alternatifleri seçenekler arasındadır. dönüşümün günümüzde gerekli olduğunu ve bunun da Stratejik, neoklasik veya organizasyonel bakış açısından dijital içeriği yoğun olarak karşımıza çıktığını göstermek- hangisi düşünülürse düşünülsün, sonuç değişmemekte- tedir. Değişim karşısında dönüşüm ile ayakta kalmaya dir; teknolojiyi uygun şekilde kullanan şirketlerin rakip- çalışan şirketler için teknolojik dönüşüm oldukça etkili lerine nazaran önde olacakları kesindir. Bir üretim mer- olmaktadır. kezinde iş sürecinin bir adımında daha etkin bir makine Porter (1979)’ın endüstri ve onu çevreleyen ekosistem kullanmak üzere makine satın almak, yani kapitale veya yaklaşımı yerine firma özelinde üretime odalanan bir ik- başka deyişle teknolojiye yatırım yapmak dönüşüm an- tisadi bakış altında üretim şu şekilde analiz edilebilir. Ne- lamında düşünülmemelidir (Yüksel, 2020). Teknolojik oklasik üretim fonksiyonu, sermaye (K) ve emek (L) se- dönüşüm, temelde iş yapış şeklini, yani iş süreçlerini de- viyelerine bağlı olarak U=f(K,L) şeklinde düşünülmüştür. ğiştirme hedefinde olup organizasyonel yapı ve kültür ile Şekil 3’te faklı sermaye ve emek seviyelerinde sabit miktar desteklenmelidir. Biz bu makalemizde, teknolojik dönü- üretim eğrisi görülmektedir. Örneğin, bir şirket B nokta- şümü organizasyonel dönüşüm ve teknoloji yatırımları- sında iken, bir makineye yatırım yaparak işçi gereksinimi- nın bütünü olarak düşünmekte, Endüstri 4.0 kapsamında ni azaltabilir ve A noktasına geçerek aynı miktar üretime bir dönüşüm veya literatürde kullanılan dijital dönüşüm devam edebilir. Solow, teknolojik gelişmeyi de düşünerek terimlerine eşlenik olarak görmekteyiz. Dijitalleşme ise, teknolojik gelişmeye olanak sağlayan zamanı t olarak kul- teknolojik dönüşümün temeli olup bilgisayarlaştırma ve lanıp üretim fonksiyonunu U=f(K,L,t) şeklinde formüle bağlantı kurma şeklinde iki parça olarak düşünülebilir. etmiştir (Bozkurt, 2007). Teknolojik gelişmedeki artış, Bir organizasyonun veri akışını bilgisayar ortamına alması üretim eğrisini yukarı taşıyarak aynı sermaye ve emek se- bilgisayarlaştırma, bu verileri kullanan sistemleri birbi- viyelerinde daha fazla üretime olanak sağlayacaktır. Tek- ri ile iletişim kurabilir hale getirmesi bağlantı kurma ve noloji, salt olarak düşünülebileceği gibi (örneğin, Ar-Ge bu iki aşamanın başarılması ile tamamlanan dijitalleşme faaliyeti ile ortaya çıkan ileri teknoloji seviyesi), sermaye teknolojik dönüşümün ilk adımıdır (Shuh vd., 2000). içerisinde (teknolojisi yüksek makineye yatırım gibi) veya Teknolojik dönüşüm yatırımı da teknoloji yatırımı (yani emek içerisinde (eğitim ile kabiliyetleri artmış işçiler gibi) ekipman, teçhizat, makine, vb. alımı) ve organizasyonel düşünülebilir (Chirichiello, 2000). Ne türde olursa olsun, yatırımın (çalışan eğitimi, iş süreçlerinin yapılandırılması, kişisel bilgisayarların yayılması ile ortaya çıkan hesaplama yazılımların iş süreçlerine uygun hale getirilmesi, bütün gücü, elektronik posta ile gelen düşük maliyet ve yüksek safhalarda danışmanlık alınması, vb.) bütünü olarak de- hızla iletişim, internet hizmetleri ile tedarikçilere kolay- ğerlendirilmektedir. Buradaki esas nokta, teknolojik dönüşümde belirli bir ca teknik çizimleri teknolojiyi içselleştirmek için birçok teknolojik dönüşüm gönderme gibi bir- alternatifinin olması ve bunlardan hangisinin seçileceği- çok temel teknoloji dir. Bu oldukça zor bir konudur ve ilişkiler ile zaman pla- etkisi, aynı serma- nı gözetmeden yapılması başarısızlığı getirecektir, zira bu- ye ve emek ile daha gün seçilen bir teknolojik dönüşüm yarın bazı teknolojik verimli olarak daha dönüşüm alternatiflerini imkânsız yapabilir veya tam tersi çok üretebilmeyi be- zorunlu kılabilir. Ayrıca teknolojik dönüşüm yatırımları raberinde getirmiş- oldukça pahalıdır ve yanlış atılacak bir adım ciddi zarar- lara yol açabilir. Bunun için şirketler öncelikle olgunluk Şekil 3 – Temel üretim fonksiyonu seviyelerini ölçmek istemektedir ve buna uygun teknolo- jik dönüşüm alternatifleri üzerinde çalışmayı seçmektedir. 26 ERP SATIN ALMA REHBERİ

Her ne şekilde olursa olsun, dijitalleşme, yani bilgisayar- la, eski usül bir universal tezgâh kullanan bir üretim yeri, laştırma ve bağlantı kurma, teknolojik dönüşümün ilk ve bunu yeni bir CNC makine ile değiştirmiş olsun. Uni- temel ayağıdır. versal tezgâh manuel kontrol edilmekte iken, CNC ko- Buna çok basit bir örnek şu olabilir: Bir kişi düşünelim, mutlarını alınca işini otomatik yapmaktadır. Ancak, CNC hiç akıllı telefon kullanmamış; hatta elindeki eski model komutlarını üzerinde bulunan bir panelden operatörün telefon ile arama yapmak için ilgili numarayı ajandasına elindeki kâğıtlara bakıp manuel giriş yapması ile alıyorsa el yazısı ile yazdığı rehberinden bulan birisi. Kişinin elin- –ki bu durum ülkemizdeki üretim yerlerinde genelde bu deki veri bir anlamda “analog”, yani henüz dijitalleşme- şekildedir– bu işletmenin teknolojik dönüşümü tamam- miş ve kişi eski teknoloji kullanmakta. Bu kişi en pahalı ladığını söylemek yanlış olur. İstenilen seviye, CNC ma- akıllı telefonlardan birini satın alsa, rehber özelliklerini kinesinin komutlarını bilgisayar aracılığı ile doğrudan bir bilmediğinden halen daha arama yaparken ajandasından sistemden (örneğin, teknik çizimlerin olduğu veya CNC arayacağı numaraya bakıp tuşlayarak çevirse, bu telefona için gerekli G-kodlarının üretildiği yazılımın işletildiği yapılan yatırımın iyi bir teknolojik sıçramaya yol açtığını merkezi bir sistemden) almasıdır. Şirketlerin bütçelerini söylemek mümkün olur mu? Bu noktada kişinin dijital- kötü kullanarak durumlarının fevkinde teknolojilere yatı- leşmeyi tamamlayamaması yüzünden teknolojik yatırım rım yapmaları ve verimlilik artışı olarak geri dönüş alama- yapmasına rağmen teknolojik dönüşümde başarısız ol- maları oldukça büyük sıkıntılar doğurmaktadır. Şirketle- duğunu söyleyebiliriz. Okuyucularımızdan büyüklerine rin teknolojik dönüşüm yapabilmeleri için öncelikle belli akıllı telefon kullanmayı öğretmeye çalışanlar var ise, bir seviyede dijitalleşmiş olmaları şarttır. Bu dijitalleşme, iş insanı yeni bir teknoloji hakkında eğitmenin ne denli zor süreçleri hakkında veri toplayacak, bu veriyi dijital olarak olduğunu anlayacaklardır. Organizasyonel dönüşümün tutacak, veriyi kullanan sistemler arasında bağlantı ku- olmadığı bir teknolojik yatırım, teknolojik dönüşümü racak, gerektiğinde veriyi işleyerek bilgiye çevirecek se- mümkün kılmamaktadır. Çoğu üretim yerinde benzer bir viyede olmalıdır. Günümüzde bu fonksiyonları sağlayan durum otomatik makinelerin kullanımında vardır. Mese- yapıya Kurumsal Kaynak Planlaması (İngilizce kısaltması ile ERP) sistemleri denilmektedir. 3- ERP Bileşenleri ve ERP ile Dönüşümün İlişkisi ERP, İngilizce “Enterprise Resource Planning”, yani Ku- Şekil 4 – ERP bileşenleri rumsal Kaynak Planlaması tanımının baş harfleri ile oluş- (Kaynak: Keçek ve Yıldırım, 2009) turulmuş bir kısaltmadır. Bond v.a. (2020) ERP’nin pra- tikte endüstri veya bölgeden bağımsız olarak ofis-arkası rımlar geliştirilecek ve daha akla gelmeyen birçok iş süreci (finansal ve diğer) hareketleri işleme sistemi karşılığı bir yürütülecektir. terim olarak kullanıldığını ve artık ERP II terimi kullanıla- Toyota Üretim Sistemini anlatmak için kullanılan “ya- rak kurumların kendi iş süreçlerinden öte hem kendi en- lın ev” çiziminin teknolojik dönüşüm için bir versiyonu düstrilerindeki derin tecrübelere hem de kurumlar arası Şekil 5’te verilmiştir. Teknolojik dönüşüm evinde, çatıyı ilişkilere odaklanarak geleceğe ait bir vizyon oluşturmala- kurumun hedefleri oluşturmaktadır. En yüksek kalite, rı gerektiğini belirtmektedir. Vasilev (2013), servis-tabanlı mimari, bulut uygulamaları, iş zekâsı, bilgi yönetimi gibi ERP SATIN ALMA REHBERİ 27 yeni IT (Bilişim Teknolojileri teriminin İngilizce kısaltma- sı) gelişimlerinden etkilenerek, bireysel veya kurumsal müşterileri de içine katan bir ERP sistemini ERP III olarak nitelemiştir. ERP III kapsamında düşünürsek, bu sistem- ler işletmelerdeki temel fonksiyonları ele alarak bu yapı- ları analiz edebilme olanağı sağlamaktadır. İşletmelerdeki en temel ERP bileşenleri Şekil 4’te özetlenmiştir. Van der Meulen (2020) ise dördüncü evre ERP olarak ERP IV tanımlamış ve bunun önceki ERP evrelerinden farkla- rını altı kısımda tanımlamıştır: 1) yapay zekâ temelli, 2) veri merkezli, 3) tüketilebilir (arka planda çalışan yön- temi bilmeye gerek duymadan ERP çözümlerini kullan- mak), 4) insan-artırılmış (karar verme süreçlerinde insa- nın yerini alan), 5) esnekliği mümkün kılan ve 6) müşteri yönelimli. Bu noktada artık ERP sisteminin şirketin bütün süreçlerine nüfuz ettiğini, ciddi şekilde iş süreçlerini etki- lediğini açıkça görmek mümkündür. İleride ise, ERP’nin dördüncü evre ile sınırlı kalmayıp, günümüzün sıcak ko- nusu olan metavers uygulamaları ile çok gerçekçi sanal ortamlarda eğitimler verilecek, toplantılar yapılacak, tasa-

en düşük maliyet, en hızlı üretme ve teslimat, en yüksek olabilmektedir. 2006 yılında OSTİM OSB’de kırma-eleme güvenlik, en yüksek çalışan morali, yalın evde de olan makinesi üretimi yapan ve ithal eden bir şirkette, makine- hedeflerdir; en iyi servis/satış sonrası hizmet ve müşteri de yer alan bir elektrik motorunun depoda olmadığı sanı- odaklılık hedefleri ise teknolojik dönüşüm evinde olan ek larak yurtdışına verilen siparişin birkaç haftada gelmesine hedeflerdir. Teknolojik dönüşüm evinin temelleri tekno- kadar üretimin durduğu, şirketin gecikme cezası aldığı lojik yatırım ve organizasyonel yatırım ile dijitalleşmedir. ve sonrasında bu elektrik motorunun depoda olduğu bir Evi ayakta tutan iki ana sütun ise organizasyonel dönüşüm vakaya yazarlar şahit olmuştur. Buna benzer bir durum, ve ERP’dir. Organizasyonel dönüşüm; mevcut iş süreçleri- örneğin bir araba üreticisi için söz konusu olamaz, zira bir ni değerlendirip iyileştirme, yenilikçi süreçler geliştirerek saat içinde onlarca araba üreten bir şirkette saatlik duruş rekabet avantajı sağlama, çalışanların katılımcılığı ile iyi maliyeti milyon liralar ile ölçülecektir. Çok nadir olsa da fikirlere ulaşma, kurum kültüründe gerekli değişimleri ta- benzer bir durumda bir araba üreticisinin helikopter kul- mamlama gibi öğelerden oluşur. ERP ise öncelikle dijital- lanarak parça temin ettiği olmuştur. Envanterde bir mal- leşmenin (yani verileri bilgisayarlaştırma ve sistemler arası zemenin olup olmadığını bilmek, bir şirket için olmazsa bağlantı kurma) sürdürülebilirliğini sağlama görevini ya- olmazdır. Bunun yanısıra envanter yönetirken malzemeye par; böylece veri-merkezli bir yapı ile doğru bilgi üretmek rezerv koyabilmek, gelecek siparişleri hesaba katmak gibi ve raporlamak mümkün olur, yenilikçi iş süreçlerinin ge- başka işlemler de hayatidir. Deposundaki malzemeleri ka- reksinimleri (yapay zekâ kullanımı, iş zekâsı uygulamaları ğıda yazan, malzeme giriş ve çıkışlarını yine depo fişlerin- gibi) karşılanır. Teknolojik dönüşüm ile sürekli iyileşmeyi de tutan, bunu da bazen malzeme kartına işleyen, bazen mümkün kılacak olan ise çalışanların bu yönde motive de unutan veya atlayan bir şirket, henüz dijitalleşmeyi olmaları ve ekip hâlinde çalışmaları ile israfı azaltma ve tamamlayamamıştır. Malzemesini anında bulup deposun- verimlilik odaklı bakış açısıdır. dan çekmek isteyen bir üretici, AS/RS denilen otomatik ERP uygulamaları günümüz işletmelerinde son derece stoklama ve çekme sistemi kurmayı bir teknolojik dönü- önemli bir rol oynamaktadır. Türkiye’de özellikle üretim şüm projesi olarak görüp ona yatırım yapmak isteyebilir, sektörü başta olmak üzere çeşitli sektörler ERP sistemle- ama bu üretici için de olmazsa olmaz olan, tüm malzeme rini dönüşüm sürecinin parçası yapmakta, işletmeyi bu bilgilerinin dijital olarak bilgisayar ortamında tutulması- araçlarla uçtan uca gözlemleyebilmektedir. Şekil 5’teki dır – yani envanterde dijitalleşmedir. ERP sisteminin en- yapı dâhilinde düşünerek ERP bileşenleri bazında tekno- vanter yönetim modülü tam olarak işliyorsa dijitalleşme lojik dönüşüm şöyle açıklanabilir: tamamlanmıştır. Bundan sonra şirket, deposunu bilindik Envanter yönetimi: Malzeme ile alakalı depo giriş süre- yöntem ile (ancak depo giriş ve çıkışları gibi işlemleri ERP cinden başlayarak son ürünün müşteriye satılmasına ka- envanter modülüne bağlanarak süreçleri dijital olarak dar olan tüm sürecin yönetildiği bileşendir. Envanter yö- yürütecek şekilde) yapabilir, AS/RS sistemine yatırım ya- netimi oldukça kritik bir konu olup, malzeme eksikliği pabilir veya başka bir teknolojik dönüşüm ile stoklarını yüzünden üretimin durduğu durumlar dâhi söz konusu kontrol edebilir. Örneğin, Amazon, Kiva adı verilen ro- botları kullanarak müşteri siparişini klasik şekilde depoyu Organizasyonel Çalışanlar ve Ekip ERP Dönüşüm çalışması (sürdürülebilir dijitalleşme, (iş süreçlerini Teknolojik Dönüşüm iyileştirilme, (sürekli iyileşme) doğru bilgi yenilikçi süreçler üretme ve geliştirme, raporlama, çalışanların yenilikçi iş katılımcılığı, süreçlerini kültür değişimi) destekleme) Yatırım Şekil 5 – Teknolojik dönüşüm evi (teknolojik yatırım ve organizasyonel yatırım) Dijitalleşme (bilgisayarlaştırma ve bağlantı kurma)

gezerek değil, rafları operatörün ayağına sırası ile getire- örtüşümünün en verimli şekilde yapılması konusunda; rek ve de bu raf hareketlerini talebe göre zaman içinde gerek kayıt tutma, gerek planlama ve raporlama konula- konumlayıp çok talep gören ürünlerin raflarını depoda rında ERP’nin rolü oldukça büyüktür. ön kısımlara kaydırarak inanılmaz bir envanter yönetimi Finans yönetimi: Finans yönetimi ile geçmiş muhasebe gerçekleştirmiş, bu yenilikçi teknolojik dönüşüm ile 2020 kayıtları ile gelecek yatırım planlamaları, borç ve alacak yılında 1,5 milyar pakete yakın teslimat gerçekleştirmiştir takipleri ve bankacılık işlemlerinin takip edildiği sistem- (Mlot, 2020). dir. Finans işletmedeki gelecek yatırımlarının planlanma- Satış ve dağıtım: Siparişin alınması anından başlar ve son sına, muhasebe ise geçmiş kayıtların tutulmasına olanak müşteriye teslimi ile ilgili olan tüm süreci kapsamaktadır. tanır. Örneğin, bir işletme kendi sermayesi ile ilgili bazı Satış ve dağıtım konusunda müşterinin vermiş olduğu paydaşlar ile bir yatırım kararı veriyor. Burada bazı önemli teslim tarihlerini baz almak çok önemlidir. İmalat üzerine detaylar atlanırsa, işletme bir yıllık yatırım kararında yap- çalışma yapan bir fabrika proje teslim tarihlerini baz alır- mış olduğu hata ve öngörülemeyen piyasa koşulları nede- ken hesaplamada kritik bir hata yapar ve tüm siparişler niyle tabir-i caizse üç yıl geriye götürebilir. beklenen ve müşteriye teslim edilecek tarihin yaklaşık 15 Üretim planlama ve kontrol: Müşteri siparişini firmanın gün ötelenmesine sebep olur. Bu tip durumlar maalesef kendi sipariş politikasına göre planlamaya olanak tanır. fabrikalara çok ağır bedellere mal olmaktadır. Satış dağıtı- Burada malzeme kaynaklarının planlanması, taleplerin en mın özellikle planlama birimleriyle çok sıkı dirsek teması doğru miktarda ve tam zamanında karşılanmasına yönelik içinde bulunması gerekmektedir. Teradikçi-üretici arasın- faaliyetlerin yönetilmesini sağlar. Üretim planlama üretim daki sistemleri konuşturma yolu ile daha etkin ve güncel firmalarının bel kemiğidir. Özellikle ERP’nin bir anlam- bilgi paylaşımı, bu tip gecikmeleri yok etmekte etkin ola- da atası olan MRP (Malzeme İhtiyaç Planlaması teriminin rak kullanılmaktadır. İngilizce kısaltması) ile malzeme ihtiyaç planlamasının Kalite yönetimi: Sertifikasyonların takibi, belge yönetimi yapılması ve en uygun sipariş miktarı modellemelerinin gibi süreçlerin yanında ürünün kontrol operasyonlarının çalışması önemlidir. Ankara’da savunma sanayinin alt kayıt altında tutulduğu, sonradan değiştirildiği veya izle- yüklenicilerinden bir üretim firmasında hammadde stok- nebildiği bir bileşendir. Kalite bir işletmedeki en önemli larının ERP sistemi üzerinde güncellenmemesi ile hatalı birimlerden biridir. Bir örnek düşünelim: Üretim üzerine stok miktarları baz alınmasına sebep olmuştur. Bu hatalı çalışma yapan bir firma kalite ölçümleri sırasında teknik miktarlara göre malzeme ihtiyaç planlaması ve satınalma resimlerde bir toleransın dijitini yanlış görüyor ve ölçüm- siparişi verilmiştir ve işletme bu durumu yıl sonu analiz- leri bu değere göre yapıyor olsun. Teknik resimde yazan lerinde yıl sonu stok sayımlarını yaparken tespit etmiştir. tolerans değeri 0.02 mm. iken, kalite teknikeri bu de- Maalesef işletmeye gereksiz stok miktarının elde tutulma- ğeri 0.2 mm. olarak ölçümlüyor. Yapılan bu dijit hatası sı gibi bir maliyet yükü bindiği çok geç anlaşılmıştır. üretilen parçanın tamamen hatalı olmasına ve son ürün Tedarik zinciri yönetimi: Şirketin tüm paydaşları ile teda- üzerine montajının yapılamamasına sebep oluyor. Bunun rikçileri arasındaki envanter akışının minimum stok mik- önüne, otomatik bir kontrol sistemi ile geçmek mümkün tarı ile yönetilmesi ve tedarik kapasitelerinin de optimum olacağı gibi, ERP üzerinde verinin çapraz-sorgular ile ha- düzeyde planlanmasına yardımcı olur. Tedarik zinciri sü- talı işlemin (yani operatörün hatalı diye parçayı ayırma reci, çok disiplinli şekilde yürütülmesi gereken, yine bir sebebi olan 0.2 mm. ölçümün, ERP üzerinde aslında 0.02 işletmenin bel kemiği niteliğinde sayılabilecek süreçlerin- mm. olması gerektiği bilgisi ile örtüşmediğinin yakalan- den birisidir. Bu sürecin bazı basamaklarında doğabile- ması) tespiti gibi daha basit bir yöntem de mümkündür. cek aksaklıklar tüm süreci çökertebilir. Buna örnek olarak Unutulmamalıdır ki kalite departmanlarının ulvi hedefi gıda sektöründe imâlat yapan bir firmanın, ilk kez üretim kendini yok etmek, yani kaliteyi tüm kurumda yaygın- yapacağı bir gıda maddesinin hammadde temininde plan- laştırarak kendisine ihtiyaç bırakmamaktır. Bu yolda ERP lama yaparken, doğal olarak tüm üretimi müşteriye teslim sistemi içinde verinin güvenilirliğinin sağlanması ve doğ- edilecek termin tarihine göre planlanlayıp hammaddenin ru bilgi üreterek raporlamaların olması gerektiği şekilde raf ömrünü dikkate almadığı ve tam zamanında imâlat yapılması büyük önem arz etmektedir. tamamlansa bile maalesef tüm üretimin çöpe atıldığı bir İnsan kaynakları: Personel işe alım süreçleri, özlük bilgi- durum verilebilir. Buradaki raf ömrü aksaklığı, tedarik leri, eğitim çizelgelemeleri gibi tüm süreçlerin yönetildi- zinciri efektif takip edilseydi hiç yaşanmayacaktı. ği bileşendir. İnşaat sektöründe insan kaynaklarında bir Satınalma: İşletme içindeki bölümlerden gelen malzeme sorumlu personelin puantaj hesabında yanlışlık yapıyor, ve hizmet taleplerinin optimum sürede ve miktarda kar- o dönemde işletmeden istifa etmiş olan personel eksik ya- şılanmasının sağlandığı bileşendir. Satınalma ile ilgili ERP tan maaşını aradan üç ay geçince fark ediyor ve iş mahke- düzenlemeleri genelde kâğıt üzerinde zaten takip edilen melerine başvuruyor olsun. Bu ufak hesap hatası işletme- işlerin elektronik ortamda yapılması ile başlar. Bu birimin ye cezâi yaptırımlarla dönecektir. İnsan kaynaklarının bir çalışmaları genellikle ISO standartlarına göre zaten belge- diğer yönü olan personeli geliştirme konusu, kalifikasyon ler ile izlenmekte ve kayıt altına alınmaktadır. Bunlardan seviyeleri ve iş süreçlerindeki adımların kalifikasyon ge- bazıları, sipariş ve teklif kayıtlarının tutulması, satınalma reksinimlerinin örtüşmesi, bu gereksinimlere göre per- taleplerinin kayıtları, tedarikçi yönetimi, malzeme/hizmet sonel eğitimlerinin planlanması ve kalifikasyon-iş süreci birim fiyatları, liste fiyatları, uzun dönemli anlaşmalar, vb. ERP SATIN ALMA REHBERİ 29

olarak sıralanabilir. Tüm satınalma süreçlerinin elektro- 4- Sonuç nik ortama taşınması, yıl sonu analizlerini çok daha hızlı ve pratik yapmaya olanak sağlar. Örneğin, satınalmanın Dönüşümün hem şirketlerinnhayatta kalmaları için bir yıl bazında başarı oranları, hangi birimin kaç adet hangi zorunluluk hem de oldukça maliyetli, riskli ve zorlu bir kalem malzemeden talep oluşturduğu, hangi tedarikçinin süreç olduğunu, dönüşümün de günümüzde bir teknolo- ne oranda tam zamanında ve kapsamında mal teslimi ya- jik dönüşüm olduğunu düşündüğümüzde, teknolojik dö- pabildiği, kaç tanesinin ne süre ile malzeme geciktirdiği nüşümün doğru planlanması ve yönetilmesinin bir şirket gibi çıktıların analizini kolaylaştırır. için ölüm-kalım meselesi olduğu söylenebilir. Teknolojik CRM: CRM (Müşteri İlişkileri Yönetimi teriminin İngiliz- dönüşümün gerçekleşmesi için de iki ana unsur söz ko- ce kısaltması), müşteri ve müşteri adayları ile yapılan tüm nusudur: organizasyonel dönüşüm ve ERP. Organizasyo- aksiyonların kayıtlarının tutulduğu, hatırlatıcı gibi uygu- nel dönüşüm, çalışanların katılımcılığı ve kültür değişimi lamalar ile desteklendiği bileşendir. Müşteri ilişkileri yö- gibi yönleri ile çalışan direncini kırıp onları teknolojik netimi programları çoğunlukla satış aksiyonlarının kayıt dönüşümün parçası hâline getirerek dönüşümü mümkün altına alınmasını sağlar. İnsanlar çoğunlukla bu kayıtları kılacaktır, hem de teknolojik dönüşümün faydalarının iş MS Excel gibi “spreadsheet” yapısında programlarda tut- süreçleri üzerinde gerçekleşmesini iyileştirilme ve yeni- mayı tercih edebilirler, fakat CRM gibi bir ERP bileşeni, likçi süreçler geliştirme yönleri ile sağlayacaktır. ERP ise buradaki kayıtların daha otomatize yönetilmesine olanak öncelikle teknolojik dönüşümde temel olan dijitalleşme- sağlar. Örneğin, bir müşteri adayı ile görüşme yapılmış yi, yani veriyi bilgisayarlaştırma ve sistemler arası bağlan- olsun ve iki hafta sonrası için tekrar görüşme planlansın. tı kurmayı mümkün kılacak ve bunu sürdürülebilir hâle Bu aksiyon kaydına istinaden belirlenen tarihte bir ha- getirecektir. Ardından doğru raporlar üretme, içsel ve tırlatıcı aktive edilerek kişinin iki hafta sonraki tarihte o dışsal veri kullanarak doğru bilgi üretme gibi çok temel aday ile iletişime geçmesi sağlanabilir. Bazı CRM uygula- gereksinimleri karşılayıp tüm iş süreçlerini uçtan uca yö- maları doğrudan MS Outlook gibi uygulamalar üzerinde netmeyi mümkün kılacaktır. Yapay zekâ, iş zekâsı ve hatta toplantı oluşturup zamanlanmış görev şeklinde otomatik metavers gibi teknolojileri içeren yenilikçi iş süreçlerini e-posta dâhi gönderebilmektedir. Hidromek ve Volvo iş destekleyerek şirketlerin rekabetçi gücünü artıracaktır. Bu makineleri gibi dünya çapında OEM (Orijinal Ekipman büyük resim içinde ERP’nin şirketler için ne denli önemli Üreticileri teriminin İngilizce kısaltması) üreticileri, satış ve teknolojik dönüşümün olmazsa olmaz bir paçası oldu- sonrası servis ve müşteri hizmetleri ile ilgili tüm verileri ğu açıktır. CRM üzerinde tutmakta; bu veriler ile garanti hizmetleri Başka bir açıdan ise ERP sistemlerinin kurulum ve kulla- akışı, kalite iyileştirmeleri gibi çalışmaları yapmak üzere nımı birçok işletme için önemli bir maliyet kalemidir. Hat- iş zekâsı uygulamaları çalıştırmaktadır. İleride bir meta- ta çoğu şirket, TCO (Toplam Sahiplik Maliyeti teriminin vers uygulaması ile, OEM’in makinesi üzerinde bir servis İngilizce kısaltması) kavramını düşünmeden ERP kurulu- işlemini yapan usta, parçanın bilgilerine sanal dünyada mundaki gizli maliyetleri göz ardı edip sadece lisans vb. ulaşıp onun demonte ve monte süreçleri hakkında video görünür maliyetlere odaklanıp başarısız bir ERP kurulum benzeri hareketli bir yapıda sağlıklı ve doğru bilgi edine- süreci sonucunda ciddi zorluklar yaşamaktadır. Kurulumu bilecektir. başarılı tamamlayacakları kanaati olsa bile bazı işletmeler Proje yönetimi: Proje ile ilgili tüm faaliyetler, maliyet ve belki de elle tutulamayan bir ürün için önemli bir miktar kaynakların yönetilmesine olanak sağlar. Proje yönetimi kaynak ayırmayı faydasız bulabilirler. Fakat ERP sistemleri konusunda çok güzel görsel raporlar ve çizitler sunan başlangıç için bir maliyet teşkil etse dâhi, ilerleyen zaman- araçlar olsa da bu işi ERP üzerinden oluşturmak ve takip larda teknolojik dönüşümle birlikte iş süreçlerindeki verim etmek mümkündür. ERP üzerinde proje yöneticisi kay- artışı neticesinde bu maliyetin onlarca katı daha fazla ka- nak, bütçe ve zaman planlamasını yönetebilir; bunların zanç elde etmelerine imkân sağlayacaktır. planlanmış zamanlarını Gantt çizitleri üzerinde duruma İşletmeler için dönüşümde ERP’nin faydaları şu başlıklar- göre öteleyebilir veya öne alabilir. Üstelik tüm diğer alt la özetlenebilir: sistemlerle proje yönetimini de entegre ederek uçtan uca • İşletmede verilerin dijitalleştirilmesi, yönetme ve izleme olanağı elde edilebilir. • Verileri gerçek zamanlı elde etme, anında izleyebilme, Yukarıda bahsedilen ERP bileşenler bir işletmeyi oluştu- sorunları tespit edip müdahale edebilme olanağının oluş- ran neredeyse tüm süreçleri kapsamaktadır. Teknolojik ması, dönüşümün temeli olan dijitalleşmeyi ERP tabanında • Verilerin tutulduğu sistemler arasında iletişim sağlan- yapmak ve ERP’yi dönüşüme destek olacak şekilde ko- ması, numlandırmak, yukarıda sözü geçen tüm süreçlerin de • Kişiye bağlılığın ortadan kalkması ve verilerin gerektiği doğru yönetilebilmesine olanak sağlayacaktır. kişilerce görülebilir, kontrol edilebilir ve revize edilebilir hâle gelmesi, • Bilgi üretim ve akışı süreçlerinde hızlanma, • Kurum hafızasının oluşmasına olanak sağlama, • İş süreçlerini uçtan uca kontrol etme ve yönetme, • İş süreçlerinde iyileştirmeler ile verimliliklerinde artış 30 ERP SATIN ALMA REHBERİ

sağlama, Dr. Benhür SATIR • Verimlilik ile maliyetlerde düşüş sağlama, • Yenilikçi iş süreçlerini destekleme, Benhür SATIR, ODTÜ Endüstri Mühendisliği Bölü- • Müşteri odaklı bir yapı ile müşteri ilişkilerinin etkin şe- münden lisans, yüksek lisans ve doktora dereceleri kilde yönetilmesi ve takibini mümkün kılma, ile ODTÜ İktisat Bölümünden yüksek lisans derece- • Şirketin rekabetçi gücünü artırma. sine sahiptir ve Kanada’da bulunan Waterloo Üni- Kolay olmayan, büyük risk ve maliyetler içeren, ancak bir versitesi Yönetim Bilimleri Bölümünde bir yılı aşkın o denli stratejik öneme hâiz teknolojik dönüşümde, ERP bir süre araştırmacı olarak bulunmuştur. Lisans me- sistemi temelli bir yaklaşım, işletmeler için uzun vadede zuniyetini takiben bir yıl kadar bir entegrasyonda çok ciddi faydalar sağlayacaktır. Unutulmamalıdır ki bil- üretim planlama müdürlüğü yaptıktan sonra, Çan- mediğini ölçemez, ölçemediğini yönetemez, yönetemedi- kaya Üniversitesi Endüstri Mühendisliği Bölümü- ğini de dönüştüremezsin. İşletmeleri geleceğe taşıyacak ne katılmıştır ve halen orada öğretim üyesi olarak teknolojilere sahip olmak için ERP hem bir temel, hem bir görev yapmaktadır. Müteaddit defalar Üretim Bilgi destek, hem de bir araç olarak kullanılacak bir sistemdir. Sistemleri adlı lisans dersini vermiş, dört farklı ERP uygulamasının bölüm laboratuvarlarına kurulmasını Kaynakça sağlayarak öğrencilere ERP nosyonunu uygulamalı olarak aktarmaya çalışmıştır. ERP danışmanlıkları [1] TDK Sözlük, https://sozluk.gov.tr/ adresinden 10 Kasım 2021’de kapsamında çeşitli firmalar ile mevcut ERP sistem- ulaşıldı lerin analizi ve araştırması, yeni ERP sistemi aday- [2] Porter, M. E. (1979). “How competitive forces shape strategy”, Har- larının değerlendirmesi ve seçimi, ERP uygulaması vard Business Review (pp. 137-145). Palgrave, London. planlaması, işletmede sistem altyapısı geliştirme, [3] Yılmaz, S. E., Gartzen, T. (2021), “Digital Natives of Industry 4.0 - ERP kurulum süreçleri, veri sağlaması raporlamala- Case of e.GO”, ISE Magazine, April 2021 rı, ileri uygulamaların tasarım ve geliştirilmesi gibi [4] TIRPORT, (2021), https://tirport.com/blog/2170/tirport-lojis- birçok faaliyette bulunmuştur. tik-sektorunde-dijital-platform-haline-geldi adresinden 29 Ekim 2021’de ulaşıldı Zeynep YÜKSEL ÇAYIR [5] Bozkurt, K. (2007). “İçsel Büyüme Modelleri Bağlamında Türk İmalat Sanayinde Teknolojik Gelişme ve Ekonomik Büyüme”, Finans Zeynep YÜKSEL ÇAYIR, Çankaya Üniversitesi En- Politik & Ekonomik Yorumlar, 44(513), 64-74. düstri Mühendisliği Bölümünden lisans derecesine [6] Chirichiello, G. (2000). “Intertemporal Macroeconomic Models, sahiptir ve eğitimi sırasında İngiltere’de dil okuluna Money and Regional Choice”, Springer. devam ederek ileri düzeyde İngilizce dil sertifikası [7] Laudon, K., Laudon, J. (2021). “Management information systems: almıştır. Yine üniversite eğitimi döneminde ikinci Managing the digital firm”, 17th ed. Pearson Education India. bir bölüm olarak Lojistik Bölümü eğitimini tamam- [8] Yüksel, H. (2020), “İşletmelerin Dijital Dönüşümleri İçin Olmazsa lamıştır. Şu anda bir yazılım firmasında Proje Yöne- Olmazlar”, Dijital Dönüşüm Başarı Hikayeleri, ERP Komitesi Yayınları. ticisi olarak görev yapmakta olan Zeynep YÜKSEL [10] Schuh, G., Anderl, R., Dumitrescu, R., Krüger, A., Hompel, M. ÇAYIR, aynı zamanda Beykent Üniversitesi Yönetim (2020). “Industrie 4.0 maturity index. Managing the digital transfor- Bilişim Sistemleri Bölümünde yüksek lisans eğitimi- mation of companies–Update 2020”, acatech STUDY. ne devam etmektedir. [11] Bond, B., Genovese, Y., Miklovic, D. , Wood, N. , Zrimsek, B. , Rayner, N. (2020). “ERP Is Dead — Long Live ERP II”, GartnerGroup RAS Services, SPA-12-0420 [12] Vasilev, J. (2013). “The change from ERP II to ERP III systems”, In 3rd International Conference On Application Of Information And Communication Technology And Statistics In Economy And Educati- on (Icaictsee–2013) (pp. 382-384). [13] Keçek, G., Yıldırım, E. (2009). “Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP) ve İşletme Açısından Önemi”, Elektronik Sosyal Bilimler Der- gisi, 8(29), 240-258. [14] van der Meulen, R. (2020). “Understand the 4th Era of ERP”, https://www.gartner.com/smarterwithgartner/understand-the-4th-era- of-erp adresinden 20 Kasım 2021’de ulaşıldı [15] Mlot, S. (2020), “Amazon Delivers 1.5 Billion Packages During ‘Record-Breaking’ Holiday Season”, https://www.pcmag.com/news/ amazon-delivers-15-billion-packages-during-record-breaking-holi- day-season#:~:text=Digital%20Life-,Amazon%20Delivers%201.5%20 Billion%20Packages%20During%20’Record%2DBreaking’%20Holi- day,a%20billion%20packages%20in%202020 adresinden 20 Kasım 2021’de ulaşıldı

ERP, DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜN NERESİNDE? Aberdeen Group tarafından 2015 yılında yayınla- nan rapora göre, sınıfının en iyisi konumunda olan işletmelerin %74’ünün dijital dönüşümü sağlamak için bir ERP çözümü uyguladığı belirtilmiştir. Bu raporda, ERP ve EIM sistemleri olan işletme- lerin %87’sinin süreçlerini BT sistemleri ile etkin bir biçimde bütünleştirebildiği, %64’ünün kâğıt temelli içeriklerini çok yüksek bir oranda dijitalleştirebildi- ği ve %60’ının da yapısal olmayan verileri ve işleri destekleyebildiği ve bütünleştirebildiği ifade edil- miştir. EIM ve ERP sistemi olan işletmelerin tedarik zinciri bo- yunca veri bütünleştirme kabi- liyetinin, herhangi bir ERP ve EIM sistemi olmayan işletmele- re göre 3 kat daha yüksek oldu- ğu da bu araştırmada belirtilen diğer bir bulgudur. Prof. Dr. Hilmi Yüksel Dokuz Eylül Üniversitesi Öğretim Üyesi 32 ERP SATIN ALMA REHBERİ

Akademisyen Görüşü ERPsistemleri, yıllardır işletme süreçlerinin planlanmasında ve yürütülmesinde merkezi bir konumda yer almaktadır. Günümüzde ERP sistemleri, işletmelerde bu merkezi rollerini sürdürürken, Endüstri 4.0 ve dijital dönüşüm ile birlikte işletmelerde yeni roller de üstleneceklerdir. Farklı Bilgi Teknoloji sistemlerinin entegrasyonu ile birlikte ERP sistemleri sadece kendi sistemi içerisindeki veriye erişim ile sınırlı olmaya- cak, farklı kaynaklardan verilere de ulaşabilecektir. Birçok cihazdaki gerçek za- manlı veriye ulaşılabilmesi ve makine öğrenmesi ve yapay zekâ uygulamaları ile karar verme ve öngörüm yapmada işletme yönetimine destek olabilecektir. ERP sistemleri, gözlüklerden, makinelerden ve paletlerden aldıkları veriyle birlikte iş- letmelerde karar verme sürecinde de daha çok yer alacaktır. Endüstri 4.0’ın önemli bir bileşeni nesnelerin mı sağlanmalıdır. ERP sisteminin, Endüstri internetidir. Makinelerin kendi aralarında ve 4.0’ın en önemli bileşenlerden birisi olan dikey üretilen parçalarla ve ürünlerle iletişim ha- ve yatay entegrasyonda çok önemli bir rolü linde olması üretim planlama faaliyetlerinin bulunmaktadır. de daha esnek ve etkin olmasını sağlamakta- ERP sistemi, akıllı telefonlar ve tabletler ara- dır. Nesnelerin interneti ile birlikte ürün, pa- cılığıyla, kullanıcı etkileşimi için mobil uygu- let veya konteyner uzaktan izlenebilmektedir. lamalar sağlamalıdır. Böylelikle işletmelerin Siber fiziksel sistemlerle fiziksel ve sanal dün- dijital dönüşümünde, süreçlerin herhangi bir yanın entegrasyonu gerçekleşmektedir. ERP yerden herhangi bir zamanda yürütülmesinde sistemleri, merkezi bir veri toplama fonksiyo- ve kontrolünde destek olacaktır. nu yerine gerçek zamanlı veri erişimi ve veri ERP sistemi, farklı kaynaklardan gelen verileri analizi desteği ile süreçlerin verimliliğinin ve etkin bir şekilde kullanabilmesi ile birlikte de etkinliğinin artırılmasına destek olma rolü- işletmelerde karar vericilere sunacağı rapor- ne geçecektir. ERP sistemleri, işletme içinde larla Endüstri 4.0 ve dijital dönüşümlerinde ve işletmeler arasında birçok cihaza ve dona- işletmelere destek olmaktadır. ERP sistemi ile nım-yazılım sistemlerine bağlanmaları ile bir- farklı veri tabanları arasındaki iletişim, bazı likte, siber fiziksel sistemler ağının önemli bir kararların otomatik olarak da alınmasını sağ- bileşeni olmaktadır. ERP sistemlerinin, farklı lar. Örneğin, işletmelerde stok seviyesi belirli donanım-yazılım sistemlerinden verinin ile- bir seviyenin altına düştüğünde, sistem tara- timine ve işlenmesine olanak sağlaması ile fından otomatik olarak satın alma talepleri birlikte, işletmelerin dijital dönüşümlerinde oluşturabilir. Verilerde herhangi bir değişim önemli katkıları olmaktadır. olması durumunda, bu verilere erişimi olan Yatay ve dikey entegrasyon ile birlikte ve işlet- tüm sistemlerin her zaman senkronize olması melerin tedarik zinciri üyeleriyle ve müşteri- önemlidir. leriyle iletişiminin ve etkileşiminin öneminin Bulut tabanlı ERP sistemlerinin, işletmelerde artması ile birlikte ERP sistemi, bu üyeler ara- gerçek zamanlı izlenebilirliğin artırılmasında sında veri paylaşımını olanaklı kılarken uçtan ve işletme çalışanlarının verilere herhangi bir uca entegrasyonu desteklemelidir. Değişimin zamanda, herhangi bir yerde, herhangi bir ci- hızlı olduğu bu koşullarda üretimin de esnek hazdan erişmeleri sağlanarak dijital dönüşüm ve çevik olması gerekmektedir. Esnek ve çevik için gerekli olan işbirliğinin sağlanmasında ve üretimin başarılabilmesi için farklı sistemler etkin bir şekilde yürütülmesinde çok önemli tarafından oluşturulan verilerin dikey ve ya- destekleri olmaktadır. tay olarak sağlanan entegrasyon ile paylaşı- ERP SATIN ALMA REHBERİ 33

ERP Gereklilik midir? Lüks müdür? Murat Tali 34 ERP SATIN ALMA REHBERİ

Görüş ERP, lüksü sevenler için bir gerekliliktir. Lük- sün tanımında sadece görsellik olmaz; ürünün kalitesi, dayanıklılığı, güvenliği, garantisi ve ar- kasında bulunan firmanın marka değeri de bir kriter olarak çıkar karşımıza.urumsal ve dijital dönüşüm yolculuğun- da birçok firma bunu bir gereklilik ola- ERP yazılımları satış süreçlerinde esnek, uyarlanabilir, rak görür. Bu gereklilik gelişen teknolo- tam entegre ve gereksinimlere uygun şekilde özelleş- tirilebilir olarak tanımlansa da fiiliyatta bu pek müm- Kjilere uyum sağlama çabası ile şekillenir. kün olmuyor. İmplementasyon yani entegre etme ve İş zekâsı, makine öğrenmesi, büyük veri uyarlama aşamasında kullanıcı tarafında karşılaşılan ve bulut entegrasyonları küçük ve orta boy işletme- direnç ve uyarlamaya çalışan danışmanlık firmasının ler için bile zorunluluk haline geldi. “Yaz bakalım, yetkinliğinin sınırları da ERP’nin maliyetini artırarak bilgisayar benim hakkımda neler biliyor?” düşünce lüks olarak tanımlanmasını sağlıyor. sisteminden, girdiğin veri kadar bilgiye erişebilirsin mentalitesine evriliyoruz. Bu dönüşüm her ne kadar ERP projelerinde gereklilik ve maliyet ikilemi ortaya bilinçli bir kitleyi ortaya çıkarsa da bir o kadar da çıktığında işletme sahipleri kilit kararları alırken se- bu kadar veriyi girmek istemeyen dirençli bir çalışan çimlerini çoğu zaman maliyet düzleminde kullanır- kesimini de karşıt güç olarak besliyor. lar. İç dinamiklerde uyum sorununun doğru analiz edilmemesi, maliyet üzerinden ilerlenmesi, seçim ERP’nin şirket içindeki temel işlevlerinden biri çö- yapılan tedarikçi firmanın yetkinliğini ölçecek istatis- züm bulmaksa diğeri de olası sorunları ortaya çıkar- tiki verilerin bulunmaması da günün sonunda ERP’yi masıdır. Gereklilik burada daha anlamlı hale geliyor. lüks haline getirir. Sisteme entegre çalışan iş zekâsı uygulamaları yalnızca işin sürdürülebilirliğini değil onun ERP, operasyonel ve idari maliyetlerin azaltılması, büyütülüp geliştirilmesi konusunda da verimliliğin artırılması konusunda avantajlar su- destek olmakta. Üretim, satış, insan kay- nar. Sunduğu bu avantajların verimli hale gelip açı- nakları, finans, müşteri deneyimi gibi bir- ğa çıkması ise “şirket kültürü”nün inşa edilmesi ile birinden farklı iş akış süreçleri olan birim- mümkün olur. Şirketler faaliyetlerine başladığı andan leri birbirine bağlayıp her birinden gelen itibaren, ürettiği kadar tüketen mekanizmalardır. veriyi anlaşılabilir bir dile çevirip raporla- Tüketimde zorunlu ihtiyaçlar önceliklidir; çalışan- yan ERP sistemleri rekabette avantaj elde lar, demirbaşlar, hammadde, ürün, hizmet, mekân, edilmesine katkıda bulunur. elektrik, su vb. daha sonra da şirket kültürüne uygun ihtiyaçlar öne çıkar. Bunları, şirketlerin çalışanlarına Peki, ERP ne zaman lüks haline gelir derse- (sosyalleşme, etkinlik vb.) ve ürünlerine kattığı kat- niz. Öncelikle işletme bu geçişe hazır değilse ma değerli hizmet ve çözümlerle tanımlayabiliriz. Bir ERP lüks bir harcama olarak tanımlanabilir. sonraki aşamada lüks ihtiyaçlar girer devreye; zorun- Çoğu şirket, iş süreçlerini iyileştirmeden ERP lu ihtiyaçları karşılanmış firmaların bu süreçte tercihi geçişi yapmaya karar verir ve bunun için cid- ERP yazılımları oluyor. Şirket kendisini hazır hisset- di bir bütçe ayırır. Bu bütçeyi değerlendirirken tiğinde yani tam doygunluk aşamasında başlar ERP kimi zaman “Ucuz mal alacak kadar zengin seçimleri. değilim” diye düşünür ve en pahalı olan ürüne yönelir. Kimi zaman da “Bir yazılıma bu parayı Her şirketin kültürü ve haliyle ihtiyaçları da farklıdır. verecek kadar zengin değilim” diyerek ucuz bir Rakip firma kullanıyor ve çok biliniyor diye ERP satın ürün satın alır. Her iki seçimde de kriter fiyat ol- alma yapmak lüks bir seçimdir. Kendi dinamiklerini duğu için sonuçlar genelde pek iç açıcı olmaz. tespit edip, şirket kültürünü iyi analiz edip, kullanıcı profilini tanımlayıp tüm sistem geçişini ihtiyaçlarına Sadece markasına ya da rakip firmaların kul- uygun şekilde organize etmek ise gerekliliktir. landığı yazılımlara bakarak seçim yapmak da lüks seçimler arasındadır. ERP SATIN ALMA REHBERİ 35

ERP, ŞİRKETLERİN MARKA DEĞERİNİ NASIL ARTIRIR? Memet Özkan Özkan Yönetim Danışmanlık www.danismend.com 36 ERP SATIN ALMA REHBERİ

Görüş Bir zamanlar fiyat, kalite, hız, yenilik, müşteri ilişkileri, kurumsallık vb. unsurlar etrafında şekillenen rekabet, günümüzde artık, tüm bu unsurları bir araya getiren “kurumsal marka” odağında gerçekleşmektedir. Ürün ve hizmetlerinde üstün kalite, doğru fiyat, hızlı servis, etkin müşteri ilişkileri, şeffaf kurumsal yapı vb. yetkinlikleri, belli bir ortalamanın üzerinde ve sürdürülebilir bir şekilde sunan şirketler, müşteri ve toplum hafızasında “kurumsal marka”larıyla anılmaktadır. Artık rekabet, şirketler, ürünler veya hizmetler arasında değil, “kurumsal markalar” arasında gerçekleşmektedir.

Farklı pazarlarda, çok sayıda “ürün ve hizmet marka- ket kârlılığı) ve üstün kalite (müşteri memnuniyeti) sı” var. Ancak giderek bilinçlenen ve daha seçici ol- sonucunu, bu sonuçlar da orta ve uzun vadede “ku- maya başlayan yeni nesil müşteri, “ürün ya da hizmet rumsal marka”yı doğurur. Bunlar olmadan yapılan markası”nın ardındaki şirketi de araştırıyor ve o şirke- reklam, halkla ilişkiler ve pazarlama faaliyetleri, nite- tin “kurumsal marka” olmasına dikkat ediyor. Hatta likli ve kalıcı sonuçlar vermez. sadece müşterisi değil, aynı zamanda tedarikçisi, lo- ERP kullanan şirketler, hızlı ve esnek planlama simü- jistikçisi, çalışanı, reklam ajansı, bayisi, distribütörü lasyonlarıyla tedarikçilerine en doğru taleplerini ilete- vb. kısacası çevresindeki bütün ekosistem aktörleri, rek tedarik zincirinden maksimum performansı alırlar birlikte çalıştıkları şirketin “kurumsal marka” olmasını (tedarikçi memnuniyeti). istiyor. Çünkü “kurumsal marka” güven veriyor. ERP kullanan şirketler, zengin ve parametrik bir alt- Peki, “kurumsal marka” nasıl olunur? yapı ile satınalma, üretim, depolama ve sevkiyat sis- Bütün şirketler bol bol reklam veriyorlar, sık sık kam- temlerini farklı stratejilere hızlı ve güvenli bir şekilde panya yapıyorlar, dönem dönem iyi satışlar da yapı- adapte edebilirler (operasyonel performans). yorlar ancak uzun dönemde hepsi “kurumsal marka” ERP kullanan şirketlerdeki çalışanların sistemde yapa- olamıyor. cakları işler (prosedürler) net ve bellidir; onlar her gün Çünkü “kurumsal marka” olmanın temelinde, arka farklı bir işi, farklı bir yöntemle, sil baştan yapmaya ofiste gerçekleşen satınalma, depolama, üretim, lojis- çalışmazlar (çalışan memnuniyeti). tik faaliyetlerinden tutun, ön ofiste gerçekleşen satış ve ERP kullanan şirketlerdeki yöneticilerin sistemde bu- sonrası müşteri ilişkileri, pazarlama ve halkla ilişkiler lunan çok sayıdaki rapordan yararlanarak gerçekleş- faaliyetlerine kadar planlı, entegre, şeffaf, hızlı, güvenli tirdikleri karar alma süreçleri hızlı ve doğrudur, onlar ve kesintisiz bir organizasyon ve sistem yatıyor. farklı departmanlardan gelen farklı standartlardaki ra- Üretimini doğru planlayamadığı için tedarikçisiyle sü- porlarla boğuşmazlar (yönetsel performans). rekli sorunlar yaşayan, doğru bir maliyet analizi ya- pamadığı için doğru bir fiyat belirleyemeyen, üretim ERP kullanan şirketlerdeki müşteri temsilcileri, hatlarında sık sık sorunlar yaşadığı için müşterisinin müşteriye depodaki ürünü hakkındaki anlık bilgi- taleplerine hızlı yanıt veremeyen, şirket içi perfor- yi, ekranlarına bakarak, hızlı ve doğru bir şekilde mans, verimlilik, kalite vb. sorunlarla uğraşmaktan ba- verebilirler; onlar müşteriyi günlerce oyalamazlar şını kaldırıp müşteri pazarlarında yenilikçiliğe odakla- (müşteri memnuniyeti). namayan, kronikleşmiş operasyonel sorunlar ve artan ERP’ye geçen şirketler, adapte olması zor bir deği- müşteri şikayetleri nedeniyle kârlılığı giderek düştüğü şim ve iyileştirme sürecini başarıyla tamamlamış, için çalışanını da memnun edemeyen şirketlerin, “ku- proje yönetimi ve ekip çalışmasını öğrenmiş, ku- rumsal marka” olmaları zor değil, imkânsızdır. rumsal yönetim formatına geçmiş şirketlerdir (ku- Evet, müşteri şirketin arka ofisinde yaşanan tedarik- rumsal itibar). çi, üretim, lojistik, Ar-Ge vb. sorunları bizzat görmez. Ancak şirketin yaşadığı bu sorunlar müşteriye, ürün Yukarıda saydığımız ve benzeri daha ve hizmetlerde düşük kalite, aşırı yüksek fiyat, satış birçok nedenden ötürü, ERP kulla- sonrası memnuniyetsizlik, çözülmeyen sorunlar ya da nan şirketlerin “kurumsal marka” geciken çözümler olarak yansır. değeri doğal olarak yüksektir. Gün Özetle, “kurumsal marka” olmanın temelinde iyi gelir de pazarda çok beğendiğiniz bir müşteri, halkla ilişkiler ve pazarlama sürecinden yeni bir ürün ya da hizmet markasıy- önce, sektörel en iyi pratiklerle oluşturulmuş, entegre la karşılaşırsanız ve imkânınız varsa, ve kapsamlı bir veri tabanıyla desteklenen, modüler, o markanın ERP kullanıp kullanma- parametrik, güvenli, hızlı ve şeffaf bir şekilde çalışan dığını mutlaka araştırın. ERP kullan- operasyonel iş süreçleri ve bilgi sistemi vardır. Bu bilgi mıyorsa, ürün ya da hizmeti satınal- sistemine ERP-Kurumsal Kaynak Planlama diyoruz. madan önce biraz daha düşünmenizi ERP kullanan şirketler, üretim ve hizmet kaynaklarını öneririm. nasıl, ne kadar (miktar ve tutar) ve ne zaman kullana- caklarını bilirler. Bu bilgi, onların, operasyonları için doğru bir planlama ve denetleme yapmalarını sağlar. Doğru bir planlama ve denetleme, doğru maliyet (şir- 38 ERP SATIN ALMA REHBERİ



ERP Projeleri IT Projesi Midir? ERP (Kurumsal Kaynak Planlama / Enterprise Resource Planning) kurumla- rın tüm iş süreçlerini entegre bir sistemde birleştirmek için tasarlanmış uygu- lama yazılımlarıdır. Bu yazılımların tasarlanmasında ve kullanılmasında tüm iş süreçlerinin bütünleşik bir veri sisteminde yer alması amaç edinildiği için iş süreçlerini yürütmekte olan tüm ekip(ler) bu sistemin bir uygulayıcısı ko- numundadır. ERP projelerinin başarısını etkileyen önemli faktörlerden biri, proje ekibi çalışmasının başarısıdır. Bu nedenle, işletme yöneticileri ve üst yö- neticilerin ERP projelerinin başarıyla sonuçlanabilmesi için ihtiyaç duydukları birincil unsur, insan kaynakları ve dolayısıyla proje ekibidir. 40 ERP SATIN ALMA REHBERİ ERP projelerinde, işletmelerin boyutuna, iş süreçlerinin karma- şıklığı ve büyüklüğüne, özelleştirilen iş süreçlerine, işletmelerin lokasyonlarına, alt grup işletmelerine bağlı olarak proje ekibinin büyüklüğü belirlenir. Bu uygulama yazılımları büyük bütçelerle tedarik edildiği için uyarlama ve uygulama maliyetleri oldukça yüksektir. Dolayısıyla, planlandığı gibi yürümesi ve planlandığı zamanda bitirilmesi için ekibin/ekiplerin doğru şekilde belirlen- mesi, kurulması, organize edilmesi gerekir. 1990’lar ve 2000’lerde ERP kurulumlarında hızlı artış pek çok ba- şarısızlığı da beraberinde getirdi. Bu başarısızlıkların en önemli nedenleri arasında kurulum öncesi dönemde herhangi bir ölçütün oluşturulmaması, kurulumların planlanan süreden uzun sürme- si, kurulum bütçelerinin planlanan miktarı çok aşması, yazılım firmasının kaynak yetersizlikleri, ürünün yetersizliklerine bağlı uyarlama (customization) çalışmaları, ekibin olmaması veya yeter- sizlikleri, eğitim yetersizlikleri, analiz eksiklikleri vb. gösterilebilir. Bu durum yine çoğunlukla insan faktörüne ve dolayısıyla ekip ça- lışmalarına bağlıdır. Yusuf Bülent Bel Galipoğlu Hidromas Bilgi Teknolojileri Müdürü

Vizyon Bu tespitlerden sonra anlaşılıyor ki bir işletmenin/kuru- de aktarabilenlerden oluşması projenin başarısı için çok mun Erp projesi, işletmenin organizasyonuna göre, yöne- kritik bir faktördür. Bazı işletmelerde süreç sahibi/bölüm tim kurulundan başlayarak en alt kademeye kadar tüm yöneticisi ERP projesinin kendi çalışmalarında bir deği- süreçlerin projesidir ve başarısı da ancak bu organizasyo- şikliğe veya etkiye sebep olmayacağı veya süreçteki rutin nun bu gereksinime inanarak çalışmasına bağlıdır. işlerde aksama olabileceği düşüncesiyle bölümde/süreçte en tecrübesiz personeli (en zayıf halkayı) görevlendire- ERP projesinin uygulamaya alınma sürecinde rol ve so- biliyor. Bu durum proje uygulama aşamasına geçtiğinde rumluluk alacak kişilerden oluşan proje ekibi başlangıçta sorunlara sebep olur. Dolayısıyla, projenin ilerleyen aşa- uygulama tedarikçisi ve uygulama müşterisi ekibi olarak malarında bu süreçlerin operasyonları yeniden tasarlan- iki gruptan oluşmaktadır: çözüm ortağı veya uygulama te- makta ve projenin planlanan zamandan sapmasına neden darikçisi grubu (genellikle danışmanlardan oluşur)ve iş- olmaktadır. letmenin proje ekibi. Orta ve büyük ölçekli bir işletmede proje ekibi veya organizasyonu şu şekilde oluşturulabilir: Elbette IT (Information Technologies=BT, Bilgi Tek- nolojileri) ekibi veya departmanı bu projede çok - Proje üst kurulu – proje koordinatörü, işletmenin genel önemli bir faktördür; çünkü uygulama yazılımının ve müdür veya yardımcıları veya yönetimin atayacağı süreç- database’inin kurulacağı ve yönetileceği donanım, sis- lere hâkim tecrübeli bir yönetici ile yazılım uygulama fir- tem, network vd. ekipmanları gibi teknik konuların masının (çözüm ortağının) yetkilileri ile proje ana adımla- yönetimi bu ekipçe sağlanmaktadır. Ancak bu ekip iş- rını belirler ve raporlar. letmenin tüm süreçlerine hâkim olamayabileceği için bir ERP projesinin tüm adımları bu departmana yı- - Süreç sahipleri, kendi süreçlerinin gereksinimlerini ve kılmamalıdır. Aksi bir durumda, projenin planlandığı uyarlama adımlarını projelendirmektedir. Aynı zamanda gibi yürümeyeceği, başarısız olacağı aşikârdır. Özel- belirledikleri anahtar kullanıcıların çalışmalarını da takip likle orta ölçekli ve daha küçük çaplı işletmelerde ederler. bu tarz hataların yapıldığı bilinmektedir. Dolayısıyla, ERP yazılımı olarak alınan uygulamalar sadece temel - Anahtar kullanıcılar, projenin en önemli iki ayağından finansal modülü kullanılacak seviyede kalmaktadır. biridir. Belirlenen proje planına göre uyarlama ve uygu- Bu durum hem finansörlerde hayal kırıklığı hem de lama çalışmalarını yürütürler. Süreçlerin diğer üyeleriyle tüm kullanıcılarda uygulanamayacağına dair bir yan- sürekli bilgi alışverişinde bulunurlar. lış kanaatin oluşmasına neden olur. Proje çalışması- nın başında bunun net olarak anlaşılması gerekir. Dolayısıyla, her süreçten en az bir kişinin olması, bu kişi- nin bulunduğu sürecin işleyişine hâkim olması, analizler- de kendi bölümünün doğru şekilde yansıtılmasında etkin ve süreç sahiplerine bilgileri ve çalışmaları doğru şekil- ERP SATIN ALMA REHBERİ 41

Bir ERP projesinin başarısızlık nedenleri arasında Sonuç olarak, bir ERP Projesi sadece IT eki- aşağıda ifade edilen etmenler genel olarak proje biyle yapılamayacağı gibi, sadece anahtar ekibi ile ilgili olanlarıdır: kullanıcılarla ve danışmanlarla da yapıla- maz. Proje tüm şirket çalışanlarının ortak - Üst yönetimin bakış açısı, beklentisindeki tutarsızlıklar, ürünüdür. İşletmeye uygun ERP uygula- katılım ve vizyon yokluğu, ması belirlendikten sonra kurulum aşama- sına geçmeden önce proje organizasyonu - Liderlik, bağlılık ve üstlenme yokluğu, mutlaka oluşturulmalı ve burada atama ve görevlendirmeler yapılmalıdır. Projede yer - ERP’nin bir bilgisayar programı olarak görülmesi ve pro- alacak ekipler kendi aralarında toplantılar je yöneticisi olarak da BT yöneticisinin atanması (Yetkin düzenleyerek proje planını değerlendirmeli biri ise elbette proje yöneticisi/koordinatörü olabilir), ve özellikle anahtar kullanıcılar gerekli eği- timleri almalıdır. Anahtar kullanıcılar şir- - Ehil olmayan proje koordinatörü veya süreç sahipleri, ket çalışanlarını sürekli bilgilendirmeli ve proje hakkında fikirlerini alarak onların da - Geliştirme ekibinde yanlış kişilerin yer alması, projeye katılımlarını ve projedeki sorumlu- luklarını sağlamalılar. Kurulum çalışmasın- - İletişim kopuklukları, dan sonra proje ekibi anahtar kullanıcıları, kendi süreçlerinin diğer üyeleri için birer - Kullanıcıların katılımdaki isteksizlikleri ve direnç gös- body görevini üstlenmeli ve eğitimlerine termeleri, yardımcı olmalılar. Canlı kullanımda dahi işletme içi proje ekibi bu anahtar kullanıcı - Eğitimlerin verilmemesi veya doğru eğitimlerin verilme- rolünü devam ettirmelidir. mesi, Yararlanılan Kaynaklar: - Uygulama tedarikçisi proje ekibinin yetersizlikleri veya sirkülasyonu, - Stephen Harwood, Erp Kurumsal Kaynak Planlaması, Yapısı, Seçimi ve Kurulumu Bu etmenlere dikkat edildiğinde, proje koordinasyonu- nun ve dolayısıyla proje ekibinin yukarıda da ifade edil- - IFS web sitesi diği gibi uygun kişilerden seçilmesi ve desteklenmesinin proje başarısı için çok önemli olduğu anlaşılmaktadır. - Memet Özkan, ERP Proje Ekibinin Seçimi ERP projesinin başarısında diğer önemli bir faktör de - Haluk İrten, ERP Projelerinde Ekibi Oluşturmak uygulama yazılımı tedarikçisi veya çözüm ortağının pro- je ekibi üyeleri olan proje yöneticisi ve danışmanlarının proje boyunca sürekliliğinin sağlanmasıdır. Analiz ve değerlendirmeleri yapmış ve proje uygulama aşamasını yürüten danışmanlar bazen kaynakların yetersizliği veya başka projelerde görevlendirilmeleri nedeniyle projenin zamansal planının aksamasına ve başarısızlığa sebep ol- maktadır. Dolayısıyla, ekip oluşturulması aşamasında iş- letme tarafından bunun sürekliliğinin sağlanması gerekir. Yusuf Bülent Bel Kimdir? Sakarya Üniversitesi Endüstri Mühendisliğinden 2004 ERP sistemi adaylarının değerlendirilmesi ve seçimi, ERP yılında mezun oldu. Bitirme projesi ve tezini “Makine uygulamasının planlanması, işletmede altyapının geliştir- İmalatında MRP Uygulaması” üzerine tamamladı. Çalış- ilmesi ve ERP’ye uygun hale getirilmesi, ERP verilerinin ma hayatına özel sektörde imalat sanayiinde başladı. 2006- analizleri ve oluşturulması, ERP’nin devreye alınması 2011 yılları arasında Üretim Planlama Yöneticisi ve Saha ve raporlama süreçleri), BI Yöneticisi olarak ve Yönetim Veri Toplama Otomasyonu Proje Geliştiricisi ve Analisti Sistemleri projeleri yönetiminde çalışmaya devam etmek- olarak devam etti. 2011 yılından beri Otomotiv sanay- tedir. Firma iş süreçlerinin geliştirilmesi ve dijital sistem- iinde Bilgi Teknolojileri Müdürü, ERP Proje Yöneticisi lere uygun hale getirilmesi çalışmalarını sürdürmektedir. (ERP uygulamalarının uygunluk analizi ve araştırmaları, 42 ERP SATIN ALMA REHBERİ



ERP Yazmak mı? Satın Almak mı? ERP ihtiyacı olan bir firmanın satın A ve C grupları dışında kalan B grubu firmalarımız var. alma kararı verirken masada üç ayrı Bunlarda Bilgi İşlem bölümleri var. Bölümde en az iki kişi seçeneği bulunur: çalışıyor. Dışarıdan uzmanlık gerektiren danışmanlıklar (hizmetler) alınıyor. Birçok desteği de içeriden sağlayabi- 1- ERP ihtiyacını tamamıyla dış kaynak olarak satın al- liyor. mak, Elimizde kabaca üç gruba ayrılmış firmalarımız oldu. Bu 2- ERP ihtiyacını kendi yazılım ekibiyle yazmak, gruplardan birinde olan firmamız ERP ihtiyacını nasıl gi- dermeli? 3- İlk iki seçeneği birbirine karıştırarak (hibrit) bir çözüm üretmek. A grubu firmalar gerek çalışan sayısı, gerek bütçeleri, gerekse Bilgi Teknolojilere olan ihtiyacı sebebiyle ERP Sektörümüzde bu üç seçeneğin birine sıkı sıkıya bağlan- yazmak, satın almak, hibrit bir şekilde çözmek konu- mış fanatik bir topluluk bulunmakta. Zaten bu yazının sunda serbestler. Çünkü bu operasyonları her şekilde bir yerinde benim de hangi tarafta olduğumu anlamanız yönetebilecek durumdalar. Verecekleri kararı her şekilde çok zor olmayacaktır. Yine de elimden geldiğince tarafsız uygulayabilirler. Yanlış bir karar vermiş olsalar bile tekrar kalmaya çalışacağım. yatırım kararı alarak bunun üstesinden gelebilirler. ERP kararı verirken elbette pek çok kriter devreye giriyor; Kısaca, A grubu firmalar için bir yorum yapmaya, görüş bütçe, sektör, çalışan profili, teknoloji, müşteri beklenti- bildirmeye veya taraf olmaya gerek yok. leri gibi. Tüm bu seçenekleri bir bir incelemeye başladığı- mızda sonuca gitmemiz veya bir karara varmamız olduk- Gelelim C grubu firmalarımıza. ça zor. C grubu firmalarımız A kadar şanslı değiller. ERP konu- Daha basit bir yöntemle anlatmaya çalışmak sanırım daha sunda tek seçenekleri var: satın almak. Başka bir seçenek doğru olacak. bu gruptaki firmaları oldukça yoracaktır. Önce firmaları üç ayrı grupta ele alalım. Bunlardan Satın alma sırasında verilebilecek tek tavsiyem şu olabilir: birincisi büyük holdingler, bankalar, ISO500 listesindeki firmalar. Bunlara A grubu firmalar diyelim. - Hangi yazılım / yazılım firması seçilmeli? Bir de Bilgi İşlem bölümü olmayan, destek alıyorsa da - Yazılım firması ile nasıl bir sözleşme imzalanmalı? bunu dışarıdan karşılayan firmalar var veya Bilgi İşlem var ama bölümde bir kişi çalışıyor. Bu firmalarımıza da C - Proje denetimi nasıl sağlanmalı? grubu firmalar diyelim. Sorularına cevap verecek iyi bir uzman tavsiye almaları- nın oldukça fayda sağlayacağını söyleyebilirim. 44 ERP SATIN ALMA REHBERİ

Vizyon Son olarak B grubu firmalarımız kaldı. Bilerek sona bırak- ERP yazılması konusunda muhaliflerin çekincesi: tım, çünkü bu grup için karar vermek oldukça zor. Karar “ERP’nin şirket içinde yazılması çok pahalı bir iş.” verebilmek için birkaç tespit yapıp önümüzü açmamız gerekiyor. ERP satın alma konusunda muhaliflerin çekincesi: “ERP satın almak çok pahalı bir iş.” B grubundaki firmaların şuna bir karar vermesi gerekiyor: Bu sürecin sonunda öyle ya da böyle elimde bir ERP ola- Her ikisi de pahalı bir iş. Birinci seçenekte maliyet artan cak. İyi ya da kötü bunu kullanacağım. Durum böyleyken bir eğilim gösterirken, ikinci seçenekte azalan bir eğilim benim için asıl önemli olan nedir? gösterir. Buna vereceğim tek cevap: “Sürdürülebilirlik”. Bu soruları sizler istediğiniz kadar çoğaltabilirsiniz. Başlıktaki soruyu şimdi B grubu firmalar için bir daha Sonuçta varacağınız yer hep aynı olacaktır. soralım. Sürdürülebilir ERP projesi için yazmalı mıyım? Satın almalı mıyım? Bu soruya inanıyorum ki okuyan her- kes kendince hızlı bir cevap vermiştir. Ben bu kadar hızlı olmayayım. Hemen en bilinen iki görüşü buraya sırala- yayım. ERP yazılması konusunda muhaliflerin çekincesi: “ERP yazanlar şirketten ayrılırsa ne olacak?’’ ERP satın alma konusunda muhaliflerin çekincesi: “Yazı- lım firması ticari faaliyetini bitirirse ne olacak?’’ Her ikisi de büyük risk. Ben ikinci riski alırdım. Şevket Doğan Kimdir? Şevket Doğan 1971 Kastamonu doğumlu- dur. İlk, orta ve liseyi İstanbul’da bitirmiş ve 1993 yılında Uludağ Üniversitesi Ekonometri Bölümünden mezun olmuştur 1997-2018 yılları arasında birçok tekstil fir- masında Bilgi Teknolojileri bölümünde Sistem Yöneticiliği ve ERP Yöneticilikleri yapmıştır 2018 yılından bu yana sadece Tekstil sektörü- ne yönelik ERP Danışmanlıkları vermektedir. Bunun yanında yönetim sistemlerinde (ISO 9001, 20000, 22301, 27001 ve 27701) ba- ğımsız denetçilik yapmaktadır. ERP SATIN ALMA REHBERİ 45

ERP Satın Alm Davet Ed lecek ERP RFP Gönd F rmalarının Bel rlenmes ve Ted le RFI Gönder lmes ve L ste Daralt Bütçe Tekl f Talep Ed lmes Ad ERP’ye Adım Anahtar Kullanıcıların ve Ana Geç lmes ne Yedekler n n Tak ERP Kullanan Karar Adım F rmaları Z yaret Kes nleşt r lmes ve ERP H Ver lmes Hede er n n B ve İlet ş m n Tanımlanması Adım Sağlanması Adım Adım Geç c Proje Ek b Süreç Anal z ve le Proje Gerekl Adım Yönet c s n n İy leşt rmeler le ERP S stem n n Bel rlenmes İht yaçların ve Prens pler n n Kapsamın (Kabaca) Ben msenmes Bel rlenmes

ma Yol Haritası der lmes Workshoplar ve dar kç F nal Tedar kç Kısa es n n tılması L stes n n Oluşturulması dım Referans ERP Tedar kç s Adım Adım Z yaretler n n le Sözleşme Yapılması a Ver ve Stok Yapılması ve Son k b ne Yönel k Pazarlık Hazırlıklara Başlanması Adım Adım Kısa Tedar kç Adım L stes n n Sözleşme Oluşturulması ve Koşullarının ve Adım Tekl f Rev zyonu Kapsamının Bel rlenmes Demo Senaryosu le Değerlend rme Kr terler n n Bel rlenmes ve Demo Oturumları

Bağımsız ERP Seçim Danışmanlığı M. Göker Sarp Koordinatör

Vizyon ERP üreticileri çözümlerinin yeteneklerini satın almalarla veya sü- rekli geliştirerek artırıyorlar. İş gereksinimlerinizi yazılımların yete- nekleriyle eşleştirmek önemini koruyor, ancak çoğu ERP çözümünün işlevsel olarak ortaya koyduğu farklar net olarak ayırt edilemeyecek durumda. Yine de işin püf noktası, ERP çözümlerini karşılaştırma- dan önce işlevsel ihtiyaçlarınızı belirlemekten geçiyor. Yani şirkete özgü işlevsel ihtiyaçların belirlenmesi için detaylı analizlerin yapıl- ması ve mevcut durum ile beklentilerin sürdürülebilir bir bakış açı- sıyla değerlendirilmesi, ihtiyaçlara en uygun çözümün seçimi için çok önemli. İhtiyaç analizine zaman ayırmayan şirketlere Gördüğünüz gibi, ERP seçim sürecinde dikkat edilmesi ge- de ERP’lerin sunabildikleri avantajları kıyasla- reken oldukça fazla nokta var. Firmalar yaşamları boyunca mak dışında yapılacak bir şey kalmıyor. An- bu süreci en fazla birkaç kez yaşayabiliyorken, danışman- cak esasen yapılması gereken bu değil, ihtiyacı ve lar ise bu süreci defalarca yaşıyorlar ve sizi bu süreçte des- işlevsel olarak bu ihtiyaca karşılık gelen ERP’yi tekleyebilecek kadar fazla deneyim sahibi oluyorlar. Bu de- belirlemektir. Ancak detaylı analizler neticesinde neyime kısa sürede sahip olmanız oldukça zor olduğu için ihtiyaçların net olarak belirlenmesinin ardından ERP seçim süreciniz sırasında destek almanızda oldukça gelen ERP seçim aşamasında, fiyat odaklı, vaat- büyük fayda var. Ancak bu durumda gerekli hazırlıklarını- ler doğrultusunda hareket eden ve duygusal ka- zı yaptığınızdan ve ERP’nizi seçmenize yardımcı olmaları rar verenler çoğunluğu oluşturuyor. Yine gereken için belirlediğiniz bağımsız ERP danışmanlarının sizin için önemin verilmediği bir başka kritik adım da yazı- en uygun danışmanlar olduklarından emin olmalısınız. lımı uygulayacak danışman firmanın belirlenme- ERP seçim danışmanlarının bir “metodoloji”den daha faz- si aşamasıdır. Kesinlikle unutulmamalıdır ki her lasına da sahip olmaları gerekir. Aynı sektördeki şirketlerin ERP size onu uygulayan danışmanın bilgisi ve de- bile operasyonlarının, iş yaklaşımının, büyüme hedefleri- neyimi kadar çözüm oluşturabilir. nin, veri kullanımının ve dolayısıyla teknoloji ihtiyaçlarının farklı olabileceği unutulmamalıdır.

ERP Seçim Danışmanınızı Belirlerken Nelere Dikkat Etmeniz Gerekir? 1) Marka Bağımsızlık ERP seçimi konusunda destek alacağınız danışmanlarınızın gerçekten bağımsız ol- ması önemlidir. Yazılım üreticilerinin veya satıcılarının ortağı olup olmadıklarını veya çıkar çatışması yaratacak bağlantılı şirketleri olup olmadığını öğrenmenizde fayda var. ERP sistemlerine yönelik yapacağınız karşılaştırmanın tamamen taraf- sız olduğunu ve etkilenilmediğini bilmeye hakkınız var. 2) Uygulama Deneyimi Danışmanlarınızın, uygulamayı düşündüğünüz teknolojiler de dahil olmak üzere, daha önce çok çeşitli şirketler ve sektörlerde uygulama yaptıklarından emin olma- lısınız. 3) Çalışma Şekli Danışmanlar, kendi ortamlarında daha fazla zaman harcadıklarında maalesef et- kili olamazlar. Bunun yerine, ekibinizle yan yana, kültürünüzü öğrenerek, operas- yonlarınızın nüanslarını anlayarak çalışmaları ve gerekli olduğu noktada sizinle, hak ettiğiniz deneyimi paylaşmaları gerekir. 4) Referans Bilgileri Bir danışmanlık ekibinin yeteneklerinin göstergesi olarak, son müşteri referansla- rına bakmakta fayda var. Son birkaç yılda kaç kez projelerinin yarıda kesildiğini mutlaka sorun. Eğer geçmişlerinde mutsuz müşterileri varsa firmaya çok dikkat edin. Sebeplerini araştırın. Bazı danışmanlık firmaları, mevcut işlerini kazanmalarına yardımcı olmak için devamlı olarak iyi iş çıkardıkları birkaç referanslarını kullanırlar. Bunun yerine, son zamanlardaki güncel projeleri hakkında bilgi toplamanızda fayda var. ERP süreciniz için herhangi bir bağımsız ERP seçim danışmanlığı fir- masıyla anlaşmadan önce yukarıdaki soruların cevabını bulmanız çok önemlidir. Bu sorulara alacağınız cevaplar gelecekte başarı düzeyinizi et- kileyecek ERP seçim danışmanınızı belirlemenizde size yardımcı olacak bazı önemli noktalardır.