เกี่ยวกับนายอำเภอ

กฎหมายทเี่ กย่ี วขอ งกับ อาํ นาจหนา ทน่ี ายอาํ เภอ สวนงานนิติการ สํานักการสอบสวนและนิติการ กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย

สารบัญ หนา 1 บทท่ี 1 1 บทนาํ ......................................................................................................... 2 2 1.1 ความหมายของนายอําเภอ........................................................................ 3 1.2 ประวัตศิ าสตรก ารปกครองของไทย........................................................... 4 7 1.2.1 ลกั ษณะการปกครองของไทยแตเ ดิม............................................ 7 1.2.2 ลกั ษณะการปกครองของสมยั สโุ ขทยั ........................................... 14 1.2.3 ลกั ษณะการปกครองของสมยั กรงุ ศรอี ยธุ ยา................................. 18 1.2.4 ลกั ษณะการปกครองของสมยั กรงุ ธนบรุ ี....................................... 18 1.2.5 ลกั ษณะการปกครองของสมยั กรงุ รัตนโกสนิ ทร............................ 18 1.3 การปกครองของไทยในปจจุบัน................................................................. 23 2 กฎหมายในความรบั ผิดชอบของกระทรวงมหาดไทย................................... 26 2.1 หนว ยงานในสงั กดั กระทรวงมหาดไทย...................................................... 26 2.2 กฎหมายในความรบั ผดิ ชอบของกระทรวงมหาดไทย................................ 26 2.3 กฎหมายในความรับผิดชอบของกรมการปกครอง..................................... 45 2.4 กฎหมายในความรับผิดชอบของกระทรวงมหาดไทยทีเ่ กยี่ วของกับ 46 อาํ นาจหนา ทขี่ องนายอาํ เภอ..................................................................... 49 2.4.1 กรมการปกครอง........................................................................... 55 57 (1) ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา…………………………. 59 (2) ประมวลกฎหมายอาญา.......................................................... 67 (3) ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชยบรรพ 1 ลกั ษณะ 2 67 70 หมวด 2 สว นท่ี 2 - 3 สมาคม มูลนธิ ิ……………………………… 74 (4) พระราชบัญญัตกิ ารเกณฑชว ยราชการทหาร พ.ศ. 2530..... 75 (5) พระราชบัญญัติการคาขาว พทุ ธศักราช 2489…………………. 75 (6) พระราชบญั ญตั กิ ารเชา ท่ีดินเพ่ือเกษตรกรรม พ.ศ. ๒๕๒๔.... (7) พระราชบัญญตั ิการทะเบยี นราษฎร พ.ศ. 2534................... (8) พระราชบัญญตั ิการเนรเทศ พ.ศ. 2499………………………….. (9) พระราชบัญญัตกิ ารพนัน พุทธศักราช 2478……………………. (10) พระราชบญั ญัติกองอาสารกั ษาดินแดน พ.ศ. 2497………… (11) พระราชบัญญตั ิควบคุมการโฆษณาโดยใชเครือ่ งขยายเสยี ง พ.ศ. 2493………………………………………………………………….. (12) พระราชบญั ญตั คิ วบคุมการขายทอดตลาดและคาของเกา พทุ ธศักราช 2474……………………………………………………….. (13) พระราชบญั ญัตคิ วบคุมการเร่ยี ไร พทุ ธศกั ราช 2487………

(14) พระราชบัญญัติคมุ ครองพยานในคดอี าญา พ.ศ. 2546....... หนา (15) พระราชบัญญตั ิคํานําหนา นามหญงิ พ.ศ. ๒๕๕๑.................. 76 (16) พระราชบัญญัตจิ ดทะเบียนครอบครัว พทุ ธศักราช 2478... 79 (17) พระราชบญั ญตั จิ ัดระเบยี บบรหิ ารหมบู า นอาสาพัฒนาและ 79 ปอ งกนั ตนเอง พ.ศ. 2522…………………………………………. 83 (18) พระราชบญั ญตั ิจัดรูปท่ดี นิ เพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. ๒๕๑๗...... 87 (19) พระราชบัญญตั ิช่ือบคุ คล พ.ศ. ๒๕๐๕……………………………. 88 (20) พระราชบัญญัติบตั รประจําตวั ประชาชน พ.ศ. ๒๕๒๖......... 93 (21) พระราชบญั ญตั โิ รงแรม พ.ศ. 2547……………………………… 96 (22) พระราชบญั ญตั โิ รงรับจํานํา พ.ศ. 2505.............................. 97 (23) พระราชบญั ญัติรับราชการทหาร พ.ศ. ๒๔๙๗…………………. 98 (24) พระราชบัญญัตลิ ักษณะปกครองทองท่ี พุทธศักราช 106 2457………………………………………………………………………… 139 (25) กฎเสนาบดีวา ดว ยทีก่ ศุ ลสถานชนดิ ศาลจา ว.......................... 140 (26) พระราชบัญญตั วิ นิ ัยกองอาสารักษาดินแดน พ.ศ. ๒๕๐๙..... 140 (27) พระราชบัญญตั สิ ัญชาติ พ.ศ. 2508.................................... 142 (28) พระราชบัญญัติสถานบรกิ าร พ.ศ. 2509………………………. 143 (29) พระราชบัญญตั สิ ัตวพาหนะ พทุ ธศักราช ๒๔๘๒…………….. 147 (30) พระราชบญั ญตั ิสุสานและฌาปนสถาน พ.ศ. ๒๕๒๘............. (31) พระราชบัญญัติใหบ ําเหน็จในการปราบปรามผูกระทํา 154 ความผิด พทุ ธศักราช 2489…………………………………………. 155 (32) พระราชบัญญตั ิอาวุธปน เคร่ืองกระสุนปน วัตถรุ ะเบิด 162 162 ดอกไมเ พลงิ และสง่ิ เทยี มอาวธุ ปน พ.ศ. 2490................... 2.4.2 กรมทดี่ นิ ....................................................................................... 165 169 (1) ประมวลกฎหมายทดี่ นิ ……………………………………………………. 169 (2) พระราชบัญญตั แิ กไ ขเพิ่มเติมประมวลกฎหมายที่ดิน 175 (ฉบบั ที่ 4) พ.ศ. 2528………………………………………………….. 175 177 2.4.3 กรมปองกันและบรรเทาสาธารณภัย............................................ 178 (1) พระราชบัญญัติปองกนั และบรรเทาสาธารณภยั พ.ศ. ๒๕๕๐ 180 2.4.4 กรมสง เสริมการปกครองสว นทองถิ่น........................................... (1) พระราชบัญญัตกิ ารเลือกตงั้ สมาชิกสภาทองถน่ิ หรือผบู ริหาร ทอ งถ่นิ พ.ศ. ๒๕๔๕............................................................... (2) พระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖ แกไขเพมิ่ เติม............... (3) พระราชบญั ญตั ภิ าษีบาํ รุงทอ งที่ พ.ศ. ๒๕๐๘.......................... (4) พระราชบัญญัติระเบยี บบริหารงานบุคคลสว นทอ งถิ่น พ.ศ. ๒๕๔๒.............................................................................

(5) พระราชบัญญตั ริ ักษาความสะอาดและความเปนระเบียบ หนา เรียบรอยของบา นเมือง พ.ศ. ๒๔๙๖......................................... 183 183 (6) พระราชบัญญตั ิวา ดว ยการลงคะแนนเสยี งเพื่อถอดถอนสมาชิก 187 สภาทอ งถิ่นหรือผูบริหารทองถ่นิ พ.ศ. ๒๕๔๒.......................... 197 197 3 กฎหมายในความรบั ผดิ ชอบของหนวยงานอน่ื ๆ.......................................... 197 3.1 สํานักนายกรัฐมนตรี.......................................................................... 187 3.1.1 สํานกั งานปลัดสํานักนายกรฐั มนตรี.............................................. 198 (1) พระราชบัญญตั ขิ อมลู ขาวสารของราชการ พ.ศ. 2540……… 199 (2) พระราชบญั ญตั บิ ัตรประจาํ ตัวเจา หนาที่ของรัฐ พ.ศ. 2542. 199 (3) ระเบียบสาํ นักนายกรัฐมนตรีวาดว ยการลาของขาราชการ 200 พ.ศ. 2535………………………………………………………………….. 200 3.1.2 สํานกั เลขาธิการคณะรัฐมนตรี...................................................... 200 (1) พระราชบัญญตั ิเครื่องราชอสิ ริยาภรณอ ันเปน ท่ีสรรเสรญิ ยง่ิ 201 ดเิ รกคณุ าภรณพ.ศ. 2534.................................................... 201 (2) พระราชบญั ญัตคิ ณะสงฆ พ.ศ. 2505……………………………… 217 3.1.3 สาํ นักงานคณะกรรมการคุมครองผูบริโภค………………………………. 217 (1) พระราชบัญญัตคิ ุมครองผูบริโภค พ.ศ. 2522........................ 217 3.1.4 สาํ นกั งานคณะกรรมการพัฒนาระบบขา ราชการ……………………… 221 (1) พระราชบัญญัตริ ะเบียบบริหารราชการแผน ดนิ พ.ศ. 2534.. 221 3.2 กระทรวงเกษตรและสหกรณ.............................................................. 223 3.2.1 กรมชลประทาน........................................................................... 223 (1) พระราชบัญญตั ิการชลประทานราษฎร พทุ ธศักราช 2482…. 224 3.2.2 กรมประมง.................................................................................... 224 (1) พระราชบัญญตั กิ ารประมง พ.ศ. 2490……………………………. 224 3.2.3 กรมสง เสรมิ การเกษตร.................................................................. 226 (1) พระราชบญั ญตั ิการเชาท่ดี ินเพอ่ื เกษตรกรรม พ.ศ. 2524…… 227 3.3 กระทรวงพาณชิ ย............................................................................... 229 3.3.1 กรมการคาภายใน.......................................................................... 229 (1) พระราชบญั ญัตวิ าดวยราคาสนิ คาและบริการ พ.ศ. 2542….. 230 (2) พระราชบัญญตั ิการคา ขาว พทุ ธศักราช 2489………………….. 231 (3) พระราชบัญญัติควบคมุ โภคภณั ฑ พ.ศ. 2495………………….. 3.3.2 กรมพัฒนาธุรกิจการคา ................................................................. (1) พระราชบัญญัติสมาคมการคา พ.ศ. 2509……………………….. (2) พระราชบัญญัตหิ อการคา พ.ศ. 2509……………………………… 3.4 กระทรวงคมนาคม...............................................................................

3.4.1 กรมทางหลวง................................................................................ หนา (1) พระราชบัญญตั วิ าดว ยการเวนคืนอสงั หารมิ ทรัพย พ.ศ. 231 2530…………………………………………………………………………… 231 233 3.4.2 กรมทางหลวงชนบท...................................................................... 233 (1) พระราชบญั ญตั ิทางหลวง พ.ศ. ๒๕๓๕……………………………… 233 233 3.4.3 กรมเจาทา..................................................................................... 235 (1) พระราชบัญญัตกิ ารเดินเรอื ในนา นน้าํ ไทย พระพทุ ธศักราช 235 2546…………………………………………………………………………… 235 237 3.5 กระทรวงแรงงาน................................................................................. 238 3.5.1 กรมการจัดหางาน.......................................................................... 238 (1) พระราชบญั ญัตจิ ดั หางานและคมุ ครองคนหางาน พ.ศ. 239 2528…………………………………………………………………………… 239 (2) พระราชบญั ญตั ิการทํางานของคนตา งดา ว พ.ศ. 2551………. 240 3.5.2 กรมสวสั ดกิ ารและคุมครองแรงงาน............................................... 240 (1) พระราชบัญญัตคิ ุมครองแรงงาน พ.ศ.2541……………………… 240 (2) พระราชบัญญัตแิ รงงานสัมพนั ธ พ.ศ. 2518……….................. 236 (3) พระราชบญั ญตั ิแรงงานรฐั วสิ าหกจิ สัมพนั ธ พ.ศ. 2543……… 246 246 3.6 กระทรวงการคลัง................................................................................ 247 3.6.1 กรมสรรพากร................................................................................ 247 (1) ประมวลรษั ฎากร...................................................................... 248 248 3.7 กระทรวงการทรพั ยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอ ม................................ 249 3.7.1 กรมทรัพยากรน้ํา........................................................................... 249 (1) พระราชบัญญัติวาดว ยการเวนคืนอสังหารมิ ทรัพย พ.ศ. 249 ๒๕๓๐...................................................................................... 250 3.7.2 กรมอุทยานแหง ชาติ สัตวปา และพันธุพืช..................................... 250 (1) พระราชบญั ญตั ิอทุ ยานแหง ชาติ พ.ศ. 2504.......................... 250 (2) พระราชบญั ญัติสงวนและคุม ครองสัตวป า พ.ศ. 2535........... 251 3.7.3 กรมควบคมุ มลพิษ......................................................................... (1) พระราชบญั ญัตสิ ง เสรมิ และรักษาคุณภาพส่งิ แวดลอ ม พ.ศ. 2535...................................................................................... 3.7.4 กรมปาไม....................................................................................... (1) พระราชบญั ญัตปิ าไม พุทธศกั ราช 2484.............................. 3.8 กระทรวงสาธารณสุข........................................................................... 3.8.1 สาํ นักงานคณะกรรมการอาหารและยา.......................................... (1) พระราชบญั ญตั ิยาเสพตดิ ใหโทษ พ.ศ. 2522......................... (2) พระราชกําหนดปองกนั การใชสารระเหย พ.ศ. 2533............

3.8.2 กรมควบคุมโรค.............................................................................. หนา (1) พระราชบัญญตั โิ รคตดิ ตอ พ.ศ. 2523.................................... 251 (2) พระราชบญั ญตั คิ ุมครองสุขภาพของผูไมส บู บุหรี่ พ.ศ. 251 2535...................................................................................... 252 (3) พระราชบญั ญตั คิ วบคมุ ผลิตภัณฑยาสูบ พ.ศ. 2535.............. 252 (4) พระราชบญั ญตั ิควบคมุ เคร่ืองดื่มแอลกอฮอล พ.ศ. 2551...... 253 254 3.9 กระทรวงวัฒนธรรม............................................................................. 254 3.9.1 สํานกั งานคณะกรรมการวฒั นธรรมแหง ชาต.ิ ................................. 254 (1) พระราชบญั ญตั ิภาพยนตรแ ละวีดที ศั น พ.ศ. 2551................ 258 3.9.2 กรมศิลปากร.................................................................................. 258 (1) พระราชบัญญัตโิ บราณสถาน โบราณวตั ถุ ศิลปวตั ถุ และ 260 พพิ ิธภัณฑสถานแหงชาติ พ.ศ. 2504..................................... 260 260 3.10 กระทรวงกลาโหม............................................................................... 261 3.10.1 กองบัญชาการกองทัพไทย............................................................. 261 (1) พระราชบัญญตั กิ ารเกณฑช ว ยราชการทหาร พ.ศ. 2530....... 263 (2) พระราชบัญญตั ิกองอาสารักษาดินแดน พ.ศ. 2497............... 263 (3) พระราชบัญญัติอาวุธปน เครอื่ งกระสุนปน วัตถุระเบิด 263 ดอกไมเพลิงและสิ่งเทียมอาวุธปน พ.ศ. 2490.......................... 277 (4) พระราชบัญญตั ิควบคุมยทุ ธภณั ฑ พ.ศ. 2530....................... 277 3.10.2 กองทัพบก..................................................................................... 277 (1) พระราชบัญญัตริ บั ราชการทหาร พ.ศ. 2497......................... 279 285 3.11 กระทรวงศึกษาธิการ.......................................................................... 287 3.11.1 สํานกั งานปลดั กระทรวง กระทรวงศึกษาธิการ.............................. (1) พระราชบัญญัติโรงเรียนเอกชน พ.ศ. ๒๕๕๐........................... (2) พระราชบญั ญตั คิ ุมครองเด็ก พ.ศ. ๒๕46………………………….. (3) พระราชบัญญัติลกู เสือ พ.ศ. ๒๕๕๑......................................... คําส่ังสํานกั การสอบสวนและนิตกิ าร ท่ี 7/2553 เรือ่ ง แตง ต้ังคณะทาํ งาน รวบรวมกฎหมายที่นายอาํ เภอมีอาํ นาจหนาที่หรือเก่ียวของ........................

บทที่ 1 บทนาํ 1.1 ความหมายนายอาํ เภอ 1.1.1 ความหมายของคําวานายอาํ เภอ ตามพจนานุกรม ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน ไดก าํ หนดความหมาย ของคาํ วา “ นายอําเภอ” ไวด ังน้ี นายอาํ เภอ [กฎ] ก. น. ตาํ แหนงเจา พนักงานผูปกครองทอ งท่ี ซงึ่ เปน หัวหนา ปกครองบังคบั บัญชา ขา ราชการในอาํ เภอ และรับผดิ ชอบในการบรหิ ารราชการของอําเภอ01 1.1.2 ความหมายของคําวา นายอําเภอ ตามพระราชบัญญตั ริ ะเบียบบริหารราชการแผน ดิน พ.ศ. 2534 ไดบัญญัติความหมายของคําวา “ นายอําเภอ” ไวในมาตรา 6212 ดังนี้ “มาตรา 62 ในอาํ เภอหนง่ึ มนี ายอําเภอคนหน่งึ เปนหวั หนาปกครองบังคับบญั ชาบรรดา ขาราชการในอาํ เภอ และรับผดิ ชอบงานบริหารราชการของอําเภอ นายอาํ เภอสังกัดกระทรวงมหาดไทย บรรดาอาํ นาจและหนา ทเ่ี กย่ี วกบั ราชการของกรมการอาํ เภอหรอื นายอาํ เภอซง่ึ กฎหมายกาํ หนด ใหกรมการอําเภอและนายอําเภอมอี ยู ใหโ อนไปเปนอาํ นาจและหนา ที่ของนายอําเภอ” 1.1.3 ความหมายของคําวา นายอาํ เภอ ตามพระราชบัญญตั ลิ ักษณะปกครองทองท่ี พระพุทธศักราช 245723 ไดบัญญัติความหมายของคําวา “ นายอําเภอ” ไวในมาตรา 66 ดังนี้ “มาตรา 66 อาํ เภอ ๑ ใหม พี นกั งานปกครองคณะ ๑ เรียกรวมกันวา กรมการอาํ เภอๆ แยกเปน รายตําแหนง ดงั น้ี คอื (1) นายอาํ เภอ หรือถา เปนตาํ แหนงพเิ ศษ เรยี กวา ผวู า ราชการอาํ เภอ เปน หวั หนา การปกครอง ทว่ั ไปในอําเภอ และขน้ึ ตรงตอผวู าราชการเมอื ง มีอําเภอละคน ๑ (2) ปลัดอําเภอเปน ผูช วยและผูแ ทนนายอําเภออยูในบังคบั นายอําเภอ อาํ เภอ ๑ มีจาํ นวน ปลัดอําเภอมากนอยตามสมควรแกราชการ (3) สมุหบ ญั ชอี ําเภอ คอื ขา ราชการมสี งั กดั ในกรมสรรพากรมหี นา ทเ่ี ปนผูชวยนายอาํ เภอในการ เก็บภาษีอากรและผลประโยชนแ ผนดินอยูในบงั คบั นายอาํ เภอ” 1.1.4 สรุปความหมายของคําวานายอําเภอ (1) อําเภอ (Amphoe) เปนหนวยการปกครองในประเทศไทย ลําดับรองมาจากจังหวัด จัดตัง้ ขึน้ โดยการตรา เปน พระราชกฤษฎกี า มฐี านะเปนราชการบรหิ ารสว นภมู ภิ าค ตามกฎหมายวา ดว ยระเบยี บบรหิ ารราชการแผนดนิ โดยในแตละอําเภอจะแบง สว นยอยออกเปน ตําบล (2) การบรหิ ารงานอาํ เภอ 1 พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 . พิมพคร้ังที่ 1(กรุงเทพมหานคร :นานมีบุค สพับลิเคช่ัน,2546) หนา 577 2 “พระราชบญั ญตั ิระเบยี บบรหิ ารราชการแผนดนิ พ.ศ. 2534,” ราชกิจจานุเบกษา เลมที่ ๑08 ตอนที่ 156 (๔ กันยายน ๒๕34) ฉบบั พเิ ศษ หนา 1 3 “พระราชบญั ญตั ลิ ักษณะปกครองทอ งท่ี พทุ ธศกั ราช 2457,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ท่ี 31 (17 กรกฎาคม ๒457) ฉบบั พิเศษ หนา 229

-2- การบริหารงานอําเภอ มีนายอําเภอ เปนหัวหนาปกครองบังคับบัญชา และมีหัวหนาสวน ราชการประจําอําเภอท่ีกระทรวง กรมสงมาประจําในอําเภอ และปลัดอําเภอ เปนผูชวยในการปฏิบัติหนาที่ มที ที่ าํ การอยูท ่ี \"ที่วา การอําเภอ\" ในปจจุบันประเทศไทยมี 76 จังหวัด34 878 อําเภอ 7,255 ตําบล 74,955 หมูบ าน จาํ นวนราษฎรทว่ั ราชอาณาจกั ร 63,878,264 คน เปน ชาย 31,651,801 คน เปน หญงิ 32,426,466 คน45 (3) นายอําเภอ นายอําเภอ เปนตําแหนงขาราชการพลเรือนสามัญ สังกัดกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ประเภทอาํ นวยการระดับตน (ระดับ 8 เดิม) ยกเวนอําเภอเมือง และอําเภอที่มีความเจริญทางเศรษฐกิจสูง นายอําเภอจะเปนขาราชการ ประเภทอํานวยการระดับสูง (ระดับ 9 เดิม) มีอํานาจหนาท่ีในการบังคับบัญชา สวนราชการในอาํ เภอ และกํากับดแู ลการบริหารงานขององคก ารบริหารสว นตาํ บลในสังกัด การบรรจุและแตงตัง้ นายอําเภอ จะใชวิธีการสอบคัดเลือกปลัดอําเภอ (หรือเทียบเทา) เพ่ือ เขารับการศึกษาในโรงเรียนนายอําเภอ สังกัดวิทยาลัยการปกครอง กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย จากนน้ั จึงเรยี กบรรจุแตงต้ังตามลาํ ดับผลการเรียนทสี่ อบได 1.2 ประวัติศาสตรการปกครองของไทย 1.2.1 ลักษณะการปกครองของไทยแตเดิม56 การปกครองของไทยแตเดิมก็มีลักษณะเชนเดียวกับการปกครองชาติอืน่ ๆ คือมีการรวมกลุมกัน อยูเปนหมูเ ปนเหลาบางแหงก็รวมกันเขาเปนชุมชนขนาดใหญ มีหัวหนาเปนผูปกครองดูแลรับผิดชอบ ใหความคุม ครองปองกันภยันตรายตามควรแกฐานะทํานองหัวหนาหรือนายกับลูกนอง (Master and slave) อํานาจหนาที่และความรับผิดชอบของกลุมตกอยูแ กหัวหนาสิน้ เชิง โดยมีขนบธรรมเนียมประเพณีเปนเครือ่ ง กาํ กบั ยึดเหนี่ยว ตอมาเมือ่ มีพลเมืองเพิม่ มากขึน้ ปญหาเรือ่ งการทํามาหากินโดยอาศัยผืนแผนดินเปนหลัก และความสาํ คญั ในเร่ืองพน้ื ที่และดนิ แดนจงึ เกิดขน้ึ มกี ารกาํ หนดของอาณาเขตการปกครองของกลมุ และหมูชน ชนชาติไทยเปนกลุมชนชาติใหญท่ีมีระเบียบการปกครองและวัฒนธรรมสูง จีนยกยองเรียกวา \"ไต\" \"ชาติใหญ\" ประกอบกับชาวไทยมีคุณธรรมประจําชาติดังทีส่ มเด็จพระเจาบรมวงศเธอกรมพระยา ดาํ รงราชานุภาพทรงกลา ววา ชนชาตไิ ทยมีคณุ ธรรม 3 ประการเปน สําคัญ จงึ สามารถปกครองประเทศสยามได คอื ความรกั อสิ ระของชาติความปราศจากวิหงิ สาและความฉลาดในการประสานประโยชนถาจะเรียกเปน ภาษาองั กฤษ คอื Love of national independence, Toleration and Power of assimilation สาํ หรบั การจดั รูปการปกครองของไทยแตเดิม จากพงศาวดารและหลักฐานอางอิง พอสนั นิฐานไดว า ไทย ในสมัยนานเจา นนั้ การปกครองในสวนกลางแบงออกเปน 9 กระทรวง คือ 1) ฮนิ สอง เทียบกับปจจุบันไดแก กระทรวงมหาดไทย 2) โมวสอง เทียบกับปจจุบันไดแก กระทรวงกลาโหม 3) มานสอง เทียบกับปจจุบันไดแก กระทรวงการคลงั 4 พระราชบัญญัติจัดตัง้ จงั หวดั บงึ กาฬ พ.ศ. 2554 ประกาศในราชกิจจานุเบกษาเลมท่ี 128ตอนที่ 18กลงวันที่ 22มีนาคม2554 5 ประกาศกรมการปกครอง เรื่องแจงขอมูลทางปกครอง ประกาศ ณ วันที่ 20 เมษายน 2554 [Online] , Aviable URL http://www.dopa.go.th/ ,2011 (October,25) 6 ประวตั ศิ าสตรก ารปกครองของประเทศไทย [Online] , Aviable URL http://www.dopa.go.th/history/his-th.htm,2011 (October,25)

-3- 4) ยนั สอง เทียบกับปจ จบุ ันไดแก กระทรวงการตางประเทศ 5) หวอ สอง เทียบกับปจจุบันไดแก กระทรวงพาณิชย 6) ฝด สอง เทยี บกบั ปจจบุ ันไดแ ก กระทรวงยุติธรรม 7) ฮดิ สอง เทยี บกบั ปจจบุ ันไดแ ก กระทรวงโยธาธิการ 8) จุงสอง เทียบกับปจจบุ ันไดแก กระทรวงสํามะโนครัว 9) ฉอ่ื สอง เทยี บกบั ปจ จบุ นั ไดแก กระทรวงวังหรือราชประเพณี การบรหิ ารงานของราชการสว นกลางมอี ภริ ัฐมนตรี รัฐมนตรี หรือเสนาบดี ปลัดกระทรวง อธิบดี เจากรม ปกครองบังคับบัญชารับผิดชอบตามลําดับ สวนการปกครองในภูมิภาคแบงเขตการปกครองเปน มณฑลแตล ะมณฑลมเี มอื งเอก โท ตรี และจตั วา มีหัวหนาปกครองลดหลัน่ กันไปไดแกเจาหัวเมืองเอก เจาหัวเมืองโท เจาหัวเมืองตรี และเจาหัวเมืองจัตวา แตละเมืองแบงออกเปนแขวง มีนายอําเภอเปนหัวหนา รองจากแขวง เปนแควน มีกํานันเปน หัวหนา จากแควนจึงเปน หมูบาน มีผูใ หญบานเปนหัวหนารับผิดชอบ ซ่ึงรูปแบบการปกครอง ดงั กลาวนี้ มีลักษณะคลายกับการปกครองในแบบปจจุบันมาก 1.2.2 ลักษณะการปกครองของสมัยสโุ ขทัย67 ลกั ษณะการปกครองของสมยั สุโขทัย เปนการปกครองแบบบิดาปกครองบุตรหรือการปกครองคน ในครอบครัว (Paternalism) คือพระมหากษัตริยเปนเสมือนพอ ขาราชการบริพารเปรียบเสมือนลูกหรือ คนในครอบครวั ทาํ การปกครองลดหล่ันกันไปตามลําดับ ศาสตราจารย James N. Mosel ไดใหความเห็นเก่ียวกับ การปกครองของไทยในสมัยกรุงสุโขทัยไวว า มีลกั ษณะสาํ คญั 2 ประการคือ มีลักษณะเปนการปกครองแบบพอ ปกครองลูก กับการดําเนินการปกครองแบบหัวเมืองขึน้ มีลักษณะคลายเจาผูค รองนคร กับยังไดย้ําวาการปกครองแบบ หัวเมืองหรือเจาผูครองของไทย แตกตางกับระบบเจาผูครองนครของยุโรป อยางไรก็ดี สําหรับการปกครองแบบ บิดากับบุตรน้ีในปาฐกถาของสมเด็จกรมพระยาดํารงราชานุภาพ เร่ืองลักษณะการปกครองประเทศสยามแตโบราณ ไดอธิบายไววาวิธีการปกครองในสมัยสุโขทัยนัน้ นับถือพระเจาแผนดินอยางบิดาของประชาชนท้ังปวง วิธีการ ปกครองเอาลกั ษณะการปกครองสกลุ มาเปน คติ เปน ตน บดิ าปกครองครัวเรือนหลายครัวเรือนรวมกันเปนบาน อยใู นปกครองของพอ บา น ผูอยใู นปกครองเรียกวาลูกบาน หลายบานรวมกันเปนเมือง ถาเปนเมืองข้ึนอยูในความ ปกครองของพอเมือง ถาเปนประเทศราชเจาเมืองเปนขุน หลายเมืองรวมกันเปนประเทศท่ีอยูในความปกครอง ของพอ ขนุ ขา ราชการในตาํ แหนง ตา งๆ เรียกวาลกู ขุน วธิ กี ารปกครองของไทยเปน อยา งบดิ าปกครองบุตรยังใชหลัก ในการปกครองประเทศไทยมาจนเปล่ียนแปลงการปกครอง คําวาปกครองแบบพอปกครองลูกนี้มีความสําคัญและมี อิทธิพลตอจิตใจของคนไทยเปนอยางย่ิง พระเจาแผนดินสมัยสุโขทัยตอนตน ประชาชนมักใชคําแทนตัวทานวา พอขนุ จนเม่อื อิทธิพลของขอมเขา มาแทรกแซงกไ็ ดเปลี่ยนไปใชค าํ วา พระยา ทาํ ใหความสัมพนั ธระหวา งประชาชน กับกษัตริย ซ่ึงเดิมเปรยี บเสมอื นพอกบั ลูกไดก ลายสภาพเปนขากับเจา บาวกับนายไป การปกครองระบบบดิ ากับบตุ รน้ีพระมหากษัตรยิ ใ นฐานะบดิ า ทรงมีพระราชอาํ นาจเดด็ ขาด ถาไดพิจารณาถองแทแลวก็จะเห็นวาถาผูป กครองประเทศคือ พระมหากษัตริยตั้งอยูในทศพิธราชธรรม ใหความรมเย็นเปนสุขแกราษฎรเสมือนหนึ่งบุตร ประชาชนก็ยอมจะไดรับความผาสุก แตถาการปกครอง ดงั กลาวมลี กั ษณะเปน ขา กบั เจา บา วกบั นายสวสั ดภิ าพของประชาชนในสมยั นนั้ ก็นาจะไมม คี วามหมายอะไร อยา งไรก็ดี 7 ประวตั ศิ าสตรก ารปกครองของประเทศไทย, หนา 2 .

-4- การท่ีจะใชระบบการปกครองอยางใดจึงเหมาะสมน้ัน นอกจากข้ึนอยูกับภาวะการณตางๆ ในแตละสมัยแลว การเลอื กใชว ธิ กี ารปกครองระบบบดิ ากบั บตุ รในสมยั นน้ั นา จะถอื เอาการปกครองประเทศเปน นโยบายสาํ คัญ การปกครองในระบอบประชาธปิ ไตยนน้ั ความสาํ เรจ็ บรรลอุ ดุ มการณข ึน้ อยูกับการเปลี่ยนแปลง หลายประการ ตราบใดทป่ี ระชาชนในยุคประชาธิปไตยยังรําลึกวา ตนอยใู นฐานะบุตรที่ผปู กครองในฐานะ บดิ าจะตองโอบอุมตลอดไป บุตรคือประชาชนกจ็ ะขาดความรบั ผดิ ชอบและขาดความสาํ นึกในทางการเมือง ทจ่ี ะปลูกฝงและเสริมสรางระบอบประชาธิปไตยไดเชน กนั หากผูป กครองตอ งอยูใ นฐานะบิดาที่คอยโอบอุม และกาํ หนดความตองการของประชาชนในฐานะบุตรแลว ความเปน ประชาธปิ ไตยท่ีจะใหบรรลอุ ุดมการณ แทจ ริงกเ็ ปนสง่ิ ที่หวังไดโ ดยยาก 1.1.3 ลักษณะการปกครองของสมยั กรุงศรอี ยุธยา78 กรุงศรีอยุธยา เคยเปนประเทศราชของกรุงสุโขทัยมากอน เม่ือส้ินรัชสมัยของพอขุนรามคําแหง มหาราชอาณาจักรสุโขทัยเร่ิมเส่ือมอํานาจลง ปรากฏวาหัวเมืองมอญซึง่ เคยเปนเมืองขึน้ ไดกอการกบฎโดยท่ี กรงุ สุโขทยั นัน้ ไมส ามารถปราบปรามได พระเจาอูทองทรงเหน็ วากรุงสุโขทัยออ นอํานาจลง จงึ ประกาศอิสรภาพ และทาํ การเปลย่ี นแปลงการปกครองเสยี ใหม เพอ่ื ใหเ กดิ ความเหมาะสมกบั สถานการณดวยการเปลีย่ นแปลงตาม แบบขอม คอื แบบเทวสมมติ (Divine rights) ลกั ษณะสาํ คัญของการปกครองระบบเทวสมมติ หรือเทวสิทธนิ์ ี้ มขี อนาสงั เกตุอยู 3 ประการ คอื 1) รฐั เกิดโดยพระเจา บงการ 2) พระเจาทรงเปน ผแู ตง ตั้งผูปกครองรัฐ 3) ผูปกครองรัฐมีความรบั ผดิ ชอบตอพระผเู ปนเจา เพียงผูเดียว ระบบเทวสิทธิ์นี้ ถือคติการปกครองมาจากขอมและฮินดูโดยแบงแยกผูปกครองกับผูอยูใ ต การปกครองออกจากกนั พระมหากษตั รยิ ถ กู ยกยอ งใหเ ปนสมมุติเทพเชนพระอิศวรหรือพระนารายณ “การปกครอง แบบเทวสทิ ธ์”ิ กระทาํ ใหชนชั้นปกครองกลายเปน ชนช้ันหน่งึ ตางหาก มีอภิสิทธิเ์ สมือนเทพเจาตามคติของ ฮินดู ราษฎรกลายเปน ผูอยูใตอ ํานาจและผถู กู ปกครองอยางแทจริง สมบูรณาญาสิทธิราชถือกําเนิดมาจาก ระบบน้แี ละเปน ท่ีมาของลทั ธมิ ูลนายกบั บา วหรือทาส และระบบศักดินา ลักษณะการปกครองสมัยโบราณนัน้ มีเคาเงื่อนปรากฏเปนลักษณะการปกครอง 2 แบบ คือ แบบหนึ่งเปนแบบขอมซงึ่ เปน การปกครองตามคตทิ ี่ไดมาจากอินเดีย อีกแบบหน่ึงเปนการปกครองแบบไทย ซงึ่ มีการปกครองอยา งแบบไทยเดมิ ในหัวเมืองสว นทางใตม กี ารปกครองตามแบบขอมเพราะขอมยังมีอํานาจอยูในเมือง ตางๆ เชน ละโวและเมืองอ่ืนทางใต การปกครองของขอมและของไทยมีท่ีเหมือนกันอยูอยางหน่ึงคือถืออาญา สิทธ์ิของพระเจาแผนดินเปนใหญ ตางก็มีพระมหากษัตริยดวยกันทัง้ สองแบบ แตของขอมนัน้ ถือลัทธิตาม ชาวอินเดีย คือสมมุติพระมหากษัตริยเปนพระโพธิสัตว พระอิศวรหรือพระนารายแบงภาคมาเล้ียงโลกและ อาศัยความเปนเจา ตําราการปกครองลักษณะการท่ีขอมเขาปกครองราษฎรจึงคลายกับนายปกครองบาว (Autocratic government) สวนการปกครองของไทยนัน้ นับถือพระจาแผนดินเปนบิดาของประชาชน วธิ กี ารปกครองกเ็ อาลกั ษณะการปกครองของสกลุ มาเปน คติ และถือวา บดิ าเปนผูป กครองครัวเรอื น ตอมาในสมัยพระเจา อทู อง ทรงไดปรับปรุงระบอบการปกครองใหมโดยมีพระมหากษัตริย เปน ผอู าํ นวยการปกครองเรยี กการปกครองแบบนว้ี า การจดั ระเบยี บการปกครองสว นภมู ภิ าคออกเปน ราชธานี 8 ประวตั ศิ าสตรก ารปกครองของประเทศไทย, หนา 2 .

-5- และเมอื งพระยามหานครตามท่ีกลาวมาแลว จะเห็นไดวาราชธานีมีวงเขตแคบลงทัง้ นีก้ ็ดวยมีความประสงคให หัวเมืองชัน้ ในติดตอกับราชธานีไดโดยสะดวก สวนหัวเมืองช้ันนอกอันเปนเมืองพระยามหานครน้ันอยูหางไกล ออกไปจากราชธานี เมือ่ การคมนาคมยังไมเจริญก็ยอมติดตอกับราชธานีไดโดยยาก ราชการบริหารสวนกลาง ไมสามารถควบคุมดูแลไดอยางใกลชิด เมืองพระยามหานครจึงเกือบไมขึ้นตอราชการบริหารสวนกลางเลย เจา เมืองผปู กครองเมืองเหลานนั้ เปนผูแทนพระมหากษัตริย และไดรับการมอบหมายใหใชอํานาจแทนพระมหากษัตริย ทง้ั ในทางการปกครองและในทางตลุ าการ เมอ่ื พระมหากษตั รยิ ไดทรงแตงตั้งใหเ ปนเจาเมืองแลวก็มีอํานาจ ท่ีจะปกครองเมอื งไดอ ยางเต็มท่ี เกอื บไมตองข้ึนหรือคอยรบั คาํ สง่ั จากราชธานี ดวยเหตุนี้เม่ือพระมหากษัตริยใด ทรงมีอานุภาพก็รักษาเอกภาพแหงพระราชอาณาจักรไวไดอยางเรียบรอย แตถาพระมหากษัตริยองคใด หยอ นอานภุ าพลง เจาเมืองมักจะคิดตัง้ ตนเปนอิสระทําใหความเปนอันหนึ่งอันเดียวกันของอาณาจักรไมม่ันคง เหตดุ ังกลา วนเ้ี กิดขนึ้ เนอื่ งจากราชการสวนกลางและราชการปกครองสว นภูมิภาคไมมีความสัมพนั ธกนั เพยี งพอ รชั สมยั ของสมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ ไดท รงปรบั ปรงุ รปู แบบการปกครองข้ึนใหม โดยแยกการ บรหิ ารราชการออกเปนฝายพลเรือนและฝายทหาร สําหรับฝายพลเรือนรับผิดชอบเก่ียวกับกิจการทางดานเวียง วงั คลงั นา มสี มุหนายกเปน ผรู บั ผิดชอบ สวนกจิ การเกี่ยวกับทหารและการปอ งกันประเทศ เชน กรมชาง กรมมา และกรมทหารราบ มีสมุหกลาโหมเปนผูรับผิดชอบ การเปล่ียนแปลงดังกลาวน้ีมีความสําคัญย่ิงตออนาคตของการ จดั การปกครองประเทศ การปกครองไดเปนไปในทางเสริมสรางสมบูรณาญาสิทธิราชเต็มที่ เพราะไดพวก พราหมณและพวกเจานาย ทาวพระยามาจากกรุงกัมพูชา ซึ่งมีความชํานาญทางการปกครองอยางถวนถี่ ดีกวา ที่เคยรูม าแตกอนไว ดังนั้นแนวความคิดเกีย่ วกับองคพระมหากษัตริยและสถาบันแหงพระองค ก็คงจะตอง เขม งวดกวดขันยิง่ กวาแตกาลกอน คือถือวาเปนสมมติเทวราชเต็มรูปแบบ สําหรับการปรับปรุงแกไขการจัด ระเบียบราชการบริหารสวนภูมิภาค อันเปนผลของการปฏิรูปดังกลาวนั้นก็คือไดมีการขยายเขตราชธานี และหัวเมืองชัน้ ในออกไปใหกวางกวาเดิม เพ่ือที่จะไดรวมอํานาจการปกครองเขาไวในสวนกลางใหราชการ บริหารสว นกลางสามารถควบคมุ สว นภูมภิ าคไดดียิ่งขึ้น และจัดหัวเมืองช้ันในอยูในวงของราชธานีเปนหัวเมือง ชั้นจัตวา สวนหัวเมอื งช้นั ในพระมหากษตั รยิ ท รงอาํ นวยการปกครองโดยมีเสนาบดีเปนผูชวย ฉะน้ัน ผูป กครอง หัวเมืองชัน้ ในหรือเมืองชัน้ จัตวาจึงเรียกวา \"ผูรั้ง\"ไมใชเจาเมือง และไดรับแตงตั้งใหดํารงตําแหนงชัว่ เวลา 3 ป สวนกรมการอันเปนพนกั งานปกครองกข็ ้ึนอยใู นความบงั คับบัญชาของเจากระทรวงตางๆ ในราชธานี นอกจากน้ัน ปรากฏตามกฎมนเทียรบาลและทําเนียบศักดินาหัวเมือง ไดเลิกเมืองลูกหลวง 4 ดานของราชธานีตามท่ีมีมา แตกอน คงใหมีฐานะเปนเพียงเมืองช้ันจัตวาอาณาเขตวงราชธานี ซ่ึงไดขยายออกไปภายหลังการปฏิรูปคร้ังใหญนี้ สวนระเบียบการปกครองเมืองภายนอกวงราชธานยี ังคงจัดเปนเมอื งพระยามหานครตามเดิม แตแบงออกเปน เมืองช้ันเอก ช้ันโท ช้ันตรี เมืองชนิดนี้ตอมาเรียกวา หัวเมืองชั้นนอกเพราะอยูวงนอกราชธานีและอยูหางไกล หรือเพราะอยูหนาดานชายแดน แตละเมืองก็มีเมืองอยูในอาณาเขตทํานองเดียวกับวงราชธานีและบรรดาเมือง ช้ันนอก สมเด็จพระเจาแผนดินทรงตัง้ พระราชวงศหรือขาราชการชัน้ สูงศักดิ์เปนผูส ําเร็จราชการเมือง มีอํานาจ บงั คับบัญชาสิทธิขาดอยา งเปนผตู างพระองคทุกอยาง และมีกรมการพนักงานปกครองทุกแผนกอยางเชนในราชธานี หัวเมืองตอน้ันออกไปซึ่งเปนเมืองของชนตางชาติตางภาษาอยูชายแดนตอประเทศอ่ืนใหเปนเมืองประเทศราช มีเจานายของชนชาติน้ันปกครองตามจารีตประเพณีของชนชาติน้ันๆ และเมืองน้ันตองถวายตนไมเงินตนไมทอง กบั เครอ่ื งราชบรรณาการมีกาํ หนด 3 ปครงั้ หนงึ่ ในสมัยกรุงศรีอยุธยานี้ ปรากฏหลักฐานแนชัดวาไดมีการจัดระเบียบราชการบริหารสวนภูมิภาค ปลกี ยอ ยออกไปอกี ซ่งึ ไดแกการจดั ระเบียบการปกครองภายในเมืองหน่ึงๆ ท้ังหวั เมืองชัน้ นอกและชั้นใน

-6- หรอื เรยี กวา ระเบยี บการปกครองทองท่ี โดยแบง เมอื งออกเปน แขวง แขวงแบงออกเปน ตําบล ตาํ บลแบง ออกเปนบาน ซง่ึ เปนท่ีรวมของหลายๆ ครวั เรอื นแตม ไิ ดกาํ หนดจํานวนคน หรอื จาํ นวนบา นไว การแบง เขตการ ปกครองตามทกี่ ลาวมาขางตนนีแ้ สดงใหเ หน็ วา ไมมรี ปู รางผิดแปลกไปกับการปกครองสมัยปจจุบันมากนัก กฎหมายปกครองทองที่ตราขึ้นในสมยั หลงั ไดร า งข้นึ โดยอาศยั รูปการปกครองซึง่ มีอยูแตเ ดิมเปนหลักใหญ และไดแกไขดดั แปลงบางเลก็ นอ ยเทานน้ั การปกครองระบบเทวสิทธ์ิน้ี ถาจะพิจารณาถึงผลสะทอนทีเ่ กิดกับการบริหารแลวจะเห็นไดวา ประเทศไทยในสมยั นน้ั เมอ่ื มกี ารสถาปนาประเทศเขาสูเสถียรภาพ ขอเสียของระบบเทวสิทธ์ิก็ปรากฏข้ึน เชนชน ฝา ยปกครองหรอื กษตั รยิ ถ กู แยกหา งออกจากฝา ยถกู ปกครองคือประชาชนมากเกินไป จนกลายเปนชนชัน้ หนึง่ อีกตางหาก ซึง่ แตกตางจากการปกครองระบบบิดาและบุตรมาก ประกอบกับชนช้ันปกครองระดับรองลงมา อันไดแกมูลนายตางๆ มีชองทางการใชอํานาจหนาท่ีเกินขอบเขต เกิดการกดข่ีทารุณและคดโกงข้ึน ตําแหนง พระมหากษัตริยกลายเปนตําแหนงทีม่ ีอํานาจและอภิสิทธิย์ ิง่ ใหญเปนสิง่ พึงปรารถนาในทางโลก ผูใ ดยึดครอง ตาํ แหนงยอมไดมาทัง้ อํานาจและอภิสิทธิต์ างๆ ดุจเทพเจา ฉะน้ันตลอดระยะเวลาอันยาวนานของการปกครอง ใตระบบเทวสิทธ์ิ ไดมีการชวงชิงอํานาจกันอยูตลอดเวลาจนบางครัง้ ทําใหเปนมูลเหตุไปสูความออนแอ และ ตองสูญเสียเอกราชใหแกขาศึกไปถึงสองครัง้ สองครา ซึง่ ประวัติศาสตรของกรุงศรีอยุธยาจะยืนยันขอความจริง ดังกลาวไดดี เหตุการณเชนนีม้ ิไดมีปรากฎในสมัยสุโขทัยซ่ึงถือการปกครองระบบบิดากับบุตร เพราะตําแหนง กษัตริยเปนเพียงเสมือนตําแหนงหัวหนาครอบครัวเทานั้น เมื่อคนที่ไดเคยดํารงตําแหนงหัวหนาสิน้ ไป คนใหมท่ีมี อาวโุ สรองลงไปจะเขา รบั หนา ท่แี ทน มไิ ดถือวา เปนตาํ แหนงพิเศษเปย มดวยอภิสิทธดิ์ ังระบบเทวสิทธ์ิ ขอเสียที่สําคัญอีกประการหนึง่ ของระบบเทวสิทธทีส่ ะทอนเปนมรดกตอการปกครองมาจนกระท่ัง ปจจุบันคือไดสรางสภาพจิตใจคนไทยใหมีความนิยมนับถือในตัวบุคคลมากกวาหลักการเกินไป ซึ่งเปนสภาพ จิตใจท่ขี ดั ตอ หลักประชาธปิ ไตยอยางยิ่ง กอ ใหเกิดนิสัยราษฎรเลอื กผูปกครองของตนโดยอารมณในดานความชอบ พอรักใครย กยอ งนับถือเปน เรื่องสาํ คัญกวาในเรือ่ งหลกั เกณฑแ ละอุดมการณ ขอ นาสงั เกตอกี ประการหนงึ่ เก่ยี วกับการปกครองระบบเทวสิทธ์ิทีม่ ีตอการปกครองปจจุบัน คือ ระบบโครงสรา งของประชาคมไทยประกอบดวยชนช้ันใหญๆ เพียง 2 ช้ัน คือชนช้ันปกครองและชนช้ันถูกปกครอง ชนช้ันปกครองน้ันไดแก พระมหากษัตริยในฐานะเปนองคประมุขของชาติกับบรรดาขาราชการท้ังหลาย สวนชนช้ัน ถูกปกครองคือ บรรดาเกษตรกรพอคาและประชาชนทั่วไป อยางไรก็ดีความขัดแยงระหวางชนชัน้ ไมใครมี ทั้งนี้เพราะชนชั้นถูกปกครองยอมรับสถานะตนอันเปนผลทําใหประชาชนคอยพึ่งบริการจากทางราชการ อยูตลอดเวลา อาจเปนเพราะขาดกลุมผลประโยชนท่ีจะคอยรักษาผลประโยชนแทนประชาชน จึงเกิดชองวาง ระหวา งชนชน้ั ปกครองกบั ชนช้ันถูกปกครอง ทงั้ ยังเปนเคร่ืองชีใ้ หเ หน็ ถงึ แนวโนม ในทางท่ีประชาชนตองเปนผูอยูใต ปกครองในลกั ษณะนต้ี ลอดไป การทป่ี ลอยใหเ กดิ ชอ งวา งเชนนีท้ ําใหบรรดาขาราชการซ่ึงเปนชนช้ันผูปกครอง ตอ งรบั ภาระเปน ผปู กปอ งผลประโยชนข องประชาชนตลอดไป ในลกั ษณะเชน น้ีสภาพความนึกคิดระหวางผูปกครอง กับผูอยูใตปกครองมักมองไปคนละแงคนละมุม ความตองการของประชาชนจึงมักเปนสิ่งทีร่ ัฐหยิบยืน่ ให เสยี เปนสวนใหญ แตค วามตอ งการจะสนองเจตนารมณของประชาชนหรือไมก็เปนความยากลําบากอยูไ มนอยที่ จะทราบได

-7- 1.2.4 ลกั ษณะการปกครองของสมัยกรงุ ธนบรุ 8ี9 การปกครองในสมัยกรุงธนบุรีนั้น ยืดถือแบบการปกครองตามแบบกรุงศรีอยุธยา โดยแบง ออกเปน 2 ประเภท ดังนี้ การปกครองสวนกลาง กรงุ ธนบรุ ีเปน ศูนยกลาง มีอคั รมหาเสนาบดี ตาํ แหนง \" เจาพระยา \" จํานวน 2 ทา น ไดแ ก 1. สมหุ นายก เปนอัครมหาเสนาบดีฝายพลเรือน เปน ผูดแู ลหวั เมอื งฝายเหนอื ท้ังในราชการ ฝา ยทหารและพลเรือนในฐานะเจาเสนาบดีกรมมหาดไทย ผูเปนจะมียศเปน \"เจาพระยาจกั รีศรอี งครกั ษ\" หรือที่เรยี กวา \"ออกญาจักร\"ี 2. สมหุ พระกลาโหม เปน อัครมหาเสนาบดฝี ายทหาร เปนผูดูแลหวั เมืองฝา ยใตท้ังปวง ยศน้ัน กจ็ ะมี \"เจาพระยามหาเสนา\" หรือทเี่ รียกวา \"ออกญากลาโหม\" สว นจตุสดมภนน้ั ยงั มไี วเ หมือนเดิม มีเสนาบดตี ําแหนง \" พระยา \" จํานวน 4 ทา น ไดแ ก 1. กรมเวียง หรือ นครบาล มีพระยายมราชทําหนาที่ดูแลและรักษาความสงบเรียบรอย ภายในพระนคร 2. กรมวงั หรือ ธรรมาธิกรณ มีพระยาธรรมาธิกรณ ทาํ หนา ท่ดี ูแลความสงบเรียบรอยในเขต พระราชฐาน 3. กรมคลงั หรอื โกษาธบิ ดี มพี ระยาโกษาธบิ ดี ทําหนา ท่ดี แู ลการซื้อขายสนิ คา ภายหลงั ไดรับ การแตงต้ังใหดูแลหัวเมืองฝา ยตะวนั ออกดว ย 4. กรมนา หรอื เกษตราธกิ าร มีพระยาพลเทพ ทาํ หนาท่ีดูแลการเกษตรกรรมหรอื การประกอบ อาชพี ของประชากร การปกครองสวนภูมิภาค 1. หวั เมอื งช้นั ใน จะมีผรู ั้งเมืองเปน ผูปกครอง จะอยูรอบๆ ไมไ กลจากราชธานี 2. เมืองพระยามหานคร จะแบงออกไดเปน เมืองเอก โท ตรี จตั วา มเี จาเมืองเปน ผปู กครอง 3. เมอื งประเทศราช คอื เมืองทจี่ ะตองสงเครื่องราชบรรณาการมาใหกรุงธนบุรี ซงึ่ ในขณะน้นั จะมี นครศรธี รรมราช เชยี งแสน เชยี งใหม ลาํ ปาง ลําพูน พะเยา แพร นา น ปต ตานี ไทรบุรี ตรงั กานู มะริด ตะนาวศรี พทุ ไธมาศพนมเปญ จาํ ปาศักดิ์ หลวงพระบาง และ เวียงจันทน ฯลฯ 1.2.5 ลักษณะการปกครองของสมัยกรงุ รัตนโกสนิ ทร910 รูปแบบการปกครองของไทยแตสมัยเดิมมามีการเปลีย่ นแปลงไมมากนัก โดยเฉพาะในสมัย กรุงศรีอยธุ ยาตลอดระยะเวลาเกอื บ 500 ป มไิ ดการเปล่ยี นแปลงในรปู แบบการปกครองขนานใหญแตอยา งใด จนถึงรัชสมัยพระเจาอยูหัวแหงกรุงรัตนโกสินทร อันเปนระยะที่ประเทศไทยไดมีการติดตอกับตางประเทศ มากขึ้นกวาแตกอน วัฒนธรรมและอารยธรรมตางๆ ไดหล่ังไหลเขามาสูประเทศไทย ประกอบกับอิทธิพลในการ แสวงหา เมืองขึน้ ของชาติตะวันตกทีส่ ําคัญ 2 ชาติ คืออังกฤษและฝร่ังเศสกําลังคุกคามเขามาใกลประเทศไทย และประการสําคญั ท่ีสดุ ก็คอื พระอจั ฉรยิ ะของพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลาเจาอยูหัวทีท่ รงคาดการณ 9 ประวัติศาสตรการปกครองของประเทศไทย, หนา 2 . 10 ประวตั ศิ าสตรก ารปกครองของประเทศไทย, หนา 2 .

-8- สําคัญในอนาคตอยางถูกตอง จึงไดดําเนินรัฐประศาสนโยบายนําประเทศไทยใหพนวิกฤตการณจากการ คกุ คามทางการเมอื งมาได นาํ ประเทศไทยสคู วามกาวหนา ยุคใหมอันเปนกาวสําคัญท่ีเปนรากฐานในการปกครอง ปจจุบัน การปฏิรูปการบริหาร (Administrativereform) ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูห ัวในป พ.ศ. 2435 นี้ นับวาเปนการปฏิรูปการปกครองการบริหารที่สําคัญของชาติไทยและนํา ความเจรญิ รงุ เรืองนานัปมาสูประเทศชาตแิ ละปวงชาวไทย การปกครองในสมยั รตั นโกสนิ ทรต อนตน เปน การปกครองระบบสมบรู ณาญาสทิ ธิราชยจนถึงรัชกาล ท่ี 5 ไดมีการปฏิรูปการปกครองการบริหารท่ีสําคัญของชาติไทย โดยมีมูลเหตุสําคัญทีก่ อใหเกิดการปกครอง เนื่องจากในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว เหตุการณบานเมืองไดผันแปรแตกตาง กวาเดมิ เปน อนั มาก ทง้ั ความเจริญของบานเมืองก็เปนเหตุใหขาราชการเพ่ิมจํานวนมากข้ึนเปนลําดับ ลักษณะ การปกครองทใ่ี ชมาแตเดิมน้ันยอมพนความตองการตามสมัย สมควรทีจ่ ะไดรับการปรับปรุงแกไขเสียใหม โดยพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจาอยหู วั ไดท รงมพี ระราชดํารัสเกีย่ วกับเรอ่ื งน้ีวา \"..การปกครองบานเมืองของเราซึง่ เปนไปในปจจุบันนี้ ยังไมเปนวิธีการปกครองที่จะให การทงั้ ปวงเปน ไปโดยสะดวกไดแตเดิมมาแลว ครัน้ เมือ่ ลวงมาถึงปจจุบันบานเมืองยิง่ เจริญขึน้ กวาแตกอน หลายเทาการปกครองอยางเกานั้นก็ยิ่งไมสมกับความตองการของบานเมืองหนักขึ้นทุกที จึงไดมีความ ประสงคอ นั ยง่ิ ใหญที่จะแกไ ขธรรมเนยี มการปกครองใหส มกบั เวลาทีเ่ ปน การเจรญิ แกบ านเมือง......\" ประกอบดวยในรัชกาลของพระองคนัน้ เปนระยะเวลาทีล่ ัทธิจักรวรรดินิยมกําลังแผขยาย มาทางตะวนั ออกไกล ดวยนโยบาย Colonial agrandisement ประเทศมหาอํานาจตะวันตกเชนอังกฤษ และฝรั่งเศสไดประเทศขางเคียงรอบๆ ไทยเปนเมืองขึน้ และทัง้ สองประเทศยังมุงแสวงหาผลประโยชน จากประเทศไทย ดังเชนที่ฝรั่งเศสไดถือโอกาสทีไ่ ทยยังไมมีระบบการปกครองทีด่ ีและรักษาอาณาเขตได อยา งมีประสิทธภิ าพ ไดอา งวิธีการสํารวจทางวิชาการซึง่ เรียกวา \"Scientific expedition\" เปนเครื่องมือ โดยอาศัยปญหาเรือ่ งชายแดนเปนเหตุ กลาวคือ เมือ่ ฝรั่งเศสไดดินแดนญวนแลวไดตัง้ เจาหนาที่ของตน ออกเดินสํารวจพลเมืองและเขตแดนวามอี าณาเขตแนน อนเพยี งใด และเนือ่ งจากเขตแดนระหวางประเทศ ไทยมไิ ดกาํ หนดไวอยา งแนนนอนรัดกุม จึงเปนการงายทีพ่ วกสํารวจเหลานัน้ จะไดถือโอกาสผนวกดินแดน ของไทยเขาไปกับฝายตนมากขึ้นทุกที ดวยเหตุดังกลาวประเทศไทยจึงจําเปนตองปรับปรุงการปกครอง บา นเมืองใหเรียบรอยเพ่ือปอ งกนั เหตุดังกลาว มูลเหตุอีกประการหน่ึงของการปรับปรุงการปกครองก็คือ พระราชประสงคของพระบาทสมเด็จ พระจุลจอมเกลาเจาอยูห ัว ในอันท่ีจะยกเลิกขนบธรรมเนียมประเพณีท่ีเปนการกดข่ีกันหรือกอใหเกิดความอยุติธรรม แกอาณาประชาราษฎรซ่ึงมีอยูนั้นเสีย ขนบธรรมเนียมดังกลาวไดแกการมีทาส การใชจารีตนครบาลในการ พิจารณาความ พระราชประสงคของพระองคในเรื่องนี้ปรากฏในพระราชปรารภวาดวยเรื่องทาสและ เกษียณอายตุ อนหน่ึงวา \"ข า พ เ จ า มี ค ว า ม ป ร า ร ถ น า ว า ก า ร สิ ่ง ไ ร ซึ ่ง เ ป น ก า ร เ จ ริ ญ มี คุ ณ แ ก ร า ษ ฎ ร ค ว ร จ ะ เปนไปทลี ะเลก็ ทีละนอ ยตามกาลเวลา การสิ่งไรที่เปนธรรมเนียมบานเมืองมาแตโบราณแตไมเปนยุติธรรม กอ็ ยากจะเลกิ ถอนเสีย\"

-9- นอกจากน้ีพระราชประสงคของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยหู ัวในอนั ที่จะทรงนาํ เอาสง่ิ ใหมๆ มาใชในการปกครองประเทศ เชน ไดทรงจดั ต้ังคณะท่ีปรึกษาราชการแผนดนิ (Council of state) ประกอบดว ย เหลาสมาชิกตงั้ แต 10 - 20 นาย โดยมีพระมหากษัตริยเ ปนประธานสภาและไดทรงจดั ตั้งสภาท่ีปรึกษา ในพระองค (Privy council)ประกอบดว ยจาํ นวนสมาชิกสดุ แตพระประสงค ซ่ึงตอมาในป ร.ศ.113 ไดทรงยกเลกิ สภา ทีป่ รกึ ษาและจดั ต้งั คณะรฐั มนตรสี ภาขึ้นแทน อันประกอบดวยเสนาบดีหรอื ผแู ทนทรงโปรดเกลา ฯ แตง ต้งั อีก ไมน อยกวา 12 คน อนึ่งการเรมิ่ ใหมีการปกครองทองถ่ินก็เปน มลู เหตุสาํ คัญประการหนงึ่ ท่ีทําใหมกี ารปรบั ปรุง การปกครองในรชั สมยั ของพระองค เนอื่ งจากในรชั กาลท่ี 4 แหงกรุงรัตนโกสินทร ไดมีฝรัง่ ชาติตะวันตกหลายชาติเขามาทําหนังสือ สัญญาพระราชไมตรีกับประเทศไทย หนังสือสัญญาทีท่ ําขึน้ นัน้ ไดยอมใหฝรั่งมีสิทธิสภาพนอกอาณาเขต คือ ยอมใหฝรัง่ ตัง้ ศาลขึน้ เรียกวาศาลกงสุลขึ้นพิจารณาความของคนในบังคับของตนได อันเปนการไมยอมอยู ใตบ ังคับบัญชาของกฎหมายไทย ทง้ั น้เี นอ่ื งมาจากวาฝร่ังถือวากฎหมายและวิธีพิจารณาความของประเทศไทยยังไมมี ระเบียบแบบแผนดีพอ การที่ฝรั่งตางประเทศมีศาลกงศุลพิจารณาความของคนในบังคับของตนนั้นทําให ประเทศไทยมีความยุงยากทางการปกครองเกิดขึ้นเสมอ จึงทรงมีพระราชประสงคจะปรับปรุงการศาล ยุติธรรมและกฎหมายของประเทศใหเปนระเบียบเรียบรอยและเปนทีเ่ ชือ่ ถือแกตางประเทศ เพือ่ ขจัด ความยุง ยากอันเกิดจากสิทธิสภาพนอกอาณาเขตจึงไดมีการปรับปรุงดานตุลาการครัง้ ใหญในรัชสมัยของ พระองคด ว ย ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว มีการปฏิรูปการปกครองทีส่ ําคัญ และถอื ไดวา เปนการวางรากฐานระบบการปกครองมาจนถงึ ปจจบุ ัน ดังนี้ 1) การปรบั ปรงุ การบรหิ ารราชการในสวนกลาง ไดจัดแบงหนวยงานออกเปนกระทรวงตางๆ ตามลักษณะเฉพาะ เพือ่ ใหการบริหารงานดําเนินไปอยางมีประสิทธิภาพ โดยปรับปรุงการจัดระเบียบบริหาร ราชการสวนกลาง ซึง่ มีมาแตเดิมนับตัง้ แตการปฏิรูปการปกครองในสมัยกรุงศรีอยุธยา คือ มหาดไทย กลาโหม เวยี ง วงั คลงั นา อันไดใชเปนระเบียบปกครองประเทศไทยตลอดมาจนถึงรัชกาลที่ 5 เหตุแหงการปฏิรูป การปกครอง และระเบียบราชการสวนกลางในรัชกาลน้ี ก็เน่ืองจากองคการแหงการบริหารสวนกลาง ซ่ึงแบง ออกเปน 6 สว น ไมเพียงพอที่จะปฏิบตั ิราชการใหไดผลดี ความเจริญของประเทศและจํานวนพลเมืองเพิ่มขึ้น ขาราชการเพิ่มขึ้น แตองคการแหงราชการบริหารสวนกลางยังคงมีอยูเชนเดิมไมเพียงพอตอความตองการ ดวยเหตุดงั กลา ว จงึ ไดท รงต้งั กระทรวงเพิม่ ขน้ึ โดยไดทรงมีพระบรมราชโองการประกาศตัง้ กระทรวงแบบ ใหม และผูดํารงตําแหนงเสนาบดีกระทรวงตางๆ ขึ้น โดยไดจัดสรรใหอํานาจหนาที่และความรับผิดชอบ ของแตล ะกระทรวงใหเปน สดั สว น ดังนี้ คือ (1) กระทรวงมหาดไทย บังคับบัญชาหัวเมืองฝายเหนือ และเมืองลาวประเทศราช (ในชว งแรก) แตตอมาไดมีการโอนการบังคับบัญชาหวั เมืองทงั้ หมดทมี่ ีใหอยใู นความดูแลของกระทรวงมหาดไทย (2) กระทรวงกลาโหม บังคบั บัญชาหัวเมืองปก ษใ ต ฝา ยตะวนั ตกตะวันออกและเมือง มลายปู ระเทศราช เมื่อมกี ารโอนการบังคับบญั ชาหวั เมืองไปใหกระทรวงมหาดไทยแลว กระทรวงกลาโหม จงึ บังคบั บญั ชาฝายทหารเพยี งอยา งเดียวทั่วพระราชอาณาเขต (3) กระทรวงการตา งประเทศ (กรมทา) มหี นาทด่ี านการตา งประเทศ (4) กระทรวงวงั วา การในพระราชวงั

- 10 - (5) กระทรวงเมอื ง (นครบาล) การโปลิศและการบัญชีคน คือ กรมพระสรุ สั วดแี ละ รกั ษาคนโทษ (6) กระทรวงเกษตราธิการ วา การเพาะปลูกและการคา ปา ไม เหมอื งแร (7) กระทรวงพระคลัง ดแู ลเรื่องเงิน รายได รายจา ยของแผนดิน (8) กระทรวงยุติธรรม จัดการเรือ่ งศาลซ่ึงเคยกระจายอยูตามกรมตางๆ นํามาไวที่ แหง เดยี วกันทัง้ แพง อาญา นครบาล อุทธรณทั้งแผน ดนิ (9) กระทรวงยทุ ธนาธิการ ตรวจตราจัดการในกรมทหารบก ทหารเรือ (10) กระทรวงธรรมการ จัดการเกีย่ วกับการศกึ ษา การรักษาพยาบาล และอปุ ถัมภ คณะสงฆ (11) กระทรวงโยธาธกิ าร มีหนาทีก่ อ สรางทาํ ถนน ขดุ คลอง การชา ง การไปรษณยี โ ทรเลข การรถไฟ (12) กระทรวงมรุ ธาธกิ าร มหี นาทีร่ กั ษาพระราชลญั จกร รกั ษาพระราชกําหนดกฎหมาย และหนังสอื ราชการท้ังปวง เมื่อไดประกาศปรับปรุงกระทรวงใหมเสร็จเรียบรอย จึงไดประกาศต้ังเสนาบดีและให เลิกอัคร-เสนาบดีท้ัง 2 ตําแหนง คือ สมุหนายกและสมุหกลาโหม กับตําแหนงจตุสดมภใหเสนาบดีทุกตําแหนง เสมอกนั และรวมกันเปน ทป่ี ระชุมเสนาบดสี ภา หรือเรียกวา ลูกขุน ณ ศาลา ตอจากนั้นไดยุบรวมกระทรวงและ ปรับปรุงใหม เมือ่ สิน้ รัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูห ัว กระทรวงตางๆ ยังคงมีเหลืออยู 10 กระทรวง คอื กระทรวงมหาดไทย กระทรวงกลาโหม กระทรวงนครบาล กระทรวงการตางประเทศ กระทรวง พระคลังมหาสมบัติ กระทรวงวัง กระทรวงเกษตราธิการ กระทรวงยุติธรรม กระทรวงโยธาธิการ และ กระทรวงธรรมการ 2) การปรับปรุงการบริหารราชการสวนภูมิภาค ดวยเหตุทีม่ ีการรวมการบังคับบัญชา หัวเมืองซึ่งเคยแยกกนั อยูใน 3 กรม คอื มหาดไทย กลาโหม และกรมทา ใหมารวมกันอยูในกระทรวงมหาดไทย กระทรวงเดียว การปฏิรูปหนวยราชการบริหารสวนภูมิภาคจึงมีสภาพและฐานะเปนตัวแทน (field) หรือหนวยงาน ประจาํ ทอ งทข่ี องกระทรวงมหาดไทย หรือรัฐบาลกลางโดยสว นรวม ท้งั น้ไี ดม ีการเปล่ียนแปลงลักษณะการ ปกครองแบบเมอื งหลวง เมืองชัน้ ใน เมืองชั้นนอก เมืองพระยามหานครและเมืองประเทศราชเดิม เพื่อให ลกั ษณะการปกครองเปลย่ี นแปลงแบบราชอาณาจกั ร โดยการจัดระเบียบการปกครองใหมีลักษณะลดหลัน่ ตาม ระดับสายการบังคับบัญชาหนวยเหนือลงไปจนถึงหนวยงานชั้นรอง ตามลําดบั ดงั น้ี (1) การจดั รูปการปกครองมณฑลเทศาภบิ าล โดยการรวมหวั เมืองตา งๆ เปนมณฑล ตามสภาพภมู ิประเทศและความสะดวกแกการปกครอง มีสมุหเทศาภิบาลซง่ึ พระบาทสมเด็จพระเจา อยูหวั ฯ ทรงเลือกสรรจากผทู รงคุณวุฒทิ ่ีมคี วามสามารถสูงและเปนท่ีวางพระราชหฤทยั แตงตง้ั ใหไ ปบริหาร ราชการตางพระเนตรพระกรรณ (2) การจัดรูปการปกครองเมือง มีการปกครองใชขอบังคับลักษณะการปกครอง ทองทีซ่ ึง่ มีบทบัญญัติเกีย่ วกับการจัดหนวยบริหารที่ชือ่ วา \"เมือง\" ใหม โดยใหรวมทองท่ีหลายอําเภอเปนหัวเมืองหน่ึง และกําหนดใหมีพนักงานปกครองเมืองแตละเมืองประกอบดวยผูวาราชการเมืองเปนผูบังคับบัญชาเมือง และมีคณะกรรมการเมือง 2 คณะ คือ กรมการในทําเนียบและกรมการนอกทําเนียบเปนผูช วยเหลือและ ใหคาํ แนะนําพระมหากษัตริยท รงเลือกสรรและโยกยายผวู า ราชการเมอื ง

- 11 - (3) การจดั การปกครองอําเภอ อําเภอเปนหนว ยบริหารราชการระดับถัดจากเมือง เปนหนวยปฏิบัติราชการหนวยสุดทายของรัฐทีจ่ ะเปนผูบ ริการราชการในทองที่ และใหบริการแกประชาชน ตามนโยบายของรัฐบาลกลาง เปนหนวยการปกครองทีจ่ ัดตัง้ ขึน้ โดยการรวมทองทีห่ ลายตําบลเขาดวยกัน มีกรมการอําเภอซ่ึงประกอบดวยนายอําเภอ ปลัดอําเภอ และสมุหบัญชีอําเภอ รวมกันรับผิดชอบในราชการ ของอําเภอ โดยนายอาํ เภอเปน หัวหนา ทง้ั นี้ การแตง ต้งั โยกยา ยนายอําเภอ เปนอํานาจของขาหลวงเทศาภิบาล สาํ หรับตําแหนง ลําดบั รองๆ ลงไปซง่ึ ไดแกปลดั อําเภอ สมุหบัญชีอําเภอ และเสมียนพนักงาน ผูวาราชการเมือง มอี ํานาจแตง ตั้งโยกยา ย หากทองที่อําเภอใดกวางขวางยากแกก ารท่ีกรมการอําเภอจะไปตรวจตราใหท่ัวถึงไดและ ทองทีน่ ั้นยังมีผูคนไมมากพอทีจ่ ะยกฐานะเปนอําเภอ หรือกรณีทีท่ องทีข่ องอําเภอมีชุมชนที่อยูห างไกลที่วาการ อําเภอก็ใหแบงทองทีอ่ อกเปนกิง่ อําเภอ เพือ่ ใหมีพนักงานปกครองดูแลได แตกิง่ อําเภอยังคงเปนสวนหนึ่งของ อาํ เภอและอยูในกํากับดูแลของกรมการอําเภอ (4) การจัดรูปการปกครองตําบล หมูบาน อําเภอแตละอําเภอมีการแบงซอยพืน้ ที่ ออกเปนหลายตําบล และตําบลก็ยังซอยพ้ืนท่ีออกเปนหมูบาน ซ่ึงเปนหนวยการปกครองสุดทายทีใ่ กลชิด ประชาชนมากที่สุด การปกครองระดับนีม้ ุง หมายทีจ่ ะใหราษฎรในพื้นทีเ่ ลือกสรรบุคคลขึน้ ทําหนาทีเ่ ปน ธุระในการรักษาความสงบเรียบรอย โดยเปนทั้งตัวแทนประชาชนในพ้ืนท่ีปฏิบัติงาน และเปนสือ่ เชือ่ มโยง ระหวา งรฐั บาลกบั ประชาชน คือเปนผูประสานงานชวยเหลืออําเภอและเปนตัวแทนของรัฐสอดสองดูแลทุกข สุขของราษฎร ตลอดจนชว ยเกบ็ ภาษอี ากรบางอยางใหร ฐั 3) การปรับปรุงการบริหารราชการสวนทองถิน่ การปฏิรูปการจัดระเบียบการปกครอง ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูห ัว เริ่มตนจากการปฏิรูปการปกครองในสวนกลางกอน จากนน้ั จงึ ปรบั ปรงุ การปกครองสว นภูมิภาคภายใตระบบเทศาภิบาล โดยเร่ิมดําเนินการจัดต้ังมณฑลเทศาภิบาล ตามแบบแผนใหม 3 มณฑลแรก (มณฑล พิษณุโลก ปราจีนบุรี มณฑลนครราชสีมา) ในป พ.ศ.2437 และ ไดใชเวลารวม 13 ป จงึ จัดระบบการปกครองแบบเทศาภิบาลไดท่ัวประเทศในป พ.ศ.2450 ในระหวางท่ีดําเนินการ ปรบั ปรุงการปกครองสว นภมู ิภาคดังกลาว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาฯ ทรงริเร่ิมแนวคิดเกีย่ วกับการมี สว นรว มในการปกครองตนเองของประชาชนในทองถ่ินจากตางประเทศมาดําเนินการ โดยริเร่ิมทดลองใหมีการ จัดการสุขาภิบาลกรุงเทพฯ และการสขุ าภบิ าลหวั เมอื ง รายละเอียดดังน้ี (1) การจดั การสขุ าภิบาลกรุงเทพฯ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวไดทรงเริ่มใหจัดการบํารุงทองถิ่น แบบสุขาภิบาลข้ึนในกรุงเทพ อันเปนอิทธิพลสืบเน่ืองมาจากการท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูห ัว ทรงมีโอกาสไปดู กิจการตางๆในยโุ รป และเนอ่ื งจากเจา พระยาอภัยราชา(โรลังยัคมินส) ท่ีรักษาราชการท่ัวไปของประเทศในขณะน้ัน ไดก ราบทูลกบั พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจาอยหู วั วา ชาวตางประเทศมักติเตียนวากรุงเทพฯ สกปรก ไมมีถนนหนทางสมควรแกฐานะเปนเมืองหลวงพระองค จงึ โปรดเกลา ใหจ ัดสขุ าภิบาลกรงุ เทพฯ ข้นึ โดยมี พระราชกาํ หนดสขุ าภบิ าลกรงุ เทพฯ ร.ศ.116 ออกใชบ งั คบั การจดั การดาํ เนนิ งานเปน หนา ทข่ี องกรมสขุ าภบิ าล โดยในการบรหิ ารกจิ การในทองท่ีของสุขาภบิ าลน้นั พระราชกาํ หนดไดกาํ หนดใหม ีการประชุมปรึกษากนั เปน คราวๆ หนา ที่ของสขุ าภบิ าลกรุงเทพฯ มีดังน้ี ก. หนาท่ีในการทําลายขยะมลู ฝอย ข. หนา ทใี่ นการจัดใหมสี วมสําหรบั มหาชนท่วั ไป ค. หนา ท่ใี นการควบคมุ อาคาร สงิ่ ปลูกสราง

- 12 - ง. หนาทใี่ นการยายส่งิ โสโครกและสงิ่ กอความราํ คาญแกประชาชน (2) การจดั การสุขาภิบาลหวั เมอื ง เนื่องจากการจัดการสุขาภิบาลขึ้นทีต่ ําบลทาฉลอม จังหวัดสมุทรสาครไดรับความสําเร็จ เปนอยางดีเปน ประโยชนต อทองถน่ิ เปน อันมาก ท้งั ยงั ไดรบั ความนิยมจากประชาชนดวย จึงทรงมีพระราชดําริ เห็นสมควรทีจ่ ะขยายกิจการสุขาภิบาลใหแพรหลายไปยังทองถิน่ ตางๆ แตทรงเห็นวาทองทีท่ ีจ่ ะจัดใหมี สขุ าภิบาลตามหวั เมืองตา งๆ ยอมแตกตา งกันไมเหมาะท่จี ะใชระเบียบสุขาภิบาลแบบเดียวกัน โปรดเกลา ใหจ ดั สุขาภบิ าล จงึ ไดต ราพระราชบัญญัติจัดการสุขาภบิ าลตามท่ีหัวเมือง ร.ศ.127 ข้ึน พระราชบัญญัตินีม้ ี ผลใชบังคบั ท่ัวราชอาณาจักร โดยเมื่อสมควรจะจัดการสขุ าภิบาลขึ้นในทองที่ใดก็จะไดประกาศจัดการสุขาภิบาล ทองท่นี ้นั และใชพระราชบัญญัติจัดการสุขาภบิ าลตามทหี่ ัวเมอื ง ร.ศ.127 บงั คับ ตอมากระทรวงมหาดไทยไดร บั หนา ทใี่ นดานการอนามัยและการศึกษาข้ันตนของ ราษฎร จึงไดคิดแยกเปน \"กรมการตําบล\" แตเพือ่ ใหขาหลวงเทศาภิบาลทดลองนําไปจัด ปรากฏวาผลดี เฉพาะในการศึกษาของราษฎร จึงไดแกไขประราชบัญญัติดังกลาวไดแบงสุขาภิบาลออกเปน 2 ชนิดคือ สุขาภบิ าลเมืองและสุขาภบิ าลตาํ บล โดยสขุ าภิบาลแตล ะชนิดมหี นาที่ ก. รักษาความสะอาดในทองที่ ข. การปองกนั และรกั ษาความเจ็บไขในทอ งท่ี ค. การบาํ รงุ และรกั ษาทางไปมาในทองท่ี ง. การศึกษาชั้นตน ของราษฎร พระราชบัญญัติทั้งสองฉบับไดใชอ ยจู นกระทงั่ หมดสมยั ที่สมเด็จกรมพระยาดํารง ราชานุภาพทรงดํารงตําแหนงของเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย ตอมาในรัชสมัยของพระบาทสมเดจ็ พระ มงกฎุ เกลา เจา อยหู วั พระองคไ มม นี โยบายสง เสรมิ การกระจายอาํ นาจการปกครองของประเทศและสขุ าภบิ าลเร่มิ ประสบปญหาตางๆ จึงทําใหการทํางานของสุขาภิบาลหยุดชะงักและเฉื่อยลงตามลําดับ จวบจนถงึ การเปลี่ยนแปลง การปกครองในป พ.ศ.2475 คณะราษฎรมุงหวงั ทจี่ ะสถาปนาระบอบการปกครองแบบประชาธปิ ไตยขน้ึ ในประเทศไทย จงึ ตราพระราชบัญญตั กิ ารจดั ระเบยี บเทศบาล พ.ศ. 2476 เพอื่ สงเสริมใหมีการปกครองทองถน่ิ รูปแบบเทศบาลอยางกวางขวาง การปกครองในระบอบประชาธิปไตย ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูห ัวรัชกาล ท่ี 7 แหง ราชวงศจ กั รี ทรงมพี ระราชประสงคท จ่ี ะพระราชทานรัฐธรรมนูญเพ่ือเปนหลักในการปกครองประเทศ ใหแ กป ระชาชนชาวไทย หลังจากเสดจ็ ประพาสสหรฐั อเมรกิ าแลวไดทรงมพี ระราชดาํ ริหารือที่ปรกึ ษาเก่ียวกับการ ท่ีจะพระราชทานรัฐธรรมนูญใหแกปวงชนชาวไทย และท่ีปรึกษาไดเสนอความเห็นวาการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยนั้นควรจัดใหมีการศึกษาเพื่อสงเสริมความเขาใจเรื่องดังกลาวแกประชาชน โดยเฉพาะการเลือกต้ัง สมาชกิ สภาผูแทนราษฎร มิฉะน้ันผลท่ีไดจากการพระราชทานรัฐธรรมนูญก็จะไมเปนไปตามพระราชปณิธาน ทตี่ ัง้ ไวแตเ ดมิ การปฏิวตั เิ มอื่ วันท่ี 24 มถิ นุ ายน 2475 ทาํ ใหก ารปกครองระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชสิ้นสุดลง โดยคณะผรู กั ษาการพระนครประกอบดว ยพนั เอกพระยาพหลพลพยุหเสนา พันเอกพระยาทรงสุรเดช และพันเอก พระยาฤทธิอาคเนย เปนผูบริหารประเทศ และตอมาเมือ่ วันที่ 27 มิถุนายน 2475 ไดมีการประกาศใช รัฐธรรมนญู ชั่วคราวซง่ึ ถือไดว าเปนรฐั ธรรมนญู ฉบับแรกของประเทศไทย เรยี กวา \"พระราชบญั ญตั ิธรรมนญู การ

- 13 - ปกครองแผนดนิ สยามช่วั คราว พ.ศ. 2475\" ขึ้น ซึ่งรฐั ธรรมนูญฉบับน้ี มุงสถาปนาการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย สําหรับชว งหัวเลย้ี วหวั ตอ ทสี่ าํ คัญ โดยมสี าระสาํ คัญ ดังนี้1011 1) อาํ นาจสงู สดุ ของประเทศเปนของราษฎร ซึง่ นบั เปน ครง้ั แรกในประวัตศิ าสตรท ถี่ ือวา อาํ นาจ อธิปไตยเปนของประชาชน 2) องคกรผูใชอํานาจแทนราษฎร ไดแก พระมหากษัตริย สภาผูแทนราษฎร คณะกรรมการราษฎร และศาล 3) ประมขุ ของประเทศ คอื พระมหากษตั รยิ  และกจิ การสญั ของรฐั ตอ งทาํ ในพระปรมาภิไธย ของพระมหากษัตริย 4) เปน การปกครองแบบรฐั บาลภายใตร ฐั สภา หรอื แบบสมชั ชา (Assembiy Govemment) มีสภาเดยี ว คือ สภาผแู ทนราษฎร และกําหนดใหคณะกรรมการราษฎรซ่งึ มีจํานวน 15 นาย มีอาํ นาจ และหนา ทด่ี าํ เนนิ การใหเปน ไปตามวัตถุประสงคข องสภาผูแทนราษฎร ฝายบริหารไมมีอํานาจยุบสภา 5) สภาผูแทนราษฎร ประกอบดวยสมาชิกท่ีมาจากการแตงตง้ั ในสมัยท่ี 1 มาจากการเลอื กตง้ั และแตง ต้ังในสมยั ท่ี 2 แลพมาจากการเลือกต้ังทงั้ หมดในสมยั ท่ี 3 โดยกาํ หนดใหใชร ะบบเลอื กต้งั แบบ ทางออม ท่ีมถี ึงสามขั้นตอน กลาวคอื ขนั้ ตอนที่หนงึ่ ราษฎรในหมูบานเลอื กผแู ทนหมบู า น ข้ันตอนที่สอง ผแู ทนหมูบานเลือก ขั้นตอนทห่ี น่ึง ผูแทนตําบลเลือกสมาชิกในสภาผุแทนราษฎร สภาผูแ ทนราษฎรมอี าํ นาจออกกฎหมาย ควบคมุ ดแู ลการบรหิ ารประเทศ ถอดถอนกรรมการ ราษฎรและขาราชการทุกระดับ และวินจิ ฉยั การกระทําของพระมหากษัตริย 6) ศาลมอี ํานาจพิจารณาคดีตามกฎหมาย แตไมม ีหลกั ประกันความอสิ ระของผพู ิพากษา ตอ มาเมอ่ื วนั ท่ี 10 ธนั วาคม 2475 ไดม กี ารประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ฉบับที่ 2 คอื “รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รสยาม พ.ศ. 2475”12 สาระสาํ คัญของรัฐธรรมนูญฉบับนีท้ ไี่ ดรบั การขนานนามวาเปนฉบับ “ถาวร” เพื่อใหเหน็ ความแตกตางจากฉบบั แรก มีดงั น้ี 1) ใชค ําวา “คณะรัฐมนตรี” แทนคณะกรรมการราษฎร โดยมี “นายกรัฐมนตรี” เปนหัวหนา และ ใชคําวา “รัฐมนตรี” แทนกรรมการราษฎร ๒) พระมหากษตั รยิ ท รงใชอาํ นาจตามทร่ี ฐั ธรรมนญู กาํ หนดผา นทางสภาผแู ทนราษฎร คณะรฐั มนตรี และศาล ซง่ึ เปน ไปตามทฤษฎกี ารแบง แยกอาํ นาจ (separation of power) 3) เปน การปกครองระบอบรฐั สภา (Parliamentary sestem) ใชร ะบบสภาเดยี ว คือ สภาผแู ทนราษฎร 4) สมาชกิ สภาผแู ทนราษฎร ประกอบดว ยสมาชกิ 2 ประเภท คอื ประเภทแรกมาจากการเลือกต้ัง มิไดบ ญั ญัติไวใ นรัฐธรรมนูญ หากแตบ ัญญัตไิ วใ นพระราชบัญญตั เิ ลือกตงั้ ซ่งึ กําหนดใหใ ชว ธิ ีเลือกตั้งแบบทางออม (เลอื กตัง้ ผา นผแู ทนราษฎร) และพระมหากษัตรยิ แตงต้งั มจี ํานวนเทากัน โดยใหสมาชิกประเภทท่ี 2 เปน พีเ่ ลี้ยง สมาชิกประเภทท่ี 1 ซ่ึงเปนการนําเอาหลักประชาธิปไตยภายใตการดูแลกํากับตามรัฐธรรมนญู ฉบับที่ 1 มาบัญญัตไิ ว 11 ศาสตราจารย ดร.บญุ มี มวี งศอโุ ฆษ, กฎหมายรัฐธรรมนญู (กรุงเทพฯ : โครงการตําราและเอกสารประกอบการสอนคณะนิติศาสตร มหาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร, 2522), หนา 236 12 ศาสตราจารย ดร.บญุ มี มวี งศอโุ ฆษ, เร่อื งเดยี วกัน, หนา 236 - 237

- 14 - ท้ังน้ีไดก ําหนดใหอยางชาไมเ กนิ 10 ป นบั แตว ันใชร ัฐธรรมนูญนี้ สมาชิกสภาผูแทนราษฎรตองมาจากการเลอื กตัง้ ทงั้ หมด 5) คณะรฐั มนตรี ไดแ ก นายกรฐั มนตรี และรัฐมนตรอี ีก 14 – 24 คน โดยมนี ายกรฐั มนตรแี ละ รฐั มนตรอี กี 14 คน มาจากสมาชกิ สภาผแู ทนราษฎร รฐั มนตรนี อกเหนอื จากนน้ั ไมตอ งเปนสมาชกิ สภาผูแทน ราษฎร 6) คณะรฐั มนตรบี รหิ ารราชการแผน ดนิ ภายใตค วามไวว างใจของสภาผแู ทนราษฎร ขณะเดยี วกนั คณะรฐั มนตรีก็อาจถวายคาํ แนะนําใหพ ระมหากษตั ริยยบุ สภาผแู ทนราษฎรได 7) รบั รองความเสมอภาคและสิทธิเสรีภาพของประชาชน และใหสิทธิเลือกตั้งแกสตรีดวย 8) กาํ หนดหนาท่ีของชนชาวสยามเปนครั้งแรก 9) รบั รองความเปน อสิ ระของผพู ิพากษา 10) ใหกฎหมายใดๆ ทม่ี ีขอความขัดหรือแยงกับรัฐธรรมนูญเปนโมฆะ แตม ิไดมีการระบุเก่ยี วกบั องคกรผูมอี ํานาจวนิ ิจฉยั ช้ีขาด 11) พระมหากษัตริยทรงมีอาํ นาจออกพระราชกําหนดใชบ ังคบั ได ดังเชนพระราชบญั ญัติในบางกรณี 12) พระมหากษตั รยิ ทรงดํารงอยูในฐานะเปนที่เคารพสักการะ ผูใ ดจะละเมิดมิได 13) หา มพระบรมวงศานวุ งศช นั้ หมอ มเจา ขึน้ ไป เกย่ี วขอ งกับการเมือง รฐั ธรรมนญู ฉบับนม้ี กี ารแกไขเพิ่มเตมิ มี 3 ครง้ั โดยครั้งท่ีสําคญั คือ การแกไ ขเพิ่มเติม เมื่อวันที่ 6 ตลุ าคม 2482 ซ่ึงมีการเปลี่ยนนามประเทศจาก “สยาม” เปน “ไทย” 1.3 การปกครองของไทยในปจจุบัน 1.3.1 รูปแบบการปกครองปจจุบัน ประเทศไทยมีรูปแบบรัฐเปนราชาธิปไตยภายใตรัฐธรรมนูญ และใชการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบรัฐสภา หรือทีร่ ัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทยเรียกรวมกันวา ระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข รัฐธรรรมนูญฉบับปจจุบัน คือ รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 25501213 ซึ่งเปนฉบับที่ 18 อันกําหนดรูปแบบองคกรบริหารอํานาจท้ังสาม สว นดังนี้ 1) อํานาจนติ บิ ัญญัติ มรี ฐั สภาในระบบสองสภา อันประกอบดวยสภาผแู ทนราษฎร และวุฒสิ ภา มีสมาชิกรวมกนั ทั้งส้ิน 650 คน เปน องคก รบริหารอํานาจ มีประธานรัฐสภาเปน ประมขุ แหง อาํ นาจ 2) อาํ นาจบรหิ าร มีนายกรฐั มนตรีซงึ่ มาจากการแตง ตง้ั โดยพระมหากษตั รยิ ตามคาํ กราบบงั คมทลู ของประธานรฐั สภาและคณะรัฐมนตรี ซ่งึ พระมหากษัตรยิ ทรงแตงต้ังตามคาํ กราบบังคมทลู ของนายกรัฐมนตรี เปน องคกรบริหารอํานาจ นายกรัฐมนตรีเปนประมุขแหงอํานาจ 3) อาํ นาจตลุ าการ มีระบบศาล ซ่งึ ประกอบดวยศาลยตุ ธิ รรม ศาลรฐั ธรรมนูญ และศาลปกครอง เปนองคกรบริหารอํานาจ มีประธานศาลฎกี า ประธานศาลรัฐธรรมนูญ และประธานศาลปกครองสูงสุด เปนประมุขในสวนของตน สภาผูแทนราษฎรประกอบดวยผูแทนราษฎรจํานวน 500 คน มาจากการเลือกต้ังแบบแบงเขตจํานวน 375 คน และมาจากการเลือกตั้งแบบบัญชีรายชือ่ จํานวน 125 คน อยูในตําแหนงคราวละ 4 ป วุฒิสภา ประกอบดวยสมาชกิ จํานวน 150 คน มาจากการเลอื กตง้ั จงั หวดั ละ 1 คน (รวมกรงุ เทพมหานคร) และมาจาก 13 “รัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช 2550,” ราชกิจจานุเบกษา เลม ที่ ๑๒๔ ตอนท๔่ี ๗ ก (๒๔ สงิ หาคม ๒๕๕๐) หนา 1

- 15 - การสรรหาจากกลุมอาชีพ 74 คน โดยมีคณะกรรมการสรรหาสมาชิกวุฒิสภา 7 คนอยูในตําแหนงคราวละ 6 ป และไมสามารถเปนสมาชิกวุฒิสภาติดตอกันเกิน 1 วาระ นายกรัฐมนตรีดํารงตําแหนงคราวละ 4 ป ตาม สภาผแู ทนราษฎร และไมสามารถดํารงตําแหนงติดตอกันไดเกิน 8 ป นายกรัฐมนตรีมิไดรับการเลือกตั้งโดยตรง จากประชาชน แตไดรับการลงมติเห็นชอบโดยสภาผูแทนราษฎร ศาลรัฐธรรมนูญมีวาระ 9 ป ประกอบดวยตุลาการ 9 คน 1.3.2 การแบงเขตการปกครอง พระราชบญั ญัติระเบียบบรหิ ารราชการแผนดิน พ.ศ. 25451314 ประเทศไทยแบง เขตการ บริหารดังน้ี 1) การจดั ระเบียบบรหิ ารราชการสวนกลาง แบงสวนราชการออกเปน สาํ นักนายกรัฐมนตรี กระทรวง ทบวง กรม ซึ่งตามพระราชบัญญัติปรับปรงุ กระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 แบงการบรหิ าร ราชการสว นกลางใหมกี ระทรวง และสวนราชการทีม่ ีฐานะเปน กระทรวง ดังน้ี (1) สํานักนายกรัฐมนตรี (2) กระทรวงกลาโหม (3) กระทรวงการคลงั (4) กระทรวงการตางประเทศ (5) กระทรวงการทองเทย่ี วและกีฬา (6) กระทรวงการพัฒนาสงั คมและความม่ันคงของมนุษย (7) กระทรวงเกษตรและสหกรณ (8) กระทรวงคมนาคม (9) กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสงิ่ แวดลอม (10) กระทรวงเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสาร (11) กระทรวงพลงั งาน (12) กระทรวงพาณิชย (13) กระทรวงมหาดไทย (14) กระทรวงยุติธรรม (15) กระทรวงแรงงาน (16) กระทรวงวัฒนธรรม (17) กระทรวงวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี (18) กระทรวงศกึ ษาธกิ าร (19) กระทรวงสาธารณสุข (20) กระทรวงอุตสาหกรรม 2) การบริหารราชการสวนภูมิภาค มกี ารจัดระเบียบบริหารราชการสวนภูมภิ าค ดังนี้ 14 “พระราชบญั ญตั ริ ะเบยี บบรหิ ารราชการแผน ดิน พ.ศ. 2545,” ราชกจิ จานุเบกา เลม ท่ี ๑๐๘ ตอนที่ ๑๕๖ (4 กันยายน 2553) ฉบบั พเิ ศษ หนา 1

- 16 - (1) จงั หวดั 76 จังหวัด (ไมน ับกรงุ เทพมหานครวา เปนจงั หวดั ) (2) อาํ เภอ 878 อาํ เภอ (3) ตาํ บล 7,255 ตําบล 3) การบริหารราชการสวนทองถิ่น มกี ารจดั ระเบียบบรหิ ารราชการสว นทอ งถิ่น ดงั น้ี 3.1 องคก ารบรหิ ารสว นจงั หวดั จดั ต้ังโดยพระราชบัญญัติองคการบรหิ ารสวนจงั หวดั พ.ศ. 2540 แกไขเพ่มิ เตมิ ฉบับท่ี 3 พ.ศ. 254615 โดยมีอยูใ นทุกจังหวัดๆ ละ 1 แหง รวม 76 แหง มีฐานะเปนนิติบุคคล และมีพืน้ ที่รับผิดชอบทั่วทัง้ หวัด โดยทับซอนกับพืน้ ที่ของหนวยการบริหารราชการสวนทองถิน่ อื่น คือ เทศบาล และองคการบรหิ ารสว นตําบลในจงั หวดั น้นั ปจจุบันมีจํานวน 76 แหง 1516 3.2 เทศบาล มีการจัดตัง้ เทศบาลขึน้ ในป พ.ศ. 2476 โดยมีการตราพระราชบัญญัติ จดั ระเบยี บเทศบาล พ.ศ. 24761617 มกี ารยกฐานะสุขาภบิ าลข้ึนเปน เทศบาลหลายแหง ตอ มาไดมีการแกไข เปลย่ี นแปลงยกเลิกกฎหมายเกี่ยวกับเทศบาลหลายครั้ง จนในทสี่ ุดไดมกี ารตราพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 ยกเลิกพระราชบัญญตั เิ ดิม ท้ังหมดขณะน้ยี ังมผี ลบงั คบั ใชซ่ึงมีการแกไขครั้งสุดทาย โดยพระราชบัญญัติ เทศบาล (ฉบบั ท่ี 12) พ.ศ. 2543 ในปจจบุ นั เทศบาลท่ัวประเทศมจี ํานวน 2,010 แหง ดังน้ี1718 (1) เทศบาลนคร จํานวน 26 แหง (2) เทศบาลเมือง จาํ นวน 144 แหง (3) เทศบาลตาํ บล จํานวน 1,840 แหง 3.3 สุขาภบิ าล (ถูกยกฐานะไปเปน เทศบาลท้งั หมดในป พ.ศ. 2542) 3.4 ราชการสวนทอ งถน่ิ อ่ืนตามท่มี ีกฎหมายกําหนด ไดแ ก (1) กรงุ เทพมหานคร มลี กั ษณะเปน เขตการปกครองพเิ ศษตามพระราชบัญญัตริ ะเบียบ บรหิ ารราชการกรงุ เทพมหานคร พ.ศ. 25281819 กําหนดใหกรุงเทพมหานครเปนทบวงการเมอื ง มีฐานะ เปน ราชการบรหิ ารสว นทอ งถน่ิ นครหลวง มีผวู า ราชการกรงุ เทพมหานคร มาจากการเลือกตั้ง และเปน ผรู ับผิดชอบ ในการบรหิ ารงาน อยใู นตาํ แหนงตามวาระคราวละ 4 ป นบั แตว นั เลอื กตัง้ การดาํ เนินงานมสี ภากรุงเทพมหานคร ท่ไี ดรบั เลือกต้งั โดยตรงทํางานรว มดว ย (2) เมอื งพัทยา เปนหนว ยการปกครองสวนทองถิ่นรูปแบบพิเศษ ที่จดั ตั้งโดยพระราชบัญญตั ิ ระเบยี บบรหิ ารราชการเมอื งพทั ยา พ.ศ. 25211920 โดยการยบุ เลกิ สขุ าภบิ าลนาเกลอื ซง่ึ เจตนารมณใ นการจดั ตงั้ เมอื งพัทยาใหเปน องคก รปกครองสว นทอ งถ่นิ รูปแบบพิเศษของรฐั บาลสมยั นนั้ กเ็ พ่ือทดลองนาํ เอาระบบการ จดั การปกครองแบบผจู ดั การเมือง (City Manager) หรอื ทเี่ รยี กกันวา รปู แบบสภา-ผจู ดั การ ทเ่ี ทศบาลหลายแหง ในประเทศสหรฐั อเมริกาใชอยูนํามาทดลองใชในประเทศไทย โดยหากเปน ไป 15 “พระราชบญั ญตั อิ งคก ารบริหารสว นจงั หวดั พ.ศ. 2540,” ราชกจิ านุเบกษา เลม ที่ 114 ตอนท่ี 62 (31 ตุลาคม 2540) หนา 1 16 ประกาศกรมการปกครอง เรื่องแจงขอมูลทางปกครอง ประกาศ ณ วันที่ 20 เมษายน 2554, หนา 2 17 “พระราชบัญญัตจิ ดั ระเบียบเทศบาล พ.ศ. 2476,” ราชกจิ านุเบกษา เลมท่ี 70 ตอนที่ 14 (17 กมุ ภาพันธ 2496) หนา 222 18 ประกาศกรมการปกครอง เรื่องแจงขอมูลทางปกครอง ประกาศ ณ วันที่ 20 เมษายน 2554, หนา 2 19 “พระราชบญั ญตั ิระเบยี บบรหิ ารราชการกรงุ เทพมหานคร พ.ศ. 2528,” ราชกิจานเุ บกษา เลม ท่ี 102 ตอนที่ 115 (31 สงิ หาคม 2528) ฉบบั พเิ ศษ หนา 1 20 “พระราชบัญญัตริ ะเบยี บบรหิ ารราชการเมืองพทั ยา พ.ศ. 2521,” ราชกิจานเุ บกษา เลมที่ 116 ตอนท่ี 120 ก (28 พฤศจิกายน 2542) หนา 21

- 17 - ตามระบบของประเทศสหรัฐอเมริกานั้น จะตองมกี ารเลือกตั้งสมาชิกสภาทองถนิ่ (local council) และสว นทองถ่นิ จะเปน ผจู ดั หาวาจา งผูท่มี ีความเหมาะสมมาเปน ผูจดั การเมือง กลาวคือ สภาเปนผูวา จา งผจู ัดการซ่งึ จะอยู ในวาระที่กําหนด เชน 2 ป หรือ 4 ป (3) องคก ารบรหิ ารสว นตาํ บล มีชื่อยอเปน ทางการวา อบต. มฐี านะเปนนิตบิ คุ คล และเปน ราชการบรหิ ารสว นทองถ่ินรูปแบบหนึง่ ซงึ่ จดั ต้งั ขึ้นตามพระราชบัญญัตสิ ภาตําบลและองคก ารบริหารสวนตําบล พ.ศ. 25372021 และทแ่ี กไ ขเพ่ิมเติมจนถงึ ฉบับท่ี 6 พ.ศ. 2552 โดยยกฐานะจากสภาตําบล ทีม่ ีรายไดโ ดยไมร วม เงนิ อดุ หนนุ ในปง บประมาณที่ลวงมาติดตอกนั สามปเฉลี่ยไมต า่ํ กวา ปล ะหนงึ่ แสนหาหมื่นบาท ปจจบุ ันมอี งคก าร บริหารสว นตาํ บลทั่วประเทศทั้งส้นิ จาํ นวน 5,765 แหง 2122 ....................................................... 21 “พระราชบญั ญตั ิสภาตาํ บลและองคการบรหิ ารสวนตําบล พ.ศ. 2537,” ราชกิจานุเบกษา เลม ที่ 111 ตอนที่ 53 ก (2 ธนั วาคม 2537) หนา 11 22 ประกาศกรมการปกครอง เรื่องแจงขอมูลทางปกครอง ประกาศ ณ วันที่ 20 เมษายน 2554, หนา 2

บทที่ 2 กฎหมายในความรับผิดชอบของกระทรวงมหาดไทย 2.1 กระทรวงมหาดไทย (Ministry of Interior) 2.1.1 สวนราชการในสังกัด ตามพระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545 กระทรวงมหาดไทยมหี นวยงานในสังกดั ประกอบดวย 1) สาํ นกั งานรฐั มนตรี (Office of the Minister) 2) สาํ นกั งานปลัดกระทรวง (Office of the Permanent Secretary for Interior) 3) กรมการปกครอง (Department of Provincial Administration) 4) กรมการพัฒนาชมุ ชน (Community Development Department) 5) กรมทดี่ ิน (Department of Lands) 6) กรมปองกันและบรรเทาสาธารณภัย (Department of Disaster Prevention and Mitigation) 7) กรมโยธาธกิ ารและผงั เมือง (Department of Public Works and Town and Country Planning) 8) กรมสง เสริมการปกครองทอ งถน่ิ (Department of Local Administration) 2.1.2 หนวยงานรัฐวิสาหกิจในสังกัดกระทรวงมหาดไทย ประกอบดวย 1) การไฟฟา นครหลวง (Metropolitan Electricity Authority) 2) การไฟฟา สว นภูมภิ าค (Provincial Electricity Authority) 3) การประปานครหลวง (Metropolitan Waterworks Authority) 4) การประปาสวนภูมภิ าค (Provincial Waterworks Authority) 5) องคก ารตลาด (Marketing Organization) 2.2 กฎหมายในความรบั ผิดชอบของกระทรวงมหาดไทย 1) พระราชบัญญัตเิ ครื่องแบบและบัตรประจาํ ตวั เจา หนา ทกี่ รุงเทพมหานคร พ.ศ. 2530 2) พระราชบญั ญัติบาํ เหนจ็ บํานาญขาราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2516 3) พระราชบญั ญตั ิระเบยี บขา ราชการกรงุ เทพมหานคร พ.ศ. 2528 4) พระราชบญั ญัติระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2528 5) พระราชบญั ญตั ิการประปานครหลวง พ.ศ. 2510 6) พระราชบัญญัตริ กั ษาคลองประปา พ.ศ. 2526 7) พระราชบัญญตั ิการประปาสว นภูมิภาค พ.ศ. 2522 8) พระราชบญั ญตั กิ ารไฟฟานครหลวง พ.ศ. 2501 9) พระราชบัญญตั กิ ารไฟฟาสวนภมู ิภาค พ.ศ. 2503 10) ประมวลกฎหมายท่ดี ิน 11) พระราชบัญญัตกิ ารเชา อสังหารมิ ทรัพยเ พ่ือพาณิชยกรรมและอตุ สาหกรรม พ.ศ. 2542

- 19 - 12) พระราชบญั ญตั กิ ารจดั สรรท่ีดนิ พ.ศ. 2543 13) พระราชบัญญตั ิการปฏิรปู ท่ดี นิ เพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2518 14) พระราชบัญญตั ชิ า งรงั วดั เอกชน พ.ศ. 2535 15) พระราชบญั ญัติอาคารชดุ พ.ศ. 2522 16) กฎเสนาบดวี าดว ยทกี่ ศุ ลสถานชนดิ ศาลเจา พ.ศ. 2463 17) ประมวลกฎหมายแพง และพาณิชย บรรพ 1 ลกั ษณะ 2 หมวด 2 สวนที่ 2 - 3 สมาคม มลู นิธิ 18) ประมวลกฎหมายวธิ ีพิจารณาความอาญา 19) ประมวลกฎหมายอาญา 20) ประกาศของคณะปฏวิ ัตฉิ บบั ท่ี 45 (จํากัดเวลาสาํ หรับการเลน และการจําหนายในสถานโบวล่ิง สถานเลน สเกต็ รานขายอาหารและเคร่ืองดื่ม) ลงวนั ท่ี 17 มกราคม พ.ศ. 2515 21) ประกาศของคณะปฏวิ ต ฉิ บบั ที่ 68 (ควบคมุ การจอดเรอื ในแมนาํ้ ลาํ คลอง) ลงวนั ที่ 3 กมุ ภาพันธ พ.ศ. 2515 22) พระราชกําหนดการกยู ืมเงนิ ทเี่ ปนการฉอโกงประชาชน พ.ศ. 2527 23) พระราชบญั ญัติใหใชบ ทบัญญัติบรรพ 1 แหงประมวลกฎหมายแพงและพาณชิ ย ท่ีไดต รวจ ชาํ ระใหม พ.ศ. 2535 24) พระราชบัญญัติเพมิ่ อาํ นาจตํารวจในการปองกันและปราบปรามการกระทาํ ผดิ ทางนํ้า พ.ศ. 2496 25) พระราชบัญญัติใหใ ชป ระมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณาความอาญา พ.ศ. 2477 26) พระราชบัญญัติใหบําเหน็จในการปราบปรามผูกระทําความผดิ พ.ศ. 2489 27) พระราชบัญญตั ิใหอ าํ นาจทหารเรือปราบปรามการกระทําผดิ บางอยา งทางทะเล พ.ศ. 2490 28) พระราชบัญญัติกองอาสารักษาดนิ แดน พ.ศ. 2497 29) พระราชบัญญัติการเกณฑช วยราชการทหาร พ.ศ. 2530 30) พระราชบญั ญตั ิการเชาที่ดนิ เพือ่ เกษตรกรรม พ.ศ. 2524 31) พระราชบัญญัติการเนรเทศ พ.ศ. 2499 32) พระราชบญั ญตั ิการเลน แชร พ.ศ. 2534 33) พระราชบัญญัติการขนสง ทางบก พ.ศ. 2522 34) พระราชบญั ญตั ิการคาขา ว พ.ศ. 2489 35) พระราชบญั ญตั ิการทะเบียนคนตางดา ว พ.ศ. 2493 36) พระราชบญั ญัติการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534 37) พระราชบญั ญัติการบรหิ ารองคกรศาสนาอสิ ลาม พ.ศ. 2540 38) พระราชบญั ญัติการปฏบิ ัตเิ พื่อความรวมมือระหวางประเทศในการดาํ เนนิ การตามคําพิพากษา คดีอาญา พ.ศ. 2527 39) พระราชบัญญตั ิการพนัน พ.ศ. 2478 40) พระราชบญั ญัติการร้อื ฟนคดีอาญาพจิ ารณาใหม พ.ศ. 2526 41) พระราชบญั ญตั ิกําหนดเขตจังหวัดในอาวไทยตอนใน พ.ศ. 2502 42) พระราชบญั ญตั ิกาํ หนดคาธรรมเนียมการใชย านยนตบนทางหลวงและสะพาน พ.ศ. 2497

- 20 - 43) พระราชบัญญัติกาํ หนดวิธปี ฏิบัติแกบุคคลซึ่งเผยแพรขา วอนั เปนการทําใหเ สยี สัมพันธะไมตรี ระหวา งประเทศท่ีสนธิสัญญาทางไมตรีกบั ประเทศไทยในภาวะสงคราม พ.ศ. 2488 44) พระราชบญั ญัติกําหนดอตั ราคาธรรมเนียมอําเภอ พ.ศ. 2503 45) พระราชบญั ญัติคนเขา เมอื ง พ.ศ. 2522 46) พระราชบัญญตั ิควบคุมการขายทอดตลาดและคา ของเกา พ.ศ. 2474 47) พระราชบัญญตั ิควบคมุ โภคภัณฑ พ.ศ. 2495 48) พระราชบัญญตั ิควบคมุ การเชาเคหะและท่ีดิน พ.ศ. 2504 49) พระราชบญั ญตั ิควบคุมการเรีย่ ไร พ.ศ. 2487 50) พระราชบัญญตั ิควบคุมการโฆษณาโดยใชเ ครื่องขยายเสยี ง พ.ศ. 2493 51) พระราชบญั ญตั ิคมุ ครองความลบั ในราชการ พ.ศ. 2483 52) พระราชบญั ญัติคุมครองหมุดหลกั ฐานการแผนที่ พ.ศ. 2478 53) พระราชบญั ญตั จิ ดทะเบียนครอบครวั พ.ศ. 2478 54) พระราชบญั ญตั จิ ราจรทางบก พ.ศ. 2522 55) พระราชบัญญัติจัดตั้งศาลเยาวชนและครอบครัวและวธิ ีพจิ ารณาคดเี ยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2534 56) พระราชบัญญตั ิจดั ตั้งศาลแขวงและวิธีพจิ ารณาความอาญาในศาลแขวง พ.ศ. 2499 57) พระราชบัญญัตจิ ัดระเบยี บบรหิ ารหมบู านอาสาพฒั นาและปอ งกันตนเอง พ.ศ. 2522 58) พระราชบัญญัติจัดรปู ทีด่ นิ เพื่อเกษตรกรรม พ.ศ. 2517 59) พระราชบัญญัติชื่อบุคคล พ.ศ. 2505 60) พระราชบัญญัติทางหลวง พ.ศ. 2535 61) พระราชบัญญตั บิ ัตรประจาํ ตัวประชาชน พ.ศ. 2526 62) พระราชบญั ญตั ปิ องกันและปราบปรามการกระทาํ อนั เปนโจรสลดั พ.ศ. 2534 63) พระราชบัญญัติยกเวนคา ธรรมเนยี มบางประเภทใหแ กท หารผานศกึ นอกประจําการและ ครอบครวั ทหารผา นศึกซึ่งเสียชีวิตจากการปฏบิ ตั ิหนาท่ี พ.ศ. 2535 64) พระราชบญั ญตั ิยกเวน คา ธรรมเนยี มบางประเภทใหแ กผ ูไดร บั พระราชทานเหรยี ญกลา หาญ พ.ศ. 2526 65) พระราชบญั ญตั ิยศและเคร่ืองแบบผูบ ญั ชาการและเจาหนา ท่ีกองอาสารกั ษาดนิ แดน พ.ศ. 2497 66) พระราชบัญญัติรับราชการทหาร พ.ศ. 2497 67) พระราชบญั ญตั ลิ ักษณะปกครองทองที่ พ.ศ. 2457 68) พระราชบัญญตั วิ าดวยการเปล่ยี นสญั ชาติ เนอ่ื งจากเปลีย่ นเสนเขตแดนระหวางประเทศไทย และพมาตอนแมน้ําสาย พ.ศ. 2483 69) พระราชบญั ญัติวา ดว ยการเปล่ียนสญั ชาติ เน่ืองจากเปลีย่ นเสน เขตแดนระหวา งประเทศไทย และพมา ตอนแมนา้ํ รวก พ.ศ. 2483 70) พระราชบญั ญัติวาดว ยการเปล่ยี นสญั ชาติ เน่อื งจากการเปลย่ี นเสนเขตแดนระหวางสยาม และ พมา ตอนแมน้ําปากจั่น พ.ศ. 2489

- 21 - 71) พระราชบัญญัตวิ าดว ยการสง ผรู ายขา มแดนระหวางราชอาณาจักรไทยกับราชอาณาจักรกมั พชู า พ.ศ. 2543 72) พระราชบัญญัติวา ดวยการสงผรู ายขา มแดนระหวา งราชอาณาจกั รไทยกบั สหรัฐอเมริกา พ.ศ. 2533 73) พระราชบญั ญัติวา ดวยการสงผูรา ยขามแดนระหวางราชอาณาจกั รไทยกับสาธารณรัฐ ประชาธิปไตยประชาชนลาว พ.ศ. 2543 74) พระราชบญั ญัติวา ดว ยการสง ผรู า ยขา มแดนระหวา งราชอาณาจกั รไทยกบั สาธารณรฐั เกาหลี พ.ศ. 2543 75) พระราชบญั ญัตวิ า ดวยการสงผูรา ยขา มแดนระหวา งราชอาณาจกั รไทยกบั สาธารณรัฐ ประชาชนบังคลาเทศ พ.ศ. 2543 76) พระราชบญั ญัตวิ า ดว ยการสง ผรู า ยขามแดนระหวา งราชอาณาจกั รไทยกบั สาธารณรฐั อนิ โดนีเซีย พ.ศ. 2522 77) พระราชบญั ญตั ิวา ดว ยการสงผูรายขามแดนราชอาณาจักรไทยกบั สาธารณรฐั ประชาชนจีน พ.ศ. 2541 78) พระราชบญั ญตั ิวา ดวยความผดิ เกยี่ วกบั สถานท่ผี ลติ ปโตรเลียมในทะเล พ.ศ. 2530 79) พระราชบัญญัตวิ า ดว ยความผิดบางประการตอการเดินอากาศ พ.ศ. 2521 80) พระราชบัญญัตวิ า ดว ยความผิดอันเกดิ จากการใชเชค็ พ.ศ. 2534 81) พระราชบัญญตั วิ า ดวยระเบียบการสงผูร ายขามแดนระหวา งสยามและเบลเย่ียม พ.ศ. 2479 82) พระราชบัญญตั ิวาดวยระเบยี บการสงผรู า ยขามแดนระหวา งสยามกบั แซนซีนารแ ละ เกาะซอลอมอน ในอารักขาขององั กฤษ พ.ศ. 2480 83) พระราชบัญญตั วิ นิ ัยกองอาสารกั ษาดินแดน พ.ศ. 2509 84) พระราชบญั ญตั ิสงเคราะหผูประสบภยั เนื่องในการรบ พ.ศ. 2485 85) พระราชบัญญัตสิ ญั ชาติ พ.ศ. 2508 86) พระราชบัญญตั สิ ตั วพาหนะ พ.ศ. 2482 87) พระราชบัญญตั สิ ํารวจการกักตุนโภคภณั ฑ พ.ศ. 2497 88) พระราชบัญญัตสิ ุสานและฌาปนสถาน พ.ศ. 2528 89) พระราชบัญญัติอาวธุ ปน เครื่องกระสุนปน วตั ถรุ ะเบิด ดอกไมเพลิงและสิ่งเทยี มอาวธุ ปน พ.ศ. 2490 90) พระราชบัญญตั ิวาดวยการมอบหมายใหเจาหนาทไี่ ปรวมชันสูตรพลิกศพตามาตรา 148 (3) (4) และ (5) แหงประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาความอาญา พ.ศ. 2550 91) พระราชบัญญตั วิ ธิ ีพจิ ารณาคดยี าเสพติด พ.ศ. 2550 92) พระราชบญั ญัติคํานาํ หนานามหญิง พ.ศ. 2551 93) พระราชบญั ญัตวิ า ดว ยการปฏิบัติตอ อากาศยานทีก่ ระทาํ ผิดกฎหมาย พ.ศ. 2519 94) พระราชบญั ญัตโิ รงแรม พ.ศ. 2547 95) พระราชบัญญตั ิโรงรบั จํานํา พ.ศ. 2505

- 22 - 96) พระราชบญั ญตั ิสถานบริการ พ.ศ. 2509 97) พระราชบัญญตั คิ มุ ครองพยานในคดีอาญา พ.ศ. 2546 98) พระราชบญั ญตั สิ ถานสนิ เชื่อทองถนิ่ พ.ศ. 2518 99) พระราชบัญญตั ปิ องกนั และบรรเทาสาธารณภยั พ.ศ. 2550 100) พระราชบญั ญัติการขุดดินและถมดนิ พ.ศ. 2543 101) พระราชบัญญตั ิการประกอบอาชีพงานกอ สราง พ.ศ. 2522 102) พระราชบญั ญัติการผังเมือง พ.ศ. 2518 103) พระราชบญั ญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. 2522 104) พระราชบญั ญตั วิ ศิ วกร พ.ศ. 2542 105) พระราชบัญญตั สิ ถาปนกิ พ.ศ. 2543 106) พระราชบัญญตั ิจัดรูปทดี่ ินเพื่อพฒั นาพน้ื ท่ี พ.ศ. 2547 107) พระราชบญั ญัติสงเสริมและพฒั นาคุณภาพชีวิตและคนพิการ พ.ศ. 2550 108) พระราชบญั ญัติเคร่อื งแบบเจา หนา ทส่ี วนทอ งถนิ่ พ.ศ. 2509 109) พระราชบญั ญตั ิเทศบาล พ.ศ. 2496 110) พระราชบญั ญตั ิเปล่ียนแปลงฐานะของสขุ าภิบาลเปนเทศบาล พ.ศ. 2542 111) พระราชบัญญัติกําหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอํานาจใหองคกรปกครองสว นทอ งถิน่ พ.ศ. 2542 112) พระราชบัญญตั ิกาํ หนดราคาปานกลางของท่ีดนิ สาํ หรับการประเมินภาษีบํารุงทองที่ พ.ศ. 2529 113) พระราชบญั ญัติจดั ระเบยี บการจอดยานยนตในเขตเทศบาลและสุขาภบิ าล พ.ศ. 2503 114) พระราชบัญญัตจิ ัดสรรเงนิ ภาษสี รรพสามิต พ.ศ. 2527 115) พระราชบญั ญตั จิ ดั สรรเงนิ ภาษสี รุ า พ.ศ. 2527 116) พระราชบญั ญัตจิ ดั สรรรายไดประเภทภาษมี ูลคา เพ่ิมและภาษีธุรกจิ เฉพาะใหแกราชการ สวนทอ งถิ่น พ.ศ. 2534 117) พระราชบัญญตั บิ าํ เหน็จบํานาญขาราชการสว นทองถน่ิ พ.ศ. 2500 118) พระราชบัญญัตภิ าษโี รงเรอื นและทดี่ นิ พ.ศ. 2475 119) พระราชบญั ญัติภาษีบํารงุ ทองท่ี พ.ศ. 2508 120) พระราชบัญญัตภิ าษีปาย พ.ศ. 2510 121) พระราชบญั ญัตริ ถยนตร พ.ศ. 2522 122) พระราชบัญญัติระเบียบบรหิ ารงานบคุ คลสวนทองถิ่น พ.ศ. 2542 123) พระราชบญั ญตั ิระเบียบบรหิ ารราชการเมอื งพัทยา พ.ศ. 2542 124) พระราชบัญญตั ริ กั ษาความสะอาดและความเปน ระเบียบเรียบรอ ยของบา นเมอื ง พ.ศ. 2535 125) พระราชบัญญตั ิรายไดเทศบาล พ.ศ. 2497 126) พระราชบัญญตั ิวาดว ยการเขา ชื่อเสนอขอบัญญัตทิ องถน่ิ พ.ศ. 2542

- 23 - 127) พระราชบญั ญตั วิ า ดวยการลงคะแนนเสียงเพื่อถอดถอนสมาชิกสภาทองถ่นิ หรือผูบริหาร ทองถน่ิ พ.ศ. 2542 128) พระราชบญั ญัตสิ ภาตําบลและองคก ารบริหารสว นตาํ บล พ.ศ. 2537 129) พระราชบญั ญัติองคการบรหิ ารสวนจังหวดั พ.ศ. 2540 130) พระราชบัญญัติอากรรงั นกอแี อน พ.ศ. 2540 131) พระราชบญั ญัตคิ ุมครองเดก็ พ.ศ. 2546 2.3 กฎหมายในความรบั ผิดชอบของกรมการปกครอง 1) กฎเสนาบดีวา ดวยทก่ี ศุ ลสถานชนดิ ศาลเจา พ.ศ. 2463 2) ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย บรรพ 1 ลกั ษณะ 2 หมวด 2 สว นที่ 2 - 3 สมาคม มลู นิธิ 3) ประมวลกฎหมายวธิ ีพิจารณาความอาญา 4) ประมวลกฎหมายอาญา 5) ประกาศคณะปฏวิ ตั ิ ฉบับท่ี 45 (จํากดั เวลาสาํ หรบั การเลนและการจาํ หนายในสถานโบลง่ิ สถานเลน สเก็ต รา นขายอาหารและเคร่อื งดืม่ ) ลงวนั ท่ี 17 มกราคม พ.ศ. 2515 6) ประกาศคณะปฏิวัติ ฉบับท่ี 50 (สถานบริการ) ลงวนั ท่ี 15 มกราคม พ.ศ. 2502 7) ประกาศคณะปฏิวตั ิ ฉบับท่ี 58 (การควบคมุ กิจการคาขายอันกระทบถึงความปลอดภัยหรือ ผาสกุ แหง สาธารณชน) ลงวนั ท่ี 26 มกราคม พ.ศ. 2515 8) ประกาศคณะปฏิวตั ิ ฉบับท่ี 258 (กําหนดเวลาการจาํ หนายสรุ าและด่มื สุรา) ลงวันที่ 16 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2515 9) พระราชกําหนดการกยู ืมเงินทเี่ ปน การฉอโกงประชาชน พ.ศ. 2527 10) พระราชบัญญตั ิใหใชบทบัญญัตบิ รรพ 1 แหง ประมวลกฎหมายแพงและพาณชิ ย ที่ไดตรวจ ชําระใหม พ.ศ. 2535 11) พระราชบัญญัติเพิ่มอาํ นาจตํารวจในการปอ งกนั และปราบปรามการกระทําผิดทางนาํ้ พ.ศ. 2496 12) พระราชบญั ญตั ิใหใชประมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณาความอาญา พ.ศ. 2477 13) พระราชบญั ญัติใหบ าํ เหน็จในการปราบปรามผูกระทําความผดิ พ.ศ. 2489 14) พระราชบัญญัติใหอํานาจทหารเรือปราบปรามการกระทําผิดบางอยา งทางทะเล พ.ศ.2490 15) พระราชบญั ญัติกองอาสารักษาดนิ แดน พ.ศ. 2497 16) พระราชบญั ญัติการเกณฑช วยราชการทหาร พ.ศ. 2530 17) พระราชบญั ญัติการเชาท่ีดนิ เพือ่ เกษตรกรรม พ.ศ. 2524 18) พระราชบญั ญัติการเนรเทศ พ.ศ. 2499 19) พระราชบญั ญตั ิการเลน แชร พ.ศ. 2534 20) พระราชบัญญัติการขนสงทางบก พ.ศ. 2522 21) พระราชบญั ญตั ิการคาขา ว พ.ศ. 2489 22) พระราชบัญญัติการทะเบียนคนตางดาว พ.ศ. 2493

- 24 - 23) พระราชบญั ญตั ิการทะเบียนราษฎร พ.ศ. 2534 24) พระราชบัญญตั ิการบริหารองคก รศาสนาอิสลาม พ.ศ. 2540 25) พระราชบัญญัติการปฏบิ ัติเพื่อความรว มมือระหวางประเทศในการดาํ เนินการ ตามคําพพิ ากษาคดอี าญา พ.ศ. 2527 26) พระราชบญั ญตั ิการพนัน พ.ศ. 2478 27) พระราชบญั ญตั ิการร้ือฟน คดีอาญาพิจารณาใหม พ.ศ. 2526 28) พระราชบัญญตั ิกาํ หนดเขตจังหวดั ในอาวไทยตอนใน พ.ศ. 2502 29) พระราชบญั ญตั ิกาํ หนดคาธรรมเนียมการใชยานยนตบนทางหลวงและสะพาน พ.ศ. 2497 30) พระราชบัญญัติกําหนดวธิ ีปฏบิ ตั แิ กบ คุ คลซึ่งเผยแพรขา วอนั เปน การทาํ ใหเ สยี สมั พันธะไมตรี ระหวางประเทศที่สนธิสญั ญาทางไมตรีกบั ประเทศไทยในภาวะสงคราม พ.ศ. 2488 31) พระราชบญั ญัติกาํ หนดอัตราคาธรรมเนยี มอําเภอ พ.ศ. 2503 32) พระราชบญั ญตั ิคนเขา เมอื ง พ.ศ. 2522 33) พระราชบญั ญัติควบคุมการขายทอดตลาดและคาของเกา พ.ศ. 2474 34) พระราชบัญญตั ิควบคมุ โภคภัณฑ พ.ศ. 2495 35) พระราชบญั ญัติควบคุมการเชาเคหะและท่ีดิน พ.ศ. 2504 36) พระราชบญั ญตั ิควบคมุ การเร่ียไร พ.ศ. 2487 37) พระราชบญั ญัติควบคุมการโฆษณาโดยใชเคร่ืองขยายเสียง พ.ศ. 2493 38) พระราชบญั ญัติคุม ครองความลบั ในราชการ พ.ศ. 2483 39) พระราชบัญญัติคมุ ครองหมุดหลกั ฐานการแผนที่ พ.ศ. 2478 40) พระราชบญั ญัติจดทะเบียนครอบครัว พ.ศ. 2478 41) พระราชบัญญัตจิ ราจรทางบก พ.ศ. 2522 42) พระราชบัญญตั จิ ดั ตัง้ ศาลเยาวชนและครอบครัวและวิธีพิจารณาคดเี ยาวชนและครอบครัว พ.ศ. 2534 43) พระราชบญั ญัตจิ ัดตงั้ ศาลแขวงและวธิ ีพจิ ารณาความอาญาในศาลแขวง พ.ศ. 2499 44) พระราชบญั ญตั จิ ัดระเบียบบรหิ ารหมูบา นอาสาพฒั นาและปองกันตนเอง พ.ศ. 2522 45) พระราชบญั ญตั ิจดั รปู ทด่ี ินเพ่ือเกษตรกรรม พ.ศ. 2517 46) พระราชบญั ญตั ิชื่อบุคคล พ.ศ. 2505 47) พระราชบัญญตั ิทางหลวง พ.ศ. 2535 48) พระราชบัญญัติบัตรประจําตัวประชาชน พ.ศ. 2526 49) พระราชบัญญตั ปิ องกนั และปราบปรามการกระทาํ อันเปน โจรสลัด พ.ศ. 2534 50) พระราชบญั ญตั ิยกเวน คาธรรมเนยี มบางประเภทใหแ กทหารผานศึกนอกประจําการและ ครอบครัวทหารผานศกึ ซ่ึงเสยี ชีวิตจากการปฏบิ ัตหิ นาที่ พ.ศ. 2535 51) พระราชบญั ญตั ยิ กเวนคา ธรรมเนยี มบางประเภทใหแ กผ ไู ดร ับพระราชทานเหรียญกลา หาญ พ.ศ. 2526 52) พระราชบัญญตั ยิ ศและเครื่องแบบผบู ญั ชาการและเจา หนาทีก่ องอาสารักษาดนิ แดน พ.ศ. 2497

- 25 - 53) พระราชบญั ญัติรับราชการทหาร พ.ศ. 2497 54) พระราชบญั ญัตลิ ักษณะปกครองทองท่ี พ.ศ. 2457 55) พระราชบญั ญัตวิ าดวยการเปล่ียนสญั ชาติ เนื่องจากเปล่ียนเสน เขตแดนระหวางประเทศไทย และพมา ตอนแมน ้ําสาย พ.ศ. 2483 56) พระราชบญั ญัตวิ า ดว ยการเปลยี่ นสญั ชาติ เน่อื งจากเปลี่ยนเสน เขตแดนระหวางประเทศไทย และพมา ตอนแมน้ํารวก พ.ศ. 2483 57) พระราชบัญญตั วิ า ดว ยการเปล่ียนสญั ชาติ เนอื่ งจากการเปลีย่ นเสน เขตแดนระหวางสยาม และพมา ตอนแมนํ้าปากจัน่ พ.ศ. 2489 58) พระราชบญั ญัตวิ า ดว ยการสง ผรู ายขามแดนระหวางราชอาณาจักรไทยกับราชอาณาจกั รกัมพชู า พ.ศ. 2543 59) พระราชบัญญัติวา ดว ยการสง ผูรา ยขามแดนระหวางราชอาณาจักรไทยกบั สหรฐั อเมริกา พ.ศ. 2533 60) พระราชบญั ญัติวาดว ยการสง ผูรายขา มแดนระหวางราชอาณาจกั รไทยกับสาธารณรฐั ประชาธิปไตยประชาชนลาว พ.ศ. ๒๕๔๓ 61) พระราชบัญญตั วิ า ดว ยการสง ผรู า ยขา มแดนระหวา งราชอาณาจกั รไทยกบั สาธารณรฐั เกาหลี พ.ศ. 2543 62) พระราชบญั ญตั ิวา ดวยการสง ผรู า ยขามแดนระหวางราชอาณาจกั รไทยกบั สาธารณรฐั ฟลิปปน ส พ.ศ. ๒๕๒๗ 63) พระราชบัญญตั วิ าดวยการสง ผูรา ยขา มแดนระหวา งราชอาณาจักรไทยกับสาธารณรฐั ประชาชนบงั คลาเทศ พ.ศ. 2543 64) พระราชบัญญัตวิ าดวยการสง ผูรา ยขามแดนระหวา งราชอาณาจกั รไทยกับสาธารณรฐั อนิ โดนีเซยี พ.ศ. 2522 65) พระราชบญั ญัตวิ า ดว ยการสง ผรู า ยขา มแดนราชอาณาจกั รไทยกบั สาธารณรฐั ประชาชนจนี พ.ศ. 2541 66) พระราชบญั ญัติวา ดว ยความผิดเกยี่ วกับสถานทผ่ี ลติ ปโ ตรเลยี มในทะเล พ.ศ. 2530 67) พระราชบญั ญัตวิ า ดว ยความผิดบางประการตอ การเดินอากาศ พ.ศ. 2521 68) พระราชบญั ญัติวาดวยความผิดอันเกดิ จากการใชเชค็ พ.ศ. 2534 69) พระราชบัญญัติวาดว ยระเบียบการสง ผรู ายขา มแดนระหวางสยามและเบลเยย่ี ม พ.ศ. 2479 70) พระราชบญั ญัตวิ าดว ยระเบียบการสงผูรายขา มแดนระหวางสยามกับแซนซีนารแ ละ เกาะซอลอมอนในอารักขาของอังกฤษ พ.ศ. 2480 71) พระราชบญั ญัติวินยั กองอาสารกั ษาดนิ แดน พ.ศ. 2509 72) พระราชบญั ญตั ิสงเคราะหผ ูประสบภัยเน่อื งในการรบ พ.ศ. 2485 73) พระราชบัญญัติสญั ชาติ พ.ศ. 2508 74) พระราชบญั ญัติสตั วพาหนะ พ.ศ. 2482 75) พระราชบัญญตั สิ าํ รวจการกักตุนโภคภัณฑ พ.ศ. 2497 76) พระราชบัญญัตสิ ุสานและฌาปนสถาน พ.ศ. 2528

- 26 - 77) พระราชบญั ญตั ิอาวุธปน เครื่องกระสนุ ปน วัตถรุ ะเบิด ดอกไมเพลิงและส่ิงเทียมอาวธุ ปน พ.ศ. 2490 78) พระราชบัญญตั วิ าดว ยการมอบหมายใหเ จา หนาท่ไี ปรว มชันสูตรพลิกศพตามาตรา 148 (3) (4) และ (5) แหงประมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณาความอาญา พ.ศ. 2550 79) พระราชบัญญตั ิวิธีพจิ ารณาคดยี าเสพติด พ.ศ. 2550 80) พระราชบญั ญตั ิคํานาํ หนา นามหญงิ พ.ศ. 2551 81) พระราชบัญญตั ิวาดวยการปฏิบตั ิตออากาศยานทก่ี ระทําผิดกฎหมาย พ.ศ. 2519 82) พระราชบัญญัติระงบั การนับเวลาราชการทวคี ูณในระหวา งเวลาประกาศใชก ฎอัยการศึกตาม คาํ ส่ังของคณะปฏริ ปู การปกครองแผน ดินฉบับที่ 1 ลงวนั ที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2519 พ.ศ. 2519 83) พระราชบญั ญัตโิ รงแรม พ.ศ. 2547 84) พระราชบญั ญตั ปิ น สวนนํา้ มันเชื้อเพลงิ พุทธศกั ราช 2483 85) พระราชบญั ญตั โิ รงรับจาํ นาํ พ.ศ. 2505 86) พระราชบญั ญตั ิสถานบริการ พ.ศ. 2509 87) พระราชบญั ญัติคมุ ครองพยานในคดีอาญา พ.ศ. 2546 88) พระราชบัญญตั สิ ถานสินเช่ือทอ งถน่ิ พ.ศ. 2518 2.4 กฎหมายในความรับผิดชอบของกระทรวงมหาดไทยท่ีเกย่ี วของอํานาจหนา ที่ ของนายอาํ เภอ 2.4.1 กรมการปกครอง กรมการปกครอง จากการจดั สาํ รวจขอมูลเพ่ือจดั ทาํ แผนพฒั นากฎหมายของกรมการปกครอง พ.ศ. 2553 กรมการปกครองมีกฎหมายท่ีอยใู นความรับผดิ ชอบประกอบดว ยกฎหมายในระดับพระราชบัญญัติ จาํ นวน 88 ฉบับ และกฎหมายลาํ ดับรอง (กฎกระทรวง ระเบียบ ขอบงั คบั ประกาศ) จาํ นวน 658 ฉบบั รวมท้ังสนิ้ 748 (ฉบบั ) โดยมีกฎหมายท่ีสาํ คญั ซง่ึ กําหนดอํานาจหนา ที่ของนายอําเภอ สรุปไดด ังนี้ (1) ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตราทเ่ี กีย่ วขอ ง มาตรา 2 ในประมวลกฎหมายนี้ (6) “พนักงานสอบสวน” หมายความถึงเจาพนกั งานซึ่งกฎหมายใหมีอํานาจและหนา ทท่ี าํ การ สอบสวน (10) “การสืบสวน” หมายความถงึ การแสวงหาขอ เท็จจรงิ และหลักฐานซ่ึงพนักงานฝาย ปกครองหรือตาํ รวจไดปฏบิ ตั ิไปตามอํานาจและหนาท่ี เพ่ือรักษาความสงบเรียบรอยของประชาชน และ เพื่อทจี่ ะทราบรายละเอยี ดแหงความผิด

- 27 - (11) “การสอบสวน” หมายความถงึ การรวบรวมพยานหลกั ฐานและการดาํ เนนิ การทง้ั หลายอน่ื ตามบทบัญญัตแิ หงประมวลกฎหมายน้ี ซง่ึ พนักงานสอบสวนไดทาํ ไปเกยี่ วกบั ความผิดที่กลา วหา เพื่อทจี่ ะ ทราบขอ เท็จจรงิ หรือพสิ จู นความผิดและเพื่อจะเอาตัวผกู ระทําผิดมาฟองลงโทษ (16) “พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจ” หมายความถงึ เจาพนักงานซงึ่ กฎหมายใหม อี ํานาจและ หนาทร่ี กั ษาความสงบเรียบรอ ยของประชาชน ใหรวมท้ังพัศดี เจา พนกั งานกรมสรรพสามติ กรมศลุ กากร กรมเจา ทา พนักงานตรวจคนเขา เมือง และเจาพนักงานอน่ื ๆ ในเม่ือทําการอนั เกย่ี วกับการจับกุมปราบปรามผูกระทําผิดกฎหมาย ซ่ึงตนมหี นา ทีต่ องจับกมุ หรือปราบปราม (17) “พนักงานฝายปกครองหรือตาํ รวจชัน้ ผใู หญ” หมายความถงึ เจาพนกั งานดังตอ ไปนี้ (ฏ) นายอาํ เภอ (ฐ) ปลดั อําเภอผูเปนหัวหนาประจําก่ิงอําเภอ มาตรา 16 อาํ นาจศาล อาํ นาจผพู ิพากษา อํานาจพนกั งานอยั การและอํานาจพนกั งานฝาย ปกครองหรอื ตาํ รวจ ในการท่ีจะปฏบิ ัตติ ามบทบัญญัติแหง ประมวลกฎหมายน้ตี อ งเปนไปตามกฎหมายและขอบงั คบั ทง้ั หลายอันวา ดวยการจดั ต้ังศาลยตุ ธิ รรม และระบุอํานาจและหนาท่ีของผูพิพากษา หรือซึ่งวา ดวยอาํ นาจ และหนาทีข่ องพนกั งานอยั การหรือพนักงานฝา ยปกครองหรือตาํ รวจนั้นๆ มาตรา 17 พนักงานฝายปกครองหรือตาํ รวจมอี าํ นาจทําการสบื สวนคดีอาญาได มาตรา 18 ในจังหวัดอื่นนอกจากจังหวัดพระนครและจังหวัดธนบุรี พนักงานฝายปกครอง หรือตาํ รวจช้นั ผใู หญ ปลดั อําเภอ และขา ราชการตํารวจซง่ึ มียศต้ังแตช ัน้ นายรอยตํารวจตรหี รอื เทยี บเทา นายรอยตาํ รวจตรขี นึ้ ไป มอี ํานาจสอบสวนความผิดอาญาซึ่งไดเกิด หรอื อาง หรอื เชือ่ วาไดเ กดิ ภายในเขต อํานาจของตน หรอื ผูต องหามีท่อี ยู หรือถูกจบั ภายในเขตอํานาจของตนได สําหรับในจังหวดั พระนครและจังหวัดธนบุรี ใหขาราชการตํารวจซ่ึงมียศต้งั แตช้ันนายรอย ตาํ รวจตรหี รือเทียบเทา นายรอ ยตํารวจตรีข้นึ ไป มีอํานาจสอบสวนความผิดอาญาซ่งึ ไดเกิดหรืออาง หรอื เช่อื วาไดเ กิดภายในเขตอาํ นาจของตน หรอื ผตู อ งหามที ่ีอยู หรือถูกจบั ภายในเขตอํานาจของตนได ภายใตบ ังคับแหงบทบญั ญัติในมาตรา 19 มาตรา 20 และมาตรา 21 ความผิดอาญาไดเกดิ ในเขตอํานาจพนักงานสอบสวนคนใด โดยปกตใิ หเ ปน หนา ท่ีพนักงานสอบสวนผูน นั้ เปน ผรู บั ผดิ ชอบในการ สอบสวนความผิดนน้ั ๆ เพื่อดาํ เนินคดี เวน แตเมื่อมีเหตจุ ําเปนหรือเพ่ือความสะดวก จงึ ใหพนักงานสอบสวน แหง ทอ งท่ที ผ่ี ูตองหามีทอ่ี ยู หรอื ถกู จับเปนผูรับผดิ ชอบดาํ เนนิ การสอบสวน ในเขตทอ งทใ่ี ดมพี นกั งานสอบสวนหลายคน การดาํ เนนิ การสอบสวนใหอ ยใู นความรบั ผดิ ชอบของ พนักงานสอบสวนผูเปน หวั หนาในทองทนี่ ้ัน หรือผรู กั ษาการแทน มาตรา 21 ในกรณีที่ไมแนวา พนกั งานสอบสวนคนใดในจังหวดั เดียวกันควรเปน พนักงานสอบสวน ผรู ับผดิ ชอบ ใหขาหลวงประจําจงั หวัดน้ันมีอํานาจช้ีขาด แตใ นจังหวดั พระนครและธนบุรี ใหผ ูบังคับบัญชา ของพนกั งานสอบสวนซึง่ มีตําแหนงต้ังแตร องอธิบดกี รมตาํ รวจขึน้ ไปเปน ผชู ี้ขาด ในกรณที ่ีไมแนวาพนักงานสอบสวนคนใดในระหวา งหลายจังหวัด ควรเปนพนักงานสอบสวน ผูรับผิดชอบ ใหอ ธิบดกี รมอัยการหรือผทู าํ การแทนเปนผูช ข้ี าด การรอคําชขี้ าดน้ัน ไมเ ปนเหตุใหงดการสอบสวน

- 28 - มาตรา 52 การทจ่ี ะใหบ ุคคลใดมาที่พนักงานสอบสวนหรอื มาที่พนักงานฝา ยปกครองหรือ ตํารวจช้ันผูใ หญหรอื มาศาล เนื่องในการสอบสวน การไตสวนมูลฟอง การพิจารณาคดี หรือการอยางอนื่ ตามบทบญั ญัติแหงประมวลกฎหมายน้ี จักตองมหี มายเรยี กของพนักงานสอบสวนหรือพนักงานฝา ยปกครอง หรอื ตาํ รวจช้นั ผใู หญห รอื ของศาล แลว แตก รณี แตใ นกรณีท่ีพนักงานสอบสวนหรอื พนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตาํ รวจชน้ั ผใู หญไ ปทาํ การสอบสวน ดว ยตนเอง ยอมมีอาํ นาจท่ีจะเรยี กผูตอ งหาหรือพยานมาไดโดยไมต องออกหมายเรยี ก มาตรา 56 เมือ่ บุคคลทีร่ ับหมายเรยี กอยูตา งทอ งท่ีกบั ทองที่ซงึ่ ออกหมาย เปนหมายศาลก็ให สงไปศาล เปนหมายพนักงานฝา ยปกครองหรือตาํ รวจใหสงยังพนักงานฝา ยปกครองหรือตาํ รวจทม่ี อี ํานาจ ออกหมายเรยี กซึง่ ผูถูกเรียกอยใู นทองที่ เม่อื ศาลหรอื พนกั งานฝายปกครองหรอื ตํารวจไดรบั หมายเชนนนั้ แลว กใ็ หส ลกั หลงั หมายแลวจัดการสงแกผูรบั ตอไป มาตรา 57 ศาลจะออกคําสง่ั หรือหมายจับ หมายคน หรือหมายขงั ตามท่ีศาลเหน็ สมควรหรอื โดยมีผรู องขอก็ได ในกรณที ่ผี รู อ งขอเปนพนักงานฝายปกครองหรอื ตํารวจ ตอ งเปนพนกั งานฝา ยปกครองตงั้ แต ระดบั สามหรอื ตํารวจซ่งึ มยี ศตงั้ แตช ั้นรอยตํารวจตรีหรอื เทียบเทาขนึ้ ไป ในกรณีจาํ เปน เรง ดวนซึง่ มีเหตอุ ันควรโดยผูร องขอไมอาจไปพบศาลได ผูร องขออาจรองขอ ตอ ศาลทางโทรศัพท โทรสาร สอ่ื อิเล็กทรอนิกส หรือส่ือเทคโนโลยสี ารสนเทศประเภทอ่ืนท่ีเหมาะสมเพ่ือขอให ศาลออกหมายจบั หรอื หมายคนก็ได ในกรณีเชนวานี้เม่ือศาลสอบถามจนปรากฏวา มเี หตทุ ี่จะออกหมายจบั หรอื หมายคน ไดต ามมาตรา 59/1 และมคี ําสงั่ ใหออกหมายนน้ั แลว ใหจ ดั สง สําเนาหมายเชนวานไ้ี ปยังผูร อ งขอโดย ทางโทรสาร สอ่ื อเิ ล็กทรอนิกส หรือส่ือเทคโนโลยีสารสนเทศประเภทอื่น ท้งั นี้ ตามหลกั เกณฑและวธิ กี าร ทก่ี ําหนดในขอ บังคับของประธานศาลฎีกา เมอื่ ไดม กี ารออกหมายตามวรรคสามแลว ใหศาลดาํ เนนิ การใหผูทเ่ี กยี่ วขอ งกบั การขอหมาย มาพบศาลเพื่อสาบานตัวโดยไมช ักชา โดยจดบนั ทึกถอยคําของบุคคลดังกลาวและลงลายมือช่ือของศาลผูออกหมายไว หรอื จะใชเ ครื่องบนั ทึกเสียงก็ไดโดยจดั ใหมกี ารถอดเสียงเปนหนังสือและลงลายมอื ช่อื ของศาลผูออกหมาย บนั ทกึ ทีม่ ีการลงลายมือชอ่ื รบั รองดังกลาวแลว ใหเ กบ็ ไวใ นสารบบของศาล หากความปรากฏตอ ศาลในภายหลงั วาไดมกี ารออกหมายไปโดยฝา ฝน ตอบทบัญญตั แิ หง กฎหมาย ศาลอาจมคี าํ ส่ังใหเพกิ ถอนหรือแกไ ขเปลี่ยนแปลง หมายเชน วา นั้นไดท้ังน้ี ศาลจะมีคาํ ส่งั ใหผรู องขอจัดการแกไขเพอื่ เยยี วยาความเสยี หายท่ีเกิดขนึ้ แกบ ุคคล ทเ่ี ก่ียวของตามทเ่ี ห็นสมควรก็ได มาตรา 61 ภายใตบ งั คบั แหงมาตรา 97 พนกั งานฝายปกครองหรือตาํ รวจมีอาํ นาจหนา ท่ี จดั การใหเ ปน ไปตามหมายอาญา ซง่ึ ไดม อบหรอื สง มาใหจ ดั การภายในอาํ นาจของเขาหมายอาญาใดซง่ึ ศาลไดออก จะมอบหรอื สงไปยังพนักงานฝา ยปกครองหรือตํารวจซ่งึ อยูภายในเขตอาํ นาจของศาลด่งั ระบใุ นหมาย หรือ แกหวั หนาพนักงานฝา ยปกครองหรอื ตํารวจประจําจังหวัด อาํ เภอ กงิ่ อาํ เภอ หรือตาํ บล ซงึ่ จะใหจดั การให เปนไปตามหมายนัน้ ก็ได

- 29 - ในกรณีหลงั เจา พนกั งานผไู ดรบั หมายตอ งรับผิดชอบในการจัดการตามหมายนน้ั จะจัดการเอง หรือสัง่ ใหเจาพนักงานรองลงไปจัดการใหก็ได หรือจะมอบหรือสงสําเนาหมายอันรับรองวาถูกตองใหแก พนักงานฝายปกครองหรือตํารวจคนอน่ื ซึ่งมหี นา ทจ่ี ัดการตามหมายซ่ึงตนไดร ับน้ันกไ็ ด ถา หมายน้นั ไดมอบ หรือสงใหแกเจาพนักงานตง้ั แตสองนายขนึ้ ไป เจา พนักงานจะจดั การตามหมายนัน้ แยกกันหรือรวมกันก็ได มาตรา 78 พนกั งานฝา ยปกครองหรือตํารวจจะจับผใู ดโดยไมมหี มายจบั หรอื คาํ สงั่ ของศาล นั้นไมไ ด เวน แต (1) เมอื่ บุคคลนั้นไดกระทําความผดิ ซึง่ หนา ดังไดบ ญั ญัติไวในมาตรา 80 (2) เมอ่ื พบบุคคลโดยมีพฤติการณอันควรสงสยั วา ผนู ้ันนา จะกอ เหตุรายใหเกดิ ภยันตราย แกบ ุคคลหรอื ทรัพยสนิ ของผูอื่นโดยมเี คร่ืองมือ อาวธุ หรือวตั ถอุ ยา งอืน่ อนั สามารถอาจใชในการกระทาํ ความผิด (3) เม่ือมีเหตุท่ีจะออกหมายจบั บุคคลนน้ั ตามมาตรา 66 (2) แตม ีความจําเปนเรง ดว นท่ีไมอ าจ ขอใหศาลออกหมายจบั บคุ คลนั้นได (4) เปนการจบั ผูตอ งหาหรือจําเลยที่หนีหรือจะหลบหนใี นระหวางถูกปลอ ยช่ัวคราวตาม มาตรา 117 มาตรา 84 เจาพนักงานหรอื ราษฎรผูทาํ การจับตอ งเอาตัวผถู กู จับไปยงั ท่ีทาํ การของพนักงาน สอบสวนตามมาตรา 83 โดยทนั ที และเมอื่ ถึงท่ีน้นั แลว ใหสงตวั ผูถกู จับแกพนกั งานฝา ยปกครองหรือ ตาํ รวจของท่ีทําการของพนักงานสอบสวนดงั กลา ว เพ่ือดาํ เนนิ การดังตอไปน้ี (1) ในกรณที เ่ี จา พนกั งานเปนผจู บั ใหเจา พนักงานผจู บั นัน้ แจงขอกลา วหา และรายละเอียด เกย่ี วกับเหตแุ หงการจับใหผ ูถูกจับทราบ ถา มีหมายจบั ใหแจง ใหผ ถู ูกจบั ทราบและอา นใหฟ งและมอบสาํ เนา บันทึกการจับแกผ ถู ูกจบั น้ัน (2) ในกรณที ่รี าษฎรเปนผจู บั ใหพ นักงานฝา ยปกครองหรือตํารวจซ่งึ รับมอบตัวบันทกึ ช่อื อาชพี ที่อยูข องผจู บั อกี ทงั้ ขอ ความและพฤติการณแหงการจบั นั้นไว และใหผ ูจบั ลงลายมือช่อื กาํ กับไวเ ปน สาํ คญั เพ่ือดาํ เนินการแจงขอกลาวหาและรายละเอียดแหงการจบั ใหผ ูถกู จบั ทราบและแจงใหผ ถู ูกจบั ทราบ ดวยวา ผูถกู จบั มสี ทิ ธิท่จี ะไมใ หการหรือใหก็ได และถอยคําของผถู ูกจบั อาจใชเปน พยานหลกั ฐานในการ พิจารณาคดีได เมอ่ื ไดดาํ เนินการตามวรรคหนง่ึ แลว ใหพนกั งานฝา ยปกครองหรือตํารวจ ซ่งึ มีผูนาํ ผูถ ูกจบั มาสง แจงใหผ ถู ูกจับทราบถงึ สิทธิตามทกี่ ําหนดไวใ นมาตรา 7/1 รวมท้ังจดั ใหผถู กู จับสามารถติดตอ กับญาติ หรอื ผูซึ่งผถู กู จับไวว างใจเพื่อแจง ใหทราบถึงการจบั กุมและสถานที่ท่ถี ูกควบคุมไดในโอกาสแรกเม่ือผถู กู จับ มาถึงท่ีทําการของพนักงานสอบสวนตามวรรคหนึ่ง หรอื ถา กรณผี ถู ูกจับรองขอใหพนกั งานฝา ยปกครองหรือตํารวจเปนผแู จง กใ็ หจัดการตามคาํ รองขอ น้ันโดยเร็ว และใหพนักงานฝายปกครองหรอื ตํารวจบันทึกไว ในการนีม้ ใิ หเรียกคาใชจ า ยใดๆ จากผูถ ูกจับ ในกรณที ่ีจําเปน เจาพนักงานหรือราษฎรซ่ึงทําการจับจะจัดการพยาบาลผูถ ูกจบั เสยี กอ นนํา ตวั ไปสง ตามมาตรานีก้ ็ได

- 30 - ถอยคาํ ใดๆ ที่ผูถูกจับใหไวตอ เจาพนกั งานผูจ ับ หรอื พนกั งานฝา ยปกครองหรือตํารวจในช้นั จับกุมหรอื รับมอบตวั ผูถ ูกจับ ถา ถอยคําน้ันเปนคาํ รบั สารภาพของผูถูกจับวาตนไดกระทําความผิดหามมิให รับฟง เปน พยานหลกั ฐาน แตถ าเปนถอ ยคาํ อ่นื จะรบั ฟง เปน พยานหลกั ฐานในการพสิ จู นค วามผดิ ของผูถูกจบั ได ตอ เมื่อไดมีการแจงสิทธิตามวรรคหนึง่ หรือตามมาตรา 83 วรรคสอง แกผถู ูกจบั แลวแตกรณี มาตรา 84/1 พนกั งานฝายปกครองหรือตาํ รวจซ่งึ มีผนู ําผูถกู จับมาสงนั้น จะปลอ ยผถู ูกจับ ชวั่ คราวหรือควบคมุ ผถู ูกจับไวก ไ็ ด แตถา เปนการจบั โดยมีหมายของศาลใหรีบดาํ เนนิ การตามมาตรา 64 และในกรณีท่ตี องสงผถู ูกจับไปยงั ศาล แตไมอาจสงไปไดในขณะน้ันเน่ืองจากเปน เวลาท่ีศาลปด หรือใกลจ ะปด ทาํ การ ใหพ นกั งานฝายปกครองหรอื ตาํ รวจที่รับตัวผูถูกจับไวม ีอํานาจปลอยผูถกู จบั ชว่ั คราวหรอื ควบคุมผถู ูกจบั ไวไ ดจนกวาจะถึงเวลาศาลเปดทําการ มาตรา 92 หา มมิใหคน ในท่รี โหฐานโดยไมมีหมายคนหรอื คาํ สงั่ ของศาล เวน แตพ นักงาน ฝา ยปกครองหรือตํารวจเปน ผูคน และในกรณดี งั ตอไปน้ี (1) เมื่อมีเสยี งรองใหชว ยมาจากขา งในทร่ี โหฐาน หรือมีเสยี งหรอื พฤติการณอ่นื ใดอนั แสดง ไดว า มีเหตรุ า ยเกดิ ขึ้นในท่รี โหฐานนนั้ (2) เมื่อปรากฏความผดิ ซง่ึ หนากําลังกระทําลงในที่รโหฐาน (3) เม่ือบุคคลท่ีไดก ระทําความผิดซง่ึ หนา ขณะทถ่ี ูกไลจับหนีเขาไปหรือมเี หตุอันแนน แฟน ควร สงสยั วาไดเขาไปซกุ ซอนตวั อยูในทร่ี โหฐานน้ัน (4) เมอื่ มีพยานหลักฐานตามสมควรวา สงิ่ ของทีม่ ไี วเ ปนความผดิ หรอื ไดมาโดยการกระทาํ ความผดิ หรือไดใ ชห รอื มีไวเ พ่ือจะใชใ นการกระทาํ ความผิด หรืออาจเปน พยานหลกั ฐานพิสจู นก ารกระทํา ความผิดไดซ อนหรืออยูในนนั้ ประกอบทงั้ ตองมเี หตุอนั ควรเชอื่ วา เน่อื งจากการเนน่ิ ชา กวาจะเอาหมายคน มาไดสิ่งของนนั้ จะถูกโยกยายหรอื ทาํ ลายเสยี กอน (5) เมื่อทร่ี โหฐานน้นั ผจู ะตองถกู จับเปน เจาบา น และการจับนน้ั มหี มายจับหรือจบั ตาม มาตรา 78 การใชอาํ นาจตาม (4) ใหพนกั งานฝา ยปกครองหรอื ตํารวจผูค น สงมอบสาํ เนาบันทกึ การ ตรวจคน และบญั ชที รัพยท ี่ไดจากการตรวจคน รวมทั้งจัดทําบันทึกแสดงเหตุผลท่ที ําใหสามารถเขาคน ได เปน หนังสอื ใหไ วแ กผคู รอบครองสถานท่ีทถี่ กู ตรวจคน แตถา ไมมีผคู รอบครองอยู ณ ท่ีน้ัน ใหส ง มอบหนงั สอื ดงั กลา วแกบุคคลเชน วา นั้นในทนั ทีที่กระทําได และรีบรายงานเหตผุ ลและผลการตรวจคน เปน หนงั สือตอ ผูบงั คับบญั ชาเหนือขึน้ ไป มาตรา 93 หา มมิใหท าํ การคนบุคคลใดในที่สาธารณสถาน เวนแตพ นักงานฝายปกครองหรือ ตํารวจเปนผูค น ในเมื่อมีเหตุอันควรสงสยั วา บุคคลนั้นมสี งิ่ ของในความครอบครองเพื่อจะใชในการกระทํา ความผดิ หรือซึ่งไดม าโดยการกระทําความผิดหรอื ซง่ึ มีไวเปนความผดิ มาตรา 94 ใหพ นกั งานฝายปกครองหรือตาํ รวจทท่ี ําการคนในทร่ี โหฐาน สั่งเจาของหรือคนอยูในนั้น หรอื ผูร กั ษาสถานท่ซี ่ึงจะคน ใหย อมใหเขา ไปโดยมิหวงหาม อกี ทั้งใหค วามสะดวกตามสมควรทุกประการ ในอนั ทจ่ี ะจดั การตามหมายทั้งนีใ้ หพนกั งานผูน้ันแสดงหมายหรอื ถาคน ไดโ ดยไมตอ งมีหมายกใ็ หแ สดงนามและตําแหนง ถา บุคคลด่งั กลา วในวรรคตน มิยอมใหเ ขาไป เจา พนกั งานมอี ํานาจใชกาํ ลังเพื่อเขา ไป ในกรณี จําเปน จะเปดหรอื ทําลายประตบู าน ประตูเรือน หนาตา ง รั้วหรือส่งิ กีดขวางอยา งอน่ื ทํานองเดียวกนั นนั้ กไ็ ด

- 31 - มาตรา 148 เม่ือปรากฏแนช ดั หรือมีเหตุอันควรสงสยั วา บุคคลใดตายโดยผิดธรรมชาติ หรอื ตายในระหวา งอยูในความควบคมุ ของเจา พนักงาน ใหม ีการชนั สตู รพลกิ ศพเวนแตตายโดยการประหารชวี ติ ตามกฎหมาย การตายโดยผิดธรรมชาตินนั้ คอื (1) ฆา ตวั ตาย (2) ถูกผูอน่ื ทาํ ใหตาย (3) ถูกสตั วทํารา ยตาย (4) ตายโดยอุบตั ิเหตุ (5) ตายโดยยังมิปรากฏเหตุ มาตรา 149 ความตายผดิ ธรรมชาตเิ กิดมีข้ึน ณ ทใ่ี ด ใหเ ปน หนา ที่ของสามี ภริยา ญาติ มิตร สหายหรอื ผปู กครองของผูต ายท่รี ูเ รื่องการตายเชน น้ันจดั การด่ังตอไปน้ี (1) เกบ็ ศพไว ณ ทซ่ี ง่ึ พบนั้นเองเพียงเทาท่ีจะทําได (2) ไปแจงความแกพนักงานฝา ยปกครองหรือตํารวจโดยเรว็ ทส่ี ุด หนาทีด่ ังกลาวในวรรคตนนน้ั มีตลอดถงึ ผูอ่นื ซึง่ ไดพบศพในท่ีซงึ่ ไมม ีสามีภรยิ าญาติ มติ รสหาย หรอื ผูป กครองของผูต ายอยูในทีน่ ้นั ดวย ผูใดละเลยไมก ระทําหนาท่ดี งั บญั ญัตไิ วในมาตรานี้ ตอ งระวางโทษปรับไมเ กนิ หนง่ึ พนั บาท มาตรา 244 ถาศาลหรอื พนักงานฝา ยปกครองหรือตํารวจช้ันผูใ หญเหน็ จาํ เปนเนือ่ งในการ ไตส วนมลู ฟอ ง พิจารณา หรือสอบสวน ที่จะตองตรวจศพ แมว าจะไดบรรจหุ รือฝง แลว ก็ตาม ใหม ีอํานาจ สง่ั ใหเอาศพนั้นใหผ ูเชี่ยวชาญตรวจได แตการกระทําตามคําสงั่ ดงั กลาวจะตองคํานงึ ถงึ หลักทางศาสนา และไมกอใหเ กิดอันตรายรา ยแรงอยางอืน่ กฎหมายลําดับรอง 1. กฎกระทรวงกําหนดการสอบสวนความผดิ อาญาบางประเภทในจังหวัดอืน่ นอกจาก กรุงเทพมหานครโดยพนกั งานสอบสวนฝายปกครอง พ.ศ. 2554 ขอ 2 ความผดิ อาญาตามกฎหมายดงั ตอไปน้ี ใหพนักงานสอบสวนฝายปกครองสอบสวนได (1) กฎหมายวาดวยกองอาสารักษาดินแดน (2) กฎหมายวาดว ยการควบคมุ การขายทอดตลาดและคาของเกา (3) กฎหมายวา ดวยการควบคุมการเรยี่ ไร (4) กฎหมายวาดวยการทะเบยี นราษฎร (5) กฎหมายวา ดวยการปอ งกนั และบรรเทาสาธารณภัย (6) กฎหมายวาดวยการพนนั (7) กฎหมายวา ดวยการศึกษาภาคบงั คับ (8) กฎหมายวา ดวยการสาธารณสขุ

- 32 - (9) กฎหมายวา ดวยบตั รประจาํ ตัวประชาชน (10) กฎหมายวา ดวยภาษบี ํารงุ ทอ งที่ (11) กฎหมายวาดวยภาษีปา ย (12) กฎหมายวา ดวยภาษโี รงเรือนและท่ีดนิ (13) กฎหมายวาดวยยศและเครือ่ งแบบผบู ังคบั บัญชาและเจาหนาทีก่ องอาสารักษาดนิ แดน (14) กฎหมายวาดว ยโรงรบั จาํ นาํ (15) กฎหมายวาดวยโรงแรม (16) กฎหมายวาดวยสถานบรกิ าร (17) กฎหมายวา ดวยสัตวพ าหนะ (18) กฎหมายวา ดวยสุสานและฌาปนสถาน (19) กฎหมายวา ดว ยอาวุธปน เครอื่ งกระสุนปน วตั ถรุ ะเบดิ ดอกไมเ พลงิ และส่งิ เทยี มอาวุธปน เวน แตค วามผิดทีม่ ีโทษตามมาตรา 72 มาตรา 72 ทวิ มาตรา 73 มาตรา 74 และมาตรา 78 แหง พระราชบญั ญัติอาวุธปน เครื่องกระสนุ ปน วัตถรุ ะเบิด ดอกไมเ พลิง และสิ่งเทยี มอาวุธปน พ.ศ. 2490 ใหพ นกั งานสอบสวนฝายตํารวจเปนผูส อบสวน ขอ 3 ในกรณที ่ีการกระทําความผิดอาญาตามกฎหมายในขอ 2 เปน การกระทํากรรมเดียวท่ีเปน ความผดิ ตามกฎหมายอน่ื ดว ย ถา ความผดิ อาญาตามกฎหมายในขอ 2 เปนความผดิ ท่มี ีโทษหนกั ท่สี ดุ ใหพนักงาน สอบสวนฝา ยปกครองทําการสอบสวนการกระทาํ ความผิดอาญาตามกฎหมายอน่ื นนั้ ดวย ขอ 4 ใหผ วู า ราชการจังหวดั แตงตั้งปลัดอําเภอผูปฏบิ ัติหนาท่ี ณ ท่วี าการกงิ่ อาํ เภอหรือที่วา การ อําเภอเปน พนักงานสอบสวนสาํ หรบั กิง่ อาํ เภอหรืออาํ เภอนั้น ใหป ลดั อาํ เภอผูเปน หัวหนา ประจาํ กง่ิ อําเภอหรอื นายอําเภอ เปนหวั หนาพนกั งานสอบสวน ตามมาตรา 18 วรรคสี่ และเปนพนักงานสอบสวนผูรับผดิ ชอบตามมาตรา 140 แหง ประมวลกฎหมายวธิ ี พิจารณาความอาญา ในกรณีทีม่ ีเหตุอนั สมควร ผูวา ราชการจงั หวัด รองผูวาราชการจังหวดั หรอื ปลัดจงั หวดั ซง่ึ ผวู า ราชการ จงั หวดั มอบหมาย จะเขามาเปนหวั หนาพนักงานสอบสวนตามมาตรา 18 วรรคส่ี และเปนพนกั งานสอบสวน ผูร ับผิดชอบตามมาตรา 140 แหงประมวลกฎหมายวธิ พี ิจารณาความอาญาในคดีใดคดหี นงึ่ ทอ่ี ยใู นทองท่ี ก่ิงอาํ เภอหรืออําเภอท่ีอยูในจังหวดั นั้นกไ็ ด ผูวา ราชการจงั หวัดอาจขอใหอ ธิบดกี รมการปกครองแตง ตง้ั พนักงานสอบสวนฝายปกครองในสงั กดั กรมการปกครองไปรว มสอบสวนในคดีใดคดหี นึ่งท่ีอยใู นทองทีก่ ง่ิ อําเภอ อําเภอ หรือจังหวดั กไ็ ด 2. กฎกระทรวงกาํ หนดหลักเกณฑ วธิ กี าร และเง่ือนไขในการเรยี กประกนั หรือหลักประกนั การ ปลอ ยช่วั คราวผตู องหาในช้ันสอบสวน พ.ศ. 2549 ขอ 1 การเรยี กประกนั หรอื หลกั ประกนั ในการปลอ ยชวั่ คราวผตู อ งหาในชน้ั สอบสวน ใหพนักงาน สอบสวนหรือพนกั งานอยั การกําหนดวงเงนิ ประกนั โดยนาํ หลักเกณฑ วธิ กี ารและเงื่อนไขที่กําหนดในขอบังคบั ของประธานศาลฎกี าซึ่งออกตามความในมาตรา 110 วรรคสามแหง ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความ

- 33 - อาญามาใชบังคับโดยอนโุ ลม ท้ังน้ี หามมิใหพนกั งานสอบสวนหรือพนกั งานอัยการกําหนดวงเงนิ ประกัน เกนิ สามในสีข่ องวงเงินประกันที่กาํ หนดในขอ บังคับของประธานศาลฎีกาดงั กลา ว ขอ 2 การใชบุคคลเปน ประกนั หรือการกําหนดใหหลักทรพั ยใดเปน หลักประกนั ในการปลอ ย ชวั่ คราวผูตองหาในช้ันสอบสวน ใหพนักงานสอบสวนหรือพนักงานอัยการนําหลักเกณฑวิธีการและเง่ือนไขท่ี กาํ หนดในขอบังคับของประธานศาลฎกี าซง่ึ ออกตามความในมาตรา 110 วรรคสาม แหง ประมวลกฎหมาย วิธีพิจารณาความอาญามาใชบงั คบั โดยอนโุ ลม 3. กฎกระทรวงกําหนดวิธกี ารขอคนื สง่ิ ของทีเ่ จาพนกั งานยึดไวไ ปดแู ลรกั ษาหรอื ใชประโยชน พ.ศ. 2553 ขอ 1 บคุ คลดังตอไปนี้ มสี ทิ ธยิ นื่ คาํ รองขอคืนสิ่งของทเ่ี จา พนักงานยดึ ไวได (1) เจาของหรอื ผมู กี รรมสิทธ์ิ (2) ผูซึง่ มสี ทิ ธใิ นการใช ครอบครอง ยึดหนวง หรอื สทิ ธเิ รียกรองอ่ืนตามท่ีกฎหมายรับรอง รวมถงึ ผูเชา ซ้อื ทายาทผมู สี ทิ ธิรับมรดก หรอื ผจู ดั การมรดก ผูยน่ื คาํ รองจะตองแสดงหลักฐานแหง การเปน เจาของ หรอื เอกสารหรอื หลกั ฐานใดๆ เพือ่ แสดงถึง สทิ ธิท่ตี นมอี ยูเ หนือส่งิ ของน้นั ในกรณผี ูย่นื คาํ รองมสี ทิ ธิในสิ่งของซึ่งมีเจา ของกรรมสทิ ธห์ิ ลายรายรวมกนั จะตองแสดงเอกสารหลกั ฐานแสดงความยนิ ยอมในการรอ งขอคืนสิง่ ของจากเจาของกรรมสิทธิท์ ุกราย ขอ 4 เม่อื ไดร ับคํารองแลว ใหพนักงานสอบสวนหรอื พนักงานอยั การ แลวแตกรณีมคี ําสั่งโดยไมช ักชา การสั่งคืนสิ่งของจะตองไมกระทบถึงการใชสง่ิ ของนั้นเปนพยานหลักฐานเพ่ือพสิ จู นข อเท็จจริง ในภายหลัง ใหพนกั งานสอบสวนหรือพนักงานอัยการ แลวแตกรณี แจงใหผ ูมีสิทธยิ น่ื คาํ รอ งตามขอ 1 วรรคหนึ่ง ผูต องหา หรอื ผเู สียหาย ทราบถงึ การย่ืนคาํ รองขอคืนสง่ิ ของเทาทีจ่ ะทําได ในการพจิ ารณาคํารอ ง ใหพ นกั งานสอบสวนหรือพนักงานอยั การ แลว แตก รณคี าํ นงึ ถงึ เหตุ ดังตอไปนี้ (1) เหตผุ ล ความจาํ เปน และความเรงดว นทต่ี อ งนําสิ่งของไปดูแลรักษาหรอื ใชประโยชน (2) ความเสยี่ งภยั หรอื เสีย่ งตอ ความเสยี หาย สญู หาย ถกู ทาํ ลาย ปลอม หรอื แกไ ข เปลี่ยนแปลง ท่อี าจเกดิ กบั สิ่งของที่จะนาํ ไปดแู ลรกั ษาหรือใชป ระโยชน (3) ความนา เชอ่ื ถอื ของหลักประกัน (4) ความนา เชอื่ ถือของผูท่ีจะนาํ สงิ่ ของไปดูแลรักษาหรอื ใชประโยชน (5) ระยะเวลาที่จะนําสง่ิ ของไปดแู ลรักษาหรือใชป ระโยชน (6) คําคดั คานของผูมสี ิทธิยน่ื คํารองตามขอ 1 วรรคหนึ่ง คําคดั คา นของผตู อ งหา หรือคํา คัดคา นของผเู สยี หาย (7) พฤติการณต าง ๆ แหง คดี

- 34 - 4. กฎกระทรวงกาํ หนดหลักเกณฑและวิธกี ารเก่ยี วกับการทาํ สํานวนสอบสวนรวมกนั ระหวาง พนกั งานสอบสวนกับพนกั งานอัยการ พ.ศ. 2553 ขอ 1 เม่อื มีกรณีที่ตองทาํ สาํ นวนสอบสวนรว มกนั ตามมาตรา 155/1 ใหพนักงานสอบสวน รีบแจงไปยงั พนกั งานอยั การในทอ งที่ทมี่ ีเขตอํานาจในโอกาสแรกเทาทีจ่ ะพึงกระทาํ ไดเ พ่ือเขารวมในการ ทําสํานวนสอบสวนกับพนักงานสอบสวน การแจง ตามวรรคหนึ่ง อาจทาํ เปน ลายลกั ษณอักษรหรอื ดวยวาจาก็ได ในกรณที ี่แจงดว ยวาจา ใหพนักงานสอบสวนบันทึกการแจงไวในสํานวนสอบสวนดวย ขอ 4 ในการทาํ สาํ นวนสอบสวน ใหพ นกั งานสอบสวนเปนผูร ับผดิ ชอบการทาํ สํานวนสอบสวน และ ใหพ นกั งานสอบสวนและพนักงานอยั การหารอื กนั ตั้งแตชนั้ เรม่ิ คดเี พื่อกาํ หนดแนวทางในการทําสาํ นวน สอบสวน 5. ขอบังคับท่ี 1/2509 เร่ือง ระเบียบการสอบสวนคดอี าญาในจงั หวดั อ่ืน นอกจากจังหวัด พระนครและจงั หวดั ธนบุรี ขอ 3 การประสานงานระหวางพนักงานสอบสวนแหง ทอ งท่ี กบั พนกั งานสอบสวนอนื่ (3) เมือ่ มเี หตสุ าํ คญั หรือกรณีจําเปน สมควรใหพนักงานสอบสวนฝายปกครองทําการสอบสวน หรอื รว มในการสอบสวนคดีอาญาในทองท่ีใด กใ็ หผูกํากับการตาํ รวจภูธรจังหวดั หรือผรู ักษาการแทนเสนอ เหตุผลตอผูวา ราชการจังหวัดเพอ่ื สั่งการ (4) ในกรณที ่ีผวู า ราชการจังหวัดหรือนายอําเภอไดประสบเหตุความผดิ อาญา ซง่ึ ควรจะกระทาํ การจับกุมได ก็ใหผ วู า ราชการจังหวดั หรือนายอําเภอทําการจบั กุม แตถาไมอาจจับกุมไดทันที ก็สัง่ ใหเจาหนา ท่ีตาํ รวจ หรือเจาพนักงานผูมีอาํ นาจหนาทท่ี าํ การจบั กมุ และเพ่ือประโยชนในการสอบสวนดาํ เนนิ คดีใหผ วู า ราชการ จงั หวดั หรอื นายอาํ เภอ ทาํ การสืบสวนสอบสวนหรอื สั่งใหเจา หนา ที่ดําเนินการเพื่อรวบรวมหลักฐานตางๆ ท่มี ีอยูใน ทเี่ กิดเหตุหรือดําเนินการทั้งหลายอ่ืน เชน ตรวจตวั บุคคล ตรวจสง่ิ ของ คน เพ่ือพบสิ่งของ และยดึ ไวซึ่งสงิ่ ของท่ีคน พบ ตลอดจนสอบปากคาํ บุคคลและดาํ เนนิ การอยางอ่นื เทา ท่ีจําเปน เพ่ือเปนหลักฐานในขั้นตน และบนั ทกึ ไว แลวใหสงหลกั ฐานการสืบสวนนน้ั และตวั บคุ คลทจ่ี ับกุมไวใหพ นักงานสอบสวนทองทีร่ ับดําเนนิ การตอไป ขอ 11 อํานาจการควบคุมการสอบสวน (5) ในกรณที ี่มีผเู สียหาย ผตู องหา หรือบคุ คลอ่ืนซง่ึ เปน ผกู ลา วโทษในคดีเรอื่ งหน่ึงเรอื่ งใดรองขอ ความเปน ธรรมตอนายอําเภอ หรอื ในกรณีทีน่ ายอําเภอเห็นเปน การสมควร ใหน ายอาํ เภอเรียกหัวหนา พนักงานสอบสวนในเขตอาํ นาจของก่ิงอําเภอหรืออาํ เภอแลว แตก รณี มาช้ีแจงผลการสอบสวน แลวให คําแนะนาํ และเรงรัดใหด ําเนินการสอบสวนใหเ ปนผลดี และเปนไปในทางที่ชอบและเหมาะสมได และถา นายอําเภอเห็นวา การดําเนนิ การดงั กลา วมาแลวจะไมไดผ ลกใ็ หรายงานชแ้ี จงเหตผุ ลไปยังผูวาราชการจงั หวัด ขอ 13 การสอบสวนคดีทีข่ าราชการสวนภมู ิภาค ขา ราชการสวนทองถ่ิน เทศมนตรี กาํ นัน ผูใ หญบ าน ผูช ว ยผใู หญบ า น สารวัตรกาํ นนั แพทยป ระจาํ ตําบล และกรรมการองคการบริหารสว นตําบล ทต่ี องหาคดีอาญาเพราะไดกระทาํ การตามหนา ท่ี หรอื อางวาไดก ระทําการตามหนาท่ี ใหพนักงานสอบสวน

- 35 - ผูร บั คาํ รองทุกขห รือกลาวโทษรบี มาแจง ใหผ วู าราชการจังหวัดหรอื นายอาํ เภอแลวแตก รณีทราบโดยดวน เพื่อสงั่ ใหพนักงานสอบสวนฝา ยปกครองรว มกบั พนักงานสอบสวนฝา ยตํารวจสอบสวนดาํ เนินคดี และถาเปน เร่อื งท่ีเสนอมายังสว นกลางหรือเปน เร่ืองทส่ี ว นกลางดําเนินการเอง ใหก รมการปกครองและกรมตํารวจจัด พนักงานสอบสวนของแตละฝายรว มกันสอบสวนดําเนินคดี 6. ขอ บงั คับกระทรวงมหาดไทยวา ดวยระเบียบการสอบสวนคดอี าญาบางประเภทในจงั หวดั อน่ื นอกจากกรงุ เทพมหานคร พ.ศ. 2520 พนกั งานสอบสวนฝา ยปกครองในจังหวัดอ่ืน นอกจากกรุงเทพนมหานครดาํ เนนิ การสอบสวน คดอี าญาบางประเภทตามขอบงั คบั น้ี ดังตอไปน้ี ขอ 1 คดีอาญาทใี่ หพ นักงานสอบสวนฝา ยปกครองสอบสวนได คดอี าญาในความผดิ ตามกฎหมายดงั ตอ ไปน้ี ใหพ นกั งานสอบสวนฝา ยปกครองทาํ การสอบสวนได 1. กฎหมายวาดวยการทะเบียนราษฎร 2. กฎหมายวาดวยบตั รประจําตัวประชาชน 3. กฎหมายวา ดวยภาษีบาํ รงุ ทอ งท่ี 4. กฎหมายวา ดวยภาษีปาย 5. กฎหมายวาดวยโรงเรอื นและท่ีดนิ 6. กฎหมายวาดว ยสัตวพ าหนะ 7. กฎหมายวา ดว ยการเก็บรักษานาํ้ มันเช้ือเพลงิ 8. กฎหมายวาดว ยการควบคุมสุสานและฌาปนสถาน 9. กฎหมายวาดว ยสาธารณสุข 10. กฎหมายวา ดว ยประถมศึกษา ขอ 2 การสอบสวนคดีอาญาในความผิดหลายบท ความผิดอาญาซึง่ ผกู ระทําผดิ กรรมเดียว แตเ ปน ความผดิ หลายบท ถา บทใดหรือหลายบท ในกรรมนนั้ เปน ความผดิ ตามพระราชบญั ญตั ิ หรอื กฎหมายอน่ื นอกจากความผดิ ตามกฎหมายในขอ 1 ใหพ นกั งานสอบสวน ฝา ยตํารวจทาํ การสอบสวน ขอ 3 หัวหนาพนักงานสอบสวนและพนักงานสอบสวน (1) คดอี าญาตามกฎหมายในขอ 1 ซ่งึ อยใู นเขตอํานาจของกงิ่ อาํ เภอใดใหปลดั อําเภอ ผูเ ปน หวั หนาประจาํ กง่ิ อาํ เภอนั้น หรอื ผรู กั ษาการแทนเปน หัวหนาพนกั งานสอบสวนดําเนินการสอบสวนใหเ ปนไปตาม ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา 18 วรรคทา ย และมาตรา 140 กับใหป ลดั อําเภอที่ประจํา ณ ทว่ี าการอําเภอนนั้ ซึ่งไดร ับแตงตงั้ จากผวู า ราชการจังหวดั ที่ก่ิงอาํ เภอสังกัดอยเู ปนพนกั งานสอบสวน (2) คดีอาญาตามกฎหมายในขอ 1 ซง่ึ อยูในเขตอํานาจของอาํ เภอใดใหนายอําเภอน้ัน หรือผูรกั ษาการ แทน เปน หัวหนา พนกั งานสอบสวนดําเนินการสอบสวนใหเ ปน ไปตามประมวลกฎหมาย วธิ ีพจิ ารณาความ อาญา มาตรา 18 วรรคทาย และมาตรา 140 กบั ใหป ลดั อําเภอทีป่ ระจํา ณ ที่วาการอําเภอนั้น ซ่ึงไดรับ แตงตั้งจากผูวาราชการจังหวัดทอ่ี ําเภอสังกดั อยูเ ปนพนกั งานสอบสวน

- 36 - (3) คดีอาญาตามกฎหมายในขอ 1 ซึง่ อยูในเขตอํานาจของจังหวัดใดใหผ ูวา ราชการจงั หวัดนั้น หรอื ผรู กั ษาการแทนเปนหวั หนาพนกั งานสอบสวนดําเนินการสอบสวนใหเปน ไปตามประมวลกฎหมายวิธี พจิ ารณาความอาญา มาตรา 18 วรรคทา ย และมาตรา 140 (4) ในกรณที ่ีจาํ เปนหรอื มีเหตุผลอนั สมควร นายอาํ เภอจะเขา มาเปน หวั หนา พนกั งาน สอบสวน คดอี าญา คดใี ดคดีหนึง่ ตามกฎหมายในขอ 1 ในเขตอํานาจของก่ิงอาํ เภอท่ีอยใู นเขตอาํ เภอนน้ั ก็ได (5) ในกรณีทีจ่ ําเปนหรือมเี หตุผลอันสมควร ผวู า ราชการจงั หวดั จะเขา มาเปนหวั หนา พนกั งาน สอบสวนในคดอี าญา คดใี ดคดหี น่ึงตามกฎหมายในขอ 1 ในเขตอํานาจของอําเภอหรือก่ิงอาํ เภอ ที่อยใู น จังหวัดนัน้ ก็ได ขอ 4 สถานท่ีทาํ การสอบสวน ใหใชที่วาการก่งิ อาํ เภอ หรอื ทวี่ าการอาํ เภอ หรือศาลากลาง จงั หวดั เปน ที่ทําการสอบสวนคดีอาญาตามกฎหมายในขอ 1 ท่ีอยใู นเขตอาํ นาจแลว แตกรณี เวนแตมีเหตุ จาํ เปน จะไปทาํ การสอบสวนท่ีใดก็ได ทงั้ นี้ใหบ ันทกึ เหตุความจําเปนไวในสํานวนการสอบสวนดวย ขอ 5 การรอ งทุกขห รือกลา วโทษ ถา มกี ารรองทุกขหรือกลา วโทษวา มผี ูกระทาํ ตามกฎหมายในขอ 1 ตอพนักงานฝายปกครอง หรือตํารวจหรือพนักงานสอบสวนฝายตํารวจใหพนักงานฝายปกครองหรือตํารวจหรือพนักงานสอบสวน ฝายตํารวจนน้ั รบั ดาํ เนนิ การจัดใหมีการรองทุกขหรือกลา วโทษตามกฎหมายและรบี จัดสงไปยังพนักงาน สอบสวนฝา ยปกครองแหงทองทที่ ่คี วามผดิ อาญาไดเกดิ หรอื อางหรอื เชื่อวา ไดเ กิดภายในเขตอาํ นาจโดยเร็ว 7. ระเบยี บกระทรวงมหาดไทย วาดวยการเปรียบเทียบและการสอบสวนคดีอาญาบางประเภท พ.ศ. 2521 ขอ 3 พนักงานสอบสวนตามระเบียบนี้ ใหห มายความถงึ พนักงานสอบสวนตาม ขอบงั คับ กระทรวงมหาดไทย วา ดว ยระเบยี บการสอบสวนคดอี าญาบางประเภทในจงั หวดั อน่ื นอกจากกรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2520 ขอ 4 การสอบสวนคดีอาญาของพนักงานสอบสวนฝา ยปกครองตามกฎหมาย ระเบยี บ หรอื ขอบงั คบั นอกจากขอบงั คบั กระทรวงมหาดไทย วา ดว ยระเบียบการสอบสวนคดีอาญาบางประเภทในจังหวดั อ่นื นอกจากกรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2520 ใหปฏิบตั ิไปตามกฎหมาย ระเบียบ หรือขอบังคับวาดว ยการน้ัน ขอ 5 การปฏิบัตสิ าํ หรบั กรณีใด ถาระเบยี บนี้มิไดก ําหนดไว ใหปฏิบตั ติ ามประมวลกฎหมาย วธิ ีพิจารณาความอาญา และใหนาํ ระเบียบการตาํ รวจเกย่ี วกบั คดหี รือระเบียบการอ่ืนทีเ่ กี่ยวของมาใช บังคับโดยอนุโลม 8. ขอ บงั คบั กระทรวงมหาดไทยวา ดว ยระเบียบการดาํ เนนิ คดอี าญา พ.ศ. 2523 แกไขเพ่มิ เติม (ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2523 (ฉบบั ท่ี 3) พ.ศ. 2523 (ฉบับท่ี 4) พ.ศ. 2525 (ฉบบั ท่ี 5) พ.ศ. 2536 (ฉบบั ท่ี 6) พ.ศ. 2537 และ (ฉบบั ท่ี 7) พ.ศ. 2538

- 37 - 4. การประสานงานระหวางพนักงานสอบสวนแหงทองท่กี บั พนักงานสอบสวนอนื่ 4.3 เมื่อมีเหตุสาํ คัญหรือกรณีจําเปน สมควรใหพ นกั งานสอบสวนฝา ยปกครอง ทาํ การสอบสวน หรือรวมในการสอบสวน หรอื รว มในการสอบสวนคดีอาญาในทอ งท่ีใดก็ใหผกู ํากับตํารวจภธู รจังหวดั หรอื ผูรกั ษาราชการแทนเสนอเหตุผลตอ ผูว า ราชการจงั หวดั เพ่ือสั่งการ 4.4 ในกรณีท่ีผูวาราชการจงั หวัดหรือนายอําเภอไดประสบเหตุความผดิ อาญา ซง่ึ ควรจะกระทํา การจับกุมได กใ็ หผ วู า ราชการจังหวดั หรือนายอําเภอทําการจับกุม แตถาไมอาจจบั กุมไดท ันทีก็สงั่ ใหเ จาหนา ทต่ี ํารวจ หรือเจา พนักงานผูมีอาํ นาจหนาท่ีทําการจบั กมุ และเพ่ือประโยชนในการสอบสวนดาํ เนินคดี ใหผ ูวา ราชการจงั หวัด หรือนายอําเภอทําการสบื สวนสอบสวน หรอื สั่งใหเจา หนาทด่ี ําเนินการเพ่อื รวบรวมหลักฐานตางๆ ท่ีมีอยู ในท่ีเกิดเหตหุ รือดาํ เนนิ การท้ังหลายอ่ืนๆ เชน ตรวจตวั บคุ คล ตรวจสง่ิ ของ คนเพอื่ พบส่งิ ของและยดึ ไวซ ึง่ ส่ิงของ ท่ีคน พบ ตลอดจนสอบถามปากคาํ บุคคลและดาํ เนนิ การอยา งอน่ื เทาท่จี ําเปน เพอ่ื เปนหลกั ฐานในช้ันตน และ บันทกึ ไวแ ละใหสงหลักฐานการสบื สวนนนั้ และตวั บุคคลท่ีจบั กุมไวไ ปใหพนักงานสอบสวนทองท่ดี าํ เนนิ การตอไป 12. อํานาจการควบคุมการสอบสวน 12.5 ในกรณีทน่ี ายอําเภอเห็นเปน การสมควรจะใหพ นกั งานสอบสวนในอาํ เภอมาชี้แจง พรอมท้ังเรียกสํานวนการสอบสวนมาตรวจพิจารณาและใหคําแนะนํา เรง รัดใหดาํ เนินการใหเ ปนผลดีและ เปน ไปในทางทช่ี อบและเหมาะสม ถานายอาํ เภอเหน็ วา การดาํ เนนิ การตามวรรคหนง่ึ จะไมไดผล นายอาํ เภอมีอาํ นาจเขา ควบคุมการ สอบสวนโดยสัง่ ใหพ นกั งานสอบสวนดําเนนิ การตามท่ีเหน็ สมควร รวมทั้งการสั่งอนญุ าตหรอื ไมอนญุ าตให ปลอยชั่วคราวหรือจะสง่ั ใหเปลี่ยนตวั พนักงานสอบสวน หรือใหพนักงานสอบสวนฝา ยปกครองเขา รวมทาํ การ สอบสวนคดเี รื่องน้ันดว ยก็ได กรณีดังกลา วนใ้ี หถอื วานายอาํ เภอเปน หวั หนาพนักงานสอบสวนผูรับผิดชอบ ตามประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา 18 วรรคทา ย และเปน พนักงานสอบสวนผรู บั ผิดชอบตาม ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา 140 มอี าํ นาจเกย่ี วกบั การสอบสวนความผดิ อาญาในเขตอาํ นาจ ของอําเภอ การที่จะสั่งการแกไขหรอื เปล่ยี นแปลงโดยอํานาจของผกู ํากับการตํารวจภธู รจังหวดั ผบู งั คับการตาํ รวจภูธร หรือผบู ัญชาการตํารวจภูธรใหเ ปนอันงด เวนแตที่เปน อํานาจของผูว าราชการจังหวัด หรอื อธิบดีกรมตํารวจ 12.6 ในกรณที ีป่ ลัดอําเภอผเู ปนหวั หนา ประจาํ ก่งิ อาํ เภอเหน็ เปนการสมควรจะใหพนักงานสอบสวน ในกงิ่ อําเภอมาชี้แจง พรอมท้ังเรยี กสํานวนการสอบสวนมาตรวจพิจารณาและใหคาํ แนะนาํ เรงรดั ใหดําเนนิ การ ใหเปนผลดีและเปนไปในทางที่ชอบและเหมาะสม ถาปลดั อําเภอผูเปน หวั หนาประจํากิ่งอําเภอเหน็ วา การดําเนินการตามวรรคหนง่ึ จะไมไดผ ล ปลัดอําเภอผูเ ปน หัวหนา ประจาํ กิ่งอาํ เภอมีอํานาจเขา ควบคมุ การสอบสวนโดยสง่ั ใหพ นักงานสอบสวนดําเนนิ การ ตามทเ่ี หน็ สมควร รวมท้งั การสั่งอนญุ าตหรือไมอนญุ าตใหปลอยช่วั คราว หรอื จะสัง่ ใหเปลย่ี นตวั พนกั งานสอบสวน หรือใหพ นักงานสอบสวนฝา ยปกครองเขา รว มทาํ การสอบสวนคดเี ร่ืองนนั้ ดวยก็ได กรณีดังกลาวนีใ้ หถ ือวา ปลดั อาํ เภอผเู ปนหวั หนาประจํากิง่ อาํ เภอเปนหวั หนา พนักงานสอบสวนผูร บั ผิดชอบตามประมวลกฎหมาย วธิ พี จิ ารณาความอาญา มาตรา 18 วรรคทา ย และเปนพนักงานสอบสวนผรู บั ผิดชอบตามประมวลกฎหมาย วิธีพจิ ารณาความอาญา มาตรา 140 มอี าํ นาจเกย่ี วกบั การสอบสวนความผดิ อาญาในเขตอาํ นาจของกง่ิ อาํ เภอ การที่จะสั่งการแกไขหรือเปล่ียนแปลงโดยอํานาจของผูกํากับการตํารวจภูธรจังหวัด ผบู ังคบั การตํารวจภธู ร หรอื ผูบัญชาการตํารวจภธู รใหเ ปนอันงด เวนแตท่ีเปนอํานาจของผวู า ราชการจังหวัด หรอื อธิบดีกรมตํารวจ

- 38 - 9. ขอบังคับการเก็บรกั ษาของกลาง พ.ศ. 2480 ขอ 4 ของกลางน้ัน คอื วัตถุใด ๆ หรอื ทรพั ยสินซ่งึ ตกมาอยูใ นความคุมครองของเจาพนกั งาน โดยอาํ นาจแหง กฎหมาย หรอื โดยหนา ท่ใี นทางราชการ และยดึ ไวเ ปน ของกลางเพ่ือพิสูจนในทางคดี หรือ เพ่อื จัดการอยางอืน่ ตามหนา ทีร่ าชการ ขอ 5 ของกลางน้ันแบง ออกเปน 2 ประเภท คือ 1) ของกลางในคดีอาญา และ 2) ของกลางอยา งอ่ืน ของกลางในคดีอาญา คอื ของกลางที่เกยี่ วของตองจัดการทางคดอี าญา เชน ของทบ่ี ุคคลมีไว หรือใชเ ปนความผิด หรือของทีใ่ ชเ ปนหลักฐานพสิ จู นความผิด เปนตน ของกลางในคดอี าญาอยา งอืน่ คอื ของกลางท่ีไมเขา อยใู นลักษณะของกลางคดีอาญา เชน ของที่เกบ็ ตก หลน หลุด ลอยได เปนตน ขอ 6 การรักษาของกลางในสวนภูมภิ าค แบงออกเปน 2 ชนั้ คอื 1) ของกลางชนั้ อําเภอ 2) ของกลางชั้นจังหวดั ของกลางชน้ั อาํ เภอ คอื ของกลางที่อยใู นระหวางคณะกรรมการอําเภอจดั การและรกั ษา ของกลางชนั้ จงั หวัด คอื ของกลางท่อี ยใู นระหวางคณะกรรมการจงั หวดั จัดการและรกั ษา ขอ 7 ผมู ีหนาทรี่ กั ษาของกลาง ไดแ ก 1) ปลัดจงั หวดั นายอําเภอ ปลดั อาํ เภอผูเปนหวั หนา ประจาํ ก่ิงอาํ เภอ ขอ 25 ของกลางชนั้ อําเภอใหน ายอําเภอและสมุหบญั ชเี ปน กรรมการจดั การขาย 10. ขอบงั คบั กระทรวงมหาดไทย วา ดว ยการเปรยี บเทียบและการสอบสวนคดลี ะเมดิ ขอ บัญญัติ ทองถนิ่ พ.ศ. 2547 ขอ 4 ในขอบังคับนี้ “พนักงานสอบสวนฝายปกครอง” หมายความถงึ หัวหนาพนกั งานสอบสวนและพนักงาน สอบสวนตามขอ 3 ของขอ บังคบั กระทรวงมหาดไทย วาดว ยระเบียบการสอบสวนคดีอาญาบางประเภท ในจงั หวดั อื่นนอกจากกรงุ เทพมหานคร พ.ศ. 2520 แหง เขตทอ งทีซ่ ่ึงมีอาํ นาจสอบสวนตามประมวล กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา ขอ 7 ผมู อี ํานาจเปรยี บเทยี บคดีละเมิดขอบัญญตั ทิ อ งถนิ่ ตามขอบงั คบั นี้ มขี อบเขตอํานาจ ดงั ตอ ไปน้ี (1) ผูอาํ นาจเปรียบเทยี บคดีละเมิดขอบญั ญตั มิ ีอาํ นาจเปรียบเทยี บคดีความผิดที่มโี ทษปรบั สถานเดยี วอยา งสูงไมเ กนิ หน่งึ พันบาท

- 39 - (2) ผมู อี ํานาจผูมีอํานาจเปรยี บเทียบคดีละเมิดขอ บญั ญัติองคก ารบรหิ ารสว นจังหวดั มอี ํานาจ เปรยี บเทียบคดีความผดิ ที่มโี ทษปรบั สถานเดยี ว หรอื คดีความผดิ ทมี่ อี ัตราโทษจําคุกไมเ กนิ หนึ่งเดือนหรือ ปรับไมเกินหนึ่งพันบาท หรือทง้ั จําทัง้ ปรบั (3) ผูมีอาํ นาจเปรยี บเทยี บคดลี ะเมิดขอ บัญญัติองคก ารบรหิ ารสวนตําบล มอี าํ นาจเปรียบเทียบ คดคี วามผิดท่ีมีโทษปรับสถานเดียวอยา งสูงไมเ กินหน่งึ พันบาท ขอ 8 พนกั งานสอบสวนฝา ยปกครองมีอาํ นาจเปรยี บเทยี บคดีละเมิดขอบญั ญัติทอ งถ่นิ ในความผิด ที่มีโทษปรบั สถานเดียวอยางสูงไมเกนิ หนงึ่ หม่นื บาทหรือความผิดท่มี ีอตั ราโทษจําคุกไมเกินหนง่ึ เดือน หรอื ปรับไมเกินหนึ่งพันบาท หรอื ทัง้ จาํ ทงั้ ปรบั ขอ 12 กอ นทําการเปรยี บเทียบคดี ใหผ มู อี าํ นาจเปรยี บเทียบคดถี ามผูรอ งทุกขหรอื ผกู ลาวโทษ และผูตอ งหา พรอ มทง้ั รวบรวมพยานหลกั ฐานตา งๆ เพ่ือใหไ ดค วามแนช ดั วา การกระทาํ ท่เี กดิ ขึ้นนนั้ เปนความผดิ ตามขอบัญญตั ทิ องถิ่นฉบับใดและอยูในอํานาจหนาทที่ ่ีตนจะทําการเปรียบเทียบคดีไดตามขอ บังคบั น้ีหรอื ไม ถา ผมู อี าํ นาจเปรียบเทียบคดเี หน็ วา ผูตอ งหาไดละเมดิ ขอบญั ญัติทองถ่ิน แลวแตก รณี และ อยใู นอํานาจหนาท่ีของตนท่ีจะทําการเปรยี บเทียบคดไี ด กใ็ หด ําเนินการเปรียบเทียบคดใี หแ ลวเสรจ็ กอ น คดขี าดอายุความไมนอยกวา สามสิบวนั โดยคาํ นงึ ถงึ พฤติการณแหง การกระทําความผิดความหนักเบาแหง ขอหาและฐานะของผตู องหาเปน สาํ คัญ ทง้ั นจ้ี ะตองไมกําหนดจํานวนเงนิ คาปรบั สูงหรอื ตํา่ กวา โทษท่กี าํ หนดไว ในขอ บัญญตั ทิ องถิ่น ในคดที ่ีมีคา ทดแทน ถา ผตู องหาและผเู สียหายยนิ ยอมใหเปรียบเทยี บคดี ใหผ ูทําการเปรียบเทียบ คดกี ะประมาณจาํ นวนคาทดแทนตามทเี่ หน็ สมควรหรือตามท่ีคคู วามตกลงกัน ขอ 13 คดใี ดที่อยใู นอํานาจเปรียบเทยี บของผูมีอาํ นาจเปรยี บเทยี บคดีละเมิดเทศบัญญัติ และขอ บัญญัติองคการบรหิ ารสวนตาํ บลใหผ มู อี ํานาจเปรยี บเทยี บคดีดงั กลา วแลวแตกรณี ทาํ การเปรียบเทียบ คดีใหแลวเสร็จโดยเร็ว โดยใหผ ูตองหาชําระคา ปรับตามท่ผี ูมอี าํ นาจเปรยี บเทยี บคดีไดเปรียบเทียบ ถา ผตู องหาและผูเ สียหายยินยอมใหเ ปรียบเทียบคดี กใ็ หบ นั ทึกถอยคําผตู อ งหา ผูเสยี หาย และความยนิ ยอมลงในแบบพิมพท ่ีกาํ หนด แลวทาํ การเปรยี บเทยี บคดโี ดยจดบนั ทึกการเปรียบเทียบคดี ลงในแบบพิมพทก่ี าํ หนด เมือ่ ผูต องหาชาํ ระคา ปรบั ตามจํานวนทผ่ี ูมีอาํ นาจเปรยี บเทียบกาํ หนดไวภายใน เวลาอันสมควร แตไมเ กนิ สามสบิ วนั นบั แตวนั ทําการเปรยี บเทยี บแลวคดีอาญาเปนอันเลกิ กัน ถา ผตู อ งหาหรือผเู สียหายไมยินยอมใหเ ปรียบเทยี บคดี หรอื มีการยินยอมตามวรรคสองแลว แตผ ตู อ งหาไมช ําระคาปรับภายในเวลาทกี่ าํ หนด ใหบันทึกถอยคําหรือเหตุที่ไมชําระคา ปรับไวใ นสํานวน การเปรียบเทียบแลวสง เร่ืองใหพ นกั งานสอบสวนฝายปกครองในเขตอํานาจดาํ เนนิ คดีตอไป ขอ 14 คดใี ดทอี่ ยูในอาํ นาจเปรยี บเทียบของผมู ีอาํ นาจเปรยี บเทยี บคดลี ะเมิดขอบัญญตั อิ งคก าร บริหารสวนจงั หวัด ตามขอ 7 (2) ใหดาํ เนนิ การเปรยี บเทยี บคดใี หแ ลวเสรจ็ โดยเร็ว และดาํ เนนิ การ ดงั นี้ (1) ในคดีความผิดท่มี โี ทษปรับสถานเดยี ว ใหผมู อี ํานาจเปรยี บเทยี บคดีดังกลา วทําการเปรียบเทียบคดี โดยใหผ ูต องหาชําระคา ปรบั ตามที่ผูม ีอํานาจเปรยี บเทยี บไดเปรยี บเทยี บ ถาผูต องหาและผเู สียหายยินยอม ใหเ ปรยี บเทยี บคดี กใ็ หบนั ทึกถอยคําผูต องหา ผูเ สยี หาย และความยนิ ยอมลงในแบบพิมพทก่ี าํ หนด เมือ่ ผูตองหา

- 40 - ชาํ ระคา ปรับตามจํานวนทผ่ี ูมีอํานาจเปรียบเทยี บคดกี ําหนดไวภายในเวลาอันสมควร แตไมเ กินสามสิบวัน นับแตวนั ทาํ การเปรยี บเทยี บแลว คดอี าญาเปน อันเลกิ กัน (2) ในคดีความผิดทม่ี อี ัตราโทษจําคุกไมเกนิ หน่ึงเดือนหรือปรับไมเกนิ หน่งึ พันบาท หรือท้ังจํา ทัง้ ปรบั ถา ผูมอี าํ นาจเปรียบเทียบคดีดงั กลาวเหน็ วา ผูตอ งหาไมควรไดรบั โทษถงึ จําคุก ใหม อี ํานาจเปรียบเทียบ คดี โดยกําหนดคาปรับซงึ่ ผูตองหาจะพึงชําระ ถา ผตู อ งหาและผเู สียหายยินยอมตามนัน้ ก็ใหบ นั ทกึ ถอยคํา ผตู องหา ผเู สยี หาย และความยนิ ยอมลงในแบบพิมพทก่ี ําหนดแลว ทาํ การเปรยี บเทยี บคดี โดยจดบนั ทกึ การเปรยี บเทียบคดลี งในแบบพมิ พท ก่ี ําหนด เม่ือผตู องหาไดช ําระเงนิ คาปรบั ตามจาํ นวนที่ผูมีอํานาจเปรียบเทียบ คดกี าํ หนดไวภายในเวลาอันสมควรแตไมเกินสามสิบวันนับแตว นั ทาํ การเปรียบเทียบคดีแลว คดีนั้นเปนอนั เสรจ็ เดด็ ขาด ถา ผูตองหาไมยนิ ยอมใหเปรยี บเทียบคดี หรือยินยอมใหเปรียบเทียบคดี แตผ ตู องหาไมช ําระ คา ปรบั ภายในเวลาทกี่ าํ หนดตามวรรคหนึ่ง ใหบ นั ทกึ ถอ ยคําหรอื เหตุท่ีไมช ําระคา ปรับไวในสาํ นวนการ เปรียบเทียบคดี แลว สง เรอ่ื งใหพนักงานสอบสวนฝา ยปกครองในเขตอํานาจดําเนินคดีตอ ไป ขอ 15 คดีใดเกินอํานาจของผูม ีอํานาจเปรียบเทียบคดีละเมดิ ขอบัญญัติองคการบริหารสว น จงั หวดั ท่จี ะทาํ การเปรียบเทียบไดตามขอ 7 (2) ใหผ ูม ีอาํ นาจเปรยี บเทียบคดนี ้นั สงเร่ืองใหพนกั งานสอบสวน ฝา ยปกครองผูม ีอํานาจหนาที่เพอ่ื ดาํ เนนิ คดีตอไป ขอ 17 คดที ไ่ี ดทําการเปรยี บเทยี บเสรจ็ แลว ตามขอ 13 วรรคสองและขอ 14 วรรคหนง่ึ ใหส ง สาํ นวนการเปรียบเทยี บคดีไปยงั พนักงานสอบสวนฝายปกครองในเขตอํานาจภายในสบิ หาวนั นบั แตวนั ที่ ทาํ การเปรียบเทียบคดีเสรจ็ หรือวันทผี่ ตู องหาชาํ ระคา ปรบั แลว ถา พนักงานสอบสวนฝายปกครองไมมีการแจงเปนอยางอืน่ แกผูมอี าํ นาจเปรยี บเทียบคดีตาม วรรคหนึ่งในกําหนดสามสบิ วัน นับแตวนั ท่ีไดรบั สํานวนการเปรยี บเทยี บ ใหถ ือวา ตามที่ผูม ีอํานาจเปรียบเทียบ คดไี ดทําการเปรียบเทียบคดีไปนั้น พนักงานสอบสวนฝายปกครองเห็นชอบดวย ถา พนกั งานสอบสวนฝาย ปกครองเห็นวา การเปรียบเทยี บคดมี ขี อบกพรองหรอื ไมชอบดว ยกฎหมายใหส ง คืนและใหผทู าํ การเปรียบเทียบคดี ดาํ เนนิ การปรบั ปรงุ หรอื แกไ ขตามทพ่ี นกั งานสอบสวนฝา ยปกครองแจง ขอ 18 คดตี ามขอ 13 วรรคสาม และขอ 4 วรรคสอง ทเ่ี ทศบาล องคก ารบรหิ ารสว นจงั หวัดและ องคการบรหิ ารสว นตําบล จะตองสง ใหพนักงานสอบสวนฝายปกครองในเขตอาํ นาจดําเนินคดีตอ ไป ใหสง ไปยัง พนกั งานสอบสวนฝา ยปกครองในเขตอาํ นาจภายในสามวนั ทาํ การ นับแตว นั ที่เปรียบเทยี บคดไี มได เมื่อพนักงานสอบสวนฝายปกครองเปรียบเทียบคดี หรือดาํ เนินคดเี สร็จแลว ใหแ จง ผลคดใี ห เทศบาล องคก ารบริหารสว นจังหวัด หรือองคการบริหารสวนตําบลเจาของเร่ืองทราบดวย ขอ 19 เมือ่ พนักงานสอบสวนฝายปกครองไดร บั สํานวนการเปรยี บเทียบคดตี ามขอ 17 แลว ให ดําเนินการ ดงั น้ี (1) ถาเห็นวาสาํ นวนการเปรียบเทยี บคดนี ้นั มีขอ บกพรอง ใหส งคืนผมู ีอาํ นาจเปรียบเทยี บคดี เพอื่ แกไขใหถูกตอง แลวสง กลบั คนื ไปใหพนักงานสอบสวนฝา ยปกครองเพื่อดําเนนิ การตอไปโดยเรว็ (2) ถา เหน็ วา การเปรยี บเทยี บคดีไมชอบดวยกฎหมาย ใหบนั ทึกความเห็นชอบไวในสาํ นวน การเปรยี บเทียบคดี

- 41 - (3) ถาเห็นวา การเปรียบเทียบคดีไมชอบดว ยกฎหมาย ใหบนั ทึกความเห็นวา ไมเ หน็ ชอบ พรอมเหตผุ ลไวในสํานวนแลวดําเนนิ การตอไป สาํ นวนการเปรยี บเทยี บคดีที่ถูกตองและชอบดว ยกฎหมายเมอื่ พนักงานสอบสวนฝา ยปกครอง ดาํ เนินการตามอาํ นาจหนา ทีแ่ ลว ใหส งคืนกลับไปยังผูมีอํานาจเปรียบเทยี บคดเี พื่อเก็บรักษาไว ขอ 20 ถาพนกั งานสอบสวนฝา ยปกครองเหน็ วาการเปรียบเทยี บคดีไมช อบดว ยกฎหมาย ตามขอ 19 (3) ใหด าํ เนนิ การ ดังน้ี (1) กรณที ี่เห็นวา ไมช อบดวยกฎหมายเพราะผูตอ งหามิไดกระทําความผดิ ตามขอ บัญญตั ิ ทองถิน่ หรอื สทิ ธิในการนาํ คดีมาฟองไดระงับไปตามประมวลกฎหมายวธิ ีพจิ ารณาความอาญา ใหพ นักงาน สอบสวนฝายปกครองทาํ การสอบสวนคดีนั้น แลวสงสํานวนการสอบสวนพรอมท้ังความเหน็ ไปยังพนักงาน อยั การในเขตอํานาจ (2) กรณที ีเ่ ห็นวาไมชอบดวยกฎหมายเพราะผูตอ งหามิไดกระทําความผิดตามขอ บัญญัติ ทอ งถิ่นแตเ ปน การกระทาํ ความผดิ ตามกฎหมายอ่นื ถาพนักงานสอบสวนฝายปกครองเห็นวาการกระทาํ ความผดิ ตามกฎหมายนน้ั อยใู นอาํ นาจหนา ท่ีของตนทจ่ี ะทําการเปรยี บเทยี บคดหี รอื สอบสวนได กใ็ หดาํ เนินการ เปรียบเทียบคดี หรอื สอบสวนตอ ไป แตถา เหน็ วาไมไ ดอยูใ นอาํ นาจหนา ท่ีของตนใหรบี สง เรอ่ื งไปให พนักงานสอบสวนหรือพนักงานเจา หนา ทีอ่ น่ื ผมู ีอาํ นาจหนาทด่ี าํ เนนิ การตอไป (3) กรณที ี่เห็นวา ไมช อบดวยกฎหมายเพราะผูมอี ํานาจเปรยี บเทียบคดีกําหนดจาํ นวนเงนิ คาปรับสงู หรือตํา่ กวาอัตราโทษทีก่ าํ หนดไวใ นขอบญั ญัตทิ องถน่ิ ใหพนักงานสอบสวนฝายปกครอง ทาํ การเปรยี บเทียบคดี หรอื สอบสวนตอ ไป (4) กรณที ่ีเห็นวา ไมชอบดว ยกฎหมายเพราะเหตอุ น่ื ใหพ นักงานสอบสวนฝายปกครอง ดาํ เนินการตามอํานาจหนา ท่ีตอไป ใหพนกั งานสอบสวนฝา ยปกครองแจง เหตทุ ไ่ี มชอบดวยกฎหมายนน้ั ไปใหผูมีอํานาจเปรียบเทียบคดี แลว แตกรณี ทราบภายในสบิ หา วัน นับแตวนั ทไี่ ดรับสํานวนการเปรยี บเทยี บคดีพรอมกับแจงใหเ ทศบาล องคการบริหารสว นจังหวดั หรอื องคก ารบริหารสวนตาํ บลเพอื่ แจงผตู องหามารับเงินคาปรับคืน โดยให ผตู องหาลงลายมือช่ือรับเงินไวเ ปนหลักฐาน ขอ 21 เมื่อพนักงานสอบสวนฝายปกครองไดร ับเรือ่ งตามขอ 15 ใหตรวจสอบและพิจารณา วา คดคี วามผิดดงั กลา วมอี ัตราโทษทอ่ี ยูในอํานาจของตนจะทําการเปรียบเทยี บคดีไดห รอื ไม ถา เห็นวาคดี ความผดิ นน้ั อยใู นอํานาจทีจ่ ะทําการเปรยี บเทียบคดีได ก็ใหด าํ เนนิ การเปรียบเทียบคดโี ดยคํานงึ ถึงพฤติการณ แหงการกระทาํ ความผิด ความหนักเบาแหง ขอ หาและฐานะของผูต อ งหาเปน สาํ คญั แตถ าพจิ ารณาเห็นวา เปน คดีความผดิ ทไี่ มอยใู นอํานาจท่จี ะทาํ การเปรยี บเทียบคดีได ก็ใหด ําเนินการสอบสวนเปนคดีสามัญตอไป โดยใหน าํ หลกั เกณฑว ธิ กี ารเปรยี บเทยี บและการสอบสวนตามระเบยี บกระทรวงมหาดไทยวา ดว ยการเปรียบเทียบ และการสอบสวนคดีอาญาบางประเภท พ.ศ. 2521 มาใชบ งั คับโดยอนโุ ลม ถาเหน็ วาคดีนั้นไมไ ดอ ยใู นอาํ นาจหนา ท่ีของตน ใหส ง เรื่องไปใหพนกั งานสอบสวนอน่ื หรอื พนกั งาน เจา หนาท่ีผมู อี ํานาจหนาทด่ี าํ เนินการตอ ไปภายในเจด็ วนั นบั แตวนั ทพี่ นกั งานสอบสวน ฝา ยปกครองมคี วามเหน็

- 42 - 11. ขอบงั คบั กระทรวงมหาดไทย วา ดว ยระเบียบการปฏิบัตหิ นา ทช่ี นั สูตรพลกิ ศพของพนกั งาน ฝายปกครอง พ.ศ. 2543 ขอ 3 พนกั งานฝายปกครองตําแหนงต้งั แตร ะดับปลัดอาํ เภอหรือเทียบเทาข้ึนไปหมายความ ถงึ ผูด าํ รงตาํ แหนง ดังตอไปนี้ (1) ในจงั หวัดอน่ื ไดแ ก ปลดั อาํ เภอ ปลดั อําเภอผูเปนหวั หนาประจาํ ก่ิงอาํ เภอ นายอาํ เภอ ปอ งกันจังหวัด จาจงั หวดั ปลัดจงั หวดั รองผูว าราชการจงั หวัด และผูวาราชการจังหวัด ขอ 4 ในกรณที ี่มคี วามตายเกิดขนึ้ โดยการกระทาํ ของเจาพนักงาน ซึ่งอางวาปฏิบตั ริ าชการ ตามหนา ที่ หรอื ตายในระหวางอยใู นความควบคุมของเจา พนกั งานซ่ึงอางวาปฏิบัตริ าชการตามหนา ที่ ให พนักงานฝา ยปกครองตามขอ 3 แหงทองท่ีทศ่ี พน้นั อยู เปนผชู ันสตู รพลกิ ศพรวมกบั พนักงานอยั การ พนักงานสอบสวนและแพทย ขอ 5 เมอื่ ไดรบั แจงวามีความตายเกิดขึ้นตามขอ 4 ใหป ฏบิ ัติ ดงั น้ี (1) ในจังหวดั อ่นื ใหน ายอําเภอ หรือปลัดอาํ เภอผูเปนหัวหนาประจาํ กิ่งอําเภอ หรอื ปลดั อําเภอแหง ทองท่ีท่ศี พนน้ั อยเู ปนผชู นั สูตรพลกิ ศพรว มกบั พนักงานอยั การ พนกั งานสอบสวนและแพทย ขอ 6 เพ่ือประโยชนแหงความยตุ ธิ รรม (1) ในจงั หวดั อืน่ เม่ือผวู าราชการจงั หวัดเห็นวา ความตายที่เกดิ ขึ้นตามขอ 4 เปนเร่ืองท่ีอยู ในความสนใจหรือสะเทือนขวัญของประชาชน หรืออาจกระทบตอความสัมพันธร ะหวา งประเทศ ผูวา ราชการ จงั หวัดอาจเขา ไปรว มใหค าํ ปรึกษาหรอื ใหคาํ แนะนาํ แกพนกั งานฝา ยปกครองผทู าํ หนา ทรี่ วมชันสตู รพลิก ศพ หรอื จะมอบหมายใหป องกนั จังหวัด จา จังหวดั ปลัดจงั หวดั รองผูวา ราชการจังหวดั คนหนึง่ คนใด หรือ หลายคน ปฏบิ ัติหนาที่ใหค ําแนะนาํ แทนตนได แตการลงชอ่ื ในรายงานการชนั สูตรพลิกศพใหเ ปน หนาที่ ของพนกั งานฝายปกครองผูทําหนา ท่รี วมชันสตู รพลกิ ศพเชนเดมิ เวนแตผูว า ราชการจงั หวดั ประสงคจะเขา รวมชนั สตู รพลิกศพดว ยตนเองหรือมอบหมายใหผอู ่ืนปฏิบตั ิหนาทแี่ ทน ใหแจงใหนายอําเภอหรือปลัดอาํ เภอ ผูเปนหัวหนา ประจาํ กิง่ อาํ เภอหรอื พนักงานฝา ยปกครองผูทําหนาที่รวมชนั สูตรพลกิ ศพนั้นทราบโดยพลัน กรณเี ชนนใี้ หผ ูวา ราชการจงั หวัดหรือผูไ ดรับมอบหมายเปน ผูล งชือ่ รวมในรายงานการชันสูตรพลกิ ศพของ พนักงานสอบสวน 12. ระเบียบกรมการปกครอง วา ดว ยหลกั เกณฑและวธิ ีการจา ยเงนิ สินบนรางวลั และเงินคาใชจ า ย ในการดําเนนิ งาน พ.ศ. 2548 ขอ 4 ในระเบียบนี้ “ผแู จง ความนําจับ” หมายความวา บคุ คลคนเดยี วหรือหลายคนซง่ึ นําเบาะแสหรอื เคา เงื่อน แหงการกระทาํ ความผิดมาแจงแกทางราชการจนทางราชการสามารถลงโทษผกู ระทําความผิดได แตตอ ง มิใชเ จา หนา ท่ีผจู ับหรอื ขา ราชการหรือเจาหนาที่ผมู ีหนาที่ดําเนนิ การตามกฎหมายในเร่ืองนน้ั “เจา หนา ท่ผี ูจับ” หมายความวา พนกั งานฝา ยปกครองหรือตาํ รวจตามประมวลกฎหมาย

- 43 - วธิ ีพิจารณาความอาญา ซงึ่ ทําหนาทีจ่ บั กมุ ผกู ระทําความผดิ หรือขาราชการ หรอื เจา หนาทีผ่ ูมหี นาท่ี ดาํ เนนิ การตามกฎหมายในเร่ืองนน้ั และมสี ว นรวมในการจับกุมผูกระทําความผดิ สําหรบั กรณที ม่ี ีการจับกุม ผูก ระทําความผิด และใหห มายความรวมถึงเจาหนา ที่ท่ดี ําเนนิ งานตามอํานาจหนา ท่ีอันไดมาซ่งึ เงนิ คาปรับ น้นั สําหรับกรณีท่ีไมมีการจบั กุมดวย ขอ 7 ใหผูดํารงตําแหนงดงั ตอไปน้เี ปน พนักงานเจาหนาทีผ่ มู อี ํานาจวนิ ิจฉัยชีข้ าดในเบ้ืองตน วา ผใู ดเปนเจา หนา ทีผ่ ูจ บั หรอื ผูแ จงความนําจับในแตล ะคดี (2) นายอาํ เภอ หรือปลัดอาํ เภอผูเปนหวั หนา ประจาํ ก่งิ อําเภอ ในกรณีที่คดีหรือเรอ่ื งอยูใน ความรับผิดชอบของท่ีทําการปกครองอาํ เภอหรือกิ่งอาํ เภอ แลวแตก รณี ขอ 10 ใหผูดาํ รงตําแหนงตามขอ 7 (1) (2) หรือ (3) แลว แตก รณี มีอํานาจหนาท่ดี ังตอ ไปนี้ (1) วินจิ ฉัยชีข้ าดวา เจา หนาทผ่ี จู บั และผูแจงความนําจบั คนใด ซ่งึ ไดวนิ จิ ฉัยชข้ี าดในเบอ้ื งตน ตามขอ 7 แลว มสี ิทธิไดรบั เงินสินบนรางวัลหรือไม (2) แตง ตง้ั พนักงานเจา หนา ทีเ่ พ่ิมเตมิ เพื่อปฏบิ ตั ติ ามระเบยี บนี้ (3) เรียกเจา หนา ทผ่ี จู ับ ผูแจงความนําจับ หรอื บคุ คลอืน่ ใดท่เี กยี่ วของมาชี้แจงเพ่ิมเตมิ หรอื สงมอบ เอกสารที่อยูในความครอบครองเพิ่มเติม ขอ 12 ใหอธบิ ดีกรมการปกครอง มอบหมายใหผ ูทําการเปรยี บเทียบปรับคดีความผดิ ท่ีเกิดข้ึน ในเขตกรุงเทพมหานคร หรอื ในจงั หวดั อืน่ ซึง่ ไดท ําการเปรียบเทยี บปรับและรบั เงนิ คาปรับแลวตามกฎหมาย ฉบบั น้ันๆ หกั เงนิ คา ปรับเปนรายคดีหรอื รายกระทงกอนนําสง คลงั เปน รายไดแผนดินไวจ ายเปนเงนิ สนิ บน รางวลั และคา ใชจ า ยในการดําเนินงาน ดังตอไปน้ี (1) กรณที ่ีมกี ารจับกุมผูก ระทาํ ความผดิ ใหห ักในอัตรารอ ยละ 80 ของเงนิ คาปรบั ทีไ่ ดรับ (2) กรณีที่ไมมีการจับกมุ ผูกระทําความผิดใหหักในอัตรารอยละ 60 ของเงินคา ปรบั ทไ่ี ดร บั เงินคา ปรบั ที่เหลือจากการหกั ตามวรรคหน่ึง (1) และ (2) ใหน าํ สง คลังเปนรายไดแผนดิน เงนิ ท่หี ักไวต ามวรรคหนึ่ง ในกรุงเทพมหานครใหนาํ สง ทผ่ี ูอํานวยการกองคลัง กรมการปกครอง ในจงั หวัดอน่ื ใหนาํ สงทเี่ สมียนตราจังหวดั ณ ที่ทาํ การปกครองจงั หวดั หรอื ทเ่ี สมยี นตราอําเภอ ณ ทีท่ ําการปกครอง อาํ เภอ หรือเสมยี นตรากงิ่ อาํ เภอ ณ ทท่ี ําการปกครองก่ิงอําเภอ แลวแตก รณี ในกรณีท่ีมกี ฎหมายบญั ญัติใหจ า ยเงนิ สินบนจากเงนิ คาปรบั แตมไิ ดบัญญัตใิ หจายเงินรางวัล ใหหักเงินคาปรบั หลงั หกั จายเงนิ สนิ บนตามกฎหมายไวจ า ยเปนเงินรางวัลและคา ใชจ า ยในการดาํ เนนิ งาน ไดต ามวรรคหนง่ึ ขอ 16 ใหผอู ํานวยการกองคลังกรมการปกครองหรือผทู ่ีไดร ับมอบหมายจากอธบิ ดีกรมการปกครอง ปลัดจงั หวดั หรอื นายอาํ เภอ ตดิ ตอประสานงานกับเลขาธิการสาํ นกั งานศาลยุติธรรมหรือผูทไ่ี ดรับมอบหมาย เพ่อื ขอทราบยอดเงินในแตละคดที ่หี กั และไดนําสง ใหแกก รมการปกครองจงั หวัด หรอื อําเภอ แลวแตก รณี สรปุ ประเดน็ ที่นายอาํ เภอมีอํานาจหนา ที่ 1. นายอาํ เภอเปน พนักงานฝายปกครองหรือตาํ รวจชน้ั ผูใหญต ามประมวลกฎหมายวิธพี จิ ารณา ความอาญา มีอํานาจหนาท่ใี นการจบั กุม ปราบปรามผูกระทําความผิด สบื สวนสอบสวนคดอี าญาตลอดจน การรกั ษาความสงบเรยี บรอยของประชาชนในเขตอําเภอ

- 44 - 2. นายอาํ เภอเปน หวั หนา พนกั งานสอบสวนตามมาตรา 18 วรรคส่ี และเปน พนกั งานสอบสวน ผรู บั ผดิ ชอบตามมาตรา 140 แหง ประมวลกฎหมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา กฎหมาย 19 ฉบบั ตามท่ีกาํ หนดใน กฎกระทรวงกําหนดการสอบสวนความผิดอาญาบางประเภทในจงั หวดั อ่นื นอกจากกรุงเทพมหานครโดย พนักงานสอบสวนฝายปกครอง พ.ศ. 2554 3. นายอําเภอเปนพนักงานสอบสวนมีอํานาจในการเรียกประกันหรือหลักประกันในการ ปลอ ยช่ัวคราวผตู อ งหาในชั้นสอบสวนตามกฎกระทรวงกําหนดหลกั เกณฑ วิธกี าร และเง่ือนไขในการเรียก ประกันหรือหลักประกนั การปลอยชัว่ คราวผูตอ งหาในช้ันสอบสวน พ.ศ. 2549 4. นายอาํ เภอเปนพนักงานสอบสวนมีอํานาจในการคืนสงิ่ ของท่ีเจาพนักงานยดึ ไวใ หแก ผยู น่ื คาํ รอ งตามกฎกระทรวงกาํ หนดวธิ ีการขอคนื สงิ่ ของทเี่ จาพนักงานยดึ ไวไปดูแลรกั ษาหรือใชประโยชน พ.ศ. 2553 5. นายอําเภอมอี ํานาจควบคุมการสอบสวนในกรณีที่มีการตายเกิดขน้ึ โดยการกระทาํ ของ เจา พนกั งานซ่ึงอา งวาปฏบิ ตั ริ าชการตามหนา ที่ ซ่ึงพนักงานสอบสวนตอ งสอบสวนผูท่ที าํ ใหตายเปน ผูตองหานัน้ กรณนี ใ้ี หถ ือปฏิบตั ิตามขอบงั คบั ท่ี 1/2509 ลงวนั ท่ี 1 กุมภาพนั ธ 2509 เรอ่ื ง ระเบียบการสอบสวน คดีอาญาในจังหวดั อนื่ นอกจากจังหวัดพระนครและจังหวัดธนบรุ ีขอ 13 ดวย โดยพนกั งานฝา ยปกครอง ผทู าํ หนา ทีช่ นั สูตรพลิกศพคดีนัน้ แจง เตอื นใหพนักงานสอบสวนผูรบั ผิดชอบรบี แจงใหผูวาราชการจังหวัด หรอื นายอาํ เภอ แลวแตก รณที ราบ เพื่อปฏิบัตติ ามขอบังคับกระทรวงมหาดไทยท่ี 1/2509 ลงวันที่ 1 กมุ ภาพันธ 2509 โดยดว น ทัง้ น้ีตามกฎกระทรวงกาํ หนดหลักเกณฑและวธิ กี ารเกยี่ วกับการทาํ สํานวนสอบสวนรว มกนั ระหวา งพนักงานสอบสวนกบั พนกั งานอยั การ พ.ศ. 2553 6. นายอําเภอมีอาํ นาจจับกุมกรณีประสบเหตคุ วามผิดอาญาซ่ึงควรจะกระทําการจับกุมได ใหนายอาํ เภอทาํ การจบั กมุ แตถ าไมอ าจจับกมุ ไดท ันที กส็ งั่ ใหเจา หนาที่ตํารวจหรือเจาพนกั งานผมู ีอาํ นาจ หนา ท่ีทําการจับกุม และเพื่อประโยชนในการสอบสวนดําเนินคดีใหนายอาํ เภอ ทําการสืบสวนสอบสวนหรือ สง่ั ใหเ จา หนา ทดี่ าํ เนินการเพ่ือรวบรวมหลกั ฐานตา งๆ ท่ีมีอยูในท่เี กิดเหตหุ รือดาํ เนินการท้ังหลายอ่ืน เชน ตรวจตัวบคุ คล ตรวจสง่ิ ของ คน เพื่อพบสงิ่ ของ และยดึ ไวซ ึง่ สิง่ ของทีค่ น พบ ตลอดจนสอบปากคาํ บคุ คลและ ดําเนินการอยางอนื่ เทา ทจ่ี าํ เปนเพ่ือเปน หลักฐานในขั้นตน และบันทึกไวแ ลว ใหสงหลกั ฐานการสืบสวนนน้ั และตัวบคุ คลท่จี ับกมุ ไวใ หพนักงานสอบสวนทองทร่ี บั ไปดาํ เนนิ การ ตามขอ บงั คบั ที่ 1/2509 เรื่อง ระเบยี บ การสอบสวนคดีอาญาในจงั หวัดอ่นื นอกจากจังหวดั พระนครและจงั หวัดธนบรุ ี 7. นายอาํ เภอมีอาํ นาจควบคุมการสอบสวน ตามขอ บังคบั ท่ี 1/2509 เรอ่ื ง ระเบียบการสอบสวน คดีอาญาในจงั หวดั อ่ืน นอกจากจังหวัดพระนครและจงั หวัดธนบุรี 8. นายอาํ เภอเปน หวั หนา พนักงานสอบสวนดาํ เนนิ การสอบสวนใหเ ปน ไปตามประมวลกฎหมายวิธี พจิ ารณาความอาญา มาตรา 18 วรรคทาย และมาตรา 140 กับใหปลัดอําเภอทีป่ ระจํา ณ ทว่ี า การอําเภอนั้น ซึง่ ไดร ับแตงตั้งจากผวู า ราชการจังหวดั ทอ่ี ําเภอสังกัดอยเู ปนพนักงานสอบสวน กฎหมาย 10 ฉบับ ท่ีกําหนด ในขอ บังคับกระทรวงมหาดไทยวาดว ยระเบยี บการสอบสวนคดอี าญาบางประเภทในจงั หวัดอ่นื นอกจาก กรงุ เทพมหานคร พ.ศ. 2520