Turk

ตอนที่ 72 ความภาคภูมิใจของชนเตริ ์ก 000.indd 301 เติรก์ จากชนเผ่าเร่ร่อนสจู่ ักรวรรดิ จากยุคโบราณสู่ยุคใหม่ 301 1/27/2564 BE 4:22 PM

ความภาคภมู ิใจของชนเติรก์ มองยอ้ นกลบั ไปในประวตั ศิ าสตรน์ านนบั พนั ปี ชนเตริ ก์ สรา้ งความส�ำเรจ็ ไว้ มากมาย สรา้ งประเทศสมยั ใหม่ได้ถงึ 6 ประเทศ แมไ้ ม่มากนัก เมือ่ เทยี บกบั ชน กลุ่มอ่ืน ทว่ามีความภาคภูมิใจมากมายซุกซ่อนอยู่ ประเทศของชนเติร์กรวม กลุ่มกันสร้างสภาเติร์ก (Turkic council) สร้างความร่วมมือระหว่างสมาชิก 5 ประเทศ ได้แก่ อะเซอร์ไบจัน, คาซัคสถาน, กีรจิสถาน, ตุรกี, อุซเบกิสถาน มีพ้ืนที่ครอบครองรวม 4.24 ล้านตารางกิโลเมตร ประชากรรวม 144 ล้านคน รายได้ประชาชาติหรอื จดี พี ีรวมใน ค.ศ.2019 คือ 1.049 ลา้ นล้านเหรยี ญสหรฐั ทงั้ นโ้ี ดยหนงึ่ ประเทศทไ่ี มเ่ ขา้ รว่ ม คอื เตริ ก์ เมนสิ ถาน ดว้ ยเหตผุ ลวา่ ตอ้ งการแสดง ความเปน็ กลางทางการเมือง ประเทศท่ีสร้างความส�ำเร็จมากท่ีสุดให้ชนเติร์ก คือ สาธารณรัฐตุรกี (Republic of Turkey) ประเทศน้ีผ่านประสบการณ์การเป็นจักรวรรดิยิ่งใหญ่ คอื ออตโตมนั หรอื อสุ มานยี ะฮทฺ มี่ อี ายยุ นื นานถงึ 6 ศตวรรษมาแลว้ เปน็ จกั รวรรดิ ที่สร้างความภาคภูมิใจให้กับคนเติร์กเป็นอย่างสูง เคียงคู่กับจักรวรรดิเซลจุก โดยอสุ มานยี ะฮผฺ กู พนั กบั ความเปน็ ประเทศตรุ กมี ากกวา่ ในขณะทเ่ี ซลจกุ แมเ้ ปน็ ชนเติร์ก ทว่ามีกล่ินอายความเป็นเปอร์เซียสูง โดยสร้างจักรวรรดิในพื้นท่ีที่เป็น ประเทศอหิ รา่ นปจั จบุ นั อยา่ งไรกต็ าม คนตรุ กใี นวนั นยี้ อมรบั วา่ หากไมม่ จี กั รวรรดิ เซลจุก การก�ำเนิดเป็นประเทศตุรกีในเวลาต่อมาย่อมยากเป็นอย่างยิ่งหรืออาจ ท�ำไม่ไดเ้ ลย ยอ้ นกลบั ไปในศตวรรษท่ี 11 ค.ศ.1071 ชนเตริ ก์ เคลอื่ นยา้ ยจากเอเชยี กลาง เข้ามาต้ังรกรากในคาบสมุทรอานาโตเลียหรือเอเชียไมเนอร์ เกิดการปะทะกับ ชุมชนท้องถ่ินบ่อยครั้ง จนกระทั่งจักรวรรดิไบแซนไทน์ตัดสินใจส่งทัพใหญ่รวม 302 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 1/27/2564 BE 4:22 PM 000.indd 302

ก�ำลงั พล 4 หมน่ื นาย โดยจกั รพรรดทิ รงน�ำทพั ดว้ ยพระองคเ์ อง เพอื่ เขา้ กวาดลา้ ง ชนเติร์ก ในภาวะความเป็นความตายเช่นน้ี จักรวรรดิเซลจุกท่ีเป็นชนเติร์กเช้ือ สายออกซุ เชน่ เดยี วกนั ไดส้ ง่ ทพั จากอะเลป็ โปในซเี รยี จ�ำนวน 2 หมนื่ นาย เขา้ ชว่ ย เหลือ เกิดศกึ แห่งมานซิเกิร์ตที่เซลจกุ ได้รบั ชัยชนะอย่างเด็ดขาด ชยั ชนะคร้งั นนั้ น�ำไปสู่การก�ำเนิดรัฐสุลต่านแห่งรุมและจักรวรรดิอุสมานียะฮฺที่กลายเป็น สาธารณรัฐตุรกีในเวลาต่อมา การศึกคร้ังน้ัน คือ หน่ึงในสัญลักษณ์แห่งความ ภาคภมู ิใจของชนชาวเติรก์ ในประเทศตรุ กวี ันน้ี มีหลายศึกท่ีชนเติร์กภาคภูมิใจ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในยุคสมัยอุสมานียะฮฺ เป็นต้นว่าศึกแห่งกัลลิโพลีและกุตอัลอะมาราในสงครามโลกครั้งที่ 1 ท่ีอุสมานี ยะฮฺไดช้ ัยชนะต่อจักรวรรดิอังกฤษและเครอื จักรภพ อย่างไรกต็ าม มีอย่ศู ึกหนง่ึ ที่ชนเติร์กยุคใหม่ภูมิใจกันมาก โดยรบภายใต้กองทัพปลดปล่อยตุรกีที่น�ำ โดย มุสตาฟา เคมาล นน่ั คือ ศึกแหง่ ดัมลพู ีนาร์ (Battle of Dumlupinar) ใน ค.ศ.1922 ซ่ึงเป็นเมืองทางตะวันตกของอานาโตเลีย ทหารท่ีเข้าท�ำศึกคร้ังนั้นมี มากกว่า 4 แสนนาย เป็นกองทัพกรีซ 2.2 แสนนาย กองทัพตุรกี 2 แสนนาย เวลานน้ั จกั รวรรดอิ งั กฤษรว่ มกบั ประเทศกรซี ตงั้ ความหวงั ไวส้ งู วา่ จะกวาดชนเตริ ก์ ออกจากอานาโตเลีย โดยเหลือพื้นท่ีให้เพียงเล็กน้อยตามสนธิสัญญาเซร์เฟรส์ ชัยชนะเด็ดขาดต่อกองทัพกรีซในศึกครั้งนั้น ท�ำให้ตุรกีรักษาทั้งแผ่นดินและ ชาติไวไ้ ด้ อย่างนแ้ี ลว้ จะไมใ่ ห้ชนเตริ ์กภาคภูมใิ จในตนเองไดอ้ ย่างไร 000.indd 303 เติร์ก จากชนเผา่ เร่ร่อนส่จู กั รวรรดิ จากยุคโบราณสูย่ ุคใหม่ 303 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 304 1/27/2564 BE 4:22 PM

มมั ลกุ ทหารทาสเตริ ก์ ผพู้ ชิ ิตมองโกลและนักรบครเู สด (Mamluks: Slave Turk army who defeated Mongols and Crusaders) 000.indd 305 เติร์ก จากชนเผา่ เรร่ อ่ นสจู่ กั รวรรดิ จากยคุ โบราณสู่ยุคใหม่ 305 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 306 1/27/2564 BE 4:22 PM

ตอนท่ี 1 ทหารทาสมมั ลกุ ส่วนใหญ่ คอื ชนเตริ ์ก 000.indd 307 เติร์ก จากชนเผา่ เรร่ อ่ นสูจ่ ักรวรรดิ จากยคุ โบราณสู่ยคุ ใหม่ 307 1/27/2564 BE 4:22 PM

ทหารทาสมมั ลกุ สว่ นใหญ่ คอื ชนเติรก์ อาณาจักรอิสลามผ่านจากยุคสมัยรอซิดุนคอลีฟะฮฺ (ค.ศ.632-661) สู่ราชวงศ์อุมัยยะฮฺ (ค.ศ.661-750) ย้ายนครหลวงจากมะดีนะฮฺสู่ดามัสกัส ก่อนผ่านมือสู่ราชวงศ์อับบาสิยะฮฺ (ค.ศ.750-1258) ย้ายนครหลวงสู่แบกแดด สร้างยุคสมัยท่ีเรียกว่า “ยุคทองของอสิ ลาม” สร้างสถาบนั ไบตลุ ฮิกมะฮฺ พฒั นา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีหลากหลายสาขา กระทั่งเป็นรากฐานให้กับการฟื้น ตวั ของยุโรปในยคุ เรเนสซองคซ์ งึ่ รู้ดีกันอยู่ ค.ศ.1258 ฮลู ากูขา่ น หลานของเจงกิสขา่ น น�ำทหารมองโกลกวา่ แสนนาย เข้าท�ำลายแบกแดด กล่าวกนั ว่า อัลมสุ ตาซมิ สลุ ตา่ นองคส์ ดุ ทา้ ยของแบกแดด ถูกสงั หารดว้ ยมอื ของฮูลากูข่าน ชาวเมอื ง 7-8 แสนคน ถกู สังหารหรือน�ำไปเป็น ทาส อารยธรรมรุ่งเรืองของแบกแดดถูกท�ำลายจนไม่มีเหลือ หน่ึงปีหลังจากนั้น ฮลู ากขู า่ นน�ำทพั มองโกลเขา้ ยดึ เมอื งอะเลปโปและดามสั กสั อะเลปโปเวลานนั้ เปน็ เมอื งหลวงของสลุ ตา่ นราชวงศอ์ ยั ยบู ดิ (Ayyubid) ซง่ึ ยา้ ยมาจากไคโรหลงั จากถกู ทหารทาสมัมลุกลุกฮือยึดไปต้ังแต่ ค.ศ.1250 มองโกลเม่ือยึดอะเลปโปได้จึงเข้า ยึดดามสั กัส แผนการของมองโกล คือ เข้ากาซา (Gaza) ยดึ ไคโร กอ่ นท�ำลายสอง นครศกั ดิส์ ิทธิ์ของโลกอิสลาม คอื นครมักกะฮฺและมะดีนะฮฺ โลกอสิ ลามเวลาน้นั รอเพียงวันลม่ สลายดว้ ยฝีมือมองโกลเทา่ นน้ั อัลกรุ อานซูเราะฮฺท่ี 8 อัลอมั ฟาน อายะฮฺที่ 30 กลา่ วไว้ว่า “และจงร�ำลึก เสมอขณะทบ่ี รรดาผปู้ ฏเิ สธศรทั ธาวางอบุ ายตอ่ เจา้ เพอื่ กกั ขงั เจา้ หรอื สงั หารเจา้ หรอื ขบั ไล่เจ้าออกไป และพวกเขาวางอุบายกนั และอัลลอฮกฺ ็ทรงวางอุบาย และ อลั ลออฮน์ นั้ ทรงเปน็ ผเู้ ยย่ี มยอดกวา่ ในหมผู่ วู้ างอบุ าย” สจั จะธรรมนปี้ รากฏหลาย คร้ังในประวัติศาสตร์ ภายหลังการท�ำลายล้างแบกแดดใน ค.ศ.1258 ของทัพ 308 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 1/27/2564 BE 4:22 PM 000.indd 308

มองโกล โลกอสิ ลามเวลานนั้ มไิ ดม้ ศี นู ยก์ ลางอยู่ที่แบกแดดแห่งเดยี ว ราชวงศอ์ ัย ยบู ดิ ทเ่ี รม่ิ ตน้ จากสลุ ตา่ นชาวเคริ ด์ นาม “ซอลาฮดุ ดนิ ” ปกครองอะเลปโป ราชวงศ์ อมุ ยั ยะฮแฺ ยกไปปกครองสเปน ทหารทาสมมั ลกุ สรา้ งราชวงศแ์ รกของตนปกครอง ไคโร อยี ปิ ต์ ฯลฯ การท�ำลายแบกแดดของมองโกล จึงมิไดท้ �ำลายลา้ งอาณาจกั ร อิสลามท้ังหมดดงั ทเ่ี คยเข้าใจกนั เดือนสิงหาคม ค.ศ.1259 มองเกข่าน (Mongke Khan) ซึ่งเป็นข่านใหญ่ หรอื ฆากนั (Khagan) ของมองโกลปกครองอยใู่ นมองโกเลยี ได้เสียชวี ิต ขา่ วแพร่ ออกไปยังกองทัพมองโกลท่ีก�ำลังขยายอาณาจักรอยู่ในดินแดนต่างๆ ทั้งเอเซีย และยโุ รป ข่าวนม้ี าถึงฮูลากูข่าน หลงั ยดึ ดามสั กัสใน ค.ศ.1260 ฮลู ากขู า่ นเรง่ น�ำ ทัพใหญ่กลับมองโกเลีย โดยทิ้งก�ำลังพลไว้สองหม่ืนนาย เช่ือม่ันว่ากองก�ำลังท่ี แขง็ กลา้ นเ้ี มอื่ รวมกบั พนั ธมติ รทพั ครเู สดจากยโุ รปทย่ี ดึ ครองหลายเมอื งอยใู่ นดนิ แดนเลแวนท์หรือซีเรียปาเลสไตน์ ผนวกเข้ากับกองก�ำลังชาวคริสต์จากคอเคซัส รวมก�ำลงั พลไดม้ ากกวา่ สองหมนื่ นาย การท�ำลายลา้ งโลกอสิ ลามสว่ นทเี่ หลอื ยอ่ ม ไมย่ ากเยน็ นกั กองทพั มสุ ลมิ เวลานน้ั มเี หลอื อยทู่ ไี่ คโรดว้ ยก�ำลงั พลเพยี งสองหมนื่ นาย ฮลู ากขู า่ นทเี่ ชอ่ื มนั่ วา่ ตนเองรจู้ กั ชนอาหรบั ดพี อ กลบั ไมร่ จู้ กั ทหารเตริ ก์ มสุ ลมิ ทชี่ ือ่ วา่ “มมั ลกุ ” เลย หรือน่ีคอื แผนการของอัลลอฮฺ (ซ.บ.) 000.indd 309 เติร์ก จากชนเผ่าเรร่ อ่ นสจู่ กั รวรรดิ จากยคุ โบราณสยู่ คุ ใหม่ 309 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 310 1/27/2564 BE 4:22 PM

ตอนท่ี 2 ทหารทาสมมั ลกุ ส่วนใหญ่ คอื ชนเตริ ์ก 000.indd 311 เติร์ก จากชนเผา่ เรร่ อ่ นสูจ่ ักรวรรดิ จากยคุ โบราณสู่ยคุ ใหม่ 311 1/27/2564 BE 4:22 PM

ทหารทาสมัมลุกสว่ นใหญ่ คือ ชนเตริ ก์ ว่ากันว่าจักรวรรดิขนาดใหญ่ที่สุดในโลกคือจักรวรรดิมองโกล (ค.ศ.1206- 1368) ใหญ่โตได้อย่างนั้นเพราะใช้ความกล้าบ้าบ่ินของกองทัพม้าพร้อมธนูยาว ขยายอ�ำนาจไปทว่ั เอเชยี จนี รสั เซยี ยโุ รปตะวนั ออก เอเชยี กลาง ตะวนั ออกกลาง กองทพั มองโกลประกอบไปดว้ ยทหารจากชนเร่ร่อน (Nomads) หลายกลุ่มจาก ที่ราบใหญ่ที่เช่ือมทุ่งหญ้าสเต็ปป์ (Steppe) ในเอเชียกลางไกลไปจนถึงไซบีเรีย ประชากรคือมองโกลอยด์หลายชนเผ่า ท้ังมองโกลในมองโกเลีย ชนเกาหลี ชนบางกลมุ่ ในญป่ี นุ่ ชนเตริ ก์ ทงั้ กลมุ่ ตาตาร์ เซยี งหนู และกลมุ่ อนื่ กองทพั มองโกล ท่ีเกรียงไกร รบเก่งบนหลังม้า ใช้ดาบและธนูคล่องแคล่วจึงมีหลายเชื้อสาย ชนเติร์ก (Turkic) เรยี กกนั ทัว่ ไปว่าเติร์ก-มองโกลท่สี รา้ งประเทศตุรกีในเวลานน้ั ย่อมนบั เปน็ มองโกลกลุ่มหนึ่งเชน่ เดียวกนั อาณาจักรสรา้ งข้นึ แลว้ จ�ำเป็นต้องมีกองทัพปกปอ้ ง อาณาจักรอสิ ลามของ ชนอาหรับก็เช่นเดียวกัน ทหารในกองทัพเกณฑ์มาจากชนหลายกลุ่มภายใต้ อาณาจกั ร บางสว่ นเปน็ ทหารรบั จา้ งจากพน้ื ทอ่ี น่ื บางสว่ นไดม้ าจากการซอื้ ทารก เพศชายจากชนเผา่ เรร่ อ่ นเตริ ก์ -มองโกลแถบคอเคซสั และเอเชยี กลาง น�ำมาฝกึ ฝน การตอ่ สใู้ นคา่ ย การเกณฑก์ �ำลงั พลลกั ษณะนมี้ มี าตงั้ แตย่ คุ โบราณ รงุ่ เรอื งอกี ครง้ั ยุคอาณาจักรอับบาสิยะฮฺโดยเฉพาะอย่างย่ิงในรัชสมัยสุลต่านอัลมุตาซิม (ค.ศ.833-842) และยุคหลังจากน้ัน มีการสร้างกองทัพทหารทาสมัมลุกขึ้น ประกอบด้วยก�ำลังพลท่ีมาจากเด็กชายชนเผ่าเติร์กจากคอเคซัสและเอเชียกลาง ท่มี ีหลายกลุม่ อิสลามที่เผยแผ่เข้าไปในเอเชียกลางและคอเคซัส ได้เปลี่ยนชนชาวเติร์ก- มองโกลจ�ำนวนไม่น้อยให้เป็นมุสลิม ชนเหล่าน้ียังคงมีสัญชาติญาณความเป็น นกั รบ ฝึกฝนการใช้ธนูและดาบบนหลงั ม้า มสุ ลมิ เหลา่ น้ีหลายกลมุ่ ถกู เกณฑเ์ ป็น ทหารในกองทัพมองโกล บางส่วนเป็นทหารในกองทัพเซลจุกซ่ึงนับเป็นเติร์ก- 312 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 1/27/2564 BE 4:22 PM 000.indd 312

มองโกลหรือเติร์ก-เปอร์เซีย ชนกลุ่มหลังได้เข้าควบคุมนครแบกแดดภายใต้ ราชวงศอ์ บั บาสยิ ะฮชฺ ว่ ง ค.ศ.945-1118 กอ่ นจะเสยี อ�ำนาจคนื กลบั ไปใหร้ าชวงศ์ อับบาสิยะฮฺหลังจากน้ัน ขณะที่กองทัพเซลจุกเติร์กขยายสาขาเข้าไปสร้าง จักรวรรดิชอ่ื รฐั สุลต่านแหง่ รุม (Sultanate of Rum) ปกครองคาบสมทุ รอะนา โตเลียหรอื ตรุ กใี นปัจจุบัน หลายอาณาจกั รยอ่ ยในโลกอสิ ลามนยิ มใชบ้ รกิ ารทหารทาสมมั ลกุ รวมถงึ รา ชวงศ์อัยยูบิดท่ีปกครองไคโรตั้งแต่ยุคสมัยของซอลาฮุดดิน (ค.ศ.1174-1193) จนกระท่ังถงึ รชั สมัยของสุลตา่ นอสั ซาลิฮอฺ ัยยบู (ค.ศ.1240-1249) ชาจาร์อัดดูร (Shajar ad-Durr) ชนเตริ ก์ บาฮรฺ ี (Bahri) หวั หนา้ ทหารทาสมมั ลกุ น�ำก�ำลงั เขา้ ยดึ อ�ำนาจก่อนสร้างราชวงศ์ใหม่ท่ีเรียกว่า “ราชวงศ์มัมลุก” เม่ือกองทัพมองโกล ท�ำลายแบกแดด ค.ศ.1258 ตามด้วยอะเลปโปใน ค.ศ.1260 ฮลู ากขู ่านใหพ้ ลน�ำ สาส์นส่งถึงสุลต่านแห่งราชวงศ์มัมลุกให้เลือกระหว่างการยอมจ�ำนนหรือ ถูกท�ำลายและล่าสังหาร รับสาส์นแล้วกองทัพม้ามัมลุกน�ำโดยขุนพลเบบาร์ส (Baybars) ด้วยก�ำลังพลสองหมื่นนายเคลื่อนทัพเข้าสู้ศึกกับกองทัพมองโกลใน ดินแดนปาเลสไตน์ในพ้ืนท่ีท่ีเรียกว่าอัยนฺจาลุต (Ain Jalut) สร้างความพ่ายแพ้ เปน็ คร้งั แรกแก่กองทพั มา้ มองโกลอนั เกรยี งไกร มหศั จรรยพ์ ันลกึ เชน่ น้ีเกิดข้ึนได้ อย่างไร 000.indd 313 เติร์ก จากชนเผ่าเรร่ อ่ นสู่จักรวรรดิ จากยคุ โบราณสู่ยุคใหม่ 313 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 314 1/27/2564 BE 4:22 PM

ตอนที่ 3 เมือ่ มมั ลกุ เผชิญหนา้ มองโกล 000.indd 315 เติร์ก จากชนเผา่ เร่รอ่ นสูจ่ ักรวรรดิ จากยคุ โบราณสู่ยุคใหม่ 315 1/27/2564 BE 4:22 PM

เมือ่ มมั ลกุ เผชญิ หน้ามองโกล วา่ กนั วา่ จกั รวรรดขิ นาดใหญท่ สี่ ดุ ในโลก คอื จกั รวรรดมิ องโกล (ค.ศ.1206- 1368) เหตุที่ใหญ่โตได้อย่างน้ัน เพราะใช้ความกล้าบ้าบิ่นของกองทัพม้าพร้อม ธนูยาว ขยายอ�ำนาจไปทั่วเอเชีย จีน รัสเซีย ยุโรปตะวันออก เอเชียกลาง และ ตะวนั ออกกลาง กองทพั มองโกลประกอบไปดว้ ยทหารจากชนเรร่ อ่ น (Nomads) หลายกลุม่ มาจากท่รี าบใหญท่ เ่ี ชอ่ื มทงุ่ หญ้าสเต็ปป์ (Steppe) ในเอเชยี กลางไกล ไปจนถงึ ไซบเี รยี ประชากร คอื มองโกลอยดห์ ลายชนเผา่ ทงั้ มองโกเลยี ชนเกาหลี ชนบางกลมุ่ ในญป่ี นุ่ ชนเตริ ก์ ทงั้ กลมุ่ ตาตาร์ เซยี งหนู และกลมุ่ อน่ื กองทพั มองโกล ที่เกรียงไกร รบเก่งบนหลังม้า ใช้ดาบและธนูคล่องแคล่ว จึงมีหลายเชื้อสาย ชนเตริ ก์ (Turkic) เรยี กกนั ทว่ั ไปวา่ เตริ ก์ -มองโกล ในเวลานน้ั ยอ่ มนบั เปน็ มองโกล กลุ่มหน่ึงเชน่ เดยี วกนั อาณาจักรสรา้ งขน้ึ แล้ว จ�ำเป็นต้องมกี องทพั ปกป้อง อาณาจกั รอิสลามของ ชนอาหรับก็เช่นเดียวกัน ทหารในกองทัพเกณฑ์มาจากชนหลายกลุ่มภายใต้ อาณาจกั ร บางสว่ นเปน็ ทหารรบั จา้ งจากพนื้ ทอ่ี นื่ บางสว่ นไดม้ าจากการซอ้ื ทารก เพศชายจากชนเผ่าเร่ร่อนเติร์ก-มองโกล แถบคอเคซัส และเอเชียกลาง น�ำมา ฝกึ ฝนการต่อสใู้ นคา่ ย การเกณฑ์ก�ำลังพลลกั ษณะน้มี ีมาตัง้ แต่ยคุ โบราณ รุ่งเรอื ง อกี คร้งั ยุคอาณาจักรอับบาสิยะฮฺ โดยเฉพาะอย่างยิง่ ในรัชสมยั สุลต่านอัลมตุ าซมิ (ค.ศ.833-842) และยุคหลังจากนั้น มีการสร้างกองทัพทหารทาสมัมลุกข้ึน ประกอบดว้ ยก�ำลงั พลทมี่ าจากเดก็ ชายชนเผา่ เตริ ก์ จากคอเคซสั และเอเชยี กลาง ท่ีมหี ลายกลุม่ 316 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 1/27/2564 BE 4:22 PM 000.indd 316

อิสลามที่เผยแผ่เข้าไปในเอเชียกลางและคอเคซัส ได้เปลี่ยนชนชาวเติร์ก- มองโกลจ�ำนวนไม่น้อยให้เป็นมุสลิม ชนเหล่านี้ยังคงมีสัญชาติญาณความเป็น นกั รบ ฝกึ ฝนการใช้ธนูและดาบบนหลงั มา้ มสุ ลมิ เหล่านี้หลายกล่มุ ถูกเกณฑเ์ ปน็ ทหารในกองทัพมองโกล บางส่วนเป็นทหารในกองทัพเซลจุก ซ่ึงนับเป็นเติร์ก- มองโกล หรือเติร์ก-เปอร์เซีย ชนกลุ่มหลังได้เข้าควบคุมนครแบกแดด ภายใต้ ราชวงศ์บยู ดิ (Buyids ค.ศ.945-1118) กอ่ นจะเสียอ�ำนาจคืนกลบั ไปให้ราชวงศ์ อบั บาสยิ ะฮอฺ กี ครงั้ หลงั จากนน้ั ขณะทกี่ องทพั เซลจกุ เตริ ก์ ขยายสาขาเขา้ ไปสรา้ ง จักรวรรดิชื่อ รัฐสลุ ตา่ นแหง่ รุม (Sultanate of Rum) ปกครองคาบสมทุ รอานา โตเลยี หรอื ตุรกีในปัจจุบัน หลายอาณาจกั รยอ่ ยในโลกอสิ ลาม นิยมใชบ้ รกิ ารทหารทาสมัมลุก รวมถึง ราชวงศ์อัยยูบิดที่ปกครองไคโรต้ังแต่ยุคสมัยของซอลาฮุดดิน (ค.ศ.1174-1193) จนกระทั่งถึงรัชสมัยของสลุ ตา่ นอสั ซาลิฮอฺ ัยยูบ (ค.ศ.1240-1249) ชาจาร์อัดดรู (Shajar ad-Durr) ซึ่งเป็นเติร์กบาฮฺรี (Bahri) หัวหน้าทหารทาสมัมลุกน�ำก�ำลัง เขา้ ยดึ อ�ำนาจ ก่อนสร้างราชวงศใ์ หมท่ ่เี รียกว่า “ราชวงศ์มมั ลกุ ” ข้นึ เม่ือกองทัพ มองโกลท�ำลายแบกแดด ค.ศ.1258 ตามด้วยอะเลปโปใน ค.ศ.1260 ฮลู ากูขา่ น ให้พลน�ำสาส์นส่งถึงสุลต่านแห่งราชวงศ์มัมลุก ให้เลือกระหว่างการจ�ำนนหรือ ถูกท�ำลายและล่าสังหาร รับสาส์นแล้วกองทัพม้ามัมลุกน�ำโดย ขุนพลเบบาร์ส (Baybars) ด้วยก�ำลังพลสองหม่ืนนาย เคลื่อนทัพเข้าสู้ศึกกับกองทัพมองโกลใน ดนิ แดนปาเลสไตนใ์ นพ้ืนท่ที เี่ รยี กวา่ อยั นฺจาลุต (Ain Jalut) ท�ำใหก้ องทพั ม้ามอง โกลอันเกรียงไกรพ่ายแพเ้ ปน็ ครงั้ แรก มหัศจรรย์พนั ลึกเชน่ นัน้ เกดิ ขึ้นไดอ้ ยา่ งไร 000.indd 317 เตริ ์ก จากชนเผา่ เร่ร่อนสจู่ กั รวรรดิ จากยคุ โบราณสยู่ ุคใหม่ 317 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 318 1/27/2564 BE 4:22 PM

ตอนท่ี 4 เบบารส์ ขนุ พลมมั ลุก สรา้ งชื่อระบอื ลัน่ คร้งั แรกท่ี อัยนฺจาลุต 000.indd 319 เตริ ์ก จากชนเผา่ เร่ร่อนสจู่ กั รวรรดิ จากยุคโบราณสู่ยุคใหม่ 319 1/27/2564 BE 4:22 PM

เบบารส์ ขุนพลมมั ลุก สร้างชอื่ ระบอื ล่ันครง้ั แรกท่ี อัยนฺจาลุต มมั ลุก (Mamluk) หรอื “ทหารทาส” เปน็ ระบบที่เกิดขึ้นมาเน่นิ นาน กอ่ น การก�ำเนิดศาสนาอิสลามในคริสตศตวรรษท่ี 7 ในเม่ือขาดความไว้วางใจคนท้อง ถ่ิน บรรดาเจ้าผู้ครองนครจึงมักใช้วิธีจ้างทหารต่างชาติมาเป็นผู้อารักขาหรือ น�ำเดก็ จากชนเผ่านอกอาณาจกั รมาฝึกเปน็ ทหารองครกั ษ์ ทน่ี ยิ มกนั มาก คอื ใช้ เด็กจากชนเผ่าเร่ร่อนในเอเชียกลางหรือเขตคอเคซัส โดยอาจซ้ือหรือฉกชิงมา เพอื่ เลยี้ งและใชง้ านอยา่ งทาส ทวา่ ในยคุ อสิ ลาม เมอื่ เดก็ เปลยี่ นมาเปน็ มสุ ลมิ ยอ่ ม พ้นสภาพความเป็นทาส (Manumitted) เม่ือต้องอาศัยในสังคมที่แตกต่างจาก พื้นท่ีท่ีตนจากมา ขาดพ่อแม่ญาติพี่น้อง เด็กเหล่านี้จึงเติบโตมากับนายจ้าง กระท่ังเต็มใจท่ีจะเป็นทหารรับใช้ จะเป็นเสรีชนก็ไม่ใช่ เป็นทาสก็ไม่เชิง โดยยัง สามารถแต่งงานมคี รอบครวั และขอเปน็ อิสระได้ มัมลุกมีอยู่ทั่วไปในอาณาจักรอิสลาม นับต้ังแต่ในพื้นที่ตะวันออกกลาง เอเชยี กลาง อฟั รกิ าเหนอื ไปจนถงึ สเปน มมั ลกุ เปน็ ทหารในสงั กดั หวั หนา้ เผา่ หรอื ชีคหรอื อามริ จนถงึ สลุ ต่าน แตล่ ะสงั กดั มจี �ำนวนมมั ลกุ ไม่เท่ากัน มัมลุกสว่ นใหญ่ มีเชื้อสายเติร์ก เติบโตขึ้นในสังคมอาหรับ จึงมักสับสนกับอัตลักษณ์ของตนเอง เมื่อเข้าไปอยู่ในสังกัดของราชวงศ์อัยยูบิด ที่มีเชื้อสายเคิร์ด (Kurds) ท่ีเป็นส่วน ผสมของอาหรบั กบั เปอรเ์ ซยี ยง่ิ ท�ำใหม้ มั ลกุ สบั สนมากขนึ้ ถงึ วนั หนง่ึ ใน ค.ศ.1249 มมั ลกุ ทร่ี บั ใชส้ ลุ ตา่ นเคริ ด์ ในไคโรออกอาการลกุ ฮอื ขนึ้ ปลดสลุ ตา่ นยดึ อ�ำนาจเปน็ ของตนเองเสียเฉยๆ จัดต้ังราชวงศ์ใหม่ท่ีไม่มีชื่อโดยนักประวัติศาสตร์เรียกว่า “ราชวงศ์มมั ลกุ ” 320 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 1/27/2564 BE 4:22 PM 000.indd 320

ราชวงศม์ มั ลกุ ทปี่ กครองไคโรมสี องกลมุ่ ค.ศ.1250 ถงึ 1381 เปน็ กลมุ่ บาฮรฺ ี (Bahri) จากนน้ั ค. ศ. 1382 ถงึ 1517 เปน็ กลมุ่ เบอรก์ ี (Burgi) ทโี่ คน่ ลม้ กลมุ่ บาฮรฺ ี ทง้ั สองกลมุ่ เปน็ เตริ ก์ -มองโกล มดี เี อน็ เอของชนเผา่ จากทงุ่ หญา้ สเตป็ ปเ์ ชย่ี วชาญ การบังคับม้า ถูกฝึกแต่เด็กให้ใช้อาวุธทั้งธนูยาว ทวนยาว และดาบแบบอาหรับ ใน ค.ศ.1260 เมื่อมัมลุกต้องเผชิญหน้ากับกองทัพมองโกลท่ีไม่เคยพ่ายแพ้ใน สงคราม เปน็ กองทหารกลา้ กวา่ สองหมนื่ นายทฮ่ี ลู ากขู า่ นทง้ิ ไวใ้ หป้ ราบปรามโลก อาหรับ ทหารมองโกลเหล่าน้ันจึงได้ประจกั ษแ์ กส่ ายตาว่า ไดพ้ บกบั ศตั รทู ีม่ ฝี ีไม้ ลายมือใกล้เคียงกันเข้าแล้ว ข้อได้เปรียบของมัมลุก คือ ผ่านประสบการณ์ ประมือกับบรรดาอัศวินเทมปลาร์ (Templars) และนักรบครูเสด (Crusaders) จากยโุ รปท่ีเหี้ยมหาญมากอ่ นแลว้ อย่างโชกโชน ศึกระหว่างมัมลกุ น�ำโดยขุนพล “เบบาร์ส” (Baybars) กบั ทพั มองโกลทนี่ �ำ โดย “กติ บูกา” (Kitbuga) เกิดขนึ้ ณ อัยนจฺ าลุต (Ain Jalut) ในปาเลสไตน์ใกล้ ทะเลสาบกาลิลลี รบกนั เพียงวันเดยี ว คือ 3 กันยายน ค.ศ.1260 ตรงกบั วันท่ี 25 เดือนรอมฎอน ฮ.ศ.658 ทหารทั้งสองฝ่ายมีจ�ำนวนก�้ำกึ่งกันประมาณสองหมื่น นาย โดยทพั มองโกลมนี ักรบครูเสดจากหลายเมืองในปาเลสไตน์เข้ารว่ ม ท้งั ยงั มี ทหารคริสต์จากคอเคซัสอาสาร่วมรบอีก ความพ่ายแพ้ของทัพมองโกล มีทหาร เสียชีวิตไปกว่าหน่ึงในส่ีวันนั้น ช่วยให้โลกอิสลามส่วนท่ีเหลือรอดพ้นจากการ ท�ำลายของมองโกลไปได้อย่างน่าอัศจรรย์ 000.indd 321 เตริ ก์ จากชนเผ่าเรร่ อ่ นสูจ่ กั รวรรดิ จากยคุ โบราณส่ยู คุ ใหม่ 321 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 322 1/27/2564 BE 4:22 PM

ตอนท่ี 5 มมั ลกุ กลายเป็นตวั ละครส�ำคญั ตัวใหม่ 000.indd 323 เติร์ก จากชนเผา่ เรร่ ่อนสู่จักรวรรดิ จากยคุ โบราณส่ยู คุ ใหม่ 323 1/27/2564 BE 4:22 PM

มัมลกุ กลายเปน็ ตัวละครสำ� คัญตัวใหม่ ค.ศ.1258-1260 เม่ือคร้ังกองทัพมองโกลของฮูลากูข่านรุกเข้าท�ำลาย แบกแดดและยึดครองเลแวนท์หรือซีเรีย ปาเลสไตน์ครอบคลุมต้ังแต่อะเลปโป ดามสั กสั เยรูซาเลม็ และกาซา กอ่ นจะพ่ายแพต้ อ่ กองทพั มัมลกุ สภาพบ้านเมอื ง ของโลกอิสลามเวลาน้ันเป็นอย่างไร นักประวัติศาสตร์ตะวันตกบางคนกล่าวว่า เมือ่ กองทัพมองโกลท�ำลายแบกแดดในเดอื นกุมภาพันธ์ 1258 อารยธรรมความ รงุ่ เรอื งของโลกอสิ ลามไดถ้ กู ท�ำลายลงพรอ้ มกบั แบกแดด ศกึ ษากนั จรงิ ๆมนั ไมใ่ ช่ เช่นนน้ั แบกแดดใน ค.ศ.1258 ไมไ่ ดเ้ ป็นศนู ยก์ ลางอาณาจกั รอสิ ลามเช่นเม่ือครั้ง กอ่ นหนา้ นั้น “คอลฟี ะฮ”ฺ (Caliphate) หรอื ผ้นู �ำโลกอิสลามจากราชวงศ์อับบาสิ ยะฮฺ แม้ปกครองอาณาจักรแบกแดด แต่เป็นเพียงต�ำแหน่งผู้น�ำศาสนาอิสลาม ท่ีมีอ�ำนาจทางการเมืองด้อยลงมาก โดยอาณาจักรอิสลามที่กระจายตัวออกไป โดยรอบ หลายแหง่ ปกครองโดยสลุ ตา่ น มบี างชว่ งบางตอนทสี่ ลุ ตา่ นบางอาณาจกั ร แต่งต้ังตนเองขึ้นเป็นคอลีฟะฮฺเสียด้วยซ�้ำ อย่างเช่น ช่วงราชวงศ์ฟาติมิด ค.ศ.909-1171 ในอยิ ปิ ตไ์ มย่ อมรบั ความเปน็ คอลฟี ะฮขฺ องอบั บาสยิ ะฮฺ เมอ่ื ไมร่ บั ทางอบั บาสยิ ะฮฺกท็ �ำอะไรไมไ่ ด้ ยึดแบกแดดได้แล้ว ฮูลากูข่านจ�ำเป็นต้องกรีฑาทัพไปสยบมุสลิมอีกหลาย เมืองท่ีอยู่ในพ้ืนที่ของเลแวนท์ เข้ายึดอะเลปโปและดามัสกัส ที่ปกครองโดย สุลต่านราชวงศ์อัยยูบิด ก่อนลงมาที่กาซาและเยรูซาเล็ม ซึ่งในเวลาน้ันปกครอง โดย สลุ ตา่ นเติร์ก สายควาริซเมยี (Khwarezmian Turk) ซึง่ เป็นมัมลุกอกี กลุ่ม หน่ึง นอกจากนี้ในซีเรีย ปาเลสไตน์ เวลานั้นหลายเมืองกลายเป็นป้อมค่ายของ นกั รบครเู สดจากยโุ รปทเี่ ขา้ มากอ่ สงครามครเู สดทย่ี ดื เยอื้ มาตงั้ แตค่ รสิ ตศตวรรษ ท่ี 10 ดังนั้นเม่อื คอลฟี ะฮฺแห่งแบกแดดถกู สังหารด้วยมอื ฮูลากขู า่ นใน ค.ศ.1258 ต�ำแหนง่ คอลฟี ะฮใฺ นลกั ษณะผนู้ �ำศาสนาจงึ สะดดุ ลงสองปี กระทงั่ หลงั ชยั ชนะของ 324 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 1/27/2564 BE 4:22 PM 000.indd 324

กองทัพมัมลุกต่อมองโกล มัมลุกพยายามฟื้นฟูแบกแดด ทว่าไม่ส�ำเร็จเน่ืองจาก ถูกท�ำลายลงจนไม่เหลือ จ�ำต้องน�ำรัชทายาทราชวงศ์อับบาสิยะฮฺมาแต่งตั้งเป็น คอลฟี ะฮทฺ ไี่ คโร โดยเปน็ ต�ำแหนง่ ผนู้ �ำทางศาสนาอสิ ลามเทา่ นนั้ ขณะทอี่ �ำนาจใน การปกครองยังคงเปน็ ของสลุ ตา่ นจากราชวงศม์ มั ลกุ วเิ คราะหก์ นั ใหล้ กึ จะพบวา่ ศกึ ระหวา่ งโลกมสุ ลมิ กบั มองโกลใน ค.ศ.1258- 1260 เกิดข้ึนในช่วงเวลาที่โลกมุสลิมยังหาผู้น�ำทางการเมืองเป็นตัวตนไม่ได้ คอลฟี ะฮทฺ แี่ บกแดดหาใชผ่ นู้ �ำทแี่ ทจ้ รงิ ในโลกมสุ ลมิ ไม่ การฟน้ื คนื อ�ำนาจของโลก มุสลิมอีกคร้ัง หลังจากนั้นต้องยกเครดิตให้กับกองทัพมัมลุกท่ีส่วนใหญ่เป็นชน ชาวเตริ ก์ ทถ่ี กู เลย้ี งดกู ระทง่ั เตบิ โตมาในวฒั นธรรมอาหรบั การแตง่ กาย ภาษาพดู จึงเป็นอาหรับ เมอ่ื กองทัพมัมลุกยดึ อ�ำนาจได้จากเจา้ นายตนเอง คอื ราชวงศอ์ ยั ยบู ิด สร้างราชวงศท์ ่ีไมเ่ ชงิ เปน็ ราชวงศน์ กั ใน ค.ศ.1250 เรยี กกันวา่ มมั ลกุ พืน้ ที่ ตะวนั ออกกลางและอฟั รกิ าเหนอื เวลาน้ันก�ำลังระอไุ ปดว้ ยไอของสงครามครเู สด สงครามมองโกลกับอับบาสิยะฮฺที่แบกแดด กลายเป็นอีกหนึ่งเช้ือไฟที่เติมลงไป ในพื้นท่ีให้วุ่นวายมากข้ึน ตัวละครส�ำคัญเวลาน้ันมีอยู่สามตัว ได้แก่ เบบาร์ส แห่งมัมลุก ท่ีก้าวขึ้นเป็นสุลต่านหลังศึกอัยนฺจาลุต ฮูลากูข่านแห่งมองโกล และ พระเจา้ หลยุ สท์ ี่ 9 แห่งฝร่ังเศส ซ่ึงไดร้ ับการยกย่องใหเ้ ป็นนักบญุ “เซนตห์ ลุยส”์ ของคริสตน์ ิกายคาทอลิกในเวลาต่อมา 000.indd 325 เติร์ก จากชนเผ่าเรร่ ่อนสู่จกั รวรรดิ จากยุคโบราณส่ยู ุคใหม่ 325 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 326 1/27/2564 BE 4:22 PM

ตอนที่ 6 เมือ่ มัมลุกเผชญิ กับ นักรบครูเสดทเ่ี หี้ยมหาญ 000.indd 327 เตริ ก์ จากชนเผ่าเร่ร่อนส่จู ักรวรรดิ จากยุคโบราณสยู่ ุคใหม่ 327 1/27/2564 BE 4:22 PM

เมื่อมัมลุกเผชญิ กับนกั รบครูเสดทเ่ี หี้ยมหาญ โลกอิสลามในทางประวัติศาสตร์ นับกันต้ังแต่ปลายคริสต์ศตวรรษที่ 7 เรม่ิ จากการถอื ก�ำเนดิ ของนบมี ุฮมั มดั (ซ.ล.) ในเมอื งมกั กะฮฺ ค.ศ.570 ส่ิงทีส่ ร้าง ความฉงนฉงายใหน้ กั ประวตั ศิ าสตรต์ ะวนั ตกคอ่ นขา้ งมาก คอื โลกอสิ ลามเกดิ ขนึ้ ท่ามกลางการแข่งขันของจักรวรรดิทางการทหารและการเมือง ท่ีย่ิงใหญ่สอง จักรวรรดินั่นคือโรมันยุคไบแซนไทน์ และเปอร์เซียยุคซัสซานิด สุดท้ายภายใน เวลาเพยี งหนง่ึ ศตวรรษกลบั เปน็ อาณาจกั รอสิ ลามจากทะเลทรายทเี่ ขา้ ครอบครอง พื้นท่ีของจักรวรรดิทั้งสองได้ส�ำเร็จ ขยายเป็นจักรวรรดิของชนชาติอาหรับลาก ยาวจากครสิ ตศตวรรษที่ 8 ไปจนถึงครสิ ต์ศตวรรษท่ี 13 ก่อนถ่ายอ�ำนาจใหก้ ับ ชนชาวเตริ ก์ เหตุการณ์ท�ำลายแบกแดดโดยกองทัพมองโกลใน ค.ศ.1258 นับเป็นจุด หมายการเปล่ียนผ่านการน�ำในโลกอิสลามจากมือชนอาหรับไปยังชนเติร์กที่มา จากเอเชียกลาง การเปล่ียนผ่านนี้เร่ิมแสดงเค้ารางมาต้ังแต่การก้าวขึ้นสู่อ�ำนาจ ของชนชาติเติรก์ ในนาม “เซลจุก” (‫ آل سلجوق‬Seljuk) ช่วง ค.ศ.1037-1194 และราชวงศ์อุสมานียะฮฺ (‫ عثمانيه‬Ottoman) ค.ศ.1299-1922 ระหว่างการ เปลี่ยนผ่านอ�ำนาจการน�ำโลกอิสลามท่ีว่าน้ี เกิดการน�ำโลกอิสลามช่วงส้ันๆของ ชนอกี สองกลมุ่ ชนนน้ั คอื “เคริ ด์ ” (Kurd) ซง่ึ เปน็ สาขาหนง่ึ ของอาหรบั -เปอรเ์ ซยี และ “มัมลุก” (Mamluk) ซ่งึ เปน็ ชนเติร์ก-มองโกลจากคอเคซสั และเอเชียกลาง ท่ถี อื วฒั นธรรมอาหรับ กอ่ นและหลงั การท�ำลายแบกแดดทปี่ กครองโดยราชวงศอ์ บั บาสยิ ะฮใฺ น ค.ศ. 1258 ช่วงเวลาเกอื บ 2 ศตวรรษระหว่าง ค.ศ.1095-1272 คือ สงครามยดื เย้ือ ระหว่างชนชาวคริสต์จากยุโรปกับโลกมุสลิมตะวันออกกลางในพ้ืนที่ที่ชนยุโรป เรยี กวา่ “เลแวนท”์ (Levant) ชนอาหรบั เรยี กวา่ “ชาม” หรอื “มชุ รกิ ” (‫ٱ ْل َم ْش ِرق‬‎, 328 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 000.indd 328 1/27/2564 BE 4:22 PM

‫ )الشام‬ซึ่งหมายถงึ ดินแดนทางตะวนั ออกของทะเลเมดิเตอรเ์ รเนียน ครอบคลมุ ตอนใต้ของตุรกี เลบานอน ซีเรีย อิรัก ปาเลสไตน์ ไปจนถึงกาซ่า และไซนาย นกั รบมสุ ลมิ ทแ่ี สดงบทบาทส�ำคญั ในการปกปอ้ งโลกอสิ ลามจากนกั รบครเู สดเวลา นน้ั คอื ชนชาวเคริ ด์ จากราชวงศอ์ ยั ยบู ดิ ค.ศ.1171-1250 และทหารทาสเชอื้ สาย เตริ ก์ -มองโกลจาก ราชวงศม์ มั ลกุ ค.ศ.1250-1517 แสดงภาพใหเ้ หน็ ถงึ ความเปน็ พหวุ ฒั นธรรมในโลกอสิ ลามได้ชัดเจน มมั ลุกรบในสงครามครเู สดมาตั้งแต่ ค.ศ.1095 อยากเหน็ ความกลา้ แขง็ ขอ งมัมลุก ควรรู้จักนักรบครูเสดและอัศวินเทมปลาร์ท่ีเข้ามารบในแผ่นดินชามเสีย ก่อน สงครามครูเสดเร่ิมจากการข้ึนสู่อ�ำนาจของชนเติร์กกลุ่มเซลจุกในอานาโต เลีย การกระทบกระทั่งกันของเซลจุกกับไบแซนไทน์ น�ำไปสู่การระดมนักรบครู เสดจากยโุ รปเขา้ สแู่ ผน่ ดนิ ชาม ความยากล�ำบากในการด�ำรงชวี ติ ของผคู้ นในยโุ รป เวลานน้ั เชญิ ชวนใหเ้ กดิ นกั รบรบั จา้ งไปรบในสงครามศกั ดส์ิ ทิ ธิ์ โดยมผี ลตอบแทน คือ ทรัพย์สินและดินแดนในชาม ท่ีเรียกกันในหมู่นักรบครูเสดชาวแฟรงค์หรือ ฝรง่ั เศสวา่ “อเู ทรอะแมร”์ (Outre Mer) หรอื แผน่ ดนิ นอกทะเล เรยี กกนั ในภาษา อังกฤษว่า Outremer ทรัพย์สินท่ีว่าน้ันกระตุ้นให้เกิดนักรบครูเสดผู้เหี้ยมหาญ นับจ�ำนวนแสน นักรบมุสลิมที่จะต่อกรกับนักรบครูเสดเหล่านั้นได้ จ�ำต้อง เห้ียมหาญเฉกเชน่ เดยี วกัน กลมุ่ หนึ่งทีแ่ สดงบทบาทส�ำคญั ครั้งนนั้ คือ นกั รบมมั ลุกน่เี อง 000.indd 329 เตริ ์ก จากชนเผ่าเรร่ ่อนส่จู ักรวรรดิ จากยุคโบราณส่ยู คุ ใหม่ 329 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 330 1/27/2564 BE 4:22 PM

ตอนท่ี 7 รจู้ กั เบบารส์ จอมสลุ ตา่ นแหง่ มมั ลกุ 000.indd 331 เติร์ก จากชนเผา่ เรร่ ่อนส่จู ักรวรรดิ จากยุคโบราณสู่ยคุ ใหม่ 331 1/27/2564 BE 4:22 PM

ร้จู กั เบบาร์ส จอมสุลต่านแหง่ มัมลุก ราชวงศอ์ บั บาสิยะฮปฺ กครองอาณาจักรอสิ ลามนาน 500 ปตี ง้ั แต่ ค.ศ.750 ถึง ค.ศ.1258 จบลงเมอื่ แบกแดดถกู กองทัพมองโกลเผาท�ำลาย คล้ายอยธุ ยาถูก พมา่ เผาใน ค.ศ.1767 แตม่ องโกลโหดร้ายกวา่ พม่าเยอะ อยา่ งไรก็ตาม เวลานั้น ศูนย์กลางการปกครองโลกอิสลามไม่ได้อยู่กับคอลีฟะฮฺแห่งแบกแดดแล้ว ทว่า กระจัดกระจายไปอยู่ในมือสุลต่าน อามิร และชีค ในพ้ืนที่ต่างๆ คอลีฟะฮฺแห่ง แบกแดดไม่ได้มีอ�ำนาจมากมายเหมือนเก่า เห็นได้ว่าตอนช่วงปลายราชวงศ์อับ บาสยิ ะฮฺ กลมุ่ ชนชาวเตริ ก์ ไมว่ า่ จะเปน็ เตริ ก์ -เปอรเ์ ซยี อยา่ งราชวงศเ์ ซลจกุ เตริ ก์ - มองโกลราชวงศค์ วาเรสเมยี แบง่ อาณาจกั รเอาไปปกครอง เกมอ�ำนาจในพนื้ ทจี่ งึ เปลีย่ นมือไปมาระหวา่ งชนอาหรบั เปอร์เซีย และเตริ ์ก จนกระท่ังถงึ การมาของ ชนมองโกลกลางคริสตศ์ ตวรรษท่ี 13 ชนเผ่าเติร์กเข้าครอบครองคาบสมุทรอานาโตเลียท่ีเคยเป็นพ้ืนท่ีของ จักรวรรดิโรมันไบแซนไทน์ ช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 11 เป็นสาเหตุส�ำคัญท่ีน�ำไปสู่ สงครามครูเสดครั้งที่ 1 ใน ค.ศ.1099 กองทัพครูเสดเข้ามาสร้างรัฐเล็กๆ ไว้ มากมายในพน้ื ทต่ี ะวนั ออกกลาง แมท่ พั มสุ ลมิ ทท่ี �ำหนา้ ทปี่ กปอ้ งอาณาจกั รอสิ ลาม ไดโ้ ดดเด่นทีส่ ุด คือ “ศอลาฮดุ ดนิ ” (Salahuddin) หรือ “ซาลาดนิ ” (Saladin) ซึ่งเป็นชาวเคิร์ดอาหรับต้นราชวงศ์อัยยูบิดที่ปกครองซีเรียและอิยิปต์ระหว่าง ค.ศ.1174-1250 หลังจากน้ันมัมลุกทหารทาสของราชวงศ์อัยยูบิดท�ำหน้าที่น�ำ ทัพต้านทานกองทัพครูเสดในเวลาต่อมา ปรากฏว่ามัมลุกท่ีมีเช้ือสายเติร์ก ญาติใกล้ชิดกับมองโกลท�ำหน้าท่ีได้ดีเยี่ยม ไม่เพียงต่อต้านมองโกลได้เท่าน้ัน ยงั ปดิ เกมสงครามครง้ั สดุ ทา้ ยกบั กองทพั ครเู สดใน ค.ศ.1272 ไดอ้ กี แมท่ พั มสุ ลมิ คนส�ำคัญคอื “เบบาร์ส” (Baybars) สุลตา่ นมมั ลกุ ชว่ ง ค.ศ.1260-1277 332 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 1/27/2564 BE 4:22 PM 000.indd 332

เบบาร์ส เปน็ ชาวเติร์กเผ่ากิบชกั เกดิ ทางแถบคอเคซสั หลบหนกี ารรุกราน ของกองทัพมองโกลไปทางแถบทะเลด�ำ ก่อนครอบครัวถูกมองโกลสังหารที่ บลั กาเรยี เบบารส์ กลายเปน็ ทาส ถกู สง่ มาขายในอานาโตเลยี ท�ำงานรบั ใชส้ ลุ ตา่ น แห่งรุม (Sultanate of Rum) ก่อนถูกส่งมายังไคโรและได้รับการปลดปล่อย โดยสุลต่านแห่งไคโร เบบาร์สเป็นคนตัวใหญ่ ผิวขาว นัยน์ตาสีฟ้า ท�ำงานเป็น ทหารรับใช้สุลต่านมาตั้งแต่ ค.ศ.1247 ความที่เป็นนักรบมาตั้งแต่หนุ่ม ผ่าน สงครามมามากจึงเป็นคนหยาบกระด้าง โหดเหยี้ ม กระทั่งก้าวขน้ึ เป็นสลุ ตา่ นมมั ลกุ ปกครองไคโรใน ค.ศ.1260 หลงั ท�ำศกึ ได้ชัยชนะตอ่ มองโกลทอ่ี ยั นฺจาลุต และ ต่อมายงั สังหารสุลต่านของตนเองยดึ อ�ำนาจไดส้ �ำเร็จ เบบาร์สโชกโชนการรบกับกองทัพครูเสดและอัศวินเทมปลาร์มาต้ังแต่ สงครามครเู สดครงั้ ที่ 7 ค.ศ.1248-1254 เปน็ แม่ทัพมัมลุกท่สี ามารถจับเปน็ พระ เจ้าหลุยส์ที่ 19 กษัตริย์แห่งฝร่ังเศส ในสงครามครูเสดคร้ังที่ 8 อีกท้ังยัดเยียด ความปราชัยให้กับกองทัพฝรั่งเศสอีกคร้ังในสงครามคร้ังที่ 9 ซึ่งเป็นครูเสดคร้ัง สุดท้าย ในท่ีสุดพระเจ้าหลุยส์ท่ี 19 สิ้นพระชนม์จากโรคระบาดในสมรภูมิตูนิส กษตั รยิ ฝ์ รง่ั เศสพระองคน์ ไ้ี ดร้ บั การยกยอ่ งจากครสิ ตน์ กิ ายคาทอลกิ ใหเ้ ปน็ นกั บญุ เซ็นตห์ ลยุ สใ์ นเวลาตอ่ มา 000.indd 333 เตริ ์ก จากชนเผา่ เรร่ อ่ นสจู่ ักรวรรดิ จากยคุ โบราณสยู่ ุคใหม่ 333 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 334 1/27/2564 BE 4:22 PM

ตอนท่ี 8 การสง่ ผา่ นโลกอสิ ลามจาก เติร์กมมั ลกุ สู่เติร์กอุสมานยี ะฮฺ 000.indd 335 เตริ ก์ จากชนเผา่ เรร่ อ่ นสู่จกั รวรรดิ จากยคุ โบราณสยู่ คุ ใหม่ 335 1/27/2564 BE 4:22 PM

การส่งผา่ นโลกอสิ ลามจากเตริ ก์ มัมลกุ สเู่ ติรก์ อุสมานยี ะฮฺ เดอื นกันยายน พ.ศ.2537 ผมกับทมี งานสมาคมยวุ มุสลิมแหง่ ประเทศไทย (ยมท.) 4 คน สองในน้ัน คือ คุณศิริพงษ์ ตอเล็บ และนายแพทย์อนันตชัย ไทยประทาน พร้อมนักข่าวจากหนังสือพิมพ์ทางน�ำอีกสองคน เดินทางไป มหาวิทยาลัย USM และสมาคม CAP ในปนี ัง มาเลเซีย เพอื่ เยยี่ มชมห้องปฎบิ ัติ การฮาลาลทใี่ ชต้ รวจวเิ คราะห์สิ่งหะรอม เม่ือไปถงึ ปรากฏวา่ ไม่มหี อ้ งปฎบิ ตั ิการ ฮาลาลท่ีว่า ผมจึงกลับมาตั้งห้องปฎิบัติการของตนเอง เป็นต้นก�ำเนิดของศูนย์ วทิ ยาศาสตร์ฮาลาล จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลยั ที่ไดร้ บั การยกยอ่ งว่า คอื สถาบนั ด้านวิทยาศาสตร์ฮาลาลแห่งแรกในโลก ประกาศเกียรติคุณกันใน พ.ศ.2549 เมอื่ ผมไปรบั รางวัลจากนายกรฐั มนตรมี าเลเซยี ดาโตะ๊ สรี อับดุลลา บาดาวี ที่ USM ผมมีโอกาสบรรยายเร่ืองประวัติศาสตร์เปรียบเทียบ กล่าวถึง อารยธรรมของโลกตะวนั ตก วา่ เคลอ่ื นตวั ทวนเขม็ นาฬกิ าจากตะวนั ออกไปตะวนั ตก เริ่มจากกรีกโรมันสู่แฟรงค์ ซึ่งเป็นชนเผ่าเยอรมันในฝร่ังเศส ข้ามไปสู่ชน อังโกลแซกซันในอังกฤษ ข้ามแอตแลนติกไปอเมริกา ขณะท่ีอารยธรรมอิสลาม วนในทิศทางตรงข้ามตามเข็มนาฬกิ า จากตะวนั ตกวนมาทางตะวันออก จากชน อาหรับสชู่ นชาวเตริ ก์ สองสามกลุ่มจากเอเชียกลาง วนลงสูเ่ อเชยี ใตใ้ นอินเดยี กบั ราชวงศโ์ มกุล หากการเคลื่อนตวั เป็นไปตามทศิ ทางน้ี ปลายทางควรเป็นชนชาว เอเชยี อาคเนย์ ซง่ึ รวม ไทย มาเลเซยี และอนิ โดนเี ซยี เราจงึ ตอ้ งเตรยี มความพรอ้ ม ด้านเทคโนโลยไี ว้ ผมแนะน�ำอยา่ งนนั้ ประวตั ศิ าสตร์เปรียบเสมอื นการวิ่งผลดั 4 คูณ 100 ส่งไมบ้ าตองจากชนก ลมุ่ หนงึ่ ไปยงั อกี กลมุ่ หนง่ึ พจิ ารณาจากประวตั ศิ าสตรช์ ว่ งครสิ ตศ์ ตวรรษท่ี 13 ถงึ 16 ภาพออกมาเปน็ เชน่ นน้ั จริงๆ นั่นคือ กลางศตวรรษท่ี 13 อารยธรรมอิสลาม 336 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 1/27/2564 BE 4:22 PM 000.indd 336

ในมือชนอาหรับถูกส่งต่อไปยังชนเคิร์ดในราชวงศ์อัยยูบิด ก่อนส่งให้ชนเติร์กใน ราชวงศ์มัมลุก กระทั่งกลางคริสต์ศตวรรษท่ี 15 จึงส่งต่อให้ชนชาวเติร์กแห่ง ราชวงศอ์ สุ มานยี ะฮฺ จากนนั้ จงึ เปน็ ราชวงศโ์ มกลุ (Mughal) เชอื้ สายเตริ ก์ -มองโกล ท่ีรุ่งเรืองข้ึนมา อารยธรรมของเติร์ก-มองโกลในชมพูทวีป และเติร์กในอานาโต เลยี เสอื่ มถอยลงตอนชว่ งศตวรรษที่ 19-20 คาดวา่ ชนชาวเอเชยี อาคเนยจ์ ะรบั ไม้ ต่อในศตวรรษที่ 21 แตจ่ ะเป็นเมือ่ ไหร่ อยา่ งไรคงต้องรอ หันกลับมามองราชวงศ์มัมลุก ซึ่งเป็นทหารกึ่งทาส เชื้อสายเติร์กท่ีมาจาก เอเชยี กลางและคอเคซสั คนกลมุ่ นที้ �ำงานรบั ใชช้ นอาหรบั ในแบกแดดและชนเคริ ด์ ในอียิปต์ กระทั่งสามารถยึดอ�ำนาจและสถาปนาราชวงศ์มัมลุกของตนข้ึนใน ค.ศ.1250 ท�ำหน้าท่ีปกป้องอาณาจักรอิสลามจากการท�ำลายล้างของกองทัพ มองโกลไวไ้ ด้ ตงั้ แต่ ค.ศ.1260 กระท่งั ขบั ไล่นกั รบครเู สดจากยโุ รปออกไปพ้นดนิ แดนตะวันออกกลางช่วงปลายศตวรรษที่ 13 ปกครองต่อมาอีกสองศตวรรษ กระทั่งถึงต้นศตวรรษที่ 16 อาณาจักรจึงถูกผนวกเข้ากับจักรวรรดิอุสมานียะฮฺ หรือออตโตมัน ใน ค.ศ.1517 เปน็ อนั สิ้นสดุ อ�ำนาจของมัมลกุ ส่ิงทเ่ี หน็ จากประวัตศิ าสตร์ คือ มมั ลกุ ไดแ้ สดงฝีไมล้ ายมอื การรับไมต้ อ่ จาก ชนอาหรับ กอ่ นส่งตอ่ ใหช้ นชาวเตริ ์ก อนั นับเปน็ การปดิ ฉากราชวงศ์มัมลกุ อย่าง สมบรู ณแ์ บบ เหมอื นค�ำพดู ของซามไู รคตั สโุ มโตทกี่ ลา่ วถงึ การเสยี ชวี ติ ของตนเอง ในภาพยนตรฮ์ อลลวี ดู เรื่อง The Last Samurai ท่ีสรา้ งใน ค.ศ.2003 ว่า It’s so beautiful ชา่ งเปน็ ภาพที่หมดจดงดงามเสยี เหลอื เกิน 000.indd 337 เติร์ก จากชนเผา่ เร่ร่อนสู่จกั รวรรดิ จากยุคโบราณสยู่ คุ ใหม่ 337 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 338 1/27/2564 BE 4:22 PM

เอกสารอ้างองิ - 1453. https://en.wikipedia.org/wiki/1453. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Achaemenid Empire. https://en.wikipedia.org/wiki/Achaemenid_ Empire. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Alexander the Great. https://www.britannica.com/biography/ Alexander-the-Great. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Altai mountains. https://en.wikipedia.org/wiki/Altai_Mountains. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Anti-Turkism. https://en.wikipedia.org/wiki/Anti-Turkism. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Armenia. https://en.wikipedia.org/wiki/Armenia. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Aydemir Sefa Salih. Closing the Madrasas. In Dr. Özkan Akman, Dr. Mustafa Murat Çay, Dr. Fatih Bozbayındır (Editors): Social, Educational, Political, Economic and Other Developments Occurred in Turkey Between the Years of 1923-1938. Isres: Istanbul. - Ayduz Salim. Ottoman Contributions to Science and Technology: Some Examples from Medicine, Astronomy and Geography. Journal of Islamic Research 2010;21(2):127-42. - Ayyubid dynasty. https://en.wikipedia.org/wiki/Ayyubid_dynasty. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Ayyubid dynasty. https://en.wikipedia.org/wiki/Ayyubid_dynasty. Retrieved 18-28 August 2020 - Azerbaijan. https://en.wikipedia.org/wiki/Azerbaijan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 เติร์ก จากชนเผ่าเรร่ อ่ นสู่จักรวรรดิ จากยคุ โบราณสยู่ คุ ใหม่ 339 000.indd 339 1/27/2564 BE 4:22 PM

- Baibars. https://en.wikipedia.org/wiki/Baibars. Retrieved 18-28 August 2020 - Battle of Ain Jalut. https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Ain_Jalut. Retrieved19 Aug-11 Dec 2020 - Battle of Ain Jalut. https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Ain_Jalut. Retrieved 18-28 August 2020 - Battle of Aksu (717). https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Aksu_ (717)#:~:text= The%20Battle%20of%20Aksu%20was,the%20 Aksu%20region%20of%20Xinjiang. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Battle of Ankara. https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Ankara. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Battle of Kosovo (1448). https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_ Kosovo_(1448). Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Battle of Kosovo. https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Kosovo. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Battle of Mansurah. https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_ Mansurah. Retrieved 18-28 August 2020 - Battle of Manzikert. https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_ Manzikert. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Battle of Ridaniya. https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Ridaniya. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Battle of Talas. https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Talas. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Battle of Vienna. https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Vienna. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Battles involving the Seljuk Empire. https://en.wikipedia.org/wiki/ Category:Battles_involving _the_Seljuk_Empire. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 340 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 000.indd 340 1/27/2564 BE 4:22 PM

- Baybars I. https://www.britannica.com/biography/Baybars-I. Retrieved 18-28 August 2020 - Bedouin. https://en.wikipedia.org/wiki/Bedouin#:~:text=The%20 Bedouin%20or%20Bedu%20 (%2F%CB%88,Upper%20Mesopo- tamia%20and%20the%20Levant. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Before and after Battle of Dumlupınar in 1922 (Turkish War of İndependence). https://www.reddit.com/r/Map_Porn/comments/ ijbwiv/before_and_after_battle_of_dumlup%C4%B1nar_in_1922/. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Bukhara. https://en.wikipedia.org/wiki/Bukhara. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Buyid dynasty. https://en.wikipedia.org/wiki/Buyid_dynasty. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Caliphate. https://en.wikipedia.org/wiki/Caliphate#:~:text=Histori- cally%2C%20the%20caliphates %20were%20polities,Caliphate%20 (750%E2%80%931258). Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Caucasus mountains. https://en.wikipedia.org/wiki/Caucasus_ Mountains. Retrieved19 Aug-11 Dec 2020 - Central Asia. https://en.wikipedia.org/wiki/Central_Asia. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Crusades. https://en.wikipedia.org/wiki/Crusades. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Eight Crusade. https://en.wikipedia.org/wiki/Eighth_Crusade. Retrieved 18-28 August 2020 - Encyclopedia Britanica. https://www.britannica.com/. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Ertugrul. https://en.wikipedia.org/wiki/Ertu%C4%9Frul. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 เติรก์ จากชนเผ่าเรร่ อ่ นสู่จกั รวรรดิ จากยคุ โบราณสยู่ คุ ใหม่ 341 000.indd 341 1/27/2564 BE 4:22 PM

- Fall of Gallipoli. https://en.wikipedia.org/wiki/Fall_of_Gallipoli. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Faruqi Yasmeen Mahnaz. Contributions of Islamic scholars to the scientific enterprise. International Education Journal, 2006, 7(4), 391-399. - Gallipolicampaign. https://en.wikipedia.org/wiki/Gallipoli_campaign. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Genghis khan. https://en.wikipedia.org/wiki/Genghis_Khan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Georgia. https://en.wikipedia.org/wiki/Georgia_(country). Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Grand Bazaar. https://en.wikipedia.org/wiki/Grand_Bazaar,_Istanbul. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - History of Azerbaijan. https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_ Azerbaijan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - History of Azerbaijan. https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_ Azerbaijan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - History of Iran. https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Iran. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - History of the Caucasus. https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_ the_Caucasus. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Hua Mulan. https://en.wikipedia.org/wiki/Hua_Mulan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Ihsanoglu Ekmenluddin. 2020. Lessons from the Ottoman Empire. https://www.scidev.net/global/opinions/lessons-from-the-otto- man-empire/. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 342 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 1/27/2564 BE 4:22 PM 000.indd 342

- Isa Ammalina Dalillah, Sidik Roziah. Impact of Ottoman Scientific Advancement in the Era of Sultan Muhammad al-Fatih (Mehmed the Conqueror) towards the Ottoman Scientific Zenith. Mediterra- nean Journal of Social Sciences 2014; 5(29): 81-86. - Ishraq Shams. How did the Seljuk Empire at its height compare to the Ottoman Empire at its height. https://www.quora.com/ How-did-the-Seljuk-Empire-at-its-height-compare-to-the-Ottoman- Empire-at-its-height. Retrieved 11 Dec 2020 - Islamic civilization. https://en.wikipedia.org/wiki/Islamic_civilization. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Kazakhstan. https://en.wikipedia.org/wiki/Kazakhstan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Khwarazmian dynasty. https://en.wikipedia.org/wiki/Khwarazmian_ dynasty. Retrieved - Kyrgystan. https://en.wikipedia.org/wiki/Kyrgyzstan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - List of battles involving the Ottoman Empire https://en.wikipedia. org/wiki/List_of_battles_involving_the_Ottoman_Empire. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - List of battles involving the Ottoman Empire. https://en.wikipedia. org/wiki/List_of_battles_involving_the_Ottoman_Empire. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - List of Seljuk sultans of Rum. https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_ Seljuk_sultans_of_R%C3%BBm. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - List of sultans of the Ottoman Empire. https://en.wikipedia.org/ wiki/List_of_sultans_of_the_Ottoman_Empire. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 000.indd 343 เติร์ก จากชนเผา่ เรร่ อ่ นสูจ่ ักรวรรดิ จากยคุ โบราณสู่ยคุ ใหม่ 343 1/27/2564 BE 4:22 PM

- List of sultans of the Seljuq Empire. https://en.wikipedia.org/wiki/ List_of_sultans_of_the_Seljuq_Empire. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - List of Turkic dynasties and countries. https://en.wikipedia.org/wiki/ List_of_Turkic_dynasties_and_countries. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Lord Edward Crusade. https://en.wikipedia.org/wiki/Lord_ Edward%27s_crusade. Retrieved 18-28 August 2020 - Medresse. https://www.allaboutturkey.com/medrese.html. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Mehmed the Conqueror. https://en.wikipedia.org/wiki/Mehmed_ the_Conqueror. Retrieved19 Aug-11 Dec 2020 - Merv. https://en.wikipedia.org/wiki/Merv. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Mongol empire. https://en.wikipedia.org/wiki/Mongol_Empire. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Mongolia-Turkey relations. https://en.wikipedia.org/wiki/ Mongolia-Turkey_relations. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Muhammad. https://en.wikipedia.org/wiki/Muhammad. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Mustafa Kemal Ataturk. https://en.wikipedia.org/wiki/Mustafa_ Kemal_Atat%C3%BCrk. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Northern Wei. https://en.wikipedia.org/wiki/Northern_Wei. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Orhan. https://en.wikipedia.org/wiki/Orhan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Origin of the Azerbaijanis. https://en.wikipedia.org/wiki/Origin_ of_the_Azerbaijanis. Retrieved 10 Dec 2020 344 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 000.indd 344 1/27/2564 BE 4:22 PM

- Osman I. https://en.wikipedia.org/wiki/Osman_I. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Ottoman conquest of Adrianople. https://en.wikipedia.org/wiki/ Ottoman_conquest_of_Adrianople. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Ottoman Empire (1301-1922). https://quizlet.com/97895943/ ottoman-empire-1301-1922-flash-cards/. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Ottoman Empire (1301-1922). https://www.bbc.co.uk/religion/ religions/islam/history/ottomanempire_1 .shtml. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Ottoman empire during World War I. https://en.wikipedia.org/wiki/ Ottoman_Empire_during_World_War_I#:~:text=The%20Ottoman% 20Empire%20came%20into,war%20on%205%20November%20 1914. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Ottoman empire. https://www.history.com/topics/middle-east/ ottoman-empire. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Ottoman era clock towers telling time from balkans to middle east. https://www.dailysabah.com/feature/2017/01/06/ottoman- era-clock-towers-telling-time-from-balkans-to-middle-east. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Ottoman-Persian wars. https://en.wikipedia.org/wiki/Ottoman% E2%80%93Persian_Wars. Retrieved - Ottoman-Safavid war (1623-1639). https://en.wikipedia.org/wiki/ Ottoman%E2%80%93Safavid_War_(1623%E2%80%931639). Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Persian empire. https://www.history.com/topics/ancient- middle-east/persian-empire. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 000.indd 345 เตริ ก์ จากชนเผา่ เร่ร่อนสู่จกั รวรรดิ จากยคุ โบราณสยู่ คุ ใหม่ 345 1/27/2564 BE 4:22 PM

- Races. https://en.wikipedia.org/wiki/Race_(human_categoriza- tion)#:~:text=A%20race%20is%20a%20grouping,to%20physical% 20(phenotypical)%20traits. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Rahman Ahmad Sobrie, Sidik Roziah. Role and Contribution of Ottoman Science Institutions in the Development of Muslim Civilization: Spotlight on 16th Century Ce. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences 2017; 7 (9): 464-470. - Safavid dynasty. https://en.wikipedia.org/wiki/Safavid_dynasty. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Saladin. https://en.wikipedia.org/wiki/Saladin. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Samarkhan. https://en.wikipedia.org/wiki/Samarkand. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Sandler Ebin. What Jaffa clock tower teaches us about the Ottoman empire. https://theculturetrip.com/middle-east/israel/articles/ what-jaffa-clock-tower-teaches-us-about-the-ottoman-empire/. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Sassanian empire. https://en.wikipedia.org/wiki/Sasanian_Empire. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Seige of Aleppo (1260). https://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_ Aleppo_(1260). Retrieved 18-28 August 2020 - Siege of Baghdad (1258). https://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_ Baghdad_(1258). Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Siege of Bursa. https://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_Bursa. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Siege of Constantinople. https://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_ Constantinople_(1411). Retrieved 19 Au of_Kut. https://en. wikipedia.org/wiki/Siege_of_Kut. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 346 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 000.indd 346 1/27/2564 BE 4:22 PM

- Silk road. https://en.wikipedia.org/wiki/Silk_Road. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Six Reasons Why the Ottoman Empire Fell. https://www.history. com/news/ottoman-empire-fall. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Spice Bazaar. https://en.wikipedia.org/wiki/Spice_Bazaar. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Suleiman the Magnificent. https://en.wikipedia.org/wiki/Suleiman_ the_Magnificent. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Sultan Mehmed II The-conqueror. https://istanbulclues.com/ sultan-mehmed-ii-the-conqueror/. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Sykes-Picot agreement. https://en.wikipedia.org/wiki/Sykes% E2%80%93Picot_Agreement. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Sykes-Picot agreement. https://www.history.com/this-day-in- history/britain-and-france-conclude-sykes-picot-agreement#:~: text=On%20May%2019%2C%201916%2C%20representatives, conclusion%20of%20World%20War%20I. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Tajikistan. https://en.wikipedia.org/wiki/Tajikistan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - The Classical Curriculum Theory and the Madrasas in the Ottoman Empire. https://link.springer.com/chapter/10.1057/978-1-137- 53538-2_2. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - The Crusades (1095–1291). https://www.metmuseum.org/toah/ hd/crus/hd_crus.htm. Retrieved - The development of teacher training in the Ottoman Empire from 1848 to 1918. https://www.jstor.org/stable/43293120?seq=1. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 000.indd 347 เตริ ก์ จากชนเผา่ เร่รอ่ นส่จู ักรวรรดิ จากยคุ โบราณสูย่ ุคใหม่ 347 1/27/2564 BE 4:22 PM

- The distance between Caspian and Black sea. https://www.rome 2rio.com/s/Caspian-Sea/Black-Sea-Region#:~:text=The%20 distance%20between%20Caspian%20Sea%20and%20Black%20 Sea%20Region%20is%201127%20km. - The Mongol sack of Baghdad in 1258. https://www.thegreatcour- sesdaily.com/the-mongol-sack-of-baghdad-in-1258/. Retrieved 18-28 August 2020 - Thrace. https://en.wikipedia.org/wiki/Thrace. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Transoxiana. https://en.wikipedia.org/wiki/Transoxiana#:~: text=Transoxiana%20(also%20spelled%20Transoxania)%2C, the%20portion%20of%20Central%20Asia. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Treaty of Lausanne. https://wwi.lib.byu.edu/index.php/Treaty_of_ Lausanne. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Treaty of Sevres. https://en.wikipedia.org/wiki/Treaty_of_S%C3% A8vres. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Turkey. https://en.wikipedia.org/wiki/Turkey. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Turkic Council. https://en.wikipedia.org/wiki/Turkic_Council. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Turkic migration. https://en.wikipedia.org/wiki/Turkic_migration. Retrieved 10 Dec 2020 - Turkic peoples. https://en.wikipedia.org/wiki/Turkic_peoples. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Turkish people. https://en.wikipedia.org/wiki/Turkish_people. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 348 Turks: from Nomads to Empires – from Ancient Time to Modern Era 1/27/2564 BE 4:22 PM 000.indd 348

- Turkish settlement and Caucasus 1918-20. https://www.jstor.org/ stable/4283793?seq=1#metadata_info_tab_contents. Retrieved 10 Dec 2020 - Turkmenistan. https://en.wikipedia.org/wiki/Turkmenistan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Turkmenistan. https://en.wikipedia.org/wiki/Turkmenistan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Uighurs. https://en.wikipedia.org/wiki/Uyghurs#:~:text=The%20 Uighurs%20are%20the%20people,in%20recognition%20of%20 their%20language. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Uzbekistan. https://en.wikipedia.org/wiki/Uzbekistan. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 - Who were mamluks. https://www.historytoday.com/miscellanies/ who-were-mamluks. Retrieved 18-28 August 2020 - World war I. https://en.wikipedia.org/wiki/World_War_I. Retrieved 19 Aug-11 Dec 2020 000.indd 349 เติรก์ จากชนเผ่าเร่รอ่ นสจู่ ักรวรรดิ จากยุคโบราณสู่ยุคใหม่ 349 1/27/2564 BE 4:22 PM

000.indd 350 1/27/2564 BE 4:22 PM