จดหมายเหตุประพาสหัวเมืองปักษ์ใต้ ร.ศ. 128

6)ซ้๗ เวลาย่ายมผืหฌิงน่าผ้าขนมาขายทพล',ยพลา ไค้ซ!)โวไก1กนละ หลาย ๆ ผ้น ก็พอระใช่น่งไค้’ และทำของฝากคกว่าไม่มอะไร เลยทเกยว ก!)นย่ายราว & โมงมชนโก แก่ไม่เสกรลงไย่ท!เก พระณกร เพราะฝนกกนิกหน่อย ผมก็ไม่ไค้ลงไฝ แก่ไค้ยินเสยง กนเอิกเกริกกนเฮฮาก่นัมาก มพวกทกามเสก็'?ไค้ลงไย่กูมาเล่าเขน วิ?ฅรพิสการว่า โกกระยอไสรวิไสไหลอะไรยางไม่ทราย รริง และเท็รอย่ก่ยผู้กล่าว แก่ถงแม่ระไกมไส้ไหลรริงผมก็ไม่ ในการทไม่ไค้เห็น การกโกหริอกระยอไส้ไหลไม่เห็นว่า!ะทำใหโค กวาผยโแทิงใ!อย่างไรเลข เม!)กล่าวถงการขายผ้า ก็!'เวรระอธิยายการใช่เงินของชาว เมองนส่กหน่อย แรก ๆ ยำไผ่รทออกระฉงนอย่ย่างก็อชอย ใช่คิกรากาของเย้นอรู' เช่นผ้าเซ็กย่ากม่กขายผืน ผ้ากากผืนละ ๗๐ อ'รู'กำนเย้นก'น ถาซ์อของนอ้ย ๆ ก็,ใม่สัลำ แก่ถำซอมากๆก็ฉงนผากรนกำแม่ค้าเองก็คิกไม่ใกร่ระถก ผมไค้ไย่นง์ กณพระอมรซอผ้าเซ็กย่ากไย่ถวาย พะเอิฌผ้าในกองย่นมอย่ ขายผืนละ๒๐อรู'ถามกำแม่ค้าว่ารวมทำหมกเย้นเท่าไร คิกอย่กร่หน แลวยอกออกผาว่า ©๔‘๐ อรู' ถาหากขางเราระเอาเย่ริยยก็ไค้ถ์นํก์ ก่อกณพระอมรไย่น่ยเริยงผืนใหกู รงรว่ากามกวามรริงรวมรากา กวรเย้น ©๖๐ อ,รุ' ใช่เงินไย่ ๓ ยาทยอกว่าให็ทอนมา ออก

©๕๘ ระ;อ? กองยอกร่าใหทอนมา ๓๒ ธ”?น?ะ เข่า'ใรก'’น ไม่ใช่แก่ ผา ถิงของอน รุ) ก่พกก”นเย้นอ”รี'โกยมาก เช่นเสิยแก่ทราคามาก รงพูกกน์เย้นยาท เช่นราคาสกสกรผมไก่ลองถามกทหล ราคาเท่าไร ยอกว่า ๓๐๐ อ'รุ' แก่กรนถามสุกรใหญ่ยอกว่า ©๕ เพรารฉะนนเขำใรว่ากงระใช่คืกเย้,นอ'ำขนไ!!เพยง๒๐๐ หรอ๓๐๐เท่ ก่อ ๆ ขนไ!]ก่กเยึนยาท ก'!เย”ง์ม่ของควรส่งเกกอกอย่างหนง ชาวเม่องนน่ยอ,รี'ไม่ไก่นยเยึนเพองเย้นสลงเลย ท5งั้นนั้ เพราะ:ฉะ;นํ้นรงพกว่า ๔๐ อ”รี' เช่าใรก่กว่าพ เช่นนน่า'ให้'ใช1เขยสกางก,\\ น่าระ:เย้,นการสรกวกก่ พล*บพลาตำบลช่อง อำเภอยางร'ก แขวงเมองกร”ง็ ว่นท่ ©๔ พร]ยภาคม ร”ก่นโกสินทรศ็ก่ ©๒๘ ช่น่นเช่า ๕ โมงเศยเสก่รออกรากท”!)เทยง ทรงรถยนฅรเย้ เรยยร1อยฅลอกทาง ไผ่ม่เหกการณอ”น์ใกเลย เพราะฉะน1นก็ไม่ม่ อะไรระเล่าใหยกยาว

๑๕^ เวลาข่ายทรงฉายร!เคาม?โเหวไ]ท่ใกลโกํยงกไพลไพลาน มท สรรเช่งกวนท่กํงพล\"ยพลานเย็่นหน ในสรรนใก่ร้กเรอไร้ถวาย1ให*ทรง ไกเสก?ลงทรงพายเล่นกไขาราชการไก่ลงกไลำละ ๒ กน เล่นกนอย่ ช่เง?รสนก แย่งกนเยึนสธงพวกแล*วเล่นทำเย้นรยกน เร้าคณรํษ สนุกใหญ่ พายเร้ชิ?นม!)พธง พลไพลาท่!เระทไนก่งเหมาะ อย่ยนกวนชินหนิง เพราะฉะนํน ร้งไก่ลมเย็นสยายก่ฅลอก ในกชินกลางคน?รชวนหนาวกวยซำ นก ๆ ขนมาอชิกสงสาร1ชาวยางกชิก เพราะเชิชิว่าในเวลานกง ?ะร้อนเฅมทแลํวเยืนแน่ มาน็กถงนาม'ของกำยลน ช่างอยากขอเหิมอะไรใหสํกึหน่อย แก่\"®) ม่ชอแก่ว่าช่องอย,เฉย ๆ กล่น?ริง ?ะเยืนช่องอะไรสไหน่อย ก็ไม่ใค\" ทิงแก่ช่องไวโ!เล่า ๆ อย่างน ช่างรสกว่ายิงยกพร่อ ชิรไรอย่อย่างหน่งเสย?ริง ๆ แก่กนแถยนอย,ช่าง?ะชอยก่ก์อะไร \"! ให้สน ๆ เช่นน เช่นเมองกระยืเร้ยกว่าเมองย ถนนกํเร้ยกว่า“น เท่านํ้น กเหม่อนพกให้สไใกโท่าใกก็ก่ก์ไ!]เท่านํ้ การทเร้ยกชอก่ายลนว่าช่ยิงเฉย ๆ กเหมยิน?ะเยืนอย่างถกอารมณ อย่างยิง เรองกำหนกรรยะทางเสกํ?ของทูลกระหม่อม เหน?รพอเอา เยืนแน่'ไก่ไเลว กอทรายว่าพระยาทสมเก?พระเร้าชิย่หํว้?รเสก?

(ะ)๖๐ ประพาสทางทะเลกะวนอฐกก'ชิน มกำหนคเพยง ๙ วน ค่งัแค่วน์ท ๒๐ ถงว่น้ท ๒๘ เกอนน ยำไม่เสก็?ทางนคร แค่!ๆเหมช พระราชปร;สงค?ะไห้’ท่ลกระหผ่!)มเสก็,?โ?ลโแขำไปกรงเทพ ๆ เร เพอพระยาทสมเก็?พระเ?ำอย่หำ?ะไกํมโอกาสเสก็?ประพาส ต่อไป ทลกระหม่อม?งฅกลงทรงแก้ไขกำหนกค่อไย่ว่า ร เสก?ทางร่อนพิยลย็ไปนคร ค่ำพํทึสงและสงขลา ซงทำให กามเสก็?ย่นก่นผากว่าเสยกาย เพราะค่างคนค่างอยากเห สองนํนทกกน แค่ถาแผ่?ะเสก็?ประพาสทงั้นครพํทล กำยเวลาก็เหลอนอยกง?ะไม่ไกํท่อกพระเนกรธะไรทวถง ?ง ค่กเสยทเก็ยว * วน.ท ๐๕ พคุยภาคม ร่กนโกสินทรศก็ ๐๒๘ เมอเ'ชำนใกเสก?'ไปทนำกก ซงเรยกกามกำของชาวเมอง ว่า “โกน” ใช้,ไนทเก็ยวกํยว่า “โ?น” อย่างเช่ ใหญ่เย็นค่น ไม่มนามอนนอก?ากโกนหวน คุ เช่นนนอก ทา ไป?ากพล์ยพลา ๒๐ เสนเศษเท่านโเ รงทรงพระกำเนินไย่ แค่ถง แผ่ระยะทางระมากกว่าน พอ1ไปถิงก็๋หายเหนิอย เพราะน*ยีน*'กาก็ หก็ไก้พงเสิยงนํ้าไหล ทำโหรสิกเย็นใ?ก็ หลายชิน น่ากูแท คุ ไกใสก็?ลงสรงในชิาร ขาราชการและ

6)^0 6) มหากเลเกล'}อายก'นมาก ขนสวนกระแสนำทฅกขนไฝ คุ เห34อนระสนุกก่นมากทุกกน เว็นแฅ่ผท้ใม์ไกล'รอาย V เเ/ซ่น'!ก เทากรุณา๓นกน ก็กง}ะไม่สรสิกสนกน*ณยืนธรรมทา สรงแลว่เลยโ!]รทไหไชิฌเครองไ!]เสวยท่พล*ยีพลาริมธาร แลร ฝระทิยืรํอนอย่ทนํ้น รนข่าย ซึ่: โมงกริงรงเสก็}กล!) ธ]ร พลํ!เพลาเล็กในสนามหนำท!]:ะท่ยี ทอกพระเนตรชนโก ไท้ชนก*นํ หลายก่ แต่ไท้ก}ริงก่เก็ยว ก*ยีมชน ๓ เสาอกกราวหน'ร ซง อยู่ข่างระสนก แต่กนไม่ไท้ฅงั้ใรใหชนกนเช่นนนั้ โค ๓ ต่ว เกิกชนก'น์ขนเอง พอหมกโกท่ชนแลว แขกค่หนิงไท้ออกมา รำท่าท่าร*ยีกนไ!]}*ยีก่นผา สมมติว่าชกมวย แต่ไม่มโกรเชอ เลยว่าเยืนมวย}ริงรํงอะไร รก*นอยู่ทว่าเยืนมวยแขกเท่านน ว่นทํ ๑๖ พฤยภากม ร*คืนโกสินทรก็ก็ ๑๒๘ เช่าวํน์นไท้ทรงม้าเยืนคมแรกก^แต่ไทไสก็}มาทางน ท} ก็ไม่ไท้!กรยมไร,\" แต่ทูลก ระหม่อผมพระราช!]ระสงก็ระใกร่ทรง รงไก}*คืขํ้น ผม่าอยู่1ขาง}ะรำก*ก์ต่ร ผู้ททามเสก็}'รงมไกข ทํ่ร์ถงก่น ไท้ขนรถกามเสก็}ยาง ไม่รำ}ะท้องกล่ารว ร'&ฎาขนรถ เพราะผมเชอว่ากงระหามาททนนำหนกท่านไท้ยาก ๒^

©๖๒ เหน!ะ:เยนม้วยเหคนเชิง ในมณฑลภูเก!'ทไม่,ใคร่มIย่ ไตทรงม้า ทางทเสก!ร่นนเยึนอย่างกรรททสก ถนนม้กืลทเลยวไฝก เขาก่อย \"I ขนทละน้อย และม้ป็ย่หลายแต่งททํเยึนม ขาง ๆ เขาฑช้นมาก ถนนม้องก่กทยไ!]ทขมา ซ๎ธนกํนึ'ข ม้า!ะตาสิง'โกมาเ!)รยย ก็ใม้เขา'ใ!ท,เท่าตรพานขนอิฐ'ขน'ใ!)ก่ \\เ3 5^ เพราะฉะนนยางทม้นกระ;ยว0น^ ก1ํยีย่ลายหก4ระ;ยวน'ใ!)กร'ทงก^'''*โนขา'ไแกค' อย่คนละชน ผมบิปึก^หมก ยฌฌามรู้ค^หาถ*ป็ยกำปึะไ ข อธยายใหเขาใ!ไกว่า ทางทํใ!]วนนเ‘ย่นอย่างไร กำว่างามนน ใช้เสย!น!ก !นไม่ชยาก!ะใช้!-สยอกแม้ว ถงอย่างไร กอยู่ช้าง!ะช่อน'ใ!]มาก ไม่เพยงพอก!!ความทร้สักในใ!เมย กพนทม้วยกา ผผก็ไม้!ทยวใน!]ระเทศต่าง ๆ มาผากแม้ว ไม้ออกเลยว่า!ะม้ทแต่งใกท!ะน่ากูกว่าทน เมธ'ไม้ แม้ว ทำใต่นกสงสารคนไทย ๆ ซงต'าทํไ!]เทยว'ในม้าง!]ระเทคอ ย่งไ!] เพราะไผ'รสักว่าในเมองเราเองมทเทยวมากเพยงไร เช่นทช่องและทางทเสก็!ไ!]!]ระพาสว่นน ม้าพวกน่ก์เลง อากาศ ” ก่าง ๆ ไก’ออกมาเห็นส'กกรํ่งั้ตนง กง!ะรสัก!)ระหลา ทํเช่นนม้อย่ในเผองไทย !ะกอะ ไรก็ใกกทํงืนน ท นเก็นไ!]เพลินไม่เยอเลย เสยแก่กนไม่ของเราใตญ่และก กว่าทางย่ระเทศยโร!]มากน*ก !ะฉายร!]ไ!]พอกกำแล่นย่างก็ไม้

๑๖สา ใคร่สะกาก เพรา5กลองไม่เหมอนกน หรอถ1าาะเหมอนก็เหมอนฑํ พากหนง ชงกูอะไร กู เห็นไกโเท่เฉพารท้กรงหน่า าะเอาโาช่ นกผสมเอายำงไม่ไกเยนอ้นขาก กากนทช่างพิ?ารณาไม่ไคํเห เฉพาะทฅรงหนา กูเหมอน,?ะเห็น'ไค้รอยกำ น้กเพราะซ่วยน้กผส เอาไกยำง เช่นสมมุติว่า'ใ!เยนอย่รมเหว ถงแยำะกงั้ แก่เฉพาะกรงหน่าก็ยงรสิกไก้าาเหาธย่โกลํ\"กู เก้า ใช ขง์รู้สกไก้อกว่ายอกไม้?มเหาน\"นาะสูงส*โ)เพยงแค'ไร อนพ ารงสายกากน'ไม่กว่างพอพาะเห็น'ไกกว้างถงเช่นนนเลย แก่อาศ ทโาช่ายนกผสมโม้ก่าย างร้สกทากยเหน'1กกช่างเช่นนํ้นั้าริง แก่ถาแยํเยึนผู้ทใม่สัาะ1ช่างผาารณา หรอไม่สาะพยายามทาะ พ่าารณ-าก็กงแลเหนโม่'โกกาางเช่นนํ้นั้ กนชนกนผมน้กว่ากลอง รยํคเหมธนม่ภาษกว่า เพราะกลองนนสิงแยำะกํไก'แก่เฉพาะสิ ชิย่ฅรงหน่าเท่าน่น่ก็าริง แก่กละเอยการง กู ละเอยกกว่ากนเย็นอ\"นมา เพราะฉะน^กินทกูสิงไรไกแก่ผ่านเผิน ไม่รู้น้า'โชกาาผคิกผสมผเสช่าง างการน*ยืว่าเลวกว่ากลองฉายระ] แก่ทา'รงทางทไะเวํน์น ผม;ซอว่าไคร กู ก็ก้องรสิกว่างาม และน่าก ทางลกเลยาเลยยไะเกาม'ไพล่เขา เก้นากานไย่กามลำชิาร เสยงนำ,ไหลกรสิกเขนห โนยิาทะ)นเขาไก่ยินเสิยงชะน่ร่องก'องไ เก็ป็ยกลอกทาง ทนชะนท่าทาง?ะชุมมาก อยู่ทพลํะเพลานก้ไก้ ยินเสิยงไก้ถนก เชา กู เย็นก้องไก่ยินทุกาน เมอกินนาวนสว่าง

๑๖๔ แลว เงยยสร้ก์ผคนขิงึ’ใม่กิน ผมพะเอญกินขน ไคยินเสยงชะ ร้องอยู่กอง เสยงช่างเยอกเย็นเสยเหลอเกิน แค่ผมเย็นคนทไม่ กลวผย,?รสกไม่ส?ะสยาย ถากินทกล่วั ๆ ผหน่อย?ะลำยากมาก ทางทไฝ'ไม่ผกราย'ใ!)?นผ่าน'ช่องลมใ!]แล้ว ถงทนำทย? มทรายอยู่กอนหน? ลำธารทนนำเกิอข?ะนิง นเร้ยกร่านำ ทางไย่?ากพล'ยพลา ๑00 เส้นเศย- เกินพนนำรายไย่อกหน่อยก เกินขนเขาอก ถนนเลยวไย่เลยวมามากขนทุกท ?นเมอไกล' ระถงทนํ้าย็น ถนนเล^รย้ วห(่1ก—พ0ํ^ ยรายภร?งเรย'■ำกโรท่ Iินร่าเลยวพ่ พ'น?กินไย่ถนนเย็นทะพานขนอิเอย่างกิ เพราะฉะน1นั้กระย ขนไย่?งแลกช่อนกนอย่เย็นสองชน พอเลยทนไย่แช่ร่กิ .น่ายน ซงยนนำลงไย่สองทาง สนเขาครงนสงพ้นระก่ยทะเล ย่ ราว ๗00 พกเศย เย็นทพรมแดนเรงองฅรํงึกยเม่องพํท์ลงก่ เทงผายพํทีลงไกํทาเย็นรํวค่ายระเนยกขนใวทกรงเสนทย็นแกน ย่ระกยก'ไร้’ พอเสก็?ถงรงเยกย่ระฅูรโเสก? พระกาญ?น ผ้ร่าราชการเร่งองพํทึลุง ก่ยัช่าราชการและรายฎรเมองพํท์ลุงเผ เสกิ?ทน รงพระสงฆและพราหมณสวกถวายพระพรกวย ม่ย่ะร ย่ลกคร่อมถนนกรงนใช่' ไกโระทโรไนอยู่ทพราวกรงชวโมง แล้ว?งเสก?กลโ

6)^)(5น ในระหว่างเวลาท!)ระท*!เร่ธน!เย่ก็น่ายนนน ไก่มโอกาส พิรารณาพราหมณไก่ดกว่าเมธว่นก็เสก็ร'ขนเม'ชิงหริง นไก่’กวา รู้เพิมเกมขนอกย่าง ก็อพราหมณ์ไม่ใช่เหมชินกนหมก ถายา แลวโกนศรยะสวมหมวก ซ็งรย่ร่างคล้ายถํ่วึแย่ย ผมเข้าใท เดมกง,? โพกผา แต่เพอระใหร่ายขนรงทำเย็นหมวก ห่มข้า สไยเฉ*ิยง มย่ระคำคล1องคอ ถายํงึไม่ไก่!เวชไวมวย นุ่งข สวมเสอข้าขาวเฉยๆ วิธสวกใชเยึนภายาสงสก!]ก เข้าใท'า คง,?ะเย้นฅำราเก่ยวก่ยัทในกรงเทพ ๆ นนั้เอง วิธทยวชถามดูไม่ใค ระสม*’คึรคอย กงไก่ความแค่ว่ายวชกลายพระ แค่ศลห่าเย็นพน ผมเข้าใท่ากงระเลชินเสยมากแล้วเย็นแน่ เม่อเสก็รกล*ยลงมาถงพล*!เพลเาย่ลองเกรองแล้ว เสก็รลง ไย่สรงก็ลำธาร ซิ'งอย,หล้งืกวนก็กงพลยพลานเอง ลำธารนก็อ ลำทมารากนารายนํนเชิง ไหลดกลงมาเย็น'ชน ๆ อายสนุกพอ'ใ'ช้ แก่เห็นระสทโฅนเมอวานนไม่ไข้, สรงแล้ว1ไก่เสวยกลางว*นืก็ริมธา เวลาข่ายทอดพระเนกรชนโก ไก่เห็นเก่งรริงค่หนง ชนก่น เสยรนก่วหนงนชินรายรรง ๆ เสรรชนโกแล้วเก็ก ๆ ไก่เล่นผวยหม่ ถวายทอดพระเนตร เล่นกน็นุ่งขนพอใช ว*น์นไดขมาพอก่อยสยาย เพราะได'ขดแข้งยดขา และไก่ ถกเขย่า ๆ ย่าง ทำให้ก่นข้าวไข้, และเชอว่าระนชินหล*!เสยายก็

6) ^ ก่วย ระยะทางรากพลิ!เพดาซ่องไม่ทนายนราว ๒๒๐ เส้น เพรา:ฉ รวมทํงั้ใฟ่ผากไก^๕๕๐ เส้นแลว แก่ไม่โคร่า:ไล้ริงกม เพราะทางรายมน1ปิย และขาไ!)ขนเขากลอกทาง !งโม่ใคร่า:ไล วง แก่ขากลโทางลงไล้วิงมากหน่อย เมิอมารสกขนว่าว'นนเ!!นวํนิสกที่ายที่กำหนก!ะ!]ร:ทโอย ออก!ะ'รส้กเสยกาย เพรา:เชอว่าคง!ะยํงึอกนานกว่า!:ไก เทยวที่สยายแล:ทํเริญฅาทํเริญใ!เช่นทนอก ท'บเที่ยง V ว่นที่ ๑๑) พสุยภาคม รโนโกสินทรศก ๑๒๘ เวลาเช่า๕ โมงเศย'เสก็!ออก!ากพลโพลาที่ช่อง โกยกระยวน มา พวกที่กามเสก็! นอกทกที่ขม้า ก็ขนรถม้าย ยาง ออกทกพลโพลาหาไก่เสก็!กามถนนกามที่เสก็!เก็มไ แยกมาทางซายมอ แลว!งเขา!]ระ!ยกโถนนเกิม ทางที่เสก กลโมานนเลขยทุ่งนาซ'งก่อกโเขาใหญ่ ( หริอเขาหลวงก็ เพราะฉะนนไก่เหนเขานนถนกก ที่!รงเขานเห็นไล้ว่าสงมาก มเมฆลงมาลอยอยู่แก'ยอกเขาแท!)!:ไม่ขาก ยางทถงเห็นยอกขํ ไ!]อยู่เหนอเมฆ คราวกโมกเขาอยู่ยนเมฆน1นอกช่นั้หนง ที่เขาหิมาลโมเมฆลอยอยู่กโยอกเขาเช่นน่เยึนนิกที่ มาก และยงทยอกเขาสงทสก ซิงฝร่งไกก1งั้ชอว่าเขาเอเวอเร็สก

๑๖๗ แฅ่ซ'ง?าามความริริงกอเขาพระสเมรขอ^ชาวมํซฌผฝระเทศนิมน เม®มลอยอยู่เส?4อ ควา?4สงของเขานิทำ*]ห5^หนยอกเขาอยู่เหนอ เมฆอกมาก ในเขน.เขาไกอกเขาหนง ทำไห'เหนเย็นเขาซ่อนกน อยู่สองเขา ชาว!งชฌิมฝ5ะเทศเลยเชอเย็นแน่นอนว่าเยึน ๒ เขา ซ่อนกนอยู่ใริง ๆ ใงไกเร็ยกตอนล่างว่าซเขไาสพมรม;ศฅเมร ว่าเย็นทกงั้วิมานพระอินทร์ และ:ฅอนยนว่าเขาไกรลาส ซ่งสม!-เกิ ว่าเย็นท่กงวิมานพระอิศวร นอกใากทางแยกทํกล่าวแลวน กใค'ไสค?มาภามทางเก่าคลอค างไม่ว่าเยน?ะะภองเล่าซาอก ทล่ริงเกินทางวนนนย์ว่าอยู่ขาง สยาย ถ'าน้กเย่รยยก่ยเคนทางทเมองเหน้อแล่ว ก็ยิงทำไห กวามสยายของการเกินทางวนน่มากขน ขํอสำกํฌกอผนไม่ม่เลข ถาเขนทางเมธงเทนอ เกินทางเพ้ขงเท่าวโเนก่วกงเย็นผนเฅ็๋ผไฝ หมกเย็นแน่ ทงแกกก็พะเอิฌูไม่!ง เพราะกรมฝน ไกถกฝนกลาง ทางนิกหนงไม่ทโแย็ยก ก่อเ!]อมาถงทโ!เทยงแล้วพายฝนใงมา เมือย่าย?วน ๒ โผงเสยงพาผ่าก่งเย่รยง'ใหญ่ และฝนกกกาม ซ่าหนง แก่กกอย่ไม่ซ่ากหาย ถงกระนํนกก ถ'าแมกกเร็วไฝ อกหน่อย ถกเว1ลากำลงเกินทางก็ใะเกอกรอนอย'ย่างใงนโว่า เย็นเกราะหกิอย่างยิง

6)^ ^0 / ฅอนยำข & โมงล่วงแล้ว!งทรงรถไย]ทอกพระเนตรส^ำ1ทม เทศของ?นเน้ขนเก๊กซงอย'ไม่ห่างพล้ยพลานนก ท่งแท่เกิก ผมก็พง!ะเกยเห็นท่น!นีทนํเทศว่น้น ผมท่องรโ)ว่าผ กากหมาย กอเขาใ!ว่า!ะเย!นท่นไม่ใหญ่ขนาก ^ ท่น!นทน์ ผลก็เช์าใ!ว่าฟูร่าง!ะคล้ายกโ)ผล!โเทน แท่กามกวาม!ริง เทศน1น์เย็เนพ่มเฅย ๆ ผลกลม ๆ พอกำในมอไค\" เมออ่อนส เหลองอ่อนขโเนข้าง!ะโสก ผลแก'สเหล้อง!ท่!นใกล้แสก เ แข็งอย่างหมาก และแเลขเนหส็อนงกอกกาซยยง)เรยะกึยกนนสแกงหแอกผ่ลโส'โกเท่มมท์'กล่นห เย1ล้อกแฅกแยะออก อย่าง!นทน'เทศทกินกโ)หมาก แท่กลินไม่แรงเท่า ภายในกอก ท่หนงม่เมล่กขนากราว ๆ ก่โเผลเกาล้ก ผ่าเมล็กน!ง!ะถงเมลก ในอกช่นั้หนง เมล็่กในนกอท่กินกโ)หมากและใช่ผสมยา กอก กโแมล้กส่งไย]ขายเมองนอก เมอแรกไกรากาถงหายละ ๘0 เหรยญ แท่เกยวนราคากกลงไย)มาก ขายไค้เพยงหายละ ๘ เหร่ยญเท่านน เย)ล้อกนอกไม่ม่รากาซอขาย แท่กิน'ใท่เหมอนก'น เวลาสก ๆ งง รสเย)รํ้ยวแกมผ่ากนิก ๆ และออก!ะม่กลนหอมอย่าง!นท ยางฅงิก ๆ ผมเกยเห็นแช่อิม ผมเองโ]ยํง่,ไม่เกยกิน!งย ไม่ใกว่า ทแช่อิมแล้ว!ะกินเยึนอย่างไร นายเก่ แทนว่าล้ากินก็กงอิมเท่านน ผมยอมว่าเห็น!ะไม่ไกลกวาม!ริงนํ แท่ท่าเยึนสโงกำรสก็พอใช้ไก\" กอรสทฝากหายไย) กงอย

6)๖^ เปรยวกโ)หอม น์ยึว่าเขนอินึสำเร็?อาหารกิ,? แก่ล้าแม่วาหาไม่ ไกอย่างสรกวก *) แถว ผมก็เห็น?ะไม่ส?รกนรนเทยวหานโ ?กหมายฉยโนกก็ออก?ะยาว ®) แล้ว ทงพร่งนก็?รไก1เริมเกินทาง ไปเขาขาว นโว่าเริมการเกินทางใหม่อกกอนหนิง ?งควรงก ?กหมายฉยโนเหยงนท เริมฉยโใหม่พรุ่งนํ้ นายแกว ๒๒

ฉบบที่ ๑๐ พลับพลา อำเภอเขาขาว แขวงเมองกรํงึ ร่นท่ ๑๘ พง]ยภากม ร'กนโกสินทรก็ก®๒๘ อำน่ยมายํงท่านพรานยฌูทราย ว'นนเวลาเขำ ๔ โมง ๔๕ นาท ทรงรถยนกริ!)!เกรา พลโ!พลาทํยีเท่ยง ลงไ!]ทางกลาก แล'วิเลยวิขนทางขวา มากาม ซีงในกอนแรก ๆ ผ่านมาตามลวนพริกไทยแลรอน ๆ แล'วิริงเขำ ละเมาะ นาน *) กพยนาและยานกน กามถนนนมศาลาท่พํกัเย ระยะ ๆ ละ ๒๐๐ เสิน แก,รถท่นํ่ง์ไม่ไต้หยกรนถงกำยลนาถำ ^ 0 4 ^ I 1,: ถนนระขามกลองลำรา รงหยกรถทนํงี เสกรลงไ!]ทหากทราย ทรงสายร!เกะพานข1]ำมกลอ,1’งลำภ4 4 ชงเยนกะพานไม1'ทา8อย, ่างแขงแร กวาง ๑๐ ศธก ยาวิ ๑๘ วา ๑ ก็ธก กลองนกลิงสง เวิลานนำ แก่ยํงืกงมนา'ใหลอยู่ ในง]กฝนนาขนเกมรนถงกะพานและ'ไหลแร รงอํธงท่ากะพาน'ให'เมนึกง กลองนยนเขกอำเภอยางรกกโอ เขาขาวิ ยนฅะพานม่นโเริยนโรงเริยนวิกนาถ1ามาฅํ้ ถง ๕๘ กน ผกห้ก์เขำแถว เริยงหนงเริยงสองและอำ'นยี'ใก

®๗6) รอยพอใช ก'ย์ไกรอ-รสรรเสริฌพระยารม ไชิกาอย่างเกยวก'ยเกก นกเรยนทวไย่ค!!ขำวรพฑชิเรำ เหล่าครณกมาทๆล,) แค่โชัรอ . 14 11; เยนทำนองมโนรา ชิงผมออกร?ชอยมากกว่ากร?พยายามรองไห้ เขนเพลงสรรเสริญพร?ยารรง เพราะทำนอรม [นราพอ??เชอไกทำ ร?รองถกหรอไกส'\"ๆ แค่เพลงสรรเสรถ]พร?ยารรงเชิอว่ากงริอง'ไหถูก ไม่ไกเย้นอนขาก ขามก?พาน?ากย่านนาถาไย่เขาค่ายลยานย่ากกม แขวงอำเภ เขาขาว ถนนผ่านไย่กามไร่ย่างย่าย่าง แค่ย่ง์เย้,นกราย ๆ หริ ทํนํย่ว่าเย้นอย่างรายของเมองน กอม่ขน ๆ ลง \"1 ย่างนิกหน่อย พยรถออมนํย่สทไกมาล่วงหนำแค่เซายํ่าร่งนน รอกอยู่ข ไย่ไม่รอกเสยอก คางแหงอยู่ราวกริงทาง พอเลยมาอกหน่อย ริงผ่านพวกมหากเล็กกผาไนรถนํนกำล่งึเกินอยู่ เรากณรํยืฎารองก? ว่าแลทํระส่งรถไย่รไเ แล่วเสกรไย่รนถงทค่ายลย่านนํ้าพ ทรงแวะนายรูย่ถนนและเขานํ้าพราย เราคณรโเฎาไกโริยกกำนํน์ไย่ ล่ทํหไ]อกพวกมหากเล็กไหไขานงพํกีเสยทกาลารนกว่ารถร?กลโไย่รโ! แล่ไหกาน์นํรํกหาของเลยง เช่น ขาวหลาม ขำวฅม กลทํย เย้นก ก1งแค่ค่ายลนำพรายมา ถนนฅกมาไนหว่างเขาเรอย ม่อย่แห่ง

^๗๒ หน4่งท่ก์ถนนผ่านเขามากสางเขาห11 ซงทำลำยากกว่า๘เ1 ขากินเย มาก ฅามข์างถน๘น๘ก! เยบเซาแล;ยาไผใหญ่โกยมาก รนเวลา เทยง ๔๐ นาท ถ'!หลาก ซาเยนโรงทกสอ'}ขางถนน มโรงคิก ฅลาคน์ค์กํวขโรงฅนิง แท่เลกกว่าทยางม้ามาก ทว่าการ อยู่ท่อกลากเลยมาอกหน่อยก็ถงพล’ยพลา ซงฅํ้งอยู่ก*ยี'ชายยา พล*ยึพลาออกไฝก็เย้นยำยาง *1 ทพล’ยพลานก็ทำกน่ ระย?ทางทกท่ยัเทยงมาถงทน ๗๐๐ เสํนเศษ- เกินทาง ทํ้งั้ททรงหยุกฉายรฝกิว่ย ๒ ชํ่ว้โมง กอเสก็รอยิกรากฑํ เซา ๔ โผง ๔๔ นาท ถงพล่ยพลาเขาชาวนเทยง ๕๕ นาท แท่เวลา ทหยุกทรงสายรูม่กามทาง ถ๎าระกกรวมเขากํวยก’น่ทงั ก็กเหมอนระเกิอยชวโผง เพราะสะนนระน่ยึว่าเกินทางช๎านํก พาฝนก็เรยยรอยกิ ก่อเมอเสกิรถงพล’ยพลาเรยยรอยแล๎ ฅก โนตอนข่ายนอยู่ข้ไงระกกมากอยู่ ทรริงการเกินทางโนเมองนอยู่ขางระสะกวกกิมาก เพราะ มถนนกิ แท่ถนนถงระทำขนไว้กิม่านโก ถาไม่ยำร๘เกงมI ้ายาก็ ไกนานม่านโก ผมรงสยถามถงวิอทระม้ายาถนน ไกิกวาม รางรายฎรกามยำนทอยู่ริมถนนม้ายา ร*1ยาลโหเงินยละ ๖ ยาท แท่ไม่ยกเงินกำราชการโห\" เพราะสะน1นั๋ผทม้ายาถนนนํ้

6)๗๓ กำไรอย’ ๓ ขาท แก่การมิระรำงเฉย คุ ก'รไม่มผสม,ครรํยมากพธ รงมอยใหไยึนหนำทกโนโเรำของกำยลรโเกถหๅไรกยานใหำขน เวร กน มกำหนกใหรกยากนละ ๑๐ เส้น ก่องรไ)ยา!ข่ย, ๑ แลวรงผลไ ไหกนอนเข์าเวร แก่ถ่าผุ้ไกระสม่กรรํย์ริกึษาก่อไม่อกกไก\" ผม'ใก1เหนยเลูกก่น'ใมิริมถนน'ใว่ยาง ผมถามว่าริกขาไวไก’หรอ เราคุณรโฏารโก่อยูขำงระยาก เพราะว่าหนานาชาวนามไชอยผก กรรยอก'ไ)ฅนไม่ทย่ลกไหม่เหล่าน ไม่กวนก็หมก ใช่แก่เท่ น์น มิหนำชำพวกรนกลหายของมไพอใรถอนฅนไมิไย,ท่าคานหาย ของเสยอก การทระหํำมไม่ใหไนถอนหรอท่าอโกรายฅนไมินน งำย แก่การทระ:ร่ยนนั้ไม่ยูรม่ายนํก นอกรากถนนยไมิของมิ?;ยำรงความสรกวกอกอย่างหนง กอ โทรก็พทซ้งมิท่วไฝในเมิองน มิอำเภอยางริก์ก่ยอำเภอเขาข มออฟพศ!ทรศ่พท่แห่งละหลไ เก่ากณรย์ฎาเล่าว่าแก่แรกพวกพนไ)งา เรฒออฟพิศ!ทรศโทว่า ‘โรงแช่น” (กอออกรากกำ “สะเกชน”) กรนั้ก่อมายไนมาเยเลยนเรยกว่า “ยพิกร,, หมกแลำ เมิมเวลาก่อนมิ ระพก!ทรศ่พท่กองกะ!กนว่า “อำย!ลำ!อาย!ลง!” เพอระใหเหมิอนฝรํ่ แก่เรำคณรโฏาก่งขอยไกโว่า ถาโกรกะ!กน “อำย!ลง” อกระถอนพน รงรำเยนท่องงก

*๗๔ วํน์ท ©๔ พฤษภาคม รก่นโกส้นทรศ็ก *๒๘ เมอเช้านเวลา ๔ โมงเศษเสก็รออก^ากพลิยีพลาโคยรถยนฅ แล่นไย่พ*นพลิยพลา'ไค!]ระมาณ ©๔ เสน ลงทาง ๒ แพรก แพรกขวา ไร]กะรเาง รถทํนว้ไร]ทางแพรกซ้าย ทางไร]*!นยาเขนพน แก่ไกผานนาแล ยานเยนแท่ง ๆ ไ!] ทางนิยวำเยนอย่างราย กินฅามแถ เยนํ‘คินสอ คอส้ขาวเย็นพน แท่ยางแท่งก็่มสแกงรํกื ทํยไปพลิคึพวกอย,ไนท่ามกลางกนขาว เพราะ;เทฅทํเขาเย1นเขาก่ เซ่นนมเรยกนามว่าเขาขาว ไปรากพลิยืพลาไก!!ระมาณ ๒๖0 เสน สงทาง ๒ แพรกอก แพรกขวาไปท่ามะพราวและทะเลสองท่อง ซ้งมเสท่พร่งน ว เสก็าก่อไร]ทางแพรกซ้าย อกประมาณ ๖๐ เส้นVางกวนท่ สงกกรถทรงเกาอก่อ'ไป เพราะถนนฅ๎งั้แก่ท่นใฝย่งทำไม คอท่องยากเขาเกินไปคามริมคลองลำรา คลาย ๆ ถนนทโฅ อํนึท่ลิงส้ารถ’ะไร]ลิงก็ไท่ .นิเพราะถนนกว่างพอ 1 ^ X* เทศาย่งไม่ไว้'ไร รงไท่ทรงเท่าอกกว่า พอพ่นทํเ ถนนท่คไย่ไนย่ายาง เยนเส*น์ค่กํน์ไปกํยคลองเกิอยฅลอก ท่าประค่ขามคลองลิาราโคยฅะพานซื'งท่าขนไวซว่คราวก่อน ทระทำตะพานมนกงขนฅรงน ผมถามเทคณเทศาว่าทำไมไม่ทำ กะพานเสยทท่าลน ระไค้ไม่กองยากเขาทำถนนใท่ลายาก

©๙& ชแฬว่าถ1หะทำทท่าลนต“พานกิงร;ไม่อย'ข*’ร่ย้นไก่\" เพท:ในทุ(ๆ น่าขอนลอยลงมากามนํ้าร;กิกเสาก;พาน ทำอโเกรายแก่ก:พานไค้ ^าก รงก่องมาทำทท่าฝระก่ ซง!41ท้นกนอย่มากI' ร;ไกิ อาศํย์ใหกนคอยกลํก์ขอนให,หลกรากก;พานไย่เสยไก่ พอชำมกลองลำราไฝขนทางท่าย่ร;ก่แลํว ถนนก่กไย่'ในท่ ลงมาหาพนตน ทหนำผามเขน'ช่องราวกโเหนาห่าง'ในยอม เกนทาง รากท่าฝร;ก่ไย่ไม่ชำก็๋ถงหนาถํ้า รามร:ย:ทางฅงแฅ่พลยพลาเขาขาว ไฝ ๔®๒ เสน ฝากถ่านนอย่สูงรากพนกินมาก แต่มยํนไก3ไ?มไเข๊งแรงขนไย ขนไฝกงพนไมไสยชนหนงก่อน ทนํผ*ห\"ลํงืกา ทำเย้นศาลาท พก พร;ทํว่กนใช่เย้นหอนํขนนยำไกไย่ถงพนไม้อิก ชนหนง ชงใ'ช่เย้นวิหาร ม้พร;พทชิรย่ก่ง์เย้นพร:ฝร;ชิาน อย่ขางหนิง ก0ยมเย้,นกุฏิเล็ก ทุ ซงพร:แลเณร'ใช'เย้น พรำว'ก ในเวลานมพระ ๘ รูฝเณร ๙ รย่ แต่ไม่ไก!ง อย่มากเช่นนเสมอ ไฝทุมาทุ ขนยํนํไกก่อไย่รากชํ้นั้วิหารน .ย้นช่องชนไฝ รงกงกำเถาใหญ่ ยินเย้นพกวรกุมศิลาฝนยอขลงมา

๑๗๖ ทกเพคานถา รนเย1นก่ระคนสารย์เพกานก่ม ทกฝระค ร สาหร่ายก็ม นห้]ว่าเย้นถำทน่ากไค้แห่งหนแกง่ทเก- ่งท สกกิอออกไก่โผล่กคามช่องกหาทหนำผา แลคูออกไ ) นอก เห็นไค้,ไกลกรรง ๆ เพราะหนาผาค้ก์กรงลงไก่ห พนกิน ไม่มอะไรมายํงีช่เงหนาเลย รู้สกเหมอนขนไ กุยนหอกอย การทไค้กุภูมิก่ระเทศไค้\"ไกลและกว เช่นน ทำให'เย้นท!พลิคเพลินโ'? ทำให้รสกว ไก่ถ่ายนะนไม่เสยเวลาเก่ล่า ถงภายในถํ้าระไผ่งาม ถาโนเขฅพํง์งา กไค้เก่รยยทางทมช่องคูหา ทเขยมค ภผิฝระเทศไกเช่นน 14 ไค้!]ระทํยีเสวย1โนก่ากฝล่องอ*นํหนง,ในถ่าน1นํ๋ ลมโกรกเย กิรนออกระช่กง่วง ๆ เสวยแล'วฝระทํย์อยู่รนข่าย ๓ โม กล,ย ข่าย ๕ โมงกถงพลํยพลา การเกินทางวํนินเย้นโอกาสอํ อย่างยิงทระไค้ช่สกก่ระโยชนของรถยนคร กิอเกินทางค้ว่ยร ระยะถงสามร้อยเค้นเศษ กินเวลาเพยง ๒๕ นาท เกินทางค้วยเ ไก่อกราว ๙๐ เส'น หรอ!ะหย่อนสกหน่อยเสยอก กินเวลา ถง ๓๐ นาท รงเห็นไค้ชก์ว่ารถยนครย่นเวลาลงไกมากเพยงไ

(๕) วนท ๒© พคุยภาคม ร้ฅนโกสิน?,]รศก ๑๒๘ เม!เกนนกกราว ๗ ท่มเกยฝนดกมาก กากว่าเ'ชาวนํนถนนหน ทางระเฉอะแฉะใหญ่ แค่ก็หาเย์,นเช่นนํ'นไม่ เมอเสกรน ถนนยงเยยก แค่1ไม่เย1นท่เสิยหายอะไร ว่นนกว่าระไกเสกร ออกรากพลิ!]พลาถง ๕ โมงเช่า เพราะรถทนงึยางลิ!)แดก ดอง รํก์การแก่ไขกโเอย'นาน ส่วนทางทเสกรน1นั้ก็ไ!]ทางเกยวกยทไ!]ถำ ยนะ แค่เมิอไ!]พด้เรากพลิ!เพลานไ!]แลิวไก!]ระมาถ) ๒©๐ เสน ได้ แยกทางไ!]อก!]ระมาณ ๑0© เสน ถงท่ามะพร้าว เสกรขามกลอง ลำราทางดะพานช่ว์กราว ไ!]ทรงมาท่อไ!] ผผ้กามเสกร'ใ!]'ได้'นอย เพราะรำนวนผารำกก ทขนรถ1ใ!]เาม่ ทขรถถิยไ!]ก็ม่ ทขรถถยนน ได้ขไ!]ฅงั้แค่ทเขาขาวน ไ!]คอยร้ยืเสก็รอย่ ทท่ามะพร้าวก่อน รากท่ามะพราวถนนไ!]ในยาโกยมาก และทางขนเขาฑละนอข ๆ เรอยไ!] ยาทางนเ!!นยาสูงรร้ง ไม่ใคร่ระพยย๎านกนเลย ท พยกเห็นอย่เกยว ๆ ไผ'ใช่เย,นหม่ ทางไ!]รากท่ามะพร้ อก ๒©© เสนเกยรงถงทะเลสองหอง ทนเยึนทะเลสายอย่ในทเขา ลอมรอย ม่เย1นสองหองรริง ๆ แค่'ใหญ่ห็องหนง เล็กห้องหนีง นำทนเยนนำกาย ไผ'มทางไหลไ!] นายเกอว่ากกลิาย \") ๒๓

(5)0^ (?0 ทุ่งเขางท่ราชยุรในคุกน่า แก่อโทรริงท่นเล็กกว่าทุ่ นำขํงอย่เสมอ และท่ก็งามกว่าก่าย ทางทิศเตนอแลกทเขาซยิ เยนชิน ‘ๆ แลเห็นยอกเขาแกงในเขกเมองนกรศร■อรรมราช น่า ในทะเถนใสนก เพราะสะนํ๋นั้เวลาสง้กลมนานิง แลเห็นเงาเ ก่นไมโเร่มกราวกยกในกระรกเงา ทลกระหม่อมเสก็รลง ไฝทอกพระเนฅรทางห่องเหนือ โม่รกมาก นทรงฉายรย่ใหใงา ฅิกก่ว่ย พะเชิญกลองไย่ไม่ทํนึ กว่าระไย่ถงลมมาท เย้นริวไม่เสยหมก ออกนทรงพน แทยระไม่ทรงฉายรม่เส แก่กร1นเสวยกลางวโแลวลมสงํก์ก รงเสก็รลงเร้อไม่ฉายรฝไว่ไก หลายแผ่น เสก็รกลโไม่ถงท่ามะพราวเวลาเย็นแลว่ เขาไกทำทสรงไว กลองลำรา เย๘เน^ทน!่าสยาย 4 รงเ๘สกรลงสรง ! กว่าระสรงและทรง เกรองเสร็รกพอกํ่า เพราะฉะนนไก่มโอกาสขโรถใน!ภเวลากลา กนเย้นกร*งแรก กรส่กความเม่ลยวของยามากขนอกเย้นอโมาก ^ ^ ^0 2 0.^, 1 11 เวลากำวโน เมอเสวยแส่ว่ผว่าราชการไกถวายพระพรคามแยข เย้นการส่งเสกร แก่ท่นืแม่ลกกว่าท่อนท่ม่รายภรโห่รโควย กณเทศาไม่รโการให่มานํ่งึกอยเฅรชมไว้ท่สนามหนาพลโพลา กงฅงั้ใรระให่รส่กกโขมก่ยิเมอไก่ยินเส่ยงโห่ แก่พ แอยเหนเสยก,ชิน ถามขนเทกณเทศากสารภาพว่ารกใหมาโห นโว่าก่อนขางระกลแกกอย่ยาง

6)๗(^ เวลากลางก่นวโเนกอนหกฝนกกอิก เหชะยฌไม่ไก่กกลงมา เมอเวลาเสก็'?กลโ]มาทกท่ามะพราว แห่ผท่ขนรถมาคงงะไม่ เหอกร่อนเท11่ย่าผ้ทขรถถย ผมไห่ทรายำว่โาหม่, อมหอก”เทย1'นเมโิอก่อนงะ ไย่คยย่ออย่ว่า ระยะทาง ๖๐๐ เสนงะรโ)ถยรถถยไย่ไก่ภายโนกรง ช่วโมงเท่านนั้ แห่กร1นั้เอาเช่างริง แม่ไย่เพยงท่ามะ ๓๐๐ เสนเท'านน หม่อมก่ไย่แทย ๆ ไม่ท่นืเงากณย่าร่สเสยแก่ว กรนเมอก่อนกลโเมา หม่อมย่นกโ] ท่านพนฅร่ทชองกรโห่,ว่า เหนอยมาก และแสกงกวามเห็นว่าห่ว์ท่านพนกรถกเขายางคงไย่ไม่ไหว เพราะฉะนน อย่างไร ๆ หม่อมก็่ย่งอย่โนรานเห็นกนเก่งอย่นนเอง การร่องเพลงของหม่อมหม่นกูห่างไย่ ไม่โกร่าะไกยิน แห่ กณกนองหม่อมนนั้ เอกเซอร่ไซสเสยงทกว,น แกมาพลอยเอก เซอรก่ไซสหหุ่ผผกร่่\" ว่ย หผม1หกม่่น^ถมกย่ำก’ โเโห่/ทเอ^กรสเซอรไซส์โกยไม่ กองการมาการิง ๆ เพราะนอกาากพงคณฅู้ร่อง ยโก่ยโอิกงพ่ง อิงพ คณหลวงอภิยาลอก หลายวนมาแก่วท่านกำล่งพยายามห่ เพ1 ลงห1่าง \"I กโ)กรูแย่ลก ^1^เมอย่' ายวานนท1 ลกระหม'9่อมรโเสงโห มหาหเล*0กไห,ย?่หว่าสน•—ํข์ทไหนมาหอนอยู่1ขางพลยพลา คณหลวง งงไก่สง ยเสยงไย่กราวหนง แห่อ่นทงริงไม่ใช่กุณหลวงอภิยาลกนเหยว ทยรรเลงอยเ,^เผอ^วานนร่ ผมไห1ก''^ยินเส^ยงอยI่หลายก9น^หวยก่น แห่าะเยึนโกรยางก็งำไม่'ไก่ถนโ ไห้ยินเสยงร่องลำอๆะไร

^5 0 ค่าง ๆ แก่Iซ่าซากชย่ดำส?หลายครํง ทไคยิน?เย่มากทสก กอ“หบิมอะไรท้ในสวน หอมกอกลำกวนกร\"ก่ง-ออ-งาๆล', กํย็ “ เฑนก-เอ่ย-ขมิน-เอ?)เฮยเอ่ย-เหลองอ่อน- เออเฮอเอย กำลง-ง่า-แลวเร่าV.นอน-เฮอเออเอ็งเอย- รํง์ฮอฮอฮอไหน ๆล” แลวกลิย์ไย่ “ หอมอะ; ไรท่โนสว น ” อก ผมนง์พง ๆ อยู่น น้กอยู่ใน,ใ,?ว่าอนททิงเพลงแยะ;ก'’ยันกขมินทงั้ ๒ น ของเข เพราะ;กํ แค่ถงของกก็อาหะ;มิเวลาอิมไกั เหมอนอาหา มิโอชารส ท่าแม้กินมาก ๆ และ;ซาก็ไม่เห็นพอชริ่อยกณหลวง อภิยาลชิ!)นเ*พลงค1 ่อย^รXย่สองช^ ินชิน4^มาอักรายหน๘่ง7 4- ก็พอร ท่นท เลยพากนค่อังเลิกไย่หมก ว่นท่ ๒© พฤยภาคม ร'กนโกลินทรศก็ ©๒๘ ( ข่าย ) เวลาเชิา & โมงวนนไก\"เสก็ร่ไย่วิก์หาร ซงอข่ริมทางทไย่ท่ มะ:พร่าว ทวิกันมิถำเลก ๆ อยู่ถำหนง ชิงมิพระ:พทอรุฝอยในนํ้นั้ม ผมเฟ้า'ใท่าเภิมกงเรยกว่าถาวิหาร แลวภายหล\"งกกสนล“งม1า ~ พเหลออยู่แค่ “หาร” ว^ิก4ิท่นร่งเลยเร่ยกกนมาว'าวิก์หาร ในถาน มิเทวรย่พิมพ์เขนแผ่นแขน\") อยู่มาก มิเยึน ๒ ซน่ก ชนกห มิเยึนหม่มาก อักชนิกหน่งมิเยึนรฝเกยว กานหลอักพิมพ!เก ซงเขาใฑ่าเย,นเทวนกร่ แค่ผมกไม่ทรายแน่ เพราะอ่านไม่

* * &) (^) (2) มอยู่อย่างละมาก\") ?งเขาใ?ไกว่าศาสนาพราหมณ์คง?ะไกผา ย่ระกษรูำนอย่ในแถยน น่า?ะเนองกนก”ยพวกทมาก่งเทวรย่ พร?นารายณทเขาเวยงและกลธงเหน!แมิ!เงก2ก’วิยานนเช'} ในเวลาทํเสก็?ไย่ย่ระพาสนำ ฝนยิงไม่ฅก แต่มกอย่แล้ว ห่อฅอนข่ายฝน?งไต่กก ตกอข่หลายพำ วโ(น?ะเสก็?ชอกพน?'ากเขกเมชงกรำแล้ว เ?ากณรำฎา เห็นว่าเยึนโอกาสชนก ?งไต่กรายทูลขอ'ให้พระราชทานนามกำหนำ ทย่ระทํย์แรม'ในเขกเมองฑรํง์นเสย'ให้ทํวกกแห่ง เพอ?ะ'ไต่เย สะกวกก1่อไย่ ฑเมองตรำไกำระราชทาน1 นาม5^ไ0วแลเ ้แ วว่า “ก0^ำ^ห6นำ/'?นทน” ในวน่นไต่พระราชทานใหม่ ๓ แห่ง คอทํท่ยัเทยงเริยกว่า “กำหนำ ผ่อนกาย”ทช่องเรยกว่า “กำหนำสวนโม่ร่งฤทำ” ทเขา1ขาวนเริยก ว่า “กำหนำรินรมย ” เมอ?วนถงเวสา?ะ'ไย่พนมณฑลภู๓?เช่นนแลอ้อกว?ะรสก 11 เสยกายอย่ข่าง เพราะกามความ?ริงทํนอข่ขาง?ะ'ไก่เทยวสนุกและ ๘ 06/ ย II - ’ สะกวกสยายฅลอก สงไร ๆ กยริยรฌทกย่ระการ เ?'ากณเทศา และเร่าเผองกำ,ขาราชการไต่ม่อาใ?ใส่เออเพอ?รึใงหๆำ รรกาต่ทํ กามเสก็?ไต่รำกวามสขกลอกหาถงกำ เสยยงอาหารก็ยรยรณ มาก และไม่ใช่แห่ยรยูรถแย่ล้า ทงม่โอชารสคมากต่ เพราะภรรยาขาราซการไต่!พร”อมใ?กนํแ:ม่งยนหนา,ทเขา'โรงกรํว์ ทำ

6)๘๒ ภ็ยขาวฅ่าง ๆ อย่างเฅ็มผมป็ทํ่วึกน ทํ้งั้กิพํกก็อยู่เขน เกริอ!'ไชสารพ*กระยริย รณ เมธ'ไกรยกวามสขฅลอกมาเซ่นนแล่ว ก็เขนธรรมกากิก่ป็งมกวามเสยกายยาง ในเมธ'?ะอชิกมาพน ทกท'ซงไก่ร่ยกวามสขเช่นนน ในรกหมายเหฅุชนิกน ผมไม่เห็นว่าควรระกล่าวถ!การ ก'ยการยานเมธ'!เลย เพราะฉะนนผมริงไผ่ใคร่ระไกกล่าวไย่ถงเริอง ราชการในรกหมายฉย่ยก่อน ๆ แก่'ในฉย่ยนผมขอกล่าวสํกึนิก I )ผมเชอว่าใรค่/ร1ๆ กิมาถ!มณฑลภ\"เกกรแล็วกรง่,ร1ะก่อ”งริสิกว่า ราชการ ในมณฑลนกำเนินไฝสะกวกและเรยยร่อยกิรริง ๆ ย่ระกรเครองรํ อนมนามนหล่อช่มเกินกล่อง มกิกิกช่กํย่างก็เยิ,นอย่าง ทํ้งั้ขาราชการก็กูสนิทสนมกลมเกล็ยวกนกิมาก นกเพราะอาศย ทมิขาหลวงเทศาภิยาล ซงนโ)ว่าเยึนผกิเหมาะกโ)ตำแหน่งกิ . โ' ย่ 1 น่ V ระหาผูใกเหมาะยิงไฝกว่าไม่ใกิแล่ว ผมกล่าวแก่เพ ระเยินกิเช่าใรไก่แล่วเยินเลา ๆ ว่ามณฑลภเก็รเยิ1นอย่าง กล่าวผากไฝกว่านอกก็ใช่กิ ริงก่องขอยฅิเพยงน นายแกว

ฉบบที่ ๑๑ ตำบลกะ!]าง แขวงนครศรชิรรมราช ว้นีท่ ๒® พสุษภากม รํก่นโกสินทรศ็ก็ ®๒๘ กำนิย์มายํง์ท่านพรานยฌทราย วํนึนน์ยว่าเยนวํนท?2เริมเกินทางกลํย์ย๎านอสยิง่กแลววรก'!)ง เร4ิมากหผายใหมท่่ อกฉยํ4ยีหนิง ฑํเดิมกงแก่!เอกเกินทางทณ1ขา ขาวก่อมา เมอเวลาข่าย ๓ โมงเศษ ใกลๆ ๙ โมง ไก่เสก่าออกราก ตำทนกรินรมยทเขาขาว เสก็าโกยรถยนก/ การเดินทาง ก็ใม่ผเหกการณอะไรท่สำกํญกวรทนกำหนก,!กทํเย็นแก,ไคถก ฝนกามทาง1 เย4นกธน ๆ ฆ แล^ะถนนอย*ูข*า---งารอIธน สิงเย็น ท่น่ากสิวือย่ยางว่า ถาฝนลงมามาก ๆ าะเดินลำยากแก่ฝนก็หา ไก่ลงมากมายอย่างใกไม่ สิงเสกามาไคสะกวกก ถนนผาในย่า โกยมาก นานๆสิงาะพยทุ่งนา เพราะฉะนนไม่สิาะม่อะไรกกาม ริมทางนิกึ ม่ท่ขนๆ ลงๆ ย่างเล็กนิ?]ย ระยะทางมาฝระมาณ๖๐© เสน ถงฅลากซงก่งอย่ริมกลองทเยึนพรมแกน ขามกลองน็ เขามาในแกนนกรศรธรรมราช พระยาชลยรานุรํกษ ขาหลวงเทศาภิยาล พระยาดิริชิรรมยริรํก์ษ์ ผว่าราชการเมองนกรศรธรรมราช และขาราชการ ไก่กอย ริ!แสก็ฬย่ท!]ลายกะพาน เสกาลงทกรถทรงพระราชคำเนินขาม

6)(^,(3. ตะพานมาสู่พล้ย่พสา กร2ยวนช'ไงท?ะเสกรพร่4น\"ไก’ต*งอย่ทํหนาก ผูกเกรึองพรอมคามธรรมเนยมนกร กนหายหามย้น เขนแถวเกมสนามหน้าก่าย ถอไม\"กานกรยมอ กราวกิ กองทหารเกินเทาชิย่างเก่า น่ากุพอใชั ทฝระฑํข์ทน ไต้,ทำขน'ใวเมิอยกลายน เพอร*ยีเสต่ พระยาทสมเค'?พระเราอยู่กิว แก่หาไก่เสก็?พระราชก พล'ยพลาก็ย่ง์มิไค้รอ มากร1งั้นผาตกแต่งขนใหม่ มแซ ใหม่เขนคน ททางกวางขวาง นอก?ากก*วึพลยผลาย่งัม่เร์ เล็ก ๆ อกหลายหล*งึ กนทมากรํ้งั้นิหลวมฑเยืนอ'นมาก พอเสก็?ถงไคส่กหน่อยฝนก็ฅกมาก และตก ๆ หยก ๆ เรอย ถรนะ้รเกย็านมคเววยลเาหทไฅ,ก1นาหกรห์ปม็อยา่ยางไรไม่ทราเ?ย”ากณร^*ยีพฎวากไทคมสํิ,ผ่ากองรงถหยลน*ง/ิทตนรม์กิ้ล'Vยไเ¬ไกฝมรา*ยี แต่?นเวลาทํผมเขยน?กหมายมาถงแก่น (เกอย ๒ ยาม) ยงไม่มาถง ตำบลทุ่งสรง แขวงนครสรธรรมราช ว่นท ๒๒ พฤยภากม ร*หืนโกสินทรฅ็ก (2)๒๘ เมอคนน้เวลา ๗ ท่มล่รึงแลว พวกทคกกาง!)ย่ข์ๅงหล 1งไกมาถง ไกาวามวาก!]งเกนมา เพราะรถยนกรมาไม่รอก ฝนกกมากทำโหถนนทรกทกะพานใหญ่กลางทาง รถมามคไม่เก

6)๘๔ โกนฝลายกะพานทสงอย่ก่ยกิน เลยหยกชิข่แก่นนเอง กนฑมว่ในรถ นํน?งลงเกินผา เสยงท่านขนแพทย์ยนเอ็กว่า เฅัมทเกอยฅาย ผมมกว'ามวิกกอยู่ทกรงกณก้น5นั้แหละมาก เพราะกล้ว์ว,าาะไม่ไก เฅร้ยมเสยยงอาหารมากิ,?ะหิว'ใส่แขวน างท่องริยร่องถามไม่ว่ากิน เข้าแล้วหริอยํงื ม่ผรองกอยว่า แล้วเสยแก่ไหน ๆ ละ ฅกลงเย้น วิฅฑเย่ล่าอก ท่หิงก็กวราะเข้กกงแค่กรงก่อนแล้ว ผมก็ไม่ราก เข้กข้น!ะวิฅกกล้ว่กณตู้าะอกรํ่าไม่ แค่ฅํ้งั้แค่ย่กนไม่ผมาะไ วิฅกอกเลย เพราะเชอว่าล้าเผอไรทลกระหม่อมท่องทรงอก นนแหละ ยางทกณก!ะท่องอกย่าง แท่ขอนกิยํง์'ไม่สู้แน่,นํก ย าะย่งัหาของเายะไท่อย่น์น์เอง วนนพอเ1ชำขนก็ฝนกกเรือย กก ๆ หาย ๆ เย้นอนท่องงก การทรงผา เสก็าโกยกระยวน'ชาง ริวกระยวนอยู่ข้างาะเก่งมา กอม่ธงเยาวราช ขนช้างนำ © ข้างนายรอยฅำรวาภูธร © ข้างผว่า ราชการเมอง © ช้างพระไชย © ข้างเขน ๒ แล้วถงข้างทนง ข้าง ท่นํง้รองและ'ข้างกระยวนหล้ง หมอกวาญข้างกระยวนหนาแท่งท่ว่เย้นชก กโเหมอข้างทน้ง์แท่งกนุ่งผาทรงข้าวกิณ'ฑเทพฝระนม เสอเย้ ข้างทนํงผกกย ๕ หนา มลายทอง ข้างทนํง์รองผกสํป็ระท่ยไม่มกย ข้างเขนไม่ไกผกแหย่ง มแท่ผาม่หล'ง ข มย้นผกไขว่กนกร่อม บ ๒๔

^) เ^ หลงัชํ้างล; ๒ กร;ยยิก วิอ?’กกร;ยวนชิย่างน'ร่าเย้นแผนเก่า เมองนคร กณพร;เสนหามนฅร้เยึนผกแล-!กช้างทนํงึและท มหากเล็กทล่วงหน่าขม่า แห่ห่วนค;เนมคมของห!เงยรรทมม ข4คานหามภมนก 1 เกินทางวนนก์ไม่ใคร่!;ม่อ:ไรแย่ลกย่ร;หลาก ทางมาในยาโ มากแล;ฝนฅกเร้อย ๆ มา ร้งออก!;ไม่ใคร่สนก ทำ'ใหถนนเขนโคลน ผากขอสำค่ฌคอรสกว่าช์า!รง ๆ ทำให็กิคถงรถยนฅร่อยู่ยาง ถ่ารถยนกร!;ข๎ามมาใชทางนล็เห็น!;ลำยาก เพรา;น่า ถนนไม่ไหว เสก!ออกทกก;ย่างเวลาเซา!วน & ^งงแลว ราวข่ โมงถงทํวงัย่ร;ทํยํร่อนแล;เสวยกลางว'’นึทน กํ้งั้แห่วิน่ ผายนกรร'ยทำเคร้องแล;เลขง นามห่ายลว'งัน ผมทรายว่าเร้ยกกามนามของแอ่งน5าอ่นหน ในวงเขา !งเร้ยกว่าวงั แห่ทิงวงัไวไย่ล่าอก พอ!ยีไย่เขาพวก กํยช่ยิงไห่’, กรนเสวยแลวทรงซางห่อมาอกล็ไม่มเหฅุการณองัเใก เร้ขยรอย กลอกมา!นถงท่งสรง ซิงเย1นทุ่งใหญ่อยู่โนวงเขา กราวก' พล'ยพล'าฅงัอยู่ก่อนมาขำง,ขอย ๆ วง พล'ยพลานทำเยึนแขยเร้ ไทย ๆ มเย1นหอนํงึหรอกลาย ๆ หอนนของพร;อข่ฅ่อห็อ่งย ออกมา ไห่ทรายว่าถ่ายแขยทกพล'ยพลาททำขนรงั]เสก็!พร;ขๅ

© ๘0^) สมเก็รพร2เฑ้อย่หํว์ ทกลางเมองนครเม!) ร.ศ.©๒๑) พลโเพลา ททุ่งสรงนก็ทำเคร้ยมรโแสก็รกราวเก็ยวกโ)พลโเพลากะ!)างนนเอง ระยะทางทํเสก็รว่นน รากกะ!)างถงทํว่ง ๒๔๖ เสน ทกทวง มาถงทํท่งสรง ©๙๒ เสน ถาแมเสก็รก็วยรถยนกงาะมาถงไกั ภายใน ๔๙ นาทอย่างสยาย \"I เพราะตะนินก็กองน่กก็กถงรถยนฅร อย’ย่าง กล่าวถงรถยนกรทำให้นกถงเร้องขนไกเร้องหน่ง ซีงผผลม รกลงในรายวโแมิอวานน กอผมไกทรายเร้องมาว่าท่านขนภูย■ามาลา ทํกามเสก็รมา,'โ]ขนน เมออย่ทํเขาขาวไกิไ!)ย่ยยางล่อรถย เล่โนแนล่ิวพขก่ว่,2า ไ ๆ กลาย นมผหญิง 5,, * Iกโชอย“รโ]เลโ่นนิกมนโนิญมิๆ พิง V นผผหญิงกไกเกยไค้ยนเขาเ!)รยยกโ)กอกย'วน่นืแหละเยินพิน ระเกยไค้ยินใครเ!)ร้ย!เกยยางล่อรถยนฅร์นเยนกรงแรก เห็นระพอ เขาชกกโเแม่แกมเชอกมลํ'ลาของหม่อมกอกเทํยนไค\" ตำบลร่อนพิบลย็๋ แขวงนครศร้ธรรมราช ว'นัทํ ๒๓ พฤยภาคม รโนโกสนทรศ็ก1 ©๒๘ เวลาเชา ๔ โผงเสก็รโกยกระยวนชางออกรากท่งสรง ทางเกิน มาในย่าเย1นพน มนาและยานราย ๆ กามระยะทางย่าง แฅ่ฅํ้งั๋อย่ ห่าง ๆ กน พอออกเกินพนพล'โเพลาทท่งสรงสโหน่อยกเข๎\"าเขก

(2) ตำยลยาน!]ากแพรก และเกินในเขกตำยลฝากแพรก!นดล^ถ'’ ทฝร2ท้ข์รอน ซีรอย่เกอยสุกเขกตำยลฝากแพรก ระยะทาง! ทุ่งสรง (3๗๙ เส้น เท่านกพอ?ะเห็น'ไคแส้ว่ว่ายานกนมอยู่ เพบงไร มากามทางไก่พยกนฝระหลากก1หนงคอผิวเม ยเย็นง่อยตํงก ผิหญิงเยนชาวเมองกร\"งั ผิชายเยนซาวเมองน น’]กร!ะเหินว่ พอกวรกู่กนหริออย่างไร!ง!โาใหิกกแก่งอย่กวยกน แก่ถา!ะนกไฝแ ก็น่าส่งเวช และน่า!ะไม่สะกวกก็อส้าแมผเหกการ•ณอย่าง เข่นไฟไหมเย1นกน !ะม่ตํองกอกกอก'นกายหรอ พล'ยพลาท่ฝระทโเริอนนํนกโอย่ในหยเขาริมลำอาร นำใสสะ และเย็นเท่ากโ)นาแช่น่าแข็งกินไก!กสนิทกิ ชาวเมองนถอกินว่ ส้าแมโยนศิลาในลำอารนเล่น ฝนเย็นกองกก ชะรอยฝน!ะฅกง่าย อย่แลํวในทน!งผสมผเสเอา รายฏรเชอเย็นแน่นอนว่าถาโยนศิลา กราวใดเย็นไก่การทกท แก่ไม่ใช่เฉพาะชนสาม่ฌท่เชอ กณหญิงสมยญภรรยาท่านพระยาวิเชยรกริ (ชม) กเชอเหม ท่านไก่เล่าว่ากราวหนงท่านเกินทางไฝพํกอย่ฑลำอารน ม่พวก ท่ไย่ก่วยไกโยนศิลาเล่น พอเสยงกองไฝกระทยเขาพาก็ลํนึกริน ฝนกกเส้ยสองว่นัสองกน !นเกินทางไฝไม่รอก กองรออ ฝนหาย ในวนนในพวกทกามเสก็!ไย่เชอว่าไม่ม่ใกรไก้โยน เล่นเลย แก่ถงกระนนเมอเวลาราวข่ายโมง .& ฝนก็กก แก่ใม่ มากนํกและส้กิกรู่ใหญ่ ๆ ก็หาย

6)๘ ออก,รากปากแพรกทรงชำงอก พอพนพลิยีพลา?]ร\"ทํยรอนกเขา ในหว่างเขา หยแคยเขาไย่ทกท?นเหล่อนิกเกิยว ทางเกินไย่ใน ซอกเขาลกเลขวไย่กามลำธาร พอออกรากซอกเขากถงทุ่งใหญ่ เขาเขฅฅำยลร่อน แขวาอำเภอร่อนผิยลย แลกไย่ขโงหลํงืเหมอน พงโผล่ ออกมาทกกำแพง เพราะเขาเย1นเทอกกนอย' มทางมาไก เฉพาะทเกินมาแล่วเท่านน ก่อนนมากํเกินในท่งเร้อย ผนา และยานอย่เยืนหย่อม ๆ ออก?ะฅก ๆ กินกว่าทางท่งสรง ยิงใกล ท่ว่าการอำเภอยานก็ยิงมกิก ๆ กินมากขน และนากฅิกกินกลอก มา?นถงทฅํ้งั้พลโพลาย่ระทโแรมน ซงทำไวทถนนแพรก ทว่าการอำเภออยู่ในเขาไย่อก ทางทเขาทนม่เทมองกิยก เมอเสค?กงเวลาเย็นมากเสยแล่ว ท'ไงง่ไกิเสต็?ไย่ทอกพระเนฅร ระยะทาง?ากทย่ระทโร่อํนมาถงพลโพลาย่ระทโแรมน ๒๘๖ เล่น การรโเสก?ป็ย่ขโง?ะเอะอะแข็งแรง มพระสง'ฆสวกและน์ก์เ'ร้ยน เขาแถว แก่หาไกโโงสรรเสริญพระยารงใไม่ ท่ท่งสรงกํมนํกเร้ขน แก่ผมล่มเล่าไย่เอง ทโน่นไกพยายาม?ะร่องสรรเสริญยารม ผม ฅโงยอกกามกรงว่า การทไม่รองคูเหมอน?ะกิกว่า พลโพลาทน รูย่ก็แย่ลกไย่กนละอย่างกโทย่ระทโมาแล่ว และกวามสยายกไย่กนละอย่าง อ่นท?ริงกวร?ะก!!งชผว่ากิ เพราะมิเวลาไกกระเกร้ยมนโยเวลาเต็มท ท?'กการกกแก่งขนไลิ กงเพยงนกกวร?ะสรรเสริญกวามอกสาหะ

6)๙0 แต่ฑรรงไม่โซ่แต่การแต่งพล,ยพลา ถงการเลยงกแขงแร กะย่างนโแทคณรไเฎาย่งไกกามมาเลยง ผายนครร'ยต่งแ นํนผา คณหญิงสมยฌูเย์1นห่าหน่ารก์การทางน เย รอยค มิภรรยาซ่าราชการไกแย่งตน๎าทก่นรํยเยึนแห่ง ๆ ขาราชการ'ในพรรองก็ทลกระหม่อม ก็ย^พลอยไกมาเขากองเลยงก็ กอนายทยานหมอของกณรางวางมหากเล็ก ท่านไค้ไย่เข โรงกรวอย่ทํพลยพลาทํงสรง เขาว่ากณพระรโเย่ระทานขาวไค แต่กเหมิอนท่านขาราชการอน ๆ ระพาก'นนิกเสยกายว่า ท่Iานเไก!ม^่มิอะไห รเก^ยวขรอ^งก'^โแ^มองนกรยาง การเค้นทางมาว่นนออกคิกถงรถยนฅร็อก เพราะไก็เคย ไย่ทางไกล ๆ ไกภายในเวลานอย ๆ รนเกยฅํวิเสยแสิว แต่ทรร การทํรถยนกร็ระเอามาใชกามทางทํเสกรมาแสิว์น น่ากล ถงเร็วกว่าเกิน เพราะถนนอ่อนเค็มท น่ากสิวิระต่องอกขาว ก่นงอม และกณค้ระต่องไย่เทํยวซ่เขาว่ากนเย็นซ่าหลวงอก แต่ซ่าหลวงในมณฑลนผมทรายว่าเย็นง่าย ๆ ไม่ว่าผหฌง หร็อผชายเย็นซ่าหลวงไก,ทงนน สิกแต่ว่าพกอย่างชาวยางกอก เร็ยกว่าซ่าหลวงทงนน เท้กุณรํษ์ฎาเล่าว่ากรงหนงท่าน กยขาราชการอ*กกนหนจง ไค้,ไย่กรวรเรอนรำ พะทามะรง เร็ยกให่นก์โทนออกมา มิออกมาชาอย่ ๒ กนพะทำมะรงรอง

คะโกนกองว่า อำยระยำอายขำหลวงสองคนนโ เผอไหร่เอง?ะ ออกมา พอโผล่ออกมาไกความว่านโโทย ๒ กนนํนเข็นชาวยางกอก ร่งเรขกว่าอำยขำหลวง เรองนกณค้?ะไค้ยินหรอฟส่าไม่ทราย ถาไค้ยนแลวกง'?ะไม่อ่างคนว่าเยนขำหลวงอกต่อไ!]เย,นแน่ เมองนครศรธรรมราช ว่นท ๒๕ พฤยภาคม ร้ต่นโกสินทรศ็ก' -2)๒๘ เก I ห 2^ ^ เมอวานน ผมไม่ไกเขยน?กหมายนเลย?นนิกเกิยว เพราะไม่ม10 1 01 •^'II เ^*.* เแแ 1^1^ ส!/^ I 0*1-0^ 0 เวลา?ริง ๆ และเกินทางมาออก?ะเหนอย!เย,ต่วย รงต่องผา เข-*.ยนใช*เนXอเอาว^้นX์น ” เมอวานนทรงผำผาก กอการเกินทางเข็น ๓ ระย ทรงมา เวลาเซา ๘ โมง ๕ นาท^เสก5*?ออก?ากร่อนพิย/ลย์ สองระยะ ทางกึกิไม่สิม่ผ่1นมากนํก แต่มากลางแ?ำทํ้งั้นํ้นั้ แกกอยู่ขำง?* มา?งต่องทรงให้วิงโกยผาก ถาเกินรบินทน'ไม่,ไหว พอเวลา ๕ โมง เกึยิยกริงกึถงท!]ระท”!!รอนคำยลย่ำนเสาธง ระยะทาง ๒๙๑ เสน เพราะละน*โเต่องนโว่าเกินทางเร็วพอ'ใ'ช' ท!]ระทโ)ร่อนอข่ริมลำกลอง เสาธง ซงเข็นลำนาใหญ่ เข็นทางสินกำขน?าก!]ากพนำ เวลาย่าย?วน ๓ โผงทรงผาออก?ากท!)ระท้ย์ร๎อน ขามคะพาน ชวคราวเขาเขทอำเภอเมอง ทางมากึกลำยกโทางทมาแล่ว กอ

0(^๒ เย้นทุ่งโกยผาก พยยานกนกิก ๆ ก'นมากขม เกินทางระยะนกเรวอก พอย่าย ๕ โมงก่ถงศาลาม'เชย ระย;ทา'รราว ๓๒๐ เสน ผิโขลน ทวารก่งหนำพลโ!พลา ทรงหยกหนำโขลนทวาร พราหมณถวาย สงขแลว ,1 พระสงฆสวกชโ)มงคลคาถา เสก?ลอกโขลนทวาร เสก็?ลง?ากม่าขนย่ระท่ยยนพลํย์พลาเย่ลองเกริอง การทรงผาผิทางก็ทเร็ว แก่มขอเสิยอย่อย่างหนงทรายฎรไม่ ใคร่?ะร?โพรรองค เพราะไม่เห็นทรงเกริองแย่ลกกโ)คนธรรมกา เหน?รนกว่า?รทรง'ชกาหริออ;'ไรอ''น์หนงเย1นแน่ เมอไม่ทรงชฎา ก็๋ฅํองมเกริองหมายอย่างอน กอถาทรง1ชางก็ผิกยทอง ทรงเก ก่ผิภยามาลาถวายพระกลก ทรงม่าไม่ผิสิงไรเย้นเกริองหมา เวลาข่าย ๕ โผง ทรงผลโ)พรรภยาแลว เสก็?ขนทรงชาง เกินกรรยวนแห'เขาเมอง ?โกรรยวนวนนมพิสการขนไย่กว่าในเวลา ก่อน ๆ กอผิก่ารว?ภูธรเกินเย้นกองนำ แก่วถงริวผให เกินเย้น๒แถว ๆ ละฝรรมาณ ๕๐ แล่ว?งถงกระยวนช้างหนำก็อ ช้างธงเยาวราช 1© ซางกรมการ ๑ ก' กรมการขนหล'งช้างละ ๒ นาย ช้างขาหลวงเทศาภิยาลก่ย์ผ้ว่าราชการเมอง © ก' ช้างพระไชย ช้างเขน © ก่ แล่วถงช้างพระทนง ผิสิเทา'ช้าง ราชองกรโยก็เซง มหากเลกเชิผูเกริองเกินกามเสก? แลโถงช้างทนง์รอง กอง กำรว?ภธรร1งั้หล่งัอกกองหนิง แล่ว?งถงช้างกระยวนหล่ง

© (ะ' (รา เสกรคามถนน ผ่านย่านเร้ป็นมากขนเขนสำกรนํเมอย?วนระเขา ในเมธงมยานเร้อนกงอย’คิก ‘ๆ ก่นท1งสองฟากถนน เสก็รเขอัเมอง ทางย่ระฅกอันใฅ กาแกพำแงพกางนกนานมนอมยเอพยย่งเเชพงยเงทเนชิงเรใ่ยเสมาห*กํ หมกแลว เสกรท:งมาคามถนน ผ่านหนาว'กพระยรมธาฅ เลยมา ธอกทางย่ระทู่ใชยกานเหนอ มาทพล'ยพลาชิงคิงั้อย่ทํหนํ ระยะทางรากศาลามไชยมา &&๐ เสน พระคิริธรรมมนกยพระสงฆ ผ้ใหฌ่สวกร'ยเสก็รอย่ทั๋ขอังเกย ไกกร'สัก'ยพระคิริธรรมพอ สมกวรแล่วเสก็รส่พล\"1เพลา พล่ยพลานทำเย็นเร้อนไมรริง หล่งคาผงกระเยอง ผมอช่างไท ทำก็น่าสรรเสริฌ คอนขางหนามทอังพระโรงกเขาทํก แค่เขา มาขางในเสยใร ก็อรย่เร้อนไม่เย็นน์ก่เลงเลย กุซอไย่หม . พลโเพลาน^ไ’ก'''ท0ำ^ขนค่I งบ แค่ศก ©©๙ แก่เกิผหล่งึกามุขงราก พ1 ง ระมาแก่ ไขเย็นมงกระเยองเมอเร้ว ๆ น การเสกรเขาเมองนคร ผิกกนัก'ยเขอัเผองภเก็รมาก กอกู เย็นอย่างแยยไทยเก่าอยู่มาก กระยวนเสก็รก็เย็1นกระยวน กนพลเมองกไม่ผทย็นกูเลย มแก่น*ง์เก็มทํง ๒ ขอังถนน ฑระ โห่รอังก่กก่องอะไรกํไม่ม และไม่มถวายกำนอัเ ผแค่ถวายยํงคม แล่วผอเลยล ขคิรยะอย่างแยยเก่า ถวายยํงีกมเช่นน ทในเขกคริง ใช่แก่,ไก'เหนแค่ผิหญงถวายย่งกมเช่นนน ผชายถวายกำนนัเสยโกยมาก แค่ณมองนกรน ผผถวายกำนํยอยุ,แค่ทเย็นขอัราชการเย็นพน ๒&

(3ใ เวลากำไก่ทรงรถม้าเขโใ!]ทว่คพระยรมธาฅ เสก็'?ไ!]นม วิหารพระผาก่อน ในวิหารนมยินไหขนไ!] ทยนยอคย่นไก นโ!ม!]ระกสำ?'เริอึ.1ขน'ใ!]!เน'ชนก่ก์ยิณ ฑริม ๆ ราวย่นไหม ก่งเย้1นค่ๆ อย่ ๓ ก่ลวกลาย,ในวิหารมมากมาย และอย่ข่า 1) -1 1) II 1 1. 11 มาก?นกใผ่ใคร่ไหว ยิง?ะเล่าก็ยิงยากขนอก รากทวิห พระม้าไก่เสก็!ไ!]ทวิหารเขยน ชงใชัเย้นพพิธภ่ก่ฑํสถ รวยรวมของโยราณต่าง ๆไวิ ในน พพิธภญฑนพง?ะไก่เริม รวยรวม ในเวลานม้ม้วย1ชามมากกว่าอย่างอน เย้นพวกเทพ!]ระนม และเยญ?รงคโกยมาก ฑเย้นส'งกโลกแกะสโกโลกครามก่ย์ก็ ลายเย็กเฅก็กก็ม้ ผุ้ทเย้นเ?โหนโทยโไม่สุ?ะสํนทกในทางเล่อก น'ก ?งยโม้ของทไผ่น่า?ะใหโ?ง่ในทน2นั้อข่ยโง รากทน็ใก่เส ไ!!ยชาร!]พระเ?โคริธรรมาโกึก ทเริยกว่าร!]พระเ?โกึริธรรมาโกึกน5นั้ อ'นท?ริงไม่ถก ควรเริยกว่าพระฉลองพระอ-?ก็,ของพระเร่ากึริ โกึก กเหมอน?ะใกลความ?วิงมากกว่า เพราะในโยราณ สมโ)การหล่อรู!]คน \"1 ไม่มเลย ม้แท่หล่อพระพทธร!]แทนก่ว เพราะฉะนโเ?งควรเชอไก่ว่า พระองก็ทอย'ในว่หพระขรมธาทุ นนั้หล่อขนแทนองค์พระเ?โกึริธรรมาโกึก แห่งนกรกึริธรรมราช เย้1นพระพทธรู?]มารวิชย ทรงเคริองก่นยริยรณ,อย่างแข

©๙& งามน่ากพอไช กร้นไห่ทรงยชาพระศริธรรมาโศกแ ล่า ไกเสก1?'ใ[เส่ ไ” 1'” พระธรรมศาลา ซิงอย,กานกะว”นออกแห่งพระยรมอาตุ ท่เริขกว่า ธรรมศาลาก็เขนแห่นาม อนทนิงกเย็นวิหารอนหนิงเหมอนก่น ท่ผุขหนามพระพทอร!]ห่ามสมทรทรงเกริองกน ซิงสมมุทิเรยกกนว่า พระอนกมาร ท่มขหล้5มพระพทอร!เอกอ!ก”หนงเริยกว่านางเหมกลา ท่านทํ้งั้ ๒ นมนาม[เรากฎอยู่ในห่านานของเมองนิ กร2นั้เสก็ใถงพระอรรมศาลา ไก'ทรง,?กเท่ยนนผํสการทรงศลแลว พระสงฆ ๒๐ ร!] มพระศ์ริอรรมมนเขน?]ระชาน ไห่เนินิเพระ พทอมนกในการผิลองพระยรมอาตุ สวกมนห่ายแล่วิ'ไห่ทรงรุ กอกไ]4เพลิง1ในเวลากนนํน มมหรสพห่าง ๆ ทในลานว่ก กอ โขน © โรง หน”ง ๔ โรง มโนรา ๕ โรง ท่ว็กกกแห่ง!]ระกข!]ระกา สนกใหญ่ มองเท่ขวผำส และ!]ระท่ปโกมไฟ กเย็นการงานใหญ่ มร้านไ!]ห่งขายของ ก่ยท่ถนนนอกกำแพงว'กออกมา เร้าเมอง ไก'อนฌากให่เล่นการพนน เพราะฉะนนยิอย,ขาง,!ะ, กริกกรนมาก ,: แห่การมหรสพไม่ใช่มอยู่แห่ท่ว่กพระยรมอาก ยํง์ท่สนามหนา ท่ว่าการเมอง ซีงเย็นท่ริม.พล”ยพลาน ก็มการมหรสพ เช่นมโนราเขนกน และอนญากให'เล่นการพนํนืกวยเหมอนก่น เพทะฉะนินฺกง’!ะเขนท่รนเริงกนผากอยู่

กรํนั้เมิอเช้าวนนิไค้เสก?'ใฝเลยงหระทในพระธรรมแคก้าวลา เวยนเทยนสมโภชพระยรมชิากกามธรรมเนยม พร'าหมณทน่ใกล พราตมณทกรุงเทพ”)มาก คVอไIวม1 วย น่งขาวสวมเสอครย ครนสมโภชแลวไค้ทรงฉายระ]พระยรม-อ'าฅ ใร พระยรมธาฅนระ]ร่าง ธยู่'ขาง!ะผิกกากหมาย คอคแล วทำ,]ห้รสักว่าฟยแไะฅ]มาก ระ]คเตมั้อนระอย่างแยะ)แคยโยราณแพ\" จำนค้ก์ษ'ณเทข พระระ ข่งึหมก รงพำ'โหกระ]พระเรกยฟยไะ] ส่วนเรองราวของพระ ยรมจากน กไม่ใช่ท!ะนำมาลงไว่ในทน ในค้านานกมิอยู่ ละเอยกแค้ว แต่!ะพอแสกงกวามเห็นไค้อย่าคง้อหกนาิมเงรอง 1^ ทว่ามสำเภาทองลอยพระยรมธาฅไว้ภาย'ใฅพระเรกย่น่าน!ะนเขน อย่างเกยวก'ยทพระยรมธาฅุเมิองสวรรกโลก ซิงมคำอธิยายละเอย อย่โนหนงสอ “เร่องเทยวเ34องพระร่วง” นินแค้ว พระยรมขาก ทนก็น่า!ะยรง!'ไว'ในพระเ!กย\" และทางท!ะขนไะ]ถงทยรร! ก็กอทางยํน์ไกในวิหารพระมา ซงอยู่ค้านเหน่อกิกเนิองก*ะเชิ พระเ!ค้ยนํนเอง เวลาข่ายไค้ทรงรถเข่าเมองเลยวไ?]ทางขวาเลยยไะ]กามกำแ เมองกานเหน่อแสะกะวนออก เมองนกำแพงย่งัมิอย่รอย แก ยริยรณกทสกอยทางค้านะ]ระฅไชยใกค้พลโเพลานิ ค้อมิกล

®๕๗ านถง'ใยเสมา ฃำง*!นมเซิงเทินกินแน่นหนาก รฝ*เมองน * ยาวเยนหย ๘: เตลยม ยาว ๕๕ เสน ๕ วา กวาง 0๑ เสน ๑0 ท เพราะฉะนซิเห็นไก่ฑเย้โแมองไม'ใช่เลก และก้ง์กงเย้นเมอ}ยิยู ไม่1ใช่เย้นเมธงราง ยานผักนยํงืมอย่เก่ม กลากร่านรวงม่ ภายในกำแพง ! ไกโสก?ไ!]!]ระก้ย์ทมขหน๎าพระธรรมศาลา ทอกพระเนกร แต่พระพทธร!] ซ4ีงเร*ิยกนามว่าพระยรมราชา พระน1นไกเชิ4ญขน ใ 1) ขษยกกงยนฅะเฆ่ กนลากมากามถนนทกว้ก็เสมาเมอง เชอกผกเย้น ๒ เสน กนลากเอายญตลายร1!)ยกน?นน”ย'ไม่ถ'วน 1) ไม่ใช่แก่ชายฉกรรร่ ทงั้คนแก่เกกและผัตญิงกเช่า'ชก ในระตว่า4งเช่^ อกมิมโนราแดะการมตรสพฅ่าง ฯ เกินเย้นกระยว มาเชิญลงทตนาพระธรรมศาลา เชิญเข่าใ!]ก^ในวิตารเขยน ไกทรงยิกทองพระนนั้ และข่าราชการราย-ฏรย,กทองก่อ,ไ!]ก พระองกนเย้นพระย้นหามญากิ ทรงผากลม ทรงชฎาเทริก เย้นพระหล่ขอร!]ร่างกิและเขาใ?วาเก่า ย้นสงขนากกนอย่างสง “) ข ข' ม่เร้องราวเล่าก้นว่ามผัข กไก แก้วเอาขนไ!]!]ระกิษรูำน ว*กใฟใหม่นอก ม่ชยิเสยงว่าอยู่ข่าง?ะเล่นก้!]ระกนอะไร ๆ ก่าง ๆ ไก้ เช่าเขนก้ว่งเร้อนและขนหาลูกสาวเขาเย้แพกร่ะยไา*ศรธรพรรมะทยานกเ็รลิธารรมท่านเก

^) ^ ว่าท่านยไไก่เกยเหนล่ามโซ่ไริกไจุ้ำน เาเล่ากไน'นว ส!]ระกนค่าง ๆ ไก่?ริง ถงกไมิผู้ไก่ไล่ฅิกกามผา ไก๎พยพระยาทพระยํงีเขอนโกสนอย่ กามก,ราม?รงแย่ พรกนไเลงรฉลาก กระทำการชํ่วึค่าง ๆ แล้ว หน เอาโกลนไย่ทาพระไวเพือกน?ะไก่สินสงสไ พอ?ยกนชนิกน 9 ไก่โสิยกร1งั้หนาแล้3 พระก็เลยไม่ถูกซ่ไอกก่อไย่ กก็น่าย ท่น่ก ซก่ให พระพุทชิรูย่ไย่เทยวกระทำโ?ร กรรมและขนหาลูก ถา?ะน่กใหไาฏิหาริยํอย่างอิน ๆ ไม่น็ป็ยไ?เลข และมิใช่ ใ!ใ.เขรวขเหร่ ก็เยืนพระงามน่านไ)ถอ เพราะฉะนนท่านพระยาช ท่าน?งไก่?กการให้เชิญเช่าผาไริเสิยท่ในวิหารเขยน รไายาไก่ก่ก่อ1ไย่ ?ะกนกเริองราวว่าใครสร่างก็ไม่ไก'ค และเหฅไก?งเริยกว่าพระยรมราชาก็ไม่ไก่กรามอก เมธทรงยกทองพระแสว เร่าคณศ็ริธรรมมนไกโรยกพระพิซีธรรม มาสวกภาณย่กย์ถวายทรงพง ทำนองเพราะน่าพงมาก และก เหมอน?ะเยืนทำนองเกิม ทกรงเทพ ๆ ?ะไก่ไย่? แล'้~ วไย,่แกมแ1’ก่,ง.ไ*ห*ก*ขนอก 1 เวลากํ่าเสวยแล้วทรง1ซชิมละกรพกท่?ะเล่นณริน์ทํ ๒๗ V- ย . ข่ ในสวนขางพลไ)พลาน พอฅกลงกไแน่ว่า?ะม่ละกรพกก็ไก่

๑๙^ ลงมอซ่อมมาแล้ว ผมไกทราย?ากท่านพระยาชลว่า ฅวขายก็มาก วํนัท่ ๒๖ พสุษภากม รํกืนโกสินทรก็กิ ๒๘ เวลาเช้าวโเนไม่ไกเสก็รแห'งใก ก่อเวลาย่าย?งไคล้สก็?ย่ร ฅามสถานทฅ่าง สุ ออกรากพลล้เพลาเวลาข่าย ๓ โมงเศษ เสก็? ทว่าการเม่องซงฅงั้อย่ริมพลโเพลานเอง ทว่าการ?ไไฃ์เกยวน ยํง์เยนทช่วกราว ก่อไย่?ะสทงแ]นก็กขํ้นในทยานเราพระยาสุข มนกร ซิงเย็นท่เหมาะอย่กลางเมอง ออก?ากท่ว่าการ เสก็?เขาไย่นม'สการพระพุทชิสิหิงณ์ หอพระอย่ฅรงหน'าท่ซิง?ะ ทำทว่าการใหม่ ริมยานทกถเพระเสนหามนฅริอย่เก็ยวน หอพระ 1) สิพิงก์เก็ยวนเลกและซอมซ่อ ทงออก?ะชำรกทรุกโทรมผาก ระไคล้เทงขนใหม่ใหก็ขนกว่าเกยวนในไม่ซ่านก รากหอพระสิหงก็ เสก็?กลโเมาแวะทรงยชาพระนารายณ์ ท่เทวสถานเกยวน ก็โทรมเก็มทแล้ว ระก,องทำใหม่ เพราะโทรมเกินทํระซ่อมแซ รย่พระนารายณ์อย่ขาง?ะแย่ลกน่ากอข่ ในท่นํนั้กระกานท่ใชโล บ โร่ บ ใร่ ยมพวายพิงไว่ควย เขยนลายทองงามก รากท่พระนารายณ์ไคเสก็?ไย่ท่เรอนรำ ซิงอย่ริมย่ระฅ การก่อสร1'างยง์ไม่แล้ว เพราะเงินไม่พอ รงก่อยทำค่อยไย่ ใช้แรงน\"กโทษก่อสร่างทง์น่น หองข์ง์ใหม่ก็๋ข้งึไม่แล้ว ท

๒๐๐ 1ชเรอนฑอย่ของพร2ขาสนทราฑรเราเมองเก่า ททางอยู่ขาง?ะกย แกย แต่ส;นทำงามกเย้นสวนฝรง ม้เย็นลวกลาย ฝลกไม่ส กเย็นทต่เงกอ'งาฅา รกษร้ากส่ยะาอส'าะก!เคากคกวยควย ไคทไตรง่ฉาทยรงฉายรฝลงไฝ?าก V กำแพงเมธง ถากรฝไม่เห็นนำาโทษ กงไม่นกว่าเย็นกุ๘กเ! ลยเIย็นแน่ ?ากเรอน?ำเสก็?ไย่ทํศาลเม่อง แลวเสก็?ฝระทำเพลำ ทสนามพนาทว่าการ ทอกพระเนฅรชนโก ชนกระย็อ และมวย ชนโกกระย็อน2นไต่ดก็สำก่หนิงต่รอสองก' นอกนนเย็นแต่ วิงก*นเล่นเสยอก กง?ะเย็นควยแปสกทและกนคน กนทน แน่นยิงกว่าทกระย็และครำขน'ไฝอก วิงน่ากกโ?อย่ยำ ส่วนมวยก็๋กระนํ้น์ ยำสชมพรไม่ไต่\" เมิอเสร็?การชนโกกระย็อและชกมวยแลว่ ไต่เสด ทอกพระเนฅรโรงพยายาลของพวกมิชชโแนรอเมรกํนี * ซ'งอย'เกิน พลำพลานออกไย่อก สถานทเขาทำมนกงและริกษาสะอากก น่าชมขิงนก หลำกลางโชเย็นทํทำการของแพทย์ ขางขวามอ เย็นต่องขายยา ซำยมอเย็นออฟพิกึและต่องต่กผ่า หลำฅก ออกไฝต่อเย็นยกยาวออกไฝ ๒ ยก ยกขวาเย็นต่องทอ!]ขอ . ^ ขึ ผ้หฌิง ยกซาขเย็นทอยู่ผู้ชาย แพทยทน่ใต่กระทำ ฝระโยชนผาก กอการม้ายายากแผลและต่กผ่าเขาทำอยู่

๒06) มิกนมารก์!}ากํวีอย่ไม'ขาก ไกกระทำการฅํกผ่าสำกิญ ๆ หลาขอย่า แลว มิน่านยมวิชาขอ'รเขา นก!เอกเสยกาย!เย'หน่อยเกยา ทขางผายเราไม่ไก?ก์การกงโรงพยายาลเช่นนขนเช่นเขาย่าง ผม ร'!)ว่าผมไ!]คูโรงพยายาลนอย่ช่าง?ะเพลินมาก แก่มิขางกน เช่นกณพระอมรเยนฅนเมินไม่น่าสนกอย่างยิง ไม่เมินท่ ไนย่องกนเ?ยเลย เขนแก่มอง ๆ อย่ช่างนอกเท่านน กง?ะกลิวี เสิยวไสโมิอเหนยากแผลของกนไนย่องน1น์ ‘ๆ เขนแน่ ขากลิ!เพลิ!)พลาไกํแวะทอกพระเนฅรโรงกำรว?ภูธร ซ'งไม่แย่ อะไร’ใ!]โท่าโรงทแห่งอน ๆ ก็อเยนแยยโรงช่างนนเอง ผม ยอกแก่เพยงเท่านมิกเหมอน?ะเยนทเช่าไ?ไก่ก็อย่แลิวี อนงผมลิผเล่าไ!!ว่า เมิอวนท ๒® ท่านพระยามหิยาลมิโทรเลขม ไย่นำกวามกรายทลทลกระหม่อมว่า พระยาทสมเก็?พระเ?าอย่ย่ ?ะเสก็?ถงชุมพร วโเท ๒© และยอกระยะทางเสก็?!]ระพาสก่อไ!]ฅาม เกาะค่าง ๆ มิเกาะพง'น เกาะสมย เยินก่น ก่อว'นท่ ๓© ?ง?ะ เสก็?เกาะสช่วี ว่นท © เก็อนหนาถงกรงเทพ ๆ เพราะฉะน1น ทลกระหม่อมกำหนกเสก?กลิย์ถงกรุ'Iเทพ ๆ สินเก็อนนมิท่น เวลากํ่าวนนซ่อมละกรอก ช่อมแก่งกํวีก้วีย ผม?ะเล่ ไย่มากผายไย่\"ไนวนนกกู'ไม่กวร สู้รอ'ไวเมิอการแลิวไ!]แลิ ๒๖

๒ 0๒ ท้นในเวลานอย่ข์ารอแ ยิงวนนน้ยว'ารํอน,?กมาก เ ตอนกลางวนมพายแลมฝนมาข็างนิกหน่ธย ไม่พอ*!หพนกินเยยก รอนๆ เช่นนชกไห้'กิกถงทซ่อง แก่เ มอน้กไปอกทหนงกึก กล่าวแก้!ก่วเนใท'า อย่างไร ๆ กกงระไม่รอนกว่าทยางกอกเย์น วนท ๒๗ พฤยภาคม ร้ก์นโกสินทรศ็ก้ ©๒๘ เวลาเช่าเสก็?โกยกระยวนช่างรากพลํยพลา ไย่กามถนนห พลโพลากรงขนไย่ทางเหนอ ม่รานและยานเรอนกิกก่อกนไฝ กลอกรนก็งกลองท่ เว่ง กร1สิกเหม่อนไปในเม่ยึง แห่งความซิวิไลซต่าง ๆ อยู่มาก เช่นโรงรถเช่า แล ยลเลยกเย,นกน เมองไกยิงไม่ม่โรงรถเช่าและโรงยิลเลยกระ นโ)ว่าซิวไลซไม่ไต่ขามกลองก่าว่ง์ไย่แล่วย่งมกิ อกหน่อย แลว?งถงกลากของสก พอพนกลากนไย่กเย1น ท่งแ7ง ม่ยาละเมาะสองขางทาง ถนนฝอิรู'แขนไย่ไกโ):ะ มาณ ๙๐ เส1น่ถงถนนแขกไย่สวนราชฤกิ แต่เสก!กรงเลยไย่ อกหน่อยแล่ว?งไต่เลขวลงไย่ทางกะวนกก เกินไฝโนก่งไผ่ มหนทางอะไร เกิน'', ย่โนท่งเฉย ๆ กองลยโคลนและลยนำ ทข่งั ๆ อย่กามแอ่งหลายแห่ง เพราะฉะ'แนเกินไกิว'าระเสก็ กิวยพาหนะอนนอก?ากช่สิงเหนว่าไม่สสะ:กวกเทาช่าง ไย่ตามท่

๒๐๓ รนถ4งท4กลองขนนำท่างิว ระข;ทางรากพลยิพลานราว ๒๐๐ เส,น เศษ เสด็่รขนฝระทยพลํยพลายก พไเทนกำนนขุนนำท่า งิวไก้อ'านราขงานกาเขคคลธง'ใหม่ถวาย โรกวามของราย งานนํ้นั้ว่า กำยลขนนำท่างวและกำยลท่าทรายอยู่ริมกลธงขุน นำท่างิวฅอนท่นนำ แท่กลองนฅอน[เลายนำเมอไฝถ'งยาน ไยมเล่ายทเย่นลาำกลองกลองก็โซเิกลเอรอนไไปฝผเสายไผ่ไคนสำ,ะโกนวกกทาล,กอางมยร่~มกา1ลซ่าอนงVน’ใยเกามท่ง การเพาะปลกอกมด มขาวและผลไมเยนกน แก่การทระลง ไฝรำหน่ายทิกลากกลางเมอง ก่องหายหามเขนการลำยากและไฝ ไม่ใกร่ไกมาก กรนมาศก๑๒๘นํ ไก่ชกชวนก่นัออกแรง ขกกลอง แท่ยานฝลายท่าไฝรนถงท่าลาก ยรรรยก'\"ยกลอง ท่าโพซ'งมารากกลางเมอง ไก่เริมลงมอขกแท่วนท่ ๑๗ เมษายน มระยะยาว ๕๙ เสน ๐๖ วา กวาง ๖ ศอก ลภอข่างมาก ๓ ศอก แก่ว่เสร์รยริยู:ณทนรณสกืร ' เท่นว่าระเยนสาธารณฝระโยชนํ สะกวกแก,การไฝมาท่าขาย รงขออฌเชิผูเสกรทรงเยิกกลองน เพอเยึนสว่สกิผงกลสยไฝ พนึหนผู้อ่านนนอขู่1ขางระเก่ง อ่า หนํง์สอกล่อง เสยเสงกยง่กง่์ฉาง์กฉฉากานลาน แลสแ ำเนํยงพงเพลกกิ่นาย พงเทศนมหาชาคิท่ท่านองไม่สูระเล่นน'ก การแท่งกา5®ยก็สวม ถกงเท่ารองเทก่ายยรริิยยูรณ

๒๐๔ กริน?ยกำกรายย'ไกมทลของกำนนแล'า มพระราชกำร ทรงสรรเสริญกาามอฅสาตะข่องผทไก'ออกแรงขกกลอง และพระราช ทานนามว่า “กลองพลผล” ไก'เสก็?ลงไย่ทฝะรำชิงฝลกกร คลอง มเยึนกริขะนากโตญ่ยิกกํนกลอง มแพรโยงย่ากนา ทรงกํกึแพร ฝากล่างก็กกลงไย่ โนทํน์โกน2นราย อย่ทฝากกลอง ก็ทำลายทำนยเยกโต้นาเกินมา?ากกลองชนนํ้ สมมติว่าพระยานากโต้นํ้า พระสงฆสากช้ขมงกลกาถา พลเมัอง โห่ และย้พาทยย่ระโกมขน ยพาทยทนผมห'องขอยอกว่า ไม่สิกแก่มชิอว่าเย,นยพาทยอย่างเช่นทเผองภเก็? ยพาท นกรนผทฅไห้พอพงเย,นเพลง เสร็?พิอเยกกลองแล'า ขนทรงช'างเสก็?ไย่ทสานราช ทางไม่ไกล?ากททรงเยกกลองนนั้ก็มากนอข ไกไ)ระทํยเสายกลาง วนทพลขผลาซงย่ลกขนโตม่ใาสำตริยสาน สานนเยึนทยาละเมาะ อย่กลางท่ง ม่แกํหนไม้ข่อม ๆ ท'ไน เพราะตะนนั้ป แท้มาก พะเอิญว่นนฅอนกลางานอยู่ขาง?ะร'อนริกีอ เสายแล'าทอกพระเนฅรชนโกก่ตนิง แล'าเสก็?กลไ]พลไ)พลาโ กระขานรถ ย่ระเกยาเคยาก็ถง เพราะระยะทาง ๔0) เส'นเท่าน1น กาว่นึนกำตนก?ะเล่นละกรทพล่ยฬลา ท้พากินโ?เกํนมาก

๒๐๕ ชิย' ผมก็พลอยในก่นก'!แขาไม่ล่วย กราวน*ิออกแม่ลกหน่อย ๆ^ กวย คอมร้องแกม ซีงย่งไม่เกยเล่นเกลรข0ง^นนยว่าเย้นการ ทกลอง ถ^าเย4นท*เร*ขยร้อยก ยางทนไล่กล;กรพกแกมลำเช่นน ในกรงเทพ ๆ ยาง * วนท ๒๘ พฤษภาคม ร'ก่นโกสินฑรศ็ก็ ๑๒๘ ล;กรสราญรมยทเล่นเมอก็นน น'ยว่าเ!!นอ'นืเรยยร้อยก็ เยึน ทพอใ’เของกนทผากมาก พอกนเช่าขนผมสิงก่ยึงร!!เล่าในทน ทเกยว ทซิงร้ก่ไวเย็นทน่งกนกูนนั้ไม่ผว่างเลย ยอก1ซ ม ๑๒ ยอกซ มเกาอยอกซล; ๖ เกาอ ขายย๊อกซึล; ๓๐ ยาท เก็มหมก นอกน่นั้ก็มเล่าอม่ลกแล;ข1นยนไกใหนิงึ ขาย?ไว รากาถก กุ ก่งแก่ ๓ ยาทถง © ยาท ไคเงินรวมเย็กเสก ม่ร;มาณ ๘๐๐ ยาท ย'งัก่าโม่รแกรมแล;ยทร้องอกสก ๔๐ ยาทไก เพรา;ฉะนก็เน'ยว่าอยู่ใน]ำนรวย เงินนทลกร;หม่อมทรงพร;ราช อฑิศถวายเย็1นก'าม่ฏุ๊สิงขรณพระยรมป็าฅ เพรา;ฉะนน'ไม่'ใช่ เล่นละกร ทํงผทผากก็ย่อม'เะไกร'!!ส่วนกุศลก่วขกํนึทํงสิน ละกรทเล่นน'นคอเรอง “ม่ล่อยแก่” ของนายยํว่ทองอิน แก่ม แก่ไขยางแล;เพิมเก็มลำเขาไม่หลายแห่ง สิงเรยกว่าละกรพก ^ 1V 1^ แกมลำ ยทร้องนน “พร;'ขร:ก็เรพ1 ็แ๋ก่ง'ชข/นใหม่ยาง1 ใช่ของ

๒๐๖ เก่ายาง ในกธนท © อายเพิงกำล'งกวากยานรธงลำหอยก ยทโชใเททแก่งไว้สาหริยแรอง “วงึก่” กอ “เสยแรงไก๓ก พาก่นโศกไย',)ล\")” นํ้นั้เอง เวลารอง*!ช็ยทควย ก่ว์กลกอย่าง อายเพงเช่นนก่โช่ยทโหโย็เนฅลกเอาอาไก่สยาย แก่กรก พระพลากรอย่ขาง?ะลำยากหน่อย ก่องโชย่ทใหเรยย “) อย่างละกร รำนนเอง แก่ใหนอย •า พอเยนท่า พระพลากรนนรํองลำ ทองย่อน อธิยายกวามเย)ลยวโ?'ให\"หลวงเกยรฅิกณพง ม่ยทโหม่ว่า “ อย่เกยวเยเลยวอกอนาถหนาว ( นะกกแอ๋ย ) คูรานรำวกระผล กใเห?หมนชาิวพน1นโก?นน'ยไ4ขญ.้’ฌาถงกายาเย่?อะกแเกข่-็นไไมข่1อยเ่ย่า1ง1นโไกร^กส(นกะคกิกแกอ๋(ยน) ะกกแแกอ่๋ เพราะไรค’สนิทเสน่หา ไก่รํสรํโ)ชํก์'ชมภรผยา(นะคญเอ๋ย) หน่ายผแย่มแ?ผใ?เอย” นอก?ากแทรกลำ๒ แห่งน กอนท© ก่ย่งกงเย้น'ใยเอย่างเกิผ โนฅอนท ๒ มแก้ไขและเหิมเหมผาก หน่อย ผลำรํอ๋งถง ๕ ลำ กอเพลงของแม่?น์ เปลยนลำเย กะนาวแก่โชยททนายยวไก่แก่งไว้เกิม กร*นแม่?'นเขาโรงไย แม่,ถนอผกกลง?ะหนไย]?ากย่าน แก่งกํวยเลอผเยึนผ้'ชายแล หวนนิกอาลํข รํอ๋งลำธรณรํอ๋งไห ยทใหม่ว่า “ โอว'าอกเอ๋ยอกถนอม ?ะฅรผกรอมโศกเศรำเผาถวิล