Ыбырайымұлы Ә. Зау қайыр

д дм б» ЫБЫРЛЙЫМУЛЫ куйшде ес токтатулары киындау. Азамат деген Мукатайдын 63i кайгыны кетере алмай, куйреген. EKi иыгы салбырап, ба- сын темен салган калпы жарын жоктап агыл-тегш. Кайта, мына элем шайкалып кеткен уакытта Кантарбай оган кеп ceirriK танытгы. Жагдайды есттген Жанаттьщ куш мулде езгеше едг Тосскте танылган калпы, кимылдауга дэрмеш жок булыга жылайды. Кезшен аккан жастан жастыгы су бодцы, б з ь Н1ц жайына 6ip екшсе, кам кецш бейшара, Элмиранын сорлылыгына торыга солкыдцайды. Онсыз да тамагынан етпейтш ас, уш куннен 6epi мулде токтады. Гулмира казага кеткеннен 6epri касындагы карындасы шыр-пыры шыгып, дэмиьдэмш жанына келедг BipaK, агасын еш сабырга шакыра алмады. Дэрйерлердщ «онша кеп уайымга салынуына, шам- дануына жол бермендер» деп айткан кенеа каперше оралган сайын, тула бойы калтырайды. Журт Элмираны ен соцгы сапарына шыгарып сапып, жерлеп кайпы . Кызынан едщ шындап айырылганын том- пайып уйшген жас топыракты кергенде барып угынды ма, Ыдыхан тш айтып жетюзгкпз куй Kenrri. Талып кетш eciHe жылдамырак келупи ед1, бул жолы онысынан да айырыл- ды. Кайта кызметтес адамдар Ыдыханнын денсаулыгын бшгещрктен, касына дэрйерлерд! алмастырып, кунщз-туш кезекшшкке койган. Солары дурыс бодцы, каралы мускшнщ жагдайы эбден тыгырыкка тсрелгенде ауруханага алды да женелдк Содан Элмиранын жепсш е карай шыкты. Журекке тускен батпан сапмак сулелецщрш, кшмитп де койды. Жанарынан жас агып, бода-бода жылайды. Кайта, nienieci Зибаш езшен элдекайда мыкты екен. - Эй, Ыдыхан! Bapi алланын ici, бел1щн бекем бу ендг Менщ де кею репм какырап, сенен кем кайгырып отырган 200

Зау&айыр. Роман-триллер жокпын. Элмирамыздьщ орыны толмайды, - «у -yh» деп, 63i де терещнен 6ip курсшда, - 6ipaK, ещ ц п калган мына ею карганньщ тшеуш тше. Булар саган карап уайым жеп, кещлдер1 жарым бейшаралар одан сайын жунжш кетедг Бшем, езегщщ жарып шыккан ку бала, катты опындырады. вйткенмен, жазмыштан озмыш жок, кудайга карсы келе ал- майсыц. Болды, тыйыл! Басывды кетер! Осыны айтты да, кария тыска бетгедь Сэл аялдаса, мыгымдык танытып турган каршадай кемшрдац e3i егш- Terui жылап ж1берердей. Сонысын ангартпау yuiiH сыртка жунш кампайтып, каскайып кетш бара жаткан сьщайы. Осы свзден кешн Ыдыхан расында да 6ipa3 эл жинап, тагдырдын салганына бейщдж таныткандай рай биш рдй Эйткенмен, кызын еске TycipeTiH уй деп ap6ip нэрсе кезше шапынган сайын 6api6ip, сабырынан айырылады. Iuii у шкендей ашып, каареттен eKi буктеш ип калады. Ocipece, адаскан каздай сока басы сопиып жалгыз журген Мукатайды кергенде, кез жасын тежеуге ерю жетпейдг Ол да енд1п бул уйге келушщ 03i еш максатсыз екенш бш се де, эйелшщ кыркына дейш осында туруга беюндй Opi, «кетш калуым - шерменде шешем1зге ауыр соккы болар» деген KayiirriH какпасынан шыга апмады. BipaK. езш щ сурыксыз сикын керу де, ол icicire онай тимесш топшылады. Кантарбай Элмиранын жетссш бергеннен кешн елше кайтты. «Кыркына дейш боламын» деп, уйде Зибаш кария калды. Кабындаган кайгынын таудай канарын аркалаган Нурмира жарым жан шешесшщ жанынан 6ip елi узамады. Букш шаруашылыкты euiKiM айтпаса да Гулжан мойынына алды. Эншешнде icTeMereHiH icTen, осы уйдщ отымен Kipin, кул1мен шыкты. OflTeyip, ецсеш баскан азапты кунге бэрш щ тетеп беру- aepi керек. 201

Эди,бек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ - Ой, ку жаным-ай, - деп курсщщ Ыдыхан. - Кайран каргам, кара жердщ астында калай корыкпай жатыр екен? - Кез аясына ыстык жас лыксып кеп, шупшдей ушрщщ. Кеп бегелмей тырс eTin т оесш е тамды. - Мама, тагдыр гой, тагдыр. Bip уак ез денсаулыгьщды ойлашы. - Нурмира бэйек боп, шыр-пыр кага тш катты. - Саган дэрй-ерлер булай катты таусылуга узшд1-кесщщ тый- ым салган. - Ку кудайга не жазып ед1м? - Иеп кемсендеп, жыланкы yHi д1ршдед1, - TinTi, 6ip жылдьщшйнде осынша шыр айнал- дыратын? Катарынан катар ушеуш жутып, 6ipeyiHтатагатас 6eKiTin салды да койды. - Ецюлдей дауысын созды. - Калай жыламайын, ботам? ImiM ертенш барады, ерте-е-Hi-in. - Удете тустт. - Эй, Ыдыхан! - Шынтактай кемшрдщ дауысы санк erri. - Жарымжан болып каласын, онысыз да сенщ журегщ осал. Таусыл-таусылма, колдан келер кайран жок, догар ендН Осы пэрмен кэрлене ест1лд1 ме, запыран жугкан квк1рек шерл1 унш кумыга imme тартты. Эйткенмен, шарасына мвлт-мелт еттп ipKinreH жас жуык арада саркыла коймады. 0зег1не байланган камырык 1ш1-бауырын e3in, уылжытып барады. Басы айналды. Мына жалган 6ipre-6ipTe карауытып, тутыла тумшаланды. Ертец1нде Ыдыхан тесепнен тура алмады. 0Hi кун жеп онган шуберектей куарып, арса-арса адам урейленерл1к ка- лыпка ендк Дэмш-дэмш кан кысымы твмендеп, бозарып- сазарып талмаусырай берд1. Дерт1н1н акыры урей уй!рген сон, догдырлар дэруханага экетт1. Эбден уайым жеп, жанын кажагандыктан ба 6eTi 6epi карамады. Жастыкган басын квтермей, тесекте узыннан Tycin жатады да кояды. Тшден де калгандай, ceftnecneftai. Bipey келд1 гой, Kerri гой деген ой санасында жок сиякты. 202

Зауцайыр. Роман-триллер Эбден capKe6ip тарткан жуйке, кайгы-кас1рет батпанынан болдырган. С эт сайын хал! сэл бола бердт Акыры дэм-тузы таусылып тур екен, Элмираньщ кыркына ею кун калганда бакилыкка бет тузедк С ейтш , кызыньщ кыркына куран багышталганда, шешесшщ жаназасы шыгарылды. Дангарадай eKi кабатты онаша салынган жер уйде, тобелер1 шошайып уш-ак адам калды. Жетшстен аскан Зибаш пен eKi кыз - Гулжан, Нурмира. Yuieyi уш белмеге камалып алады да уайым сауып, шдебайлап кун еткередк 0 cip ece, сонгы соккы карияга катты тидо. Ke3i шушрешп iniiHe Kipin, жасынкы карашык сонау шунеттен сыгыраяды. Ж уреп де, acypici де мытым сиякты едн калтан-калтан етедт Кайта, осынша татдырдьщ зауалына тотеп 6epin, кара нар- дай кабырталылык танытып журген - с уй еп асыл. Yuieyi 6ip-6ipiMeH екпелескендей сейлеспейдг Айта- тындай да дэнемелер! жок. Тек ара-тура саран калыпта сухбаттасады. - Мен кайтайын, - дед1 кария. - Ыдыхан кушмнщ де жетгсш еткердш. Мында журе бергенде не б т р е ш н , уайымга салынып, сендердщ онысыз да жудеген кеншдер1щн жспмареткеннен баска. EniKiM ундемедт Ею кыз «эт бола турыныз» деген де, «макул» деген де ишара танытпады. Bip ауыз акыл айта коярлыктай кайсысында аужал бар ед1? Кария да булардан жауап та, кенес те кутпедт - Карагымньщ кыркына келемш ендн елш калмасам. - Шай iuiin отырган KececiH uieTKepipeK ысырып койды. Сурыксыз куйде дастаркан жиналды. Yuieyi уш белек белмеге 1ндеп, арпалыскан ой арланын жене алмай, уйкы кашып, жамбастары саргайып жатты да койды. Тан атпайды. Турмсге камалгандай ез отандары ездерше тым жат, кердей суык боп кершдт 203

Э дмб« ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 37-ТАРАУ (л и я с тесекке шалкасынантустт1. Буларюргенде кеудесш эзер кетердь © щ - кан жок, сел жок куп-ку. Карашыгыньщ spi кашып, нуры тайган. Болмашы уакыпъщ шннде жудеп, азып-тозып шыга Keirri. Юлмиген к ей т тым кораш. Он аягы кесшген денбектей кокиып, икемге кенбейдь Кимылдаса 6in i - жарасы жанын табага сап шыжгыра ма, Tiстене, езуш тыржитгы. Лэм-мим демей Гулмира жанына, темешрек жайгасты. Уйшен аман-есен алып шыгып, Алматыга экеп арандатка- нына куйзелдь ©pi б о с емес, басы - байлауда. Оны бул зын- даннан куткару колынан келетш ic пе? Юм 6inciH, у ш кен cLniMTiicrep эл1 ит корлыкты керсетпесе. Бажайлап, басынан темен сузе карады. Ti3eci кенектей, куьщ-балак шалбарды керш, жарылуга шак тур. ЗЮбектей саусактарымен аялай сипады, iciK жайлап келкигдеп алып- ты. Бейшаранын жаны кыстыгып жатканын айтпай бш й. Сонда да к е щ л т ауламак боп: - Ауыра ма? - дед! пэс. 1лияс Гулмиранын кунге онган шуберекгей сыкпытын Kepin, inrreft тшспад. Кудай боп-боз ещ нде соккыдан кегерген к езш щ асты гана кегшж1м тартады. Баганадан 6epi ызы-киу дыбыстарды естзп, ол не малагам екенш бш е алмай сарсылган. Онын устше Ti3eci жанын суырып солкылдатады. Ек! жактан кыскан кыспак, тез1мш де, акыл-eciH де кул-парша етп. IciK уакыт озган сайын 204

Зауцайыр. Роман-триллер |кеулеп, тар балак бунап барады. BipaK, жуйке мен сезш нщ сынга тусетш шагында жасыктык танытып, онсыз да бордай угшген келшшекп тапалтып ж1б е р п а келмедь -Ж ок. - Онда, тур орныннан! - Дайрабай каЬарга MiHin, TenciHe тш катгы. - Саган жаткызып койып кызмет жасайтын жагдай жок. Суынды iui, эжетханана бар! - THicneuii, мен экелемш! Гулмира шар ете калды. Эйткенмен оньщ сезш анау елен етпедк Жагасынан алып жулкып тургызды. Шыкпа жаным, шыкпамен отырган ж йтгп окы с кимыл кангалак кактырды. Keneci кезше кершд1 ме, ышкына айкайлады. Айкай ecTice делебес1 козатын дурегейлер nypniicri бш ем, б1рдемде уш-Tepreyi «жау кайдапап» жетп. Кездер1 ойнакшып, келбетгершен ешкандай ой, адамилык ангарылмайды. У жеген итгей киралан-киралан етедк Денелер1 кандай лы- пасыз болса, ездер1 сондай опасыз. TiMicKmeHin, жанарла- рымен тшткшеп 1лияс пен Гулмираны imin-жеп барады. Дайрабайдын тарапынан «эй т» деген айтак шыкса, каз1р-ак жэукемдемек. Эйткенмен, ондай «жаксы нышан» бш нбедк Дайрабай да жынды емес, ертенп арызды жаздырып алганша бул екеу1н, ocipece, Гулмираны тумсыктыга шокыттырмауы raic. Гулмира Вшясты кушактай алды. Колтыгынан демеп, суйемелдеп кайта отыргызды. Сумевдеп жеткен алжыган каекырдай ана бэлелерд1 кергенде, «тагы да 6ip китуркыны ойлап табатын шыгар» деп, досын коргаштай: - Тимендерпн оган, тимендерпн! Не жасасандар да маган жасандар! - деп, бэйек какты. - Bip тал шашына да тшспеу1м1зд1 каласан, койнына жат! - Кабагын тас туйген гужбан Дайрабай кундей курюредк - Ерл1-байлылар сиякты... 205

длмбек ЫБЫРЛЙЫМУЛЫ Мына катал да арсыз уюм жузш шымырлатты. Капай I бултарып жол табарын бшмей абдырады. - Б1здщ кез!м1зше шепйнесщ, сосы н керпеге юресщ. Келшшектщ ыктияр, ыктияр ем е ст т н д е шаруасы жок, лыпасыздарга «тесек салывдар» деп 3Mipбердк Олар 1лиясты бакырта-шакырта жулып ап, кос тесектщ бетш дёп жапкыны | ысырып тастады. Керпеш айкара ашып, «мэртебел1 мейман- дарын» кайта Keiepin жаткызды. Шаруаны жайгап, барлыгы Гулмирага кездерш сата карады. Ол жепелдемеде козгапа коймады. - Бол! - Каска мандайы тершш, Дайрабай ашулы акырды. - Эйтпесе, жацагы Гулжан сиякты мыналардын ортасына додага тусесщ. «Е щп богелсем жагдайды ушыктырып алармын» деп, койлепнщ туймелерш агыта бастады. Суйрж саусактары д1ршдеп, жуз1 жанып барады. C e3i\\mi арбап сыртка тепкен кос анарды eiu6ip келегейаз керетшдерше эумесерлер мэре-сэре. Жуп-жумыр ак тамактын 03i кецшд1 кытыктап, кекейлерш тесп. ¥яттан ар к у и т . BipaK, досы ретшде касына epin шыккан, ездерше камкор боп журген, б1реудщ - жары, 6ipeyaiH - SKeci, 6ipeyai« - баласы 1лияс yniiH нар тэуекелге бел буды. Шыбын жаны мен каракан басына бола буйтпес едк ¥яттан ертенсе де кейлепн етегшен жогары карай Typin, басынан сыпырып алды. Кыпша 6eni киылып, бэдеш 6eKcepinin, ара- сынан кьш етпес 6ipiHe-6ipi жабыса калган муандей сандары мурын шушртш, сикырлыгымен нэпсшщ сшесш катырады. К еудеандеп тартпасы мен ею eni гана ini khimI абыройына камсау. Мунлыктын кез1 мунартып, дэл алдындагыны керуден калды. Аяк асты су сокырга айналды. Кулага да дэненеш 206

Зау&айыр. Роман-триллер еетшей, шьщылдай женелдь Астыцгы epiHiH кымкыра Дстелеп, ун а з егшдк Нэркес жанарынан мубэрэк жас там- шылары нэуетек KipniriH куалай алма бетш е сыргыды. Алау боп орынын куШнре аккан KyMic моншактар мэрмэрдан соккандай жуп-жумыр, тып-тыгыз омырауына кулады. Кас шебердщ шапкан мусппндей кылпын керш. Дайра- бай сэл-пэл тамсанып турып калганын ендо багамдады. Сон- да гана кузыры х у н т OMipuii екеш жадына тускендей селк eTin eciH жиып, торгайды арбаган эбжыландай ызбарланып шыга келдй - ¥йыктап кеттщ бе, шешш! в зш щ де сэул1м супулыктын сэулесш е шомьшьш, аз-кем маужыраганын 6infliprin алды. Албастынын ансызда ойпап тапкан тэсип 1лиясты да айран-асырга салган. Жанына салмак тускенде тэнш щ ауырганын умытып, панасыз тотыга ара агайынга журген. Этген, жалбарынганы да, айкайы да акымактын «акылына» аужал бола алмады. Аки неме айтканынан кайтпады. Ендй кудай атканда карындасындай боп кеткен адамньщ жаланаш етше колы тимек. Осындайда онай жерде кару турса, жетеЫз жексурындардьщ жанын жайаннамга женелтер еда. Барлыгы ындыны курып, супулыктын сусынан iiuiH тарта калыпты. М1не, кермейш десе - кез1 бар. Тонкершген кеседей анарын жасырган кусырма да сыпырылып, ашрам калды... Дайрабай шгерйе 6ip адым аттаганын 03i де байкамады. Tin-TiK, тып-тыгыз тайдыц туягындай к ос анары дегб1рш алды. Дэл ушына барып кене жабыскандай, оймактай кара баркын тусынан болымсыз бедер бш н едь К,ыз емшек таудьщ юп-мшкентай суду, элдекайда эсем KopiHici icneni... Дем1 уздйтп, eKneci делд1рлей эзер тыныстайды. Шыдам шынысы сынуга шак. «Этген-ай, осыны бекер жасадым- 207

Эд'тбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ ay. Bipeyai азаптаймын деп, ез1мнщ киналатынымды пайымдамаганым-ай». LnrepiHfli кешщр жетелеген алашапкын оймен алы- сып, айтканын тез1рек орындатып кетуге асыкты. Болма- шы бегелсе сыр 6epin коятындай. Талап еткешн жарым- жартылай ютетсе, ол да б о с белбеу болбырлыгын бшдаредь Тэжкелесу узакка созылган сайын oTyfiipi кашты. - Кылымсымай, койылган шартты орында да. Kip койнына! - Шуленсш, шаптыга сейледь - Эйтпесе екеуйод де тыр жаланаш итке талатамын. - Бастапкыдай емес ещ бузылып, топаны толып, айдыны асып барады. Дегдардын денеш д1рщдеп, секеттеу седегей кимылына квю реп кыжылдады. Тавдайы дан татып кеткен тэр1зденд1. Макаупестерге ешпендипк оты ер ш щ . Bipan, дэл каз1р eperecin маркадам таба алмайсьщ. Досьщнын басьш аман садтап калу у ш т , арына алгау туесе де - кеипр1мдй Teai мен тентекг1н кулкынына кум куйып, кумш шытыралы кунтимесш жарк етюздй Бутынын ею ортасында мелщей кап-кара кундыздьщ бапасы уйыктап жаткандай... Барынша шапшандыкпен лып етш, керпенщ астына сунпдй Жетек соккан жетеаздер « о -о -о !» деп, даурыгыса айкайлап, мастана алакандарын шапаттады. Сен-сен берж киген турюменге уксас шашы бар 6ipeyi: - Негып жатырсын, койнывда тендесЫз сулу, - деп, 1лияска урынды. Иыгынан жулкылап, келшшектщ уетше карай икемдедй Ол эрекетке дэнекус -пзе одан сайын зар каксап, езегшен е р тп дауысын шыгарды. - Арымды да, жанымды да корламандар! Баганадан 6epi керсетпегендерщ жок- Ыракайласкан ынсапсыздар, абырой- ды актарганша - карынымды актарып, arrripe салгандарын жаксы едй - Ашуга булыгып, сезшщ соны екежке уксас 208

Зау&айыр. Роман-триллер flipuire уласты. - Bip мыскал миы жок, айуандыктьщ кулы екеншндер. - 1лияс, койшы! - Гулмира кулагынын тубш ен булыга сы- бырлады. Сосын, бш еуптерге кереп осы шыгар деп, 1лиясты аймалап, суйе бастады. Эуелден шил1 боп журген жан жара- сы шимайдай кып-кызыл канта беки . Анайылардын мазак кып даурытыса кулгенш, келемеждегешн де бшмед1, кермед1, сезбедь Bip уак шамасында солкылдап жылап жатканын андады. Тула бойы ысынып, суынып ертенш барады. Ke3i тырсылдап аясына сыймай агып Tycin калардай, ашып- жумдырмайды. Булаудай боп iciHreH. Суйек-суйеп салды- рап, табаны дуылдайды, шаршатанын топшылады. Вершен, бейуят -прлйс жасатанына жаны куйредт 1лияс жакка назар аударуга арланды. BipaK, койьгаында тыр жалацаш жатканын жадына алганда, алма жуз1 алаулап жанды. Окыс керпеге оранып ап атып турып, кшмдерш 1здей бастады. Эбден KHiHin, мынау уйге сия алмай KyncireH Ьшястыц жанына та- янды. Ke3i шырадай жанып, ояу екенш биш редт - Аятьщ калай? YHi сынык, тапалтан кецшмен тш катты. - Балатымды жыртшы. - Жауап орынына, OTiHiui бивдрдь - Идиша эуреленсем де шамам жетпедк - MycKiH халше камыкгы ма, ауыр курсшдь Гулмира оньщ он балатын TiriciHeH жотары карай дар етгазш cerin ж1бердь К тмда олген адамныч тана устшен жыртып алушы ед1, езшщ мынасына тэшрден мын мэрте жалбарына KeuiipiM сурады. «Ешкандай жаманшылык шакырып, ешкандай жаманшылыкка бастамаса екен...» Буп кезде жаздын кыска да узак таны ci6ipnen, кыланыткан. 209

Эдм б « Ы БЫРАЙЫМУЛЫ 38-ТАРАУ Г у л м и р а н ы н да тек ш нген сулдерь LUemeci мен Элмираньщ кайгысы ещрете ецсесш басса, Жанаттыц жайы аркасын аяздай карып барады. Эншешндеп сабырлы ж т т кун еткен сайын беймазданып, жатып ап мавдайына жазылган жайтпен жауыгатынды шыгарды. Китыгына ти- ген кияметпен арпалыса-арпалыса Tipi аруакка айналган. Кеудешнде кур жаны. Ющцгшен теменп жаты ештемеш сезбейдг Соган налыгандыктан езшщ насырын e3i касып, жындана айкайлап, мына элемге сыймай кетедь Жалгыз кал­ ган Ke3i жок, соньщ ез1нде осындай шыдамсыз бая-шая халге жетп. Байкустын шешесшщ де eci ауысты. Кун кургатпай со- нау Талгардан осында катьшап, улынын жанында дэп 6ip ©3i кшэлгдей басы салбырап отырганы. Кейде сорлы ана таусы- лып: - Кайтешн-ай, кайтешн-ай! Алаканга салып багып ер жетюзгешмде... атпалдай азамат болганында адамга карап калганын-ай, - деп, кеудесш шер кысып, жанарын кына баса- ды. Сейтш, кунде соры кайнап Renin, соры кайнап кайтады. Були де сол дагдысынан жанылмай, жана гана босагадан сыртка аттаган. -Гулмира! Kyfieyi ышкына айкай салды. А с уйде ерше аукат эз1рлеп журген эйел! «Ka3ip, Ka3ip!» деп, тызак какты. Уншен бурын 210

т е б е » де квршдк Жанат узыннан тускен калпынша, сулык. Сазарып алыпты. Bip нэрсеш айтуга ынтайланып, соны кеюрегшде корытып, елекке салатын сьщайлы. - Не, жаным, 6ip жерщ ауырып жатыр ма? - дед1 эйел1 ещ сынык куш, epiHiH анысын андып. - Сен, бугшнен бастап боссы н! - Шаныракка карап бед1рейген калпы зшмен айтты. Эйелдщ тебесш ен 6ipey муздай су куйып ж1бергендей болды. - О не дегенщ? - Басыца бостандык берд1м. - Мен туткында журген жокпын. - Азапта журсщ. - Кайдагы азап, кайдагы бэлеш айтканын не? - Сен сонда enrip баки мугедектщ касында байланып, кор боп етпеклйсщ бе? - Мойынын эйелше карай сэл бурды. - Жастыгымды кетерцй, кеудем басылып Kerri. Гулмира лып erin аркасынан демеп, екшпп кус жастыкты иыгынын асты- на тастады. Сосын тесектщ касында журелеп отырган Kyfti: - Жаным, Жанат, бу п н болмаса ертен, ертен болма- са 6ip айдан кешн аягына мш есщ . Тагдырдын болмашы ауыртпашылыгына шыдамаганын ба? Мен енда сенен ззрщей айырылгым келмейд!, - дед1 жанарына жас ipKin. Кезшщ cui6iciH керсетпеуге тырысып, куйеуш кушактады да 6eTiH кеудесше теседк Дэл кулагынын тубшен Жанаттын аткалактаган журепнщ д у р сш дамылсыз естш дг - Бэрш бшемш, ботам. - EpiHiH уш жумсактау шыкты. - Е н д т туста мен ceHin мойыньща масыл болып, багынды байлаймын. Одан баска тук емес. 9 n i онша бауыр баспай турып, ажырасып кетсек, юшкене, онайырак сота ма дегешм гой. - Bipa3 yHci3 жатып калды. - Сен eaioai де, MeHi де ал- дама. Сыцган омыртканьщ ортасында езшген жулын кайта 211

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ калпына келмейщ. Бутан нейрохирургияньщ кайласы жок. Бес жыл медицинапык институтты бекер окыды дейсщ бе?.. BLnin жатырмын бэрш... 0 Л1 басьщ жас... Осы туска жеткенде Гулмираньщ шыдамы таусылып, солкылдап турып жылай женелдй Жанат жубатпады. Одан эрмен: - Мен адам емесшн, дунб;ршекпш. Кшдптмедейш жаным бар, бел1мнен темен карай кара тас! - дед1 кайта нытайып. - Матан сонда кет дегенщ бе? - Иэ. М е т ез уш ме апарып таста. - CeHi капай тастаймын, жарты журепм сенщ кеуденде орнапаскан. - Жалтан романтиканы айтпашы, 6ip мезпл реалист болу керек. - 0ni-aK осы соз1не кулерсщ. Журш кетесщ. Бугш-ертен 1лияс коляска апып келедь Одан ары карай аягына MiHecin. - Алдама, алданба да! - Ауыр курсйад. - Ертен шешеме айтамын, меш апып кетедь - Барганда кайда барамын, жаным, айтшы? - Кемсевдеп тагы да жылай бастады. - Элмира анау, ем1рден еткен, т е ­ шем Tipi турган жок. MeHiH де алды-артым ор. Дэл каз1р сен - матан, мен - сатан керекшн. - Отагасынын омы- рауында жаткан каппы сорасын жута енкищедь ©з-езшен жиренш, журеп эбден 6epimKe айнапган ж ю т селт етпедь KacipeT сыйган дал-дал кеудесше, жанындай жаксы коретш адамынын зары сыймады, арман-Tineri жетпедь Сондыктан да оны кулай суйш турса да, ем1ренбед1. EKeyi сол куш 6ip твсекге eKi элем болып уйыктады. 212

... 1лияс экелген арбага Жанат куанды. Оньщ елп еткен кедал-кушне yft-imi де аса насатганып, эдеттегщен езгеше ренге белендк Гупмира ж упрш ас белмеге барды. Ойы, тез- |тез дастаркан эз1рлеп ж1бермек. - Мен асыгыспын, 6ip кгсшермен кездесуге уагда байла- i сып койып ед1М, - дед11лияс сагатына карап. - Шай iiilin кет, дайын. - Гулмира киыла е т ш ш жасады. Белменщ iniinae арбамен apbi-6epi жылжып журген Жанат та, отыра турганын калайтынын бйш рдк - Жаке, кец ш ц е рахмет! в зщ м ен асыкпай эвдтмелесуге ертен келемш. Були... - Жарайды онда, жолыннан калма. Тек меш балконга шытарып кетсш. «T ip i» кешеш кермегел1 кеп болды. - Макул. - 1лияс арбаны HTepin апарды да, балконный табалдырыгынан GipiHiui алдын, екшлн арткы денгелектерш кетерш епаздь - Tyh, дала кандай рахат еда! - Омырауын кере жан- жагына тойымсыздыкпен карады. - Ал, Жаке, сау бол! - Жаксы, рахмет! - Exeyi кол алысты. Сосы н 1пияс сыртка бетгеда. Шыта беркгге Гулмирамен аман-сау айтысты. Эйел сол ас белмеде э б1герленш кала бердь Шамамен арада бес минут о т п ме, етпед1 ме гурс еткен тосын дыбы с естшда. Э лд екм урей шакыра шынгырды. Ж уреп эбден шайлыккан келшшек, шоршып туей. Сол заматга ecipiicreHe куйеуше умтылды. Кудай атканда ашык турган балконный eciriHeH ударейген бо с арбанын 03i гана кершдь Табанда жанушыра бакыра дауыс сапганын байкамады. 213

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 39-ТАРАУ Ж# р ^ у м ы с к а жеткенше жол-женекей абынткан нэсте - i3-Ty3ci3 жогалган Гулмиралардын жайы. Килы-килы ой жулгелер1 сан-сапалы сшемдерге шыгандайды. Бас бермейтш асаудай айдалага алып кашып, тыкырды таял, эбден кажытты. Жана хабарга соншалыкты ынтызарлыкпен ындыны куласа да, Нурмирамен б1рден байланысуга мер-ri келмедк Басшылар тарапынан айтылган усак-туйек шаруа колбайлау бола берген. Эншейгадё бэлендей жумыстын шетт кершбейд! де, осындайда капьшысып кететйнне зыгырданы кайнады. Зэумен, гайыптын icinaefi телефон безектей женедщ. -Ж асарал! - Аргы беттеп адам эггппн баса алмай оптыга т1л к апы . Б1рден таныды. - Не хабар бар? - Гулмира телефон сокты. - М-мм... - Капел1мде тутыга iin i байланды. - Кайдан келш, кайда турганын бшмейдй Упншш Орбитага уксатады. Уй 6ip калтарыска орналаскан, кезше та- ныс ештеме шалынбапты. - Kyfiici кетш, кун1рене курсшдь - 0 здер1 аман ба?.. - Глиястын Ti3eci сыныпты, шыркырап жаткан кершедь - fli3eci сынга-ан?!. Ауруханага апармап па? -Ж ок. - Эй, ипер-ай!.. - Жнтг шындап кинапды. - Капай колдарына Tycin калган? 214

Заухайыр. Роман-триллер - Эуежайдан устаган. Онсыз да cipaeci су кетермей отырган жйтгтщ ызадан кацырыгы тутеп сала бердг Котиын немелерге зыгырданы кайнап, карадай валют. - Сосын, - дойырлыкпен тупккен Жасаралдын кенипн эйел ywi езше аударды, - 6ip жiгiт хабарласты, Дайрабаймын дейда. - Оган не керек екен? - Bspi6ip ceHi экетенпз, еш алмай коймаймыз деп коркытгы. - Солай де. - Тклн шыкырлата кайрады. - Жарайды, уйден шыкпа. Жагдайдьщ барысынан магулым eTin, мешмен жш- жш байланысып тур. Мэнгурттей мещреулешп, миземей орындыкка байлан- ды да, тыгырыктан шыгар жол Ь д в д . «Милицияга хабар- ласса... Жок. Оларга кунэЬарды Kepceiin сонына салмасац, ештеме ещцре алмайды. Не icrey керек?» Лажы таусылды, кол кусырып карап отыру - ездйсгщ ici. Ана жакта ею б1рдей адам бодандыкка айналып, тэлкекке тусуде. Бул малагамды жолдастарына айтуга беющ и, oipaK ол пигылынан да тез тайкыды. Акыры жакын iHiciHe мэселенщ шет жагасын биийрущ уйгарды. Сол-ак екен, телефон неш - piH калай тере бастаганын андамады. Багына орай Асыгат ушнен табылды. Кыскаша амандык-саулыктан сон: - Асыгат, маган тездетш келпи, шугыл шаруа шыгып турганы, - деп, непзгт буйымтайына Kenrri. - Ka3ip барамын. Б1рден келюе KeTri. - Кутемш онда. «Енд1 не жасау керек?» деген сауалдьщ етек-жещн жиып болганша Асыгат та тебе керсетп. 215

Э дмб« ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Шаруаныц унгыл-шунгылына егжей-тегжешп каныккан сон, сыртка бетгедь Уш-терт жнтг машинанын жанында буларды кутш тур екен. Араларында Жасарал танитын, жузш шырамытатындар да бар. 1ннндеп кагшез Алмас кос колын кусыра усынып, тес туйют1рш амандасты. Кдлгандары да жапа-тармагай тура соны кайталады. бзш щ 6ip табан бол- са да жакынырак танитынын бшд1рш, Алмас хал-жагдайды тэпттштеп сурап жатыр. KyMic тустт судай жана 600-mi «М ерседес» кун шугыласымен шагылысады. Машинага отырып жатып Асыгат: - Жакын маннан телефон-аныктагьпп кергендерщ бар ма? - деп, жолдастарына карады. Еппом ундей койган жок- - Онда уйге согамыз. Жутынып турган жещл автокелж лып етш орынынан козгалды. Былай шыга бере уялы телефонмен элдеюмдермсн ха- барласып, « ж т т г е р д 1 жинастыра бер» деп тапсырды. Жол-женекей Алмасты Tycipin, «Тайырды ертш шык» деп табыстады. - Пистолетш ала сапсын. Bip сагаттан сон «Алтынсарин» мен «А бай» дангылдарынын киылысында жолыгамыз. Салган бетге Асыгат ушне кеп токтады. Жазиранын шайы дайын екен. Апыл-гупыл 6ipep шыны imin, булар асыгыс «аллауэкпар» айтгы. Межел1 жерге Алмастар бурын жеттптт. Ал кара кек «БМ В»-ньщ касында терт ж1гтт уйлыгыса капты. Асыгаттар eTin ба рь т токтады. Элплер буларга карай журдь Жаса­ рал ешкайсысын танымайды екен. К е л т тес кагыстырып, шекелерш тушсгпрш амандасты. Кьюкаша таныстыктан сон Асыгат мэн-жайды баяндады. 216

Зауцайыр. Ро - Ka3ip апарып аныктагышты орнатамыз, 6ipeyi телефон сота калса, HOMipi бойынша мекен-жайын тауып алу онай, - деп, ез уйгарымын бщ щрдг - Жур1ндер, сонда баралык, олар кез келген уакытга сол жерге келу! ыктимал. Ау-жайын байыркалап, уш -терт ж т т п карауылга коямыз. Т 1зпн ушымен Нурмираньщ уйш е ж етп. Асыгат б1рден аныктагышты icKe косута Kipicri. Булардьщ алдында гана Гулжан кайдан болса да устайтындарын айтып, урешн ушрген. Шынында да бул б 1рынгай баспанада камалып отыра бермейд1 api тапсы- ратын емтихандары бар. Аспирантураньщ екшнп курсын тэмэмдауда. Урымтал тусын андып, капысын тапса мунын колга Tycyi оп-онай. Ym ж й т п пэтерде, 6ip машинаны eciicrin аузында калдырып, окиганын ауанынан узбей хабардар етш отыруды жуктедь Алда-жалда элдекандай туйткщдер туындап, окига шиелешссе жедел шакыруларын кунттады. Асыгат шыгып бара жатып: - Егер автоматган телефон шалса, уйде аныктагыш турганын б 1рден 6uiefli, - дед1 онай ашылатын кштипанга кынжылып. - Онда 61здщ эрекепипз - далбаса. Мынаньщ дыбысы эдеттепден белек, телефон согушыга ту-ут - ту-ут демей, сынгырлап естшедп Ырак к1м 6Lnefli, эуелпдепдей екен деп уйлершен хабарласуы мумкш. Капырык аптапка шынылтыр айнадай жаркыраган ас- фалыта шымкап барады. Жан-жактарынан сынаптай сыр- гыган машинадагы жумыр бастылар, кеш едеп каптал жур- гендердщ 6spi Жасаралга eTipiK тымырайган каныпезерлер сияктанды. Куллгсшщ iuiiHeбуккен зэндем ш п, зымияндыгы бар тэр1здендь Барлыгы элп энгуд1ктермен сыбайлас, 6ipaK булардан онысын жасыратындай. «Э ттен, ен курымаганда 217 Мб

Эд'глбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 6ipeyiHiH турш танысак кой. Уысымызга туесе уйелмешмен уйпайтын». Э лпнде Асыгат: - Олардьщ адамдарымен сейлесш, мэмшеге келу1м13 ке- рек, - деген. - Ал, кенбесе ше? Айылын жимаса ше? - Алматыда б1зден асып, жолымызды кесе колденен етер 03ipme епш м болмауы тию. Tiirri, кенбей бара жат- са баска жолдарын карастырамыз. вйткенмен, 6ip кайран калдыратыны - бул кыздарга сонша неге кадалып алды? Не керек оларга? Осы жагы ойландырады. - Коргансыз немелердщ элдеб1р нэрселер1 кызыктырган шыгар. М эскеудеп, осындагы уй, саяжай кулкындарына Курт Tycipfli ме? Б1раз уакыт епш м ундемедг1штей эртурл1 жорамал жа- сап, тиянаксыз туспалдардан тайганактай береди Зулап келе жаткан машина заукайыр кшт бегелдг - Ана «бродягалардан» сурап кер етк. - Каладагы жш ушырасар орта шаркы базардьщ 6ip шеттидеп уйлыккан жйтггерд1 Асыгат иепмен нускады, cipa таниды. - Мумкш, солар б 1рдеме бшер. Тез барып, тез кайткан Асыгат екшшпсе орай олардын ештемеден бейхабар екенш айтгы. - Енда мыктылардан - «вышибалдардан» сурастыру ке­ рек. 03flepi тжелей араласпаса да калада кандай окига болып жатыр, бэршен кулагдар. 218

Зау&айыр. Ра чриллер 40-ТАРАУ З К а н а т т а н б1ржола айырылып, отбасына оралганда далага келгендей болды. Кара орманнын алтын дщ геп - эже- nepi, арка суйер аскар тауы - экелерк эулеттщ кут-берекеЫ - шешелерк кулын-тайдай Te6icin ескен - Элмиралары жок- Журтга сумендеген журын кугшктей yiueyi бурсен- бурсен кагып, дангарадай уйде жет1м кещ лдерш жарым- жан журектерше салып элдилейдг Bip жылдьщ ар жак, бер жагында осыншама кымбат адамдарынан айырыламыз деп KiM ойлаган. Зауал шак каншага созылатынын тагы KiM бш сш ? Qfireyip, тул жамылган ушеу тебелерше кара тас тусш , есенпред1 де калды. Эйтсе де Гулмира элдеб1р апталардан сон кайгыны сапырганнан ештеме енбейтшш тусш ш , белш бекем буды. 9 cip ece, осы акыльщды апшып, енсенД1 езген киын уакытта ен арка суйерлер1 Гулжан болды. Булар камыкса, 6ipre торыгып журш токтау ай пы . Булар жыласа, 6ipre eHipen журш бекемджке шакырды. Акыры, бэрш е уакыт емпп, meuieci мен Элмираньщ асын бергеннен ксйiн енселерш ептеп жазгандай калыпка ендг Сол уакытта Аркалыктан кудалар келш, Нурмираны узатып экетп. Канша кат-кабат киыншылык камаласа да, Гулмира карсы турмады. «Б1здер кермеген жар кызыгын осы керсе екен» деген и п тгпекпен Кутты орынына аттандырды. Олар кеткен куш-ак iuii колкылдап, мына жаЬанда жалгыз калгандай ал жыласын. 9з-езш Hrepin, тежей алма- 219

Э дмб« ЫБЫРАЙЫМУЛЫ ды. Жылай 6eprici келед1, жылай 6eprici келедь EciHe кешеп шурайлы шагы оралады. Кекешнде 6api каз-калпынша сай- рап тур. BipaK сонын 6ipi де жок. Ел1 кешкен кара журт, журтта жеттмшкп де, жес1рл1кп де жамылып калган каралы эйел - кара басы. Тек касында бергез Lnin етегшщ жырым- жырымы шыккан кенетоз койлектей кептеп, жаны жырмыш- жырмыш 6ip адам бар. Ол - Гулжан. Оньщ басындагы езше лайык кайгы да буныкшен артык болмаса, еш кем емес. Эйтсе де зишауыр KacipeTTi катере алмай кайкавдап екеуден- екеу калганда, шайкала булыккан жан досыньщ жапасына курбысы аркасын тосты. - Гулмира, жаным, куаныш бар жерде коз жасы да коса журеда. Эрине, терт кез1м1з тугел шуакгы шактар саган да, маган да ыстык. Амал канша, адамды ынтык eTin, 6ip кунпдей болмай коз алдымыздан бул-бул ушты да кетп. BipaK, кунiне мьщ турл1 бэле керсен де, болашакка деген yMirri жогалтпайык. 9n i де шуакты шактын шапагына шо- мыламыз. - Жанарынын жасы моншак-моншак тамып, Гулмираны кушактап бетшен суйдГ Унш шыгармай пырс- пырс туншыга жылаган ол ауыр курсшдь - бткеннщ бэрш е мойынсундык, кендокпм. Енднл Нурмиранын алшактап кеткенш ауырсынып, кимай жы- лаймын да. Эйтеу1р сол, KipniriHe ешкашан муннын тозаны шшбей бакытты болса екен. Осындай жаксылык Ttneyjii тшей тура, imi-бауырым елж1реп барады, Гулжан. Мойынынан тас кып кушактап ап, тагы да енкшдедь Мезгш eni конадан ауган шакта eneyi саябыр тапты. Жабыркау тун бауырынын уйпа-туйпа барагы жунш одан сайын коюлаткандай. 0Mip 6ip сыдыргы калыпта етш жатты. EKeyi Нурмиранын Торгайдагы тойына да барып кайтгы. Одан 6epi де арата 220

жарты жыл т у сш KeTiirri. Кудай буйыртса, Keneci кекгемде дипломдарын алады. С он га мынау енд1р1ст1к-тэж1рибел1к курс. Одан ары карай толыкканды дэрн-ерлер: Гиппократгын антын кабылдайды. Суркей ттрлш. Е ю кабатгы уйде кейде екеуцен екеу елепзетщщ шыгарды. 1лияс келш туратын efli, ол окуды б тр ген н ен кешн М эскеу мемлекетпк медициналык институтынын аспирантурасына туей . Сол жакта дисер- тациясын жазуга Kipicri. Содан кешн-ак тштт, бойкуйездш жайлады. Оньщ уетше Нурмиранын аягы ауырлаганын естш , мазасы эбден кашты. Ж уреп - д1мкэс. Медицинада дэлелденгешндей ш ешесшщ кеп элжуаз тустары кыз балаларына бершед1 екен де, экесш щ эл а з тустары улдарына беш м келедй Мэселен, анасыньщ кору кабшеп томен болса, кызыньщ да сондай эуреш шкпен машакаттануы эбден ыктимал. Нурмира бутан накты мы- сал. Маркум, шешелершщ журепнщ осалдыты айна катеЫз соган ауган. Саулыгын жете тексерген дэр1герлер, оныц б о- сануына узшдькесинн тыйым салган. BipaK, бул уйтарымга кенбедг Гулмира да шыр-пыр ката карсы турган. - Жок, - дед1 ол б1рде мунымен телефонмен сейлес- кешнде, - мен оган келке алмаймын. Урпаксыз, кандай шацырак болмак. Босанамын, ары кетсе жарып алар. Муны ест1ген Гулмиранын аркасынан суп-суык тер бурк erri. Кезше урей елестедк Элмиранын опатка бала- дан ушыраганы юпюлдеп кекейшен ыдырамады. Сонын кеб1н енд1 Нурмира киер ме деген сумпайы да сумакай сауал шетендедь - Онын дурыс кой. - Эрщен орагытып, угыныкты жетюзуге тырысты. - Эйткенмен, денсаулыцты тузеп ап, со ­ дан кешн карастырсандар кайтед1? 221

Эдмбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ - Д1мкэс журек 6ip-eKi жылда 6spi6ip калпына келмейщ, одан да агзанын oni жас кезшде тэуекелге бел байлаган жен. - Баладан бурын маган сен кымбатсьщ. Екеум13де 6ip- 6ipiMi3fleH баска туган бауырдьщ, TinTi, кандас туыстын жокгыгын умытпа. - Оны бт е м ж . Кудай бар болса, енднт туста 6api жадсы болуы THic. Б1здщ шаныракта улдын жоктыгы басымызга онбай таяк боп тимед1 ме? С этш салса, екеум1з ушеу болар- Гулмираньщ амалы таусылды. Ьшнен канша келюпесе де сыртгай: - Жарайды, акыльща салып, салмактап кер. Акылды едщ гой, - дедк Нурмира 6ip байламга токтапты. Кеп узамай оньщ ею кабат екен1н б1пдк Содан 6epi секамал кещлше Kifli Kipin, алавдаумен журдк Ецщп туста жатса-турса соны ойлайтын- ды шыгарды. Кун табандап жылжыган сайын, кежлр мунга кептеле бередь EHceciH де, санасын да салмагы коргасындай уайым жаныштайды келш, жаныштайды келш. Кенет, мимырт м езетпц Ke6eci certain, кеше 6ip cepnuiin калды. Ойламаган жерден Жанатгын досы ¥лан eciicri кагып тур. Yin жылдан астам уакыт кездеспеп ед1, 6ipa3 езгерген. Оны Kepin Гулмира 6ip жагынан куанса, 6ip жагынан сон- дай тунгиык мунга малшынды. EciHe FapinTitcTeH кез жумган куйеу1 оралды. Досыньщ жоктыгы кабыргасына баткандыктан ба Уланнын кабагы пэс, унжыргасы салбыранкы. - Yui жылдай сыргга журд1м. Басына ушршген кайгы- KacipeTri ecTin, 6Lnin жатырмын. - Гулмирага карап, терен курсшдк - Уагында хабарласа алмадым, казанын арты кайырлы болсын. Кудай бэрш щ алдынан жарылкасын, иман- байлыгын 6epciH. 222

Зау&айыр. Ро Eid эйел epiKci3 кездерше жас уш рдк Сосы н yrneyi оты- рып, эж1к-куж1к тш десе шай iurri. Улан Таллиннен оку 6ixipin кайтыпты. 0 л i уйленбеген. С ез арасында Нурмираны сурады. Не керек 6ipa3 отырып, кенщдерше ю р бщ байланган эйелдерд1 серл тш тастады. - Кдйтайын мен. С еш керш, маркум Жанатпен жуздес- кендей болдым, - дед1 Улан. - Ара-тура м у м к ш д т н е карай хабарласарсьщ. -Элбетге. Басын изеп коштасты да, жайлап басып узай бердь 223

Элибек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 41-ТАРАУ J ^ c w r a T сауда-саттык салада да тэж1ри беа мол, сейлей де, тывдай да алатын зердел1 жнтг. Алмагыдагы алпауытгардьщ арасында орыны бар, жудырыгы жуан мен кемекеш кендердщ 6api танитын тарлан. Сондыктан да журил нык, уйгарган нэрсесш аяксытпайтын б1рбеткей. Каскыр ниеттшер каптаган мына заманда арыстан тектес айбатгы сыртганньщ нагыз e3i болмасац, бас суйепнд! итпн итакайына дешн кершеулеп, айдалага тастайды. Кджыр- кайрат, б1реудщ мысын басатын айбынывды ел Kepin ыкпаса, улкен коммерциялык жолга Tycin, ipi-ipi бедекшшкпен ай- налыса алмайсьщ. Жиган-тергешщц санмушздердщ сарбаз- дары келш, кез1нд1 бакырайтып койып какшып ап кетедй Элгшердщ тырнагы 6ip баткан сон, одан кешн езщ-ак соларга ай сайын тэуелдшпцда таньпъш, салык толеп туруга келкесщ . Немесе «бас панана» жарар баска бшеуптердщ колына буйданды устатасын. Бул, сауда устемд1к курган когамньщ барлыгына тэн табигат-ау. Ал, Алматыда аузын айга бшеген 1ргелмргел1 алты топ обырлана оптыга асауда. Жалпы, делдалдык алым-бер1м жуйедеп Tipniicri мемлекет элдекашан уысы- нан шыгарган. MeHuiiK фирмалар, шагын кэсшорындар, акционерлж когамдар, TinTi, ipi корпорациялар, кыл аягы солкшдеп сауданын сонында сумендегендер де екшеттщ курыгынан алысырак журуге кумар. ©йткеш кез келгенш 224

Зауцайыр. Роман-триллер казымырлап тексеретш болсан, былык-шылыкка белшеннен батасын. Сондыкган шамалары жеткенше билйс органынан тыскары eMip суруге ынтык. Егер 6ipeyi тауар беретш боп, Kenecici бэленбай миллиондаган каржы аударып, келкшген шарт бойынша, керсетшген мерз!м шпнде уагда орындалмаса, а к та 6epin алданган мекеме, занды турде сотка арызданып, мемлекет тарапынан кукыктык мэселелерд! айтып жэрдем сурамайды. Ce6e6i, жеп койгандары, iuiin койгандары бар. Одан да элпндей, ездер! «корган» санайтын, ай сайын салык телеп туратын жойытгарын б т м жасап келуге женелтедг Элплер де ештеме тындыра алмаса, Алматыдагы айту- лы алты топтын алдына ж упнедг Олардын iiuinae «бедел» деген! бар. Ол - кэдуесю бурынгы казак хандыгындагы тебе бидщ мшдетш аткаратын агзам. Онын ак деген! - алгыс, кара деген! - каргыс. Шил! нэрселердщ бэр ш ш ешед! д е, кандай корытындыга кел!п ук!м шыгарады, сонысы бултарыссыз орындалады. Онын yxiMiH бузуга епш мнщ куДфеп жетпейд!. Бутан акша 6epin алданган да, тауарды дер кезшде жетк!збеген ай- ыпкер де разы. Eip сезбен айтканда, нарыктыц алдында зан орындары да, ук!мет те ешкандай каукары жок куыс курай. Б!рдеме жасай кояйын д есе 6spi сатылады, шындык та са- тылады. Акшаны кергенде айбыны кайтып, ашуы басылып, кулкыннын алдында дэрменс!зд!к танытады. Сейтш , esinirr де сатылып м эл ш буйым рет!нде саудага тускен!н андай ал- майды. Обыр топ баскалармен карым-катынасты калай жасау- ды, 6ipiHeH-6ipi кайткенде басым тусем!н деп шайнаскан капиталист!к елдерден уйренед!. Э б!лет баскырлар езген! жутып ж!беруге, дуниен! шак-шэлекей eTin монополиялауга 225

ЭлЫбек Ы БЫРАЙЫ МУЛЫ куштар. Туптщ-туб1нде алпауытгар ауылы бесеуге, одан тертеуге KeMip, aifreyip, нарык турганда саньшын кыскаратыны как. BipaK, мулде жойылып кетпейд1, осы жем1рлй! - жем1рлк. АйдаЬардыц басы алтау болды не, тортеу болды не, карынньщ келем1кшпреймей, комагайлыгы бэсендемейдк Бшпк басындагылар озбырлыкты букаранын аты- нан сойлеп, «халкым» деп койып, кой TepiciH жамьшып алдаркатып жасайды. Будар, аярлыкпен ешюмд1 алдап- арбамай, ашыктан-ашык канкуйлылыкка барады. Bip жагынан дурыс та шыгар, шаман жетсе сен де аппауытка айнал. EKeyi де ел устш ен кун керуде. Exeyi де аспаннан аягы салбырап тускендей. Эйткенмен алпауытгар мемлекегпк жем1р топтьщ жабайы, шагын кенлрмеш icnerri. 226

». Роман-триллер 42-ТАРАУ И е ш е кун албарынды боп сабылган кений 6yriH гана дамылдар дэйек тапкандай. Тещ репне ж ю тгер жиналганына кэд1мгщей маркайып, Жасарал канаттанып калды. Бурындары салы суга кеткендей eHceci салбырап, унжыргасы Tycin журетш. Ka3ip зар кушне келген кырандай, койыртпак котиындардьщ карасы KepiHce б г т , жанын жэннаттан шыгармак- Bip ек ш етш , кеше 1лиястарды эуежайдан Kyrin алганда мунша шабылмас та едй Онда мына безбуйректердщ дэл осындай караулыкка дейш баратынын алдын ала топшыла- мады. Еюншщен, iHiciHiH алдында шаруа айтып тым элжуаз, бо с белбеу боп KepiHrici келмеген - эбден кателесттй Акыры, жагдай соган итермеледь Ендй мше, тып-тыныш б т р е сала- | тын нэрсеш ушыктырып, айшалыктай абынган Typi мынау. ¥закты кун бекер сандалыс болды. Каланьщ атмосфе- расын б ш п отыратын барометр! тэр1зд1 алпауыттардын 6ipi орынынан табылсашы? Bspi уагдаласкандай элдеб1р сапарларга кетш-кетш калыпты. Bipeyi осыдан еш-уш кун бурын вскеменге ушыпты, eKeyi ш ет елде жур екен. Калган ушеуш жан баласы бшмейдь Беймэл1м шаруамен беймэл1м жактарга аттанган. BipaK, Алматыда. Уш ж т т кешке дейш уйден шыкпай омалганымен, суык журтетшерден ce3iicri ештеме байкапмады. Тек 6ip-aK 227

ЭлЫбек ЫБЫРАЙЫ МУЛЫ рет элдеюм телефон сокты да, Нурмира узак сейлеспей, каткылдау орамдармен тутканы койды. Содан-ак карсы топтьщ 6ipeyi шамына rain, жуйкесш кажаганын Алмас- тар тусшген. Айткандай-ак, ездер1 атына сыртгай каныга бастаган Гулжан екенш естцц. - Кандай эйел екен, э-э, 63i? - Зыгырданы кайнай, узак кун зарыкканынын азары о т п ме, боктап ж1берщ. - Акшага куныккан бэле шыгар, колыма 6ip туесе акша жепзер ед1м салдакыга! Онын эл1 адаырттыгы басым, балага тэн бул сезше жы- мия караган Жасаралга одан бетер айдынын сыртка салып: - Рас, ею уйгырдын жптпне кэд1м п ак та жепзгенб1з. Bipae Асыгагтын «тогызыншысы» урланды, ештеменщ уштыгын таппадык - жым-жылас. Сол eKi ортада эне- мшемен 6ip ай арапап кеткен сон, «енд1 табылмайдыга» уйгарып койганбыз. - Баптанып отырып, эщтмесш эрщен бастады. - T im i, eKiHmi ай толды. Bip icyHi кара базарга бардык, буйрык дегенге дауа жок, ттз катар койылган маши- наларды аралап жургенде орыстын 6ip жиги сонымыздан жупрш кеп Асыгатка: - Мынау, бауырым, сен емессщ бе? - деп, машина журпзуге кукык бершген куэлидн керсетп. -И э. - Кайдан алдын?! - деп ш у ете калдык. - Анда 6ip жптггер «neci 6i3» деп тогызыншы маркалы жигулид! сатып тур. Сендер касымыздан етш бара жатканда мен куэл1ктеп суретке ущлген ем. Мындагы суретке сен тым катгы уксап кеттщ. Мынаны солардан алдым. - Абдырай сейледк - Кэне, кайсы олар? - Жур1ндер, анда! 228

Ж уп р т -ж у п р ш жетш бардык. Машинаны б1рден тани кетпк. Жайбаракат турган eKi уйгырдын ж нтп секемдещн ме, канын iiuiHe тарта койды. Тарпа бас сап, тырп етазбей уйге алып келдйс. Мойнына шынжыр тагып, eKi кун ит орыны- на устадык. «Сендердщ кулкындарынды курткан а к та гой, мэ, жендер!» деп, аузына еншен 6ip сом , уш сомдыктарды тыктык. Ара-арасындаypric «е т » боп Kerri деп, жылтынкырак «майы» бар елу сомдыкты с у щ т т к . Басында ауыздарын аш- пай карсыласып багып едк катгырак таяк тиген сон жалман кагып кэдуескщей жейтш болды. 03iHiH эцпм есш е вз( рахаттанып кулдт Жасарал да турпайьшау т!рл1кке езу тартпай кала алмады. - Содан жанымыз ашып, шынжырды жшке айырбаста- дык. Калай шеиип алгандарын бш меймЬ, тунде уйыктап жатканымызда босаньш, тайып отырыпты. Е ю кунп керген азабы жетер деп, 6i3 де {здемедк... Кызык окига, 6ipaa 6yriHri т!рл1ктер! мандымайтын сиякты. Yin ж т т анысын андып, табан аудармай осында тунеп шыгатын болды. Тан атканша 6ip сы бы с бш н бесе, ертен кущцзп онда мединституттын корпусына барады. Ойткеш, Нурмираньщ емтиханы. Оны апарып, сырггай бакыламак. ©кетушшер оган эдеттепдей жалгыз екен деп урынса, тура сол жерде устшершен тарпа бас салмак. Асыгатгар злпндей уйгарым жасап эр! байланысты узбеуш тапсырып, уйлерше кайтты. 0 з отбасына жакындаган сайын Жасаралдын aryflipi кашып, онсыз да сансыраган санасы ургш ойлардын етшде калды. «Пэкизат калай карсы алады екен?» Жанына каяу салып, уш кун уй бетш кермегеш аздай, тагы да 6yriH тун жарымында бейшараны сарылтып, зарытый асырып келе жатыр. 229

Эли,6ек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Кеше тушмен солкылдап жылап, солыгын баса алмаган. Bapi жадында, жубайынын ак едш кещлше кылаудай алгау Tyciprici жок. Эйткенмен езш щ басы салындыдай аркырап аккан судын ауанымен ыгып барады. Кайда апарады, кай межеде жагага шыгады - 6ip кудайга болмаса, епшмге беймагулым. Андаусыз жасаган кадамы езепн кыжыртып, акылын апшып азайтып, акымакка айналдыруда. Bipey уппн ж1берген кулл! уакытын, апыл-тапыл баскан улыньщ касында, жантайып жубайыньщ жанында етгазсе, муншама безерлен- ген уй iuiiaiK шыршуга шырмалмас па efli? Карашыктарына деген журепнде титгей сызат болса, кара жер тартсын. ©зеп туырылып, сунка адым узаса, сагынады. Шацырактьщ ымы- расы мен ырысы ymiH канатымен су сепкен карлыгаштай шыжбак боп шыркыраган сэул!м сулуына ce3iM nipiMi таяз- дамайды. Урысса да, жыласа да, ренж ке де барлыгы - баян- ды гумыр кешсек деген ниеттщ аясында. Eciicri ашкан Пэкизаттын тана кездер1 ушкын шаша 6ip жалт етп де, epiHe кайта тпсгеп карамады. Сояудай KipniicrepiH темен салып, капа мен мунньщ далдасында жамау-жамау кенш н бутшдей алмаган куш Tepic айналды. Тым-тырыс. Ботаканы элдекашан уйыктап калыпты. Ансары ауып, кушырлана шскедг Танауды жарып, сут Hci мен жергек жупары сарайын сангыратып ашып ж1бердг Енсес1н езген 6ip батпан иыгынан сыпырылып жерге кулагандай, аяк астынан женщдедг Каиша кенш1 калса да эйел1т е сек п 6ipre салыпты. Ж уреп ж1бш, алпыс ею тамыры ш п журе бердг Бара сап ас уйде журген келшшегшщ аягын кушып иптгш е, мерезд1пне жалбарына KeinipiM сурагысы келдь BipaK, шыжымдай 6ip бэле кежегесшен Kepi тартып, ойлаганын штетпеда. YH-TyHci3 тамак iniuifli. Дастаркандагы дэмнщ 6api катыксыз кара шайдай, тушындыра алмады. Эйел - эйел гана 230

боп м т д е т ш аткарса, ештеменщ сэш мен api ю р м ей тш н ещц гана утынды. Ол да - 6ip, декейлердщ уш ндеп кызметпн де - 6ip. Жарта тэн жарасымдылык бойынан б ш н б е се - жалганды жалпагынан басып ж урсен де бэтуэаз. Шам ceHin, катар жатканда араларынын алшактатанын антарды. Канша бауырына баскысы келсе де, элгшдей энгуд1кпктен кешндэтл жетпедт Былганган карам колын асыл затка созудьщ 63i - кунэИарлык. Дегенмен жаны жараланган жэдшерге 6ip ауыз жылы сез айтпаса, кудайдай ceHin, бар- ша тумырын осыньщ жолына батыштатан м усэд1раньщ 6ip жола тауы шатылмай ма? 0pi еркек емес пе, iciMHeHдэнекус шыкты екен деп теменнпктей 6epyi жарамас. - Пэки... - Канша езш -ея шаптап кайраса да, уншде flipin бар-тын. Жасыктыгын женген Typi. - Не? - М ун мухитына малтыкканнан ба сезш щ ез1 сынык. Эуелпдепдей ашык емес, немеем естшдк - Матан карашы. - Айтуын айтып алса да, «K33ip не дейд1 екен» деп куыстантан. Жок, эйел1 езш е карай аунап туей. Бул да кушагын аша 6epiirri. Кеудесше мандайын суйедк ып- ыстык тамшылар омырауын орып, ертке орады. Ун-тунйз imTeH тынып, жасын жастыкка шыра erin телп жатканын сонда гана бщщ... 231

Эл'ибск Ы БЫРАЙЫМУЛЫ Алматы. Тау к,ыраты Сагат 09.44 ^ 5 ы р т . .. сырт... сырт... Циферблат тынымсыз безектевд. Жуйкесше зыц-зын тиш, алапат соккыдан ми кауашагы кабына туседь Элдеб1р жалмауыз желкесшен т е н т , болар-болмас кал­ ган уакытты саусагын бупп санап тургандай. Тас карангылыктан тьшысы тарылды. Кезш аша алмай 6ip жылт еткен сэулеге мустак боп киналды. Зэрурет наукастан ыстыгы артып, енбеп солкылдаган сэбидей ылкылдады. Кулак шекеандеп тамырлардын тарылып, луп-луп еткеш ап-айкын ангарылды. Анкасы кеуш, шелдегендей канырыгы тутедг Бул, адам айтса TyciHrici3 бэледен кутылуга умтылып тырбанса, кеудесш кара тас баскандай тапжылтпайды. Ары булкынды, 6epi булкынды. Буынынан эл кашып, зыгырданын кайнатты. Ызакорлыгы устал, езш -ез1 жула бастады. Ынырсып барып 6ip жак кабыргасына аунап, алаканымен едецщ таре-таре сокты. Жаны узшерде жантэешм туяк cepnireH малга уксайды. Колы езушен шубырып агып, келкемедей аукымды былапытгаган коймалжын сшекешне бырш-бырш тид1. BipaK оны туспалдайтын туйсж мунда жоктыгы айкын. 0 з жынына e 3i шомылып, доныздык лас кепке енген. 232

Зау&айыр. Роман-триллер Аузын ашып, домбыккан кара кошкыл тш ш болар- болмас козгалтады. TLniM-TUiiMi шыккан ершш дымдагысы келетш сынайлы. Акьш-eciH жогалткан, эйткенмен, Tipuii- лж атаулыга тэн шарттылык: киыншылыкпен арпалысу- да. ТупЫз шынырауга кулап кеткен сиякты. Жер-элем ми батпак. Содан шыга алмай жет1 насыры жерге Kipin, лахатка камалып, тозакты Tipiaefi кешуде. Бутан жанашырлык та- нытар 6ip пенденщ жоктыгы ж эне аян. Кабыргадагы улкен сататтын сыртылы биннктей шыкпыртып, курзщей санасындагы там-тумдаган сэулеш быт-шыт етш кулдей уатуда. Оныц не дабыл екенш д е уга алмайды. Эбш ет 6ip кара жалды бэле кешрегшен жанын сыгымдап алу ушш устш е т е н т келе жаткандай. - Су, су-у, - деп ынырсыды. Бэленбай мезгшден 6epi сезге келу1 де осы. Жылт-жылт етш шыны толы кэусар мелдареп KopiHfli. Кезш ашпаса да сол тунгиыктын шпнен елестеген дунне су болды. Кайранга шыгып калган шортандай жансыз дене кенет, шоршып, еденге келш таре-таре согылады. Э леуетп куш оны токты-торымдай кормей, KOTepin алып аяусыз бырш епазетш сиякты. Ырс-ырс дыбы с шыгарып, таре-таре жерге кулайды... Bip кездерде барып жын бутан баксыдай болтан неме саябыр тауып, кер1ктей кеудеа ырсылдап кетерш п- басылып, жел алып кашкан туц ш кш е желпшдеп турып алды. Аузынан ак Ko6iri атып, кещрдеп корылдай бастады. «Цор... кыр-кыр...» Циферблат онсыз да кыска тумырды есептеп, одан бетер сырт-сырт етуш удетп... Сырт... сырт... 233

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУАЫ 4 4 \"ТАРАУ # Р ^ а з д ь щ кыска да узак таны ci6ipnen, кыланыта саз берщ. Шамалы уакыт мулпген алгщдеп ел1 тыныштык кайта бузылды. Bipeynep арлы-берл1 журе бастады. Ky6ip-Ky6ip сейлеседк Басы зецпген Гулмира кулак Ty6i кунпрлеп, ды- быс атаулыны эзер естидь 1лияска да 6api6ip icnerri, етш прщ ей тш плесе де, миземейдь Коркып, урку ада-куде жогалган. Булай жанын кинаганша, елт1ре салгандары элдекайда жецш тэр1зденд1. Аккула азаптан, тозак отына шыжгырылган сауап. Шырпыдай 6ip быж етесщ де, киын- шылык атаулынын бэрш ен арыласьщ. Арыласьщ да иман- ды, кулык-сумдыгы жок когамга м энгш к турактанасьщ. EciK сыкырлап ашыла бастады. А р жагынан Дайрабайдын каска мандайы жаркырап кершдь Онын ж ш ркенш т ускынынан eKeyi де турпщей жиырылды. Сызданып KipreH ол: - Сен, шык 6epi! - деп, келшшекке пэрменд! иек какты. Айтканын шапшан орындап, бугаудан тез1рек кутылуды кездеген эйел карсылык танытпай, can6ipefiin шесе бердь Дэл1зде коркорды куныга сорган eip-екеу отыр. Сыкпытгары сумырайдай, мэуж1реген мэуюлбастарга карагысы келмедь - Жуынып-шайынып, эз1рлен. Ka3ip РОВД-га барамыз. - Кигг тежелш, атан жш1ктей енкиген неме мунын бетше бажайлай карады. - Андагы кезщнщ iciriH курт. 234

Зау&айыр. Роман-триллер Лэм деместен KeTeyi кеткен кещлмен ваннага ендг 1штен б е к т п , салбыраган куш немкурайлы айнага уншдг Жайнан кагып туратын жамалы, жауыннан кеш нп ащылы батпактьщ бетшдей боп-боз. Кез сурщ щретш с у й ю м д ш п солган гулдей ceMin, жанарынын аясына уялаган юреуке ешн ю л б и т т керсетедг Сэншен ажыраган шашын салалы саусактарымен тузеген болды. EpiHflepi де каймыжыктанып, албыраган рещн жогалткандай. Кораш кейшне кынжылган сулесок калпымен краннын кулагын бурады. Ваннаньщ iniiH шайып, «тола бер сш » деп суды агызып койды. Кейлегш шешш, шпшекке апара бер- генде назары элдеб1р нэрсеге ауды. «Кудайым-ау, шын ба, OTipiK п е?» дегендей абдырап, 6ip орынында катгы да калды. Кенет, шалт кимылдап, колын созды. Жалма-жан алып тындап Kepin ед1, кггещц, ту-у-у-т деген мембрананыц дыбы- сы журепн тайдай тулатгы. «Ш амасы, апиынкештердщ ар- ланы ваннага тусш жатып элдеюммен сейлесш, телефонды со куш осында умытып кеткен го й » деп топшылады. - Ал-ло! Сыцарыньщ тоса-тоса зарыккан унш ecTin, 6ip курсактан шыккан епзш щ алагызган тынысын тындап кемекешне OKciK тыгылды. Кешеден 6epri Tenepimi жас болып саула- ды. Булыгып отырып эзер, кандай куйге ушыраганын айт- ты. 1лияс, Гулжандар туралы там-тумдап маглумат бердг Oiiimi калай телефон согып отырганына келгенде байланыс шорт узш дг hiHiue eciK кагылып, «сейлесш , к ец ш ц жай тапты м а?!» деп, диюдай Дайрабай курюрей айкайлады. ¥рлыгынын устшен тускенше зэреЫ зэр тубш е кетш едп тез 03iH e 3i игере койды. - Enai, кез алдында турган телефонды калай кажетще жаратпайсыц? 235

ЭдЫбск ЫБЫРАЙЫМУЛЫ - Тез1рек басы-кез1нд1 ретке Kejrrip! TenciHin сейлеп, eciicri 6ip дуре етшзш эрмен кетп. Гупмира онын узаганын топшылал, телефонный туткасын KOTepin efli, сым жулгеЫнде - ел1 тыныштык, жана гана калпындагы нэрсе icTeH шыгыпты. Bip курешш, 6ipa3 су жиналган ваннаньщ ернеуше карады. Дегенмен, элпден сон шггей ез1нде кунакылык барын сезшдь Телефонды эдеш койганын багамдады. «Bip д ереп ашылып кала ма, не сейлесед1 екен?» деп, баска параллель телефонная тычдаган шыгар». Онын жорамалы акикатында солай-тын. Кулык-сум- дыкты уйымдастырып журген де Дайрабай. б зш е кажетп бэтуэл1 дэнене еепмеген сон, жуйеден жулгызып тастаган. Сосын, мекиеннщ коразындай кыдиып, келемеждей тш катты. Ваннадан шыккан сон жанын жалдап, 1лиясты эжетханага апарып келд1. Байгус flip-flip етш калтырап, барган курлы шыбын жаны K03iHe KepiHfli. Сыртынан жымыекы жанардьщ сугын кадаган сурейлердщ алдында, жаракаты журегш томен суырса да намыска тырысты. TicTeHin, ciHipiHe ш не тесекке жеткен бетте кулай кетп. Оншап жаткызды да, «кашангы каймыга беремш?» деп ж упрш ас уйге барып, 6ip шыны шай, сэры май жагылган 6ip т ш м нан экелдь Онда кешегщей «аспазшы» Гулжан жур, енге ешюм болмады. - Журегщщ жалгашы, eKiHuii тэулж нэр сызган жоксьщ, - деп, карсыласканына коймай кеудесш KOTeprin элп дэмд1 шттрген. Тагы да тыкактап Дайрабай «бол, болдын» астына алды. Жанына узын бойлы, буйра бас еткендеп сойкан туншде K03i шалган ж т т пайда болыпты. Exeyi катар журш, катар турады. Мына сидан сорлысы кейде Дайрабайга курак ушып, оны 6ip керемет этуер тутатындай- 236

Зауцайыр. Роман-триллер дбден жасанып, таранып дашзге шыкканында ез кезше 63i сенбей калды. Сорайып-сорайып eKi милиционер тур. Дэп 6ip e3i кылмыскердей журеп аткалактай женелдь Biprypni кеюрегшде куаныш ушкыны кыланытып, капел1мде, козгалмай калт токтады. Сейлейш десе тип тацдайына жа- бысып, туткырланып, икемге кенбедь «Ж ур, ж ур!» деп, иытынан эл п буйра бас итергенде барып, анкиган аузын жап- ты. Мойынын сэл бурый, назарын ту сыртындагы эумесерге аударып едк тым еркш, айылын жияр кершбейдк Ана Кы­ зыл жагалы екеу состиып-состиып мына эбш ет аткырларга лэм демейдь Кайта осылардыц ыгына жыгылып, iniKi ойла- рын ерш емеуршдершен танитын сиякты. Жанагы болар- болмас бой кетерген умгг сэу л еа лап сендь Ы мы-жымы 6ip, суркиялыктарына сырык бойламайтын ыскаяк сыркынды- лар екенш сонда барып топшылады. Шыгар ауызда кезш кешегщей кара матамен танып, со- дан кешн барып сыртка алып журдк Машинага м ш пзд! де элдеб1р жактарга суы т тарта женелдк Келшшек езш долы дауылдын ыркымен децгелеген ебелекшн деп ойлады. Ещц б!рде ауасыз элемде тартылыс занынан шыгып кетш ушып журетш элдеб1р нэрсеге уксатты. М ш е-мш е, каз1р, e3i секшд1 epiK-KymiH билеуден калган кангалактын 6ipiMeH соктыгысады да, бэленбай белшекке унтакталады. BipaK елмейдк жаны да бэленбай белшекке белш ш , эрмен карай eMip суредь Эйткенмен, ол e3i ем ес, муныц гумыры алгашкы соктыгыста токтайды. бй ткеш кезге керш бейд1, колга усталмайды. Мынандай суркиялар жаланаш такымына кыл бурау да сала алмайды. Eh, ыпркш. Ауыр курсшдь Tarri киялдын шуагына талыгып барып, eciH жиды. Машина канша ж ургеш бел паз. - «Ханы м», сокыр теке ойыны аякталды. 237

ЭдЫбск ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Он жак жамбасын баса отырган т ш н суга, кезшдеп шуберекп шепгп. Гулмиранын б1рден тынысы кещп, сарайы ашылып сала берда. Кун шуагына малынып, тамылжыган кеше. Жол жиегшдеп тротуармен apbi-6epi кайшапыскан адам, аузы-мурынынан шыккан кел1ктер, зулаган кызылды-жасылды «Вольволар», «М ерседестер» - 6spi бэз баягысынша. Ештемемен шаруасы жок, барлыгы элдеб1р жактарга асыгып барады. Томагасы сыпырылган уябасардай кезшщ курышы канганша сыртка куныга карады. Содан кешн барып ез1мен 6ipre келе жаткан «cepiicrepiHe» назар аударды. Алдыга кос «милиционер» жайгасыпты, eKi жагында Дайрабай мен узынтура. Такымдарындагы «Ж игули» ылпьшдап, «Сей- фуллин» дангылымен темен кулдилап барады. Сапоннын imiH жанга ж1бектей тиер музыка жайлаган. Жанындагылар сыбызгыньщ сазына елтйен эбжьшандай тым-тырыс уйлыгып калыпты. Намазга уйыган шрэдарша бул дуниеш умыткан. Шопырдьщ калай жолдан тайкып кетпей тузу зымгытатынына кайран. Келшшекгщ жадына «Битлс» елен айщанда керермендердщ кейб1реулер1 жылап, талып, езшен-ез1 бода-бода е п л е тш оралды. Оларды дэрйерлер зембшге салып кетерш экетш жатады. Ал, ар-уяттан аггаган шэрменкелер iiu кшмш meuiin ап, сахнага лактырады. Карап отырсан Еуропа музыкасыньщ анайылыкка андаусыз апа- ратын албасты тустары бар. Жан мен тэннщ кытыгына rain, тынысын тарылтып, акпалап адам денесш коздырады. Алабурткан кещпдо алашапкынга Tycipin, сез1мд1 куйындай ушредц сананы улайды, нэпсш щ куштарлыгын коздатады. Сосын, жетек ургандар лэззатка батып, тоят тапкысы келедк Espi содан басталады: жылау-сыктау... Ocipece, рок музыкасынын мундайга Kyaipeti. басым. Ем1рене айкайлап, 238

Зауцайыр. Роман-триллер кушрене ынырсыганнан оздер1 адам айткысыз шапагатка беленедь Содан да шыгар, Kemumiri апиынкеш, коркорга эуес. Коршаган коркаулар козгалактап Kerri. С ейтсе, има- нын камшьшап, дауылпаздарын жарып ж1берердей екшене тарсылдаткан музыка басталыпты. Барлыгы жан калтала- рынан темекшерш суырып, кек тутщгц танауларынан будак- будак атады. - Дантик, - рульдегнл мойынын артына 6ip кырындай бурып, сез бастады, - арызды каз1р жаздырып алганымыз дурыс. Эйтпесе, барган сон эуре, 6ip жаты уакы пы уггырып журерм13. - Иэ. - Дайрабай да бул усынысты макул кердь Ерсшеу кимылдап, басын шулгып-шулгып яабердй 8 з араларында антургандар Дайрабайды «Д антик» д ейть н1н эйел сонда 61лд1. - Онда токтайык. Кызыл «Ж игули» кезден тасалау 6ip калтарыска е н т , Ti3riH тартты. «Милициялар» папктершен кагаз-каламсап шыгарып, Гулмирага усынды. Мына сыкпыттарына карап кудды 6ip зац орындарында ютейтш адам екен деп каласын. Кэдуескщей уеплерш де - форма, белдершде - пистолет. Шрак, оньщ 6api сез!к тудырмас ушш ютелген - кезбояу- шылык. Эйтпесе, нэтшде кумарпаздардын катарындагы жырткыштар. Керек кезшде осылай кшнш ап, шаруаларын онай тындырады. EKeyi де «сержант», будан артык шеннщ кажеп де шамалы. Жандарында ездер1н куэландыратын жасанды кужаттары да бар. Оны органга апарып корсет! п жаткан жок, карапайым халыкты апдаута жарап тур. Кдз1р Гулмираны РОВД-га Kipri3in шыгады. Табалдырыкка дейш булар, ес1ктен ары карай Дайрабайлар жауапты. 239

ЭдмбекЫБЫРАЙЫМУЛЫ Канша тыраштанганымен карама-карсы жазылган арыз- ды зан орыны кабылдамай койды. Гулмира жанын салып туЫщрруге тырысса да, еткендеп инспектор ж т т кенбедп - Бэрш тусшдам, уктым, - дед1 ол таусыла, - сен жанын ашып, «болары - болды, бояуы - сщщ мен» кеппр!ммен карал, айыпкерлерд1 арашалагьщ келедь Ол - дурыс емес, жугенЫз кеткендерд1 желкелеп бас 6LmipyiMi3 керек. Сен «таныс ек, бурыннан кещл косып журупп едак» дел канша эуектеткенщмен, 6i3 оларды кылмыс успнде колга тушрдйс. MeHi токтатканынмен, оператинп топтагы ж тттер д щ кезш байлай алмайсьщ. Оньщ устш е материал тергеушшщ колына етш кетп. Ka3ip бул icneH аудандык прокуратура айналысу- да. Ешкандай жэрдем бере алмайтынын ашыкжелаздй Муны «6i3flepfli танып коймас па екен?» дел, лыпылдаган пышак жузшщ устщ деп кылпылдаган каракшылар да естцп. Инспектор ж т т г щ ce3i к ец ш н котарган эйел бар шындыкгы жайып салуга элденеше окталды да, элденеше ол райынан кайтгы. Кауштенгеш, дэл Kasip буларды устатып бергенмен, Ьшястын басы катерге TirLne ме деп им еть Элдеб1р уркек питал бой KOTepin, кежегесшен Kepi тарпы да койды. Канша байлам жасаганымен, He6ip суркиялыкгы керген уркек кецш еркше ж1бермед1. Еюудай толганыс пен eni оттын ортасында калып, канша жалбарынганымен жу- мысына бекем ж т т я а б т е д ь Амалдын жоктыгынан салы суга кетш, Kepi оралды. Аранын омартасындай апиынкештер куж-куж кайнаган кужырага эуелгщелдей K03i байланып, «сокыр» куйшде жетп. 240

Зау&айыр. Ра 45-ТАРАУ Г у л м и р а унпн азапты кундер Гулжан турмыс курганда басталды. 03 i жалгыз тура алмайтын болтан сон, «Бар- науыл» кеш еандеп yitai тастап, каланын ортасындагы eKi белмел1 пэтерше келш коныстанды. Э р нэрсе маркум Жа- натты есше салып, каяу муннан кезшщ жасын тегш -тегш алады. BipaK адам ит жанды, кеуденнен шыбыньщ шыкпаган сон суйретш п журесщ де кояды екенсщ. Сырты бутш , inii тутш жидщен калпы уайымта малшынып, TipMi3iicriKneH кунелте бердг BipiHeH-6ipi аумайтын сурещлз тэушктер кезекпе-кезек кайталануда. Жумыска барады, сол i3iMeH Kepi кайтады. Tipfliri де эбден уйреншнсп сарынта тускен. Тек соньщ ыртагы жакында бузылгандай болды. Арата айлар салып, ара-тура катынайтын Улан сонгы 6ip келгешнде бул кутпеген пцпмснщ шет1н кылтитты. - Г улмира, - дед1 томсарып отырып, - MeHi ею адам жаксы бшсе, соньщ 6ipi - сенсщ. Ал жалгыз адам бш се, онда да - сенсщ. Бастапкыда немкурайлы тындатан эйел, 6ip с эт елен ете кап, мунын сезше ден койды. - 0Mip;tiH 6ipa3 унгыл-шунгылын керд1к. Жазымыштан асып, сшкайда бара алмайды екенб1з. Бала кезден 6epri до- сым Жанаттан айырылдым. - Ауыр курсшдь С ез1 у з ш с тап- ты. Жан калтасынан темеюсщ шытарып, 6ip талын epiHine 241

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ кыстырды. - Сен жарьщнан кез жаздын. Басын - жас. Бугш болмаса ертен турмыс куратыньщ, 6ip кудайга аян. Олгеннщ артынан елмек жок. Ол ушш cem ешюм cere де алмайды. Жыл уагына дейш артын тостын, асын бердвдер. Ешп турмыска шыксан, маган шык. Бул Гулмиранын уш уйыктаса тусш е ырмейтш нэрсесг Мына сездщ уытынан басы мен-зеч боп, есещтреген калпы сулык калды. «О сы бэттрдщ шыны м а?» дегендей бажайлап ¥ланга зер салып ед1, ол кек ту тц щ куныга жутып, капераз кешпке eHiirri. - Жо-ок. - Кекештешп барып сезш бастады. - Мен кайтара турмыс куру жайын ойланбаппын. Журепме тускен Kaciperri кайгынын 3spi эл1 кайта койган жок. BipaK, 6ip еркекгщ етепнен Ty6i устармын. Эйткенмен, ол еркек сен емес сияктысын... Будан ары карай Улан да кузап дэнеме сурамады, эдетгепдей кэкур-шуюр эцпмелер1 де жарасым таппа- ды. Ж1пт орынынан турып кипод де, сыртка бетгедк Табалдырыкка таянганда артына бурылып, жай гана «сау бол» деда. Гулмира сыпайы басын изеп, босаганьщ аузында кала бердь Кездейсок усыныс кенш н кутпеген жерден дап-дал erri. Акыры шыдамай бул жайтгы Гулжанга бшд1ргенде, ол да капел1мде мандытып дурыс байлам жасай алмады. Е н д т туста eKeyi б1рдей осы мэселенщ тещрепнде бас катыратынды кадетке айналдырды. - Bip жагынан Уландш дурыс та шыгар, - деп бастады 6ipae екеуден-екеу шай iuiin, шушркелесе сыр акгарганда, ол ceHi жаксы бшедо.л Opi, епнаммен шатаскан как-согын еслген жокпыз. Дурыс жйтг сиякты. Бул уэжга Гулмира не дей койсын? Сапырылыскан ойынын eui6ipiHe жш тага алмай, дщкеы курыды. Bip 242

байкаганы, eMipre деген кызыгушылыгы кайта арткандай. Кара тунекп шымылдык ысырылып, томагасын алган уябасардай айналасына сергек назармен ден койды. Осындай сер п ш с п ц самалы луп еткеншде, «Нурмира бо- санды» деген хабар ти дг Сондагы куанышын айтып жетшзу киын. «Элде кайтед1?» деп коркып жур едг Шатгыктан ебш- дебш жылады. EciHe Элмираны алды. Кез алдына эжеЫ, эк еа , uieuieci оралды. Bip тусынан ж уреп ауырды. Деген- мен, Kacipeni 6ipTe-6ipTe куаныштьщ салмагы баса бердг Сейтш, эзер байыз тауып, ертещнде-ак Торгайга ушты. Ол жакта 6ip жумадай аялдап, айдыны тштен тасып кайтты. Кантарбай мен Нурмиралардын юшкентайлары ул екен. Мунын келгенше eKeyi мэз боп, acipece туыт уйшдеп Нурмира айырыкша масаттанды. Э бден сагыныпты, мойы- нынан тас кып кушактап айырылмай 6ipa3 турды. Сосын барып, шешлдетш бетшен суйе бердг Жанарларынан аккан моншак-моншак жас койындарына куйылды. Айырылысу да сондай киыншылыгына шомылдыр- ды. ¥шак жерден кайкан етш кетершгешнде, бетш сызып келш 6ip тушр жас тырс e iin Ti3eciHe тамды. Калган дым- ды сук саусагынын ушымен min алып тастады. Дегенмен, сьщарынын турмыс жайын кез1мен керш, тогайып калды. «Сагынармын. Сагыныштан адам елмес. Нурмирашым жы- ламай, бакытты гумыр кешсе екен» деп корыды. ¥шак Алматыга келш конганда Б т м д е р карсы алды. fler6ipi капмай Гулжан бастырмалатып, Нурмираньщ жай­ ын сурап жатыр. - Bapi жаксы, - дед1 Гулмира жайран кагып. - Саган дугай-дугай сэлем айтты. - Жудемеп пе? 243

Элибек ЫИЫРАЙЫМУЛЫ - Кшпсене азганы байкалады. Кол-аягын бауырына алар- да 6ipa3 киналганы ангарылды. Э л св . Дэржерлер 6ip айга дешн кунде ушне келш турады. - Аман болса екен, кушм! Кшпсентайы калай? - Кап-кара. Колдьщ басындай гана. Гулжан сыкылыктап кулдь - 0Mipi куйеуге тимейпндей журута едп кшпсентай да суйда. - 0з1нде не жаналык? - Улан келш кетшп. Б1з улкен уй мен Нурмира екеущнщ пэтерлер1нд1 аралап шыкканбыз. Сенщ ес1пннен 6ip тушртек кагаз тауып алдык. Осыдан уш кун бурын жазып- ты. MiHe, - деп, кшпсене ак ceMKeciH актарып, тшдей гана шиыршыкталган кагазды бутан устатты. Жалма-жан буктеуш жазды. «Сэлем, Гулмира! Бупннщ езшде осымен ею келд1м, жоксын- Талгарга кетш барамын. Bip-ею кунде хабарласамын. Сэлеммен: Улан. 16.03.90 ж.» деген ею -уш ауыз сезд1 гана окыды да, журеп аунап тускен- дей эсерд1 басынан Kenrri. 0 п дегенше Б т м буларды уйге де алып жетп. Ymeyi шай 1шкен с он, олар балаларына асыгып уйлерше кайтгы. Гулмира конырайып, тагы да жалгыз калды. Канша ойламайын десе де ер ж а з жадында Улан жайлы жайт келбендей бердь Bip турл1 оган аяныш ce3iMi оянды. Сосын жалгыздыктын жырасында жабыккан езш щ же-пмсурей жайына жаны ашыды. «Байкустын сары i3me Tycin, сонынан жургенше де е ю жыл таяныпты. Осы аралыкта кекеш ндепсш мэл1мдеуге батылы жетпей булыкса керек. Калай онын журю-турысынан imKi ойын андай алмадым? BipaK, ол кезде ондайды байыркалай коятын менде сана бол- ды ма? Э бден сырын ез1 «эшкерелемешнше» бул бейбакта 244

Зау5<шыр. Роман-триллер aprbi-6eprire туйш жасайтын т у й с к те калмапты. Рас, от тутету керек. Эйткенмен, ю м ш ц колына буйдасын ceHin тапсырмак? Ондай пигыл б!лд!рген еркектер кеп, бэрш щ бетш кайтарып тастаган. Ал, ¥лан, олардын катарында емес. Оган деген муньщ кею регш де, езш е д е беймагулым ; 6ip ургедек ce3iMHin бой кетергеш мэл1м». Сансырап жатып уйыктап кеткенш де ангармады. Тек бм етйп, сол кешю ойы, б1рьщгай Улан жайлы гана. Тунде j туе кердг ТуЫнде де Улан eKeyi туралы шым-шытырык 6ip бэлелерд1 былыктырды. Алыстан Жанатынын да бейнес1 кезше шалынды. Ол бутан тш катпады. Сотан журен ауы- рып жатып оянды. Сосы н б у гш п кун жума екеш eciHe орал- ды. «Мепптке барып куран окытып, садака береййш н» деп туйда. 245

Эдглбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 46-ТАРАУ (гйлагандары icKe аспаган котиындар тым ашулы- Жыгылган устш е жудырык боп, сол куш бесшде Нурмирага баргандар кырагы сакшыларга тап кеп, еште- ме ешнре алмады. Элплерд! кврген сон сыртынан торуыл- дап, шарасыздыктан бармактарын шайнайды. Акырында дэрмендер1 таусылып, кьщсылама каскырдын тукымындай кынсылап-кынсылап кайтады. Муны есттгенде Дайрабайдын тштен кабагынан кар жауып, ерт сещцргендей ту п кп . Эмбе, анау-мынау емес, Алматыга айпарадай атагы мэл1м Асыгаттьщ 63i, сойдау- ылдай жтттер1 сапка турган. Оларды кшп-жарып кету, булардын колынан келе коятын онай-оспак шаруа емес. Б т м д е су yuiiH де батылдык кажет. Кшараттары жай адам турмак сокырга анык бш нген сон, куйрыкгарын бутына кысып, артынан пысып лакпага ушырады. 0ткенде ана селпенбайдын Талдыкорганнан екенш есгпгеннен кейш, эдеш багытган жанылдыру ушш Уйгентастын атын атаган. Эйтпесе, 0бд1рахманнын ауылы - Унпртас. Солары, енд1 байкаса, эбден дурыс болыпты. Bip жерден титгей кшэрат кетсе, улкен кес1рл1кке соктырары как- Асыгат колына тускёщн аяай коятын ш жумсактардын катарынан табылмайды, кабыргасын cerin, кажырын какырататын кайсар. Сонда да Дайрабай Biflipanim бас 246

етш, кездеген нысанага Kipin-шыккан адамды назардан таса кылмауды катан табыстады. Оны ж1бермес бурын алдымен айбат танытып, Гулжанга телефон соктырды. «У йге аныктагыш койылуы м ум ю н» деп жорамал жасаган. Кешеден хабарласып ед1, айткандай HOMipfli жаза коятын бэл еа сьщгырлай женелдк Ангырттыкка урынганында, 6ipi Kipin-6ipi шыккан коркор кызыктаушылар котанын баса кекгеп, Асыгатгьщ жнтггер1 тепейтш ед1. Сауыскандай сактыгынан ол бэледен кутылды. Аргы жактары турысуга шыдамай каймыкса да, оларга i3-Ty3i беймэл1м болтан сон, ауылдын ipreciHfle куйрыктары кайкайтан дурегей тебетше айбагганып сез сейледГ Гулжанга айткызып 6ip коркытса, Дайрабайдьщ 03i ек!рендеп жэне 6ip кыр к о р с е т . - Bopi6ip ceHi экетем13. Эрьберщ ен кешн Эбд1рахман жогалса да, баска жйтттер курып калтан жок- Э м бе турмеде отырганымен де саган уйленбекпй, уйленетш адамга ол жерде де мурсат бар. TinTi, 6i3 оны кансытып каматып коймаймыз, ертен-ак ортамызга оралады. Сол кезде кекещй козще танытады. - Онсыз да кецшше кыпыл енген бэттрдщ зэре-кутын алды. - Ана жанына ушршген жасауылдарды та- рат! - деп те тепсше акырды. BipaK, мунысыньщ 6api баланьщ ойыны, бос эурешшк екенш багамдаган жайсан жана, баска кулыкка кенгп. Ьшй icTep бел1мшен сапары онгарылмай кайткан, оньщ уст1не мына бэле жолына келденевдеп мандайы тырыскан тазкарадай танкы неме, колындагы жепмареген жэдйерге шуйлiicri. - Ана каншыгына ескерт, жанындагы жендеттерш та- ратсын! - Клшкентай карашыгы ойнакшып, байыз таппады. Суеты сугымен iuiin-жеп, жузшдеп ызбарын аяздай батыра- ды. - Эйтпесе, мунын соны жаксылыкка апармайды. 247

Эдиб'к ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 46-ТАРАУ 'в^йл агандары icKe аспаган котиындар тым ашулы- Жыгылган уст'не жудырык боп, сол куш бесшде Нурмирага баргандар кырагы сакшыларга тап кеп, еште- ме eHflipe алмады. Элплерд! керген сон сыртынан торуыл- дап, шарасыздыктан бармактарын шайнайды. Акырында дэрмендер1 таусылып, кынсылама каскырдын тукымындай кьщсылап-кьщсылап кайтады. Муны естйенде Дайрабайдыц т т т е н кабагынан кар жауып, ерт сещнргендей ту л ки . Эмбе, анау-мынау емес, Алматыга айпарадай атагы мэл1м Асыгаттын 03i, сойдау- ылдай жшттер1 сапка турган. Оларды киш-жарып кету, булардын колынан келе коятын онай-оспак шаруа емес. Б т м д е с у ушш де батылдык кажет. Kinaparrapbi жай адам турмак сокырга анык бш нген сон, куйрьщтарын бутына кысып, артынан пысып лакпага ушырады. бткенде ана селпенбайдын Талдыкорганнан екенш еспгеннен кёйш, эдеш багытган жанылдыру ушш Уйгентастьщ атын атаган. Эйтпесе, Эбд1рахманнын ауылы - Унпртас. Солары, енд1 байкаса, эбден дурыс болыпты. Bip жерден титгей кшэрат кетсе, улкен кеарлшке соктырары как. Асыгат колына тускёцщ аяай коятын Hi жумсактардын катарынан табылмайды, кабыргасын сепп, кажырын какырататын кайсар. Сонда да Дайрабай Бшрэлйн бас 246

Заукайыр. Роман-триллер етш, кездеген нысанага Kipin-шыккан адамды назардан таса кылмауды катан табыстады. Оны ж1бермес бурын алдымен айбат танытып, Гулжанга телефон соктырды. «Уйге аныктагыш койылуы м умкш » деп жорамал жасаган. Кешеден хабарласып ед1, айткандай HOMipfli жаза коятын бэлеЫ сьщгырлай женелдь Ангырттыкка урынганында, 6ipi Kipin-6ipi шыккан коркор кызыктаушылар котанын баса кектеп, Асыгаттьщ xdriTrepi тепейтш едт Сауыскандай сактыгынан ол бэледен кутылды. Аргы жактары турысуга шыдамай каймыкса да, оларга i3-Ty3i беймэл1м болтан сон, ауылдын iprcciHfle куйрыктары кайкайган дурегей тебетше айбатганып сез сейледй Гулжанга айткызып 6ip коркытса, Дайрабайдын 03i еюрендеп жэне 6ip кыр Kopcerri. - Bopi6ip сеш экетем13. Э рьберщ ен кешн Эбд1рахман жогалса да, баска жйтггер курып калган жок. Э м бе турмеде отырганымен де саган уйленбекин, уйленетш адамга ол жерде де мурсат бар. Tiirri, 6i3 оны кансытып каматып коймаймыз, ертен-ак ортамызга оралады. Сол кезде кекецщ KesiHC танытады. - Онсыз да кеципне кыпыл енген бэ'прдщ зэре-кутын алды. - Ана жаньща ушршген жасауылдарды та- рат! - деп те тепсше акырды. EipaK, мунысынын 6api баланын ойыны, б о с эуреш ш к екенш багамдаган жайсан жана, баска кулыкка к в о т . IniKi icTep бшпмшен сапары онгарылмай кайткан, онын уст1не мына бэле жолына келденевдеп мандайы тырыскан тазкарадай танкы неме, колындагы жет1мс1реген жэд1герге шушнет! - Ана каншыгьща ескерт, жанындагы жендетгерш та- ратсын! - Юшкснтай карашыгы ойнакшып, байыз таппады. Суеты сугымен iuiin-жеп, жузш деп ызбарын аяздай батыра- ды. - Эйтпесе, муньщ соны жаксылыкка апармайды. 247