Ыбырайымұлы Ә. Зау қайыр

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУАЫ Онын касында жан пенде болуы тш с емес, жаны аши- тын emKiMiMi3 жок. - Дэненеге тусшбеген дегдар агынан жа- рылды. - Ой, шикш-ай, э-э, жаман катгы панасызсындар... - Жузш жымыскы кулю жайлаган калпы сэл мудардк Аузы- на кайдан тускенш юм бш сш , «экен кайда ieren ед1? » дед! жаксылыктын нышанын танытпай. - Турмеде... Алматы турмесшщ бастыты болтан... - MiHe, м1не. Шындыкка ещй келе жаткан сияктымыз. Бэсе, бас-басьща пэтер кайдан бггкен десек, - суп-сур кейшке eHin, сурлана калды, - халыкты тонатан, коркытып-урюткен сыпайы мемлекепж каракшыньщ кызы екенандер той. Осылай зэрш теки де, белмеде ерсьп-карсылы сендедщ. Бос тенселмейтш T3pi3fli, ой мен болжалы тиянак таппай салкар сауалдьщ жетепнде жургендей. Bip кезде барып: - 0кенн4н досы бар ма? - дед1 шуйлнтп. - Бар. - Кайда icreRai? - Iimci icTep министрлнтнде. Осы сезд1 еспген сон тана сумпайынын бетше кан ж упрдь Леюген куанышын б1рден сыртка аткалактатпай, пзес1н батырган кортансыз екеудщ касында шайкалактады. Тыгырыктан шыгар жол тапты ма, кызыкка кеюрелеп тойтан cayipiicreft дубш е дурюредо. - Казф Нурмирамен хабарласасын. Осылай да осылай, капысын тауып телефон согып турмын. Папамнын жол- дасы... аты ш ед1? - Eip-ак карпып асайтын арыстандай акыра туйицц. - Алмасбек... - Папамнын жолдасы, Алмасбек атамен байланыс, - сезш эрмен карай сабактады. - Барша жагдайды Tycinaipin айт, 248

Зау&айыр. Роман-триллер 6i3fli куткарсын деп катты табыста. Телефоны мынау деп, мына HOMipfli бер: 39-64-72. Айткандайын, - кан туленген кесюнш езгертпей бед1рейе кадалып, с эл бегелдц, - ол адам- мен ж ш хабарласып турушы ма ед1? - Накты бшмед1м... - Бул неменеге кажет болды де­ ген ушкапак ойына дэйекп дэнене таба алмай, дагдара Дайрабайдын сауалдарына жауап кайырды. - Оныц 6ipeyai 1здей коюы киын. - 1м-м... - Меюренген саулыктай ыцыранды. - Жарай- ды, оган онша бас катырудьщ кажет1 шамалы. Егер, «теле­ фоны булай емес баска ед1 гой » десе, «езгерген» деп жау­ ап бересщ. Мен1н уйреткешмнен артык-ауыс сез айтсан, желкещн киямын. Кызыл вдрде кумарпаздардьщ кагандыгы котарыла к о п т . Олар ешкашан 6ip жерде 6ip кун, ары кетсе ею тэул1ктен артык турактамайды. Келш коныстанулары кандай тез бол- са, (з1м-гайым жогалып кетулер1 де сондай аяк асты. О йтепш - 6ipey болмаса 6ipey ызы-кию шудан сез1ктенш журер деген сактыктары. Кудайга uiyKip, жагдайлары жаман емес, Ал- матыда ездерше тэн тогыз ynnepi бар. Бул еш юмш ц кезше туспей, сауык-сайранды кецшен салуга мумкшдпс бередг Кузырындагы туткындардьщ кезш бурынгы эдю бой - ынша танып алып шыкты. Содан жана коныска жеткенше, «су сокыр» куй кепгп. BLneyiTrep ж ш т п 6ip тун ат KenipiH шыгарган торт бвлмел1 уй, жау шапкан сотые даласындай ойран асыр боп, Te6eci ортасына Tycin, азынап калды. Гулмиранын кониин алабуртып, мазасын кашырган нэрсе - 1лиястыц жайы. Он т о е с ш кеулеген iciK шокпардай жасады. Eti ал кызыл ренте е н т , алаулап жанып тур. Томен, тобыгына шейш быттиып, саны ашыган камырдай быржиган. Сэл б у г ш п кабынган аяк, ешкандай козгалыска конбейд1 - шошканыц мойынындай. 282-17 249

ддыбск ы бы раР ымулы Мына уй кешегтден де улкен, дангыраган бес белме. ЖиЬаздары да жутынып, карамасына коймай мен мундалайды. Нэумез немелер жем жеп уйренген малдай, карацгы- лыкты жамылып, жинала бастады. Сшмтнстердщ суре- neTrepi суйюмЫз-ак: 6ipi шашын алу-далу ж1берсе, 6ipi тебесш е айбалтага уксас айдар койган, Kaftcbi6ipi басын устарамен жылтыратып алып, тура шуйдесше 6ip шеюмш калдырыпты. Онысыныц узындыгы карыстай. Элпсж эспеттеп, резенкемен тубш туймшггеп тастаган. Бэйгеге косылатын аттын кекшндей ед1рейедк Kmnaepi де сан алу- ан. Жын ойнак басталып кетп. Сайтандар с э щ а т сал- мас бурын Гулмираны дедек кактырып кешеге апарып, Бщрэлшер Дайрабайдын тапсырмасын орындаткан. Кайтып кеп, iuiKe Kipin кезш шешкенде - киямпурыс, тентек топты кердь 0ткен тундепден 6yriHri 6errepi TinTi жаман, журеп жарылса да ылыккан ыбылыстардын ортасында тунемеуге SAflici жок. Y ргедек сез1М1 алып кашып, KOii бакырайып, Lnrepi жаскана атгады. Кьщсылаган, айкайлаган, бакырган- шакырган эцгудж дауыстар. Bapi гайыптан тайып жан б т п , керден турган аруактардай - тыр жаланаш. Дегенмен ускындарына бойы уйренш, жуз1 кешегщей ертене жанбады. Арапарынан асыгыс Гулжанды йздедь Ол залдагы калыннын ортасында екен, cuieci ката тыркылдап купель Гулмира тез жанарын тайдыра койды. 0 з е п аяздай шытынап, борандай улыды. Уэсуэл1, азгырынды сезге epin, кайран курбысынын кор болганына журеп жырым-жырымы шыгып жыртылды. 250

47-ТАРАУ Ж...JF|p^YHP1K уакыт кашагандаи куры к салдырмаи арага тэты 6ip жарты жылды тастады. Осы мезет пендесше кеп шеннмдерд! кабылдатып, 6ipa3 уйгарымды езгергп. Солардьщ 6ipi Гулмира мен ¥лан efli. EKeyi е н д т калган гумырда кол устасып катар журуге уагдаласты. Сейтш , кос тагдыр 6ip шанырактьщ астында, 6ip арнада туш сть Улан бурый байкамапты, байкаса да ден коймаганы ма, болме толы Жанаттын cypeTi екен. Бастапкы кезде сонын бакшасына урлана кол салгандай, тым ыцгайсыз хал- ге ушырады. Осындай куй кешш турып, Гулмирамен 6ip тесекте жату ауыр сокты. BipaK, шаригат жолында да 6ip жылдан кейiн жес ip эйелге турмыс куруга улыксат б е р т е т ш eciHe оралып, ез-езш тиыштандырды. Opi осындай секамал халде журш, келшшектщ кенш нде xifli барын ангарды. Ол беймазасыздык муныкшен элде- кайда терен, элдекайда ауыр едт в зш щ пендеш ш к елп ет- кен сез1м1н1н ыркынан шыга алмай, топанньщ толкынымен кеткенже Жанатка деген мубэрак ары жанын кыстап, буын- дыратын тэр1здь - Сен тым жудеусщ, - деп бастады сезд1 диванда отырган Улан, шашын тарап турган эйелше карап. - Ол, эа р есе, бурымывды таркатып ж1берсец катты байкалады. - Саган м е т ц шашым унамай ма? - Неге олай дейсщ? Кдйта осы кем1рдей кара шашын ен алгаш сешмен жуздескен адамнын кезше Tycin, кеюрепнен 251

Элмбек Ы БЫРАЙЫ МУЛЫ жанын суырып алады. Тек айтайын дегешм, шашын таркатылып арканды жапса, эсте нэзйс кершедц екенсщ. - Онда, келен жолы сенщ алдында шашымды тарамай- мын. - Жо-жок, суш ки эйелдщ барлык кылыгын назарьщнан таса еткщ келмейдй Кдйта осы бейнен эсерлй Маган у найды. - Рахмет. BipaK OMipfli Kepiicri келшшеюпн касыцда болгандыгынмен елшеме. - Сен бул жалганды багаламайсын ба? - Бшмеймш... - Эйел мойынын кисайткан калпы ша­ шын ею карыстай epin кеп, сол жак омырауына Tycipin, креслога жайгасты да, куйеуше караган калпы шаруа- сын жалгастырды. - С ощ ы жылдарда шекпрген жапасы журепмш эбден шайлыктырды. - Ол сондай 6ip Kecipni кезендер шыгар. Мен ceHi бакытгы етуге тырысамын. Эйел мына сезге мейпрлене жымиды. Bip уак мейманасы тасыган кепке ендд. - Сен - сулусыц. - Улан ойын эрмен сабактады. - Акылга салса суду кыздар, езш щ сымбатгы эрш болашагы улпн утымды пайдаланады. - Сонда, бетш щ мерш куйеуше езга iurripe ме? - Жок- Сол сулулыкка сай кылык корсете бшедй - Оны коретш к уйеувде коз болса? - Сен сокырга тиюге умтылма. - Ешюм ондай саппасты каламас. BipaK, алгашкы албырт, алып кашпа акылына ешкандай кедерп аужал бола алмай- ды. - Орынынан лып е т т турып, ас уйдеп «кайнадым» деп сарнай женелген ш эупмнщ астын emipyre бетгедь Барды да тез оралды. Сосын epiHin касына отырды. 252

Зауцайыр. Роман-триллер - Сен кудайшылыкка сенесщ б е ? - Улан ацпмеш баска арнага бурды. - Сенемш. O cipece сонгы кезде. - Дши наным дурыс. Мусылмандар c y p e n i онша уната коймаган. - Оны неге айтгьщ? - Гулмира Уланга жалт карады. - Анау, маркумньщ бейнесш алып тастайык. - Сен не, аруактан кызгана бастадын ба? - Жо-жок. Ол менщ досы м гой, 6i3re б1ртурл1 карал турган тэрйда. - Абдырай тш катты. - Екеушз де онын ал- дында юнаш сияктымыз... - Олай десен дурью. Мен оны мэвдт суйемш... EKeyi б1рдей курсшдь Эйел суййгпнмен катар журген кунш ансап, ж ш т сонгы сездщ 03i уш ш ауырлыгынан курсшгендей. - Мен сенен шаригатка коз карасынды сураганым да сол. EHfliri туста екеум1з ерл1-байлымыз, маркумды мазаламай-ак кояйык. Гулмира орынынан турегелд1 де кабыргадагы, теледи- дардын устш деп, серванттьщ cepeciндeri суреттерд1 жинап, суырманын 6ipiHe тастай салды. - Сен ренжш калдын ба, жаным? - Улан касына тая- нып, ту сыртынан кушактап, бетшен суйдь - Э льак екеум13 у й р еш ст кетем1з. Юшкентайымыз болганда TinTi ол туралы умытарсьщ. Келшшек мешрлене купдк 0Hi Kipin, жаймашуактанган 0мipлepiн т т р е щ й р ш , тагы да суы к хабар бурк ете калды. Ленинградтагы на- гашы эжелер1 дуниеден озыпты. Гулмиранын турмыска шыкканын, Нурмиранын босанганын естю енде катты куанып efli, жарыктык. Сыртта ж урсе де ол KiciHi Гулмира улкен арка суйер адамы тутатын. Ендн мше... 253

ддыбск ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Торгайга телефон шалып, акылдасты. Ол жактан Кадтарбай мен экеа Ленинградка ушатын болды. Бул exeyi Алматыдан ушакка мшбек. Зибаш эжелерш де кара жердщ койынына тапсырып кайтты. Сол жакта жетюш етю зд1де, yftfli жауып кершшерге тапсырып, Kepi оралды. Содан 6epi Гулмираны 6iprypai бойкуйездк жайлады. Кудай жараткан ашык мшезшен ай- ырылып, ецсесш жазбай шш салбырады. Бастапкы кезде казаньщ каЫретшен бе деп топшылаган Улан онын жарк erin серпш гент кермедг Кдншама кониин аулап, барын сал- са да, 6opi нэтижеаз аякталды. Апталар eTin, айлар жылжыды. Ещй оган Улан шамдана бастады. Bip кездеп кумарта жаксы керген сез1м1 саркылып, тартыльш бара жаткандай. Ептеп арак йнущ шыгарды. Конырауды Kemirin кагатын болды. Келе какгыгатынды эдетке айналдырды. Бугш де сейтп. - Сен мен1 жаксы кермепсщ, аяушылыкпен гана турмыска шыккан сыцайлысьщ. - Улан, сабырга келий. Менщ Kafi6ip шекем кызып жур? Эйел, еркектен жылу мен камкорлык !здейдь Сол мешрбандыкты сен1н журегщнен табамын деп, езщмен кол устасуга бейшднс танытгым гой. Мен эбден кааретгщ камытынан ергашты болтан адаммын, сынык кеншмд! жамауга шыдамын жетпед1 ме? Жаралы журек ею-уш жыл- сыз, гул жармас. Улан апайып карап турды да, сенделе басьш жатын белмеге eTin Kerri. Б1раздан кешн сонынан KipreHкелшшеп, оньщ корылдап уйыктап жатканын кердг KyniMci арак пен темею Hci мурынына жегп. Осыдан 6ip-eKi куннен кешн Гулмира жумыстан келе жатып, троллейбуста басы айналып, кулап кала жаздады. Жанындагы егде орыс эйел1 болмаганда, еденге былш ете 254

Зау&айыр. Роман-триллер тусер ед1. Буынынан айырылып, сыргып жыгыла бергеншде муны капел1мде суйеп улгердй С осын: - Мына келшшек нашарлап калды. Ci3, орын босатпас па екеншз? - дедь Онсыз да бар жайды сыртгай кергендер евзге келмедй Шамалы уакыттан сон кйыкене жешлдендй Осыдан сон байыпка салып, аргы-бергпп екшедй Бэрш жаксылыкка жорыган. Bip жагынан ж уреп луп етш куаныш ce3iMi ж упрш втсе, eKiHuii жагынан урейдщ эпжыланы айыр т ш н сумандаггы. Ертешнде жумысына барып каралып ед1, таные дэршер эйел куле тш катгы. - Ещц жет1 айдьщ ар жак, бер жагында шшдехана жасайсын. Сонда меш умытып кетпе. - Ж о-ок, нес1не умытайын. Рахмет, жаксы лепеащ зге, - деп, Гулмира шыгып Keni. Сосы н уйге жеткенше асыкты. Жаналыгын тез1рек куйеуше айтпак. 0 п е н -а й , бул алып- ушып жеткеншде 1здеген адамы орынынан табылмады. Эне- MiHe кеп калады деп, ке н ш аландап, ктеген шаруасы енбедй Ештеме тындырмаса да куйбен-куйбен журюпен т унп 11-ге жетп. Уланнын табесi кер1нер емес. «Шаруам бар» деп те айтпап efli. Bip кезде селк етюзш , мылкау конырау сарнай женелдй Атып турып eciioce жупрдй Табалдырыктан куйеушен бурын арактын nci 6ipiHnii iniKe ендк Муны Kepin масан калыптагы ол, 6eTi келдей боп ыржиды. - MeHi ойладын ба? - Иэ. «Кайда жур екен?» деп ойладым. - Жок, сен меш каперще де алмаган шыгарсын. Сол 6ip асыл арманынды кеудене б е а к кып белеп, кызыкты шагьща е л т п отырган шыгарсын, aha-ha-ha! - Y aai басына KOTepin каркылдай кулд1. - Э деш сенщ уы з сэт1нд! бузгым келмей, бегелд1м. 255

дд'тбск ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Гулмиранын евд кубылып, ашан жуз1 курештп. Баганадан 6epri айтпак боп асыккан куанышты жаналыгы жайлы, е в д , ■пс жаргысы келмедй - ¥лан, кел шеинщцрейш. - Пальтосын иыгынан сы- пырып ап, к т м шпшке шдй Малакайын ол 03i жогарыга койды. - KniMiHfli ауыстыр. Тамак та, шай да дайын. Kyfieyi тук те ест1мегендей inncepire ете бердй Келшшек ас белмесше беттедй Exeyi аукатты кецш йз inrri. Гулмиранын кекейшен жанагы ауыр сездщ салмагы кетер емес. «Жайымды бес саусагындай бшед1 гой. Неге менщ азалы жанымды унгуырлай 6epefli? Етепнен айырылмай жабыскан мен бе екем? «Жанаттьщ д осы , 6ipey басымды курметгесе осы курметгер» деп ойлап, уйгарым жасауга бул сез1мен де, iciMeH де мэжбурлемед1 м е?» - Тагы да и м турапы ойлап кегли? Ойел селк етш, тез есш жиып алды. - Екеум1з туралы. Сонгы кезде сен неге булай езгергенще кайранмын. - Мен не болыппын? Эйел ундемедй бйткеш ¥лан бутан ж и р еш п т жанарыньщ киыгын тецкердь Сосын, тш н щ ушына ушршгенш айткысы келмей ipiicri. - Жаман катты екеум1здщ жайымызды ойлап отырган шыгарсын? - Алдындагы табагын ысырып тастады да, дастаркан басьшан турегеле бердй - 0л се де ceHi б!ржола окытып кеткен екен. Гулмира жалт парады. Ыстык жастын кезшен ыршып тускенш де байкамады. Сол туш eKeyi eKi белек уйыктады. 256

48-ТАРАУ ^ 5 екемал калпы Lnrepi жаскана аттады. Кынсылаган, айкайлатан, бакыртан-шакырган энгуд'к дауыстар. 0M 6eci заукайыр жан б т п , керден туртан аруактардай - лыпасыз. Тез-тез басып 1лияс жаткан туш а белмеге асыкты. Ке- нет, жол-женекей ашык туртан есйстщ аргы жагынан таныс бйреуцщ бейнеЫ кезше оттай басылды. Назарын тсктегенде б1рден бщ щ - CepiK. Шойын креслога шандып тастапты, ана- дан жаца тугандай. Басы 6ip жак иыгына карай кулап, темен салбыраган. Аузынан ак Ke6iri буркырап, с те к е ш жаланаш карынын жалтыратып ж1берген. Бетт тыржындап козталады, элденелерд1 айтып сейлейпндей... Кезш щ карашыгы токтамай, шарасынан атып кетердей шыр кебелек айналып, алак-жулак етедь Мурты е д р е й т , у жеп елш бара жаткан тышканньщ езуш деп жыбыр-жыбыр кылын елестетедк.. Онсыз да эбден зэрезап болтан эйелдщ тебе куйкасы шымырлады. «Осылар 1лияска урынып, шуркан шыгармаса жарады» деген ек1уцай урейдщ жетепмен ыпыл-жыпыл жупре басты. Зэтте бейшара жолдасын орынынан тауып, аптыккан ж уреп саябырлагандай. Сонда да жанагы сурет, онайшылыкпен естен кете кояр KepiHic емес. 0з-езш е келе алмай, басы зецпдь Bip кезде CepiK те осы уш рдеп апиынкештердщ талайын «инеге отыргызып» едт Нашакорлардын катары кебейгешне. 257

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ кумарпаздардьщ ездер1 капы куанады. 0p i, элпндей жана адамнын кеюрелеген буларды лэззатка кенелтер тустары да бар, сондыктан да кутптар «Конактардын» курыган ындынын жабуга кызметшшер1 м1ндетп. 0cip ece олар уыстарына байлардьщ, улкен бастыктардын балапарын туаргещ п калайды. 0йткеш, кеп мэселе солардын колымен от кесеу аркылы шешшп те калады. Оньщ мэшей бардын аты - бар, булардын калтасындагы каржыга салмак салмай, езшщ курыган кул- кыны упин кеп жагдайда элплердщ айтуымен уйшен акша экелш турады. Б1рдеме бола калса, зан орынына солар аркылы тойтарыс бергенге де жаксы. Кара пигылды кекейлерше мыктап туйген мэттакам eKi-уш ж т т машинага MiHin, кеше кезедй Кол кетерш, таксидщ зары еткен б1рл1-жарым адамнын касына токгай калады. Онда да жас-кэргсше карайды, кереп - жастар. Кайда апар десе де келюе кетедй «М ен Ka3ip жолдан тусетш ед1м » деп, арттагы екеудщ 6ipeyi шетке отырады. Асыккан жолаушы оган мэн бере ме, ортага жайгаса салады. Былай шыга бере eKeyi eKi жагынан пистолетгщ унгысын Tipeitni. Жасыту ymiH жанына батыра бес-алты рет туйгшеп, урып та ж1бередй «Айтканымызды ютемесен - елт1ремйз» деп, тепеше акырып, сагын сындырып, керек жагына тартады. ©деттегщей, мекендерше таянганда кезш байлап, ештемеш керсетпей экеледй 0келед1 де жудырыкпен туймштеп, креслога танады. Кол-аягы маталган сон зэрл1 суйыктын мелшерш кеп етш ж1бередй Bip-eKi кун eciHeH тандырып устаса бггш жатыр, бас бшген асаудай кешпгш, езшен- e3i «шырыкты» топтан шыга алмай калады. ©йткеш адам агзасы жаманшылыкты тез кабылдап, тез мойынсунады. Bip жумадан кешн еркше ж1берсе де, ордалы жыландай ордасын 258

Зауцайыр. Роман-триллер табады. Cepiicrep сейтш , ит ататын орыстардай адамдарды талай аулап едк Бул - 6ip гана жолы, алуан-алуан айласын тапкан. Анау апиынкештердщ бассалы - «пагонды» бш еуптщ кушагындаты кара шашты оры с кызыньщ ж и т а д е осын- да. Ныспысы - Федор, эуел! Ирина eneyi эне-мше онаша от тутеткел! журген. Ол кез тым шуакты-тын. Жаздын ай коргалаган туншде кол устасып кыдырган - 6ip KepiM. EKeyi салтанатгы да суйк1мд1 шакты калай кисын, сол туш д е рия- сыз сыр актарысып келе жатты. А дам аягы сирек, ну тогайга бойлап енгендерш байкамады. Байкаса да мэн бермедь Ке- нет, агаштардын арасынан бес-алты Kici атырылып шыгып, каумалай алды. Ай-шай жок жабыла кетш, сейш курган екеуш ун шыгаруга шамасын жетюзбей жэукемдеп тастады. Ауыздарын 6iTen, кездерш танып калтарыстагы машинага с алды. Тун карангы, тогайдыц ортасы одан да коюлау, ешюм бшмедк «Y p жаналарды» экелд1 де, ынсапсыз ашылган аранга тыгын жасады. Ka3ip Ирина Федорга, Федор Иринага кептщ 6ipi секйщ . Bip кездеп араларындагы шынайы махаб- бат, мааднр сез1м атымен умытылган. Кыз - ар-уяттан ада, KepiHreHHiHаяк лауы. Ж ш т - «жауыр мен жауыр касынысып табысатын» журынга, текыз тугырга айналды. Екеу1нщ обапына Эбд1рахмандар калды. Тек кана бупар емес талай ашык ауыздарды саудалап, ше- телге е т ю з т те жйбердк Эуелгще ту р и ста фирмалар аркылы Туркия, Пэкютан, Ущц, Тай, Малай елдерше апарып, азын- аулак жумыс ютетш, алгашкы кезде комакты олжамен оралткызды. Keaeci жолы олардьщ ездер1 кулык танытып, тагы да акша табуга ыкылас биццрдь Демш ш ш е тартып, осы 259

д дм б» ЫБЫРАЙЫМУЛЫ шакты канкуйлылар да асыга к у т у т еда. КумэнЫз бэтсрлер булардьщ ордалы жылан сиякты 6iTicin жататын, элемд! жаулаган суркиялар ударшен екенш кайдан 6LnciH. Екшпп кайыра баргандардын Ke6ici кайтпай калатыны сондыктан да занды-тын. Соныра, араны айлар аралаганда барып газет- терде i3fley салган кулактандырулар журда. 0з1м бтем дж пен эке-ш еш ет тындамай безм ен кеткен бойжеткендер, сол жакта 6ip жола апиынкештердщ ашына- сына айналып кала бердг fQiaip соры кайнаган сол бейшара- лар кайдан турып, кайдан келгенш де умытып кеткен. Е н д т туста элгшерге бауыр да, бала да кажет емес. ©йткеш, оны ойлайтын туйсжгщ бэрш тажалды заЬар уландырып, шайып 6iTipreH. BipaK, Kici тагдырымен ойнагандар да онбады. Азды-кепп дуние жинап, барлыктын аркасында жыргаганымен, байлыгы баянды болмады. Ол уактарда Серж ешртюбедекшшкпен айналысып, пайдага белшеден мелдектеуд1 кездегешмен, нашакорлыктьщ ноктасын киемш деп ойлады ма?.. Ещй 6ipre турып, 6ipre журген жолдастары Дайрабайларга да кажет емес. Бул —баска адам. Адам емес-ау, кубыжык. Жол айырыгы оларды екйге белдь Cepiicri кажетсшш 1здесе, «па- гондылар» 1здейдь Алда-жалда босанып шыкса, касынан келенкеандей 6ip eni ажырамай журген Эбд1рахманга да керексЬ. 0Mip муны, ол eMipfli мазак кылгандай бетш тыржын- тыржыц етюздь.. 260

Зауцайыр. Ра t-триллер 49-ТАРАУ К у ц п р т кундер 6ipiHeH сон 6ipi суйретш ш етш жатты. Баягыдагы Уланнын e6eicrereHi эш ешн болды да калды. Неге жанып ешкен елее сиякты, оны н ce3ind тез ара- да суынганын Гулмира TyciHe алмай элденеше рет басын катырды. Рас, е з т щ жасаган шеипмше жаны кыстыгып, аруактьщ алдында кунаЬардай б е з м е н жер баскан. Ш ет жа- гасын Уланга да ангартты. Кам кенш бейшараньщ кансокты xaniH ары карай жаксартып экету сонын е зш щ колында efli гой. «О т тутетеш к» деп усы ны с жасаганда, осындай ыцгай- сыздыктын кесе келденендейтшш бш мед1 ме екен? Bumi. Соны алдын ала туспалдай байыптагандыктан д а Гулмира Ti3riHiH устатпай, узак уакыт эр килы тыгырыкка TipereH ой камалына камалды. Акыры, эйелдйс эл а зд ж ж енш тынды. Bip кезг1 каралы да, назалы да жет1мш шгш ен кутыламын ба деп пайымдап едк керш нш е, Караспан тауынын кара та- сын иыгына артыпты. Коз жасым кургай ма деп едк.. Уайымы удеген сайын курсагы да томпайып б ш н е бердь Соры сопак астай кайнаганда санасын сэт сайын урей де биледк Баягы жалгыз журш жудегеш жудеген бе, ка'йр TinTi Tipi аруакка айналгандай. 0Mipre канша лагнет айтса да, еле калу киын. He6ip сур кия сурактар иектеп, узакты кунге жалгызсыратпайды. Бастапкыда Улан маган сейлесе екен, б1рдеме айтса екен деп дэме ететш. Енднт туста онын бар- жогы да 6api6ip. 261

ЭдЫбск ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Ол кызмет ететш республикалык есептеу орталыгында жумыс кеп пе, сонгы уакытга жш тунделетш келепщй шыгарды. Гулмира оган да мэн бермеуге тырысты. Тек «TiniMeH пстелеп, адам жанын кажамаса» деп -плещи. Конырау шарылдады. Гулмира « и м ? » деп сурамастан eciicri аша салды. Табалдырыктан ш ке атгамай жатып, ¥ланныц дауысы катан шыкты. - Эуел! к1м екен!н бипп алмай, неге eciKri ашасын? - Кабагы да юржищю. - Сен екешщй б ш п турмын гой, - дед! абдырай, «аяк астынан не жазып калдым?» деген сауалга бой урып. - Мен келсем, ез1мнщ кигпм бар, сонымен ашып KipeMiH. - Сонда не айтпакшысын? - Б1реумен телефон аркылы уагда байласкансын гой, сол екен деп eciKTi... - Кара бет! - Не дедвд? - Не ecTiceH, сол! - Одан ары онымен тэжжелесуге заукы сокпай, ашуына кыстыгып, бурылып журе берген. Кенет, иыгынан элеуетп кол тартып алды да, жагынан шапалакпен жонып етп . Кезшщ алды жарк ете кап, мурттай ушты. Ас уйд1н босагасына 6ip жак 6yftipiMeH барып согылды. - Онбаган, мен сен1н куйеущмш! Окпанын толмай журсе, ашылган аранына болсын... - Баркырай айкайлап, жудырыгын туйе бутан тап-тап берд1 де, капшылдаган бет1 iniKepri белмеге етш Kerri. Жапа rnerin букш д ен еа де, жаны да салдыраган эйел орьшынан салбырай кетер1лд!. Inrreri камырыгы бу- нап, туншыга жылады. Аккула азапка aKipenue оранды. Ыкьшасты ынтымактастыкта кун кешу ymiH, не жасаса рауа екенш б1пмей капылды. 262

Заукайыр. Роман-триллер Уакыт озган сайын келшшек туйыктала бердк туйыктала бердь Kyfieyi « м е т суймейсж, басканы гана ойлайсьщ» деп, жок легенде жумасына 6ip рет жудырык жумсайтынды эдетке айналдырды. Bipeyre, ayeni Гулжанга бул жайында бщщруге ьщгайсызданды. Сол туста Нурмираньщ да турмысы мэз емес1н телефон аркылы сойлескенде эц пм е элпетшен топ- шылады. Кантарбай бурын эйел шыгарган екен. Онда кызы кеттпт1. Осыны есту Гулмирага улкен соккы боп тидк «Багымыз ашылмаган сорлылар екенб1з-ау» деп, сонда 6ip KOKiperi каре айырылып жылады. Содан 6epi кезше торта, санасына шырга байланып, жатса-турса не 6ip каумалаган капас кайгыныц камауында калды. Тагы да тылсымымен туншыкгырган тун кушагы каланы капсырып алган. Эдеттепдей уйде 03i жалгыз. ByriH жаны гана ауырып коймай, курсагы 6ypin экетш барады. Басыла- тын шыгар деп туе ауганнан 6epi Kyrin efli, болмады. Бурын онашаланганды калайтын Tapi3fli efli, ендо жалгыздыгынан урейлендг «Тез1рек Улан келсе екен» деп тш едг BipaK оньщ Te6eci жуык арада керш етш сынай байкалмайды. Сосын, лажы таусылгандыктан колы телефонга жупрдо. Коп узамай- ак жедел жэрдем жетп. Эбден жаны киналып, рещ кашкан эйелд1 олар 6ip с эт те мунда калдырмайтындарын мэл1мдеп, дэруханага алды да женелдг Кетержде Уланга тшдей хат жазуды да умытпады. Ауруханага барысымен-ак бул кыстыгудьщ толгак екеш аныкталды. Мерз1мжен бурын басталган жайттьщ секамал кещлге кудйс уялатканымен, жет1 айлык баланьщ да адам бо- лып кететжж бшгещцктен 6ip турл1 езж сабырга жeндipдi. Мандайынан Tepi буршак-буршак агып, киналып жатып маркум Элмираны ойлады. «Каргам-ай, касында бэр1мп 6ip кора боп журш, айырылып калдык-ау» деп, куреже торыкты. 263

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫMYЛЫ Мунын жайын бакылап, кадаталаушы дэрйер медбике- ге наукасты туыт белмесше апаруды тапсырды. Ынше-ак, жацагы айтылган орындалып, бул арнайы столдын устшен 6ip-aK шыкты. Касында айналшыктап, элдеб1р нэрселерд1 туртпектеген бикеге жэутендей назар салды. - Эб1рж1мещз, 6spi жаксы болады, - дед1 булд1рлнндей кыз мунын беймазданганын андагандай, - эмбе озвдз flapirepci3... - Бутан карал жымиып кулш койды. Осы создщ 03i 6ipa3 куат берген тэр!здендт «Нурмирам да менщ кш-кйлкентай бол, тун п кезепнде остш журдьау» дел ойлады inii-бауыры езше. - Рахмет, айтканьщ келсш. - Тунгыш нэресте дел корку кате. - Коркып жаткан жокпын, сонда да аланнын бары рас. - Ол барлык эйелде болады. - Сен оны кайдан бш есщ ? - Кунде K©pin журмш гой. - Сатан 6ip ©TiHiuiiM бар. 0 з каракет1мен куйбецдеген ол богелш, назарын ауыр аяк келшшекке токтатты. - Айтыныз. - Бцдщ уйге телефон шалып, менщ жатдайым жайында куйеу1ме ескерте салсац. - Макул. - Сен дел сейлегешме ренж1ме, он бес-он алтыда шытарсын мыктаса. - Иэ, он аптыга толамын. - Мен сенен бакандай он жас улкен екенмш. - Телефонынызды айтыныз. - Аты - Улан. М е т жедел жэрдем экеткенде ол уйде болмады. Буп жайдан бейхабар. Bip жапырак катазга жазып KeTin ед1м, оны Kopfli ме, кормед1 ме бшмеймш. 264

Зау&айыр. Роман-триллер - Жаксы, аландаманыз. Бэрш мукияттап айтамын. Медбике шыга салысымен flapirep iuiKe ендь Эдеш осы KiciHi куткендей толгак та бурай женедд1. Астынгы epiHiH ттстеп, сазарды да калды. 03iH Tipiaeft iuii-бауырын унпп, каскыр жеп жаткандай сезщщ . Жан дауысы шыркырап ышкына айкайлады. Айкайламауга мына тантал азаптан эддня калмады. Tiirri, келе-келе кимылыньщ да, iciHin де байыбына бара алмайтын халге ж етп. dyeai, баланын жерге тускенш де сезбедь Шала туган нэрестенщ ею -ак кундйс жарыгы бар екен. Ymimui тэул1кке Караганда шетшедн Ш еш есш щ де жайы мэз емес, кез1 карауытып, басы зенш айналады да турады. Жатак ургандай ун-тунЫз тесепнде жата бергещй унатады. Улан ертещнде кшкентайлы болганын ест1ген. Одан Keneci куш келгешнде сэби д щ ш етшегеншен кулактанды. Эйелше айран, сут, токаш сиякты экелген оны-пунысын берд1 де, содан кейш кайыра тебе керсетпедг Qfrreyip, Гулжан байкус шыр-пыры шыгып, кунше eKi марте катынайды. Уакыт тауып кеш кш к Уланды 1здеп уйлерше согып ед1, eciK жабык. Bipax, бул женш де курбысына лэм- мим демедь 265

ддыбскЫБЫРАЙЫМУЛЫ 50-ТАРАУ iM^VriHri TyHHiH элпет1 жаман. Шашын жайып ж1берш, мысасына мшген жалмауыз мыстанга уксайды. Эне-мше коянаьщ кежегшдей бурюкен буларга канды шецгелш са- латын сиякты. Кдрангылыктын койыны тым суеты. Ypenai алып, к у п ы кашырып б е ю т у т eciicriH аргы жагында баска элемнщ адамдары улыган борщей He6ip азарлы ун шыга- рады. Кыцсылайды, шьщгырады. BipTe-6ipre жер бауыр- лап буларга карай жылжып, жакындай тусетш сынайлы. Кегенкездердщ корыкканын мазак кылгандай, шэрменке- лердщ 6ipeyi сак-сак кулдк Ку кардьщ купюсшщ e3i жанга туршдей тиедк Эбден малгундардьщ машакатынан журеп жентекгел- ген эйел, « б 1здщ бар-жогымызды жадыларынан шыгарып алса екен» деген урей аралас ум1тпен шамды сенд1рген. Карангылыктан зэре-куты калмай корыкса да, сая 1здеп тас тунектщ койнына тыгылды. Ана еипрдеп эбшеттердщ flycipi кулл1 денесш д1ршдетсе, мына жердеп жаралы ж т т т щ ынкылы езег1н суырады. Ею оггын ортасында шыр-пыры шыкты. «Кудай-ай, касарысканда арызымды да алмай койганы-ай. Алганда, дэл бугш кубыжыктардын корымына тунемес едш» деп, ана 6ip инспектор ж т т к е де кейщк Санасы сарабдал тартып, шиеберщей уйлыккандардын касында караптан-карап мигулага айналды. Мамыра уакыт миземей, муртын балта шаппайтын калып танытады. 266

Зауцайыр. Роман-триллер Эншейшде, 6ip жакка капыла асыкканда, сынаптай сыргып улгертпейтш. Ka3ip KepiciHine, жылжысашы. 1лияс та бул тацнын тез1рек атуын кудайдан жалбарына сурайды. Жайшьшыкта жепшенщге бой алдырмайтын басы, бугш берекет! ушып, ар жагы азар да безер калтырайды. Кай- кайдагы сур кия суреттер кезше елестеп, бейамал куйге ерж- ci3 ушыратады. Кдншама кунп тебшгшер1 терге малынган сабылыстан титыктаса да, уйкы атымен жогалтан. Зорлап KipniKTepiH айкастыртанмен сэлден кейш кездер1 бакырайып жатканын 6ip-aK авдайды. Онда да жалганньщ бэдэуи y3ipiHCH, 6ipiH-6ipi алкымнан алып шайнасып таласкан каскейлердщ абыр-дабыр каракет1 молайтанда багжан етедп MiHe сондай дауылдай долы д у а р миды солкылдатып кеп, eciKKe ripenfli. Тесектщ аяк жагында солбырайып отыртан эйел басын жулып алды. Кимылдаута муршасы жок 1лияс та иегш кекжен етюздп Аткалактатан журектерш ауыздарына тыгып, кулып шыкырлап бурала бастады. EpreHeri шалкалай ашылтан еактен эдеттепдей Дайрабай диюдын каска мандайы жаркырап керш дь Соцында опыр- топыр адамы бар. Барлыгы жыны бутан бурадай жйпгш апты, жалац кагып, кесеген1 кегертпес апиыннан элде арактан кгсэшрлнстщ KepiriH кебфек басады. Кдлыц додадан шыккан кекпаршылардай кызара бертш, ею шншен дем ала- ды. Болмашы байыздап богелд1 де, желден ерыпген ортгей лап койды. Арадай кужынап жабылган куш, сал бон калган бэт1рд1 копан етю зш жылы орынынан суырып тургызды. Капел1мде жансебишкпен ah уртан дауысы шьщнан шьщта урылады. Адаскан акымактардын тобына шыр-пыр кагып Гулмира жупрда. - Агатайлар! Ататайлар! Кундерщ боп кетешн, тшспен- дерпи оган! 267

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Дауысы тартылданып, ебш-дебш жылай айкайлады. Бшеуптердщ 6ipeyi омырауынан алып итерш кеп ж1берд1. Элпнде 03i отырган бурышка шалкасынан кулады. влерменджпен атып турып, кайта умтылды. - Б]зге тшспецдерпп! Мше, акша, акша! - Кабыртага суйелген кара дипломатгы алды. - Bapi сендердш, Ресейдщ ж еп миллионы. Тек, мазаламай босатындаршы 6i3fli. Аузын арандай ашып, кемекейшдеп б е б е ж т н корсете Дайрабай каркылдай кулдь - Акша, акымак, 6i3re кереп жок! - Шакур-шукыр ттстерш кайрады. - Кажет болса оны ею куннен 6epi сурамай-ак ала- тын ек. Б1зге кажетпс! - адам! - Баска сез айтпастан жара- лы немен1 жагасынан ап, иыгына 6ip-aK атгы. Муны керген келшшек шыркырап, кепейд1 аркасына сап экетш бара жаткан квкжапдай немен1н алдын кес-кестед1. - Ж1берш4, оны! Апаратын жагына мен1 апар! - Гулмира, акымак болма, жолдан тур былай! - Алкымы сыгымдалган 1лияс кырылдай сейлед1. - Маган не жасар дейсщ? Азар болса урар, согар... - Жок, жок! Сен булардын iciH корген жоксын. Мен ушш басынды татага салма. Сен1 жарым жан гып койып, ертен Айнанын бет1не капай караймын?! Бода-бодасы шыга, ен!реп жылады. Бутан есерлер eci кете кулд1, даурыгыса м эре-сэре карык куй кеыгп. Осы туста Дайрабай иыгындагы жалбайга уксаган ж ш тп , оп-онай 6ip колымен-ак твсекке атып кеп Ж1берд1. - Сен барамын дедщ бе онын орнына?! - Eip атгап, ею аттап жаймен карсы жылжыды. - Иэ... - EKi HiHi кушиып, солк-солк жылайды. - Кайда жур десен де барайын, тек 1лиясты босатшы. Онын бул окигага ешкандай катысы жок- Ушнде бала-шагасы, эйел! 268

Зауцайыр. Роман-триллер аландап купи отыр. - Эсте-эсте бойын жинап, катулана сейледг - MeHi nicipin жесендер де, ездерщ бш щдер. Жалгыз сурайтыным, Глиястын мерпдден аягын тавдырып, Мэскеуге ушырындар. - Не деп турсьщ, ceHi тастап далай кетемш? - деп, байба- лам салган оньщ сезш Гулмира есттмедд Кулага тас бггеуш, назары накты KeciMiH айтар Дайрабайда. Дню кейшндеп дулейдщ безерген бетш cm6i басып, бещрейш 6ipa3 аял- дады. - Нурмираны осында алдырасын гой?! «Тангы нэсш тэщ рден», ертенп icri Kepin алдым деген ойдьщ cypeciMeH «и э» деп, лаксаланып жауап бердг - Сынарывды долга Tycipin, 03in б1здщ айтканымызды ай- нытпай жасайтын болсан гана, ол шартынды орындаймын. - Кел1спм... - Мурыны пырс-пырс етш , сункылдап жы- лады. - Онда жарайды, тура бара опынып, о т асап журме. Kepi бурылып, элдек1мге «э й !» деп айдайлады. Сол- ад еден деруенде ттзтген туйелердей уш ж М т убад-шубад жетп. - Ka3ip мына бадланды5 в ш п зд щ дэрщерге апарып, жарадатын дерсетщдер де, Мэсдеуге танга жадын ушатын рейсде м шпзщдер! Кузырына дулдыд урган ишара танытып, yuieyi дурдай жоргалады. Сол заматында 1лиясты данбадша дедектетш, сыртда беттедь Дэл1зге шыга бер1Ымен-ад дезш шарг буып тастады. Оньщ «ешдайда бармаймын, Гулмира... Гулмира!» деп, бардыраганына дарайтын дара журектшер жод. Кузгындар буйрыдты далтдысыз орындап, суйрелеп бара- ды. 5. Баклан- сштсмс енбейтш адам. 269

Э дйб« ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 51-ТАРАУ Ш ш куннен сон Гулмираны туыт уйшен баска дэру- ханага ауыстырды. Сол 6ip мен-зен наукас кушнен арыла алмай, сулесок калпы сонда барды. Ара-тура догдырлардан «менщ нэрестем кайда, ептбеймш бе?» деп сурайды. - О з д щ юшкентайыныз, шала туган сэбилер калыпты жагдайга жетш, шираганга деш нп болатын арнайы инкуба- торлык орталыкта. в зв д з емделш, жазылып шыкканда ала- сыз, - дейд1 жыртьщ кецийн жамап. - Ы-ым-м... - Терещнен тыныстап, сыркат келшшек ба- сын изед!. Сосын тесеп не кисайып, бук Tycin муцлы пцшнде тиклз калды. Ал сыртта Гулжан аласуруда. Bipre тумаса да тугандай Гулмиранын хал! оган эбден сарсан куй кентрдн Догдырлардьщ сонты токтаган байламы opi-capi мгсюнджке ушыратты. «Килы-килы уайым, зар, зарыгу, acipece, ет жакын адамдарыныц eniMi, жуйкесше катгы салмак салган. Соган шьщамай агза кажыган, онын устш е ауыр аяк келшшек бурлыга батпандарга бата берген, бата бер- ген. Ептеп шалык урып, акылыньщ аздап ауыткушылыгы да байкалады» дед! бш пр профессор. 0 3 i де дэршер Гулжан жасалган зерпеулердщ корытындысын ж т карал, баскадай токгамнын еш жен! жоктыгына кез! жетп. Енд! Гулмираны жуйке жуйеЫ д!мкэстенгендер емделетш дэруханага ауыс- тыру жен!нде энг!ме козгала бастады. 270

Заукайыр. Роман-триллер Будан сон айласы таусылган келшшек М эскеуге, 1лияска телефон шалды. Барлык жайды мэл1мдеп, онын Алматыга келш кол ушын 6epyiH етш дь Кшкентайларынан 6ipre ескен ж т т коп айналмай, ары кетсе уш -терт кунде бараты- нын айтты. Эйелдщ иыгындагы жук 6ipa3 жецшдегендей керщщ. С ейтп д е, Торгайдагы Кднтарбайлардын уш нщ не- MipiH тере бастады. Нурмирага бул жайтты калай да бщ щру керек. BipaK, шошытып алмай жаймен жетюзудщ жолын карастырды. Тутканы курбысыньщ 03i кетердй - Халдерщ калай? - Клб1рт1ктей бастады. - А йбек ecin жатыр ма? - Ой, Гулжан! - Аргы жактагы адам елп етп . - Амансын- дар ма? - Жаксы, жаксы. Кантарбай кайда? - Ол 6ip коммерциялык жумыстармен Ресейге кеткен. - Bi3 де есенб1з. Гулмиранын езщ бш есщ —- сэл кумшжш, муд1рщюредр - аягы ауыр гой. - Онын TyciK тастаганын эдеШ жасырды. - Дэр1герлер «дэруханада каралмасан, бол- майды» деп, жаткызып койган. - Xaai жаксы ма ещц?! - Нурмира жулып алгандай так ете калды. - Жаксы. - Бэсе, мен звондасам ешюм квтермейдй Улан кайда? - Ол жумысында. - Б т м аман-есен бе? Балапар калай? - Нурмира балалар- ды сурауын сурап апды да, 6ip турл1 колайсыздыкты с е зо д к Бет1 дуылдап, жуз1 жанды. - Аман. - Онда мен ертен-буракундер! барамын, кудай буйыртса. 9з1м де сендерд1 катгы сагындым 271

ддиб'к ЫБЫРАЙЫМУЛЫ - Кел, кутш аламыз. - Кездескенше... Тугканы орынына шдь Кеп жайтты жасырганына карадай ьщгайсызданды. Дел-сал калпы сылк етш креслога отыра Kerri. Эйтеу1р, Нурмираньщ келетшше, жагдайды кез1мен керет1н1не ептеп жещлдендг Ертевднде Гулмира жуйкеи д1мкэстердщ емделетш ауру- ханасынан 6ip-aK шыкты. Гулжан шыр-пыр кагып жупрш ж у р т , бар шамасыньщ жеткеш - оны сщаша палатага жаткызды. Уйлерше алып кетуге, узшдькесщщ тыйым сал- ды. Кайран курбысы сол калпы, тентек болган малдай мешрешп, адамга еш максатсыз карайды. Отбасынын, шацырагыньщ барын умыткан. Эйтеу1р Гулжанды таныды. - М е т неге ауыстыра беред1? - в ш нде мещреул1ктен баска ешкандай рен байкалмайды. - Денсаулыгын юшкене дурысталсьш дейд1 гой... - Басым айналады. Енкейсем ею кезгм уясынан Tycin калатын сиякты. - Оган кам жеме, жазыласьщ. - Юшкентайым кайда? Неге оны маган ем1зуге экелмейд!? - Ол шала туды, вакумнын imiitae жатыр. Кунде барып 6Lnin турмын. Жазьшып шыккан сон, аласьщ. Ka3ip юшкене тамак iiurni. - Гулжан nicipin экелген аукатын оган карай тагы да жакындатгы. Ол ею колынын алаканын 6ipiHe 6ipiH шаптап, Ti3eciHiH арасына койып отырган каппы, басын шайкады. - Гулмираш, ботам, маган караты. Тым курымаса сутген ауыз rami. 272

Заухайыр. Роман-триллер EHfliri эцпм еш еспмей тш сиякты. Мелшшп отырган каллы кезш жумды. Басы сапбырап, иеп омырауына тидь - Гулмира, жатасын ба? Тш жок. Гулжан орынынан саскалактай атып турегеп, оны иыгынан демеп жастыкка кисайтты. Сосын, ординатор белмесше ж упрдь К,ас кылгандай flspirep жок. Мешрбикеш ертш экел1п, кан кысымын тексердь Калыпты молшерден темендеген. Жалма-жан кезш ашып карал ед1, каралшгы айналып к е п т т . Кенет, ептеп тупа бойынын д1рш дегет байкалды. Ол с эт сайын удел бара жаткан тэр1здендь Былк- сылк еткен дененщ калшылдаганы Гулжаннын жанын турплкпрдь - Э -э, жуйкедеп сызат кабынып, д ер п коза бастады. Кезше жас ушршген келшшек тосы н дауыска жалт карады. Дэрл-ер палатага eHinTi. - Ci3 онша коп эб!рж1мешз, каз1р жарты сагаггын ар жак, бер жагында басылады. - Гулжанга каратып сейледь - Одан да, уйге кайтканьщыз дурыс. BapiGip ешкандай жэрдем бере алмайсыз. Кдпымыздан келсе журм1з гой, бэр ш 6ip минут устамай калпына келт1рер едж. Аулада Kyrin турган Б т м н щ касына суй р етш п эзер ж етп. Ол да мунын сыкпытын анандайдан ацдап, карсы журген. Жанына таянганы сол ед1, кезшен жасы саулаган afieni сылк етш мойнына асыла Kerri. С осы н ец к тд еп жы- лап ж1бер;л. - Коркыныиггы, BiTiM, коркынышты... Ендо ол жазыла ма, жазылмай ма бшмеймш. - Кой, жыпама. - Эйелш жауырынын ала кушактады. Жубатканы. - Жаксы нэрседен умггтенешк. Сауыгатын шыгар. 273

1г Эдшбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ - Ертен Нурмирага не деймш? - Не дейм1з... - 03 i де бопасын таппай iunefi толкып, МУД'РД'- Онысын ангартпауга тырысып, spi эйелшщ жамау кещ т н е камсау болмак ниетпен жумсарта сейледй - Еп- теп, шошытып алмай айтармыз. Сосын e3i де керед1 гой. Колымыздан келгеннщ бэрш жасадык, эл1 де жасай беремп. Эртурл! мун кажап, уйлерше эзер жетп. 274

Зауцайыр. Ра 52-ТАРАУ А^ ^ и у а н д а р д ы н арасында жападан-жалгыз калганына куйзелсе д е 6ip жаты ецсесш баскан зм батпаннан кутылгандай. Бндгп тагдырынын кандай тыгырыкка Дрелш, кандай тезге тусетш ш бш е алмай аныруда. Тарам-тарам аккан ыстык жасы бетш жуып, омырауына тамады. Тус-тустан андыздаган албастылар. Эйел болса уайымнын уысында тыпыршытан сулщю халде. - «Тулк1 туршен, адам тш н ен тартады». Жур, «сурап алган аурудыц eMi ж ок», анда азаматтар кутш калды. - Мыскылдап, онсыз да жаралы жанына б 1здей тшш суккылауда. - Ертен сенщ уэден бойынша Нурмираны экелем1з. Ал ана ж т т щ е аландама, б1здщ сарбаздар шаруага мукият. Сенбесен, тан атсын, Мэскеуге телефон шалып, барган-бармаганын 6Lriecin. AapirepiMi3 жарасын да тацып бередь Айтып отырган сезш щ жаны бар. 0p 6ip басбузарлар тобы жеке-жеке жалдамалы дэр1герлер устауды эдетке айналдырган. Жауапты операциялардьщ устшде жойытгардьщ 6ipeyi мертжсе ауруханага барып, Дркелш, ездершщ iciH ездеpi эшкерелемейдь Б1рден элп адамды ал- дыртады немесе соныц клиникасына апарады. Ол, мунысы xici елпрш , мойынына кан жуктеп келсе д е, TiciHeH 6ip сы- быс шыгармайды. Ойткещ, купияны сактаганы api жанына ара тускеш уинн ай сайын олардан е з неЫбесш алып отыр. 275

Эдй6« ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 1лиясты сондай «жадыланган» хирургтьщ 6ipiHe экетп. Б1рде алпауытгардын арасында элдеб1р нэрсеге нара- зылык туып, сол эбден ушыгып, тапа-тал тусте ок атыл- ды. Байбалам салып милициянын шугыл тобы жеткенше алды-алдына кашып, 1здерш жасырып та улгерген. «Сон- ша атыстан, курыганда 6ip жаралы болуы ыктимал» деп туспалдаган органньщ адамдары кулл1 ауруханалармен бай- ланысып, ок rain немесе пышакка арандап, жедел жэрдем кажет еткендер ушырасса, б 1рден милицияга хабарлаула- рын онсыз да м т д е т п болса да, катан талап еткен. BipaK ол эуреш шктерш ен ештеме внбед1, 6spi6ip элп сойканга катыскан ешюмд1 де устай алмады. ©йткеш, дэр1герлердщ 6ipa3bi жалданып «кызмет» жасай бастаган туе. Сондай-ак, бшеуггтер «icKep» деген атты жамылып, эуе кассаларын да жаулаган. Бэршщ 6ip-6ip танысы отыр. Калаган уакытында калаган жагына сапарга атгануга Kyniperrepi жетедг Дайрабайдын ныгыз сойлеп турганы да сондыктан. -Ж ур. Иыгынан кушактап суйрегендей етш алып шыкгы. Айпа- радай кен, дангыраган залга экелдг Белменщ кещцп кандай болса, ауасы сондай тар. Тер мен KyniMci тутшнщ nci колканы кабады. А к борыктай жапанаш денелер кескен терекгей сулап-сулап жатыр. Быж-быж еткен курт-кумырскадай барлыгы козгалыс успнде, He6ip жан турцпкпрер дыбыстар еетшеда. Енда байкады, белменщ 6ip жак тусы тутасымен айна. Kipin келгенде e3i дангарадай неме одан сайын узыннан-узак созылып, ханнын ат шаптырым сарайына уксайды. Keft6ip моншалардын кабыргалары б1рбеткей айна болады дегенд1 кулагы шалганы бар ед1, мынандай тургьш уйдщ керегесшщ айнамен эшекейленуш 6ipiHuii рет KepreHi. ©Mipi мундайды 216

Зау&айыр. Ра еспмеген де. Урейлене турып, тан калды. Мынау е щ емес Tyci сиякты. Bipece, элдеб1р анайы фильмд1 кинотеатрдын аукымы кен экранынан керш отырган жокпын ба деп дудэмалданды. BipaK, олай дейш д есе, ана беттеп адам мына бетте де бар. Бул жакгагысы калай козгалса, ол да тура солай булжытпай, калыспай кайталайды. Э не, босагадагы б1реудщ сулкиген сыкпыты бийнд1, соган сулесок назар аударды. Ол да кабагы салбыраган куш бутан зейш койган. Сонда тана топшылады, ербиген езш щ ускыны. Алдында адамнын есш тандырып, басын айналдыратын алып айна... Мьшандай жойдасыз купияга ештеме жасамай- ак жападан-жалтыз кеп узак карал турсан, езшен-ез1 кезщ карауытып, журегщ лоблитын шытар. Ал, 6epri беттеп мен аргы беттеп турпайы топтьщ хайуандык прлптн тан- бай «тамашаласан», кеудендеп жудырыктай дурсщ дщ Heci аягьщньщ басына тусер. Айна, жалпы, купиялы да тылсым элем. 0 л i есш де эжесшщ жатар алдында айнаньщ бетш орамалмен жауып, кымтап жургенш талай керген. Содан 6ip куш , «ала, осы сен неге айнаньщ бетш жауып коясьщ ?» деп сурады балалык кызыгушылыкпен. - Кшкене балалар сиякты тунде айна да уйыктауы керек. Солай, ботам, - деп, муньщ туйщлне сай, еркелете жауап кайырды. - Айна деген уйьщтай ма екен, эже?! - Ynieyi уш жактан жапа-тармагай шулайды. - Неге уйыктамасын, уйыктайды, кулындарым. Ал, ещн мен сендерге epreri айтыи берешн, - деп, эцпменщ элпетш баска арнага бурып экететш. Юшкентай немелер тез кен1п, Kenice KeTeTiH. Содан арада жылдар еткен сон барып, немерелер1 ес токтаткан кезде кария бупардын санасына кеп жайтгы ciHipe бастады. 277

ЭдЫбек ЫБЫРЛЙЫМУЛЫ - Кешке уйыктарда «бшамшларахымаллахи» деп жату керек, сонда уйкьщ бузылмайды. Ен эуел1 айнаньщ бетш буркеуд1 умытпауга тырыс. Осы мелд1р шара ете сергшш, керген нэрсесш жаксылык болсын, жамандык болсын жады- нан эсте шыгармайды. Сондыктан оньщ жузше жшркешшп керш стерщ шалдырмауга тырыскан лэз1м. Мэселен, оган карап турып жылауга болмайды. Сенщ сол уакыггагы сурыксыз кесюн1н оньщ жадында м эц гш к калып кояды да, тун баласында беймэл1м куат-куштщ эсер1мен айна бетшде сол KepiHic элдеюмдерге KepiHyi мумкш. Ол кезде оныншы сыныпта окып журген Гулжан бар. TepTeyiHiH д е кездер) бакырайып, ауыздары ашылып, мына жайтты ынтызарлана тывдады. Bip жаты элденеден урпшсе урейленетщ сиякты. TinTi Нурмира: - Мен енда айнага мулде карамаймын, - дед1 тшсшш. - Жок, кун1м, айна жаксы нэрсе. Тек оньщ бетше кушп Кана карау керек, алдында турган кезде жаксы сездер тана айтуьщ ™ ic. Сонда тана ол сатан жэрдемшщ, акылшьщ, нускаушьщ. Ал, уйде тек айкай-шу, урыс-жанжал, тебелес болса, оны кез1н1н киыгы шапган айнаньщ жузшен тунге карай адам баласыньщ жуйкесше жагымсыз эсер ететш куаг белшеда. К е й т медициналык институтгьщ жогаргы курсында жургешнде осы мэселеге гылыми тургьщан зер салтан 6ip макаланы окытаны бар. Психиатрия пэншщ MyraniMi лек- циясында аталмыш жайтка катысты мэселелерд! шамасы жеткеншше талкылады. Н егашен бэрш щ саятын жулгеа - 6ipey. Айнаньщ тунде адам баласьша Kepi эсерш тилзетш тустары болады. Ocipece, суттей жарыктундеп толтан айдын сулбасы дэлме-дэл шарайнага келш калтанында, сонын сэулесшен уйьпсгап жатып туе керш, шошынуын ыктимал. 278

Заупайыр. Ро Оянган сон да урейден кайта Kipnirinai айдастыра алмай, мазалануын кэд1к. Ал, танертещнде басьщ ауырады. Сейтсе, 6api турмысты тузу салдарынан екен. Жарыктык, эжес! медицинадан ешкандай хабары жок, соны кайдан бида десенпп. Шарайнага кущцз жиналган энергия, тунде уйкыдагыларды шалыкка ушырататыны, акыры, айкын боп табылды. Мэселен, уйден елж шыкса, аруакты кара жер койынына женелткенше улкен айналарды кабыргага каратып Kepi бурып, немесе бетш кымтап жабу paciMi кеп жерлерде кездесед1 екен. Кей елдер эуел1 айнаны о дуниенщ eciri деп те атайды. Элемнщ TyKnip-TyKnipiHeH 6ipa3 адам- дар, элгшдей уйдщ айнасынан жылдар еткеннен кейш де, маркумды кергендерш айткан. Ko6iHe ypeitni м эш т узыннан тусш тесекте сулык жаткан. Ол силует айна галаматынын тугоаз KenicTirrae cinin, сонау тунгиыктын тубш ен ара тура кылац бередг Буп, пенден1н м энгш к елмейтш жаны. Дэу1рш Tepic салып, бакилыкка жонелтердщ алдында мэйггп он босагада тунетедг Туган-туыскандарынын ар- тын кутед1, тагысын тагы онын толып жаткан ce6errrepi бар. Ал ымырт ушрше наным, сешм бойынша маркумнын басына шырак жагылады. Терезенщ аргы жагы карангы, болмеде кунпртгеу селеуке. Шырактан шашыраган болма- шы жарыктын эсер1мен 6eTi жабылмаган айна осы KepiHicTi, эл1 жаназасы шыкпаган HeciHiH б о л м ы с-б т м ш сол калпы Keuiipin, сактап калады. Далада - тун. Тун - жумбак шы- ныны эртурл1 сикырлылыкка белейтЫ пендеге мэл1м де беймэл1м. Адам акылы жетпейтш купиясы мол. Мынандай кезкарастар бар: айна элдеб!р белп с1з магнитпн кунпмен жагымсыз KopiHicTiH KeuiipMeciHезше тез тартып алады. вйткеш ол жумыр бастылардын куатынан нэр 279

ЭлЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 1здеп, сусындайтын купиялы «Tipiuuiiic иесЬ>. Оган кандай кылыктарды кед кврсетсен, сондай шамада шарапатка шомыласын. Мэселен, катыгезджке жш «уншген» айнанын алдынан, пенде атаулы езше кажет каншама биотогын саркып алатынын бшмейдк Ал KepiciHuie, жаксылыкты мо- лынан шарасында жалтыраткан шыныдан, бойына жагымды куат-жйер куйылады. Соцгы кезде медициналык салада аномалий кубылыстарды зерттеп журген галымдардын эдютемелершде де химиялык талдау жасалынып, осы жайт шындыкка 6ip табан жакын eKeHi расталган. d cip ece, коне айнанын Kecipi мол. Ce6e6i ол вз гумырында квп нэрсеге «куэ» болтан, d p i, соны жадында ешпестей сактап калган. Онда каншама коз жасы, жалдаптардын тесек сайкалдыгы, эумесерлердщ айкай-шуы, обырлардын зор- лау KepiHici, TinTi, кашшерлердщ адам елтсру эрекеттер1 де Komipinin басылган шыгар. Мундай «кепп кврген» айналар шынында да адам м1нез-кулкына эсер етуге ыкпалды, бей1м. Эуел1, шалыгы барларды акылынан алжастыруы мумк1н. Жатын белмеде сонау атадан балага мура боп келе жаткан айна турып, тушмен уйыктай алмай, шым-шытырык туе керсен, танданба - 6api элп кенекез жиЬаздын ocepi. Сондыктан б1реулер айна сыйласа, алуга умтылу кате. Киылып коймай койса, уйге экеп алдына шырак жак. Шырак omin кала берсе, онда оны аулакка апарып шагып тастауын THic. Ce6e6i, улкендердщ угымында айна, «сайтандардын сыйлыгы» ретзнде калыптаскан. в з щ бшмейпн меп-мелд1р шыны шайтаннын шарапат шапагымен куатганып, баскадай таза адамдарды былгауы мумк1н. Сондыктан да эйелдерге етеп сынып жургенде, айы-кун1 толганда, жас босанган сон баланын кыркына дешн айнага карауга руксат етшмеген. 280

3aygauыр. Роман-триллер Эуел1 ауыр аяк келшшекгщ белм еан де айна туруы - ана мен баланы катерге апарып соктыруы ыктимал. Кейде айна калпывды катеЫз керсетпейдг М и кан айналымынын ж еткш каздйш ен наукас адамдар ез бейнесш KepiciHine кередт Жудеу болса - толык, сикы кашып туреа - эп-эдем1 сулбасын ангарады. d cip e ce муны, шалык урып, калпынан ауытки бастагандар бастарынан кеп кешедт Мамандардьщ аныктауынша мундай д 1мкоспк тукым куалауы да эбден мумкш. Ал, 6ip жак кабырганы тутастай жайлаган мына алып айна, нагыз зулматгын кезт Кэд1мп о дуние какпасынын аузы... шайтандар мекеншщ алтын сарайы... Fалымдар зерт- тесе осы айнаны 3eprreyi тш е, 6ipas бшмей жур-ау... Ол аз дегендей бейнемагнитафоннан ездер1 секицп тым турпайы, ж ш р кен ш т, саудайы кылыкты жандырып ж1берер бэлеш KopceTin койыпты. Оган карал жаткан 6ipi жок, эрюм лэззатты шагыньщ буынан ажырагысы келмейдт Тек Кулагина ьщырсыган, ынкылдаган yHi жетш турса жарай- ды. Элгшде, Гулмиралардьщ белмелерше Дайрабайдын сонынан селкекгей енгендер де ecipiicreH ес-тусЫз. Bip эред1кте Дайрабай иек какканда табандарын жалтыратып отырган. Енд1 сатка урып, дер п устаган делкулы зэлптес жер денбекшш, ауруы аскан баладай ылкылдайды. Нагыз зар к у й те келген шактары осы шыгар, эне 6ip салдама шалкасынан тускен шойын каранын бакайын сорпылдата соруда. Ол кэззап баска 6ip жаланаш д е н е т кушып, ыргын кэшпке шомуда. Мына сыкпыттары уылдырык шашардагы Кызыл балыктын ес-тусЫз шоршып ойнайтынына уксайды. Олар агыска карсы жузш, одан opi бара алмайтын кедерпге кеп- 281

Эдибек Ы БЫРАЙЫ МУЛЫ телген туста судьщ бетше ойран-асыр салып, бык-бык ететш. 0p i сол уакытта 6eKipe аса жырткыштардын катарына косылады. Жеп, талап жан таптырмайды. Капияда суга кулап кетсе, адамньщ езше шабуыл жасайды. М ше, сендей согысып, кидай кираган найсаптар да сон- дай нэпсш щ кызуына куштар, api кездерже кан куйылганда тасбауыр, катыгез. Конактардьщ е н д т бас кызметппЫ, ынгайы мен e6iH тау- ып капысыз жагдайын жасайтын жун кеудел1 каска букага Ke6ipeK уксайтын Дайрабай, кезш кылмитып 6ip сэт ой сокты болгандай турып калды. Жана, бассалдары ереушдей сейлеп, «Сенщ мартышкан6 кайда? Экел, салмана 1л1нген кызылынды!» деген, Гулмираны окпаны улкен енеш!не жытырмак ниетпен. Онысы тойымсыз кулкынынын oyceneci екен, каз1р шербек кескен карагайдай сулап, «тамашаны» тандайына талкан етзпталыгып жатыр. Мундайда кызыгынан ажыратып, «уйкысынан оятсан» тагы бэле. 0 з ауанымен ысып-суынганы, талмаусыраганы басылу керек. Осылай корыган котиын неме, мына жексурындыкты Kopin журеп тайдай тулаган эйелд1 кайта кайыра камап тастады. 0з1рей!лдерд1н алдынан елмей Tipi кайткандай, урейден белек-салак боп калган ен-бойын жинай алмай шыгасылы-юресий куй кепгп. «Неге апарды, неге алып ка йл ы ?» - осынын ушыгына жете алмады. Жетет1ндей де акыл-ойы ж ок -тьт. Неше KyHri кугын-cypriH, уайым- кайгы, ойсоктылык эбден лауки е т т ж1берген. Онсыз да дэз1 бар бас ауруы кайта козгандай кулагы шьщылдады, кез алды карауытты. Айуандыктын 6apiHeH жанарын жумса гана кутылатындай, жаска шыланган KipniicrepiH айкастыра бердг..________ 6. Мартышка - жезекше. 282

-гЗаухайыр. Роман 53-ТАРАУ ^ ^ ы н а р ы н ы ц сыркаттанганын ест1ген сон арага ею кун аралатып, Алматыга Нурмира келдь Yin жылдан астам уакыт шамасында 6ipa3 есейгендк пошымы байкалады. Бурынгыдан да эдемшенш, таралып ескен сынайлы. Шоктай жанып туратын алакандай жанарыньщ тещ реп болмашы ншденген. Эппак жузше онысы TiirreH эр 6epin, керер кезге одан бетер тал салады. Топ-толык бурымы сол баягысынша TipceriH цагады. 03ine уксамайтын 6ip гана е зге ш е л т , касында жетелеген юшкентайы бар. Гулжан оларды кере салысымен тура жупрш барып, сэл ipKine абдырады. С эбидщ немесе аяулы жанынын кайсысыньщ бепнен 6ipiHuii суйерш б и т е й , кыстыкты. Со- сын eHKefiin юшкентайдын бетшен шеп-шеп е т ю з т eirri де, Нурмираны тас кып мойынынан кушактай алды. К ос кеуде аткалактап, екеушщ де ауыздарына сез туспей 6ip с эт п л а з кушактаскан калпы бегелдй - Жаным, жеттщ бе? - Eipimui боп Гулжан сез бастады. Одан сон кайыра бетшен суйдй Нурмира да курбысын кушагынан босаткысы жок. Жуьщ арада сагыныш маукы басылар кершбейдй Сояудай кайкайган юршктершде баданадай-баданадай жас тамшылары тушр-тушр калпы ю ш е-ш не д1ршдейдй Bip-eKeyi узийп Tycin, apni дидарымен темен жосылды. - Сагындырдын гой, Нурмираш. - Гулжан бет орамалы- мен жузш cypTri. 283

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ - Сендер де сагындырдындар. Буп уакытта Б т м юшкентайды кетерш, булардан квз ай- ырмай тур едт С эби де мына жайтка угына алмай шешесше жапак-жапак карайды. - Келувдзбен! - Нурмира езше 6ip назар токтатып калганында Б т м жуздескенше куаныш бищрген ишарасын ангартты. - Танысып кой, мынау - Б т м . Келшшек е т н 6epin бурылды да, «Н урмира» деп атын атады. С осы н Гулжанга: - Бакытты болындар! Мен куаныштымын, - дед1 кылаусыз кещшндепсш буклей. - Рахмет, рахмет! Эп дегенше Б т м н щ машинасына м ш т , эуежайдан калага карай узай бердт Курбысыныюне токтап, демш басып шэй imiciMeH, Гулмирага баргысы келетшш дегб1рс1здене биш рдг Осы- ны кашан айтады деп куткен Гулжан iiui калтырап, езш эзер устады. Сонда да жанарынын бакжан ете калганын ацгармады. - ByriH кештеу болып Kerri, ертен баралык. YHi пэс spi flipln араласты. Сондагысы Гулмираньщ Ka3ipri кейшн Нурмирага капай керсетемш деп сасканы. Уакьгг утпак ниетз бар. Сэл шыдай турса, 1лияс тунп рейс- пен келмек. Ертен 6ip лажы болар. Ен жаксысы, кыспакка жалгыз камапмайды. EKi жактап 6ip нэрсеш тусп щ р е апар. - Дэл iprecinne турып, тапжылмай жатуга капай д эпм шыдайды? - Ойлы жанарын Гулжанга аударды. Бул лэмд1 естйенде Б т м н щ айдаладан куты кашты. - CeHiH уакытьщ болмаса, - Нурмира сезш эрмен сабактады, - вз1м барып келе кояйын.

Заувайыр. Роман-, Мунын б1рбеткейл1пн бш етш курбысы жаны мурыны- нын ушына келш, 6ip кызарып, 6ip бозарды. - А д р е а калай дедщ ? - Дем1 тарылган эйелд1 Нурмира такымдап, одан сайын туншыктыра тусть - Bipre барамын гой. - Дэп 6ip 03i кшэлщей жаны тызактады. Айыбы ашылып калатындай эб1ржи ершдерш максатсыз TicTenefli. Кеп узамай машина «Каблуков» кеш есш е бурылды. Бутан д е й т эрю м ез ойымен буйыгы ед1, капел1мде Нурмиранын дауысы ышкына шыкты. - Bi3 кайда келе жатырмыз?! Ешкш Tic жармады. Сапмагы батпан сауалга жен тауып тш кату, киынньщ-киыны. - Мына ауруханада ма?! - Жындыхананьщ осы кешеде орналасканын бш етш келшшек, куйгелектене куб1рледь - Сабыр сакта! - Онын 0HiHin бузылып сала бергенш андаган курбысы, будан ары у н с в калуга дэтт бармады. - Осында жатыр. Нурмира жалт карады. Демде муздай тонды курсана кал­ ган суык жанарынын сугы енменшен е тп . - Онша мазасызданба, Гулмираньщ жагдайы нашар емес... 6ipaK дэрюерлер осылай уйгарды. - «E ci д урью » деп айтуга тагы батылы жетпедй Нурмиранын баданадай жанарынан ып-ыстык жас бур- шак-буршак аткылады. И еп кемсендеп, ершдер1 д1ршдей бастады... Бепн апаканымен баса койып, солкылдай жвнелдь - Жыламашы, ботам! - Гулжаннын дауысы уздюе, Нурми- раны 63iHe тартгы. Ол epixci3 иыгына суйене бердь Мундай жат адамдардын ортасындагы тосындыкты Kepin, кшкентай сэби урейлене шыркырады. - Койшы, Нурмира, эне Айбек коркып жатыр. 285

ЭдЫбск ЫБЫРАЙЫМУЛЫ - Сорлаган каргам-ай... - Баласын бауырьша басып, одан сайын ецкщдей туей . - Одан бетер сорлаган екенсщ гой... Булардьщ келулер1 шьшында да бекер эуреш ш к болды. Беймезгш уакытта 1шке ешюмд! юрпзбедк Кднша Гулжан мен Нурмира жалбарынганымен тасбауыр кузетнн бшк тас дуалдьщ аргы жагынан, журеп iuiMipiwiecTeH з1ркшдей жау- ап катты. - Бул, кейде т э р т л т бузса да дэнеме етпес жай ауруханапардын 6ipi емес. Мунда акылы кемдер жатыр. Режимдеп нысан. Алда-жапда 6ipeyi шыгып кетсе, мен ба- сыммен жауап беремш. Сондыктан, сендерге бола ондай зауалга урынгым келмейдо. Алу-далу келшшекп ею жактап журш, зорга машинага отыруга кещцрдй - М ше, осындайын бшгещйктен 6yriH ceHi мунда экелуге кашкактап ед1м. - Эл1 де тин курмелш, ойьш бугежектей бщщрдк - Аманшылык болса, тунп сагат 2.50-дщ ушагымен Мэскеуден 1лияс келедь Ke3i кызарып, бет-аузы домбыгьш icKeH Нурмира кшктщ лагындай жапт карады. - Жайша ма? - Ыкылык ата сурады. - Жок. Тжелей осы шаруага катысты. - Ол кайдан 6iimi? - Мен хабарлаганмын... Будан кейпн эцпм е узщць Э рю м ез ойымен арпалысып, унЫздйсгщ тулыбын жамылган. С ейпп, кара тастай кайгы аркалап, уйлерше эзер жетп. Уакыт етсеип... Ешюмнщ жаргак кулагы жастыкка тимедк Дэмш-дэмш кабырга сагатка карал, аныктама бю- росына кезек-кезек телефон шалады. ¥шактын кестеде керсетшген мезетзнде конатынын. кадагалауда. Кудай сэтш салганда эз1рше келденен кес1рден ада. 286

Заухайыр. Роман-триллер Гулжан зыр ж упрш жасаган кешю аукат ш ш м ей сол кушнде далды. Булардьщ дас-дабагын бакдан балалар да онша енселерш сала доймады. Осы уйдщ терт улы ездерш щ калжаларына дарамай А йбекп юшкентайсынып, соган жапа-тармагай иедтеген. Оныц журюш, димылын, Tinin дызыдтап, ойыншыдтарын устатып, 6ipa3 мэре-сэре болды. Енд1 каз1р Tepreyi буйыга уйды душагына енген. Нурмира упын ездер1 жататын белмеге эдеп уйыдтатдан. Содан дейш уйдеп абыр-дабыр басылып, ел! тыныштыдтан, тштен ауасы ауырлай тусдендей. - 1лиясты 6i3 барып кутш алайыд, - дед1 6ip дезде тунжырап, дальщ уайымга бершген Нурмирага дурбысы. - Сен уйде балалардын дасында бол. Нурмира ундемедй Мынандай тыгырыдда т1релген туста apbi-6epi ж у р к те ойын серп тер едд оган амал данша, муршасы тагы жод. Б1ршшщен, А йбед уйыдгап далды. Жет1 тунде баласын суйрелей шапдылаганы жарамас. Едшшщен, Б т м м е н муньщ детщ бара жатуы, ешдандай кещлге сыймайды. Одан да ерлГбайлы едеу1 барып 1лиясты дарсы алгандары унамды. Миы шагылып, аласапыран ой- дан кем р еп жарылып кетсе де, 6ipep сагат жалгыз далганы дурыс. Жалгыз емес-ау, балалардын дасында. Кшкентай немелер оянып KeTin, шошып журер. - Жарайды. - Суренс1з сыбырлады. - 1лияс осында келетш шыгар? - Уйге жур дейм1з гой. Тачертен пышырамай, 6ip жерден шыгып кеткенге... - Мен де солай ойлаймын. Сагат тунг1 б1рден Kerri. Тез1м эбден тугесшген. BiTiM мен Гулжан жинала бастады. Тызадтаган олар да демж ц арасын- да сыртда бетгедй 287

ЭлЫбм ЫБЫРАЙЫтЛЫ - Жаксы, ботам, кеп уайымга салына берме. Bapi ду- рысталады. Гулмира ani-ак кулан-таза жазылып, шапкылап ортамызда журед1. Амандык болса, кдармей тез ораламыз. - Гулжан табалдырыктан ары атгай бере муны сабырга шакырып. осыны айтгы. 288

Зау&айыр. Роман-триллер 54-ТАРАУ З К у м ы с ы н а карай кек базардьщ алдынан Жасарал асыгыс етш бара жатты. Кумырсканын илеу1ндей кужынаган хальщ. Бэршщ ара- нын ашкан акша. Тукке тургысыз колындагы усак-туйепн кымбатырак етюзгнл келедг Мына жалганнын паркы iuiin-жеу гана сиякты. Bip карынын куйттеген хайуаннан айырмашылыгы - у с т т д е лыпасы бар. Эне, кайыршылар да тлзесше калпагын койып, еткен- кеткенге жаксылык тшеп шокына бередг Эп-эдем1 кшнген тэжйс шалы таягына суйенш, тасбиыгы саусактарына ш нген сол алаканымен сакалын сипалап, дамылсыз «аллауэкпарын» эндете кайталайды. Bip жактан элпмен жарыса сырнайдын сункылдаган уш шыгады. Не 6ip казактьщ эндерш тамылжытады. Жасарал epixci3 сол туска мойынын бурган, к эд у еси орыстын каба сакал мужыгы сазды музыканы к е й т п отыр. Казакстанда туратыны бугш eciHe тускендей, казакша эндердщ эуенш 6ipineH сон 6ipiH куйкылжытады. Алдындагы гармонный кабы сэры, кек, кызыл кулак акшага белуарынан кеп капты. Айлага басып, кулыгын асырган шалдын сыкпытына epixci3 мырс erri. Кенет, дабыл кагылып, Typni шылдырмак- тар шылдырлай женелдг l iinuic хормен айтылган «криш- найттардын» эуеш ееплдь Енд! сол жакка назар аударды. ©лемш тенш кшнген еншен жастар. Кезкумарлыгымен 289

ддыб'к ЫБЫРАЙЫМУЛЫ ержЫз касына таянды. Мавдайларына Кызыл бояу жагып апты. ¥зын-узын кейлек киген кыздар, шапанды жйтггер екшене кудайга жалбарынуда. Оларды эп дегенше-ак ары- 6epi еткен ел жапа-тармагай коршап улпрдь Ортадагы кар­ тон жэшжке 6ipiHeH сон 6ipi а к та атады. Жасаралдьщ K03i элгшердщ мойындарына т г е н кшжене дорбаларына туей . Бэр1нде бар. Kefi6ipi 6ip колдарына калта киш алыпты. Мынасы шрэдарлыкган repi кокнэршыларга, апиынкештерге Ke6ipeK уксайды. Ол пэтшагарлардын саусактары адам жанын ттрентерл1ктей эппак болушы еда. Кан-селЫз сумакай саусакгар кудды 6ip кан соргыш жалмау- ызды елестететш. Мыналардьщ колын эп дегеннен байкау киынга сокгы. Ондай эппак болатын ce6e6i, олар мойындарына шген кекнэр1 бар дорбаларын ыстьщ суга салып, саусагыньщ ба- сымен езетш. Кундел1кт1Tipfliicrepi сол. Олбетте, кайнак суга малына берген саусак агарады. Сосын эбден Hi канганда езшдаш сшемейлеп ciMipefli. Аптап пен анызактан кенезеа кепкендей элгшерге одан кешн кайнак су шак келсепй. Отыннын соры api олар аяктьщ ушымен журетш тыныштыкгы кажет етеда. Тамыр тамы- рын куалап, буын буынын апиыннын уы жайлап, мэцпре бастаган немелер капы айкай, тарсыл-гурсшда жек кередг © т е т и н , боны байсал тарта бастаган кэйпгпктз бузады. Ра- хатынан аластайтын дан-дунды дам жаксы KopciH? Кекнэршшерге уксас мьша берш щ ушршдей уйлыга улыган топтын арасында уялмай-кызармай казактьщ кыз- жптпер1 тур. Имандылыкгын атасы Мухаммед пайгамбарды, Мухаммедке ум бетппн умыткан... «Элде акша табудыц бул да 6ip соны K03i ме? - деп оклады Жасарал. - Bapi6ip, мусылмандыкты койып, зорлап-кыстамай-ак баска д1нге 290

Зау5<шыр. Роман-триллер итше кьщсылап барып мойынсунган сумелектерд1 курту кажет. Олар кудайшылыгын, иманшылыгын саткандар, жогалткандар. Темен етеютлерд! бш меймш , баскамен шагылысып, бегдемен будандасып mipireH жумырткадай i3-Ty3ci3 курыр. Ал, казак деп урпак калдырып, оны шыр eTin дуниеге келшмен шокыншык жасамас у ш н , элилердщ арасындагы еркек кшдйсгшердщ безш сылдырып, этек eTin ж1беру керек. Мундай кэтрлйсгщ етек алуы, байсын жер1м1здщ былыкка шаш-етектен баткандыгынан, cipa». Базардыц пшнде epiK, мешзш саудалап езбектер жалан кагады. «О р ы с болам десен, ен 6ipm m i казак бо л » д е­ ген сезд1 айткан солар-тын. Дуниеш акшага айналдыру ж е н с т женген жояндар орыстарга ен 6ipiHuii с у з п болган казактардьщ кушн кешсшнп, сауда жасамак т у г ш , ез бас- тары саудага ту сш кетер. Жанагыдай келемеждеп кулмек т у г ш , бугш нщ езш де лаксаланган «р л ш кешкен найсап- тар 6epiHiH богындай тозып тынар. Рас, казак журты батысы да, солтуCTiri де, шыгысы да кальщ барагы курайдай каптаган немелердщ кыспагында калды. Олар Казакстанды басып, казак даласы аркылы гана Кыргызстан, Озбекстан, Турюменстанга ететш, одан баска жол жок. Алгашкы жосылып берген боскын Dpi баскыншы Henipre кеудесш тоскан казак даласы. Казакстанмен салыстырганда кыргыз, озбекте орыс аз, Озбекстанга Караганда Тэхак, TypKiMeH ел1нде орекеннщ кем болатын ce6e6i сол. Bip кездеп ыргалып-жыргалган салт-дэстур!, иманды- лыгы бар Teicri елшщ сойына сойыл жумсаган саудайы- лардын кылыгы аркасына аяздай баткан Жасарал 03iHiH ауыр KypciHreHiH андамады да. Eni - жудеу, жер1 - жара- лы... ит TipuiLniicriHсонында селкектеген бас. Экецшц куны 291

ЭдЫбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ емес, жетт атацньщ кунын сурайтын жекеменнпк дукендер. Куыстар мен калтарыстар - калтыраган кайыршылар. Осы кер ш е аяушылык сез1м1 бар кез келген пенденщ емешепн езеда. «Кдйткенде эл-аукатымыз дурысталып, еркениетшнкке шгершейм1з?» деп ойлады. Ук1мет байи коямын деп бедекшш к куып, делдалдык сауда-сатгыкпен айналысатындарга, тускен пайдасынын жалпы 55 пайызын салык реттнде ортак коржынга куясын деп токтады. Битон еркек-ургашысын ажырататын кулык сауып уйренген эккшер, табысыньщ тен жарымынан аста- мын мемлекетке бермеудщ амалын тапты. Талаптын орын- далуын кадагалайтын жогары куз1рето органдардагы адам- дарды зангер-кенеспи eTin жумыска алды. Элплер ею жерде кызмет етед1, 6ipi - тегеурвдц тугырында, келеша - осын- дай ыргынга батырган былкыган орында. Олар бураланы мен бултарысы кеп кетеу1 кеткен кенес занынын элжуаз тустарын деп басып, жауапкершипктен жалтарып, сырт бе- руге кемектестг Ал кайсыб1р шагын кэсшорындар тексеру- ге келген сальщ инспекциясы адамдарыньщ калтасын бо- пыр акшага толтырып, астына судай жана машина м ш п з т кайтарды. Мелшерл1 салыкты телегенше, мына шыгын элдекайда арзанга туспек. Сосын, ез кулкынын куйтгеген арамтамактар да кужаттын барлыгын Kenicripin жасап бердг Ka3ip нагыз пара беру мен алудын ушкындап ескен за- маны. Ук1мет салыкты арттырганымен бэлендей пайда тап- пады, кайта зардап шегуде. Бул, жогарыдагылардын катесь Typni элеум еток, косымша кун, табыс салыктарынын жиынтыгын 55 емес 10 пайыздан асырмаса, ешк1м де бултарып-жалтармай т и е сш каржыны мемлекет бюджет1не куяр ед1. Муны кер ш -б ш п отырган баска республикадагы 292

Зауцайыр. Роман-триллер бедекпп Казакстаннан есеп-ш от ашуга ынтыгады. Сейтед1 де салыктвлеушшердщ катары кебеш п, мемлекет каржысы корлана бастайды. Соган орай карапайым халыктьщ турмысы да коттана туспек. С онда гана дукендеп дуниелер арзандайды. He6ip ойлардыц жулгесше ш е с т , жуйкеЫ жукарып жу- мысына жетп. 0н е-бой ы дел-сап, ештемеге заукы шаппады. Bip-exi кагазды apbi-6epi аударып карады да, креслосынын аркалыгына шапкая жайгасты. А сы гапар уэде бойынша тогыз жарымда Жасаралга келмек. Одан кешн Нурмираны алып, м единститупьщ корпусына тартады. Сулесок турган телефон бебеу какты. - Жасарал, xaniH капай? Сыцсыган дауысынан 61рден ю м екешн тани койды. Каны миына аткалактап, ашуы табанда козды. - Иэ, неменеге мулэшмси капгансьщ? - Тамыры бшеуле- Hin, мандайы курысты. - вздерщ ше 6i3fli долга Tycipe коятындай телефон- аныктагыш орнатыпсындар... - Гулжан сынкып кулда. Купиясы оп-онай ашылганын сезсе де, жещлмеуге тыры- сып: - Бурынгы аппарат абайсызда кулап сынган соц, баска- сына алмастырган, - дед1 дауысын нык шыгаруга умтылып. - 0TipiK судырактатпашы! Ал неменеге ynni Ky3enipin, ж тт тер д ! карауылга тастап кетандер? Капел1мде аузына жвндемд1 свз шишей Жасарал саскалактады. - Сен1н кай уакыпа кеткешндй машинапарыннын нем1рше дейш бшем1з. - Кандай кшм кигешме ш е т н б ш е т т шыгарсын? - Бшемш. 293

ддмбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ Олардьщ мына кырагылыгына кумарлыгы мен кызыгу- шылыгы артты. - Бшсен, айтшы. Жасаралды одан бетер айран-асыр калдырып, бэрш каз- калпынша тустеп, жыгып бердь - Ана Асыгатгы жаксы танимыз. iHiciHiH атын естпгенде тебесшен жай тускендей эсер етп. «Кайдан?» деген сезд1 калай айтканын да андамады. - Ылги орталык базарда журедг Bapi6ip канша тыраштангандарынмен 6i3 Нурмираны алып кетем1з. - Уакыт керсетедй - Зыгырданы кайнаган ол тутканы жаба салды. Кеп зарыктырмай Асыгат телефон шалып, келгенш ха- барлады. Тез жиналып сыртка шыкканында ол iHiciHiH кешеп емес, баска машинанын касында турганын кердь Б1рден жоргадай найкалган «Ниссан патролга» жайгасып, нысаналы жакты бетке алды. Жол-жвнекей Жасарал Гулжаннын хабарласканын, олардьщ Асыгатты танитында- рын, машинанын неилрше дейш бше-пщнктерш айтканын маглумдады. - Соны 63iMi3 де солай ж уптест, 6yriH 6opiMi3 Keniicri ауыстырдык. - Жптггер кайда? - Олар 33ip. - Сейлей отырып, телефонный бедерлерш тере бастады. - Ал-ло, Апмас, дайынсындар ма? Bi3 жакындап калдык. Еснстщ алдына барып тагы да звондай- мын, сол кезде шыгьщдар. - Куйтакандай кара тутканын какпагын жауып, - ж т т т е р сакадай-сай, 6i3fli к у т т тур. Ертпей эдеш тастап KerriM. ¥бап-шубап жетсек, андушылар i3 Kecin жургешм!зд) б1рден бшед1. Сосын жоспарымыз icKe аспай калуы ыктимал, - дед!. 294

Зау&айыр. Роман-триллер Эне-мш е дегенше дптеген туска да ат басын Tipefli. Кеп узамай Алмастар тебе Kepceiri. Нурмира улб1реген ак калпак rain, кара кезшд1р1к тагыпты. Сыртка ешкандай сезнс тудырмауга тырысып, баппен кеп eciicri ашты. MiHin ап ш уу I деп кеткен сон Алмас «сонымызга шескен куйрык-жалымыз жок па?» деп, арт жакты барлай карады. Бул кезде Асыгат байланыска кешкен. - Тайыр, дайынсывдар гой? Ka3ip жетелпз. 295

Эдмбек ЫБЫРАЙЫМУЛЫ 55-ТАРАУ ISpciR-ri жауып, онаша залга келш жайгасты. Элденеге алагызып алып кашкан квнЫ эр киырларга жетелеп, He6ip сокпактармен суйреледг Жар дегенде жалгызы Гулмирадан кез жазса, бул ем1рдщ ешкандай м эш калмайды. «Каргам, каптаган делкулылардын ортасында кайтш кана жатыр екен? Соншама осындай санасына сызат тусет1ндей не Tenepiui керд1? Улан басына пана емес, сор болып жа- быскан-ау. Ары таза болса неге урымтал густа корымнын iuiiHe жападан-жалгыз жанарын жэуд1ретш тастап кетедг Багана-ак, Гулжан оны жумысында деп кашыртып жауап бергеншен-ак ку inii 6ip нэрсеш сезген. Енднч осы уакытка дейш тым курымаса 6ip телефон шалуына болар ед1 гой. Алматыда Гулжаннан баска Гулмиранын жакын туысы жок екенш бш едг Кайткенде де жулын курт Улан онын тубше желт». Бадана жас бота кездершен узиип-узипп тусп . Ауыр KypciHreHiH ангармады. Отау курып, езшщ де опа таппага- нына кабыргасы куйредг «0кем1з бе, шешем1з бе кайсысы екен халыктан каргыс апган? Эйтпесе, кудайдын 6i3fli осын- ша сорлататын жеш жок ед1 гой». ...Кырсык айдап Аркалыкка кайдан тап келд1? Б1рбет- кейлж адамга еш жаксылык экелмесе тш с. Сол жолгы эйелдж элЫздйт жедбегенде Торгайга торга туспес пе едь Бэрше балалык, шалалык кылыгы шыгар юнэл1. Эйтпесе 296

Зау^айыр. Роман-триллер Алматыда-ак оку-тэж1рибелж мерз1мш етю зуге эбден мумкшдш бар-тугын. Болары - болды, бояуы - а н д ь Ocipece, кабыргасы куйреп, езш пенде атаулыныц ш ш д е п ен корашы, сорлысы санаган уагы - Кантарбайдьщ 6ip кызымен эйелш шыгарганын бш ген кезг 1шшен таусыл- ды, ш ш ен yrumi. Оньщ алдында да 6ip-eKi рет колы ти- генде мундай капаланбаган. Сонда да жаман эйелдерге уксап, баласын кетерш тура кашпады. Ылги бедекш ш кпен 6e3in журетш epi уйше келгенде сол жайында свйлесуге, угынысуга шакыратын. BipaK,Кантарбайдьщ бул такырыпка аттап баскысы жок- - Екеум1з тусшншедж, ажырастык. Болган-бггкеш осы. Бетт HiiMipiKnecreH бед1рейе айтгы. - 0 у баста ол туралы маган неге Tic жармадьщ? - «CeHi жогалтып аламын ба ?» деп корыктым. - Егер, 03iM бшмегенде лэм -мим аз журе беретш бе едщ? - Куйеуше аялы жанарын твнкердь Epi кысылыс табатын сьщай байкатпады. - Ол жайында ертеректе есттгенмш, - Нурмира сезш эрмен сабактады, - 6ipaK, нанган жокпын. Алып-кашпаны акикатка айналдырып, эйелдщ 03i келд1. Кызьщ ceHiH аузьщнан Tycin калгандай екен. Кантарбай жалт карады. - Кай уакытта келш жур? - Осыдан 6ip жарым ай бурын. - Одан 6epi маган ол туралы неге айтпадын? - Сен MeHiH ceaiM турмак, ез1мд1 адам курлы Kepin журсщ бе? Kyfteyi 6eTi сазарган калпы эйелше бед1рейе карады. - Неге уйге Kipri3eciH? - 0уелпде, ауылдагы мен танымайтын туыстардыц 6ipi шыгар деп жорамалдадым. Жаппы, уйге келген адамды Kipri36ey деген не сумдык? 297