Жамбыл Жабаев

ЛЕНИН Y m « кетпес цулацтан — Агыны х у н т булацтан, Тау суыидай тасцыны Талкандап к,узды к,улатк,ан; ©pici кец ерлсген T y6i терец мухиттан, Агыны жылдам сынаптан; Жер жузше тараган, Аузыца элем цараган. Кара цылды цац жарып, Жылаганды жубатцан; Солтустж пен Оцтустж. Батые, Шыгыс — элемде Балдан тэтт1 сезщнщ Дэмш алган унаткан, Y hi’h мэцп ешпентш Адамзаттыц алыбы, Батыры сенсщ — Ленин! Жанарыц жанган жайдары, Кун нурындай жайнаган, М уз журен™ жылмтып Тунект! туре айдаган; 179

Арамтамац жауыздыц, Патша цанды ауыздыц Ацылынан тандырып К,анды цолын байлаган; Ецбекнн халмц улына, TisriH 6epin цолына — Бацытца кешш бастаган, Куреске кушш сайлаган; 0 сиетщ —- сенбес кун, Куш-цуаты миллион мыц, Жауга царсы шапцанда Ж|гер1 цозып цайнаран, Бастаушысы Tiperi, Ацылы сенсщ — Ленин! Мухиттай болып шалцыран, Элемнен аскан кец дана, Туманды Typin, кек cerin, Тугызган тацды сен рана; БЫмщмен мьщ жыццан, Нурыцнан балцып кун шыццан, Ацицатца жол сала; Ез1лген елд! шацырып, Кетерген соцры майданра, Сез!мге салып ой, сана; Куц мен кулдар бас цосып, Уранга уран уласып, Адамды сорган айуанга Аттанганда ту ала, Миллионныц журеп, чЖацыны сенсщ — Ленин! Сен5ц жаццан жарыгыц, Бастаган барлык, майданда, Адам улы бас цосып, Аттанганда арманга; Ецбекнй улы Испанныц Жауына ойран салганда, Калыц Кытай солдаты Басты байлап вл1мге,-

Жауына карсы барганд!; КаЬармандар к,арысып, Адамзаттыц душпаны — Фашизммен алысып, Жауга ойран салганда, Жауды алчымнан алганда; Фашизации тутчыны Турмеде жатчан мын сан е Сазара KyTin атар тач, Кунде ертечмен талганда; Куреске тузеп салатын К,уаты, Kymi, asirep!, Tiperi cchcih — Ленин! Сенщ улп, ернепц Мнллиондаган журектг. Кеч бакытка талпынган Санада, салтта, тмекте; Фабрик, завод, чалада, Колхозды, гулд1 далада, Белсенген балгын 61'лекте; Жер танабын чуырган, Тау чоймасын суырган Адамзат асчан журекте, Тесше ерлер чадаган Ардачты алтын орденде; Жарчыраган кеюректе, Ецбекп'ч, «ст!ч, бачыттыч ©Hereci, улпкя, Журег! сенсщ— Ленин! Жолыч сешч елмейд!, Балчып шыгып TOKTi нур; Курес, тартыс ордасы ©Mipre берген шырай, шыр; Куппчмен сешч жанады Жайнаган оты электр; Сэулечмен сешч жарчырап Асылдар нелер твккен тур; Нурычмен сешч гулденген

Жайцалган жемк ой мен цыр Атьща сенщ ун цосып Е л шырцайды эн мен жыр; Teriri сенщ цозгауыц Техника мен енерде Агытцан бугш терец сыр; Сен орнатцан мэцп бац, Bi3 жайлаган шаттыц шац Муддеа адам сансыз жыл Сенщ б!зге тастаган, Мэцп бацца бастаган, Адамзаттыц атасы, Асцан дана ацылды, Устазым ол — Сталин!

тынык доннын, УЛДАРЫ Н А К,арасам ауыл, кырга да Ж!г1т боп ескен ул бала, Орыс, казак, тумалас Жортса эз1р жоррада. Бурынры 6ip вткен кез, Жасаган 61зд1 ала кез. Шекпен, шен ап патшадан, Балпан, баскан бай мен хан Шыгарып жолдын, тозачын, Еч^ретш елдщ боздарын, Тэл!м алган каскырдан. Кулкынына сатылган. Молда мен бай, атаман Жандаралмен жандасып, Дозакка елд1 матаган, К,улкыны кеч коркаулар Елд! канап оем1рген, CeMipin олар ел1рген, Сол 6ip сумырай заманда К,аналган ер еч^реген. Бугшп шуак тач даты, Тынык Донньщ улдары Жамбылра туран улсьщыз, Е л1мн!ч жуйрйс тулпары

Ойнактап тур мшсещз; Колхозды менщ ауылым,' Етепнде тауыпыц Жылк.ыларын тулетт!, Ж тттер! журектк К,уанады карт Жамбыл, Ойнап-кулш журсец!з. Тынык Доннын, улдары Талшыбыктай вр!лген, Жан-тэшмен журеп Сталинге бермген; Жаркырап туран ел! уппн Аямайды жанын да, 0з!н!ч туран жер! уш1н К,ыяды касык канын да; Y ah Отаннын. таны уппн, У лы халык бары уш!н, Ауы л упн'н, кала ymiH, Завод уппн, дала уппн, Шалкып аккан Дон уппн, Партия ymiH, халык уппн, Халкынын достык дачкы ymi»„ Керек болса канын да, Аямайды жанын да. Тынык Донньщ улдары, К,ылыштары кайраулы, Каскыр шапса кыядан, Сендер ушкан уядан — Бурюттешн myfiiAin, А к кылышты yfiipin, А т койындар тушлш, Жау кыйрасын кыйылып! Аттан! — деген дауысын Сталинит eciTKeH Сагатында-ак Кастектен Жамбыл 33ip журуге, Жуйршне MiHyre, Жамбыл мшш атына, Карамай жэр!, жасына. 184

Немересш, улдарын Ертш алып касына Жорыкла дайын келуге. Аттан! — деген дауысын Сталиннщ eciTKeH, Саратында-ак. К,астектен T i3e букпей жорытып, Айбынды кызыл эскерш Касына Жамбыл epiTin Алатаудыц децшен, Айдын Балкаш келшен. Колхоздан, к.ырдан, Ертштен,. Алтайдан, Каспий шешнен, Эулие-ата* ершен, Костанайдын белшен Жтттерш epiTin Мылтык, ок,тап, жортактап, Домбыра тартып шалкактап, Жамбыл жетед бас болып Шалкыган энмен cepiATin, Мен келгенде бас болып. Келемш шалкып жас болып, У лы Отанньщ таны ушш, У лы халык. бары ушш, Партия уш ш, халык. ymiH, Халыцтын достык, дацк,ы ушш, Жер уш ш, туган нала ymiH, Кулпырран Казакстанда Шалныган алтын дала уш ш Мен келгенде, келемш Банытты б!здщ ел ушш, Алтын тынык Дон ушш! Донда туран ул ушш! iipri Жамбыл каласы.

© M IP ЖЫРЫ 0 шпейд1 халык, жыры, картаймайды, ©шед деп-оны еншм де айталмайды, Халыктьщ журепшн, тукшршен iTеплген куй — шын жорга тайпалмайды. Алтындай ел шпнде сакталынган Суду жыр, судан тунык,, шайкалмайды... Еске алсам ертепдей ертеш вткен, Талай жан журепнщ жырын теккен, Ец|реп ен даладан бакыт !здеп, Табалмай, ацсап Асанцайгыда еткен. К,уландай как.тан безген К,орк,ыт к,ацгып, Кездеспей керден баска ол да кетк^н. Еске алсам ацсаганды еск1деп, Ертеде к,иял неш кексемед!! Киемге отырып ап, кек сайрандап, Суккарша ушуды да кекоеп едь О л кезде патша мен хан зынданыньщ, Туншык,к,ан жырды бар ма ед ескергеш? Еслмде ecKi ертеп ацыз кылган, У лы eMip жыланына шагылдырган, YoKipiK ecin тардыр кара жел1

0 кпемд1 карып аяз кабындырган. Жамбылдыц жыр теплген Т1лш байлап, Унше туган eAiH сагындыртан. Мен узак eMip сурд!м, кепи керд1м, Кергенд1 ойга туйд1м, ойлай журД1м. К,узынан таудыц бшк шыцга ерлеген EcirriM жырын акын Шота ердщ. Кавказдыц шыцыменен шендескендей, Кулагым шалды иесш mepAi жырдыц. Жайнатан Грузиннщ жас улына, Квз TycTi тауда жорткан асылына. Тунерген тау басына тумандайын 1зшдей я жолбарыс жасырына. Шотаньщ шырцап салган жыры арналган, Келешек жас ecnipiM гасырыиа. Ысцырып врмелеген тау мен тастан, Мен кергем эп-жыланды суры к.ашк,ан, Журектщ оттан ыстык тэтм жырын, ©puiirin CGHflipyre таск.ын таскан. Жорткан жолбарыстай акын Шота Халкына тэтт! жырын алып ушкан. Жайлаган жылан-шаян тау КУЛЭДЫ. Патша елд1, epnin акты тау булаты Кдйылган булактайын халык жыры, Маржандай таудан шашкан сацгырады. Акынньщ журепнен шыкдан влек Шарыктап ушты, усап тау кыраны. Жуз жылдап, жарык кврмей ой киялы, Журген кез еЫмде ед1 ойга оралды. Даланыц me6i курап ыстык кунге Жаткан шак шубап жолсыз KepyeHi. А шырып, азып-тозып жол шеккенде Боратан алды, артынан ак бораны. Юмдердщ ошпед1 ол кез сагы сынып, KiM ocin efli ол кез, юмдер кулш, Кокырап жалсыз, комсыз туйе устшде, ТачылЫп Тарас акын ойга уйып,

Е э1лген даладагы елд! кврген Самурык. cKi басты жаткан бур!п. Тараспен баткам мен де 6ipre муцга, Туйеге 6ipre MiHin жургем кумда, Мешц де. оньщ дары жырларымыз О л кезде жогалган ед ciHin кумга. Жырымен тау Жацгыртып Пушкин до етксн Журен жараланган акын тулга. Пушкиншк сайрап кеткен жырын талай, Шыркаган даланы ерлей акын Абай, Тамсанта Онегин мен Татьяна Алабын Алатаудьщ энге оран. Туыскан халкыменен кушактаскан, BiAefli К.азакстан туганындай. Жылдан жыл втт! акын киялындай, Жамбыл карт жырын таудык булагындай К,уюмен келе жатыр, туган елin Аралап жаны шолпан шырагындай. Кайрылмай ханнан eTi'n, — танга жетш Кавказдын шарыктады кыраныидай. Куреске шакырмаган акын ба акын. Акьш болса халыкка болсын жакын! Жырласын акын болса халык жырын, Б!зд1ц дачк Кремльдей болсын жаркын: Нур алып Сталиннен гулденген жыр Жырлаган кесем суйген улы халкын. Шота мен Абай, Тарас, Пушкин де вткен, Халыкка кушак жайып жыры жеткен, Квксеген туган елд!ч кун! Сталин Урыгын шын бакыттьщ халыкда еккен; ЖиЬандмк планетт!н ол акыны, Жамбылдын улы sKeci нурын токкен.

1938 С Т А Л И Н Н Щ Т У Г А Н ЖЕР1 Екшип eiuip — гасырды, Кергенде жаца асылды, Y ндемей калай турайын, Жырламай налай турайын? Улдарым менin коммунист, HeMepeAepiM комсомол. Шеберелер1м пионер — Куанып соган Жамбылы, Шебер свздщ дантылы Kapi жаиы жасарган, Кулшына кайта жасалган, К,оздатып жырды куя бер! Бул Жамбылдын кездер! Коз ушынан кереген, Бул Жамбылдьщ журен Жещлмес куши ел!мнен, Бул Жамбылдьщ жырлары Жуйр!г1рек желщнен, Бул Жамбылдьщ жаны жас 189

Жарыгырак. кегщнен, Калган емес ерлеген Ойым менщ вм1рден. — «Ертте атымды!» — дед^м Немере, шеберелер!ме, Жаркылдасын узецпм, Журетш жер]'м ез ел1м, К вз салайыи жер1ме, Жердщ гулд! кеп’не, Аралайын, барайын Жер1мнщ таулы, ерше; Булак. ак,к.ан баурынан, К,ыран ушкан тауынан, Керейш — дед1м барайын Сталин туган жерше. Уландар атты ерттед!, — Шексец сапар, шек,— дед!, Шыгарып салып балаларым, Максатьща жет дед!! Журд1м жолдын, жонымен Чапаевтын майданга Шапкан шалк,ар жер!мен; * KepfliM таудай толк,ынын ©ткенде Каспий шеншен, Щорс батыр шарлатан, Днепр толк,ып тулаган, Шалкып жаткан бак керд!м, Украина жершен. КврД1м сулу Ед1лд1, Едыдей ерюн ел1мд1, Ертепдей елдеп KepiKTi, б и т epiMfli, Шалкып жаткан елдеп ?Кырлаганда кергенд1 Кайтер ед1 тен'есем, KyMic айдьщ нурымен. Кайтер ед1 тенесем, Кекнч сулу кушмен! BipaK, кектщ сулуы Сулу емес ел1мнен. 190

Осы елецдй жырымды, Саган айтам, Сталин! Тап езщд! жаныма Балап айтам Сталин! KepfliM туган уйщд|, Уйщде тургаи куйщдй Май шам, шагын терезе, Жупыны жиЬаз, буйымды,. Жез самаурын, тас табак Саздан, соккан сеюлдк Кврд1-м кестел! орамал Сурткен талай бетщдй Юшкене уйдщ устшде Керд1м аспан аянды, К,ыран ушып, каз конган Таулы, тасты даланды, Жерге бакыт бак 6epin, Б]'зге нурлы шак 6epin, Кек куншдей нурланган, Хальщ, камын ойлаган, FacbipFa улын сайлаган Балкып ыстык каныммен CyfiriM келд1 жаныммен, Мейр1мд1 сенщ ананды! Жас урпактар б1леаз Бурынгы вткен заманды, BoATipiri 6epim'n K,o3biFa шапкан заманды, Аспан жерге айналып Ыстык болтан заманды, Боранда малга жут келт, Кастык кылган заманды. Кара KapFa каркылдап, Кан жалаган заманды, Табанында патшаныц ЕзЫ п халык каксаумен Зар жылаган заманды. Сол кездерде дузактыц, Торында журщ мазактьщ,. Корлыгьша шыдамай, 191

Батырлар шыкдан 6ip талай Даласынан казактьщ. Оцысац жырды — толгауды, Толгауда ер боп жырланды •Исатай мен Махамбет Олар халык батыры. Онан соц шыкдан толганып Амангелд! Иманов, Карсы турды би, болысда Бук1л халык. жыйналып. Сонын, 6api жауыздыц Сум ем1рД1ч касы efli, Соныч 6api ез1лген Халыктыч гана досы едь Сол батырдыч бэрМч, Халыктьщ, жастыц, кэрннц Т и еп н халык, epiHin, TiAeriH халык, явершщ TiAeriH тау, кузыныч, TiAeriH улы, кызыныч, TiAeriH ауа, даланьщ. TiaeriH MefipiMfli ананьщ, TiAeriH эке, аганыч, TiaeriH сэби баланыч. TiaeriH акын, дананыч Жыйып, тушп 6ip жерге, BiAin, керш б1здерге К,урып мыкты штабын, Куйып нурлы нускауын Берген — улы Сталин. Сталин,— Сен,— нур кеЫм, Саган айтар бул соз!м; Ce:s езиген халыктыч, Шырагысыч жарыктыч, Ата менен ананыч. Ара менен баланыч Шырадай аштыч Сен кеэш; Шел1ркеген даланыч Сусынын сен кангыздыч. Даланыч айдын алабын 192

К ел гып булак. агыздьщ; Жерге к,ызыл бакша erin, К,ырдан шешек жаргыздыц, Халыктыц даццын, достыгын Жер шарына баргыздЬщ, Бак,ыт 6epin, бак берш, Ецбектен ернек салгыздыц, TiAeri сенде халыктыц Журеп сенде халыктыц, ©м 1рден нэубет жаугыздыц. Жадыратып Жамбылдыц Жуз жасаран журегш, Жасартып к_айта соккыздыц, Жырын какке жетюздщ, Булацтайын текюздщ; Журепм, жырым влгенше, Сешю. жаным сенгенше, ©йткеш, дана Сталин, Жалкау тарткан жаныма ©М1'рд1'ц нурын еюбздЫ

КАИТА КЕЛГЕН ЖАСТЫК Бул Жамбыл жасап отыр токсан жасты, Токсаннан gpi кетш, жузге де асты. Шебер сез, асыл меруерт, шаттык, куй! Жамбылдан eiifli cipa кутылмасты. Бул Жамбыл керген бурын талау-таран, Кез болды енд1 оран алтын заман, Кеч жатк,ан байтам улан шеж!ремш Тарихтыц домбырасын колыма алам! Катардан шал болсам да калраным жок. Доска куй, душпаныма ел«цш ок! Жасарткан Сталиншч дэу!ршде Карт жырым — енд! сешч арманыч жок! Жамбылдыц ардакталып булбул сез!, ГауЬардай нурын теккен ею кез!, Токсанда кайтып алып жыйырма 6ecTi Жасарып карт бабачньщ турган кез1. Жыйырма бес маран тары кайтып келд!, Сэлемш алтын куннен айтып келд!. Калайша, жыр текпес!н, эн сокпасын Шаттыктан несер теккен дэу!рде видь Па, mipKiH! Кайтып келд1 маран жастык, Дэу!рде ерге ерлеп, гулеп тастык; Кавказдан, Алатаудан агындатып Шаттыктьщ булагыныч к!лт!н аштык. 194

Х АЛЫ К АРМИЯСЫ Атымды Meniu ерттецдер, Кыдырып KbipFa шыгайын; TiAre 6ip кслсе жер мен жел Эцп'ме дукен курайын. А я з карып беп’мд!, Ширатсын б!раз ет!мд1; Кецшм де 6ipa3 cepriciH, Жуз1мс к,ызыл ец Kipcin; Кыйырды квзбен шолайын, К,ыялым тары ep6iciH. Kipci3 аппак. шагала — Наурыздагы далага Кез ааберш карасам Кецшмд1 жетелеп Бала кундей Tep6eciH. Ак, шапанды кек далам, Суйюмдгсщ сен Маган Жай-куйщд! бием мен, ©тюзген сенщ басыцнан, Ертедег! ем1рщд1 Квз!м керш тургандай Тунжырайды к,абагым; Хан, патшаныц тусында Халык. тускен кысы.мга, 195

Кара булттай к,альщ кол Жорык, тартып елкецде, Сайларда aFbm каннан сел ©лжке толган эр тебе; Умытвдн жок бглед! ел Ш ьщрыс пенен Тем1р‘ дей Кара куннщ хандарын. Бакыты уш!н ез!нщ Жорык ашып жол тартып, Калыц елд! к,ыйратып, Басып жаншьгп кем1рдей Кене де етт! бул жерден. Б1лем жолын булардын, Кыргын, аштык,, кайры, муц! Караганба ед обалга! Умыткам жок муны мен. Домбыранын тшнен Каргыс айткан соларга 9 ai кунге шыгады ун. Кырга шыксам — ой тербеп Жел де сейлеп шуылдар. Заман сырын еткен кеп Кулагыма сыбырлар: Улык, торе, бай манап Патша жакты паналап, Е лд! 6ipre талады; Кол, аякты К1сендеп, Абактыга камады. Сорлы кулак eciTTi Кунренген даланы; Азап керген зар дауыс Журег!мд! кажады. Хан мен султан, бай мен бек Патшаларра телмецдеп, Табандарын жалады! Кайда журсе бер!лер BipiH-6ipi табады. — Уа, кен, дала, кен дала, Сан умтылдык сен жана К олрэ курал алуга, 196

Зулымдарга шабура. Ел егеске бел байлап, Женекйз деп айкайлап, Кунд1 керд1м жар салган; Халыкда жолды нускады, Е л бастады ead адам, Берд1 куат куш маран Ленин мен Сталин. — К озрэл — дед! майданга, Кездерпии аш, белщ жаз Курал уста, к,орык.па, Жауьща аттан, майдан аш! Эд1лет, бак,ыт, жер мен су А л у ymin белщ бу! — Жер мен кекте жацрырды Большевиктер ураны. Озбырды естен тандырдь' Кушт1 цолдар куралы. К ол бастады батырлар Курал алды эйелдер. Атк,а м!ыд! «кул-кутан», Жоса болды бай, султан. К иен, батыр соцында, Кызыл туы колында Ленин мен Сталин — К ол бастады кос кыран. Умытпаймын мен муны Жаркырады кун нуры. Айыкты эбден тун, туман. Енд1 аралап даланы, Кезд1 алыска Ж1-берсем. Елестейд1 талайры Еа'ме енд! TycipceM, Кайта жасап заманды. К ол бастады кос кесем. Тунектерде, тундерде, Не жолсызда жургенде Болды журттьщ шырагы; Камалган журтты тар жолда Не кыйыннан шыгарды

Патшалардьщ коймасын, Талкан к.ылып эркайсын Берд! журтка куралды. Кемелже келд1 журт, Мешеу кундер болды умы КаЬарман ме1пц халыгым К у н т , epi«Ti сезд! езш, К,олда бил!*к, бац пен цут Е л царулы мэцгшк Жаутацдау жок, эрюмге. К,ару — бацыт кузеи Оны устаран Кызыл ер, Бейб1т1шлж суйед1 Kyuii курыш Смздщ ел. Осындай шат кушмде, Жер1мд1 шарлап кеземш Кец1л кусы кырланып, EL«i бет!м нурланып, © з 1мд1 еркш сеземш. Шекараны бап>ш тур Ылги батыр, кезел1м; Коздер1 мен шалып тур, Шекшз жаткан даланы, Тау менен сай-саланы, К,альщ орман, ну, жыныс Ертк, 1ле езешн, Колхозды ауыл, каланы; К,ырау басцан бутаны, К,ар кымтаган жотаны, К.ала толган саганы; Окып, ойнап шулаган Мынау бала-шаганы; Байтак жаткан вз ел1м, Осыны шолып, ой толгап, К,ырды аралап келемш. Ворошилов батырым, К,алаулы улы халкымныц, Тойда елецД1 дамытып, Жан-жагымды жацгыртып. 198

Кдгттыктайын деп ед1м. Батырым, маршал, ер улым, CyfiiKTici ел1мнщ, Ленин ерге иестщ, Сталинмен 6ip serin Алып ак.ыл, кемегш. Кыйын кунде пол бастап, Жауды к,ырдыц ойцастап, Сан жеадске жепн'здщ! Елд1 суйеп, демедщ, Сен бастаган ереш'.м Кунде арттырды oHcpin. Елщ кид! болат тон, Шекарасы болаттан BepiK сертщ елще: «Касиетт! жер1ме Eui6ip жауды жолатпан!» Деп уэде бергеш'п.

СЭЛЕМ BYKIA ХАЛЫК.ТАН Коцщ кекке шарык,тап, К,уанбаск,а немене, Куйгандай к,уат ceprifli Токсандары денеме. Сак,шы ерлердщ салтанат Тойында жырым жебеле, Жыр к,ырманын тебеле. Y лест1р журтк,а себеле, К,уанышк,а жырьщды айт, Кызыл к,ыран epiiyii айт, Epfli айтпасац жырьщнын, Ажары, cipa «еле ме? Олай болса ой тербет Жорраласын tia — Жамбыл, Жел жетпес жуйрж домбыран, Бабына «ел т1р — м!н Жамбыл. Сандугашы советтщ К,астерлеп баклан — дур Жамбыл. Бала ойнапл тебе едщ, Твменнен томен сен едщ, Кун астынан кершген. Болдьщ бугш шьщ — Жамбыл. Токсаннан асып тьщайган, Кайраты ток,сан бул — Жамбыл. Булак,тыц квэ1н 13десец,

Ырыс берген kim десен, T y6i терен туцгыйык, Теп'лмес неге сыр — Жамбыл, Тогыз акын коршалап Отырса Жамбыл тершде; Токсан 61'рде кол жетсе Ойга туспес ем!рге. Шыйрыккан Ж1бек шешшп, Жазылган жуйрйс кесшп Агызатын кун болды Арынды жырды менщ де, Айтып тшм жетпейтш, Аскардай басып етпейтш, KacTepxi кальщ касиет Толып жатыр ел1мде. Уйткы соган Сталин, Сталинн1ч- шэюртк Фрунзе, Клим, Чапаев Айбынды туган арыстаи Шабакка шапкан наЬандай Терецде жауын кагыскан, Елд! шауып ак, манап, Алашорда кан жалап, Хан, патша езген халыкты Тагы устауга нокталап, Арпалыскан кезшде Ерлер!м жауга шабыскан. Жалынды туы желб1реп KopFayFa елш шыгыскан. Кызылэскер улыма, Онын жыйырма жылына, Ворошилов’ батырга, Жас ecnipiM баладан, Ата менен анадан, Жырмен сэлем ак Солем бую'л хал Улымды ер F’ Жасасы:

©н е р д щ ecyi Неге шык,сын домбыра Жацадан шек такпаса, Такканынан не пайда? Бабыменен какпаса, К,¥Р к,агудан не пайда. Эн менен куй таппаса? К,уйцылжыган к,уш эуез, К.осылып соган айтпаса. Квркем енер — жас бебек Булд1'рш1н болмас бакпаса, Тортасын алган балкаймак, Бойына сылап жакпаса. Улшлдеген Кызыл шок Басына yKi такпаса, Бвбектер келер еЫмтал ''окелетш баптаса. былдыц аты акын ба, •■й жыры акпаса, ■н 6ip булак \"ч ашпаса. •'ШШЛЙС'







Е л дад!р!н ел бак,дан Ерлер 6iAep деген сез, Зер к,ад1р1н зер соддан, Зергер биер деген сез. 0M ip барда еск1рмес, Багасы дунды ерен сез. Алтын ipre ел барда, Сталин сынды ер барда, ©рлеген ел|'м енерпаз Е л1 жадсы адамнан, Epi жадсы адамнан, Туар ма бала Ж1герс1з. Тодсан уште Жамбылды, Кулэш сынды булбулды, Сталин сынды бадшасы — ©cipfli демей не дераз.

ЖОРАЛТ K03IH Бак,ытты халык,. свз тыцда! К,астаск,ан жау б^ткен жок Тунге уйренген жарк,анат, Куншц оган сэш жок- K,operi нзж1С кузгынга Адал астьщ дэм1 жок,. Улы т!лд! жыланныч Сак,таган axi 3api кеп. Елге жылы чаны жок. Адамнан кутпе жаксылык- Уяты жок, ары жок, Жан кад1рш 6ixep ме Денесшде жаны жок, Жаны жок дене сасыса, Жукпалы !ндет елще Кемгеннен баска ем1 жок. Кунге не деп KepiHep, Кун суймейтш кара бет! Итке оны текесен, Ит жеркенер, — «жала» деп Жыланга оны течесеч, Демес пе ед! «api экет». 204

Уксасы жок. элемде Бул не деген пэлекет? Элем KepKi асылды, Жоюра еткен эрекст. Адамдыкты бйшейпн Элле™ жаман 6ip ждет Куйбышевтей кесемд!. Горький сынды шешенд! Элем суйген керемет, Шам-шырак,ты omipin, ©MipiHe кол сугып, Жургендерден не ум1т!? Мен т!леймш, кальщ ел, Е л екЫ — мен Жамбыл Жоралт кезш ылацнын, К,ойма жерде, 6ip минут! ©скен елдщ улдары Жещмпаз ер бала бол! Бакытты елдщ камцоры Сталиндей дана бол! К,алтыратк,ан к,ас жауын, Климдей елге пана бол.

УЛДАРЫ М — ПАПАНИНШ1ЛЕРГЕ Ак, басты Алатаудыц Жамбылымын, блецнщ улы суре дацгылымын; Квктемдей цызгалдак,ты к,ызык, заман К,айта туып жасарган балгынымын. Ырысты к,алыц халк.ым — гул1м мешц, Гул!мнщ к,ызралдагы жырым мешц; Тец!здей тасцындаган зор цуаныш Ойымды тербеткендей бугш мешц. Бейнесш терт заманныц ез>м керд1М, Заманньщ онан арры сезш керд^м, К,алмац хан, Тезек тере, К,удыяр хан, Усцынын Николайдыц кезбен керД1м. Мен к,ашан айтам десем жыр таппадым, Келмед1 тапсам жырды сыр сакдагым. К,ок,анныц жалач цабат шапанындан Жырымныч унатпаушы ем цуррацтарын. Жыр таптым, nici менен ic таппадым, 1с дерлж ауызга аляр куш таппадым,

Сондык.тан, «aFaiu ерге— яип куйыскан», Жыр таптым, мак,пал, к.ундыз еш таппадым. Токсаннан асты жасым, жузге хел.-йм, Табылды арман е т т 13дегешм, Ел керд!м, ел бастаган epfli керд1м Кез1мде олак, тарткан сезге менщ. Ер кореец сезге сыяр асырып айт, Тенрздей толкындаган тасынып айт. Шок,тыгы KerepiAciH суйген достыц, Пшншн душпаныцньщ цашырып айт. Жырыцды досын, болса кулд1рш айт, Жау болса, жай тигендей булд!р1ггайт. Жыр деген 6ipeyre ок,, 6ipeyre бал, Дэл тиген ак, перендей жулдырып айт! Ей, Жамбыл олай болса, ерге кара Жерщде жайрацдаган елге пара. Косылып омыртцасы езенге езен Косацтай цосылысцан келге кара. Теназдей ел талабын шалцып жатцан YMiTTi ушцыр кыял болашактан. Улына мен мактанбай ш'м мактанар Гспенен ел киялын орындатцан. А з емес атакты улым, элденеше К.иялдан асып туган токсан есе! «Тэц!рдщ» бермес багын тартып алган. Жамбылмын, жер цожасы мен ендеше. Улым бар курыш MiHin кект! ерлеген Кунге асып ай мен жулдыз калган темен.. Кунше жумыр жерд1 жет| айналса Жетуге болжалыца куш! келген.

TyMCbifbi жумыр жердщ к,атк,ан музы, Тылсым боп ем1р бак,и жатк.ая'музы, Тылсымныц ашып жарык, ашты сыры» Е л1мнщ алып тугаи улы, к,ызы. Суй5кт! Сталиндей шын данама! Тогыз ай муз тесенген терт балама, Папанин, музды тиген Шмидт epiM, Бул сезд! арнап айттым ci3re гана!

KYH Н¥РЫ Пернеге машьщтанган xapi бармах,, Арынын домбыраньщ шыцга самгат, Акдарып Жетасудын, таскынындай А л , aFbiT, влецщд1 Горькийге арнап! Ежелден мешч сез1м елге арналган, Журепмд1 ел сырымен мен жалгагам, Ел1мн!ц жаны суйген улдарына Жамбылда жыр к,алсын ба арналмаган?! Сондык,тан, домбырамды аламын да, Кетемш аскар ойдьщ алабына. Агыт деп, асыл сездщ казынасын Сейлесем Kapi досым домбырама. Бул Жамбыл талай-талай жыр шыгарды Токсан жыл токыганын тугел к,азды. Ленин мен Сталиннщ суйген досы Жырлаймын бугш Горький дауылпазды. Жырлайды Горькийд! айтып елдщ 6api, Жаттаймыз оньщ жырын жас пен xapi, Уйренген дауылпаздын, енегесш Суццардай кокт! кезд1 балалары. 209

Уа, Горький аск,ан терец, ел галымы, Аскар ой, дария акыл, сез дацрылы. Асылдыц кылауындай эр сезщд! Халыктыц каД1рлейд1 карт Жамбылы. Ер суйдщ, ецбек суйдщ, елд1 суйдщ, Куандыц ел куанса, 6 ipre кулдщ. Суцкардай сорраладыц Kahap шашып, Жауларга, зулымдыкка окша тидщ. Уа, Горький халык ырысы кунд1 суйдщ, Халык уш!н кайрат тектщ, жандьщ, куйдщ, К,алайша жаудыц саган ешжкенш Тусшд1м, тугел бэрш туйд!м-туйд1М. Уа, Горький, мэцп елмейтш шынды суйдщ, Достыкты, махаббатты суйдщ шуйпн, Осыны колдарымен жасап берген — Ленин мен Сталиндей улды суйд!ц. К,оргадыц Лениннщ улы туын, К,аЬарлы каламыцмен жауды КУДЬЩ. К,астаскан кара жУрек сур жыландар К,апыста зэрл1 истщ типзд1 уын. Уа, Горький! Ардактадыц эдьлетп, Барша адам суйд1 оны адал ниетть К,ас кылган ем!рще жау излети К,аЬарленш курыш хальщ талцан errL Ел1мде Ленин Tipi, Горький Tipi, Журеп ел1м1зге кундей жылы. Жаулардан елдь жерд1 тазартамыз! К,алады калыбында куншн, нуры.

КУЙБЫШЕВКЕ Ленин мен Сталиндей ердщ улы Журекке сэры майдай тиген жылы, Жаннатын жер устшщ к,олдан соклан Бакытты, ырыс к,уйган елдщ улы. Шын улдын, саркмлу жок, ем1ршде. Бейнесi байтак елдщ кендлжде. Терт жагын шыцнан к,алап, тен, боп турган, ©л!мнен хак,ы барма женмуге. ©лмейд!, влмек емес ел суйген ул, Алпыс улт бэре Cipaeii тец суйген ул. CyfliKTi адал улым Куйбышевке. Елж1реп, журек майдай суйсжген ул. Кун нурын ел басына TycipreH ул, Жауымен улы-азулы алыскан ул, Достьщтьщ 6ipAiK пенен уйыткысы Большевик ел баскарган данышпан ул. Дананьщ Сталиндей cepiri улым, Тарихтьщ иранбацтай Kepiri улым. Жайнаган байтак Отан бакшасына Ецбегщ жаркыраган сенщ улым.

Аударган жер к,ыртысын тракторым, ©рмектей ере салран енер-бшм. Самолет аспанга ушса, жерде поезд Автобус желден жуйрж пырак, мшдш. К,улпырган к,ызралдак.ты Алатауым, Бакытты колхоз атты жаца кауым, Элемнщ ен алыбы эскер купим Ушырран кулш кекке келген жаудьщ- ©м!рщ осы сенin ер!стеген, ©pirin осы сен1ц жемктеген, Саладай сан жыл акса сарк,ылмайтын Е лщ бар Социалистов Отан деген. К,ол салран ем!рще улы тырнак,, К,урайдай тубш жулган к,алды к,урап, У лы Отанра арналган Жамбыл жыры Кунде эсер елмен 6ipre шыцра шарлап.

ЕЦБЕК ТУРАЛЫ ЖЫР Барщде аманбысыц жалпы халк,ь:м, ОрденД1 устер1це келд1 картыц, Сталиннщ зацы мен тура журсен, 1здемей, колдарьща келед! алтын. К^рт та болсам ескерд1 енбепмд1, Жер мен KeKTiH. iiuiHe кетт1 данным. Жассьщдар талпынындар талап етш Айтылган бул сезгмшч бiлеей парный. Енбек нымбат дуниеде, енбек улын, Ершбей умтыльщдар ерте турып, Кандырып сугарьщдар eriiiiiuu К,оймастан арам шебж таста жулып. Алычдар машинанды ремонттап, Шабысна сайманьщды ной реттеп, Атнаргын наунанынды мэментшде Бггпейтш жумыс барма нылсан кептеп. Банытты колхозшылар уйымдастьщ Кеп табысна жет1сш алга бастыц. Сталин улы кесем арнасында Байлын пен рахатна ушырастьщ. 213

Жауыздар к.ойып па efli зар ецретпей, Зар жылап жер мен суга журдж жетпей, К.ожа г ь т жер мен сура epix 6ерд1 Жетер меч бул байлыкда ецбек етпей? Насицат у гтм е хендл белпн, Сталинннл батыры ецбемш елдщ. Керд1н,дер орден aAFaii азаматты Емшепн ид1рген сон, к*ара жердщ.

Сур*’



БАК.ЫТТУРАЛЫЖЫР FacbipFa айгак, Kapi мен, Алдымда гасыр жасаган Свз ecim'M кэр^ден: «Дуадак, болдым суы жок, А ед у боЛДЫМ КвЛ1 жок,, Сыбызгы болдым ywi жок, Асыл болдым К,¥НЫ жок,», Дейтш бурын кэр:лер. Туягы болат тулпардай, К,анаты курыш сун,к,ардай, KepiKTi келд1 квкорай Айдында жузген аккудай Бал дариядан су iinin, К,уат алган дэмшен Туцгыш келген Kapi мен. Шынардан бшк шыбыгым Заманньщ керд1м туныгын, ©м1рд1н, шашцан урыгын Армансыз жаниыц 6ipi мен, Заманым да жогары, Адамым да жогары Бурынгы еткен «эр|ден Асып тудым бэршен. Армансыз Жамбыл сейлейдк 215

Жыр жылгасын агыза, Жырым жырдын, шекер] Балын кепке тамыза; ©Mipiin келш айк,асты, Сталиными шагына. Болып булбул сайрадым, Жайнаган сошли, багында; KjaT болды жаныма, Суйеу 6epfli жагыма. Барлык, адам к,амына, Туды Сталин багыма.

БЕС1К ЖЫРЫ Уйыктасын деп бебеп'н, ' Домбыраныц кос шепн Жамбыл бабан кагады, К.аккан сайын елец! Булактайын агады. К.агады Жамбыл кос meriH ©сущ ymiH, ecyin, Уйыктасын деп бебепн, Тербелс1н деп 6eciriK- Кекте де жулдыз уйьщтады- Жайлауда жусап мал дагы. Мамык жунд1 жас ылакан, Уйыктап кырда ботакан. Алтын жалды кулыншак, Жумып кезж бузаукан, Сыйда сыйрак кошакан — Телдщ 6api уйыктады, Уйыкта сен де балакан! Шепртке уйыктап шебшде». Бака жусап квлшде, К,алгып к¥рак взенде. Балык тары уйыктады Амудария тубшде. 217

Уйыцта сэулем, бобеим! Болды сенщ дегенщ, Баулып ceHi нуск^ган MeiiipiMfli этап Сталин Тереэеден караган, Кержед! кезше Караса оган бар элем. Ceni де сэулем Kepin тур, Cyfiin, MefiipiM Terin тур, Мэпелеп, баулып бар елдщ Тэрбиесш 6epin тур! Отанын,ныц суйжт1 Бебепнщ 6ipicin — Бэршен де сен сулу, Бэршен де ер сулу, Б!зд1ц жердщ цулпырган Жас ecnipiM epicin,! Бэршен жак.сы весin деп, Бебеггм сеш колдаган, Кремльден жан атак Сталин сеш ойлатан. Балалык., жастык, шагьщды, ©cipfli елщ дарынды; Елщменен 6ip кердщ Жарк,ыраган багыцды; Бак, жулдызы жайнатты Жас бебепм жаныцды; ©MipiK кек шалк,ыган, Жолын ашык. ацдаган, Сен ушш бак.ша булбулы Сулу эшн сайратан. Сайдъщ сулу гулдер1 Сеш'ц ушш жайнаган, Сешц ymin сэры алтын Акдан кумю арнадан. Квзщ жарыц жулдыздан, Шашыц ж1бек кундыздан, Сен 6ip артык, керкемещ . Бшк асцар, шьщ-куздан.

К,ара кез, сэби бебепм Аса берсш енерщ- Батыр болып есе бер Жанарыцды жангызтан. Бала кунде ез1\\из. Сендей болып еспедгк, Сум ем1рдщ бурынгы Не 6ip уын кешпедж? Май айында уранын, Салып, колда флагыц Шыкданьщда кешеге, 1Суанганнан кез1ме Жастар келт, епле Tycin кетед менщ де Балалык. шагым есгме. Ж Мт болып вс, сен жылдам! Пионер жэне комсомол Боласьщ ecin жас бвбек, Комсомолдан ескен сон Боласьщ ж М т — большевик. Уйыкта бвбек, жас к.азак,! Бешгщ балгын толган нур, Кезщд1 жум, демнуи ал, Кузетте к,ызылэскер тур Туган елдщ туында Kapire, жас буынга Еак,ыт нуры жанып тур.

МЭСТЕК ПЕН ТУЛП АР Ертеде ерте-ертеде Астыма м ети MiHreHiM: Тулпар емес мэстек ед, Шуу-шуулеп эрец жургешм,. Борбабы борша, арк,а арша, Кетерген арен, ез'бедш. Жауырны к,азган ошацтай, К,ыр аркасы пышак/гай, Суйреткен жалгыэ сулдерш. Сол мэстект! Te6iHin, ©лецдетм, эн салдым; Ойга бардым, к,ыр бардым, К,ара коз к,ызга кез салдым: Ауылдан ауыл аралап, Тулагымды сабалап, Тепсше бердш, турмадым Мазак, eiri к,ара кез Мэстепмнщ турманын. 0 лец1мд1 ерле-тм, ©рге кулаш оерметим, К,алыц елдщ пшнде — Зарын айтып сорлыньщ

К,айгылыны ецреттам. Жес1рл€рд1 жетектеп, Жет1мдерд1 тербетим. Кетерем мэстек устшде Талай да, талай жерд1 eTTiM. Талгаураган елд1 етт1м. Кундердщ куш болганда А т шаптырран, той кылран Думанды жерге кеп жетт1м. Аргымак, к,оск,ан бэйгеге Байлар к,ылды Kecipfli: «Мэстек мшген api тур! Жуйрйс мшген 6epi тур!» — Деп жынданып ecipfli. Кызыгын калдым кере алмай, Ордага калдым ене алмай, Бэйгесше ат косып, Шабыск,а калдым ере алмай. Жата кет^м 6ip жерге К,орлык,к,а керген кене алмай. ТуЫмде керд1м 6ip тулпар Жер TenciiireH жануар. Карай калдым кез алмай, Окыранып шакырды Шыр айналып, тура алмай, Кайгырыппын тус1мде Калам ба деп мше алмай. Таты М1НД1м мэстекке Уйк.ымды ашып, туе тарап, Елд! кезш женелд1м Жануарды какпалап. Он тепс!нсем 6ip басып, «Токтай туршы токта!» лап; Тусте керген тулпарым Таптырмай KeTTi эбден-ак. Жас журект1 жаншыды Киялга тулпар уялап. Кез ашып 6ip кун карасам А к тускен кезде шашыма, 221

К,адалыпты к,ызыл ту Алатаудьщ басына. К,ажырлы халк,ым шыгыпты' Жауына к,арсы ашына. Квктемн!ц куш туыпты Калыпты туман басыла. Жайлаудан байды куыпты. Бас бургызбай кашыра. Yfiip-yfiip жылцыны Yfiipin экеп к.ойыпты ©3iMHin дэл Касыма. Жайлауды басты аз малым, Жацадан жырды козгадым. Бэйгел1 тойда колхоздьщ Ж уйртн керд1м озганын. Жабагы жуннен арылып Жет1лд1 мэстек тулагы, Жырымды cyfiin ардацтап Таныды MeHi Сталин, Ецбепме сыйлык, деп, Тус1мде к арт ынтыкдаи Тартты алдыма тулпарын. Тулпарыма карасам, Танадай кез1 жайнайды, Ак,кудай мойны шлш, Казыгында ойнайды. Токымы жлбек, epi алтын, Ауыздыгын шайнайды, Y3enrici сьщгырлап К,арасам кез!м тоймайды. К,анатты тулпар астымда, К,ундыз барж басымда, Омрауымда ордешм, Жар достарым к,асымда, К,айтадан мше аттандым, Кыйырга болжап каз салдым, Токсанга келген жасымда. Далам да гул, тауым гул, Аспан ашык. жер жайсач.

Туманмен 6ipre TypiAin, К,урыпты кезден ылайсац. Домбырам бупн сайрайды CepniAin, ceprin эн салсам. Ш уу жануар, шуу тулпар! У ган д е' 6yriH мен сундар, Алты айлык.ты алты бас. А л дымда куткен халк,ым бар! Тулпарлы жшт атанган Сталин берген дандым бар. Кремльд1 жырлайын, ' Сталинд1 жырлайын, Домбыраны тартьщдар!