Жамбыл Жабаев

ОТАНДЫ СУЙ Балк,ытып бак,ыт уйып елге, жерге, Жасарган мен Жамбылмын елмен 6ipre. Келд1 дос, суйс1нд1рд1 кецЫм хош, Махаббат, кою достык, к,алыц елде. Суйюмд! ун, эсем эшм, терец куй:м, Ецезем — ыстык, журек, кен,!л, мыйым, Отанга, ел журег! Сталинге Тартатын дем б1ткенше менщ сыйкм. Жасарган Жамбылда бар жалрыз Tipex, К,улпырран шаттык шалцып, eMip удеп. TiperiM — большевкктер елге уйтцы ©Mipre epic берген жалгыз журек. Сол журек ел достыгы бернс б1рльк, BipAiKci3 болмак, ед1 кандай ирлж, Элемдж адал адам бакыты унин Жыгылмас ырысты ту сол ем1рлш. Мен гасырдыц айгагы, жузге келд1м, Е л 6ipAiriH, бацытын !здеп ед1М, Айды аялап, кун к,уштым,.нур жамылдым Кездесш жетшс уште 1'здерешм. Урпарым !здеп келген бацытты жас, Юмде-мм 6iрл!к бузса халыкда к,ас, Б1рл!кт1н, 6epiK туы тек коммунист, ©сиеим сол уmin к,ушарыцды аш! 224

‘©сиет1м: шындык.ты, адалды суй^ Ардацтаран халык,ты, адамды суй. Е лд щ тжкен ipreciH игыикке T a n бупни бак,ытты заманды суй.^ 'Отан суй, Отан суйген KeceMfli суй, CoFaH айт эдем1 жыр, суйюмд! куй.. TiAeK тале ел суйген Сталинге Д о с еткен бар халык,ты етш 6ip уй.

ШЫН ЖУРЕКТЕН Кезщд! салшы далама, Т уки К1л‘ ем туршдей; Тауыма суду караты К,ыздардьщ жыйган жуп’идей ©зеш’ме к,арашы А рып жаткан гурмдей; Ауылыма караты К,ырдыц кызыл гулждей; Эн, кутмд1 тыцдашы Батырлыктыч ушндей! Тебеге шырып отырмын Домбыра мешц колымда, Эдеш шыктым кузетке, Колхоздьщ малый шолуга; Туйем жатыр алдымда, Жайылган жылкым оцымда Kenwri шептей сьщсыган Каптаган койым солымда; Келден К¥рак, суырран. Ж е л т! суттен сыэдаган, Сыйырым анау шубырган Саугызура ауылга. Осынша байлыкка жеттзген. Терт тулиси ерпзген. 226

©зеннен су !шюзген Жайлаудан кызык, керг1зген. Сораптап сут саудырып, Уыстап май жепзген. Ботасы боздап еп'зден, К.ойы к.оздап сег1зден, Халк,ыма дэурен сурпзш, Иемш жерге, дег1зген! Кирасам him деп кез ашып — Сталин екен шырагым. К,ыздырып бойды елец1М, Домбыраны бурадым. Колхозымды жыйып ап, Шын журектен жыр тепп, Сейлеп 6ip кетт1 жырауыц. Ынтамен халкым тьщдады, KymiMfli сонда сынадым. Сталивд жырласам, Жалык.пай тьщдап мын, 6ip тун. Тары да, Жаке, тары деп, Тоцтатар емес сурауын.

Б1Р1НШ1 МАЙ ЖЫРЫ Жер жасарып май туады. Элем тулеп цулпырады. Кек майсадан шешек атып Булбул гулге умтылады. Жадыраган жаздыц куй! Неше алуан ун шыгады. Жаз аиасын суйген кенм Суйген сайын ынтыгады. Ортекедей ойнакдаган Колхозымнын, жылкылары. Ак, маржандай ертецг! шык Нурын шашып кун шыгады. Жан жасартк,ан майдыц коркП Жупар Hci ачкымалы. Тасыткандай шаттык, сел!н К,андай журек шалк,ымайды! Суйген eMip 6ip махаббат Сагат сайын артылады. К,атыч болып уйыгандай Адал халык, ынтымагы. Май кушнде жанга жайлы Ынтымац пен кун туады. Май кушнщ майда жел! Май чуйгандай жУрепме. 228

Халыкаралык калыц достык Жетюзгендей т!леп‘ме. Журепмде Испан батыр Пиренейдщ тубегшде Жауыз жаумен жагаласкан Ерш алгалы ез елше. Куншырыста улы К,ытай Аскар шыцныц кеэечшде, Келген жауга карсы шапкан Ашулы ок езепнде. Нысап Kerin аскынран жау Окка умтылран e3i елуге. BipAiK туын кетерген ел Жауга жакка берем!н бе! Y лы Отаным — совет eAi.M Бакыт уйып келем!нде Ленин жолы бакыт туы Гулденд1м мен жиегжде. Жалпы элемде осындай кун Мен узамай керемш де!

KYH ТУРАЛЫЖЫР 1 ©леч^м, май кушшч толга жырын! I К,ак, начат, к,уаныштыц ак,тар сырын, I Жастырым — шыкдан кундей туды жаца, |К,улпыртып кекке белеп жердщ турш. К,ул болтан к,ара зындан сур мекенде, Тамунтай жаншып азап суык, керде, Ез1лген халкым босап шык,ты сонда Ленинмен жарык, жолга — Октябрьде. Кектей туе, Отанымнын, шаттык, бары, Келий ушып, сайрай тусий, булбул тары; Булбулдай шаттык жырын антарьщдар От журен еркшдйстщ адамдары! Суйк1мд1 кег!мдег1 кулед; кун, Сол куннщ тол?ап жырын беред! ун Аспан, жер- айналанын, 6spi 61зд1К Халныма нол кусырып багынран шын. Тауына Алматыныч коз ж1берсем, i К,ара орман, бурныраран суын «вроем, Тулрасы Алатаудьщ халныма усап К,айратпен кетер!лед менin ецсем. 230

Керпесш Kspi уйкыньщ ciAKin тастап. Кеч далам Mine елечД1 шык,ты бастап, Кектемшч кун нурына шомылган соц Шалдар да бозбаладай KeTTi ойцастап. Жаз жырын, гулд>ч жырын тегед! май, Ерлжт1 жан журекке егед! май. Бакытты кэр!,‘ жасын б1рдей суйш, Сталнншч кун нурын 6epeji май. Квктей туе, Отанымныч шаттык багы, Кел ушып, сайрай туспп, булбул тагы; Булбулдай шаттык, жырын актарычдар. От журек еркшджлч адамдары! О, кушм теге туенн сэулечд! сен, Куппчмен кеп тарасын бакытты влеч'. Нурычнан басча елге де жылу ж!бер, Май кушн ел1'мдеп суйсш элем. Айт, кушм, жырлаганда акын Жамбыл, Кыргыздан даусын косып шыкты Эл!мкул. Кулпырган Грузия шуагындай Мен упнн сонау Мадрид туран ауыл! Квктей туе, Отанымныч шаттык багы, Кел ушып, сайрай Tycmi, булбул тары; Булбулдай шаттык жырын актарьщдар. От журек еркшджл'ч адамдары! О, кушм, Жамбылычныч тарат жырын, Тарат сен, улы халык эн мен куйш. Жетк13 сен. май шурласын куткен елге, Бакытты бай Отанныч шаттык унш. Тасысын жарык бакыт таскан сайын, 61314Шаттыгым аса туссш аскан сайын, Жер бел' Д жырмен дауыс 6epin Свйлейтш болсын тугел бакыт жайын! 231

Кушм сен, лебГн, ыстык,, тусзц жаркдон, Кушм сен, тартк,ан сыйыц к.ызыл алтын. Сан жылдар сепкен сэулец мунауратк,ан Хандарга, патшаларга етпей рахым. Жалрыз-ак, сенен к у п т ер Сталин, Куатымен ем1рдщ берген сэнш, С е т де халцым ушш тугызран сол Жан 6epin, жалыньща косып жалын. Кектей туе, Отанымныц шаттык, бары, Кел ушып, сайрай туенп, булбул тары; Булбулдай шаттык, жырын ак,тарыцдар. От журек еркшдштщ адамдары! О, кушм, Kepin пе едщ жерде зацды, Жарыгы аск,ан сенен, куш! де элд1, Жалрыз-ак, Сталиншц бак,ыт зацы К,улпыртты кундей cyfiin адамдарды. Сол меш'ц ем1р' !мшц — жарык, тацы, Халк,ымныц орындалды коп арманы, Бак,ыттыц 6iTnec коз!, кен, дариясы— Кун1м осы жэне Сталин алтын зан,ы1

M EH IH БАКЫТЫМ Гори поезыныц вагонында, Тбилисиден Сталиншц ту­ гаи жерше келе жатцан жолымда, шет елдщ 6ip жазушысы маган карай, былай деди — Жамбыл мырза, Cia жер бетшде цурдастарыцыздыц аз цалгандыгына бакыттысыз гой! Мен ол мырзага царадым да, былай деп жауап цайыр- — О з цателесеаз, менin. бакыттылыгым цайта менде Курдастардыц кепткшде. 172 миллион совет азаматтары — мешц цурдастарым. Олар да, мен де, менщ буК1л Отаным да, ез1м1здщ нагыз OMip суре бастаганымыз У лы Октябрь революциясынан 6epi гана деп б1лем1з. Осы эцпме eciMe тускенде, мен вткен кушмд1 ойлаймын. Ол маган терец шыцырау болып ед1, ол шыцыраудыц уст1- не булт гу!лдеп, туман цаптап, куншц жузш цоршап едь Мен осы шыцырауда туып, кун сэулесше шыгуга, еркш дем алуга, бар дауыспен жыр жырлауга жетшс жыл талмай тал- пындым. Bip кезде, царсы алдымнан молда шыга келдй О л MeHi уйытып, намазга жыгып, шыцырауга цайыра цу- Мен KymTepiMfli жыйиап, тапм да шыцга шыцтым, 6ipaK мешц алдымнан болыстыц старшыны шыцты. Оныц цо- лында етюр цайралган пышац бар едй Сарсылган цолымды жаралап, тагы да шыцырауга шым цуладым. 233

цАк.ыргы куштерамд! сарып к,ылып, мен к,узар бижке та- лай-талай ерледгм. Патшаныц губернаторы жэне оны к,ор- шаган байлар, судиялар, молдалар, бэлсшген чиновннктер жогарыда турып, менщ OMipiMfli «сак.тап» маган арцан тас- тады. Бул арк,аннын, тусында туза!; бар едь О л тузак, ме­ нщ мойынымды к,ылгындырып, тамырымдагы цанымды токтатты. Мен к,ан-к,ан к,олыммен арцанга жармасып, ту- зак.ты TiciMMeH шайнап, шыцырауга к,айта зымырадым. Сейтш, 70 жыл етта. Ацырында oMipiMiiin 72-жылында, мен бацытты eMipre жетт1м. Эле!реп, азап керген кез1мде Ленин мен Сталин к,олын созды. Мен шыцыраудан шыгып, тамаша гулдердй жупар nicTi шептерд!, цыруар малдарды, сымбатты уйлерд! керд1м. Мен нагыз кунд'1 кврд1м, таудын, асыл тасындай таза ауада дем алдым. Менщ жаным да ал- ма агаштай гулдед1, кез1М жулдыздай жайнап, кеудемд1 шаттык, кернед!, елен,дер1м кектемдеп 1ле езешндей тасы- ды, мен жасардым. 18 жасар ж тттей шагыма келд^м. MiHe, менщ вткен кундер1м мен K,a3ipri бацытты, цуа- нышты OMipiMHiH бастамасы осы юшкене тецеудщ 1шшде тур. Мен бул бацытты, цуанышты вм1р!м туралы, буюл ха- лыкдген 6ipre, шын журепмнен ез!мнщ влецдер!МД1 жыр- лаймын. Мен 70 жыл бойы коксеген, хальщпен 6ipre умтылган ’бакыттыц, дэулеттщ, цуаныштьщ ертепдепдей алцабын таптым. Бул бацыт алк,абы дегенам — менщ У лы Советтж Ота- ■ным. Бул Отанньщ уетшде адам баласыныц журегш к,уан- дырып, жылындырып, Сталин куш, Сталиндж шындык,, •Сталиндж ак,ыл мен к,амк,орлык, нурланып жарцырауда. Мунан 62 жыл бурын, Жеису даласындагы 6ip айтыс- та, мен еагшдеп жыршысын сык,ак.пен елец кылып, секкен Шернияздан султан молдага улы Т1лмен былай дед!: — У лы бэйгеде менщ сайгулж жуйрМм артта цалды, ал, 'жайлауыш Жамбыл суреге бурын келдь О л сайгулж ек! жылдай жем жемес!н, сейтш Жамбыл ашьщсын — деда. Мен бул эцпмеш ecTin, Шернияздан мен молдага: — Са- •тылган жанды маймен де, аштьщпен де тузей алмайсьщ. Халык, ужданын етпен де, алтынмен де сатып ала алмай- ,сын... ©3i жылан, e3i цорцау болатын тек султан гана. Еш 234

уацытта бауыр — жалынды таза журек бола алмайды, — дед1м. Бастан кешкен цыруар жылдардыц шшде болтан мынадай оцыйга да кез алдыма келеди Байлыгымен, дацгойлыгымек даццы шыкщан Кэд^рбай бай 6ip рет улкен той жасады. Байдыц малый кузететш 6ip HTi влшть Байдыц aririTrepi кеп жыраулар мен домбырашыларды жыйнады. Кэд1рбай оларра: «kim де мм менщ ит1мд1 жоцтап елец айтса, менщ дэулеп'мд! мацтаса, улкен сыйлык, алады» — деда. Байдыц ешгшде журген жалган жыршылар термерже сыймай, кожайынын мактап, оныц дэулетш, купли, «меш- piMfliAiriH» дэрштедь Мен шеткер! отырып, олардыц елец- AepiH эбден тыцдадым. Олар басылган кезде, домбыраны кагып ж1берш, жыршыларра царап, елецге бастым; рияшыл жалган жыршыларды да, обыр Ксд1рбайды да бет-жузже царамай туйред1м. Ей жыршылар, жыршылар, Жыр айтар ма осылай, Свздерщнщ дэм1 жок,, Куйлерщнщ сэщ жок,; Пайдасыз журтца, цур айцай, Мактаганга сабылып, Уятсыз, арсыз сарац бай. Бастарыцды KSTepmi, TiAernn, сурап, жыланбай... Итщ жаман демеймш, Кузетш жур малыцды, Квпшшкт! булд1рш, Y рлап алгандарыцды. Айтсам свЭ1М нанымды, ©лец оттай жалынды, Сенен журтца ит жацсы Кузеткен котан, аулыцды. Свйтш, мше ез!мнщ барлык, ем1р1мде к,ыр цожайында- рыныц 6eTine шындыцты цорыцпай айтып шайцасумен вт- т1м. Сол ушш олар мет жек керД1, ал, менщ ap6ip соз1мд1 халык, суйгп багалады. Мунан ем жыл бурый мен Москвада болдым. Халцым- яыц ;>Keci, туысцан Сталин менщ елецдер1мд1 ест!ген екен. 235

Мен Кремльд1ц сарайында болдым. Онда Одагымыздыц аксакалы Михаил Иванович Калининшц колынан мен улы наград — Отанымыздын, цасиетп ордешн алдым. ©ткен жылы Кавказга, Сталиннщ туган жерше бардым. У лы Сталиннщ, бурынгы к,аргыс атк,ан замаидагы турган ужн кврд1м. Бул уй— баягы цуанышсыз, бацытсыз, аш, ша- былып-жаншылган, КУРУ?® бет алган казак халцыныц мыц- даган жудеу кыстауларын eciMe Tycipfli. Халыктардын, ба- цыты мен даццыныц жасаушысы, бугал ецбекип адам бала- сыныц устазы, KeceMi туып, алгашкы кадамдарын жасаган жер мэцп мэртебеге болене 6epciH. «г Отанныц барлык акындарына менщ 6epeTiH кецешм— б1здщ бакытымыз бен гулдену1м!здщ жасаушысы Сталин жолдаска ей тацдаулы елецдерд1 арна дегенд! айтамын. Мен каз'Р токсан уштемш. BipaK, мен жаспын, бацыт- тымын. Мен 3Ai атка мыкты отырамын. Меж куанышты, куатты, батыл улдарым, немерелер1м мен шеберелер1м к,°Р\" шауда. Олар коммунист, комсомол, пионер болды. Мен ез1мнщ социалист» Отанымды елшеус!з жаксы керемш. Отанымды барлык жаулардан кай минутта болса да елец- мен жэне мылтыцпен коргауга менщ даусым мен цолым эл1 де куатты.

ТАРЫ Б1ТТ1 ЖАНА КУШ Жамбыл алсын домбыра, Сал к,улак,ты, Майтебе, Ток,сан уш жыл жолдассын, Ток,сан уш жыл сырлассын,, Неше токсан етюзген — Жасанды картсын ертеден. Ортадан алсац Шыцгыс бар, Таягы найза кол га устар, Шанышкан адам боршасы, Елде канша кылмыс бар, ©miKTi неге хан-тере? Е. Майтебе, Майтебе! Болган кезде хан — тебе, Болган кезде бай — тебе, MeHipey едщ сен неге? Ашулы ед1М мен неге? Кенм 6epin кулд1рген, Жылы жузбен кай тере? Алатаудыц ылан,ы, Ылайланган булагы. А ла тулы Абылай, Асыр салган хан Кене — Елден елд1 ол неге? Кайгырмадым мен неге? Кебшс!з, керс!з елее де. 237

©ткен кунд1 жырласам, Сужнгендей нем бар ед? Ел мен ханды белетш ©зщдей бшк шьщ бао ед, Аргы бетщ ызгар ед, Bepri бетin муп, зар ед, Ыйыгыцда бай, манап, Баурыц толган к,улдар ед. К ул атаган хальщты — Хандардьщ ханы К,удияр ед Император атары Туйесш жутк,ан TyriMeH Батпацты судын, наЬаны — ГТатша деген мундар ед. Бшк сенщ басьщ деп, Кунге турран жак,ын деп, CeHi ескерген к!м бар ед? Жамбылды алып ак,ын деп, Е л суйетш жак,ын деп, Мен! ескерген шм бар ед? Сол сыяк.ты муцды кун, Желдей саулап еткенде, Сенен ызгар кеткенде, Менен муц-зар кеткенде, Сталинн!ц заманы Е л колына жеткенде, Куаныш, бак,ыт несерш Тамылжытып теккенде. Кара, мына Жамбылга, Жыр Torefli алдьщда! Бозбалалык. куй берген, ©м!рден б е л т сый берген. Жарк,ыраран кун берген, Алжаспайтын мый берген. Алтынменен аптатып, Кум!спенен наптатып, Зэул!м сарай уй берген. Астыма жорга MiHri3in, Уст^ме торк,а кипзш, Тэкаббар бiткен шынардыц Басын маган ипзш.

Тебемд1 кекке типзген. Ken TiAeriH кереген, Кынжылмайтын береген, Бул не деген бай заман! Майтебенщ бауыры К,ызгалдак,тай жайнаган; Е л гулшщ булбулы, Жамбыл бупн сайраган; Мен кемьлген к,урыш ем Тапты меш нур заман. Сталиндей шебердщ Дукеншде к.айнаган; К.айта согып семсер гып, Алгыр таск,а к,айраган, Керепне шапсын деп, Ел жанына байлаган. Алып халк,ым — анам ец, CeHi суйген балац ем, Араласк,ан алпыс улт, К,умы алтын, суы сут, Туын тжкен ырыс — к,ут, Достыгы берж жан,а журт, Уйткысы онын — большевик Жузге келген Жамбылды Советке муше сайлаган. Олай болса Жамбылга TaFbi 6iTTi жаца куш. Сталиннщ нуск,ауы Мойныма жуктеп б!раз ic, Анам ушш — ел унин, Колхоз-совхоз к.алын ел, Токсан уш жыл журген жер, Усыныс етсен мен ушш, Арнаныц аузын ашайын, Теш з болып тасайык, Кулпырып к,айта жасайын, Узартып жырдын, еркш. Сталишм данышпан, Алпыс ултты улы Отан, Жан шыкданша жыр айтам, Суйген ел1м, сен ушш.

К.ЫМБАТТЫ СЫЙ .Дуниеде жалгыз кун бар нуры свнбес, Оны сенед дегенге элем сенбес, Акылдыц сомдап сокдан биж шьщы Ленин мен улы Сталин сотая теддес. Ецбекке бере алатын анык, бага Мухтажы жоц, epiKTi халык капа, Ондай ел — бакыт тапк,ан ез Отаным Ер улы ел бастаран альт дана. Турган куш к,ара тау к,алк,асында, Халкымньщ мен жеткпам ортасында, Халык та, мен де жетт1м муратыма, Нурымныц Сталиндж аркасында. Алыбы адамзаттыд улы Ленин, Едбек еткен халыдтыд KyHi — Ленин. Журепмнщ тершде жулдыз едщ, М эцгшк тактым енд1 ceHi Ленин. Кымбат сый, кымбат бакыт, шекс1з куны, Y юмеим сыйласа — халкым сыйы. Шаттык заман арнасы агып жаткан, 'Мен емес муны таккан — халык, жыры. 240

СТАЛИ Н , ЖЫРЫМ СЕН YIU IH Сталин — суйжт! экем тугаи менin,, Кунщнен шугыла шашты менщ жергм. Агылтты жуз жасаган жырды журен Домбыра алтын куйден spin epiM; Сешмен дастарк,анда 6ip шай iuiin Кектег! аткан тацды 6ipre керд!м, Сешмен 6ipre ойласып, 6ipre жырлап К,ак,тырды жырга к,анат ак,ын сер1Ц. Сен!мен 6ipre cyfiin к,¥шак,таймын, Отанымныц балаларын — жтттерж. Жырымнын, сулу уш болдын, eain Сондынтан толкындаттым елец келш, Кещлдщ куанышы, тац шапагы Дацц, куш, абройым секст куш'м. Ардак,ты алтын жулдыз сенс!ц жырга, Арналган езще сый жырым тыцда! Bipre ecin халк.ымменен 6ipre эн салган Жулде алган Отанымнан мен 6ip жорга. Балпацдаган байларды жырмен ургам, ©шпестей конганнан сон елец крлга. Б|реуден сурап алган елец емес, Каинатам к,ара елен,Д1 он,га, оолга.

Мертжкен ботакандай жастын, шагым Еме алмай апа умзын батдам к,анга. Туранда той жасайд деп Жамбыл кути,. Ойлаппын бекер ондай бос умки, К оз ашсам, к,артайыцк,ы дара агаштыц Кан тамшы жапырадтары жасын тект!. Артынан ею басты самурыдтын, К,арралар данды канат ушып erri. К.олы жод, аягы жок, канаты жок Самурык шолад дуйрыд дузрын нетть ©М1рде кек кермеген, жер кермеген Халыкты кансыраткан жауыз тектй А й баткан кара тунде халык зарлап, К,ыздарды малга сатып эар илеттй ,Тегетш улга, дызга рахымын Ананын. сезшз аузы болды юлтть Юлттенген CMepiAMefi epiHflepi О л кунде шерден канды журек жутты,. Тураным кара карлы борандарда Ызгарлы кеп жасаган xapi тауда, Зар каккан домбырама ун бергенде Сталин сен жасаган келд1м тойга. Кумктей домбырамнын, кос шепнен ©р7лд1 жырдан ергм осы тойда. Кундыздай, кул1м дадты далам мешд, Жастардын, журепндей жулдыз жан да, Даланын, ушкан тец1э кыйырынан Деп ескен алтын ауа самга<амра! К,ырында колхозымнын, толдындаган Епстер шалкып ескен осы тадда. Келд1 дос туыскандар каУымыма Жамбылдын елец аккан ауылына; К,уп алып, немеремдд шеберемд! Арнадым жырды Сталин жарыгыма. Мен туран К,астепме кун туганда, Сыйлаган нурын акын алыбына Жыйналып езбек, башдурт, украина. 242

Грузин, каракалпак алабыма. Осетин, уйгыр 6api туысканым Ci3 уппн елец кун-тун шыгаруга Жарайды, жулде алган мен кэр! тарлан К,астектен тояттацдар арыныма. Мэцгшк нурлы Сталин жулдыздыгын. ©м1рд1 кордin. алда жуз жыл бурым Мухиттай ой тетЗгш жарк, еткяздщ Секмд! суда суду к,ундыздыгьщ, Сезесж алдагыны жуз жыл бурын CesiMiM, жан жулдызым, сен узд1пм. Арнаймын саган жырды, алтындайын Жайнаткан сенщ сэулен, жердщ жузш. Саяцда сенщ халкым алга ерлед1 Маягы — ту, жулдызы — коммунизм. Сешмен бар eMipi Отамымныц, ©йткеш сенсщ epre epri3reHiM, Т у алып к,ан майданда жауды жецш, Халкыма oencin кунд1 керпзгешм. К,улпыртк,ан Отанымды данышпаным, Сэулеме cencin жарык, сепмзгешм. Жайнатк,ан журекте нур Ленин меш, Халкыммен суйгем 6ipre мен Ленинд! Тап бупн журепмнщ нак, устшё Сталин вз колымен такты сень К,адаган бул орденд! халык куш, Мен емес, алган муны халык, жыры Мендагы, халкымдагы к,анаттанып, Шаттанып шешек атты дала гуль Куанып немерелер атк,а мшш, Жуз жылгы к,айта туды жырдыц сыры. Жоргалап к,ара к,урттай уын шашкам, Б1ткен жок коршап турган 6i3fli душпан, Сезем!н улы майдан эл| алда Жайкаймыз жау келсе егер ннтен-тыстан. Ордешм маган таккан улы Ленин Ала алмайд кауласа да ажал тустан. 243

Шыгамын жауга к,арсы ез1м бас боп, К^атты ХЭЛК.ЫМДЫ epTin купи астам. Буркггтей к,анат к,акдан к,арлы аязда Агызам жаура к,арсы жырдан дастан. Жыр ушж, алтындаран eiuip ушш. Ер ymiH, Отан ymiH нуры уласк,ан. Журепм 6ipre сорэд, улы Сталин Сешмен 6ipre Ота-нра нурын шашк,ан.

БАЛАМ ТЫЧИНАРА Арнаган жырларыцды Сталинге, Ертеден вступи ед1м журтпен 6ipre, — Ата — деп маган да арнап Ж1бермсш, Жатсац да сонау алые Украинада. Куш артып отырганда ак, ушмде ©лечщ мешменен келд1 плге. Отты жыр ез баламньщ тартуы деп, Сактадым жардай корт журепмде. Кеп рахмет ескергенге, елегенге, Украина 6ip мак,таным ер кеудемде. Сыйга сый к,урметще к,урмет1м деп, Ж|берд1м жыйнагымды балам мен де.

ГУЛДЕНД1 Д А Л АМ Ак,сак.алым алтын деп Бага берд1 ел маган. Булак,тыц кезщ апщандай, Арнаньщ суы тасцандай, ©pic 6epAi жыр маган. Алатауда Kapi агаш, Жапырацсыз, гулс13 жалацаш Суалса суы узак, жыл, Жарылса сонан буг!н гул, Куйганы болар нур маган. Маган да, байтак, елге де, Балкаш, Арал келге д$, Кдозылкум, бетпак, шелге де, Арыс к.оцыр белге де Сондык,тан KiilpreH шырай, сэн. Батпайтын rayhap куш бар, Солмайтын к,ызыл гул1 бар. Сталиндж заманда Раушан жарык атты тац. Ел neci мен — адам Бул заманньщ жырынан Kapi жанды аяман. К,ушагымды жайганда Койныма келш кун юрд1 246

К улл1 адамныц ырысы Куннен кымбат нур К1рд!. К,ымбат нурым Сталин — Сушки улым, устазым, TipiAe керген ушпагым, Алатауга ая боп, Суыгыма пана боп. Ыстыгыма сая боп. Бас депутат болуга Ризалыгын б1*лд!рд1. Шат eMipAi Жамбылды Жамбыл емес жалпы елд! Сушнд1рд1, кулд1рдй Ортама келд1 ырыс — к,ут, ©picTefli тары ymi't, Шарык,тады шаттыгым Гулденд! далам гулденди

М Е Н Щ ©M IPIM К,ак,аган к,ар аралас coFbin боран, Е л урей, — кек найзалы жау торыран. Байгара, Жамбыл, Ханда мен туыппы» Жамбыл деп койылыпты атым сонан. Е л уркш журген кезде куш-туш, Сары аяз кеш женекей боран куш, К,ар цауып, музга тускен Жамбыл екем, Жутынып суык, ауа шыкдан уш. Мен емес, суык, демд! ел де алыпты, Тарылтк,ан к,ысац заман кен, жарык,ты. К,ара кун хан билеген, к.анды жорык, Дегендей ел аузында сез калыпты. К ез аштым, соргалаган к,анды керд1м К,амыкдан к,анды жасты жанды керд1'м. Е л керд1м — ецреп боск,ан ацды керд1м, Койнында Алатаудын, эарды керд1м. Бой бермес ел eMipi асау rnepi, Турса да к,урсауланып ток.сан жер1, Б1рде от, б1рде суды кектей кешш, Талпынып тмепне басты iArepi. 248

©MipMeH араласк,ан ecTi Жамбыл, Ел баскан отты, суды кешп Жамбыл, К,улыннан к,унан да ерлеп, двнен де ерлеп, Шыккандай бола калды 6ecri Жамбыл. Он жаста ойнап журд!м бала болып, 0лецге белд1м кенм алац болып, Райыттап тана MiHin, козы бак,тым, Ецбект! иемденгенде шама келш. К,ойшым«н кен,ес курдым к,ыр басында, ©лецмен ермек болдым жолдасыма. Сол ецбек к,алытк,ыдай кетта алып Байлардын жакындатпай мырзасына. ©лецд1 еркендетт1м, epuiin, ecTiM, Квргенде жаксы жырды к,устай уштым, «Жас акын», «жап-жаксы акын», «Жамбыл акын» — Дегенде дара болып квзге туспм. Он бесте-ак, домбыраны алдым к,олра. Т ек баскан терт аягын болдым жорра. Он алты жел1 узайтты, epicTeTTi Тускендей бултартпайтын дацгыл жолга. Топ десе он жет1мде тартынбадым, Семсердей майдандары жарцылдадым. Акынды ауылга ермек басып озып, Жулдыздай квзге тусш, артылраным. Ержаз он ceri3 жас*мшпзд1 атк,а, Bip Жамбыл белтгендей eKi жакка, — Bip жагы кайнап вокен кальщ ел1м, Bip жары атк.а мшген бай мен датка. Атымды «жаксы» тартты арымалап, К,оршалап квп отырды кайырмалап, ©лечнщ майлы басы квпте калып, Отыргам улы басын байга кадап. ' 249

Жауларды ел к,аргаган жамандадым, Манапка жак.сы сезд1 таба алмадым. А з сез1м бай, манапка арналганда, Жалтактап ел не дер деп алацдадым. Келгенде еме жемге, елде калдым... Шалшыкда шатылмадым, келде калдым, Шалк,ардын, шалк,ып жузпен мен аккуы Келмед1 сасык, шалшык, жерде цалгым. KepiH in отырып «квкек» д I жасырынбак, ойнаган -ладай: Алпыс к,аск,ыр аналы, Жетшс к,аск,ыр балалы, Ниеттер! 6opiniH, Жыйыльгп келш кой -кырмак,— деген свзд1 ел «жумбак» деп айтып журупн едй Алпыс а лы касцыр да, жетшс балалы каск,ыр да адам efli — х бек, датка, билер болатын. Е л бейне 6ip кел бетшде т- кыннан турран кебш Tapiefli сыргып, жен,к1лщ кашып жу рет!н. Улы тырнагын салган калмак ханыньщ, К,<ж,ан ха К,удыярдьщ, аш бушрден кадалган орыс патшасыныц е тиген ыланы аз болмаган едь К,окан ханыньщ ел баскару га койган даткасы жалпак елд1 жаялыкка айналдыратын Е л аузына какпак. басына токпак болатын. Ел шабыншы льщтан коркып сынаптай сыргып кеше беретш, кеше бере- TiH. Жынньщ ойнагы кеше алмаган жок-жуканьщ устжде болатын. Осыны кврген Жамбылдык журеп ол заманга тас бо- лып каткан. Босып кешкен елд^н, ер^сшщ 6ip шеи — Порта­ лы, Узынагаш, 6ip ш еи — Жамбыл тауы, БайГара, тшп Арыс, Сырдария болып журдй Экем Жабайдьщ ат пен та- ндга жупн артып кешкен елдщ артынан epin отыратын куш болып едь Жолда епл-тепл жылаган зардьщ уш ЭЛ1 ■Кулагымда ызьщдап тургандай елестейдй Жыландай улы зэрш шашкан заман, Даланы сасык, туман баскан заман, ИгЫк, улг!л1 icTiH, же!Й болмай. 250

К,анк,умар к,анасынан аскан заман. EipiniH, 6ipi ыйыгын басцан заман, Шаянын усак,-туйек жутып к,ойып. Аранын айдаЬардай ашк,ан заман. Даланыц 6ip жагы от, 6ip жаты муз, К,арыган алдын жалын, арк,асын оыз, Бауырдай белш-белш отвд салган, Казак,тын, жай емес ед болуы Ym жуз. Уйгыр, к,азак,тын, кедейлер1 арк,а eri арша, борбай eTi борша болып азып-тозды. «Кудайдын, жерЬ> деген жер кдлмады, — байдын, жер1 болып, жероз кедейлер солардын, басы байлаулы бендес1 болды. «Он eni айдын, 6ipeyi арай болды, Елдщ 6ipi бай, мьщы малай болды. Келдей акдан кез жасты керемкщ, Бай, манап озбырлыгын, к,алай болды!» — деген жыр айтылды. Байлардыц айткдн жауабы: — К.удай кедей цылган сон, обальщ жок, Саган айтам жок. болсан, малай бол деп. Жер мен суын тапсын да, барып к,онсын, Шак,ырдым ба соларга жанай к,он деп... — дейтш. Кун етк1зд! кедей де жылай Tycin, Бай ак,ырса кедейдщ зэреа ушып, Малай кдтын карайды жыпылыкдап, Байын керш ыйыгы кеткен Tycin. Бите inaFbm барады кедей бак,ыр. Маран кррлык, берд1 деп байлар, ак,ыр. Bis де ыздщ бук,ара, елщ1з гой Т ен д т эпер байларды тергеп, шак,ыр. Виден кайтар кедейге «жылы» ce3i: Мынк,ылдаган к,ыйк,ацды к,ойшы батыр, Жуындысын !шсеч де кун KepeciH, Асыраган байлар гой сендерд! ак,ыр! — 251

Жасым жыйырмадан асты. Шарык,тап кетериген ацын- ды ры м , халык,ты к.аты^тай уйыткан жалынды жырым, м ет жубата алмады. Менщ ок,паны кец TiAeriMHiH к,ойны бос жЭ'Тк.андай еда. Жастыкда жеодрш, таск,ындап жыр ай- тайын десем де, айта алмадым. Жырдын, зар жары басым бола бердй ©лецге бермген жылдарым мет талай жерге суйредй У лы жуздщ жерш де, елш де, ел баск,аргандарын да керд!м. Катар жатк,ан к,ыргызды керуге к,устай талпын- дым. Ондагы ел мен жерд1 кергел1 к,ыррыз елше бардым. Сол кезде кыргыз елш басцарган Шэбден тереге жолырып: Ак,ынга дайын дейтш ат, шапаньщ, Шапан уцпн мен адам мак/гамадым; Елщнщ улдыгынан кулдыры басым жатыр Кай жак,та елдщ тузын ак,таганыц? Тунерген ел к,абагы жабык, жатыр, Bipi ток, мыцнын. езег! талып жатыр, Е л баск,ару к,арыннын, к,амы ма едй Ит те, KVC та тамагын тауып жатыр. К.аэак,тыц K,aHFa кумар Кене ханы, Кеше рана басылды шык,к,ан шацы. Хан болмады, кан iuiKeH к,аск,ыр болды, BeArici жок. кем1лген мола сэш. Аскактаган адамда тоба болмас, Е л каргаран адамда мола болмас; Елден туып, ер болсац, елге к,аРа, LilipiK курай ауылга к,ора болмас.— дед1м. Отырган манаптын, 6ipi: — Жамбыл ханды мактагалы келдщ бе, боцтагалы кел- д1ч бе? — дед!. Мен: — Exeyi де емес,— елдщ муддесш жсщтаралы кел- Д1М — дед1м. Ханнын, бетжен ашу ызгары кершдй артынан езу тартып кулдй Мен жыйырма беске шьщтым. Патша нырайды. Оньщ уйез приставы елд1 канаган к.узрынра айналды. 252

Кедейленген ел басы байдьщ кегешве байланды. Е л би- лейтш болыс, би уш жылда 6ip сайланды. Е л к,амын жеген батырлар Сибирьге жер айдалды. Жас отызра келгенде Даланыц Typi взгерд|, ©згерген1н кез кердп Кул-талк,ан боп терт к,азы, Болыстарга сез бердп Аранын ашты бай, манап Удете туст1 езгендк Е л налыды коныска, Бас 6HAiri болыста, Болыс сайлау, кан тепе. А к т а тегу уйезге, Приставка жалбак.тау, Кудайындай сыйыну Эюм болган болыска, Сайлау уппн шабысты, Елд1 быт-шыт белш ап Ырсылдасып алысты; Ылай судын, imiiifle Кер наЬандай цагысты; Бозга тускен ерттешн Елд| уйтш тауысты; Жер ошактын басында Ит пенен ит жолыгып, Аузына май жагысты; Жылан ба элде, немене, Зэрл1 т1лдй улы азу, Аш бушрден жабысты. Ел жудеген уст!не жудей бердй ел менен жыр сурагам- да, кепкен ботанын, тулыбына ем1ренген маядай, батырлар- ды жырла дейтш болды. Елд1 жарыкда шыгаратын батыр­ лар да туар-ау, сондай батырдьщ сабында турып, туыи кетерт, соцына ерерм1з-ау эл!, десеп'н. Елге бостандык, эперген Ленин. Сталин, Ворошилов, Чапаев, Буденный, Амангелд1 сыяк,ты батырларды сол кез- 253

д щ взшде-ак, ел ацсаган болатын. Халык,тыц сол батырлар- дьщ туын кетергешн кез1ммен керд1м. Отыз беске келд1м. Албандагы К,улмамбет ак,ын айтыс- тарында бай, манаптарды сынап, мшеуден Kepi erecTi ру араздыгына аударгысы келетш едй Ею акын косылган жер- де айтыс уйымдастыратын, жецгенше бэйге беретш — ypflic болды. Сол ретпен: К,улмамбетпен салыстым, К у и т акынмен алыстым, Итермелеп манаптар, Жыртуын жырттым намыстын,- Менin жокарыда: А з сез1м бай-манапка арналганда, Жалтактап ел не дер деп алацдадым, — дегешм осындай реттерде едь К,ырык,тьщ кырын 6ip басып Елудщ шыктым белше, ©лен менен жырымныц Сунгшм шалкар келже. Ортадан орным жогары, Уйдщ шыктым терние, Ел суймеген адамнын, Жоламай кетт1м meiiine. Алпыстан жас асканда ©рлей TycTi енер!м, Орыс, езбек, уйгырдын, Санадым бэрш — ез eaiM. bliiTbiFa тындап жырымды, К,оштады Жамбыл келгенш, Орыс, казак кедеш Дос болганын т1лед1м. Е л болып керген азапта Айырма бар демед1м. Алпыстын келд1м бесiне, Елдщ куй] кеп TycTi 254

К,артайган сайын eciMe, Терец-терец ойландым, Муцды maFa жырладын, Жаксылыкла жетпесем Тудым дед1м несше? Шиеленген ел куш Калмаган сок шеннле, Ызалы сез эюмге К,арсы айтылды квале. Ел к,улагын шулатты Сол кездерде 6ip согыс, — KiMMen жатыр согысып?’ КеЫлген бас, аццан кан. Ел жуperiн шошытып, К,ора-к,ора адамды, Кунде айдады тогытып. Квлге айдаган койдай Fbm, Кызыл KaHFa обытып. Алым-салык. аты квп Ел цуйкасын yfiiTTi Согыска болыс болысып. Малы бардан мал алды. Малы жоктан жан алды. Аралдагы цояндай, Ел TonaHFa цамалды. Эшш, жыршы ацыннан Елдщ досы жацыннан, Шашылды да ээрл1 жыр, КепшЫкке таралды. Жасым жетшске шыццанда: — Арык, ел алабута турган ык,тап, Жайлаган мына кырсык, неден мыцтап? К,ажыга1шыц устше к,анды согыс, Жыгылганныц ycTiHe жудырыцтап, — деген елец-жырымныц бастамасы болды. Ацындардыц бул жырын эк!мдер де ескеруаз цалдыр- мады. Алматыга барлык, ацын-жыршыларды жыйнап алып, Typi турмеге цамагандай 6ip жыйылыс ашты. 255

Акыны, sHiui, Kyfiiui к,ыруар жан, Аймагын Жеткудын, жыйнап алган, Сабаннан тесек, ерден жастык, етш, Жатарга жай салрызды ат корадан. Сорпасы капустаньщ ыстырына, Сеткеге — бес icicire 6ip кара «ан, К.ырыц тыйын кунд1гше aiyua 6epin Нан пулын алып турды устап сонан. — Y r ir айт. патшаны мак,та, дед1, Болып жаткан сорысты жакта, дед1, Жыр айтсац кудай менен пайгамбарды айт, Онан баска жырьщды айтпа,— дедь О л айтты, т!л кескендей ундемед!м, О л жыйыннан табылмай 6ip KeperiM, Акын, жыршы топырлап жет! жаттык Тусшгешм болмады мулде менщ. Устаган канды тырнак елд> кысты, Юм болмак ызаланса елден кушт1? Жамбыл карт жетшс eKi жасаранда, Николай урран доптай тактан ушты. Жаркырап бостандыктан сэуле TycTi — Жабыркаран халыктьщ кецл! есть Ленин мен Сталиннщ улы eciMi, К,улакка сапылдады кушт1-кушт1. Осыдан 17 жыл бурын кончив туйтюл болтан icTiH, туй. ini eHfli шецнлдь Ол. 1921-жылы Узынагашта болран 6ip жыйылыс ед1. Сол жыйылыста Сапаров, К,ожанов деген- дер: «Жер бурын казакую ед1, мынау орыстар тартып алый поселке салган. Енд1 Совет ушмет! тецдж эпердь К,азак жет]'лд1, кайтып тартып алады. Орысты куады» дедь — Бул калай? «Аркада кыс болмаса, Акбекен теркш- деп жур ме?» дегендей орыстар казак жерш тартып .алгалы келш пе efli, буларды сонау Ресейден, юрш жуып, KiHAiriH кескен ата конысынан, патша жерш байларга тартып эпе- 256

pin, ездерш жеб!р-жеар к,ып, ай ед1, 6i3fli к,ыск,ан патша буларды •болсан, байын, кулагын, тере-тер кедейлердщ жершен, суынан ай зарык,тырган халык,ты тагы да ды, — дед!м. Олар Meni жыйылы Степан, амандаса келд T y p m ire p тере ecTifliM Bepi елее де 6eATipiri Узынагашкд KeAinTi т .деп тамырым Степаннын, ушне б О л азгындардын, жасырынган

йдатып салган ел емес пе ы жай к,ойды ма? Айдайтын реппгш айда, ен,бек еткен йырамын дегенщ — патша зарык/гырам дегенщ бола- ыстан айдап шыгарды. д!м сатан, M T ypi жаман; i cay жургендей терт-бес адам, — бардым да жаттым. н 1жау екенш енд^ 61лд1м.

ЖАМБЫЛДЬЩ ХАЛЫК, YIU IH К А Л Г А Н ЖАСЫ Октябрьде бацыт тапцан ак,ын Жамбыл, Дуниеге тугел кеткен атыц Жамбыл. Француз, Испан, Унд!, буки Одак, Оцыдыц арнап жазган хатын Жамбыл. Ел ce3i эр! мацтан, эр! мшдет, Свзщд! терец ойга батыр Жамбыл. К,уйган соц алцабыца нур тасцыны, Шарыцтап тещздешн тасын Жамбыл, Тасытцан Сталиндж алтын гасыр Сондыцтан кекке жетт! басыч Жамбыл. Суцг1 де туб! терец туцгыйыкда Жырыцныц жыйна цымбат тасын Жамбыл. Асылы адамзаттыц KeceMi ушш Лэззаттй жыр шэрбэтш сапыр Жамбыл. ©ц берген, epic берген, eMip берген, Тойыца бацыт, ырыс шашу Жамбыл, Халыкда соны берген заманыцды Шарыцтат шыцга шыгар атын Жамбыл! Куш цуйган журегше, ж!гер берген Ардацтап, артык, суйед халцын Жамбыл. 5ip минут оны ойынан шыгарар ма, Жасаса тагы жуз жыл жасын Жамбыл. 261

Халык, уппн терге тесеп твсек етер Агарган сакалы мен шашын Жамбыл. Кетерген кекке тебе Т1релгенше Mefli кепшЫкке басын Жамбыл. II Мен Жамбыл гасыр турган жуздеп карт, Сайлауга усыныпты ел. депутат. Депутат — У лы Совет MyuieAiri К,ояды улы мшдет, аса кымбат. Фашистер ел баскарган кауымында Мендей к,арт кунелтед! кайыршылап, К,ай кунде ел сайлайды кад1рл1сНн? Жургенде 6ipi кулш, мыцы жылап. Сайлауга суйген улын усынуга К,ольшда елд1Ц epKi болуы шарт. EpiKTi ел б1зде гана б!рдей сайлау Талгаусыз катысатын бар азамат; Мейрймд1 6ipAiK 6epiK, кою достык. Жайраадап не ктесе кецш шат. Мсшл1 мьщ жасасын, жуз жасасын Мундай кун керген емес еш адамзат. Ленинцил-сталинийл большевиктер, Ел!мнщ уйткысы мыкты ынтымак,. TiperiM коммуниста Кызыл туы, Жещмпаз жещлмейтш к у и т куат. III Ел сенген депутаттык кандидаты 1шшде кандидаттын Жамбыл карты. У л десе ел басымды иш кызмет етем «Терел1к» депутаттьщ емес аты. Ол маган ез дауысын cenin бермек, Мойнымда Алатаудай елдщ шарты. Бггкснше ацыргы дсм айтам жырды Елгмнщ устем болсын мэртэбэсй Согамын асыл жырдьщ асцар тауын Отанга жаркырасын шугыласы. Керкейш керкеменер epicTecin, 239

Шарыкдап шат ел1мнщ салтанаты, ©ц1м — карт, eMipiM — жас кажымайтын К,уатым Сталиннщ шарапаты. Мен эскер сап алдында садак тарткан Ел1мнщ ешпенд1 жау келсе касы. Жырымньщ жанарланган болмак ryAi Отаннын ерлеп ескен шаруасы, Сайлаушы халык алдында ант етемш Жамбылдык халык уш1н калтан жасы. Тынымсыз кун1-тун1 етпек кызмет Жамбылдык кэрi жаны, домбырасы.

САЙЛАУ KYHIHE Бармак.тай жэндж булбул к,ус, ЖаЬанда жауы — зэрл1 к,ыс; Ацсаганы жаз болар, Жаздын конып гулше. Ел ынтыгып YHiHe, Бакшасында мэз болар. Бармацтай жанда куаныш — Мухиттай терпен, бар дыбыс; Шырк,айды кушн, талмайды. Жаз KYHi жаЬан тулеткен, Эсем кушн удеткен, Мен к,ус емес — адаммын, Гулше н,онган заманньщ. — Шаттык. кушн сайраймын, Жузге келд1м демеймш, Тойыма шашу берешн, Жырдьщ туын TirefiiH, Жалпак. далам гуидеп, Жалпы халкым кул1'мдеп, Жасарып, Жамбыл KeHeci; Бак,ытты куш ацк.ылдап, Шолпандай туган жаркылдап, ©CTi ел1м1ин epeci. 0Mipre шырак, жагылып. 261

Балдан дария агызып, Беленш пурга кебеск Сталин берген жаца зац Ел TiAeri налагай Жаца ем1рдщ uiereci. Заманнан замам — еш заман К.ол сугып, бетш ашпаган, ©м!рдщ шыц белес!. Ата-бабам бурынгы «Жеруйыц» атты жер осы. К^артаймайтын, елмейтш, Орнатып алган ел осы. Шарыцтадым, шалцыдым, Шырайы жанды халцымныц, Нурда жузген KeMeci. Кунге Tipey бойым бар — Бойыма тецдес тойым бар, Тойым тойдык Te6eci, Epxi 61рдей ел1м бар, Ел1М суйген epiM бар, Ерлер!м тойдыц Heci. У лы думай бул тойда Ж1б1мес KiMHiH денес1? Менщ 6yriH сайлауым, Сайладым елдщ каймагын, Сайлауым шаттык, мереке, Бас кандидат Сталин! ©м1рдщ берген ушпагын Ел!ме ырыс, береке. Е л гауЬарын следом, Е л к,амкоры керепм. Куанышты жалпы журт — Улкен уйде алпые улт — Ерге дауыс беремш. Жаца зацмен жацардым, Кандидат мен де саналдым, Расыр керген кенемш, Орындалган ойыма, У лы думай тойыма, Шашу болсын елец1м.

ЖЕНЮ ЖЫРЫН САЙРАЦДАР О балалар, балалар, К,арашыгы кез1мнщ, К^анышы созгмнщ; Кеудемдеп журепм, |Таянышым — TiperiM, Ардакдысы ел1мнщ, Гул шешеп жер1мнщ, Алдьща келд1 к,арияц, ©лен боп аклан дариян, Домбырасын басуга, Жырынан шашу шашуга, Кездесш квзбен квруге, Халык сэлемш беруге. К.уанбаск,а бола ма? Жырламаска бола ма? Осы отырган тойымда К,уаныш сыймаЯ койынга, Сталинд! ту eTin. Жещстщ кацтыл дабылын. Ойдан келд1 батырым, К,ырдан келд1 батырым, Колхоздан келд1 батырым, К,аладан келд1 батырым. 263

Сол батырлар ортага ап 0311пц суйген ак,ынын Hleiuin жатыр жацадан Женштердщ акылын. Bi3 Алатаудай ел едж, Тенемек болды ойга жау; TacbiFaH тец1з сел едж, Тенемек болды шелге жау; Атып болтан тан едж, Тун етпекш! болды жау; Элемге жарык. кун едж, @iuipMeKiui болды жау; Батыр болган улымды К ул етпекип болды жау; Кундей кулген кызымды Кун етпекш! болды жау; Жау ма 6i3Ai бегейтж? Жау ма 65зд1 жецетж? Козгалып ед1 Алатау, Табанында калды жау, Долданып efli океан Толкыны жауга салды ойран. КаЬарланды отты кун, Он боп жауга етт1 кун, Куырдак,тай куырды, Кулш кумдай суырды, Шындык,тын шаптык, семсервн» Фашистерден акты к,ан. © з улдарым игерш, Т]згшд1 колга алганда, К,ыран к,устай к,омданып, Кыяга кезш салганда. Караадаршы не керем? Куана тускен ел керем; Кегере тускен жер керем, Атып жаткан мунайды Таусылмастай сел керем; Атып жаткан алтынды Тутаскан бейне сен керем; 264

ТЙшп жатк.ан Ke.Mipfli Асусыз белге тец кврем. Сталиннил урпагым. Тары да кулак салыцдар! Болаттайын берж топ Депен атак алыцдар! Душпанга азу басьщдар, К,анын судай шашыцдар! Душпанга семсер кайрацдар. Оттай ойнап жайнакдар! Бас квтерсе ммде-мм Курмеп тш н байлакдар! Бакыты ушш Отаннын, Бакыты ушш ел1мнщ У лы Сталин атымен Женю жырын сайрацдар!

ХАЛЫК, УЛДАРЫ НА Кеп жаса атанды 1здеп келген балам, Жасартты Сталиндж меш заман, Халык,тын ардацты улы к,ызылэскер ’Кушще басын ид1 барлык, ралам. Нурьщ бар Сталиндей свнбейтурын, Елщ бар кунде ерктеп врлейтугын, Булжымас алпыс ултта достырыц бар, Eui6ip жау сырттан келш жецбейтурын. Сэлем айт сапта журген сан балама, Жау журген мык,ты болсын айналага. Ататын жауга жырдан он, жонамын, Гулденген менде сак,шы кен, даламда. Батырым, командирам, балам Борис Атанды 1здеп келдщ жерден алые, Жайнаган жаз гулшдей К,азак,стан Жамбылда Ti.\\ жетккйз улы табыс. Сэлем айт армияга батыр болсын, Халыкла Сталиндей жак,ын болсын, Yari алсын Клим батыр ерл!пнен, Жулынып жау тамыры— оты сенсш.





Д Е П У Т А Т ЖАМБЫЛ ЖАБАЕВ- ТЬЩ К А З А К ССР ЖОРАРРЫ CO BE TIH IH , Б1Р1НШ1 СЕССИЯСЫНАШАРДАРЫ C03I О жолдастар, жолдастар! Асыл тастан шыгады, Ак.ыл жастан шыгады. Эд|‘лдштщ TypAepi, Эдем! замай гулдед!, Сталин соткан бесйстен 0p6in ескен «йл жастар. Токсан уште жасы бар, Алатаудай шашы бар, ©Mipi жас, жасы к,арт Жамбылменен к,урдастар! Жарлырымен халыктын,. Жамбыл картын, сез бастар. О, жолдастар, жолдастар! Шешен xici сез бастар. Адал Kici ел бастар, Адал туган ул болсац, Ленин менен Сталиндей Халык, суй:п долга устар. Кардыц басын к,ар алар, Ханнын басын ел алар, Туннщ тулды TeTiriH Нурланып атк,ан тан, алар. Гереш'ц басын топ алар.

Жауыэдьщ басын кеп алар, Квп толкыны козгалса К1мдер ток.тау бола алар; Торымак, болган жауыцды Тоз-тоз етш сол алар; К,ан жалаган ауыздар. Фашист атты жауыздар Кун таналды жогалар. Енбекнн халын налагай, Калауына жараган, Адал ¥л деп балаган Жолдасым балам — жан достар! О, балалар, балалар! Баланы баулып ecipren, Сталиндей дана бар. Ырыстьщ шалкып шалк,ары, Кенелш вскен дала бар, Ipreci нурыш ак, маржан Кврксм салган нала бар, Кекейге свнбес шам жаннан, Каулап ескен сана бар. Маркс — Ленин гылымы Тыныктан аннан сага бар; Квксеген баныт бар адам Сол арнаны жагалар. Сол арнадан нэр алар. ©pici узын ол арна Элемд1 тугел аралар. Оган бегет болатын Кандай куште шама бар? Тонсан уштен жас асып Жузге келд1м сагалап; Талай суын кун етт1 Жанымды к,асныр намалап; Халкым болды тогайым Жан сактаган паналап; Домбырам болды epMeriM Коршаласа жамагат; 268

Кун к,ак,таган тулак,тай Арык, атты сабалап; Жетшс eKi жыл otti Даланы кез1п аралап; Жеткудай жас керд!м AFbin жаткан соргалап; Камауда турран бас керд!м Кегендеген коралап; Сырык,сыз уйдей сык,ырлап Ел отырды — «тобалап»; Бай отырды к,удайсып. ©рте тасы домалап; Аш-жаланаш ел азып, Ренсмз дала кулазып, Айтамын оган лаганат! Керсш элем 6yriHri,— Шырайы жанган тур1мд1, Алатауым, даламньщ У лы байтак, Одарым, Сыпырган к.анау бугауын. Еркш ескен адамнын. Сырын сырлап мм жетер, Жырын жырлап кiм жетер Сталиндж заманныц, Коммунистнс к,огамньщ- Оррып шапкам машина К.улынындай куланныц; К,уд1рет салран едлыптыц Кул-талканын шыгардым; ©Mip юлто адамда, Туткасындай куманныц; TeTiri сонык Сталин Шынарындай шынардыц; Квксегешм жаналык. Мен жанага кумармын. Ел бейнеттен арылды, Отаным Одак. карулы, EpiM алып, жалынды. IздегенiM табылды.

Hyp кемкерд1 тауымды. Керкейтт! колхоз- ауылды; К.уатты 6epiK достырым К,алтыратты жауымды. Бак.ыттыц акты дариясы К,уанды Жамбыл, куанды! CyiiiKTi улым, достарым! Халык, екЫ Жамбыл к,арт Ырыс туын устадым. Сталиндж зацымныц KyHi жарк,ын тацымныц, К.озралысы канымнын,, Рахаты жанымныц, Соны маран сыйларан KeneciM_ досым Сталин. Элем, элем болгалы, Элемге адам конгалы, Атк.ан болар талай тан,; вткен болар талай жан; ©Mip ушш жасаган К ш кернгп мундай зац?! Жана занды жасаган — Жана OMip мен жана адам; EcKi дуние куркесш, Кул квМ1рл1 бмтесш, Шыгарушы кул-талцан; Сан бейнеттен арылып, Ел ернт болганда; Сан бугаудан арылып Ер epiKTi болганда; Сан бвлшектен арылып, Жер epiKTi болганда; Ел менен ел достасып, Достык к,олын устасып, Тен epiKTi болганда Сталиндж жаца зак К/эршауы соныц ораган. Жасасын ырыс жаца »«ц!