ปลูกใจรักษ์โลกปี1

การลงพนื้ ทใ่ี นแตล่ ะครงั้ จะมรี นุ่ พใี่ นกลมุ่ อยา่ ง จรี าพร รอดหลกั หรอื ‘นวิ ’, ดรรชนี พรมจนั ทร์ หรอื ‘ขา้ วฟา่ ง’ และนา้ํ ฝน เปน็ แกนน�ำ หลกั ในการน�ำ กระบวนการ โดยก่อนการลงพื้นที่ตรวจวัดและเก็บข้อมูลคุณภาพนํ้า แกนนำ�จะมีการประชุม วางแผน แบง่ บทบาทหนา้ ท่ี และเตรยี มอปุ กรณก์ ารตรวจวดั โดยการลงพน้ื ทท่ี กุ ครง้ั เทศบาลจะสนบั สนนุ พาหนะรถรางพรอ้ มเจา้ หนา้ ทพ่ี ลขบั บรกิ ารพานอ้ งๆ ลงพนื้ ที่ ทำ�กิจกรรม จนเมอื่ ถงึ ก�ำ หนดนดั หมายลงพน้ื ที่ แกนน�ำ จะท�ำ ความเขา้ ใจและแจกแจง รายละเอียดให้แก่น้องๆ ก่อนแบ่งน้องๆ ออกเป็น 4 กลุ่ม กระจายออกตรวจวัด คณุ ภาพนํ้าในพน้ื ที่ 4 จุด โดยแต่ละจุดจะเกบ็ ขอ้ มลู 2 สว่ น คือ ข้อมลู คณุ ภาพนํา้ 2 ด้าน คอื ทางชีวภาพ โดยใชว้ ธิ นี ักสืบสายนาํ้ และทางเคมี โดยตรวจวัดหาคา่ pH คา่ DO (ออกซเิ จนละลายนาํ้ ) และคา่ ความขนุ่ กบั อกี สว่ นคอื ขอ้ มลู ชมุ ชน โดยการ สมั ภาษณช์ มุ ชนในละแวกรมิ นา้ํ ท�ำ ขอ้ มลู ชมุ ชนเกยี่ วกบั สถานการณป์ ญั หาแมน่ าํ้ ของชุมชน หลังจากลงพื้นที่เก็บข้อมูลแล้ว กลุ่มจะนำ�ข้อมูลที่ได้จากแต่ละจุดมา นำ�เสนอ ชว่ ยกนั วิเคราะห์ และสรปุ ผลทโ่ี รงเรียน โดยนวิ จะเปน็ คนน�ำ กระบวนการ สอนการวิเคราะห์และการพล็อตกราฟ ส่วนข้าวฟ่าง น้ําฝน และแกนนำ�คนอ่ืน จะเป็นพ่ีเลี้ยงสอนน้องในกลุ่มย่อย ข้อมูลท่ีได้จากการวิเคราะห์และสรุปผลนี้ จะถกู สง่ ตอ่ ใหเ้ ทศบาลต�ำ บลเมอื งแกลงใชเ้ ปน็ ฐานขอ้ มลู ในการวางแผนฟนื้ ฟแู ละ เฝา้ ระวังแมน่ ํ้าประแสร์ต่อไป 200 ปลูกใจรักษ์โลก

ตัวแกนนำ�เองและน้องๆ เขาได้เรียนรู้อย่าง มีความสุข สนุกกับการอยากลงมือทำ�อย่าง แทจ้ รงิ อนึ่ง จากการท่ีต้องเป็นผู้นำ�พาน้องๆ ตรวจวัดคุณภาพน้ําบ่อยคร้ัง ก็ได้ ทำ�ให้นิว ขา้ วฟา่ ง และนา้ํ ฝน เกิดทักษะและสามารถถา่ ยทอดความร้กู ระบวนการ นักสืบสายนํ้า การตรวจวัดคุณภาพนํ้า และการใช้อุปกรณ์ให้แก่รุ่นน้องได้อย่าง คลอ่ งแคลว่ ในสว่ นของปญั หาทพี่ บบอ่ ย คอื การเตรยี มวสั ดอุ ปุ กรณใ์ นแตล่ ะจดุ ไมค่ รบ ทำ�ให้บางจุดไม่สามารถเก็บข้อมูลได้ตามท่ีตั้งใจไว้ หรือการเปล่ียนจุดสำ�รวจโดย ไมไ่ ดแ้ จง้ เสน้ ทาง ท�ำ ใหต้ อ้ งเสยี เวลาวนหาสถานท่ี ซง่ึ ปญั หาเหลา่ นเ้ี ปน็ สง่ิ ทแ่ี กนน�ำ ไดเ้ รียนรู้จากการลงมือทำ�กจิ กรรม “กอ่ นออกสำ�รวจแตล่ ะครง้ั ควรเชก็ อุปกรณแ์ ต่ละกลอ่ งให้ครบ เด็กต้องมี ความแมน่ ย�ำ ในการใชเ้ ครอ่ื งมอื แตล่ ะอยา่ ง รกู้ ารขนึ้ ลงของนา้ํ เนน้ ใหเ้ ดก็ ๆ ใชท้ กั ษะ การสังเกต และมีปฏสิ ัมพนั ธ์กบั เพ่ือนๆ และชุมชนให้มาก เหลา่ นี้คอื ส่ิงท่ีพยายาม ให้เดก็ ๆ ไดเ้ รยี นรจู้ ากการทำ�กิจกรรม โดยทีเ่ ราไมไ่ ด้ลงไปควบคมุ แตใ่ ห้เขาเรยี นรู้ ดว้ ยตัวเอง” ครจู ่ยุ กลา่ วดว้ ยรอยยม้ิ ต่อยอด ‘ถงั ดกั ไขมัน’ ดว้ ย ‘ถงั ไบโอจลุ ินทรีย’์ ถึงแม้เทศบาลจะสนับสนุนให้บ้านเรือนและร้านอาหารติดตั้งถังดักไขมัน แต่จากการสังเกตบ่อนํ้าท้ิงสุดท้ายของถังดักไขมันก่อนปล่อยลงสู่แม่นํ้า กลุ่มพบ ว่ายังมีคราบไขมัน มีฟองอากาศลอยเหนอื น้ํา มีกลิน่ เหมน็ และบรเิ วณท่อระบาย นํา้ ทิ้งของชุมชน 4 จดุ พบวา่ นํา้ ยังมีสีดำ� การท�ำ ให้คนในชุมชนปรับคณุ ภาพน้าํ ท้ิง กอ่ นปลอ่ ยลงสแู่ มน่ า้ํ จงึ เปน็ โจทยห์ นงึ่ ในการท�ำ โครงการ ประกอบกบั ทนุ เดมิ ทแี่ กน น�ำ ซง่ึ เรยี นในสายวทิ ย-์ คณติ และครจู ยุ่ เองซงึ่ สอนวทิ ยาศาสตรอ์ ยแู่ ลว้ จงึ มแี นวคดิ อยากปรบั คณุ ภาพนาํ้ ทง้ิ จากบอ่ ดกั ไขมนั ใหด้ ขี นึ้ กอ่ นปลอ่ ยลงสแู่ มน่ าํ้ ดว้ ยการสรา้ ง ถังระบบบำ�บัดนา้ํ ท้งิ ข้นึ มาใหม่ เริม่ ตน้ ครูจุ่ยและแกนนำ�ได้มานัง่ ลอ้ มวงพดู คุยเพื่อวางแผนกระบวนการ ทำ�งาน โดยเริ่มจากกำ�หนดจุดสำ�รวจและลงพื้นท่ีเก็บข้อมูลคุณภาพน้ําท้ิงจาก บ่อดักไขมัน 3 จุด คือ บ้านเรือน โรงเรียน และร้านอาหาร เพื่อพิสูจน์ข้อเท็จจริง 201

คนในชุมชนไม่เข้าใจกระบวนการน้ี เราจึงใช้เด็กเป็น ช่องทาง ทำ�กิจกรรมกับเด็ก ให้เด็กวาดภาพระบายสี พ่อแม่กจ็ ะเรมิ่ มาสนใจกจิ กรรมเพราะตอ้ งมาดลู ูก ซึ่งพบว่าคุณภาพนํ้ามีค่าต่ำ�กว่ามาตรฐานน้ําท้ิง ไม่ผ่านตามกฎหมายมาตรฐาน ปลูกใจรักษ์โลก คุณภาพน้ําทิง้ ปี พ.ศ. 2539 เม่ือได้ข้อมูลยืนยันแน่ชัด เด็กๆ จึงได้ช่วยกันออกแบบและประดิษฐ์ ‘ถงั ไบโอจลุ นิ ทรยี ์ลดปรมิ าณไขมนั เพม่ิ กา๊ ซออกซเิ จน’ประกอบดว้ ยถงั 4ใบทเ่ี ปน็ การ ประยกุ ตต์ อ่ ยอดจากถงั ดกั ไขมนั แบบเดมิ แตใ่ ชน้ า้ํ หมกั จลุ นิ ทรยี ห์ ยดเพอ่ื ชว่ ยบ�ำ บดั นา้ํ ให้ดีย่ิงข้ึน จนเม่ือประดิษฐ์เสร็จจึงได้นำ�ไปทดลองติดต้ังแทนถังบำ�บัดไขมันเดิม กอ่ นตรวจสอบคณุ ภาพนา้ํ ทง้ิ หลงั ผา่ นระบบและน�ำ ผลคณุ ภาพนา้ํ มาเปรยี บเทยี บกนั กอ่ นจะพบว่า คณุ ภาพนํา้ มีคา่ ไม่ตา่ งกันมาก กลมุ่ จงึ ไดป้ รบั ปรงุ ถงั และทดลองท�ำ ซ�ำ้ หลายรอบจนผลการตรวจคณุ ภาพนา้ํ คร้ังล่าสุดพบว่า น้ําทิ้งมีปริมาณไขมันลดลง มีก๊าซออกซิเจนมากข้ึน และผ่าน มาตรฐานคณุ ภาพน้ําทิง้ ปี พ.ศ. 2539 อย่างไรก็ตาม ถังไบโอจุลินทรีย์ฯ ท่ีประดิษฐ์ข้ึนน้ียังมีขนาดใหญ่และ เคลอ่ื นยา้ ยล�ำ บาก กลมุ่ จงึ อยากปรบั ปรงุ ผนวกสว่ นประกอบของถงั ดกั ไขมนั ใหอ้ ยู่ ภายในถงั เดยี วกนั เพอ่ื ใหเ้ หมาะสมกบั การใชง้ านจรงิ ตามครวั เรอื น ซงึ่ นกั ประดษิ ฐ์ นอ้ ยก็ได้ก�ำ ลังพัฒนากันตอ่ ยอดกนั อยา่ งขะมักเขมน้ การแกป้ ญั หาดว้ ยการน�ำ ความรแู้ ละทกั ษะดา้ นวทิ ยาศาสตรม์ าประดษิ ฐ์ นวตั กรรมทสี่ ามารถชว่ ยแกป้ ญั หานาํ้ เนา่ เสยี ใหแ้ กช่ มุ ชนในครง้ั นี้ ถอื เปน็ ผลส�ำ เรจ็ ที่เปน็ รูปธรรมนา่ ภมู ใิ จ และมากกวา่ นน้ั คอื เยาวชนได้เกดิ กระบวนการเรยี นรู้จาก การลงมอื ท�ำ จริง ซึ่งเปน็ ภาพทค่ี รูจุย่ เห็นแลว้ ก็อดย้ิมไม่ได้ “ครูเฝ้าสังเกตทั้งตัวแกนนำ�เองและน้องๆ เขาได้เรียนรู้อย่างมีความสุข สนกุ กับการอยากลงมอื ทำ�อย่างแท้จริง” เผยแพรค่ วามเข้าใจ สร้างจิตสำ�นึกให้ชมุ ชน นอกจากการเฝ้าระวังคุณภาพน้ําและปรับคุณภาพนํ้าท้ิงก่อนปล่อยลงสู่ แมน่ าํ้ แลว้ อกี หนง่ึ กจิ กรรมทก่ี ลมุ่ ท�ำ มาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง คอื การรณรงคส์ รา้ งความเขา้ ใจ ใหแ้ กค่ นในชมุ ชน ในเรอ่ื งของการบ�ำ บดั นา้ํ ทง้ิ กอ่ นปลอ่ ยลงสแู่ มน่ า้ํ ประแสร์ สง่ เสรมิ การใชน้ าํ้ ยาชวี ภาพท�ำ ความสะอาด และทขี่ าดไมไ่ ดค้ อื น�ำ เสนอวธิ กี ารประดษิ ฐถ์ งั ไบโอจลุ นิ ทรยี ฯ์ ซงึ่ ตลอดเวลาทผี่ า่ นมา กลมุ่ ไดม้ กี ารประชาสมั พนั ธใ์ นหลากหลาย รูปแบบ อาทิ 202

การประสานกบั ทางเทศบาล ขอใชส้ ถานทใี่ นงานประจ�ำ ปี ‘บญุ กลางบา้ น’ เพอ่ื ประชาสมั พนั ธแ์ ละรณรงคใ์ หช้ าวแกลงหนั มาใหค้ วามส�ำ คญั กบั การฟน้ื ฟดู แู ล แม่นํ้าประแสร์ พร้อมแจกน้ําจุลินทรีย์บำ�บัดให้แก่ผู้ท่ีสนใจ โดยกลุ่มมีการแบ่ง หน้าที่ในการจัดบูทประชาสัมพันธ์ตามความถนัดของแต่ละคน อย่างเช่น น้ําฝน ถนัดด้านคอมพิวเตอร์และศิลปะ จึงทำ�หน้าท่ีรวบรวมข้อมูล นำ�มาจัดทำ�วีดิทัศน์ เผยแพร่ในวันงาน ซ่ึงแม้สมาชิกทุกคนจะมีความต้ังใจอย่างเต็มเปี่ยม แต่การ ประชาสัมพนั ธก์ ลับไม่ได้ผลสัมฤทธต์ิ ามทตี่ ้งั ใจไว้ “ชมุ ชนไมค่ ่อยสนใจรบั รู้เรอื่ งราวทพี่ วกหนทู �ำ เลย แต่ครกู ็ให้กำ�ลงั ใจและ เสนอว่าเราควรปรับแผนการประชาสัมพันธ์ใหม่ ใช้รถเทศบาลประชาสัมพันธ์ แจกน้ําจลุ ินทรยี ์ แจกแผ่นพบั เจาะตามบา้ นหรือรา้ นอาหารทมี่ ีถงั ดักไขมัน” นํ้าฝน เล่าให้ฟงั ถงึ การปรบั แผนการประชาสัมพันธข์ องกลุ่มเสยี ใหม่ การเรียนรู้จากความผิดพลาดที่เกิดข้ึน ทำ�ให้การลงพ้ืนท่ีประชาสัมพันธ์ ในครั้งต่อๆ มา กลุ่มจึงมีการประชุมวางแผนกันอย่างละเอียดลออข้ึน โดยใน ทกุ ๆ วนั พธุ ทส่ี นามกฬี าจะมกี ารจดั ตลาดสเี ขยี ว กลมุ่ กไ็ ดไ้ ปขอใชพ้ นื้ ทที่ �ำ กจิ กรรม เผยแพรแ่ ละรณรงค์ โดยปรบั เปล่ียนกจิ กรรมให้สามารถเขา้ ถึงผู้คนได้มากขึ้น “หนจู ะเผยแพรก่ ระบวนการนกั สืบสายนํ้า แตป่ ญั หาก็คือคนในชมุ ชนไม่ เขา้ ใจกระบวนการน้ี เราจึงใช้เด็กเปน็ ช่องทาง ทำ�กิจกรรมกบั เด็ก ให้เดก็ วาดภาพ ระบายสี พอ่ แมก่ จ็ ะเรม่ิ มาสนใจกจิ กรรมเพราะตอ้ งมาดลู กู ” นา้ํ ฝนกลา่ วดว้ ยรอยยม้ิ 203

เด็กคือต้นกล้าท่ีพร้อมจะเจริญงอกงาม ครู เปรียบเสมือนแรธ่ าตุ นา้ํ อากาศ ทหี่ ล่อเลี้ยง ใหต้ ้นกล้านไี้ ด้เติบโต ทกุ ก้าวยา่ งคอื การพฒั นา เดินหนา้ สคู่ วามสำ�เร็จ ตลอดการทำ�กิจกรรม ปัญหาหนึ่งที่แกนนำ�และสมาชิกกลุ่มต้องประสบ กค็ ือ การแบง่ เวลา ทัง้ การเรียน ทำ�กิจกรรม เรยี นพิเศษ ท�ำ การบา้ น และการช่วย งานพอ่ แม่ แตส่ ดุ ท้ายแต่ละคนก็พยายามบริหารจดั การตวั เองให้ดที ่สี ุด และสิง่ ท่ี ทุกคนได้รบั ก็คือ ความรับผิดชอบท่ีมีมากขึ้น “ตอนทำ�โครงการถือว่าเครียดค่ะ เพราะหนูก็เป็นหลายๆ อย่าง เป็น คณะกรรมการนักเรียนด้วย การเข้ามาทำ�โครงการนี้เราจึงต้องแบ่งเวลามาทำ� ต้องต่ืนเช้าข้ึนตี 5 ต้องมีความรับผิดชอบมากข้ึน ต้องจัดสรรเวลาทั้งเรียนและ กจิ กรรมใหล้ งตวั ” ข้าวฟ่างเลา่ พลางอมยิ้ม อย่างไรก็ตาม แม้แต่ละคนจะมีปัญหาทั้งเรื่องการแบ่งเวลาและปัญหา ส่วนตัวอ่ืนๆ แต่การที่เป็นเพ่ือนทำ�งานร่วมกันมานาน ก็เป็นปัจจัยท่ีช่วยเกื้อหนุน ให้กลุม่ สามารถฟนั ฝา่ อปุ สรรคต่างๆ ไปได้ “ถ้าแบ่งงานกนั แล้วปรากฏวา่ เราท�ำ ไมไ่ ด้ เรากจ็ ะมาปรกึ ษากัน แล้วคิด ร่วมกนั ทำ�รว่ มกัน” นา้ํ ฝนกลา่ วถงึ แนวทางการร่วมกนั ทำ�งานของกลุม่ ซง่ึ ดว้ ยแนวทางเชน่ นนี้ เี่ องทช่ี ว่ ยใหแ้ กนน�ำ และสมาชกิ ไดเ้ รยี นรกู้ ารท�ำ งาน รว่ มกนั เปน็ ทมี ตอ้ งยอมรบั ในความคดิ เหน็ ของเพอ่ื น โดยไมย่ ดึ ตดิ กบั บทบาทของ ตนเองมากจนเกนิ ไป แตใ่ หม้ องเปา้ หมายรว่ มกนั เปน็ ส�ำ คญั เชน่ ทน่ี วิ กลา่ วไวว้ า่ “หนเู องกเ็ ปน็ ทง้ั ผนู้ �ำ และผตู้ ามคะ่ แมว้ า่ หนจู ะเปน็ ประธานนกั เรยี น ตอ้ งคดิ ออกแบบ แบง่ งาน แตเ่ วลาท�ำ งานดา้ นสอ่ื หนกู ไ็ ปชว่ ยเขา เปน็ ผตู้ ามเขา เราคยุ กนั เยอะ เปิดใจช่วยกันทำ� ช่วยกันตลอด” ซงึ่ แนน่ อน ผทู้ อ่ี ยเู่ บอ้ื งหลงั การท�ำ งานตลอดทง้ั โครงการของกลมุ่ และคอย สนบั สนนุ ชว่ ยเหลอื อยา่ งเตม็ ใจกค็ อื ครจู ยุ่ เนอ่ื งจากครมู องวา่ งานดา้ นสงิ่ แวดลอ้ ม ต้องอาศัยความร่วมมือจากหลายฝ่าย ที่ผ่านมาครูจุ่ยจึงทำ�หน้าที่ประสาน ความร่วมมือจากทั้งในโรงเรียน หน่วยงานท้องถ่ิน หรือหน่วยงานที่เก่ียวข้อง รวมไปถงึ คอยให้ค�ำ ปรกึ ษา ใหก้ �ำ ลงั ใจ จัดหางบประมาณ และชักชวนใหน้ ักเรียน มาทำ�กิจกรรมด้านสิ่งแวดล้อมอย่างต่อเน่ือง เพื่อให้ลูกศิษย์เติบโตข้ึนเป็นผู้นำ� แหง่ การเปล่ยี นแปลงในอนาคตตอ่ ไป 204 ปลูกใจรักษ์โลก

“เดก็ คอื ตน้ กลา้ ทพ่ี รอ้ มจะเจรญิ งอกงาม ครเู ปรยี บเสมอื นแรธ่ าตุ นา้ํ อากาศ ทห่ี ลอ่ เลย้ี งใหต้ น้ กลา้ นไ้ี ดเ้ ตบิ โต” ครจู ยุ่ กลา่ วดว้ ยแววตาภาคภมู ใิ จในลกู ศษิ ยข์ องตน ในวันที่ประแสร์ฟ้นื ตัว สู่ความสดใส “แม่นํ้าประแสร์เป็นแม่นํ้าใหญ่ในอำ�เภอแกลง เป็นท่ีอุปโภคบริโภคของ คนลมุ่ นาํ้ ประแสร์ ถา้ แมน่ ํา้ เนา่ เสีย ปลาตาย มกี ล่ินเหมน็ เราจะทำ�ใหม้ นั ดขี ึ้นได้ หรอื ทงั้ ทีม่ นั ใหญ่โตขนาดนน้ั ” น่ีคือคำ�พูดของนํ้าฝนเมื่อครั้งเข้ามาร่วมกลุ่มใหม่ๆ ท่ีสะท้อนถึงความ ไม่มั่นใจว่าเด็กตัวเล็กๆ อย่างพวกเธอจะสามารถทำ�เรื่องใหญ่ๆ หรือแก้ปัญหา ความเสอ่ื มโทรมของแมน่ ้ําประแสร์ได้ แตด่ ว้ ยการใหโ้ อกาสจากผใู้ หญ่ การหนนุ เสรมิ จากครแู ละโรงเรยี น บวกกบั ความม่งุ ม่นั ต้งั ใจของเยาวชนเอง ก็ท�ำ ให้เยาวชนตระหนักถึงคุณค่าของส่งิ ท่ตี นทำ� และเมอ่ื ลงมอื ท�ำ จรงิ แลว้ เหน็ ผลความส�ำ เรจ็ กเ็ กดิ เปน็ ความภาคภมู ใิ จ เหน็ ศกั ยภาพ ของตนเองที่เติบโตข้ึน และเหนืออ่ืนใดคือ การได้คลุกคลีกับงานอนุรักษ์ ทำ�ให้ จิตสำ�นึกด้านส่ิงแวดล้อมที่แกนนำ�และสมาชิกทุกคนมีอยู่ในตัว กลับเพ่ิมทวีคูณ และพร้อมทจี่ ะแบง่ ปนั แจกจ่ายไปยังรุ่นน้องและผู้คนในวงกว้างอย่างไมม่ ที ่สี ิ้นสดุ “การท่ีทุกคนมาช่วยกันดูแลสอดส่องแม่น้ําประแสร์ ทำ�ให้แม่นํ้ากลับมา สดใสเหมอื นเดมิ และหนเู องกร็ กั ในสง่ิ ทที่ �ำ หวงในสงิ่ ทเ่ี ราเฝา้ ฟน้ื ฟดู แู ลมา และเมอ่ื เรามีโอกาสเขา้ มาเป็นแกนนำ� เปน็ คนน�ำ กจิ กรรม เราก็พยายามสร้างนอ้ งๆ ขึ้นมา ใหม่เพอื่ ใหร้ ักส่งิ แวดลอ้ มตอ่ ไป” นิวกล่าวด้วยรอยยิ้ม ท้ังนี้ นอกจากการพัฒนาตนเองของแกนนำ�และสานต่อสู่รุ่นน้องๆ แล้ว การท�ำ โครงการของกลมุ่ ยงั ท�ำ ใหเ้ กดิ เครอื ขา่ ยเฝา้ ระวงั คณุ ภาพแมน่ า้ํ ประแสรเ์ พม่ิ ขน้ึ อกี ดว้ ย โดยโรงเรยี นวดั พลชา้ งเผือกและโรงเรยี นวัดสารนารถธรรมาราม ไดเ้ รยี นรู้ และนำ�กระบวนการนักสืบสายน้ําไปบูรณาการการเรียนการสอนในรายวิชาของ โรงเรยี น รวมไปถงึ ชาวแกลงกเ็ หน็ ความส�ำ คญั ของแมน่ า้ํ ประแสรแ์ ละใหค้ วามรว่ ม มือกบั ทางกลุ่มมากข้ึน จากวนั ทแ่ี มน่ า้ํ ประแสรป์ ระสบปญั หาเพราะการรว่ มมอื รว่ มใจของคนแกลง และพลังเยาวชนตัวน้อยท่ีลุกข้ึนมาดูแลแม่นํ้าแห่งน้ี การเปลี่ยนแปลงที่เกิดข้ึนน้ี จะพดู วา่ “แม่นา้ํ สดใส ด้วยหวั ใจนกั อนรุ กั ษ์” ก็ไมผ่ ดิ นัก 205

สรปุ ข้นั ตอนการท�ำ งาน แม่นาํ้ ประแสร์ไดร้ บั ผลกระทบจาก การปลอ่ ยนํ้าเสียจากชุมชน เรามาแกป้ ญั หาใหแ้ มน่ า้ํ ประแสรก์ นั เถอะ เริ่มจากหาสาเหตุดว้ ยการตรวจวัด คณุ ภาพน้าํ กอ่ นแล้วกัน 206 ปลกู ใจรกั ษ์โลก

ทำ�ถังดกั ไขมันดว้ ยถังไบโอจุลนิ ทรีย์ รณรงคส์ ร้างความเข้าใจกบั ชมุ ชนเรือ่ ง การบำ�บดั นา้ํ ก่อนทง้ิ สแู่ ม่นํ้าประแสร์ 207

สงิ่ ที่ได้เรียนรู้ จีราพร รอดหลัก (นวิ ) หวั หน้าโครงการ ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี 5 โรงเรียนแกลงวิทยสถาวร จ.ระยอง “การเข้าร่วมโครงการก็ได้ทำ�ให้เราไดเ้ รียนร้หู ลายอยา่ ง มาค่ายตอน แรกๆหนไู มค่ อ่ ยกลา้ แตพ่ ๆ่ี เพอ่ื นๆในคา่ ยเปน็ กนั เองฝกึ ใหห้ นกู ลา้ คดิ กล้าทำ� ฝึกให้คิดเป็นขั้นตอน คิดอย่างเป็นระบบ ได้พัฒนาการพูด สอ่ื สารใหค้ นเขา้ ใจและไดฝ้ กึ ทกั ษะการใชเ้ ครอ่ื งมอื ตรวจวดั คณุ ภาพนา้ํ จากการท�ำ งานจริงๆ ท�ำ ให้เกดิ การท�ำ งานที่คล่องแคลว่ มากขึน้ ” ดรรชนี พรมจันทร์ (ขา้ วฟา่ ง) ช้ันมัธยมศึกษาปที ี่ 5 โรงเรยี นแกลง “วิทยสถาวร” จ.ระยอง “จากทเ่ี มอื่ กอ่ นหนไู มค่ อ่ ยสนใจกจิ กรรม เนน้ เรยี นอยากเดยี ว เมอ่ื ได้ เข้ามาร่วมกิจกรรมด้านสิ่งแวดล้อม ทำ�ให้กล้าพูดมากข้ึน สามารถ ยนื พดู ตอ่ หนา้ คนเยอะๆ ได้ เชน่ กลา้ ขน้ึ พดู หนา้ เสาธงเรอ่ื งสง่ิ แวดลอ้ ม และมีความเป็นผู้นำ�มากข้ึนเพราะต้องนำ�น้องๆ ในค่าย และจากที่ ไดเ้ ขา้ รว่ มกจิ กรรม กท็ �ำ ใหเ้ ราเหน็ ความส�ำ คญั ของสง่ิ แวดลอ้ ม หนมู ี ความสุขเมื่อหนูไดล้ งมือท�ำ ” สุชาดา ทรัพยเ์ มอื ง (นํ้าฝน) ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี 5 โรงเรยี นแกลง “วทิ ยสถาวร” จ.ระยอง “ปกติเป็นคนไม่ค่อยพูดกับคนอ่ืนที่เราไม่รู้จัก รู้สึกกลัวที่ต้องพูดกับ คนอื่นในชุมชน มันตื่นเต้นบอกไม่ถูก แต่ตอนนี้กล้าพูดแล้ว เพราะ ต้องพูดเผยแพร่ข้อมูลอยู่บ่อยๆ การลงชุมชนสัมภาษณ์ถามข้อมูล ก็ไม่เกร็งเหมือนเม่ือก่อน การทำ�งานร่วมกับเพื่อนๆ มีระบบมากขึ้น รูว้ ่าเวลาน้คี วรท�ำ อะไร” 208 ปลกู ใจรกั ษ์โลก

ทป่ี รึกษากล่มุ เยาวชน รชั นี พรมจันทร์ (ครจู ุย่ ) โรงเรยี นแกลง “วทิ ยสถาวร” จ.ระยอง “งานด้านสิ่งแวดล้อมต้องอาศัย ความร่วมมือจากทุกคน เยาวชนเป็น ส่วนหน่ึงที่ทำ�ให้งานสำ�เร็จได้ เพราะ เยาวชนสามารถปลูกฝังได้ง่ายกว่า วัยอื่นๆ พูดง่าย สอนง่าย สามารถ รบั ร้แู ละชอบท�ำ อะไรท่ีท้าทาย” โครงการยวุ ทูตคณุ ภาพแม่น้ําประแสร์ แหง่ เทศบาลต�ำ บลเมืองแกลง โดย : กลุ่มยวุ ทูตคุณภาพแมน่ า้ํ ประแสรแ์ หง่ เทศบาล ตำ�บลเมอื งแกลง โรงเรียนแกลง “วิทยสถาวร” จ.ระยอง หัวหน้าโครงการ นางสาวจีราพร รอดหลัก คณะทำ�งานโครงการ 1. นางสาวดรรชนี พรมจนั ทร์ 2. นางสาวสุชาดา รอดหลกั 3. นางสาวญาราภรณ์ พาหิระ 4. นางสาวพมิ พิศา กรัดสุวรรณ์ ท่ปี รกึ ษาโครงการ อาจารยร์ ชั นี พรมจันทร ์ โรงเรียนแกลง “วทิ ยสถาวร” 209

210 ปลกู ใจรกั ษ์โลก

14 เมอ่ื เกสรผลบิ าน ล�ำ ธารจะสดใสอกี ครั้งหนง่ึ โดย : โครงการเยาวชนรักษ์คลองบางล�ำ พู ชมรมเกสรล�ำ พู กรุงเทพมหานคร ท่ามกลางกระแสเวลาที่ไหลผ่านเลย หลายๆ ส่ิงท่ีเป็นตัวแทนของ ยคุ สมยั เกา่ ตา่ งลม้ หายตายจากไปตามอายขุ ยั หรอื ไมก่ ถ็ กู สง่ิ ใหมเ่ บยี ดบงั ขนึ้ แทนที่ ส�ำ หรบั ยา่ นเมอื งเกา่ นามบางล�ำ พู กรงุ เทพมหานคร บาง...แหง่ ตน้ ล�ำ พู วันน้ีเหลือเพียงแต่ชื่อ เม่ือลำ�พูต้นสุดท้ายริมน้ําเจ้าพระยา ยืนต้นตายและ ถูกตัดโค่นลง เหลือท้ิงไว้เพียงตอไม่ต่างอะไรกับส่ิงแวดล้อมในพ้ืนที่ท่ีกำ�ลัง ถกู สงั คมเมอื งกลนื กนิ จนหนั ไปทางไหนกพ็ บแตส่ เี ทาของพน้ื ถนน ตกึ คอนกรตี และควันเสยี จากรถยนต์ หนงึ่ ในน้นั ทก่ี �ำ ลงั สุ่มเสีย่ งจะตายจากไปจากย่านบางลำ�พกู ็คอื คลอง บางลำ�พู ท่ีถูกแปรสภาพจากลำ�นํ้าสายสำ�คัญ กลายเป็นแหล่งทิ้งขยะของ ชมุ ชนเมอื ง จนมสี ภาพเสอ่ื มโทรมเนา่ เสยี ไมส่ ามารถใชป้ ระโยชน์ไดเ้ หมอื นอดตี อย่างไรก็ตาม ก่อนท่ีคลองบางลำ�พูจะตายจากตามต้นลำ�พูไป ยังมี เยาวชนกลมุ่ หนง่ึ ในนาม ‘ชมรมเกสรล�ำ พ’ู ทเ่ี ดมิ รว่ มพลกิ ฟน้ื ศลิ ปวฒั นธรรม ชุมชนย่านเก่า ได้เห็นสถานการณ์สิ่งแวดล้อมในชุมชน แล้วหันมาพยายาม ฟน้ื ฟูส่ิงแวดลอ้ มในพน้ื ทีข่ องตนอยา่ งแขง็ ขัน 211

วันทน่ี ํ้าหมอง ปลกู ใจรกั ษ์โลก ในคลองบางลำ�พู ‘บางล�ำ พ’ู ถอื เปน็ ยา่ นทมี่ คี วามส�ำ คญั ของประเทศไทยในหลากหลายมติ ิ ท้ังมิติด้านศิลปวัฒนธรรม ที่มีวัดเก่าแก่ต้ังแต่สมัยรัชกาลท่ี 3 ได้แก่ วัดสังเวช วัดสามพระยา และวัดใหม่อมตรส รวมถึงป้อมพระสุเมรุ ท่ีปัจจุบันเป็นส่วนหน่ึง ของสวนสนั ตชิ ยั ปราการ ทงั้ มติ ดิ า้ นทรพั ยากรทอ้ งถน่ิ ทแี่ ตก่ อ่ นบรเิ วณนเี้ ตม็ ไปดว้ ย ตน้ ลำ�พมู ากมาย จนเป็นท่มี าของชื่อ บางลำ�พู รวมไปถงึ มติ ดิ า้ นวิถชี ีวิตชุมชน ทม่ี ี ครัวเรือนอาศัยอยู่มากกว่า 300 ครัวเรือน เป็นย่านการค้าและผู้คนต่างอาศัย คลองบางลำ�พใู นการเดินทางสัญจร กล่าวถึง ‘คลองบางลำ�พู’ เป็นคลองขุดท่ีเช่ือมแม่นํ้าเจ้าพระยากับ คลองมหานาค ซ่ึงนอกจากจะมีวัตถุประสงค์ให้ชุมชนได้ใช้นํ้าเพื่อการอุปโภค บริโภคและการเกษตรแล้ว เปา้ หมายสำ�คญั ของการขุดคลองบางลำ�พูขึน้ กเ็ พ่ือให้ เป็นเสน้ ทางสญั จรทางนํา้ ของผู้คนสมยั ก่อน กระนั้น เมื่อสายลมแห่งกาลเวลาพัดผ่านมา หลายส่ิงก็เปล่ียนแปลงไป จากท่ีแต่เดิมหน้าบ้านของแต่ละบ้านต่างหันหน้าเข้าหาคลอง เมื่อมีถนนตัดผ่าน หน้าบ้านกเ็ ปลย่ี นมาหนั เขา้ หาถนนเพราะคมนาคมสะดวกกวา่ คลองจึงถูกทิง้ ร้าง ขาดการดูแลและบางชว่ งประสบปัญหาเน่าเสยี อย่างหนกั “เดินผ่านตอ้ งอุดจมูก นาํ้ เนา่ เสยี ดำ�มาก เมือ่ เราซึง่ เป็นคนทอ้ งท่ีไมส่ นใจ ไม่ใส่ใจ คลองก็ค่อยๆ ตายไปเรื่อยๆ” สิทธิชัย ผลหิตตานนท์ แกนนำ�ชุมชนย่าน บางล�ำ พกู ลา่ วถงึ สภาพทเ่ี สอ่ื มโทรมลงของอดตี เสน้ ทางคมนาคมสายหลกั ของชมุ ชน ในปี พ.ศ. 2544 ขณะเดยี วกบั ท่คี ลองบางล�ำ พกู �ำ ลังเนา่ เสยี อกี ด้านหนึง่ ของชุมชนก็ได้เกิดการรวมตัวกันของเยาวชนกลุ่มหน่ึงในชื่อ ‘ชมรมเกสรลำ�พู’ ท่ี เร่ิมต้นจากแกนนำ� 4 คนท่ีอยากทำ�กิจกรรมเพื่อเยาวชนในชุมชน ให้ได้เรียนรู้ ประวัติศาสตร์ในชุมชนบางลำ�พูผ่านการจัดกิจกรรมด้านดนตรีและศิลปะในงาน เทศกาลต่างๆ เพ่ือให้เยาวชนในพื้นที่เกิดความรักหวงแหนและภาคภูมิใจใน ท้องถ่ินของตนเอง ซ่ึงจากการที่ชมรมเกสรลำ�พูมีการทำ�กิจกรรมอย่างต่อเน่ือง มากว่า 11 ปีจึงทำ�ให้กลุ่มเยาวชนได้ตระหนักและเล็งเห็นถึงความเปล่ียนแปลง ทเ่ี กิดขึ้นในชมุ ชนในหลายมิติซงึ่ หนงึ่ ในน้นั คือการเปล่ียนแปลงทางสงิ่ แวดล้อม โดยเฉพาะคลองบางล�ำ พทู ก่ี �ำ ลงั เสอื่ มโทรมลงทกุ ขณะจติ มสี ภาพสกปรก จากขยะที่ถูกท้ิงลงในคลอง การปล่อยน้ําเสียจากครัวเรือนโดยไม่บำ�บัด ขาดการ ประชาสัมพันธ์รณรงค์ให้ความรู้ ทำ�ให้น้ําในคลองบางลำ�พูเน่าเสีย ส่ิงมีชีวิตตาย และคอ่ ยๆ ลดจ�ำ นวนลงเรอ่ื ยๆ ผคู้ นไมใ่ ชค้ ลองในการสญั จรอกี ตอ่ ไป และนา้ํ ในคลอง ก็ไมส่ ามารถนำ�มาใช้ประโยชน์ใดๆ ได้อกี ชมรมเกสรลำ�พูจึงเกิดความคิดที่จะทำ�กิจกรรมอนุรักษ์และฟ้ืนฟูคลอง บางล�ำ พขู นึ้ โดยรว่ มกบั ผใู้ หญใ่ นชมุ ชน ชว่ ยกนั ปรบั ปรงุ คณุ ภาพนา้ํ นบั แตน่ น้ั และ ด�ำ เนินเรื่อยมาจนถงึ การจดั ตงั้ ‘โครงการเยาวชนรักษค์ ลองบางลำ�พู’ 212

ทำ�เพราะอยากทำ� แม้ยังไม่มีความรู้ในการ ท�ำ งานดา้ นสง่ิ แวดลอ้ มมากนกั แตเ่ รากค็ วรจะ ท�ำ อะไรบ้าง สานตอ่ ลมหายใจสง่ิ แวดล้อม ดว้ ยเกสรแหง่ จิตสำ�นกึ หากเกสรดอกไมค้ อื กลไกหนง่ึ ของธรรมชาตทิ ม่ี อี ยเู่ พอ่ื ขยายพนั ธข์ุ องไมด้ อก ใหผ้ ลบิ านแต่งแต้มสีสันอนั สวยงามใหแ้ กโ่ ลกฉันใด ชมรมเกสรล�ำ พูกเ็ ป็นเช่นนน้ั เมอ่ื ตน้ ล�ำ พเู ปน็ ดงั่ สญั ลกั ษณข์ องสงิ่ แวดลอ้ มในยา่ นบางล�ำ พูและมาบดั น้ี ต้นลำ�พูก็หมดสิ้นไปจากย่านน้ีแล้วพร้อมๆ กับสิ่งแวดล้อมอีกหลายด้านที่กำ�ลัง ย�ำ่ แยล่ ง กลมุ่ จงึ ขอเปน็ ดง่ั เกสรแรกรนุ่ ทพ่ี รอ้ มจะสบื ตอ่ กลไกทางธรรมชาติ ดว้ ยการ คนื สง่ิ แวดล้อมที่สวยงามและแมน่ ํา้ อนั สวยใสกลับคนื สยู่ ่านบางลำ�พแู ห่งน้อี กี ครง้ั โดยเฉพาะอย่างย่ิง กลุ่มอยากเห็นคลองบางลำ�พูกลับมาใสสะอาดเป็นเส้นทาง สัญจรของคนในชมุ ชนและเป็นท่อี ย่ขู องสัตว์นา้ํ เหมือนเชน่ แต่ก่อนมา “ทำ�เพราะอยากทำ�แม้ยังไม่มีความรู้ในการทำ�งานด้านสิ่งแวดล้อมมาก นักแต่เราก็ควรจะทำ�อะไรบ้าง” พีระพงศ์ ดวงดี หรือ ‘พี’ พ่ีเล้ียงโครงการกล่าว ด้วยรอยยมิ้ กลมุ่ เยาวชนเกสรล�ำ พมู เี ปา้ หมายส�ำ คญั อยทู่ ก่ี ารแกไ้ ขสาเหตกุ ารเนา่ เสยี ของสายน้ํา โดยใช้วิธีการกระจายเกสรแห่งจิตสำ�นึกไปสู่เยาวชนและคนในชุมชน ดว้ ยการท�ำ งานกบั กลมุ่ เยาวชนซง่ึ เปน็ ทนุ ดง้ั เดมิ โดยหวงั ใหเ้ กสรนนั้ ผลบิ านเตบิ โต เป็นจิตสำ�นึกในการรู้คุณค่าของแหล่งน้ําและนำ�ไปสู่การลดการปล่อยนํ้าเสียจาก ครวั เรือนหรือการบำ�บัดนาํ้ กอ่ นทง้ิ ลงสู่แม่นา้ํ การทำ�งานเริ่มต้นจากการลงพื้นที่สำ�รวจสถานการณ์ปัญหาของคลอง พร้อมสอบถามคนท่ีอยู่อาศัยในละแวกจนได้ความรู้จากคนในชุมชนและผู้ใหญ่ เปน็ ตน้ ทนุ ในการออกแบบกจิ กรรมชวนนอ้ งๆรว่ มส�ำ รวจคลองกอ่ นจะเรม่ิ ท�ำ กจิ กรรม กบั เดก็ ๆในชุมชนเพอื่ สรา้ งกลุม่ แกนนำ�ดูแลรักษาคลอง “ปัญหาแรกที่เจอคือปัญหาเร่ืองกระบวนการทำ�งานลองผิดลองถูก คดิ แพลนกจิ กรรมแลว้ ลงมอื ท�ำ แลว้ กป็ รบั แกก้ นั ไป” สพุ นิ หนองบวั หรอื ‘หม’ู แกนน�ำ ชมรมกล่าวถึงปัญหาท่ีชมรมต้องพบตามประสามือใหม่ด้านส่ิงแวดล้อม แม้ว่า จะเจอปัญหา แต่เมื่อได้ข้อมูลและรู้ปัญหาแล้ว สมาชิกชมรมก็เรียนรู้และลองผิด 213

ลองถกู ไปพรอ้ มๆ กบั การจดั กจิ กรรมทหี่ ลากหลายกบั เยาวชนในชมุ ชนไลเ่ รยี งตงั้ แต่ ปลูกใจรักษ์โลก กิจกรรมจัดกระบวนการเรียนรู้ ‘สำ�รวจคลองบางลำ�พู’ ให้แก่เยาวชนในชุมชน (ป.4 - ม.1) เพ่ือให้เยาวชนได้ค้นหาสาเหตุของความเส่ือมโทรมและสถานภาพ ปจั จบุ นั ของคลองบางล�ำ พแู ละใหเ้ ยาวชนไดเ้ ขา้ มาเปน็ แนวรว่ มในการดแู ละรกั ษา คลองบางล�ำ พู “พ่ีๆ เกสรลำ�พูลงมาสำ�รวจและทำ�ความเข้าใจกับกลุ่มเราก่อน จากนั้น กท็ �ำ กจิ กรรมกบั เดก็ ๆ โดยใหเ้ ดก็ ส�ำ รวจอยา่ งอสิ ระเองวา่ เจออะไรบา้ งคลองบางล�ำ พู เป็นอย่างไร พอเดก็ ๆ เจอขยะกต็ ง้ั คำ�ถามต่อวา่ ขยะมาจากไหน” เยาวชนทีเ่ ข้ารว่ ม กิจกรรมเล่าถงึ การท�ำ งานของชมรม หลงั จากสรา้ งแนวรว่ มเยาวชนไดแ้ ลว้ ชมรมและแนวรว่ มเยาวชนกไ็ ดจ้ ดั กิจกรรมประชาสัมพันธ์ให้คนในชุมชนได้รับรู้ถึงสถานการณ์ปัญหาและสาเหตุ ความเสอ่ื มโทรมของคลองบางล�ำ พโู ดยมกี จิ กรรมยอ่ ย 2 กจิ กรรม คอื กจิ กรรมจดั ท�ำ ส่ือรณรงค์ มีเยาวชนในชุมชนเข้าร่วมกิจกรรม 24 คนเพื่อผลิตชิ้นงานส่ือรณรงค์ ณ โรงเรียนวดั ตรีทศเทพวรวหิ าร ก่อนนำ�ส่อื รณรงคน์ น้ั ออกเผยแพร่ในชุมชน และ อกี กจิ กรรมหนงึ่ คอื การจดั เวทพี ดู คยุ เพอื่ หาแนวทางและความรว่ มมอื ในการฟน้ื ฟู คลองบางล�ำ พจู ากชมุ ชน โดยมหี ลายหนว่ ยงานใหค้ วามสนใจเขา้ รว่ มทงั้ ประชาคม ฟนื้ ฟวู ฒั นธรรมยา่ นบางล�ำ พ,ู กลมุ่ ผงึ้ นอ้ ยพอเพยี ง, ประธานชมุ ชนตา่ งๆ, เจา้ หนา้ ที่ ภาครัฐและเอกชน เปน็ ต้น 214

พวกเราตอ้ งการเหน็ คลองทด่ี ขี น้ึ ..สง่ิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ แล้วคือ เยาวชนและคนในชุมชนเกิดความ หวงแหนเหน็ ความส�ำ คญั ในคลองของตนเอง กจิ กรรมฟน้ื ฟคู ลองบางล�ำ พู เมอ่ื ไดแ้ นวรว่ มและเผยแพรค่ วามเขา้ ใจใหแ้ ก่ ชมุ ชนในพน้ื ทแ่ี ลว้ อกี กจิ กรรมทห่ี ากไมท่ �ำ ยอ่ มไมส่ �ำ เรจ็ เสรจ็ สน้ิ กระบวนการ นน่ั คอื การลงมอื ฟน้ื ฟคู ลองบางล�ำ พู โดยการเกบ็ ขยะ บ�ำ บดั นา้ํ ดว้ ย EM ตรวจวดั คณุ ภาพนา้ํ และจะต่อยอดการทำ�ถงั ดกั ไขมันตอ่ ไปในอนาคต “ตอนแรกตง้ั ใจท�ำ แคก่ จิ กรรมเกบ็ ขยะแตจ่ ากคา่ ยอบรมของโครงการปลกู ใจ รักษ์โลก กท็ �ำ ให้ได้แนวคิดเรอ่ื งการตรวจวัดคณุ ภาพน้ํามาจากเพ่ือน กลุ่มอ่ืนที่ทำ� โครงการประเดน็ ดแู ลฟน้ื ฟแู หลง่ นาํ้ เหมอื นกนั ท�ำ ใหเ้ ราเหน็ ภาพขนั้ ตอนการฟนื้ ฟู ล�ำ คลองชัดเจนขน้ึ ” ธญั ลักษณ์ สมแก้ว หรอื ‘หนงิ ’ หนง่ึ ในแกนนำ�ชมรมกลา่ วดว้ ย รอยยม้ิ ก้าวยา่ งของการเรยี นรู้ เพอ่ื คลองบางลำ�พูสดใส ดว้ ยจติ ส�ำ นกึ รกั ษส์ งิ่ แวดลอ้ มในชมุ ชนถน่ิ เกดิ ท�ำ ใหช้ มรมเกสรล�ำ พลู กุ ขน้ึ มารว่ มฟน้ื ฟคู ลองบางล�ำ พใู หก้ ลบั มาสดใสอกี ครง้ั แมจ้ ะขาดความรคู้ วามเขา้ ใจตอ่ ปัญหาส่ิงแวดล้อมทั้งยังขาดทักษะการทำ�กิจกรรมด้านส่ิงแวดล้อม แต่ชมรมก็ได้ อาศัยการเรียนรู้จากการลงมือทำ�ไปพร้อมๆ กับน้องๆ ในชุมชนท้ังกระบวนการ ท�ำ งานและความรทู้ เ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การอนรุ กั ษ์ เชน่ การตรวจวดั คณุ ภาพนา้ํ รวมไปถงึ การแลกเปลย่ี นจากภาคเี ครอื ขา่ ยในการรว่ มกนั หาทางออก ซง่ึ ดว้ ยความทแี่ กนน�ำ เป็นคนในพ้ืนที่และทำ�งานร่วมกับแกนนำ�ชุมชนอยู่ก่อนแล้วการเข้าถึงผู้ใหญ่และ ขอความช่วยเหลือจากภาคีจึงเป็นจุดแข็งหนึ่งท่ีช่วยให้การทำ�โครงการของชมรม ด�ำ เนินไปได้ด้วยดี ในดา้ นของการจัดกิจกรรม แมช้ มรมจะยงั บริหารจดั การงานและเวลาได้ ไมล่ น่ื ไหลนกั เนอื่ งจากแกนน�ำ มกี จิ กรรมดา้ นอน่ื ๆ ทตี่ อ้ งรบั ผดิ ชอบอยมู่ าก แตช่ มรม ก็ได้อาศัยจุดแข็งอีกด้านของตัวเองมาสร้างศักยภาพในการทำ�กิจกรรม น่ันคือ การใชด้ นตรแี ละศลิ ปะ กอปรทง้ั ความรจู้ ากสาขาการศกึ ษาปฐมวยั ทแ่ี กนน�ำ เยาวชน กำ�ลังศึกษาอยู่มาปรับใช้ในกระบวนการดึงความสนใจและสร้างการเรียนรู้เร่ือง ปัญหาคลองบางลำ�พแู ก่เยาวชนจนเกดิ เป็นแนวรว่ มในการอนุรักษ์ 215

216 ปลกู ใจรกั ษ์โลก

ถึงวันน้ีที่โครงการส้ินสุดลง แม้คลองบางลำ�พูจะยังไม่อาจเรียกได้ว่ากลับมาใส สะอาดอกี ครง้ั แตจ่ ากกจิ กรรมตา่ งๆ ของชมรมกท็ �ำ ใหค้ ลองบางล�ำ พมู ขี ยะลดนอ้ ยลง และช่วยลดมลพิษด้านกล่ินของคลองลงไปได้ระดับหน่ึง แต่ท่ีมากกว่าน้ันก็คือ ปจั จบุ นั ไดเ้ กดิ แนวรว่ มเยาวชน รวมถงึ คนในชมุ ชนทเ่ี กดิ ความตน่ื ตวั เหน็ ความส�ำ คญั ของคลองบางล�ำ พมู ากขน้ึ จากการรณรงคแ์ ละจดั เวทขี องชมรมเกสรล�ำ พู “พวกเราต้องการเห็นคลองที่ดีขึ้นวันนี้เราเห็นการทำ�งานร่วมกันของคน ในชมุ ชนเยาวชนแกนน�ำ ไดแ้ สดงศกั ยภาพในการท�ำ งานและสรา้ งแกนน�ำ รนุ่ ใหมๆ่ มาทำ�งานสานต่อสิ่งท่ีเกิดข้ึนแล้วคือ เยาวชนและคนในชุมชนเกิดความหวงแหน เห็นความสำ�คัญในคลองของตนเอง” เกวลิน งามวิไล หรอื ‘มกิ เกว’ แกนน�ำ ชมรม กล่าวท้ิงท้ายดว้ ยรอยยิม้ ทา่ มกลางสายลมแหง่ กาลเวลาทพ่ี ดั ผา่ นยา่ นบางล�ำ พูสง่ิ ตา่ งๆเปลย่ี นแปลง ไปพรอ้ มๆ กับทส่ี ง่ิ แวดลอ้ มเสอื่ มโทรมลง แต่วันนี้ท่ามกลางสายลมน้ัน เกสรกลุ่มหนึ่งได้อาศัยแรงพยุงของสายลม ร่อนฟ้าไปลงหลักปักฐานอยู่ในหัวใจของเยาวชนและคนในชุมชนบางลำ�พู ก่อน คอ่ ยๆ ผลบิ านดอกไมแ้ หง่ จติ ส�ำ นกึ ขน้ึ ในหวั ใจของคนเหลา่ นน้ั จนเกดิ เปน็ ขบวนคน อนุรักษ์ ที่พร้อมจะสานต่อการรักษาคลองบางลำ�พูต่อไปจนกว่าจะถึงวันที่สายน้ํา กลับมาสดใสอกี ครง้ั หน่งึ 217

สรุปขั้นตอนการทำ�งาน คลองบางล�ำ พเู ส่ือมโทรม สกปรก มกี ารท้งิ ขยะในลำ�คลอง กลุ่มเยาวชนชมรมบางลำ�พู ร่วมการกอ่ ตั้งโครงการ เยาวชนรกั ษ์คลองบางลำ�พู ส�ำ รวจคลองบางล�ำ พู คน้ หาสาเหตุ ความเสอ่ื มโทรมของ ลำ�คลอง และที่มาของขยะ 218 ปลกู ใจรกั ษ์โลก

มกี ารทำ�ความเข้าใจรว่ มกบั ชุมชน และประชาสมั พันธ์ ฟืน้ ฟคู ลองบางลำ�พู เก็บขยะ บ�ำ บัดนํา้ ด้วย EM และตดิ ตามตรวจวัดคุณภาพนา้ํ 219

ส่งิ ที่ได้เรียนรู้ ธัญลกั ษณ์ สมแกว้ (หนงิ ) ชั้นปีที่ 2 คณะครศุ าสตร์ สาขาการศกึ ษาปฐมวัย มหาวิทยาลยั ราชภฏั บ้านสมเดจ็ เจา้ พระยา “การได้มาทำ�กิจกรรมน้ีรู้สึกว่าตัวเองโตขึ้นกล้าแสดงความคิดเห็น มากขนึ้ มคี วามรใู้ หมๆ่ ทง้ั ขอ้ มลู เรอื่ งนา้ํ และการตรวจวดั คณุ ภาพนาํ้ ไดแ้ ลกเปลย่ี นความรปู้ ระสบการณก์ บั กลมุ่ คนทท่ี �ำ งานดา้ นเดยี วกนั ท�ำ ใหร้ สู้ กึ มกี �ำ ลงั ใจมากขนึ้ ดใี จทไี่ ดเ้ จอเพอ่ื นใหมๆ่ และกระบวนการ อบรมตา่ งๆ กส็ ามารถน�ำ ไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นกจิ กรรมตา่ งๆ ในอนาคตได”้ สุพิน หนองบวั (หมู) ชน้ั ปที ่ี 2 คณะครศุ าสตร์ สาขาการศกึ ษาปฐมวัย มหาวิทยาลยั ราชภัฏบา้ นสมเด็จเจา้ พระยา “กิจกรรมในค่ายสนุกมาก ได้ประสบการณ์จากการแลกเปล่ียนกับ กลุ่มต่างๆ ซ่ึงบางคนแค่คำ�พูดไม่กี่คำ�ของเขาก็สามารถทำ�ให้เรา เปลยี่ นแง่คดิ ในการมองโลกได้มากเลยทเี ดียว” เกวลิน งามวไิ ล (มกิ เกว) ชัน้ ปีที่ 2 คณะครศุ าสตร์ สาขาการศึกษาปฐมวัย มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั บ้านสมเด็จเจา้ พระยา “การเข้าค่ายทำ�ให้ได้แชร์ประสบการณ์แลกเปลี่ยนความรู้ระหว่าง เพ่ือนท่ีทำ�งานด้านเดียวกัน ได้แนะนำ�ซ่ึงกันและกันและเพ่ิมเติม ความรู้ให้กัน ท้ังยังทำ�ให้เรากล้าแสดงออกมากขึ้นได้พัฒนาการ บรหิ ารจัดการกระบวนการคิดการน�ำ เสนอการเป็นผู้นำ�มากขน้ึ ” 220 ปลกู ใจรักษ์โลก

ทป่ี รกึ ษากล่มุ เยาวชน พรี ะพงศ์ ดวงดี (พี) มีบทบาทหนุนเสริมการทำ�งานของ กลุ่มเยาวชน ถ่ายทอดกระบวนการ และความรู้ผ่านกิจกรรม ร่วมคิดและ วางแผนการท�ำ โครงการรว่ มกบั แกนน�ำ เยาวชนชว่ ยประสานงานกบั หนว่ ยงาน และแกนนำ�ชุมชน “ ไ ม่ มี ค ว า ม รู้ ใ น ก า ร ทำ � ง า น ด้ า น สิ่งแวดล้อมมากนัก แต่ที่อยากทำ� เพราะอยากเหน็ คลองบางล�ำ พกู ลบั มา ดขี น้ึ ในฐานะทเ่ี ราอาศยั อยใู่ นละแวกน้ี และเหน็ ปัญหาตา่ งๆ ทีเ่ กดิ ขนึ้ ” โครงการเยาวชนรักษค์ ลองบางลำ�พู โดย : ชมรมเกสรล�ำ พู กรงุ เทพมหานคร หวั หนา้ โครงการ นางสาวธญั ลักษณ์ สมแก้ว คณะท�ำ งานโครงการ 1. นางสาวสพุ นิ หนองบวั 2. นางสาวเกวลนิ งามวไิ ล 3. นายอนภุ าพ คมฉลาด ที่ปรกึ ษาโครงการ นายพีระพงศ์ ดวงดี 221





ในโลกยุคท่ีคนเราต้องพ่ึงพาปัจจัยในการดำ�เนินชีวิตจากสายพานการผลิต ‘ขยะ’ ไดก้ ลายมาเปน็ ปญั หาโลกแตกทย่ี ากจะแกไ้ ข เพราะคนสว่ นใหญต่ อ้ งด�ำ รงชพี ดว้ ยสนิ คา้ ในระบบเศรษฐกจิ และระบบเศรษฐกจิ กต็ อ้ งกระตนุ้ การบรโิ ภคของคน เพอ่ื หลอ่ เลย้ี งใหว้ งจรธรุ กจิ อยรู่ อด ซง่ึ เศษเหลอื ทง้ิ ของวงจรการบรโิ ภคนก้ี ค็ อื ขยะทล่ี น้ เมอื ง ปัญหาขยะเป็นปัญหาที่แก้ได้ยาก เนื่องจากเมื่อคนเราบริโภคทุกวัน ขยะก็ ถูกผลิตขึ้นทุกวัน ขณะท่ีวิธีการจัดการขยะในแต่ละชุมชนพ้ืนที่น้ันก็มีรูปแบบและ ความเขม้ ขน้ แตกตา่ งกนั บางทใ่ี ชว้ ธิ กี ลบฝงั ซงึ่ กใ็ ชว่ า่ จะมพี น้ื ทพ่ี อจะกลบฝงั ขยะได้ ท้ังหมด บางที่เผาท้ิง ก็กลับกลายเป็นการสร้างมลภาวะทางอากาศให้แก่ชุมชน โดยรอบ ขณะบางที่ก็ทิ้งขว้างขยะตามใจชอบลงสู่ที่ทางสาธารณะ เกิดเป็นปัญหา ความขัดแย้งในชมุ ชน ทิ้งขวา้ งลงในแมน่ ้าํ ก็ท�ำ ใหน้ ํา้ เน่าเสีย อยา่ งไรกต็ าม ทา่ มกลางวงั วนของปญั หาน้ี ยงั มเี ยาวชน 4 กลมุ่ จาก 4 พนื้ ที่ ที่ต่างประสบกับปัญหาขยะในชุมชน ได้ลุกข้ึนมามีส่วนร่วมในการแก้ไขปัญหาขยะ ใหแ้ กช่ มุ ชนบา้ นเกดิ ของตน โดยการมงุ่ แกไ้ ปทต่ี น้ ตอของปญั หา นน่ั คอื การปรบั เปลย่ี น ทัศนคติของคนในชุมชน โดยใช้วิธีเก็บข้อมูลและส่ือสารให้เห็นสถานการณ์ปัญหา 224 ปลูกใจรกั ษ์โลก

ขยะในชุมชน เพื่อให้ตระหนักถึงปัญหาร่วมกัน ชักชวนคนในชุมชนมาร่วมแก้ไขที่ สาเหตุของปัญหา ในแนวทางท่ีเหมาะกับชุมชนของตนเอง เช่น มีการคัดแยกขยะ ตง้ั แตค่ รวั เรอื น แลว้ น�ำ ขยะทส่ี ามารถน�ำ กลบั มาใชใ้ หมไ่ ดม้ าขาย เพอ่ื ลดปรมิ าณขยะ ให้เหลือน้อยท่ีสุด รวมท้ังสามารถสร้างรายได้เป็นกองทุนสำ�หรับจัดการขยะต่อไป อกี ด้วย ถึงวันนี้ ปัญหาขยะใน 4 พื้นท่ีดังกล่าวทุเลาเบาบางในระดับที่แตกต่างกัน เพราะขยะเป็นเร่ืองใหญ่ท่ีต้องอาศัยแรงพลังของทุกคนทุกภาคส่วนมาร่วมแก้ไข แต่อย่างไรก็ตาม ในวันนี้ส่ิงท่ีเกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรมก็คือ เยาวชนท้ัง 4 กลุ่มได้ พฒั นาศกั ยภาพของตนเองผา่ นการลงมอื ท�ำ เกดิ ทกั ษะการสอ่ื สาร ทกั ษะการท�ำ งาน ในชุมชน การค้นคว้าหาข้อมูลสิ่งแวดล้อม เริ่มเปลี่ยนพฤติกรรมของตนเอง เพื่อ เป็นต้นแบบให้แก่ผู้คนและชุมชนอ่ืนๆ ได้ใช้เป็นแรงบันดาลใจในการจัดการขยะ ในพน้ื ทขี่ องตนเอง และทส่ี �ำ คญั หวั ใจรกั สงิ่ แวดลอ้ ม และความรสู้ กึ เปน็ เจา้ ของชมุ ชน ได้กอ่ ตัวขน้ึ ในหัวใจของเขาเหลา่ น้ีไมม่ ากก็น้อย 225

226 ปลกู ใจรกั ษ์โลก

15 ภูเขา (ขยะ) เขย้อื น เมอ่ื เยาวชนขยับ โดย : กลุ่มเยาวชนรกั ษ์โลก โรงเรียนหา้ งฉตั รวทิ ยา จ.ลำ�ปาง ‘ขยะ’ ถอื เปน็ ปญั หาโลกแตกของสงั คมเมอื ง เพราะขยะนน้ั เกดิ ขนึ้ ทกุ วนั จากกิจกรรมในชีวิตประจำ�วันของผู้คน แต่ไม่ใช่ทุกชุมชนที่จะมีพ้ืนที่ไว้สำ�หรับ ทง้ิ ขยะ รวมไปถงึ มกี ารบรหิ ารจดั การขยะทด่ี พี อ ปจั จยั เหลา่ นเ้ี องทท่ี �ำ ให้ในปจั จบุ นั หลายชุมชนในประเทศต้องประสบกับปัญหาขยะล้นเมือง กลายเป็นแหล่งเพาะ เชือ้ โรค กอ่ มลภาวะและกระทบต่อสขุ ภาพของคนในพน้ื ท่อี ยา่ งไม่อาจหลีกเลยี่ ง ต่อสภาพการณข์ ยะล้นเมืองดังกลา่ ว หลายๆ ชมุ ชนแก้ปัญหาดว้ ยการ จดั สรรพน้ื ทท่ี ง้ิ ขยะในชมุ ชนใหเ้ พยี งพอกบั ปรมิ าณขยะทเ่ี กดิ ขน้ึ หรอื มกี ารเชา่ พน้ื ท่ี ส�ำ หรบั ทงิ้ ขยะในชมุ ชนอนื่ ซงึ่ ถงึ ทส่ี ดุ แลว้ หากไมม่ กี ารจดั การทดี่ ี ไมว่ า่ จะมพี น้ื ที่ ท้งิ ขยะมากมายแค่ไหน ก็ไมส่ ามารถช่วยแก้ปัญหาได้ ประเดน็ นเี้ องทท่ี �ำ ใหเ้ ยาวชนกลมุ่ หนง่ึ ใน จ.ล�ำ ปาง เกดิ แรงบนั ดาลใจทจ่ี ะ ลกุ ขน้ึ มาชว่ ยชมุ ชนในเรื่องปัญหาขยะ ด้วยการมุ่งแก้ปญั หาท่ตี ้นทาง มากกวา่ การหาพน้ื ท่ที ้ิงขยะให้ชุมชน เยาวชนกลุ่มนี้ทำ�อะไร และทำ�อย่างไร ขอชวนขึ้นเหนือไปดูสิ่งที่พวกเขา ทำ�กันท่ี อ.ห้างฉัตร จ.ลำ�ปาง 227

จากโรงเรยี น สู่การรว่ มแกป้ ญั หากับชมุ ชน ชุมชนบ้านแม่ฮาว ต.ห้างฉัตร อ.ห้างฉัตร จ.ลำ�ปาง เป็นชุมชนท่ีประสบ ปญั หาขยะลน้ เมอื ง จากการทมี่ ปี ระชากรอาศยั อยกู่ วา่ 400 หลงั คาเรอื น แตช่ มุ ชน ไม่มีพ้ืนที่ท้ิงขยะที่เพียงพอ กอปรกับขยะมากมายจากครัวเรือนของชาวบ้านน้ัน ไม่มีการคัดแยกก่อนทิ้ง ผู้ที่แวะเวียนไปเยือน หากมองไปทางเหนือของหมู่บ้าน กจ็ ะพบภเู ขาขยะทอ่ี ยไู่ มไ่ กลจากชมุ ชนเปน็ แหลง่ สะสมของเชอ้ื โรคสง่ กลน่ิ เหมน็ คลงุ้ ยามมีลมพัดเข้าหาหมู่บ้าน และยามฝนตกน้ําฝนก็ไหลชะกองขยะลงสู่ลำ�คลอง ยงั ผลใหน้ า้ํ ในลำ�คลองเน่าเสียอกี ต่อหนงึ่ ท่ีผ่านมาชุมชนบ้านแม่ฮาวมีความพยายามที่จะจัดการเร่ืองปัญหาขยะ ลน้ เมอื งมาโดยตลอด แตก่ ย็ งั ไมป่ ระสบความส�ำ เรจ็ นกั เพราะชมุ ชนและหนว่ ยงาน ทเ่ี กย่ี วขอ้ งมงุ่ แกป้ ญั หาไปทก่ี ารจดั สรรพน้ื ทท่ี ง้ิ ขยะมากกวา่ ทจ่ี ะจดั การขยะทต่ี น้ ทาง “หมบู่ า้ นผมไมม่ ที ท่ี ง้ิ ขยะครบั เขากไ็ ปทงิ้ กนั ทเ่ี ชงิ ดอยจนเกดิ เปน็ คดคี วาม ขนึ้ มา” นวฤทธิ์ เขียววงศต์ ัน หรอื ‘นิว’ แกนนำ�กลุ่มเยาวชนรกั ษ์โลก เกริ่นให้ฟงั ถงึ ปญั หาของชุมชน ก่อนเล่าต่อวา่ “จนครั้งล่าสุด มีการประชุมหมู่บ้าน ซ่ึงผมเป็นเลขาฯ ของผู้ใหญ่บ้าน จึงเข้าประชุมด้วย นายกเทศมนตรีมาคุยกับชาวบ้านเร่ืองขอใช้พื้นที่ในชุมชนเป็น ทที่ งิ้ ขยะ โดยจา่ ยคา่ เสยี หายใหห้ มบู่ า้ นผมปลี ะหนงึ่ แสนบาท แมท้ ป่ี ระชมุ จะตกลง วา่ ทิ้งได้ แต่ผมกลบั คดิ วา่ มันไม่ใชก่ ารแก้ปญั หาท่ีถกู จดุ ” เหตกุ ารณน์ เี้ องทเ่ี ปน็ การจดุ ประกายใหน้ วิ ชกั ชวนเพอื่ นๆ ในกลมุ่ จติ อาสา โรงเรยี นหา้ งฉตั รวทิ ยา ใหล้ กุ ขน้ึ มาชว่ ยชมุ ชนแกป้ ญั หาเรอ่ื งขยะลน้ เมอื ง โดยกอ่ ตง้ั เปน็ ‘กลมุ่ เยาวชนรกั ษโ์ ลก โรงเรยี นหา้ งฉตั รวทิ ยา’ และจดั ท�ำ ‘โครงการการจดั การ ขยะในโรงเรียนและชุมชนเพ่ือลดภาวะโลกรอ้ น’ กจิ กรรมคนื ขอ้ มูลคร้งั แรกเป็นการบอกกล่าว เล่าปัญหาท่ีเกิดข้ึนของชุมชน เชิญชวนให้ แต่ละบ้านแยกขยะท่ีขายได้ออกจากขยะท่ีท้ิง ไปในถังรวม 228 ปลูกใจรักษ์โลก

เหตุท่ีนิวและเพ่ือนๆ เล็งเห็นถึงวิธีการแก้ปัญหาของชุมชนได้นั้น เป็น เพราะว่ามีต้นทุนเดิมในการทำ�ธนาคารขยะในโรงเรียนอยู่ก่อนแล้ว กลุ่มจึงเห็นว่า หากสามารถรว่ มมอื กบั ชมุ ชนในการจดั การขยะ เรมิ่ ตงั้ แตใ่ หข้ อ้ มลู ความรแู้ กช่ มุ ชน เร่ืองการแยกขยะก่อนท้ิงได้ ก็จะสามารถช่วยแก้ปัญหาภูเขาขยะเน่าเสียและ สามารถลดปริมาณขยะลงได้ “เดก็ กลมุ่ นเ้ี ปน็ กลมุ่ จติ อาสาทช่ี ว่ ยงานตา่ งๆในโรงเรยี นมาโดยตลอดรวมถงึ ชว่ ยจดั การดแู ลธนาคารขยะของโรงเรยี นดว้ ย จงึ ชวนกนั มาท�ำ โครงการดๆี เพอ่ื ชมุ ชน ของเรา” อาจารยศ์ รีวารนิ สารศรี หรือ ‘ครูออ้ ย’ ทป่ี รกึ ษาโครงการทมี่ สี ่วนส�ำ คัญใน การผลกั ดนั ใหก้ ลมุ่ ท�ำ โครงการเพอ่ื ชมุ ชนกลา่ วถงึ ทม่ี าของการท�ำ โครงการดว้ ยรอยยม้ิ เพิ่มพลงั ความรู้ สรา้ งแนวรว่ มเยาวชน แม้จะมีประสบการณ์จากการทำ�ธนาคารขยะในโรงเรียนมาแล้ว แต่การ จดั การขยะในระดบั ชมุ ชนถอื เปน็ งานทใี่ หญก่ วา่ มาก กลมุ่ จงึ ใหค้ วามส�ำ คญั กบั การ มีข้อมูลความรู้ก่อนทำ�โครงการ ด้วยเพราะไม่เคยมีการเก็บข้อมูลเรื่องขยะที่ทิ้ง จากชุมชนมาก่อน ท้ังประเภทของขยะและปริมาณท่ีทิ้ง ดังน้ัน ก่อนเร่ิมโครงการ 229

แกนนำ�กลุม่ โดยนวิ และ ธีรวัฒน์ โคบตุ ร หรอื “หมูแฮม” ไดข้ ออนุญาตเทศบาล ปลกู ใจรักษ์โลก ตำ�บลห้างฉัตรและเทศบาลตำ�บลแม่ตาวร่วมติดตามไปกับรถขยะของเทศบาล ซึ่งต้องต่ืนนอนต้ังแต่ตี 4 เก็บข้อมูลประเภทขยะของชุมชนท่ีแต่ละบ้านท้ิง มีขยะ รไี ซเคลิ อะไรบา้ ง ขยะทรี่ ไี ซเคลิ ไมไ่ ดม้ อี ะไรบา้ ง เปน็ สดั สว่ นเทา่ ไร เพอื่ ใหก้ ลมุ่ เขา้ ใจ ปัญหาจริงและมีข้อมูลมากเพียงพอที่จะสามารถนำ�ไปส่ือสารกับชาวบ้านได้ รวมถึงนำ�ไปออกแบบกิจกรรมเพื่อแก้ปัญหา รวมทั้งเก็บข้อมูลนํ้าหนักของขยะ ในแต่ละวัน โดยนำ�รถขยะไปช่ังท่ีโรงสี ท่ีปกติไม่เคยมีการช่ังน้ําหนักปริมาณขยะ แตล่ ะวนั มากอ่ น เพอ่ื ตอ้ งการเปรยี บเทยี บวา่ กอ่ นท�ำ กบั หลงั ท�ำ โครงการ ปรมิ าณขยะ มีการเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร รวมถึงประสานขอความร่วมมือไปยังสำ�นักงาน สง่ิ แวดลอ้ มภาค 2 จ.ล�ำ ปาง มาใหค้ วามรแู้ กแ่ กนน�ำ และสมาชกิ โครงการ ใหม้ คี วามรู้ เรอ่ื งปญั หา ผลกระทบ และการจดั การขยะ พรอ้ มรบั การสนบั สนนุ สอ่ื เผยแพรเ่ พ่อื นำ�มาใช้ในกจิ กรรมของโครงการดว้ ย หลงั จากมขี อ้ มลู สถานการณข์ ยะและมคี วามรเู้ กยี่ วกบั ขยะและการจดั การ แล้ว จึงพูดคุยกันว่าน่าจะนำ�ข้อมูลน้ีไปจุดประกายหาแนวร่วมเยาวชนมาร่วมกัน จัดการขยะในชุมชน จึงได้ข้อสรุปว่าจะจัด ‘ค่ายนักเรียนแกนนำ�รักษ์โลก’ ข้ึนที่ โรงเรียนห้างฉัตรวิทยา โดยคัดเลือกนักเรียนที่อยู่ในชุมชนบ้านแม่ฮาวได้จำ�นวน 32 คน ในช่วงแรกได้เชิญวิทยากรจากสำ�นักงานส่ิงแวดล้อมภาค 2 จ.ลำ�ปาง มาให้ความรู้เก่ียวกับสถานการณ์ปัญหาและผลกระทบของการกำ�จัดขยะท่ี ไม่ถกู วิธี 230

เวลาเราประชาสัมพันธ์ทำ�กิจกรรมเราจะส่ง จดหมายไปตามบ้าน แต่ปรากฏว่าจดหมาย ไปไม่ถึงผู้ปกครอง...เราจึงแก้ไขด้วยการ ประกาศเสียงตามสาย...แล้วเคาะประตู ตามบา้ นเพอ่ื ประชาสมั พนั ธบ์ อกกลา่ วโดยตรง และเมื่อแกนนำ�พอมีความรู้เสร็จแล้ว ก็ถึงเวลาพาน้องๆ ลงพื้นที่ไปดู ท่ีทิ้งขยะของชุมชน ซ่ึงภาพท่ีน้องๆ เห็นก็คือ ‘ภูเขาขยะ’ ที่รวมขยะทุกประเภท ไวด้ ว้ ยกัน ไมว่ า่ จะเป็นขวดนํา้ กลอ่ งโฟม ถงุ พลาสติก กระป๋อง เศษผักผลไม้ ฯลฯ มีทั้งขยะขายได้ และขยะเปียก เป็นเพราะการไม่แยกขยะจากครัวเรือนก่อนท้ิง ขยะหลายประเภทจึงผสมปนเปหมักหมมเน่าเหม็น มีแมลงวันตอม เป็นแหล่ง เพาะเช้ือโรคอยา่ งดี กลายเป็นภเู ขาขยะที่มแี ต่จะใหญ่โตขึ้นเรอ่ื ยๆ เมื่อได้เห็นปัญหากับตา แกนนำ�กล่มุ จึงชวนน้องๆ คิดวเิ คราะห์หาสาเหตุ และผลกระทบ พรอ้ มแนวทางแก้ไขปัญหาขยะบ้านพวกเขา และปดิ ทา้ ยกจิ กรรม คา่ ยนกั เรยี นแกนน�ำ รกั ษโ์ ลก ดว้ ยการพานอ้ งๆ ไปเรยี นรกู้ ารท�ำ ปยุ๋ ชวี ภาพจากเศษ ผักผลไมก้ ับ นายรบ อปุ ค�ำ หรือ ‘ลงุ รบ’ คนต้นแบบเรื่องการท�ำ เกษตรผสมผสาน ของหมบู่ า้ นแมฮ่ าว เพอื่ ใหน้ อ้ งๆ เหน็ อกี หนงึ่ วธิ ใี นการจดั การปญั หาขยะอยา่ งเปน็ รูปธรรม หลงั จากขยายผลความรู้และสรา้ งจติ ส�ำ นกึ ใหแ้ ก่เยาวชนในโรงเรยี นแล้ว ในวันรุ่งข้ึนกลุ่มก็ได้จัดกิจกรรมคืนข้อมูลจากการลงพ้ืนท่ีศึกษาการทิ้งขยะของ ชุมชน และอธบิ ายเร่อื งการแยกขยะให้แกผ่ ูป้ กครองและชาวบา้ น เพ่อื ให้ทราบถงึ สถานการณป์ ัญหาการจัดการขยะในชมุ ชน โดยได้รบั ความร่วมมอื จากผ้นู ำ�ชุมชน ท้ังผู้ใหญ่บ้าน กำ�นัน และชาวบ้าน รวมถึงผู้ปกครองของแนวร่วมทั้ง 32 คน ได้กลายมาเป็น 32 ครวั เรือนต้นแบบทจี่ ะจดั การคดั แยกขยะในครัวเรอื น “กจิ กรรมคนื ขอ้ มลู ครงั้ แรกเปน็ การบอกกลา่ วเลา่ ปญั หาทเ่ี กดิ ขนึ้ ของชมุ ชน เชิญชวนให้แต่ละบ้านแยกขยะท่ีขายได้ออกจากขยะท่ีท้ิงไปในถังรวม ในครั้งน้ีใช้ การประชาสมั พนั ธด์ ว้ ยจดหมายเชญิ ผปู้ กครองใหม้ ารว่ มงาน” เจษฎา สายสภุ า หรอื ‘จา’ แกนนำ�กลุ่ม เล่าให้ฟังถึงการจัดกิจกรรมระดับชุมชนครั้งแรกของกลุ่ม ซ่ึง นา่ เสยี ดายเลก็ นอ้ ยทส่ี ภาพอากาศไมเ่ ปน็ ใจนกั มฝี นตกตลอดการจดั กจิ กรรม ท�ำ ให้ กลุ่มเป้าหมายมารว่ มงานไมไ่ ด้ตามเป้า 231

..เขาหาวธิ จี ดั การขยะมาหลายวธิ แี ลว้ กย็ งั ไมป่ ระสบ ความสำ�เร็จ แต่ท่กี ลุ่มเยาวชนทำ�เขาพอจะมองเห็น แนวทาง และคดิ วา่ จะสานตอ่ ใหก้ จิ กรรมนเ้ี กดิ ความ ยง่ั ยนื ตอ่ ไปในชุมชน ตอ่ ยอดความรู้ สกู่ ารลงมอื ทำ�จริง เมื่อสร้างความรู้ให้เกิดข้ึนกับแนวร่วมเยาวชนแล้ว เพื่อให้เกิดทักษะ และประสบการณ์จริง กลุ่มจึงได้จัดกิจกรรม ‘ปฏิบตั กิ ารแยกขยะในโรงเรียน’ ขนึ้ เพื่อขยายแนวคิดและให้เกิดพฤติกรรมการแยกขยะของนักเรียนในโรงเรียน ห้างฉัตรวิทยาอย่างเป็นรูปธรรม โดยกลุ่มใช้วิธีขยายแนวร่วมด้วยการให้แกนนำ� 1 คน ชกั ชวนเพอ่ื นเพม่ิ 2 คน ใหแ้ ยกขยะรไี ซเคลิ จากบา้ นน�ำ มาฝากกบั ธนาคารขยะ ในโรงเรยี น โดยจะมแี ตม้ ใหส้ ะสมเพอ่ื แลกของใชใ้ นครวั เรอื นหรอื อปุ กรณเ์ ครอ่ื งเขยี น ไดส้ ปั ดาหล์ ะ 1 ครงั้ เปน็ แรงจงู ใจ พรอ้ มทงั้ รณรงคไ์ ปถงึ แตล่ ะหอ้ งเรยี นใหแ้ ยกขยะ แลว้ น�ำ ขยะรไี ซเคลิ มาฝากกบั ธนาคารขยะ และในสว่ นของเศษผกั และผลไมท้ เ่ี หลอื จากโรงอาหาร กลุ่มจะนำ�มาทำ�นํ้าหมักชีวภาพเพื่อเก็บไว้ใช้ทำ�ความสะอาดใน โรงเรยี น เช่น ท�ำ ความสะอาดหอ้ งน้ํา โรงอาหาร เป็นต้น จากกิจกรรมปฏิบัติการแยกขยะในโรงเรียน และการลงพ้ืนที่จริงสำ�รวจ ข้อมูลสถานการณ์ขยะในชุมชน จากประสบการณ์ท่ีได้รับ นิวและหมูแฮมได้นำ� ข้อมูลท่ีได้มาเล่าสู่กันฟังในกลุ่ม และร่วมกันวิเคราะห์หาแนวทางการลดปริมาณ ขยะท่ีเกิดข้ึนของชุมชน จนเกิดเป็นการทำ�กิจกรรมส่งเสริมครอบครัวต้นแบบ 32 ครัวเรือน ใหด้ �ำ เนนิ การแยกขยะและเกบ็ ขยะรไี ซเคิลเพ่ือนำ�มาจำ�หน่ายให้แก่ รถรับซื้อขยะของกลุ่ม หรือสะสมเป็นแต้มเพื่อแลกของใช้ในครัวเรือนสัปดาห์ละ 1 ครง้ั เหมอื นโมเดลธนาคารขยะของโรงเรยี น และยงั สง่ เสรมิ การท�ำ ปยุ๋ นา้ํ หมกั ชวี ภาพ จากเศษอาหารและเศษพชื ผกั โดยกลมุ่ จะน�ำ หวั เชอ้ื จลุ นิ ทรยี ไ์ ปแจกจา่ ยใหค้ รอบครวั ต้นแบบเพอ่ื ผลิตปยุ๋ น้าํ ชีวภาพไวใ้ ชเ้ องอีกด้วย หลงั จากนนั้ กลมุ่ จะเขา้ ไปรบั ซอ้ื ขยะรไี ซเคลิ ถงึ บา้ น โดยเรมิ่ จากบา้ นของ แกนน�ำ และขณะทข่ี บั รถผา่ นบา้ นหลงั อนื่ ๆ กจ็ ะเชญิ ชวนใหแ้ ยกขยะไวแ้ ลว้ จะมา รับซ้ือในวันอาทิตย์ปลายเดือน เป็นกระบวนการทำ�งานที่เข้าถึงพ้ืนท่ีปัญหาและ กลมุ่ เปา้ หมาย ซง่ึ นอกจากจะชว่ ยใหเ้ กดิ การท�ำ งานอยา่ งเปน็ รปู ธรรมแลว้ ยงั เปน็ การ 232 ปลูกใจรกั ษ์โลก

ประชาสัมพนั ธ์ถึงกิจกรรมของกลุ่มใหช้ ุมชนได้รับทราบไปโดยอัตโนมัติ และขยาย ออกไปผ่านการเลา่ กนั ปากตอ่ ปากอีกดว้ ย แตอ่ าจเพราะการท�ำ กจิ กรรมรว่ มกบั ชมุ ชนถอื เปน็ เรอื่ งใหมแ่ ละเรอื่ งใหญ่ สำ�หรับกลุ่ม การดำ�เนินกิจกรรมส่งเสริมครอบครัวต้นแบบท้ัง 32 ครัวเรือนจึง ขบั เคลอ่ื นไดไ้ มค่ ลอ่ งตวั นกั เพราะผใู้ หญบ่ างคนยงั ไมเ่ ขา้ ใจในสง่ิ ทเ่ี ยาวชนชวนท�ำ รวมถึงการประชาสัมพันธ์ของกลุ่มยังเข้าไม่ถึงครัวเรือน บทเรียนที่เกิดขึ้นนี้ทำ�ให้ กล่มุ ตอ้ งใช้กลยทุ ธใ์ นการรณรงคเ์ ชงิ รุกมากขึน้ “เวลาเราประสมั พนั ธท์ �ำ กจิ กรรมเราจะสง่ จดหมายไปตามบา้ น แตป่ รากฏ ว่าจดหมายไปไม่ถึงผู้ปกครอง เพราะเด็กเอาไปพับจรวดบ้างหรือไม่ได้นำ�ไปให้ ผปู้ กครองบา้ ง เราจงึ แกไ้ ขดว้ ยการประกาศเสยี งตามสาย โดยขอความรว่ มมอื ไปยงั กำ�นันซึ่งดูแลหอกระจายเสียงอยู่ แล้วเคาะประตูตามบ้านเพ่ือประชาสัมพันธ์ บอกกลา่ วโดยตรง” ชยกันต์ วงศ์ปิง หรือ ‘เจมส’์ แกนนำ�กลมุ่ เล่าถึงกลยทุ ธเ์ ชิงรุก ด้วยรอยยม้ิ 233

เขา้ ถงึ พนื้ ท่ีปัญหา ปลกู ใจรกั ษ์โลก และกลมุ่ เปา้ หมาย เม่ือกิจกรรมส่งเสริมครอบครัวต้นแบบทั้ง 32 ครัวเรือนให้คัดแยกขยะ ดำ�เนินมาไดร้ ะยะหน่งึ กลุ่มกไ็ ดพ้ บวา่ แมค้ รอบครัวต้นแบบจะมีการแยกขยะจรงิ แตก่ เ็ ปน็ การแยกแบบหยาบๆ คอื แยกขยะทรี่ ไี ซเคลิ ไดม้ ากองรวมกนั ไว้ กลมุ่ จงึ คดิ หาทางแก้ปัญหา ในจังหวะนั้นเอง ‘พ่ีแอ๋ว’ นางสาวรัตติกา เพชรทองมา จาก มลู นธิ กิ องทนุ ไทย มาชวนคดิ วา่ นอกจากปญั หาชาวบา้ นแยกขยะกนั แบบหยาบๆ แล้ว อีกประเด็นหน่ึงคือหากไม่มีกลุ่มพวกเราคอยไปรับซ้ือขยะในชุมชน หรือ คอยบอกให้ชาวบ้านแยกขยะ หลังจากที่โครงการพวกเราจบลงแล้วสถานการณ์ ขยะในชุมชนจะเป็นอย่างไร และโดยปกติแล้วมีรถมารับซื้อขยะในชุมชนหรือไม่ จากคำ�ถามของพี่แอ๋ว ทำ�ให้กลุ่มเกิดไอเดียทำ�ถุงแยกขยะแจกจ่ายให้ครอบครัว ต้นแบบ โดยหาวัตถุดิบท่ีมีอยู่ในชุมชนอย่างถุงปุ๋ยมาสกรีนแยกประเภท ระบุ ประเภทของขยะอยา่ งชดั เจนวา่ เปน็ กระดาษ แกว้ หรอื พลาสตกิ นอกจากนย้ี งั คดิ คน้ นวตั กรรมใชค้ รวั เรอื นตน้ แบบในการแยกขยะ โดยแจกอปุ กรณถ์ งุ กระสอบผกู แขวน กบั ไมไ้ ผส่ �ำ หรบั แขวนไวท้ เ่ี สาบา้ น ซงึ่ ภายหลงั สามารถน�ำ ไมไ้ ผพ่ าดพงิ กบั เสาบา้ น ไดเ้ ลย เปน็ การประยกุ ตไ์ อเดยี ทเ่ี หมาะสมกบั การใชง้ านจรงิ ของชาวบา้ น และชาวบา้ น สามารถนำ�ขยะน้ันขายกับรถรบั ซื้อของเกา่ ได้ แมเ้ ดก็ ๆ ไมไ่ ด้เข้ามารบั ซ้ือก็ตาม ผลจากการเขา้ ถงึ พน้ื ทป่ี ญั หาและกลมุ่ เปา้ หมาย ท�ำ ใหช้ มุ ชนเรม่ิ เกดิ ความ ตน่ื ตวั และท�ำ ใหป้ รมิ าณขยะในชมุ ชนลดลงอยา่ งเปน็ รปู ธรรม เหน็ ไดจ้ ากการชง่ั นา้ํ หนกั ขยะก่อนด�ำ เนินโครงการกบั หลังดำ�เนินโครงการ พบวา่ ปริมาณขยะลดลง เมอ่ื มีขอ้ มูลดๆี เชน่ น้ี กลมุ่ จงึ เกดิ ความคดิ ทจี่ ะขยายผลขอ้ มลู ตอ่ หวังให้ ข้อมูลนี้ช่วยจูงใจให้มีการแยะขยะมากขึ้น การจัดเวทีคืนข้อมูลให้แก่ชุมชนครั้งที่ 2 จงึ เกดิ ขน้ึ โดยกลมุ่ ไดเ้ ชญิ สมาชกิ สภาเทศบาล ผใู้ หญบ่ า้ น ก�ำ นนั องคก์ ารบรหิ าร สว่ นตำ�บล และชาวบ้านในชมุ ชนมาร่วมกิจกรรมรบั ฟงั ขอ้ มลู และน�ำ ขยะมาแลก ส่ิงของเคร่ืองใช้ โดยในคร้ังน้ีแกนนำ�กลุ่มได้มีโอกาสเรียนรู้ข้ันตอนการจัดงาน ผ่านการลงมือทำ�ด้วยตนเองตั้งแต่ต้นจนจบ ไม่ว่าจะเป็นการประสานเชิญผู้นำ� ชมุ ชน ผอู้ �ำ นวยการโรงเรยี น ผปู้ กครองและเยาวชนในหมบู่ า้ นมารว่ มงาน การจดั การ สถานท่ี อาหารว่าง การลงทะเบียน การสรุปข้อมูล และการประชาสัมพันธ์ เสยี งตามสาย ซงึ่ แกนน�ำ ทกุ คนตา่ งรบั ผดิ ชอบงานในหนา้ ทข่ี องตนเองโดยทไ่ี มต่ อ้ ง ให้ครูออ้ ยคอยก�ำ กบั ดแู ลเหมือนครั้งท่ผี ่านๆ มา ถงึ แมใ้ นวนั จดั กจิ กรรม ครอบครวั ตน้ แบบจะมาเขา้ รว่ มนอ้ ยและไมส่ ามารถ อยู่ร่วมกิจกรรมได้จนจบ เน่ืองจากในช่วงเดียวกันชุมชนมีกิจกรรมทำ�ฝาย ของเทศบาล บวกกับมีงานศพซึ่งชาวบ้านส่วนหนึ่งต้องไปช่วยงาน แต่ก็ยังมี ชาวบา้ นทไ่ี มใ่ ชส่ มาชกิ มารว่ มกวา่ 40 คน และไมเ่ พยี งแตผ่ ใู้ หญเ่ ทา่ นน้ั แตเ่ ดก็ เลก็ อายุ 5-6 ขวบ ก็ยังรวมกลุ่มกันถีบจักรยานเก็บขยะตามหมู่บ้านแล้วนำ�ขยะมา แลกไข่ด้วย 234

ภาพทเี่ กดิ ขน้ึ บง่ ชใี้ หเ้ หน็ วา่ ชมุ ชนไดเ้ หน็ แลว้ วา่ กลมุ่ ก�ำ ลงั ท�ำ อะไรอยู่ และ ยนิ ดีทีจ่ ะเป็นกำ�ลงั ใจและเข้ารว่ มในแนวทางการจดั การขยะน้ี โดยเฉพาะอย่างย่ิง การทห่ี นว่ ยงานทอ้ งถน่ิ ไดเ้ หน็ ความส�ำ คญั และสญั ญาวา่ จะสานตอ่ งานจดั การขยะ ของกลมุ่ ต่อไป แมว้ ่าโครงการจะส้นิ สุดลงก็ตาม “จากการทผ่ี นู้ �ำ ชมุ ชนพดู ในเวทพี อสรปุ ไดว้ า่ เมอื่ โครงการนเี้ สรจ็ สนิ้ ลง เขา จะสานต่อให้มันเกิดความย่ังยืนในชุมชน เพราะเขาหาวิธีจัดการขยะมาหลายวิธี แล้วก็ยังไม่ประสบความสำ�เร็จ แต่ท่ีกลุ่มเยาวชนทำ�เขาพอจะมองเห็นแนวทาง และคดิ วา่ จะสานตอ่ ใหก้ จิ กรรมนเี้ กดิ ความยง่ั ยนื ตอ่ ไปในชมุ ชน” ครอู อ้ ยกลา่ วดว้ ย รอยย้มิ ‘บา้ นแม่ฮาว’ ในวนั ทีภ่ เู ขาขยะกำ�ลงั สน่ั คลอน ถอื เปน็ เรอ่ื งทไี่ มน่ า่ เชอ่ื ทกี่ ารเรม่ิ ตน้ ลงมอื ท�ำ ของเยาวชนกลมุ่ เลก็ ๆ มาถงึ วันนี้ได้กลายเป็นการจุดประกายให้ชุมชนได้รู้คุณค่าและนำ�ทรัพยากรหมุนเวียน อยา่ งขยะรไี ซเคลิ กลบั มาใชใ้ หม่ ดว้ ยกระบวนการแยกขยะ ท�ำ ใหป้ รมิ าณขยะลดลง และลดการเผาขยะทส่ี รา้ งมลภาวะทางอากาศ รวมไปถงึ ผหู้ ลกั ผใู้ หญแ่ ละหนว่ ยงาน ทอ้ งถนิ่ ในชมุ ชน กไ็ ดเ้ หน็ แนวทางในการจดั การปญั หาทหี่ มกั หมมในชมุ ชนมานาน แสนนาน และพร้อมจะรบั สานตอ่ กิจกรรมให้เกิดขน้ึ ในชมุ ชนอย่างย่งั ยนื ต่อไป แตก่ วา่ จะเกดิ สง่ิ ดี ๆ นไ้ี ด้ แกนน�ำ และสมาชกิ กลมุ่ ตอ้ งสละเวลาและแรงกาย แรงใจ มาเรียนรู้และลงมือทำ�โครงการจนประสบความสำ�เร็จในที่สุด โดยมีการ 235

การทำ�งานกับชุมชนเป็นเร่ืองยาก ต้องใช้เวลา โดยเฉพาะการนดั หมายชมุ ชนทต่ี อ้ งหาเวลาทช่ี มุ ชน วา่ งจากการท�ำ งานจรงิ ๆ จงึ จะเขา้ ถึงชุมชนได้ บรหิ ารจดั การทดี่ ี ท�ำ งานเปน็ ทมี ดว้ ยการแบง่ บทบาทหนา้ ทที่ ช่ี ดั เจนตามความถนดั ของแต่ละคน มีการประชุมติดตามงาน และแก้ไขปัญหาร่วมกัน ทำ�ให้ทุกคนรับรู้ ข้อมูลการท�ำ งานทีเ่ ท่าเทยี มกัน “การทำ�งานกับชุมชนเป็นเรื่องยาก ต้องใช้เวลา โดยเฉพาะการนัดหมาย ชมุ ชนทต่ี อ้ งหาเวลาทชี่ มุ ชนวา่ งจากการท�ำ งานจรงิ ๆ จงึ จะเขา้ ถงึ ชมุ ชนได้ เดก็ กต็ อ้ ง เสยี สละเวลา เชน่ วนั อาทติ ย์ หลงั เลกิ งานหรอื ตอนกลางคนื มาท�ำ กจิ กรรม” ครอู อ้ ย อธบิ าย กอ่ นที่ ศิรวิ ัฒน์ มูลวงศ์ หรอื ‘วัต’ แกนนำ�กลุม่ จะเลา่ ใหฟ้ ังต่อถึงปญั หาที่ ตามมาจากการเข้ารว่ มโครงการ 236 ปลูกใจรักษ์โลก

“ผมต้องขี่รถมาโรงเรียนเกือบทุกเสาร์อาทิตย์ พ่อก็ถามว่าไปโรงเรียน ทุกวันเลย ไปทำ�ไม โรงเรียนไม่ปิดหรือไง กว่าจะอธิบายให้พ่อเข้าใจน่ียากครับ” วตั กล่าวกลวั้ หวั เราะ นอกจากการท�ำ ความเข้าใจกบั ครอบครวั และผ้ปู กครองแลว้ อีกปัญหาท่ี น้องๆ ต้องแกด้ ้วยตวั เองก็คือการแบ่งเวลาในชวี ิตมาท�ำ กจิ กรรม “มาทำ�โครงการทำ�ให้ตอ้ งมีความรบั ผดิ ชอบมากข้ึนครบั การจัดสรรเวลา ทง้ั เรยี น ทั้งทำ�กจิ กรรม ทงั้ ทำ�การบา้ น หากมีการบา้ นจะปลอ่ ยเป็นดนิ พอกหางหมู ไมไ่ ด้ ตอ้ งท�ำ เลย คอื ตอ้ งคดิ วา่ เรายังมงี านอยา่ งอ่นื อีกเยอะ” นิวกลา่ ว ในวนั น้ี หากใครได้ไปเยอื นบา้ นแม่ฮาว ต.ห้างฉัตร อ.หา้ งฉตั ร จ.ล�ำ ปาง อยา่ แปลกใจทห่ี ากมองไปทางเหนอื ของหมบู่ า้ น แลว้ พบวา่ ภเู ขาขยะทเ่ี คยตระหงา่ นง�ำ้ ค�ำ้ ชมุ ชนอยแู่ ตเ่ ดิม กลับมีขนาดเล็กลงเรือ่ ยๆ และอย่าแปลกใจถ้าในอนาคตจะพบว่า ภูเขาขยะอาจถูกยกหายไปจาก ชมุ ชน โดยไมใ่ ชฝ่ มี อื ของยกั ษใ์ หญใ่ จดที ไ่ี หน แตเ่ กดิ จากการรวมพลงั ของชาวแมฮ่ าว ซงึ่ ไดแ้ รงบนั ดาลใจและแนวทางมาจากเยาวชนกลมุ่ เลก็ ๆ ทเ่ี ปยี่ มดว้ ยจติ ส�ำ นกึ และ รกั ษใ์ นทอ้ งถ่นิ ของตน เพราะแรงพลังเล็กๆ ก่อให้เกิดการเปล่ียนแปลงที่ยิ่งใหญ่ได้เสมอ การทำ�งานของกลุ่มเยาวชนรักษ์โลก โรงเรียนห้างฉัตรวิทยา บอกเราว่า แม้แต่ ภเู ขา (ขยะ) เรากส็ ามารถยกท้ิงได้ ถ้ามใี จรักและต้ังใจจรงิ 237

สรปุ ข้นั ตอนการท�ำ งาน ชมุ ชนไมม่ กี ารจัดการขยะ และขาดความเขา้ ใจเรอ่ื งขยะ สำ�รวจและเกบ็ ขอ้ มูลปริมาณและ ประเภทของขยะในชุมชน จดั กจิ กรรมรบั ซ้ือขยะในชมุ ชน ปลูกใจรกั ษ์โลก 238

ชวนชมุ ชนครัวเรือนต้นแบบแยกขยะ สำ�รวจและเก็บขอ้ มูลปรมิ าณขยะ หลงั จากมกี ารแยกขยะ จัดเวทคี ืนข้อมูลปริมาณขยะ ให้กบั ชมุ ชน 239

สิ่งที่ไดเ้ รียนรู้ นวฤทธิ์ เขียววงศต์ นั (นิว) ประธานกลมุ่ เยาวชนรักษโ์ ลก ชน้ั มัธยมศกึ ษาปที ี่ 6 “การได้เขา้ รว่ มโครงการทำ�ให้ผมเกิดทกั ษะการพดู ครับ คอื กลา้ ที่จะ พูด พูดทุกอย่างที่คิด มีความรู้เร่ืองการจัดการอย่างถูกต้องและ มีระบบ มองเหน็ ถงึ ปญั หา ผลกระทบ ไดเ้ รียนรวู้ า่ การท�ำ งานเราตอ้ ง วางเป้าหมาย ได้ฝึกการทำ�งานที่เป็นข้ันเป็นตอน ฝึกความอดทน กล้าตัดสินใจเองและฝ่าฟันอปุ สรรคตา่ งๆ” จุรีรตั น์ ติวรรณะ (อนั ) เลขานุการกลุม่ เยาวชนรักษ์โลก ช้นั มธั ยมศกึ ษาปีที่ 5 “สิ่งท่ีได้รับจากโครงการคือ รู้วิธีการจัดการขยะอย่างถูกวิธี มีทักษะ ในการลงชุมชน เช่น การเข้าหาชมุ ชน มีปฏสิ มั พนั ธก์ ับคนในชุมชน และการเก็บข้อมลู ในชุมชน” ศริ ิวัฒน์ มลู วงศ์ (วตั ) แกนน�ำ เยาวชน ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี 4 “ตอนแรกๆ ไมค่ อ่ ยรเู้ รอ่ื ง แตต่ อนนม้ี ปี ระสบการณก์ ารท�ำ งานเพม่ิ ขน้ึ มคี วามรใู้ นการจดั การขยะ การเขา้ หาชาวบา้ น การท�ำ งานรว่ มกนั กบั เพ่ือนๆ พ่ีๆ ในกล่มุ สงิ่ ทผ่ี มประทับใจทสี่ ดุ กค็ ือ เราทำ�งานมาดว้ ยกนั เราร่วมทุกข์รว่ มสขุ กนั เราเหนือ่ ยเรากเ็ หน่ือยด้วยกนั ” 240 ปลกู ใจรกั ษ์โลก

ท่ปี รึกษากลุ่มเยาวชน อาจารย์ศรีวารนิ สารศรี (ครอู ้อย) โครงการการจดั การขยะในโรงเรียน และชมุ ชนเพอื่ ลดภาวะโลกรอ้ น อาจารย์กลุม่ สาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์ โดย : กลมุ่ เยาวชนรักษโ์ ลก โรงเรยี นห้างฉัตรวทิ ยา จ.ลำ�ปาง โรงเรยี นห้างฉตั รวิทยา จ.ลำ�ปาง หัวหน้าโครงการ ครูอ้อยมีบทบาทเป็นที่ปรึกษา และ นายนวฤทธิ์ เขียววงศต์ นั ช่ ว ย ว า ง แ ผ น ก า ร ทำ � กิ จ ก ร ร ม ใ ห้ โครงการนส้ี �ำ เรจ็ ตามเปา้ หมายทว่ี างไว้ คณะทำ�งานโครงการ “กอ่ นมาท�ำ โครงการน้ีเวลาท�ำ กจิ กรรม 1. นายธีระวัฒน์ โคบตุ ร เด็กๆ จะวางแผนไม่เป็น จัดสรรงาน 2. นางสาวจุรรี ตั น์ ติวรรณะ ไมเ่ ปน็ แตง่ านคนื ขอ้ มลู สชู่ มุ ชนซง่ึ เปน็ 3. นายชนกนั ต์ วงศป์ ิง งานสุดท้ายครูมอบหมายให้พวกเขา 4. นายอภิสทิ ธิ์ ตอ้ื ยศ ลองท�ำ กจิ กรรมดว้ ยตวั เอง ถา้ มปี ญั หา 5. นายอนุชา ทองสุข คอ่ ยมาปรกึ ษาครู มาชว่ ยกนั วเิ คราะห์ 6. นายศริ วิ ฒั น์ มลู วงศ์ วา่ ปัญหาเกดิ จากอะไร แลว้ เราจะแก้ 7. นายเจษฏา สายสภุ า อย่างไร ผลคือเด็กๆ สามารถจัดการ 8. นายจกั รกฤษ ศรยี าใจ แบ่งหน้าท่ีกันเรียบร้อย มีท้ังฝ่าย 9. นางสาวณัฏณฐณิ ยี ์ วงศ์ทา ลงทะเบยี น ฝา่ ยวสั ดุ ฝา่ ยการเงิน เขา 10. นางสาวศริ ริ ัตน์ พิมสาร สามารถทำ�กิจกรรมต่อเนื่องได้เม่ือ ไม่มีเรา รู้สกึ ภูมใิ จท่เี ดก็ ๆ สามารถท�ำ โครงการนไ้ี ดด้ ”ี ทปี่ รกึ ษาโครงการ โรงเรียนหา้ งฉัตรวิทยา 1. อาจารย์ศรีวาริน สารศร ี โรงเรยี นห้างฉตั รวิทยา 2. อาจารย์อุทัย ไชยมลู 241

242 ปลกู ใจรกั ษ์โลก

16 ชุมชนสะอาดดว้ ย ‘ตลาดนดั ขยะ’ โดย : กลุม่ เยาวชนรวงข้าว จ.พทั ลงุ ไม่จำ�เป็นต้องเป็นสังคมเมืองเท่านั้นถึงจะประสบกับปัญหาขยะได้ เพราะ แม้แต่สังคมชนบทในบางพื้นที่ ด้วยการขาดความเข้าใจและไม่ได้ตระหนักถึง ผลกระทบทจี่ ะตามมา กท็ �ำ ใหช้ าวบา้ นรา้ นคา้ ไม่ได้ใส่ใจในกระบวนการจดั การขยะ ทั้งในระดับครัวเรือนและชุมชน จนทำ�ให้ชุมชนแม้จะไม่ได้มีภูเขาขยะต้ังตระหง่าน นา่ เกรงขาม แต่ก็มีขยะทง้ิ กลาดเกลื่อนไปท่ัวแทบจะทุกๆ ตารางเมตร กระนน้ั เพราะภาพทชี่ มุ ชนบา้ นเกดิ มขี ยะถกู ทง้ิ กลาดเกลอ่ื นนเ้ี อง ไดท้ �ำ ให้ เยาวชนกลุ่มหนึ่งเกิดแรงบันดาลใจท่ีอยากจะมีส่วนช่วยชุมชนของตนในการ จดั การขยะเสยี ใหม่ เพอ่ื ใหช้ มุ ชนสะอาดตา และไมม่ แี หลง่ เชอ้ื โรคทจ่ี ะกระทบถงึ สขุ ภาวะของคนในชมุ ชน ขอชวนไปเทยี่ วตลาดนดั ทบ่ี า้ นทา่ ดนิ แดงออก ต.วงั ใหม่ อ.เมอื ง จ.พทั ลงุ แลว้ คุณอาจจะแปลกใจกบั ตลาดนดั ท่มี ีแตข่ ยะของคนทน่ี ี่ 243

รวมพลัง แก้ปัญหาให้บ้านเกดิ ชมุ ชนบา้ นทา่ ดนิ แดงออก ต.วงั ใหม่ อ.ปา่ บอน จ.พทั ลงุ เปน็ ชมุ ชนขนาดเลก็ 300 ครัวเรือน ชาวบ้านส่วนใหญ่ประกอบอาชีพทำ�สวนยางพารา วิถีการดำ�เนิน ชวี ติ เปน็ แบบชาวชนบททว่ั ไปทย่ี งั พง่ึ พงิ พชื ผกั ในครวั เรอื นมาประกอบอาหาร และ ซ้ือหาอาหารจากตลาดนดั และรา้ นค้าในชุมชนมาประกอบเสริม ด้วยไม่มีรูปแบบการจัดการขยะอย่างเป็นรูปธรรมจากองค์การบริหาร สว่ นต�ำ บล ท�ำ ใหบ้ า้ นบางหลงั จดั การกบั ขยะภายในบา้ นดว้ ยการเผาและขดุ หลมุ ฝงั ขณะทบี่ างบา้ นจะน�ำ ขยะไปทงิ้ ไวต้ ามสถานทส่ี าธารณะของหมบู่ า้ น เชน่ รมิ คลอง ข้างถนน ฯลฯ ซงึ่ สนุ ัขกม็ กั มาคุย้ เขย่ี กระจยุ กระจาย สรา้ งความรำ�คาญใหบ้ า้ นอ่นื ครน้ั เกบ็ สะสมไวม้ ากๆ เขา้ กส็ ง่ ผลตอ่ ทศั นยี ภาพ มหี นอนมแี มลงมาชอนไช เปน็ แหลง่ บ่มเพาะเช้ือโรค นอกจากนี้ บางบ้านก็นำ�ขยะไปทิ้งไว้ในสวนของคนอ่ืน เกิดการ ทะเลาะเบาะแว้งระหว่างกัน “การจดั การขยะในชมุ ชนไมค่ อ่ ยดเี ทา่ ไหร่ ประกอบกบั แตเ่ ดมิ วสั ดสุ ง่ิ ของ ทใ่ี ชน้ น้ั สามารถยอ่ ยสลายได้ เชน่ ไปตลาดกจ็ ะใชเ้ ชอื กรอ้ ย แตเ่ ดยี๋ วนเี้ ทคโนโลยที ี่ เขา้ มาท�ำ ใหว้ ถิ ชี วี ติ ของชมุ ชนเปลย่ี นแปลง จากใชเ้ ชอื กเปลย่ี นมาเปน็ ใชถ้ งุ พลาสตกิ หลายส่ิงหลายอย่างที่เคยใช้วัสดุธรรมชาติก็เปล่ียนไป ปัจจุบันขยะจึงมีปริมาณ เพิม่ ขน้ึ ทุกๆ ปี” อศั วลักษ์ ราชพลสทิ ธ์ิ หรือ ‘อาทติ ย์’ แกนน�ำ กลมุ่ เยาวชนรวงขา้ ว กล่าวถงึ ปญั หาขยะที่สง่ั สมมานานในชุมชน 244 ปลกู ใจรกั ษ์โลก

การได้ทำ�งานร่วมกับน้องๆ ทำ�ให้เราได้ พัฒนาตัวเองข้ึน...จากเม่ือก่อนมักมองข้าม ความสามารถคนอนื่ ตลอด แตพ่ อท�ำ งานไป สักระยะก็เช่ือว่าทุกคนสามารถพัฒนาได้ หากไดร้ บั โอกาส ไมว่ า่ จะเปน็ เดก็ หรอื ผใู้ หญ่ หากเราใหโ้ อกาส เขาก็สามารถพฒั นาได้ แมท้ ผี่ า่ นมาจะมคี วามพยายามแกป้ ญั หาโดยชมุ ชนเองแลว้ เชน่ การเสนอ ในเวทปี ระชาคมหมบู่ า้ นใหอ้ งคก์ ารบรหิ ารสว่ นต�ำ บลเปน็ ผรู้ บั ผดิ ชอบจดั หาถงั ขยะ มาให้ โดยชมุ ชนยนิ ดรี บั ผดิ ชอบจา่ ยคา่ จดั เกบ็ ขยะ แตอ่ าทติ ยก์ เ็ หน็ วา่ ยงั ไมใ่ ชก่ าร แกป้ ัญหาท่ีสาเหตุเท่าไรนัก “เรอ่ื งขยะไมไ่ ดม้ ผี ลกระทบแคเ่ รอ่ื งสงิ่ แวดลอ้ มดไู มง่ าม แตย่ งั เปน็ สาเหตุ ของการท�ำ ใหเ้ กดิ โรค และท�ำ ใหค้ นในชมุ ชนทะเลาะกนั ดว้ ย เพราะไมม่ กี ารจดั การ ขยะทด่ี ี” อาทติ ยก์ ลา่ วด้วยแววม่งุ มน่ั จากปัญหาที่ได้ประสบพบ ก็ได้สร้างแรงบันดาลใจให้อาทิตย์ลุกขึ้นมา เปน็ ตวั ตงั้ ตวั ตสี �ำ คญั ชกั ชวนเยาวชนหลากหลายวยั ในชมุ ชนจ�ำ นวน 8 คน มารว่ ม กอ่ ตงั้ ‘กลมุ่ เยาวชนรวงขา้ ว’ ขนึ้ พรอ้ มจดั ท�ำ ‘โครงการบา้ นปลอดขยะ ลดมลภาวะ ในชมุ ชน’ โดยการสนบั สนนุ จากโครงการปลกู ใจ รกั ษโ์ ลก ในปี พ.ศ. 2555 ชวนคน ในชมุ ชนจดั การปญั หาขยะทเี่ ปน็ อยู่ โครงการมเี ปา้ หมายหลกั อยทู่ ก่ี ารลดปรมิ าณ ขยะในชมุ ชน ดว้ ยการใหช้ มุ ชนคดั แยกขยะในครวั เรอื นกอ่ นทงิ้ หรอื ท�ำ ลาย เปน็ การ แก้ปญั หาท่ีต้นทาง เข้าหาชมุ ชน และคดั รอ่ นทีมงาน อาทติ ยแ์ ละกลมุ่ เรมิ่ ตน้ การท�ำ โครงการดว้ ยการมงุ่ เขา้ หาโรงเรยี น จดั คา่ ย อบรมใหแ้ กน่ อ้ งๆ นกั เรยี นไดม้ คี วามรแู้ ละตระหนกั ถงึ ความส�ำ คญั ของการคดั แยกขยะ หวงั จะเชอื่ มโยงไปสคู่ รวั เรอื น พอ่ แม่ นกั เรยี นในอนาคต แตน่ า่ เสยี ดายทผี่ ลตอบรบั 245

อยา่ งรถรบั ซอ้ื เขาจะเลอื กเอาแคบ่ างอยา่ ง แลว้ ให้ราคาท่ีตำ่�กว่า เศษแก้วหรือขวดอย่างน้ี เขาจะไม่เอา แต่ในงานเราเปิดรับหมดเลย เด็กๆ ท่ีอยากได้เงินไปเล่นเกม ก็จะช่วยกัน เก็บขยะมาขาย ไม่สู้ดีนัก ภายหลัง อาทิตย์จึงหาแนวร่วมโดยใช้วิธีการเข้าหาชุมชนโดยเจาะ ปลกู ใจรกั ษ์โลก ตามบ้าน ผ่านการน่ังพูดคุยท้ังในวงกาแฟและวงเสวนาต่างๆ เพื่อให้ชาวบ้าน เกดิ การยอมรบั ตัวอาทิตย์และกลุ่ม อนั จะนำ�ไปสู่ความรว่ มมือต่อไป “ตอ้ งไปตอนเยน็ เขากจ็ ะชวนพดู คยุ กจ็ ะไปคยุ กบั คนแกๆ่ บางวนั กน็ อนคา้ ง ทบี่ า้ นเขา เวลามงี าน มกี จิ กรรมในชมุ ชนเรากเ็ ขา้ ไปชว่ ย รวมถงึ เวลาทชี่ มุ ชนลอ้ มวง สังสรรค์เราก็จะเข้าไปน่ังล้อมวงด้วย อาศัยความสามารถท่ีเรามีคือเล่นกีตาร์ รว่ มเลน่ กับเขา จากทีเ่ ม่ือกอ่ นเขาไม่ร้จู ักเราเพราะเราออกไปเรียนขา้ งนอก แต่พอ เรามาคลกุ คลเี ขากเ็ รม่ิ รจู้ กั ” อาทติ ยก์ ลา่ วดว้ ยดวงตาเปอื้ นยม้ิ พรอ้ มๆ กบั การปรบั วิธีการทำ�งานโดยเน้นเข้าถึงชุมชนเพ่ือสร้างความสนิทสนม ในแง่ของการจัดการ บทบาทการท�ำ งานภายในกลมุ่ เองกม็ กี ารปรบั เปลย่ี นใหเ้ หมาะสมมากขน้ึ การขบั เคลอ่ื น โครงการในชว่ งเรม่ิ ตน้ นน้ั บทบาทหนา้ ทห่ี ลกั ในทกุ ๆ งานจะอยทู่ อ่ี าทติ ยเ์ พยี งผเู้ ดยี ว แกนน�ำ คนอน่ื ๆ จะรอรบั มอบหมายงานจากอาทติ ยอ์ กี ตอ่ หนง่ึ แตด่ ว้ ยเพอ่ื นแกนน�ำ สว่ นใหญก่ �ำ ลงั เรยี นในมหาวทิ ยาลยั คนละแหง่ ท�ำ ใหเ้ วลาวา่ งไมค่ อ่ ยตรงกนั หลายคน ถอนตวั เพอื่ ไมใ่ หเ้ ปน็ ภาระกลมุ่ อาทติ ยจ์ งึ ตอ้ งหาแนวรว่ มใหมโ่ ดยไปชกั ชวนนอ้ งๆ ในชมุ ชนทสี่ นทิ สนม 2-3 คนมารว่ มกลมุ่ เปน็ แกนน�ำ จดั คา่ ยคน้ หาแนวรว่ มเพมิ่ เตมิ ซ่ึงครั้งน้ีเองท่ีกลุ่มเริ่มมีการแบ่งบทบาทหน้าท่ีความรับผิดชอบท่ีชัดเจนข้ึน โดยมี แกนน�ำ หลกั 3 คน คอื อาทติ ย,์ ชวลั รตั น์ สงั ขท์ อง หรอื ‘โบว’์ และ สรุ ศกั ด์ิ ขนุ ไชยทนั หรอื ‘หนึ่ง’ รว่ มกันท�ำ หนา้ ที่วางแนวทางการท�ำ งาน ก่อนน�ำ ไปประชมุ หารอื ร่วม กนั ในกลมุ่ และแบง่ บทบาทหนา้ ทย่ี อ่ ยในแตล่ ะกจิ กรรม โดยใชค้ วามถนดั และความ สนใจของแตล่ ะคนเปน็ เกณฑ์ ซง่ึ มอี าจารยช์ ยตุ อนิ ทรพ์ รหม หรอื ‘ครยู ตุ ’ คอยชว่ ย จัดกระบวนการและให้ค�ำ ปรึกษาแก่กลุ่มเยาวชน การเปลย่ี นแปลงภายในกลมุ่ ท�ำ ใหภ้ าระงานถกู กระจายเฉลย่ี ใหแ้ กแ่ กนน�ำ ท้ัง 3 คน ช่วยใหก้ ารท�ำ โครงการคลอ่ งตัวมากขน้ึ โดย ‘อาทติ ย์’ รับหน้าทีป่ ระสาน ขอความช่วยเหลือจากผู้ใหญ่ในชุมชนและผู้เก่ียวข้อง รวมถึงทำ�บัญชีกลุ่มและ 246

โครงการ ขณะท่ี ‘โบว์’ รับหน้าที่ประสานงานกับน้องๆ ในกลุ่ม ส่วน ‘หนึ่ง’ เป็น เลขานกุ ารกลมุ่ บนั ทกึ การประชมุ และการท�ำ งาน รวมถงึ รว่ มเขยี นเอกสารและสอ่ื ตา่ งๆ “การได้ทำ�งานร่วมกับน้องๆ ทำ�ให้เราได้พัฒนาตัวเองขึ้น จากเมื่อก่อน มักมองข้ามความสามารถของคนอื่นตลอด เพราะไม่เชื่อม่ันและเรามีตัวตนสูง เอาความคิดตัวเองเป็นใหญ่ แต่พอทำ�งานไปสักระยะก็เริ่มเช่ือว่าทุกคนสามารถ พัฒนาได้หากได้รับโอกาส ไม่ว่าจะเป็นเด็กหรือผู้ใหญ่ หากเราให้โอกาส เขาก็ สามารถพัฒนาได”้ อาทิตย์เผยความในใจทม่ี ตี ่อการท�ำ งานเป็นทีม ทแ่ี กนน�ำ และ สมาชิกทุกคนได้มีโอกาสมานั่งวางแผนและลงมือช่วยกันจนเกิดเป็น ‘กิจกรรม ตลาดนัดขยะ’ ในเวลาตอ่ มา เปิด ‘ตลาดนัดขยะ’ กลมุ่ ระดมสมองกนั คดิ แผนการจดั กจิ กรรมเพอื่ ใหช้ มุ ชนหนั มาคดั แยกขยะ อยา่ งหลากหลาย กอ่ นทส่ี ดุ ทา้ ยจะเหน็ ดเี หน็ งามกบั การจดั งานในรปู แบบ ‘ตลาดนดั ขยะ’ ทอี่ อกแบบให้มกี ิจกรรม ทั้งการรับซอ้ื ขยะจากชาวบา้ น การใหข้ อ้ มลู ความรู้ เกย่ี วกบั ขยะอยา่ งรอบดา้ น ทง้ั วธิ กี ารคดั แยกขยะแตล่ ะประเภท ประโยชนข์ องขยะ ผลกระทบท่ีมีต่อชุมชน ผลกระทบด้านส่ิงแวดล้อม แนวทางการแก้ไขปัญหาขยะ และการขายอาหารเพื่อเป็นกิจกรรมเสริมและหารายได้เข้ากลุ่ม โดยแกนน�ำ และ 247

สมาชิกกลุ่มจะรับหน้าที่หลัก คือ แผนกชั่งน้ําหนักและแผนกบัญชีและการเงิน ปลูกใจรกั ษ์โลก ซ่งึ ทุกคนจะช่วยแบ่งเบาและสลบั สับเปลยี่ นกันอยูต่ ลอดเวลา “ตอนออกแบบกิจกรรมก็มีการปรึกษากับพี่ๆ จากมูลนิธิกองทุนไทย แล้วเรากไ็ ปคิดรูปแบบกัน ตอนนั้นคิดว่าจะเปน็ กิจกรรมอะไรดที จี่ ะสามารถดงึ คน มารวมกนั ไดเ้ ยอะๆหรอื วา่ ในชมุ ชนเรามจี ดุ ไหนบา้ งทท่ี กุ คนตอ้ งมารวมกนั เลยนกึ ถงึ ตลาดนัดชุมชน ท่ีปกติคนจะมากันมากอยู่แล้ว ก็น่าจะมีโอกาสสื่อสารเรื่องการ จัดการขยะ แลว้ เอาขยะมาขายตอนมาตลาดนดั ได้ เกิดเปน็ ตลาดนดั ขยะเล็กๆ ใน ตลาดนดั ชมุ ชน แลว้ กอ็ ยากใหน้ อ้ งๆ ไดข้ ายของดว้ ย จงึ เปน็ ทมี่ าของตลาดนดั ขยะ” หนง่ึ กลา่ วถงึ แนวคดิ ของการจดั งาน เมอ่ื ไอเดียบรรเจดิ ไม่รอชา้ ก่อนวนั เปดิ ตลาดนดั อาทิตยแ์ ละเพ่อื นๆ ได้ ประสานงานกบั โรงเรยี นและทมี ศลิ ปนิ ใหม้ ารว่ มดว้ ยชว่ ยกนั สรา้ งสสี นั ในงาน รวมถงึ ชวนนอ้ งๆ ในกล่มุ ขึน้ หลงั รถกระบะ ถอื โทรโขง่ ประกาศและแจกใบปลิว เชิญชวน ชาวบา้ นคดั แยกขยะมาขายในวันเปิดตลาดนดั ที่จะมาถึง รวมถึงมี คุณตาหดี หรอื นายประเสรฐิ ชว่ ยชเู ครือ ประธานกลมุ่ สจั จะออมทรพั ย์ ทคี่ อยลุ้นการท�ำ งานของ นอ้ งๆ อยู่ ไดช้ ่วยประชาสัมพนั ธ์ผา่ นเสียงตามสายของหมบู่ ้านอีกแรง ดว้ ยการเตรยี มงานอยา่ งเปน็ ระบบและการประชาสมั พนั ธอ์ ยา่ งรอบดา้ น ทำ�ให้มีผู้มาเข้าร่วมงานไม่น้อย และบรรยากาศภายในงานก็เต็มไปด้วยความ สนุกสนาน โดยเฉพาะกิจกรรมหลักอย่างการรับซื้อขยะจากชุมชนน้ัน ถือว่าได้รับ ความนยิ มอยา่ งลน้ หลาม แมว้ า่ อาทติ ยแ์ ละกลมุ่ จะไปสบื ราคาซอ้ื ขายขยะมาจาก รา้ นรบั ซอื้ ของเกา่ ในต�ำ บล และเคาะราคารบั ซอ้ื ต�ำ่ กวา่ ทรี่ า้ นรบั ซอื้ ของเกา่ เลก็ นอ้ ย แตก่ ย็ งั เปน็ ราคาทชี่ มุ ชนพอใจ เพราะราคายงั สงู กวา่ รถรบั ซอ้ื ขยะทเ่ี ขา้ มารบั ซอ้ื ใน ชุมชน และการขายขยะใหแ้ ก่กลมุ่ ท่ีเป็นลูกหลานในชุมชนนัน้ กย็ อ่ มดกี ว่าไปขาย ใหร้ ถรบั ซอ้ื ทช่ี อบกดราคาและโกงตาชง่ั อกี ทง้ั เปน็ การสนบั สนนุ ใหเ้ ดก็ ๆ ในหมบู่ า้ น ออกมาท�ำ กจิ กรรมทสี่ รา้ งสรรค์ และเดก็ ๆ กไ็ ดพ้ ดู คยุ ถงึ วธิ แี ยกขยะใหก้ บั ลงุ ๆ ปา้ ๆ ตอนน�ำ ขยะมาขายได้ด้วย “พวกเราจะไปสอบถามราคาจากรา้ นรบั ซอ้ื ของเกา่ มา แลว้ มาตกลงราคา วา่ จะรบั ซอื้ เทา่ ไหร่ โดยคดิ คา่ นา้ํ มนั รถขนสง่ ดว้ ย และมกี ารเชก็ ราคาทอ้ งตลาดเปน็ ระยะ และอยา่ งรถรบั ซอื้ ทเี่ ขา้ มาเขาจะเลอื กซอ้ื แคบ่ างอยา่ ง แลว้ ใหร้ าคาทตี่ �ำ่ กวา่ เศษแกว้ หรือขวดอยา่ งนี้เขาจะไม่ซื้อ แตใ่ นตลาดนัดขยะเรารบั ซอ้ื ทงั้ หมด เด็กๆ ท่ี อยากไดเ้ งินไปเล่นเกม กจ็ ะชว่ ยกันเก็บขยะมาขาย” โบว์กล่าวดว้ ยรอยย้ิม ในระหว่างรอรับซื้อขยะจากชาวบ้าน อาทิตย์จะขับรถนำ�ขยะท่ีรับซ้ือได้ ไปขายยังร้านรับซ้ือของเก่าในตำ�บล จนเมื่อตลาดนัดขยะปิดลง กลุ่มจะรวมพลัง ช่วยกนั เกบ็ กวาดสถานทีจ่ ัดงาน ชว่ ยกันคัดแยกและหอบหวิ้ ขยะทีย่ งั เหลืออยู่จาก การรบั ซอ้ื ไปเกบ็ ไวท้ บ่ี า้ นของอาทติ ยก์ อ่ นน�ำ ไปขายตอ่ ใหร้ า้ นรบั ซอื้ ในเชา้ วนั รงุ่ ขน้ึ “จากการท�ำ กจิ กรรมกไ็ ดก้ �ำ ไรบา้ ง สว่ นหนงึ่ กเ็ กบ็ ไวเ้ ปน็ เงนิ กองทนุ สมมติ ไดม้ า 1,000 บาท กห็ กั ทนุ ไว้ 800 บาท อกี 200 บาท กแ็ บง่ เงนิ ใหน้ อ้ งๆ เปน็ คา่ ขนม และไว้ใชจ้ ่ายทจี่ �ำ เป็น 248

หากเราไม่เข้าใจชมุ ชนของเราเอง กย็ ากมากท่ีจะทำ�งานให้สำ�เร็จได้ สรปุ บทเรยี น และปรบั ปรุงให้ดีขึ้น กลมุ่ เยาวชนรวงขา้ วจดั กจิ กรรมตลาดนดั ขยะไปทงั้ สน้ิ 2 ครงั้ ซง่ึ แตล่ ะครง้ั ล้วนได้รับการตอบรบั จากชมุ ชนเปน็ อยา่ งดี แตก่ ระนัน้ เมอ่ื มาประชมุ สรปุ บทเรียน จากการจัดกิจกรรมร่วมกันก็พบว่า กิจกรรมตลาดนัดขยะทั้ง 2 คร้ังน้ี กลุ่มยังให้ นา้ํ หนกั ของการใหค้ วามรเู้ รอ่ื งขยะแกค่ นน�ำ ขยะมาขายและคนทเ่ี ขา้ มารว่ มกจิ กรรม น้อยเกินไป กลุ่มจึงลงมติร่วมกันว่า ในการจัดกิจกรรมครั้งต่อไปกลุ่มจะเน้นการ ให้ความรู้เรื่องขยะแก่คนที่มาร่วมงานมากข้ึน เพื่อให้พวกเขากลับไปคัดแยกขยะ ในครัวเรอื นไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง โดยในงานอาจมีการปรับลดกิจกรรมเสรมิ คอื การขาย อาหารลงเหลอื เพยี งการจ�ำ หนา่ ยนาํ้ ดม่ื หรอื อาจชกั ชวนเพอื่ นๆลงุ ปา้ นา้ อาในชมุ ชน มารว่ มจ�ำ หนา่ ยสนิ คา้ ในรปู แบบทไ่ี มท่ �ำ ใหเ้ กดิ ขยะเพม่ิ ขน้ึ ในชมุ ชน และเหนอื อน่ื ใด คอื กลมุ่ มคี วามเหน็ รว่ มกนั วา่ จะมกี ารใช้ ‘สอ่ื ’ ในการรณรงคเ์ รอ่ื งขยะใหม้ ากขน้ึ เชน่ 249