3TosawasPraPaisarn

50 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล � ถา่ ยท่ีมลู นิธโิ กมลคีมทอง พ.ศ. ๒๕๓๐ เมื่ออาจารยป์ ว๋ ย อ๊งึ ภากรณม์ าเยอื น ประเทศไทยเป็นครั้งแรก หลังเหตกุ ารณ์ ๖ ตุลาฯ ๒๕๑๙ ในทา่ มกลางกระแสของการ “เขา้ ปา่ ” เพอื่ รว่ มกบั พรรค  คอมมิวนิสต์แห่งประเทศไทย คนหนุ่มสาวจ�ำนวนมากแตก  กระสานซา่ นเซน็  หากสำ� หรบั ไพศาล เขามโี อกาสไดเ้ ดนิ ทาง  ไปสหรฐั อเมรกิ า อบรมเรอื่ งสทิ ธมิ นษุ ยชน ในป ี ๒๕๒๐ เมอ่ื   กลบั มากท็ ำ� งานกบั กลมุ่ ประสานงานศาสนาเพอื่ สงั คม (กศส.)  เคล่ือนไหวเรื่องปล่อยตัวนักโทษ ๖ ตุลา และเรื่องสิทธิเสรี-  ภาพตา่ งๆ “ไมม่ คี วามเชอ่ื เรอ่ื งจบั อาวธุ อยแู่ ลว้  เราเชอื่ มนั่ ในสนั ตวิ ธิ ี  และอีกอย่างก็คิดว่าเราเป็นเพียงคนตัวเล็กๆ ไม่ได้มีบทบาท  เป็นทจ่ี บั ตาอะไรมาก” เม่ือผ่านมาได้ชั่วระยะเวลาหนึ่ง ก็เริ่มพบว่ายังมีผู้ถูก  ควบคมุ ตวั ไปจากเหตกุ ารณ ์ ๖ ตลุ าคม ๒๕๑๙ จำ� นวนมาก 

51 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  ขณะเดยี วกนั  ขา่ วลอื กเ็ กดิ ขน้ึ ไปตา่ งๆ นานา วา่ มกี ารทรมาน  ผู้ต้องหาหรือที่คุมขัง ซ่ึงเป็นส�ำนักงาน กอ.รมน. ที่ถนน  เศรษฐศริ ิ มีการขังผ้ตู อ้ งหาไวใ้ นกรงเสือโคร่ง “เรากต็ รวจสอบขา่ วตา่ งๆ แลว้ กร็ เิ รม่ิ ทำ� โครงการเยยี่ ม  นักโทษ ๖ ตุลา ท�ำเรื่องขอเย่ียมเพื่อนหลายคนก็เย่ียมได ้ เลยรู้ว่าข่าวลือท่ีออกมาไม่เป็นความจริง ก็ท�ำเป็นรายงาน  สภาพความเป็นอยู่ของผู้ท่ีถูกจับขัง และเรียกได้ว่าเป็นกลุ่ม  แรกที่ทำ� เรอื่ งนี้อย่างเปดิ เผย” ในเทศกาลปใี หม ่ ป ี ๒๕๒๑ กท็ ำ� กจิ กรรมกนั ในทคี่ มุ ขงั   โดยจัดต้ังเป็นกลุ่มประสานงานศาสนา คือ พุทธ คาทอลิก  และโปรแตสแตนท ์ โดยทำ� เรื่องมอบหนงั สอื ธรรมะต่างๆ ให้  กบั ผทู้ ถี่ กู ควบคมุ ตวั  มที ง้ั หนงั สอื  การด์ เปน็ พนั ๆ ใบ อาหาร  ทไี่ หนทมี่ ผี ถู้ กู จำ� ขงั กไ็ ปเยยี่ มโดยแบง่ สายกนั ไป ภาพขา่ วการ  ทำ� งานของกลมุ่ เปน็ ทสี่ นใจเผยแพรไ่ ปในตา่ งประเทศ และอาจ  นับได้ว่าเป็นการเริ่มต้นท่ีท�ำให้กลุ่มประสานงานศาสนาเพื่อ  สงั คม (กศส.) เปน็ ทร่ี จู้ กั ขน้ึ  ในฐานะกลมุ่ องคก์ รทที่ ำ� งานดา้ น  สทิ ธมิ นษุ ยชนในประเทศไทย หลังจากงานเยี่ยมผู้ต้องหา กศส. ก็ก้าวเข้าไปท�ำเร่ือง  การขอประกันตัว เนื่องจากทราบว่าหลายครอบครัวประสบ  ปญั หา เพราะผู้ทีถ่ ูกจับเป็นเสาหลักของครอบครวั

52 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล “เราไปหาทุนมาเพื่อนำ� ไปขอเช่าโฉนดสำ� หรับเป็นหลัก  ทรัพย์ค�้ำประกัน เพราะหลักทรัพย์เป็นแสนจะไปหาที่ไหน  ก็ต้องไปเช่าโฉนด เอารายละสามพันบาทประกันออกมาได้  เปน็ สบิ คน และสว่ นใหญศ่ าลกม็ นี โยบายใหป้ ระกนั ตวั อยแู่ ลว้   ยกเว้นบางคนทเี่ ขาเห็นว่าเปน็ ผนู้ �ำและมีโทษร้ายแรง” หลงั จากการท�ำเรอื่ งประกนั ตวั กเ็ คลอ่ื นไหวตอ่ ไปอกี ขน้ั   คอื เรยี กรอ้ งใหน้ ริ โทษกรรม ซงึ่ นบั วา่ เปน็ ความทา้ ทายอยา่ งยงิ่   ในห้วงเวลาน้ัน “ก็รณรงค์ให้มีการส่งจดหมายจากทั่วโลกเข้ามากดดัน  รฐั บาลไทย ซงึ่ ในชว่ งนเี้ องทเี่ รมิ่ ถกู จบั ตา ถกู ดกั ฟงั  ในชว่ งที่  นายสมคั ร สนุ ทรเวช เปน็ รฐั มนตรวี า่ การกระทรวงมหาดไทย  ก็ยังพูดถึงกลุ่มของเราว่าเป็นพวกไหนแน่ เป็นคอมมิวนิสต ์ แอบแฝงมาหรือเปล่า” “พอดีผู้น�ำของเราเขาธรรมะธรรมโม เป็นพวกศาสนา  ก็เลยเล่นงานล�ำบาก และต่างชาติเขาก็มองภาพพจน์ของเรา  เปน็ นกั สนั ตวิ ธิ  ี ฉะนนั้  รฐั บาลกเ็ ลน่ งานเราลำ� บาก กร็ ณรงค์  กันในต่างประเทศ อาจารย์ป๋วยยังไปพูดในรัฐสภาอเมริกัน  ถึงเหตุการณ์ ๖ ตุลาคมว่า มีการละเมิดสิทธิมนุษยชนกัน  อยา่ งไรบา้ ง อยากใหร้ ฐั บาลอเมรกิ นั งดใหก้ ารสนบั สนนุ ความ  ช่วยเหลอื ด้านกำ� ลังทหารกับรัฐบาลไทย…

53 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  “ปรากฏว่าสิ่งท่ีอาจารย์ป๋วยท่านพูดไปน้ัน ถูกรัฐบาล  กลับมาด่าหาว่าไม่รักชาติ ประเทศไทยก�ำลังต่อสู้กับคอม-  มิวนิสต์ แต่ป๋วย อ๊ึงภากรณ์กลับขัดขวาง แต่การไปพูด  ในคร้ังนั้นก็ได้ผล คือรัฐสภาสหรัฐบีบให้รัฐบาลยกเลิกการ  ช่วยเหลือทางทหาร” “ในปี ๒๕๒๐ พวกเราไปพดู เรือ่ ง ๖ ตุลา ให้นักเรียน  ไทยในต่างประเทศฟัง พอกลับมาได้ไม่ก่ีวัน พล.ร.อ. สงัด  ชลออยู่ ก็ปฏิวัติตัวเองเมื่อวันท่ี ๒๐ ตุลาคม ได้ พล.อ.  เกรยี งศกั ด ิ์ ชมะนนั ท ์ เปน็ นายกรฐั มนตร ี กเ็ ปน็ การปดิ ฉาก  รฐั บาลหอย” “พอมรี ฐั บาลใหม ่ กศส. กก็ รยุ ทางไปสกู่ ารนริ โทษกรรม  กนั อีก” การมนี กั โทษคด ี ๖ ตลุ า อยใู่ นคกุ  เปน็ แรงกดดนั ดา้ น  สิทธิมนุษยชนที่มีต่อคณะปฏิวัติอย่างมหาศาล แม้สังคมใน  ห้วงเวลาน้ันจะเต็มไปด้วยกระแสขวาซ้ายและการปลุกระดม  รกั ชาต ิ แตม่ หี ลายฝา่ ยในสงั คมทไี่ มเ่ หน็ ดว้ ยกบั การลอ้ มปราบ  และการใช้ความรนุ แรง แม้แต่ในทหารบางกลมุ่ ก็ตาม “มีหลายฝ่ายที่อยากให้เกิดความเป็นธรรม คนไม่ได ้ เหน็ ดว้ ยกบั คนทใี่ ชค้ วามรนุ แรงทง้ั หมด สมยั นน้ั อาตมากไ็ ดย้ นิ   ชื่อ พล.ท. เปรม แล้วนะ พล.ท. เปรม เป็นทหารสายพิราบ 



� ทหี่ นา้ บา้ นพกั อาจารยป์ ว๋ ยในลอนดอน เมอื่ คราวทศ่ี ษิ ยท์ ง้ั ในองั กฤษและเมอื งไทย เดนิ ทางไปเยยี่ มเยยี นในปี ๒๕๒๔ ในภาพมี ธญั ญา ผลอนนั ต,์ ศริ พิ ร สะโครบาเนค็ , วไิ ลวรรณ วรรณนธิ กิ ลุ , ฉมิ ศวิ รกั ษ์ เปน็ ตน้ � กบั เพอ่ื นชอ่ื วสิ ทุ ธิ์ ววิ ฒั นประเสรฐิ ถา่ ยเมอื่ ปี พ.ศ. ๒๕๒๐ เนอื่ งจากตวั เลก็ กวา่ เพอื่ น จงึ ถกู เรยี กวา่ “เตย้ี ” มาตงั้ แตส่ มยั ยงั เปน็ นกั เรยี น และจนทกุ วนั นใี้ นกลมุ่ เพอ่ื น ทค่ี นุ้ เคยกนั กย็ งั เรยี กดว้ ยชอ่ื น้ี

56 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล ตอนน้ันแกเป็นแม่ทัพอีสาน ก็มีข่าวว่า พล.ท. เปรม ไม่เห็น  ดว้ ยกบั เหตกุ ารณ ์ ๖ ตุลา ๑๙...” “และยังมีอีกหลายพวกที่ต้องการสร้างภาพพจน์ใหม ่ อย่างน้อยก็ขอให้ปล่อยพวก ๖ ตุลาก่อน เพราะเห็นอยู่ว่า  เหตกุ ารณ ์ ๖ ตลุ า คอื การทำ� รา้ ยผบู้ รสิ ทุ ธ ิ์ เหตกุ ารณค์ ราวนนั้   ผ่านฝันร้ายน้ันได้อย่างไร “ปกี นกอนิ ทร ี หรอื ปกี นกกระจบิ  กล็ ว้ นพาชวี ติ โบยบนิ สู่เสรีภาพ และความสดใสเหมอื นกันมใิ ชห่ รอื กอ่ นเหตกุ ารณ ์ ๖ ตลุ าคม เราเคยมคี วามหวงั ความมงุ่ มน่ั ที่จะมีส่วนร่วมในการยับย้ังสงครามกลางเมือง เพราะเช่ือว่า สันติวิธีคือทางออกของบ้านเมือง แต่เม่ือเกิดเหตุการณ์แล้ว ก็รู้สึกเศร้าใจหมดก�ำลังใจจะท�ำงานเช่นนั้น แทบจะส้ินหวัง หมดศรัทธาในอนาคตของบ้านเมอื งเลยทีเดียว ตอนเดินผ่านสนามหลวงหลังเหตุการณ์ผ่านไป ๑ อาทิตย์ มาถึงบริเวณท่ีมีการแขวนคอนักศึกษาใต้ต้นมะขาม รสู้ กึ นอ้ ยใจในชะตาของตวั เอง วา่ ทำ� ไมตอ้ งเกดิ มาในยคุ สมยั ที่โหดรา้ ยเช่นน้นั

57 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  มนั รา้ ยกวา่  ๑๙ พฤษภา เปน็ ความโหดรา้ ยมาก เพราะฉะนนั้   จึงไม่ใชพ่ วกเรากลมุ่ เดยี วทีพ่ ยายามรณรงค์กดดัน” ในท่ีสุด พล.อ. เกรียงศักดิ์ ชมะนันท์ นายกรัฐมนตร ี ในขณะน้ัน ก็ประกาศ “เซอร์ไพรส์” ปล่อยตัวผู้ถูกจับกุม  คมุ ขงั ท้ังหมดในทีส่ ดุ ถึงแม้ศรัทธาในเรื่องสังคมวงกว้างจะหมดไปเพราะ เหตุการณ์ ๖ ตุลา แต่ศรัทธาในการเกื้อกูลคนกลุ่มเล็กๆ กลับมีข้ึน ตอนนั้นเลยมุ่งท�ำเร่ืองนักโทษและนิรโทษกรรม ใส่ใจและมีความหวังกับงานนั้นๆ ความท้อแท้ซึมเซาที่มีอยู่ เดิมกค็ ่อยๆ คลายไป ศรทั ธา มใิ ชส่ งิ่ ทม่ี มี าตงั้ แตเ่ กดิ  หากสามารถปลกู ขนึ้ ได้ ในเรือนใจ โดยอาศัยปัญญาเปน็ หลกั ”  จากหนงั สอื พทุ ธศาสนากบั คณุ คา่ ตอ่ ชีวิต

58 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล หลวงพอ่ แหง่ ท่ามะไฟหวาน ไพศาล ส�ำเร็จการศึกษาระดับปริญญาตรีเอาเมื่อปี  ๒๕๒๓ หลังการนิรโทษกรรม ประเด็นด้านสิทธิมนุษยชนก็  เบาบางลง แต่เคราะหก์ รรมของเพอ่ื นมนุษยย์ ังคงมีอยู่ ในป ี ๒๕๒๒ มกี ารวจิ ยั พบวา่  เดก็ ไทยทอ่ี ายตุ ่�ำกวา่  ๕  ขวบ มภี าวะขาดอาหารถึง ๖๐%

� กับหลวงพ่อคำ� เขียน สุวัณโณ 59 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  ทว่ี ัดภเู ขาทอง พ.ศ. ๒๕๓๑ “บังเอิญปี ๒๕๒๒ เป็นปีเด็กสากล ตัวเลขที่ประกาศ  ออกมาคนไทยกต็ กใจ เพราะวา่ บา้ นเราสง่ ออกขา้ วอนั ดบั ตน้ ๆ  ของโลก” ดว้ ยเหตนุ งี้ านของ กศส. กเ็ คลอื่ นไปสกู่ ารพฒั นาชนบท  การรณรงค์เร่ืองเด็กขาดอาหารและสนับสนุนกองทุนอาหาร  กลางวันใหก้ บั เด็กๆ และด้วยเหตุนี้ไพศาลจึงมีโอกาสได้พบกับภิกษุรูปหนึ่ง  ทแี่ บกรบั ภาระชว่ ยเหลอื เดก็ ๆ ทง้ั ในดา้ นอาหารและสอนหนงั สอื   จากการประชุมคนท�ำงานพัฒนาที่ อ. ประทาย จ. นครราช-  สมี า � รับทนุ ภมู ิพล ทีม่ หาวทิ ยาลัยธรรมศาสตร์ พ.ศ. ๒๕๑๘

60 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล ภกิ ษรุ ปู นนั้ ทราบในภายหลงั วา่  คอื พระครบู รรพตสวุ รรณ-  กจิ  หรอื หลวงพอ่ คำ� เขยี น สวุ ณโฺ ณ ซงึ่ เปน็ เจา้ อาวาสวดั ภเู ขาทอง  แห่งบา้ นมะไฟหวาน อ. แก้งคร้อ จ. ชยั ภูมิ ในห้วงเวลาน้นั “เมื่อก่อนท่ามะไฟหวานมาถึงได้ยากมาก เป็นพื้นท ่ี สแี ดงดว้ ย หลวงพอ่ ทา่ นเหน็ เดก็ ๆ ตอ้ งตามพอ่ แมไ่ ปไร ่ โดน  ฝนโดนแดด ป่วยตายก็มี หนังสือก็ไม่ได้เรียน อดๆ อยากๆ  หลวงพ่อท่านเลยบอกว่าให้เอาเด็กมาฝากไว้ที่วัด อาตมาจะ  ดแู ลใหเ้ อง พอทำ� แลว้  พวกเจา้ หนา้ ทกี่ ร็ ะแวงวา่ เปน็ พวกคอม-  มวิ นสิ ต์หรือเปลา่  แต่ทา่ นกย็ งั ทำ� งานตอ่ ไป” เม่ือมีเด็กมากเข้าเรื่องข้าวปลาก็เกิดเปน็ ภาระ ไหนจะ ตอ้ งสอนหนงั สอื ไมใ่ หอ้ ยวู่ า่ ง กเ็ ปดิ เปน็ ศนู ยร์ บั เลย้ี งเดก็ แหง่ แรก  ของ จ. ชยั ภมู  ิ และหลวงพอ่ กท็ �ำโครงการสหกรณข์ า้ ว คอื ไป  หาซือ้ ข้าวมาเก็บไวค้ ราวละมากๆ แล้วขายถูกๆ ใหช้ าวบา้ น “ความจริงท่านเป็นพระสายปฏิบัติสมาธิ แต่ก็มีเหตุให้  ตอ้ งมาทำ� งานดา้ นชว่ ยเหลอื คน เพราะชมุ ชนมนั เปน็ ดงเลอื ด  ความคิดของท่านก็ง่ายๆ ไม่ได้ใช้หลักการพัฒนาอะไร นอก  จากเห็นเด็กแลว้ สงสาร” และความเมตตาของทา่ นนเ่ี องไดท้ ำ� ใหน้ กั พฒั นาหนมุ่ ทจ่ี นมุมกบั ทางโลก ซมซานมาหาในอีกสปี่ ีตอ่ มา

61 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  การต่อส้กู บั ความเดยี วดาย แมจ้ ะเปน็ นกั พฒั นาโดยจติ วญิ ญาณ ทที่ ำ� งานหนกั และ  ทมุ่ เท หากแตก่ ารใชช้ วี ติ ของไพศาลกไ็ มไ่ ดแ้ ตกตา่ งไปจากคน  ชนั้ กลางทย่ี นื อยใู่ นจดุ ของการมองเหน็ โอกาส และโลกของเขา  กช็ า่ งหมนุ เรว็ เสยี เหลอื เกนิ  เรว็ เสยี จนคนหมนุ ตามไปไมไ่ หว หลังจากส�ำเร็จการศึกษา ประเทศยังไม่กรุ่นจางหลัง  เหตกุ ารณร์ า้ ย จงึ มกี จิ กรรมใหท้ �ำมากเปน็ พเิ ศษ ถงึ จะท�ำงาน  มากแต่ก็ยังสามารถหาความสุขทดแทนจากการฟังเพลง  ชนื่ ชมศลิ ปะ ธรรมชาต ิ ภาพวาด แมจ้ ะเชอ่ื เชน่ นนั้  แตก่ พ็ บวา่   ความเหนอ่ื ยออ่ นกลบั ปรากฏมากขน้ึ  และมใิ ชค่ วามเหนอ่ื ยออ่ น  ทางกาย หากแต่เป็นความเหนื่อยอ่อนทางอารมณ์ ความคิด  จนบางคร้ังไม่อาจมีความสุขกับภาพยนตร์ ดนตรีเรียบๆ อัน  ละมุนละไมได ้ แต่กลบั ทวีระดบั ความหยาบลงไปเรอื่ ยๆ “อารมณ์ความรู้สึกเหมือนคนเสียศูนย์ เครียดและ  หงุดหงิดง่าย ทะเลาะกับเพ่ือนร่วมงานบ่อยๆ รู้สึกกระสับ  กระสา่ ย อยนู่ ง่ิ ๆ ไมไ่ ดน้ าน ตอ้ งหาอะไรทำ�  หรอื ไมก่ อ็ า่ นหนงั สอื   แต่ย่ิงท�ำก็ยิ่งเครียด แต่ถ้าไม่มีอะไรท�ำก็อึดอัด ทนอยู่กับ  ตัวเองไม่ได้ หลับยาก ฟุ้งซ่านไม่หยุดหย่อน เวลามีอารมณ ์ ใดมากระทบจะจมกับมนั นาน ท้ังทไ่ี มใ่ ชเ่ ร่ืองสลักส�ำคญั ”

62 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล

63 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  เขาตระหนกั ดวี า่ การเขา้ วดั ปฏบิ ตั ธิ รรมเปน็ หนทางเยยี วยา  จติ ใจให้ฟื้นคืนได ้ แตถ่ งึ กระนั้นก็ไม่เคยคดิ วา่ จะบวช “เคยไปปฏิบัติธรรมตอนยังเป็นฆราวาส แต่ด้วยชอบ  หลบ ชอบหลีก ก�ำหนดว่าจะปฏิบัติธรรม ๔-๕ วัน พอถึง  วันที่สามก็หาเรื่องกลับบ้าน ก่อนหน้าน้ันเคยหาวิธีพักผ่อน  ทงั้ ดหู นงั  ไปเทย่ี วตา่ งจงั หวดั  อาการกด็ ขี นึ้ เฉพาะตอนดหู นงั   ตอนไปเที่ยว แตห่ ลังจากนัน้ ก็มปี ัญหากบั ตวั เองอกี ”  สดุ ทา้ ยกจ็ ำ� ใจตอ้ งบวช ดว้ ยอาการเลวรา้ ยลงทกุ ท ี และ  มองไมเ่ หน็ วา่ จะมที างใดทจ่ี ะชว่ ยใหพ้ น้ ไปจากทกุ ขน์  ้ี “ถา้ มวี ธิ  ี จดั การตวั เองทด่ี กี วา่ นค้ี งไมเ่ ลอื กการบวช แตเ่ มอื่ ลองมาหลาย  วธิ ี ก็ไม่ช่วยให้รสู้ กึ ดีขึน้ ” ไพศาล ตดั สนิ ใจบวชอยา่ งยากลำ� บากดว้ ยความเสยี ดาย  ชีวิตฆราวาส หนุ่มนักกิจกรรมที่ท�ำงานอย่างจริงจังมาตลอด  ตั้งแต่เป็นวัยรุ่น ไม่เคยมีแม้แต่หญิงคนรัก ตัดสินใจต่อสู้กับ  ตัวเองทง้ั ๆ ที่ไม่แน่ใจว่าจะตอ่ สไู้ ดน้ านเพยี งใด “อาตมาตง้ั ใจจะบวช ๓ เดอื น แคพ่ อใหไ้ ดพ้ กั ผอ่ นจติ ใจ  แล้วจะกลับมาทำ� งานใหม”่   กว่าจะท�ำใจได้ว่าจะบวช ก็ต้องหลบไปปลีกวิเวกถึง  เกาะลันตาน้อย กับหนังสือ เสียงแห่งขุนเขา ของยาสึวาร ิ คาวาบาตะ ใชเ้ วลาแตล่ ะวนั หมดไปกบั การนง่ั มองทะเล มอง 

64 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล ฟา้ และตวั เองอนั เดยี วดายบนสะพานปลา  จนในท่ีสุดก็แน่ใจว่า แม้จะเป็นผู้ที่กลัว ชีวิตท่ีเงียบสงบอย่างที่สุดก็ตาม แต่ ในส่วนลึกที่สุดแห่งจิตวิญญาณ มนุษย์ ทุกคนปรารถนา และพร้อมจะคืนสู่ สภาวะเช่นน้ันเสมอ เพียงแต่จะมอบ โอกาสใหก้ บั ตัวเองหรือไม่เทา่ นน้ั � หนังสอื  เสยี งแห่งขุนเขา  มีเรื่องแปลก คือเพื่อนท่ีเพิ่งสึก  ของยาสึวาริ คาวาบาตะ แนะน�ำให้ไพศาลไปบวชกับภิกษุสายกรรมฐานที่มีเมตตาสูง  ทา่ นหนงึ่  ชอื่ หลวงพอ่ คำ� เขยี น ทบ่ี า้ นทา่ มะไฟหวาน จ. ชยั ภมู ิ “เราเคยรู้จักท่านมาก่อน แต่ไม่เคยคุยกับท่านเร่ืองอ่ืน  นอกจากงานชุมชน ย่ิงรู้ว่าท่านเป็นพระสายปฏิบัติก็ขอบวช  กบั ทา่ น ดว้ ยเหตทุ ท่ี า่ นเปน็ พระมเี มตตา ถอ่ มตวั  ไมเ่ อาแตไ่ ด้  และมคี วามคิดความอ่านเป็นครูบาอาจารยใ์ หเ้ ราได”้ อย่างไรก็ตาม พระใหม่ได้รับค�ำแนะน�ำจากหลวงพ่อ  ให้ไปฝึกปฏิบัติกับหลวงพ่อเทียนท่ีวัดสนามใน จ. นนทบุรี  เสยี กอ่ น ดว้ ยเหตทุ หี่ ลวงพอ่ คำ� เขยี นทา่ นจำ� พรรษาในทก่ี นั ดาร  ห่างไกล และจ�ำเป็นต้องออกเดินสาย เกรงจะไม่มีผู้ใดดูแล  แต่ก็รบั ปากว่าจะแวะไปเยย่ี มเยยี น

65 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  ทวี่ ดั สนามในนนั้  เนน้ การฝกึ เจรญิ สตโิ ดยใชก้ ารเคลอื่ น  ไหว เมอื่ บวชใหมอ่ ยา่ งตงั้ ใจและเครง่ ครดั  ครบู าอาจารยท์ า่ น  ก็ให้เก็บตัว พูดให้น้อย หนังสือไม่อ่าน ไม่ต้องเขียนอะไร  คอยฟังและเจริญสติอยา่ งเดียววนั ละหลายช่ัวโมง นบั เปน็ หว้ งเวลาทยี่ ากลำ� บากทสี่ ดุ ในการผจญกบั เลห่ ก์ ล  ของความคดิ ตัวเอง คิดดีก็ตาม คิดช่ัวก็ตาม ให้ดูมันไว้ อย่าไปดีใจกับมัน อยา่ ไปเสยี ใจกบั มนั  ใหว้ างใจเปน็ กลางไว ้ ไมว่ า่ จะเปน็ อารมณ์ ที่ดี อารมณ์ท่ีช่ัว ไม่ว่าจะเป็นสุข ไม่ว่าจะเป็นทุกข์ให้วางใจ กลางๆ  น่ันคือค�ำสอนของหลวงพ่อ หากแต่ใช่ว่ารับฟังแล้วจะ  ทำ� ไดง้ า่ ยๆ ลำ� พงั ดา่ นสำ� คญั ดา่ นแรกทพี่ ระใหมต่ อ้ งเผชญิ คอื   ความงว่ ง กท็ ำ� ใหป้ น่ั ปว่ น และใชเ้ วลาไปไมน่ อ้ ยทเี ดยี วกวา่ จะ  เอาชนะได้

งานอปุ สมบทที่วัดทองนพคุณ พ.ศ. ๒๕๒๖



�� ถา่ ยเมอ่ื คร้งั โยมแม่ น้าสาว และลกู พลี่ กู นอ้ ง มาเยย่ี มทว่ี ัดปา่ สุคะโต พ.ศ. ๒๕๓๒

69 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  แตด่ ว้ ยความตง้ั ใจจรงิ จงั  พระหนมุ่ จงึ เกบ็ ตวั อยไู่ ดใ้ นกฏุ ิ ซอมซอ่  และรอ้ นอบอา้ วในยามกลางวนั  และฝกึ ท�ำจนกระทง่ั สามารถเอาชนะอาการเสพตดิ ขา่ วสาร หนงั สอื  ตลอดจนการ ว่งิ เตน้ ไปไหนตอ่ ไหนดังทเ่ี คยเปน็ มา อาการง่วง ที่เป็นปัญหามากก็จัดการด้วยการจุ่มศีรษะ ลงไปในถงั น�้ำ หรือมิเชน่ นั้นก็สรงนำ้� ไปเลย การเรง่ รดั ดว้ ยคดิ วา่ มเี วลาเพยี ง ๓ เดอื น ในการฝกึ ฝน ปฏิบัติ ยิ่งท�ำให้พระใหม่ร้อนรน ทุ่มเท อาศัยวิริยะ หากแต่  ฉันทะมิได้เกิด ปฏิบัติเคร่งจริงแต่ผ่านไปด้วยการนับวินาท ี ใหผ้ ่านไป การทมุ่ เทอยา่ งสาหสั ตลอดแปดสบิ วนั  แทบไมไ่ ดบ้ รรล ุ ผลใดๆ เพราะการปฏบิ ตั คิ ลาดเคลอื่ นผดิ แนวทาง ไป “เพง่ ”  กับความคิด แทนที่จะ “รู้สึก” จนกลายเป็นความเครียด  หากแต่ความคับแค้น กลับท�ำให้ได้ประจักษ์อย่างแท้จริงถึง ศักยภาพทแี่ ท้ของตัวเองในอันทจี่ ะเปน็ ทพ่ี ึง่ พงิ แก่ตนเอง “ความอ่อนแอด้อยความสามารถท�ำให้รู้สึกว่าตนเป็น มนษุ ยม์ ากขน้ึ  พรอ้ มกนั นน้ั กเ็ หน็ คณุ คา่ ของความทกุ ขย์ ง่ิ ขนึ้ ไม่มีอะไรท่ีจะผลักดันเค่ียวเข็ญให้ปัญญาแสดงสมรรถนะ อนั วิเศษออกมาไดด้ ีเท่ากบั ความทุกข์”

70 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล ชว่ งเวลา ๓ เดอื นแรกทว่ี ดั สนามใน จงึ อาจนบั ไดว้ า่ สำ� คญั   สำ� หรบั พระใหม ่ โดยนยั แหง่ การเปน็ ปจั จยั อนั เกอื้ กลู ไปสกู่ าร  ฝึกฝนโดยนัยแหง่ ไตรสกิ ขา ในรม่ เงาแห่งผ้ากาสาวพัสตร์ ซงึ่ แท้จรงิ กค็ อื  การกลับมาสรู่ ม่ เงาภายในตนนั่นเอง บา้ นอันแท้จรงิ ความมืดท่ีเคยหวาดผวา กลายเป็นความสงบที่พร่าง พราวด้วยแสงดาว ความวงั เวงทนี่ า่ สะพรงึ กลวั  กลายเปน็ ความวเิ วกร�ำงบั เสยี งรอ้ งของสตั วป์ า่  และเสยี งของกงิ่ ไม ้ ทเี่ คยกระทบ โสตประสาทจนสะดุ้ง กลายเป็นเสียงที่มีชีวิตชีวายิ่งของ ธรรมชาติ พระไพศาล วสิ าโล : บา้ น ชีวิตน้ันล้วนอุดมไปด้วยเรื่องอันเหนือความคาดหมาย  ภิกษุหนุ่มผู้ต้ังใจจะอาศัยเพศบรรพชิตเป็นการลี้ภัยช่ัวคราว  เพ่ือบ�ำบัดเยียวยาชีวิตอันไม่สมดุล ก่อนจะครบกำ� หนดสาม  เดือนยงั หมายมั่นปั้นมอื จะออกไปฉลองด้วยการดูหนังส�ำคัญ  สองเรื่อง คือ Ghandhi กับ ET และสารภาพด้วยว่าการท่ี 

ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ                                      �ห ้นา ุก ิฏเดิม ่ที ัวด ่ป7าม1หาวัน พ.ศ. ๒๕๓๙

72 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล ต้องพลาดแจ็ค นิโคลสัน กับบทบาทใน The Postman  Always  Rings Twice เป็นความน่าเสยี ดาย  หากครน้ั เมอ่ื ถงึ เวลาทตี่ อ้ งตดั สนิ ใจเขา้ จรงิ ๆ ภกิ ษหุ นมุ่   ก็ไม่อาจท�ำได้มากไปกว่าการเจรจากับเพ่ือนร่วมงานเพ่ือขอ  “ตอ่ เวลา” การบวชออกไปจนครบออกพรรษา และเจรจาตอ่   อกี ครงั้ เพื่อบวชไดน้ านจนครบป ี หลังการเจรจาในครั้งท่ีสองก็ไม่มีการเจรจาใดๆ อีก  รวมทงั้ ขา่ วลอื เรอื่ งการสกึ ในหมมู่ ติ รสหายทที่ �ำงานมาดว้ ยกนั   ท่ีเกดิ ขน้ึ อย่เู นืองๆ ก็คอ่ ยๆ แผว่ จางไป “เพ่อื นๆ คงทำ� ใจได้ หรอื อาจคิดว่า อกี ไม่นานข้าพเจา้   กค็ งจะกลับมาเอง” หากแตส่ ำ� หรบั ภกิ ษหุ นมุ่  พรรษาทสี่ องในเพศบรรพชติ   ดูเหมือนจะดำ� เนนิ ไปพรอ้ มกบั ชีวติ ทีฟ่ ้ืนคนื สภาพ พระไพศาลเดินทางมาจ�ำพรรษาที่วัดป่าสุคะโต ในปี  ๒๕๒๗ ในห้วงเวลาเดียวกับท่ีพระอาจารย์ค�ำเขียน สุวณฺโณ  มาจำ� พรรษาทน่ี ี่ ในสมยั นน้ั วดั ปา่ สคุ ะโตยงั กนั ดารแรน้ แคน้ อยมู่ าก หนทาง  เดียวที่จะมาถึงก็ยังเป็นทางดินท่ีใช้ชักลากไม้ พระหนุ่มไป  อาศยั อยทู่ ศี่ าลารว่ มกบั โยมทม่ี าดว้ ยกนั อกี คนเพราะกฏุ ไิ มพ่ อ  แม้จะมพี ระบวชอยู่เพียง ๙ รปู ก็ตาม

73 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  วดั ปา่ สคุ ะโตตง้ั อยบู่ นเนนิ เขาระดบั ความสงู  ๕๙๐ เมตร  จากระดบั นำ�้ ทะเล เปน็ หยอ่ มปา่ เลก็ ๆ เพยี ง ๕๐๐ ไร ่ หยอ่ ม  เดียวทห่ี ลงเหลืออยู่ทางตอนใต้ของเทือกภโู ค้ง ใกล้กับชุมชน  บ้านท่ามะไฟหวาน อันเป็นผลมาจากการขอบิณฑบาตพน้ื ท่ี  ป่าเส่ือมโทรมไว้เป็นส่วนหน่ึงของวัดโดยหลวงพ่อบุญธรรม  อุตฺตมธมฺโม และหลวงพ่อค�ำเขียน สองพระลูกพี่ลูกน้อง  ผู้เป็นศิษย์ร่วมส�ำนักของหลวงพ่อเทียน ก่อนท่ีผืนป่าที่เคย  อดุ มสมบรู ณแ์ หง่ เทอื กเขาทเ่ี ปน็ ขอ้ ตอ่ ระหวา่ งเทอื กดงพญาไฟ กับเทือกเขาเพชรบูรณ์จะถูกกลืนหายวับไปในม่านฝุ่นและ  ดินแดงแห่งไร่มันสำ� ปะหลงั ส่งิ ท่นี ่าสะเทอื นใจกค็ ือ เร่ืองราวของหลวงพ่อบุญธรรม  ซงึ่ สรา้ งกฏุ กิ ลางปา่  ยนื หยดั ปอ้ งกนั ไมใ่ หป้ า่ ถกู บกุ รกุ  หากแต่  พระภกิ ษเุ พยี งรปู เดยี วไมอ่ าจตา้ นทานกระแสแหง่ การท�ำลาย  ลา้ งทเี่ ขา้ มาถงึ ในรปู ของการใหส้ มั ปทานทำ� ไมอ้ ยา่ งถกู กฎหมาย การโค่นตน้ ไมน้ บั รอ้ ยลม้ ระเนนขวางทางพระ จนการเดนิ กลบั   กระทอ่ มกลางภูต้องปีนข้ามซากศพต้นไม้ทีละต้นๆ อย่าง  นา่ เวทนา  วัดป่าสุคะโต สร้างเป็นวัดข้ึนอย่างแท้จริงเมื่อปี พ.ศ.  ๒๕๑๒ เปน็ วดั ปา่ สายปฏบิ ตั ใิ นแบบของหลวงพอ่ เทยี น แตใ่ น  วาระท่ีได้เป็นวัด สภาพที่เหลือก็เป็นเพียงสวนป่าแห่งลูกไม ้

74 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล วัยออ่ นหยอ่ มเดยี ว ภาพผืนป่าอันอุดมสมบูรณ์ถูกท�ำลายราบ ชาวบ้านก็  อพยพโยกย้ายเข้ามาและรุกคืบบุกเบิกท�ำกิน เปิดพ้ืนที่ลึก  เข้าไปๆ จนแทบหมดภูเขา จะเหลือก็แต่เพียงที่ดินผืนน้อยที ่ พระท่านขอไว้เพ่ือสร้างวัด และมาบัดนี้ลูกไม้อายุน้อยก็ค่อย  โตวนั โตคนื จนแผร่ ม่ เงา ใหว้ ดั ปา่ แหง่ นเ้ี หลอื เปน็ ประจกั ษพ์ ยาน  ความอุดมสมบูรณ์ของป่าผืนที่ร่มครึ้มเม่ืออดีต ขนาดว่าเดิน  ออกจากวัดหนง่ึ ไปยงั อีกวัดหนึง่ แทบไม่ถูกแสงแดดเลย หลวงพ่อค�ำเขียนต้องกลับมาจ�ำพรรษาที่วัดป่าสุคะโต  เมอ่ื หลวงพอ่ บญุ ธรรมไมอ่ าจขดั ชาวบา้ นหนองแก อนั เปน็ ถน่ิ   กำ� เนดิ ทข่ี อนมิ นต์ใหก้ ลับไปจ�ำพรรษาทีว่ ดั บา้ นเกิดในปนี ั้น สำ� หรบั พระหนมุ่ ชาวกรงุ ผมู้ ปี ญั หากบั การไมอ่ าจทนอย ู่ กบั ตนเองได ้ แตล่ กึ ลงในจติ ใจกถ็ วลิ หาความสงบ วดั ปา่ เลก็ ๆ  อนั เปลย่ี วรา้ งก็ได้เป็นความท้าทายอันส�ำคญั “การเปน็ พระนน้ั ไดบ้ บี บงั คบั ตวั เองใหป้ ฏบิ ตั  ิ ขณะเดยี วกนั   สภาพแวดลอ้ มของปา่ อนั สงบสงดั ทท่ี �ำใหเ้ ราไมอ่ าจหนไี ปไหน  ตอ้ งอยกู่ บั การปฏบิ ตั  ิ  นแี่ หละ กต็ อ้ งสกู้ บั มนั  สกู้ บั ความเบอ่ื   ความเซง็  จนกระทง่ั คนุ้ เคยกบั มนั  คอื ไมไ่ ดห้ ายไปไหน แตเ่ รา  คุ้นเคยกับมัน อยกู่ บั มนั ได”้

75 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  นอกจากป่าหย่อมเล็กๆ ที่ขออนุโมทนาไว้เป็นวัดป่า  สคุ ะโตแลว้  ในคราวเดยี วกนั นนั้ หลวงพอ่ บญุ ธรรม และหลวงพอ่   ค�ำเขียนยังได้เชิญชวนชาวบ้านแถบบ้านตาดรินทอง ต. บ้าน  ธาต ุ อ. ภเู ขยี ว ทอี่ ยเู่ หนอื ภโู คง้  ภแู ลนคาขน้ึ ไป รว่ มกนั ปกั ปนั   กน้ั เขตปา่ ไวเ้ พอ่ื การอนรุ กั ษ ์ เนอ้ื ท ่ี ๓,๐๐๐ ไร ่ และขยบั ขยาย  เพิ่มต่อไปเป็น ๕,๐๐๐ ไร่ เป็นป่าให้พระมาคอยดูแลรักษา  และก่อตงั้ เป็นวดั ป่ามหาวนั ข้ึนบนไหล่ภูหลง แตว่ ดั ในปา่ บนภหู ลงนน้ั  มภี กิ ษไุ ปจำ� พรรษาบา้ งไมม่ บี า้ ง  เพราะต้ังอยู่ห่างไกล ยากล�ำบากและขาดแคลน ด้วยเหตุน ้ี พระใหมผ่ มู้ จี ติ ใจอนั แนว่ แนจ่ งึ ตดั สนิ ใจยา้ ยไปจ�ำพรรษาอยา่ ง  ถาวร โดยสร้างกุฏิหลังเล็กๆ ใต้เงาคร้ึมสงัดของป่าดิบแล้ง  บนภูหนิ ทราย � กุฏิปัจจุบันทว่ี ดั ปา่ มหาวนั

76 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล ไม่เพียงการแสวงหาความสงัด การมาจำ� พรรษายังวัด  กลางป่ามีเหตุผลส�ำคัญคือ หวังจะให้คนเกรงใจ เพราะเมื่อ  มพี ระมาเฝ้าแล้วคงจะลดการลกั ลอบแผ้วถางปา่ และล่าสตั ว์ “ป่าผืนน้ีเป็นป่าผืนใหญ่ เป็นต้นน�้ำล�ำธาร เป็นต้นน�้ำ ลำ� ปะทาว ยังพบสัตว์ปา่ ไดอ้ ยู่บา้ ง” แต่นั่นก็เป็นภารกิจท่ียาก เนื่องจากสภาพพื้นที่ไม่ต่าง ไปจากเกาะเลก็ ๆ กลางทะเลมนั สำ� ปะหลงั  ยง่ิ ในระยะหลงั  ม ี การซอื้ ขายเปลยี่ นมอื ทด่ี นิ กนั อยา่ งคกึ คกั  เพราะมนี ายทนุ มา  กว้านซ้อื เพอื่ ท�ำสวนยางตามการส่งเสรมิ ของรฐั  

77 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  บทเพลงแห่งการยาตรา “เมื่ออาตมาบวชอยู่ได้สักพักหนึ่งก็มาท�ำเร่ืองรักษาป่า  เพราะมกี ารลกั ลอบตดั ไม ้ และในหนา้ แลง้ กม็ ไี ฟปา่ เปน็ ประจำ�   เม่ือมาจ�ำพรรษาแรกก็ต้องช่วยเรื่องรักษาป่ากับหลวงพ่อ  ค�ำเขียน ซ่งึ ท่านเอาใจใส่เรอื่ งการอนรุ กั ษป์ า่ มาก”  นอกจากส่งเสริมการปฏิบัติธรรมแล้ว งานส�ำคัญของ  วัดป่ามหาวันก็คือการอนุรักษ์ป่าภูหลงน่ันเอง เพราะตลอด  ๒๐ ปหี ลงั  ใครๆ ก็อยากหาประโยชนจ์ ากปา่ ผนื น้ ี

78 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล � (ล่าง) ถา่ ยกับชาวบ้านและหลวงพอ่ เสถียร ปญั ญาวุโธ ท่วี ัดปา่ มหาวัน พ.ศ. ๒๕๓๓

79 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  แตก่ ารจะดแู ลปา่ ไดน้ น้ั ตอ้ งเปน็ ความรว่ มมอื ของชาวบา้ น  ไม่ใชพ่ ระท�ำไปตามล�ำพัง ในปี ๒๕๓๓ ชาวบ้านตาดรนิ ทอง  ซง่ึ เปน็ ชมุ ชนประชดิ เขตปา่  ไดต้ งั้ คณะกรรมการอนรุ กั ษป์ า่ ขนึ้   โดยรว่ มมอื กบั คณะสงฆว์ ดั ปา่ มหาวนั  หนา้ ทส่ี ำ� คญั คอื  ปกปอ้ ง  และฟื้นฟูป่าภูหลง นอกจากการลาดตระเวนเพ่ือป้องกันการ  ตัดไม้และล่าสัตว์แล้ว ในฤดูแล้งต้องระดมคนมาร่วมกันท�ำ  แนวกนั ไฟ ลาดตระเวนไฟปา่  สว่ นหนา้ ฝนกม็ กี จิ กรรมปลกู ปา่   อยา่ งไรกต็ ามการฟน้ื ฟชู มุ ชนนนั้ มไิ ดห้ มายถงึ เฉพาะมาตรการ  ต่างๆ ในการอนุรักษ์แหล่งทรัพยากร หากแต่ต้องด�ำเนินไป  พรอ้ มกบั กจิ กรรมทางสงั คมอน่ื ๆ ซง่ึ ปญั หาใหญท่ ไ่ี มอ่ าจละเลย  กค็ อื  การเกษตรแบบใชส้ ารเคมที ที่ งิ้ ผลกระทบตอ่ สภาพแวด  ลอ้ มและท�ำให้เกดิ ตน้ ทุนสงู วดั ปา่ มหาวนั จงึ รว่ มกบั ชมุ ชนจดั ทำ� โครงการทส่ี อดคลอ้ ง  กับปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ส่งเสริมการท�ำเกษตรอินทรีย ์ สอนการผลติ ปยุ๋ หมกั ชวี ภาพใชเ้ องเพอื่ ลดการเสยี เงนิ ซอ้ื  การ  ท�ำกจิ กรรมกับเยาวชนเพ่ือสรา้ งจติ ส�ำนกึ กุฏิหลังน้อยตั้งอยู่เดียวดายบนไหล่ภู เบ้ืองหน้าคือไร่  มนั สำ� ปะหลงั สลบั กบั หยอ่ มสวนยางเกดิ ใหม ่ ทด่ี ปู ระหนงึ่ กำ� ลงั   รุกคืบเข้ามาทุกทิศทุกทาง ภูรูปอานม้าเบื้องหน้ามีร่องรอย  การถากถางบกุ เบิกสูงขนึ้ ไป

80 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล � ดับไฟปา่ ทภ่ี ูหลงร่วมกบั ชาวบ้าน “ตอนหลังเมื่อมีพระมาอยู่ก็พอจะประทังไว้ได้ แต่ก็มา  เจอปัญหาคนแอบเข้ามาล่าสัตว์ บางทีก็เป็นพวกต�ำรวจจาก  อำ� เภอไกลๆ มาจากภเู ขยี ว ขอนแกน่  สารคามบา้ ง เขา้ มากนั   วันเสาร์อาทติ ย ์ ขนอาวุธอย่างดีมายิงหมปู า่ หรือจบั ตัวน่ิม “พวกนไ้ี มไ่ ดม้ าเปลา่  มกี ารจดุ ไฟเพอ่ื ไลห่ มปู า่ ใหอ้ อกมา  ทเี่ กดิ ไฟไหมป้ า่ ทกุ หนา้ แลง้ กม็ าจากพวกน ้ี เรากข็ อกำ� ลงั กรม  ป่าไม้มาช่วยลาดตระเวน เขาก็มาตั้งหน่วยมีด่านนั่งเล่นอยู ่ ดา้ นหนา้  แต่กไ็ ม่คอ่ ยลาดตระเวนสกั เท่าไหร”่ น�้ำในล�ำปะทาวที่เคยใสและไม่เคยเหือดแห้ง ปรากฏ  สญั ญาณผดิ ปกต ิ มสี ขี นุ่ แดง หลงั การตดั ไมค้ รง้ั ใหญใ่ นปา่ บน  ภูผ่านพ้นไป อัตราการกัดเซาะรุนแรงเกิดการพังทลายของ  ชั้นดิน เมื่อฝนตกหนักน�้ำก็ไหลเชี่ยวจัด ส่วนในฤดูแล้งกลับ  ปรากฏช่วงเวลาท่ีน้�ำขอดหว้ ย

ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ                                      81













88 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล

89 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  � ทำ� บญุ ตอ่ อายุล�ำปะทาวก่อนเดินธรรมยาตรา พ.ศ. ๒๕๕๔ ณ อุทยานตาดโตน ในป ี ๒๕๔๓ กเ็ กดิ แนวคดิ รว่ มกนั ทจ่ี ะจดั งานเดนิ ธรรม  ยาตราล�ำปะทาวข้ึน เน่ืองจากหลวงพ่อค�ำเขียนท่านได้เคย  ไปร่วมกิจกรรมเดินธรรมยาตรารอบทะเลสาบสงขลา และ  เหน็ วา่ เปน็ หนทางทดี่  ี ทจี่ ะสรา้ งความตนื่ ตวั ใหก้ บั ชาวบา้ นใน  เร่ืองสิ่งแวดล้อม อันส่งผลมาถึงแหล่งนำ้� ส�ำคัญที่คนเกือบทั้ง  จังหวัดต้องพ่ึงพา ในอีกทางหนึ่งการเดินเป็นการเจริญสต ิ บอกถึงการใช้ชีวิตอย่างเรียบง่าย เป็นการฝึกปฏิบัติธรรมไป  พรอ้ มกับสรา้ งจติ ส�ำนึกดา้ นสิ่งแวดลอ้ ม พระไพศาลเข้ามามีบทบาทส�ำคัญในฐานะท่ีเคยท�ำงาน  พัฒนามาไม่น้อย ประกอบกับท่ีชุมชนท่ามะไฟหวานมีกลุ่ม  เยาวชนที่ท�ำงานด้านอนุรักษ์ ซึ่งเร่ิมต้นมาจากกิจกรรมดูนก  เกดิ เปน็ กลมุ่ เดก็ รกั นกบา้ นทา่ มะไฟหวาน จงึ ทำ� ใหเ้ กดิ แนวรว่ ม  ในการเคลอ่ื นไหวกิจกรรม

90 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล “ถ้าหากไม่มีกลุ่มเด็กรักนกฯ เราก็คงไม่ท�ำ เพราะจะ  ไมม่ ีแรงขบั เคลื่อน” การเดินธรรมยาตราลุ่มน้�ำปะทาวใช้เวลาช่วงต้นเดือน  ธนั วาคม อนั เปน็ ชว่ งหลงั เกบ็ เกย่ี ว ลมหนาวพดั มาแลว้  ออก  เดินไปช้าๆ ตามล�ำน�้ำปะทาวจากป่าภูหลงไปยังเมืองชัยภูม ิ ระยะทาง ๙๐ กิโลเมตร ใช้เวลา ๗-๘ วัน ตลอดทางก็จะ  พบหา แลกเปล่ียนความคดิ  แจง้ ข่าวสารกับผูค้ น ตลอดระยะเวลาสิบปีที่จัดข้ึนโดยสม�่ำเสมอ ได้สร้าง  เครือข่ายของคนเล็กๆ แต่แน่นหนาขึ้นจนสามารถเชื่อมโยง  แนวคดิ  ปมปัญหาและที่สำ� คัญ เชอ่ื มโยงคนท่ใี ชน้ ้�ำเดียวกัน “การเดนิ ตากแดดรอ้ นๆ เทา้ เปลา่ ๆ ไปบนถนนยางมะตอย  มันร้อนสุดๆ บางทีต้องเล่ียงไปตามเหยียบเส้นขาวขอบทาง  เพื่อบรรเทาแต่ก็ยังไม่ไหว ย่ิงบ่ายโมงบ่ายสองจะยิ่งร้อน แต ่ บางครง้ั กม็ ภี าพนา่ ประทบั ใจของดอกประทดั จนี สแี ดงดอกเลก็ ๆ 

91 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  สดใส ปรากฏให้เห็นจากริมทางที่มีแต่สีเหลืองแห้งท�ำให้เกิด  กำ� ลังใจมาก”  “แมจ้ ะรอ้ นแตก่ ผ็ า่ นมาได ้ สรปุ วา่ วธิ นี เ้ี ปน็ การฝกึ เจรญิ   สต ิ ไมไ่ ดฝ้ กึ เฉพาะความอดทน แตฝ่ กึ วา่ เราดเู วทนาไดอ้ ยา่ งไร  จะยอมรับมันโดยไมผ่ ลกั ไสได้อย่างไร” หลายปีท่ีจ�ำพรรษาในกุฏิน้อยกลางป่า ภาพของพระ  นักอนุรักษ์ อาจถูกมองเป็นพระเอ็นจีโอ ที่ท�ำงานชุมชนจน  ไมอ่ าจมเี วลาปฏบิ ตั ธิ รรมอนั วเิ วก หากแตแ่ ทจ้ รงิ แลว้ มเี พยี งแต ่ ท่านเองเท่านั้นท่ีตระหนักแน่ว่า สิ่งที่ท�ำแท้จริง คืองานอัน  ไม่อาจละเลยของพระ “ปา่ มใิ ชเ่ ปน็ แคต่ น้ กำ� เนดิ ของแมน่ ำ้� ลำ� ธารเทา่ นน้ั  หาก ยงั เปน็ ตน้ กำ� เนดิ ของพทุ ธศาสนากว็ า่ ได้ ดงั จะเหน็ ไดว้ า่ พทุ ธ ประวัติสัมพันธ์กับป่าโดยตลอด จวบจนสุดท้ายก็ปรินิพพาน ใตต้ น้ ไม้  ...กลา่ วไดว้ า่ ถา้ พระพทุ ธองคไ์ มไ่ ดม้ าบำ� เพญ็ เพยี รในปา่ ก็คงยากท่ีจะเห็นธรรม เพราะอะไร เพราะธรรมะกับธรรม ชาตเิ ปน็ เรอ่ื งเดยี วกนั  เมอื่ เราเพง่ พจิ ารณาธรรมชาตภิ ายนอก อยา่ งลึกซ้งึ  เรากเ็ หน็ ธรรมชาติภายใน คือเห็นธรรม” ด้วยเหตุน้ีมิใช่หรือ จึงเป็นหน้าท่ีของพระโดยตรงท่ีจะ  ตอ้ งฟมู ฟกั รักษาป่า

92 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล พระเมืองอยใู่ นป่า แม้จะมาจ�ำพรรษายังวัดในป่าท่ีห่างไกล แสวงหาความ  สงบรำ� งบั มาตลอดระยะเวลากวา่  ๓ ทศวรรษ หากแตบ่ ทบาท  และอิทธิพลทางความคิดของพระไพศาล วิสาโล นั้นกลับ  เกดิ ขนึ้ โดยตรงกบั คนในเมอื งทม่ี กี ารศกึ ษา และจากขา่ วคราว  ความเปน็ ไปกอ็ าจถอื วา่ ไดเ้ ปน็ ภกิ ษทุ ที่ �ำงานหนกั ทสี่ ดุ รปู หนง่ึ   ทีเดยี ว “ภกิ ษรุ ปู อน่ื ๆ ทา่ นกท็ ำ� งานเยอะ แตอ่ าจจะไมค่ อ่ ยเปน็   ที่รับรู้ของคนท่ัวไป เพียงแต่งานอาตมาเป็นงานท่ีไปสัมพันธ์  กบั คน โดยเฉพาะคนในเมอื งมาก กเ็ ลยเปน็ ทร่ี บั รมู้ ากหนอ่ ย”

93 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  � ต้อนรบั ชาวต่างชาติทว่ี ดั ภเู ขาทอง ราวปี พ.ศ. ๒๕๓๑

94 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล พระภิกษุท่ีเป็นปัญญาชน ท�ำงานเพ่ือสังคมมาตลอด  ชวี ติ ฆราวาส ทำ� กจิ กรรมตง้ั แตร่ ณรงคอ์ นรุ กั ษป์ า่ ไปจนถงึ เปน็   คณะกรรมการปฏิรูปประเทศไทย เขียนหนังสือรวมเป็นเล่ม  พิมพ์แล้วมากกว่า ๑๐๐ เล่ม อะไรกันแน่คือส่ิงท่ีท่านเสาะ  แสวงหาอยา่ งแทจ้ รงิ “ความจริงก็มีผู้นิมนต์อาตมาไปแสดงธรรม ต้ังแต่เพ่ิง  บวชไดพ้ รรษาทสี่ องแล้ว และกม็ คี นชวนกันมาปฏบิ ัตธิ รรมท่ี  วัดป่าสุคะโต ตั้งแต่ปี ๒๕๒๖ ท�ำให้มีคนหนุ่มสาวมาอบรม  ปฏิบัติกนั ท่ีวดั เร่อื ยๆ และจำ� นวนกจ็ ะเพ่มิ ขึ้นทุกป”ี กจิ กรรมอบรมปฏบิ ตั ธิ รรมทวี่ ดั ปา่ สคุ ะโตนน้ั  มเี ปน็ ประจำ�   ทกุ สปั ดาห ์ มคี นมารว่ มกนั มากคณะ อยา่ งไรกต็ ามเปน็ กจิ กรรม  ที่มีฝ่ายต่างๆ ในวัดร่วมกันดูแล ท�ำให้พระไพศาลเองเข้ามา  เก่ยี วขอ้ งด้วยไมม่ ากนกั  ยกเว้นการร่วมท�ำวตั รเช้าเยน็

95 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  “คืออาตมาเป็นเอ็นจีโอรุ่นแรกๆ เพราะฉะนั้น ก็เป็น  ที่รู้จักของเอ็นจีโอรุ่นที่เติบโตตามมา เอ็นจีโอ ในบ้านเรา เร่ิมขึ้นราวปี ๒๕๒๖-๒๕๒๗ หลังป่าแตกคืนเมืองช่วงป ี ๒๕๒๔-๒๕๒๕ อาตมาเองเป็นท่ีรู้จักในกลุ่มเอ็นจีโอ เขาก ็ นมิ นตด์ ว้ ย ตอนนนั้  สงั คมมคี วามสนใจเรอื่ งพระพทุ ธศาสนา  ในแนวทางทเี่ ปน็ แนวคดิ ทางสงั คม ดา้ นวฒั นธรรมชมุ ชน เขา  ก็อยากฟังว่าพระจะพูดอยา่ งไร” “อาตมาเองก็ค่อยๆ สนใจเรื่องสิ่งแวดล้อม ในช่วงป ี ๒๕๒๘-๒๕๒๙ เพราะเปน็ กระแสใหญ ่ เขากน็ มิ นตไ์ ปบรรยาย  เร่ืองอนุรักษ์เรื่องธรรมชาติ เร่ืองการศึกษาแล้วก็เร่ืองการ  พฒั นาชมุ ชนและกม็ สี นั ตวิ ธิ บี า้ ง เพราะเราเองกเ็ ปน็ พระแลว้   กท็ �ำงานดา้ นนี้มาก่อน” แตแ่ มจ้ ะมกี จิ นมิ นตบ์ รรยายใหห้ วั ขอ้ ทห่ี ลากหลาย หาก  แตค่ วามสนใจและต้ังใจของทา่ นเนน้ ไปที่หวั ข้อใหญเ่ พียงสอง  เร่ืองเท่าน้ันก็คือ งานอบรมด้านสันติวิธี กับงานอบรมเร่ือง  การเผชิญความตายอย่างสงบ งานประจ�ำส่วนใหญ่แทบท้ังหมดเป็นงานของเครือข่าย  พุทธิกา โดยเฉพาะเรื่องการจัดอบรมการเผชิญความตาย  อยา่ งสงบ ซง่ึ มกี จิ กรรมอบรมจดั ประจำ� ทกุ เดอื น จนตอ้ งกำ� หนด  เวลาเอาไว้เดอื นละ ๑๐ วนั เป็นอย่างนอ้ ย

96 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล “เดอื นของอาตมาจงึ ไมเ่ ตม็ สามสบิ วนั  ตอ้ งอทุ ศิ ใหค้ วาม  ตายไปแลว้ สบิ กวา่ วนั ” ส�ำหรับท่านแล้ว การนึกถึงความตายอยู่บ่อยๆ ต้ังแต่  ยังเป็นนักศึกษา เนื่องด้วยต้องเก่ียวพันกับเหตุการณ์ความ  รุนแรงทางการเมือง แต่เหตุที่ต้องมาสัมพันธ์กับความตาย  จรงิ ๆ กเ็ พราะการเป็นพระในต่างจังหวัดน่นั เอง “ในเมือง พระจะไปเก่ียวข้องก็ตอนท่ีเขาตายแล้ว แต ่ ท่ีน่ีพระจะไปเก่ียวข้องตั้งแต่ตอนที่เขาก�ำลังจะตาย คนใน  ชนบทจะเลือกมาตายท่ีบ้านเพราะไม่มีเงิน อยากอยู่ใกล ้ ลกู หลาน คนเรานน้ั ยง่ิ ไมม่ เี งนิ กย็ งิ่ ไมอ่ ยากจะยอ้ื  เขากจ็ ะนมิ นต์  พระไปเยี่ยมไปช่วยน�ำทาง พอตายก็ท�ำศพให้ ตอนเผาก็เผา  ท่ีเชิงตะกอนก็ต้องพิจารณาศพ ของพวกนี้ช่วยเตือนสติได้  ช่วยให้เราปลอ่ ยวาง” “เมอ่ื พบคนใกลต้ ายมากๆ กต็ อ้ งมวี ธิ พี ดู กบั เขา อาตมา  เองไดแ้ ปลหนงั สอื ชอ่ื  ประตสู สู่ ภาวะใหม่ ของทเิ บต  หรือ The Tibetan Book of Living and Dying เป็นหนังสือท่ีมีช่ือมากในอเมริกา ยุโรป แล้วก็ม ี คนเอาไปใช้ ก็บอกว่าได้ผลดี ก็มีการนิมนต์ให้ไป พดู ชว่ ยญาติเขา” � หนงั สือ ประตสู สู่ ภาวะใหม่  (The Tibetan Book of Living and Dying)

97 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  แมพ้ ระจะท�ำใหอ้ นุ่ ใจ แตท่ ศั นะของทา่ นเองกลบั ยนื ยนั   ว่า การอยู่ใกล้ๆ ผู้ก�ำลังจะจากไปน้ัน ญาติท�ำได้ดีกว่าพระ  ดว้ ยเหตทุ พี่ ระไมร่ จู้ กั คนปว่ ย แนะน�ำไดแ้ ตเ่ รอ่ื งกวา้ งๆ ญาติ  สามารถยกเอาเรอื่ งทเี่ กดิ ขนึ้ ระหวา่ งกนั มาพดู ใหเ้ ขาสบายใจขนึ้ “เม่ือคิดว่าญาติมีศักยภาพก็เลยจัดอบรมเผชิญความ  ตายอย่างสงบ เริ่มแรกก็ท�ำแบบคล�ำไป ผิดๆ ถูกๆ บ้าง  ตงั้ แตป่  ี ๒๕๔๕ จนถงึ  ๒๕๔๗ กล็ งตวั มรี ปู แบบทชี่ ดั เจน มี  ทมี เวริ ก์  เปน็ ฆราวาสทที่ ำ� งานไดเ้ ปน็ อยา่ งด ี จดั เปน็ กจิ กรรม  เวิร์กช็อป เมื่อลองอบรมให้ญาติน�ำไปใช้ ก็พบว่าท�ำให้คนไข้  รสู้ กึ ด ี การอบรมกเ็ กดิ ขน้ึ สมำ�่ เสมอถงึ ปลี ะยส่ี บิ กวา่ ครงั้  สว่ น ใหญ่จะเป็นตามโรงพยาบาลต่างๆ ย่ิงระยะหลังก็จะมีแบบ  รวมกนั เป็นกลุม่ เลก็ ๆ ได ้ ก็จะนิมนต์ใหไ้ ป” “คนไข้น้นั บางทีเกิดเจ็บปว่ ยกะทันหันแลว้ ไม่อาจปล่อย  วางไดก้ ท็ รุ นทรุ าย การอบรมญาต ิ กจ็ ะชว่ ยไดด้  ี หวั ใจส�ำคญั   ก็คือ ท�ำให้มีสติรู้ตัว แล้วก็หมั่นท�ำความดีระลึกถึงความดี อยูเ่ สมอ ซึง่ กค็ อื ฝกึ จติ ให้เปน็ กุศล มองแง่บวก ปล่อยวาง” “เราทกุ ขก์ ายแตไ่ มจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งทกุ ขใ์ จ ปวดกายไมจ่ ำ� เปน็   ต้องปวดใจ ต้องแยกกันให้ได้ระหว่างกายกับใจ คนท่ีตาย  ทุรนทุราย ก็ล้วนเป็นเพราะไม่รู้วิธีแยกกายออกจากใจ เม่ือ  มสี ตริ ตู้ วั กจ็ ะเหน็ ความปวด แตไ่ มเ่ ขา้ ไปในความปวด นค่ี อื วธิ ี 

98 ๓ ท ศ ว ร ร ษ พ ร ะ ไ พ ศ า ล วิ ส า โ ล แตก่ ารทำ� แบบนม้ี นั ยาก กเ็ ลยไปเนน้ ใหร้ ะลกึ ถงึ สง่ิ ดงี าม บญุ กุศลทีท่ ำ� มา เพ่อื เปน็ ท่เี กาะเก่ยี วเป็นวิธีทง่ี า่ ยทีส่ ดุ ” นอกจากงานในเรื่องความตายแล้ว กิจกรรมสันติวิธ ี ที่กลับมาเป็นกระแสใหญ่ในสังคมไทยก็ทำ� ให้พระไพศาลถูก  บงั คบั ใหเ้ ข้ามาเกยี่ วขอ้ งอย่างไมอ่ าจเล่ียง “อาตมาทำ� งานดา้ นสนั ตวิ ธิ มี ากอ่ นและทำ� มาโดยตลอด  ตงั้ แตย่ งั เปน็ ฆราวาส และตอนป ี ๒๕๒๐ ทเ่ี ลา่ วา่ ไปอเมรกิ า  กไ็ ปเขา้ เวริ ก์ ชอ็ ปของพวกผนู้ ำ� สนั ตวิ ธิ ใี นอเมรกิ า กไ็ ดเ้ ทคนคิ   ตา่ งๆ มาบา้ ง เมอื่ กลบั มากท็ ำ� กจิ กรรมเองบา้ ง รบั เชญิ ไปเปน็   วทิ ยากรบ้าง ตอ่ มาก็ไปเป็นเทรนเนอร์ดว้ ย เป็นเทรนเนอร์ก ็ ตอ้ งทำ� เรอื่ งกระบวนการ คอื ไมไ่ ดบ้ รรยายอยา่ งเดยี ว แตต่ อ้ ง ก�ำหนดกจิ กรรมและกระบวนการใหเ้ ขา” กิจกรรมเพื่อสร้างนักสันติวิธีนั้นเคยขยายไปสู่หน่วย  ราชการ ต�ำรวจ แต่ก็มาฟุบหายไป ในสมัย พ.ต.ท. ทักษิณ  ชินวตั ร เป็นนายกรฐั มนตรี “มันหายไปจนกระทั่งเกิดมีคณะกรรมการอิสระเพื่อ  ความสมานฉันท์แห่งชาติ ที่คุณอานันท์ ปันยารชุน เป็น  ประธาน อาตมาเปน็ กรรมการและเปน็ ประธานอนกุ รรมการฯ  ด้วย ก็เริ่มท�ำกันใหม่ มีการอบรม ตชด. หรือหน่วยงานท ่ี เกีย่ วข้องโดยตรงในการสรา้ งใหเ้ ป็นนักสนั ตวิ ิธี”

99 ค ว า ม ห ม า ย แ ห่ ง ทุ ก ล ม ห า ย ใ จ  � ทีว่ ดั สทุ ศั น์วันที่ ๑๔ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๓ ขณะทเี่ กิดเหตุรุนแรงกลางกรงุ การปลุกเรา้ ด้วยสันติวธิ ี “ในการรวมเปน็ กลมุ่ ทำ� ใหเ้ กดิ ความบา้ ระหำ�่ ไดง้ า่ ย การ  อยู่ในม็อบก็มีส่วนท�ำให้เกิดอาการอย่างน้ีข้ึน ถ้าไม่คุมให้ดี  หากไปสร้างอารมณ์ร่วมก็จะเฮไปได้ง่ายๆ แต่ถ้าเราให้ความ  สนใจกบั สนั ตวิ ธิ  ี แทนทจ่ี ะปลกุ ใหส้ กู้ นั กป็ ลกุ ใหเ้ กดิ เปน็ สนั ต”ิ “สนั ตวิ ธิ นี ย่ี อมโดนตกี ไ็ ด ้ คอื จะเกดิ ความรสู้ กึ เปน็ พวก  มากถึงขนาดไม่กลัวตาย ความเป็นม็อบนั้นพาไปได้ถึงขั้นน้ี  เมอ่ื ไมก่ ลวั ตายคณุ จะใหท้ �ำอะไร จะปลอ่ ยใหเ้ ขาตโี ดยไมต่ อ่ ส ู้ ก็ได้ เหมือนเช่น คานธี เขาก็ท�ำได้อย่างน้ี หรือคุณจะใช้วิธี  ทำ� ใหเ้ กดิ เหมอื นผงึ้ แตกรงั  บา้ ระหำ่�  เอาประทดั  เอาหนงั สตกิ๊   ไปสู้กบั ปนื กลทหาร มนั กไ็ ด้เหมอื นกนั ...” “ในกลุ่มนักศึกษาหรือชาวบ้าน เร่ืองพวกน้ีมันจะไปได ้ เร็วกว่า เพราะเขาได้ใช้บ่อยๆ มันมีวิธีท่ีเขาจะต้องต่อสู้กับ  รัฐบาล พวกท่ีมาอบรมกันเม่ือปี ๒๕๓๒ หลายคนก็ไปเป็น