(10o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

Συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών Άρχ.Σάββα Αγιορείτου 10ο Μέρος Πατερική Θεολογία π.Ιωάννου Ρωμανίδου (Ολόκληρη η σειρά ομιλιών - 28 ομιλίες) Σειρά pdf σε συνέχειες - 2017 Μια δωρεάν διαδυκτιακή συλλογή,απομαγνητοφωνημένων ομιλιών, του π.Σάββα Αγιορείτη,που έχουν αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα: (hristospanagia3.blogspot.gr) Κατεβάστε τις συνέχειες της σειράς,όπως και μελλοντικά pdf με νέες απομαγνητοφωνημένες ομιλίες που θα αναρτούνται ανα διαστήματα,στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθηνση,στην επίσημη ιστοσελίδα,στην στήλη του blog (πάνω-δεξιά).1

Για περισσότερες ψυχοφελείς ομιλίες για πλήθος θέματων,καθώς και για μελέτη πλήθους κειμένων Λόγων και Διδαχών Αγίων Πατέρων,επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες.Καθημερινή Ενημέρωση & Αναρτήσεις. (Επίσημες Ιστοσελίδες) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Παλαιότερες Αναρτήσεις] hristospanagia3.blogspot.gr www.hristospanagia.gr agiapsychanalysi.blogspot.gr Η παρούσα συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών,αποτελεί ένα πάρα πολύ μικρό μέρος,απο το σύνολο ομιλιών του π.Σάββα.Ακούστε τις ομιλίες της παρούσας συλλογής καθώς και τις συνεχειές τους (ανα θεματική κατηγορία) καθώς και πλήθος άλλων ομιλιών πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα,στις παρακάτω ιστοσελίδες με καθημερινή & εβδομαδιαία ενημέρωση: (Συλλογή ομιλιών - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/videos (Playlists Ομιλιών ανα θεματική Κατηγορία - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/playlists (Θεματικές Ενότητες Blog – Ετικέτες ανα κατηγορία) http://hristospanagia3.blogspot.gr/p/blog-page_25.html Γιά ενημέρωση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τις καθημερινές λίστες θεμάτων που αναρτούνται καθημερινά στην ιστοσελίδα - στείλτε τό e-mail σας στό:[email protected]

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 10ο Μέρος ΣΕΙΡΑ ΟΜΙΛΙΩΝ (ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΑ) Από το βιβλίο του π.Ιωάννη Ρωμανίδη (Σειρά 28 ομιλιών πάνω σε Ιστορικά,Θεολογικά & Ψυχοθεραπευτικά θέματα)1)Ὁ φωτισμός τοῦ νοῦ τοῦ ἀνθρώπου στήν Ἐκκλησία [Σελ 5 εώς 16]2)Τό ἀλλοιωμένο δυτικό πνεῦμα καί ἡ Ὀρθοδοξία [Σελ 17 εώς 32]3)Ὁ κοινωνικός σκοπός τῆς Ὀρθοδοξίας καί ἡ καταλλαγή μέ τό Θεό [Σελ 33 εώς 43]4)Περί τῆς ἔννοιας τοῦ Δόγματος καί περί τῆς πτώσεως τοῦ Ἀδάμ [Σελ 44 εώς 53]5)α.Ἡ οὐσία τῆς Ὀρθόδοξης Παράδοσης β.Ἡ Ὀρθοδοξία δέν εἶναι θρησκεία [Σελ 54 εώς 72]6)α.Ποιοί εἶναι οἱ Θεολόγοι τῆς Ἐκκλησίας β.Περί νοερᾶς προσευχῆς [Σελ 73 εώς 84]7)α.Ποιός εἶναι ὁ φωτισμένος καί ὁ θεόπνευστος β.Περί θρησκείας γ.Περί τῶν δύοπίστεων [Σελ 85 εώς 93]8)α.Περὶ ψυχῆς, περὶ σκέψεων καὶ νοημάτων στὸν ἄνθρωπο β.Περὶ τοῦ βασικοῦδόγματος τῆς πατερικῆς παραδόσεως γ.Περὶ τῆς ἐμπειρίας τῆς θεώσεως [Σελ 94 εώς 109]9)Ποιοὶ εἶναι οἱ ἀληθινοὶ θεολόγοι στὴν ἐκκλησία [Σελ 110 εώς 122]10)Οἱ Προφῆτες,οἱ Κληρικοί καί οἱ λαϊκοί μέσα στήν Ἐκκλησία [Σελ 123 εώς 139]11)Ὁ διωγμός τοῦ Ἡσυχασμοῦ ἀπό τούς Φράγκους καί τόν Κοραή [Σελ 140 εώς 150]12)Ὁ πόλεμος κατά τοῦ ἡσυχασμοῦ καί ὁ χαρακτήρας τῆς πατερικῆς παράδοσης[Σελ 151 εώς 160]13)Περί Θεοπνευστίας [Σελ 161 εώς 172]14)Τί εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία [Σελ 173 εώς 191]15)α.Σχέση Θεοῦ καί κτίσης - β.Ἡ θέωση [Σελ 192 εώς 199]16)Ποιός εἶναι ὁ Θεός καί ποιός ὁ ἄνθρωπος [Σελ 200 εώς 225]17)α.Ὁ Χριστός στήν Παλαιά καί στήν Καινή Διαθήκη β.Περί τῆς ἉγίαςΤριάδος[Σελ 226 εώς 236]18)α.Ἡ Ἁγία Γραφή στή Δύση - β.Οἱ Ἅγιοι Πατέρες γιά τήν Ἁγία Τριάδα [Σελ 237 εώς 243]19)α.Περί οὐσίας καί ἐνεργείας στόν Θεό β.Περί τῆς Ἐνσαρκώσεως καί τῆς ἉγίαςΤριάδας [Σελ 244 εώς 259]20)Ἡ θέωση καί τά τρία στάδια τῆς πνευματικῆς ζωῆς [Σελ 260 εώς 269]3

21)α.Περί τῶν ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ καί περί μεταφυσικῆς - β.Ὁ μοναχισμός [Σελ 270 εώς 291]22)α.Ὀρθοδοξία,πολιτική καί ὑπαρξισμός - β.Φιλοσοφία καί θεολογία [Σελ 292 εώς 304]23)α.Στοχασμός, θεολογία καί ἐπιστήμη β.Διαφορά Ὀρθοδόξων - αἱρετικῶν καί ὁἀληθινός Θεολόγος [Σελ 305 εώς 313]24)Περί προσευχῆς [Σελ 314 εώς 321]25)α.Ἡ σύγχρονη πνευματική κατάσταση β.Περί Συνόδων γ.Περί τῆς Ὀρθοδοξίας ὡςἐπίσημης Θρησκείας [Σελ 322 εώς 334]26)Πῶς οἱ Ἅγιοι Πατέρες ἀντιμετώπισαν τούς αἱρετικούς [Σελ 335 εώς 345]27)Πῶς ἡ Εὐρώπη ἔχασε τήν Ὀρθοδοξία [Σελ 346 εώς 353]28)Πῶς θεολογοῦσαν οἱ Ἅγιοι Πατέρες [Σελ 354 εώς 376] Ακούστε όλες τις ομιλίες της σειράς στον παρακάτω σύνδεσμο: https://www.youtube.com/playlist?list=PL1IyRFUYI0Q3XeTDyhAwSBJBiXwD8ISBv4

Ὁ φωτισμός τοῦ νοῦ τοῦ ἀνθρώπου στήν Ἐκκλησία Περί τῆς θεραπείας τοῦ νοῦ ὡς τοῦ ρόλου τῆς Ἐκκλησίας (Πατερική Θεολογία - 1ο Μέρος)ΕἰσαγωγικάΜέ τήν ἔναρξη τῶν κυριακάτικων συνάξεων γιά φέτος θεωρήσαμε ἀναγκαῖο, μέ τήχάρη τοῦ Θεοῦ, νά ἐξετάσουμε κάποια θέματα, πού ἀφοροῦν τόν ἄνθρωπο καί τήνἘκκλησία.Θά ἀναφερθοῦμε δηλαδή σέ βασικά ζητήματα, σχετικά μέ τό τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος, τίεἶναι ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, τί εἶναι ὁ νοῦς καί ποιός εἶναι ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας.Γιατί χρειάζεται καί τί ἐξυπηρετεῖ ἡ Ἐκκλησία;Γιατί δέν μποροῦμε νά σωθοῦμεχωρίς αὐτήν;Ὅλα αὐτά εἶναι θεμελιώδη κεφάλαια κατήχησης, πού πρέπει ὅλοι οἱΧριστιανοί νά γνωρίζουμε γιά νά μαθαίνουμε πῶς νά ζοῦμε χριστιανικά.Τά κείμενα γιά τήν ἀνάπτυξη τῶν θεμάτων μας θά ἀντλοῦμε ἀπό ἕνα σύγχρονο,κορυφαῖο θεολόγο τῆς Ἐκκλησίας μας -ἔχει κοιμηθεῖ πρόσφατα - τόν π. ἸωάννηΡωμανίδη, ὁ ὁποῖος ἔκανε μία μεγάλη τομή, ὄχι τόσο στά θεολογικά γράμματα οὔτεστή Θεολογία, γιατί τήν τομή εκεί τήν ἔχουν κάνει οἱ Ἅγιοι Πατέρες. Ἁπλῶς ὁ π.Ἰωάννης Ρωμανίδης ἐπανέφερε τήν Πατερική Θεολογία στό προσκήνιο τῆςσύγχρονης Ἑλλάδας, ἡ ὁποία (Ἑλλάδα) εἶχε πάρει ἕνα δρόμο δυτικότροπο,προτεσταντίζοντα, θά λέγαμε, πού δυστυχῶς ὑπάρχει μέχρι σήμερα.Ἐπικρατεῖ δηλαδή μία ἀντίληψη γιά τόν Θεό, διαφορετική ἀπό αὐτήν πού πρέπει νάἔχουμε. Μία ἀντίληψη πού ἔχουν στή Δύση. Ὅτι ὁ Θεός εἶναι τιμωρός ἤ ὅτι ὁ Θεόςγίνεται καλός ἤ κακός ἀνάλογα μέ τό τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος. Ἄν ὁ ἄνθρωπος εἶναικαλός, ὁ Θεός τόν ἀγαπᾶ. Ἄν εἶναι κακός, ὁ Θεός τόν ἀποστρέφεται.Αὐτά δυστυχῶς ὑπῆρχαν, ὑπάρχουν καί ἐνδεχομένως νά καλλιεργήθηκαν μερικέςφορές μέσα καί ἀπό τίς θρησκευτικές ὀργανώσεις, τά κατηχητικά κτλ. Διαιωνίζονταιδέ μέχρι σήμερα ὡς κατάλοιπα, παρόλο πού λέμε ὅτι κατά κάποιο τρόποἀνακαλύψαμε ξανά καί ἐπανήλθαμε στίς πατερικές μας ρίζες. Ἐντούτοις ἀκόμηὑπάρχουν.Καλό εἶναι λοιπόν νά κάνουμε μία ἀναδίφηση σέ ὅλα αὐτά τά θέματα, ὥστε νάβάλουμε σέ σωστές βάσεις τήν πνευματική μας ζωή. Γιατί, καθώς φαίνεται, πολλοίχριστιανοί, ζώντας ἐπιφανειακά, δέν βιώνουμε τό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, πούοὐσιαστικά εἶναι τό μυστήριο τοῦ Θεοῦ, τό μυστήριο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τῆςΧάρης τοῦ Θεοῦ. Δέν ζοῦμε δηλαδή τή σωτηρία μας καί δέν χαιρόμαστε πραγματικάτήν πνευματική μας ζωή.5

Ὁ Κύριος ἦλθε στή γῆ, γιά νά μᾶς δώσει ζωή καί μάλιστα περίσσεια ζωῆς. Αὐτή ἡπερίσσεια ζωῆς εἶναι ἡ μετοχή μας στό Ἅγιο Πνεῦμα. Ἀλλά, ἄν κάποιος δέν ζήσεισωστά μέσα στήν Ἐκκλησία, δέν θεραπεύεται ἀπό τά πάθη του. Ἑπομένως δένβιώνει οὔτε μετέχει σέ αὐτή τή Χάρη, σέ αὐτή τή χαρά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.Μπορεῖ μέν νά πηγαίνει κανείς στήν Ἐκκλησία, μπορεῖ καί νά ἐξομολογεῖται, νάκάνει καί κάποιες προσευχές, πού τοῦ εἶπε ὁ πνευματικός ἀλλά δέν ἔχει αὐτή τήνπληρότητα ζωῆς, τήν ὁποία ἔχει ὑποσχεθεῖ ὅτι θά μᾶς δώσει ὁ Θεός. Νιώθει ὅτι κάτιδέν πάει καλά, ὅτι κάτι τοῦ λείπει. Δέν ἔχει αὐτό, πού θά ἤθελε νά ἔχει.Βέβαια αὐτό συμβαίνει, γιατί ὁ Χριστός δέν μᾶς κάλεσε σέ μία ἀποσπασματική, θάλέγαμε, βίωση ἀλλά σέ μία ὁλοκληρωτική ἕνωση μαζί Του. Νά μήν ἔχουμε δηλαδήμόνο κάποιες στιγμές ἕνωσης ἤ τέλος πάντων κοινωνίας μέ τόν Θεό ἀλλά ὅλη μας ἡζωή, ὅλες μας οἱ στιγμές νά εἶναι ἑνωμένες μαζί Του. Νά ζοῦμε δηλαδή τό μυστήριοτῆς μετάνοιας καί νά βιώνουμε τί θά πεῖ μετάνοια.Ὁ πολύς κόσμος νομίζει ὅτι μετάνοια εἶναι τό νά νιώσεις κάποια λύπη γιά κάποιοκακό πού ἔκανες, ἄντε νά πεῖς καί μία συγγνώμη στόν Θεό καί μετά νά πᾶς νάἐξομολογηθεῖς· καί αὐτό θεωρεῖται μετάνοια. Ὄχι δέν εἶναι αὐτό μετάνοια.Ἄνκοιτάξουμε τί λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, θά δοῦμε πώς μετάνοια εἶναι ἡ μετα-κίνησητοῦ νοῦ ἀπό τά μάταια, τά ἁμαρτωλά καί τά ἐμπαθῆ πρός τόν Θεό.Αὐτή ἡμετακίνηση, ἡ μετατόπιση τοῦ νοῦ δηλαδή, πρέπει νά εἶναι συνεχής. Κάθε στιγμήπρέπει νά φέρνεις τόν νοῦ σου πρός τόν Θεό, νά βλέπει πρός τόν Θεό.Στήν εὐαγγελική περικοπή τοῦ πλούσιου νεανία οἱ Ἀπόστολοι ρώτησαν τόν Κύριο:«Πῶς εἶναι δυνατόν, Κύριε, νά σωθοῦμε; Ἄν εἶναι τόσο δύσκολο πράγμα ἡ σωτηρία,ἐφόσον καί οἱ πλούσιοι δέν θά σωθοῦν, ποιός τελικά θά σωθεῖ;». Καί ὁ Κύριοςἀπάντησε: «Τά ἀδύνατα παρά ἀνθρώποις δυνατά παρά τῷ Θεῶ ἐστίν» (Λουκ. ιη΄ 18-27). Τό ἴδιο λέει καί στόν καθέναν ἀπό μᾶς: «Θέλεις νά σωθεῖς; Ἐγώ θά σέ σώσω!»Ἡ σωτηρία μας βέβαια δέν εἶναι μόνο τά καλά μας ἔργα.Εἶναι δηλαδή λάθος ἡ ἰδέα,πού καλλιεργήθηκε ὅτι καλός χριστιανός εἶναι αὐτός, ὁ ὁποῖος κάνοντας καλέςπράξεις, γίνεται λίγο καλύτερος κάθε ἡμέρα καί ὅτι αὐτό εἶναι χριστιανική ζωή.Εἶναι καί αὐτή μία ἐπιπλέον λανθασμένη ἀντίληψη, πού μᾶς ἦλθε ἀπό τή Δύση καίἀπό τόν προτεσταντισμό, ὁ ὁποῖος ἔχει περί πολλοῦ τά καλά ἔργα, ὅπως καί ὁπαπισμός.Δέν εἶναι ἡ σωτηρία μας τά ἔργα μας. Ἀντίθετα ὁ Χριστός μᾶς εἶπε ὅτι ἡ σωτηρίαμας εἶναι δωρεάν, εἶναι χάριτι· δηλαδή δέν ἀξίζουμε τόν Παράδεισο. Ὁ Θεός μᾶς τόνχαρίζει, μᾶς τόν δωρίζει. Ὅσα καλά ἔργα καί νά κάνουμε, ἄν αὐτά δέν ἔχουν τήΧάρη τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἀκάθαρτα κι ἀνώφελα.Γιατί ὁ Θεός εἶναι ὁ μόνος ἀγαθός,ὅπως εἶπε ὁ Κύριος (Λουκ. ιη΄ 20). Καί τό ἀληθινό ἀγαθό εἶναι μόνο αὐτό, πούἔρχεται ἀπό τόν Θεό. Ἄν λοιπόν δέν ἔλθει ὁ Θεός γιά νά ἐργασθεῖ μέσα σου καί μαζί6

σου, γιά νά συνεργασθεῖ καί νά ἔχεις τή Χάρη Του ἐνεργή, ὅ,τι καί ἄν κάνεις, εἶναιἁμαρτία· δέν εἶναι καλό. Αὐτό μᾶς τό λέει ἀπερίφραστα ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁΠαλαμᾶς: «τοῦ Θεοῦ μή ἐνεργοῦντος ἐν ἡμίν, ἁμαρτία πᾶν τό παρ΄ ἡμῶνγινόμενον». Καί στή νεοελληνική: «ἄν δέν ἐνεργεῖ ὁ Θεός μέσα μας, κάθε τί, πούγίνεται ἀπό μᾶς, εἶναι ἁμαρτία».Γι' αὐτό πρέπει νά ἐπανεξετάσουμε καί νά ἐπαναπροσδιορίσουμε μέσα μας τίπιστεύουμε γιά τόν Θεό, πῶς νομίζουμε ὅτι σωζόμαστε, τί σημαίνει γιά μᾶςμετάνοια, τί σημαίνει γιά μᾶς πνευματική ζωή; Βιώνουμε τή χαρά καί τήν πληρότητατοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού ἔχει πεῖ ὁ Θεός ὅτι θά ἔχουμε ὡς καρπό;Ὅπως ἀναφέρει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος: «ὁ καρπός τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη, χαρά,εἰρήνη, μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη, πίστις, πραότης, ἐγκράτεια.(ΠρόςΓαλάτας ε΄ 22 – στ΄ 2». Τά ζῶ αὐτά ἐγώ; Μήπως ἔχω πάρει τή ζωή μου λάθος καίτήν πνευματική μου ζωή λάθος καί τόν τρόπο ποῦ ζῶ μέσα στήν Ἐκκλησία λάθος;Γι΄ αὐτό καί δέν ἔχω τή χαρά καί τήν εἰρήνη, πού ἔχει ὑποσχεθεῖ ὁ Θεός;Ἔτσι θά δοῦμε ὅτι αὐτά, τά ὁποία λέει ὁ π. Ἰωάννης, εἶναι πολύ χρήσιμα,ἐποικοδομητικά καί, θά λέγαμε, ἀνατρεπτικά τῶν ἀντιλήψεων, πού ἐπικρατοῦνσήμερα ἀνάμεσα στούς θρησκευόμενους ἀνθρώπους. Διότι δέν θά ἀναφερθοῦμεστούς ἐκτός της Ἐκκλησίας, στούς ἄθεους ἤ τούς ἀδιάφορους, πού δέν ἔχουν καμίασχέση ἀλλά θά μιλήσουμε γιά μᾶς.ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣἈνάλυση Πρώτου Κεφαλαίου Πατερικῆς Θεολογίας**1.Τί εἶναι ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπουὍταν λέμε μετάνοια, ἐννοοῦμε τή μετα-κίνηση τοῦ νοῦ. Τή μετάθεση τοῦ νοῦ ἀπό τάμάταια πρός τόν Θεό. Καί τό κλειδί στόν ἄνθρωπο, νά ξέρετε, εἶναι ὁ νοῦς. Ὁἄνθρωπος δέν εἶναι μόνο σῶμα· εἶναι διφυής. Εἶναι σῶμα καί ψυχή. Ἀλλά τόἀνώτερο κομμάτι του εἶναι ἡ ψυχή. Καί τό ἀνώτερο κομμάτι τῆς ψυχῆς εἶναι ὁ νοῦς.Ἡ ψυχή ἔχει δυνάμεις. Ἡ σπουδαιότερη δύναμη τῆς ψυχῆς εἶναι ὁ νοῦς. Προσέξτεὅμως: Ὁ νοῦς εἶναι ἄλλο πράγμα ἀπό αὐτό, πού λένε οἱ κοσμικοί ἄνθρωποι νοῦ,ἐννοώντας τόν ἐγκέφαλο. Γιά τούς Πατέρες, νοῦς δέν εἶναι ὁ ἐγκέφαλος οὔτε ἡδιάνοια. Ἄλλο εἶναι ὁ νοῦς καί ἄλλο ἡ διάνοια.(Σημείωση: Αὐτά, καλό εἶναι, νά τά ξεκαθαρίσουμε,ὥστε, ὅταν διαβάζουμε τούςΠατέρες, νά τούς καταλαβαίνουμε καλύτερα).7

Ὁ νοῦς λοιπόν, ὅπως εἴπαμε, εἶναι ἡ σπουδαιότερη δύναμη τῆς ψυχῆς.Οἱ Πατέρεςλένε ὅτι ὁ νοῦς εἶναι τό μάτι τῆς ψυχῆς, ὁ ὀφθαλμός τῆς ψυχῆς. Ὅπως τό σῶμα ἔχειαἰσθήσεις καί ἔχει μάτια, ἔτσι καί ἡ ψυχή ἔχει μάτια. Τό μάτι τῆς ψυχῆς, τό ὁποῖοβλέπει, εἶναι ὁ νοῦς. Ὑπάρχουν καί ἄλλες δυνάμεις τῆς ψυχῆς, πού εἶναι κατώτερεςἀπό τόν νοῦ. Μετά τόν νοῦ εἶναι ἡ διάνοια (σκέψη), ἡ φαντασία, ἡ δόξα (κρίση) καίἡαἴσθηση.(Σημείωση:Δέν θά ἀσχοληθοῦμε ὡστόσο μέ ὅλα αὐτά, γιά νά μήν μπερδευτοῦμε).Θά μιλήσουμε ὅμως γιά τόν νοῦ, πού εἶναι ἡ σπουδαιότερη δύναμη.Ἡ ὅλη μαςφροντίδα θά πρέπει νά ἀποβλέπει στό νά ἑνώσουμε τόν νοῦ μας μέ τόν Θεό, νάθεραπεύσουμε δηλαδή τόν νοῦ μας. Γιατί, τί μᾶς λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες; Ὅτι μετάτήν πτώση τοῦ Ἀδάμ καί μετά τίς ἀλλεπάλληλες πτώσεις τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, πούἀκολούθησαν, ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου σκοτίζεται.Ὅπως δηλαδή στά σωματικά μάτια, πού δέν λειτουργοῦν σωστά,ἔρχεται σιγά σιγά τόσκοτάδι καί φτάνει κάποια στιγμή ὁ ασθενής νά τυφλωθεῖ τελείως, ἔτσι συμβαίνεικαί στήν ψυχή. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ζεῖ σωστά, σκοτίζεται ὁ ὀφθαλμός της, πούεἶναι ὁ νοῦς. Καί ὁ νοῦς πλέον δέν βλέπει. Τί δέν βλέπει; Τόν Θεό.Γιατί ὁ νοῦς, τά μάτια τῆς ψυχῆς, εἶναι φτιαγμένα γιά νά βλέπουν τόν Θεό·καί τότεἔχουν φῶς. Ὅπως καί τά σωματικά μάτια. Εἶναι φτιαγμένα γιά νά βλέπουν τό φῶς,τόν ἥλιο. Ἅμα ὅμως ὁ ἄνθρωπος ἀρρωστήσει, τά μάτια δέν λειτουργοῦν σωστά,σκοτίζονται. Καί τί γίνεται τότε; Παύει νά ὑπάρχει ὁ ἥλιος; Ὄχι. Ὁ ἥλιος ὑπάρχειἀλλά ὁ τυφλός δέν τόν βλέπει.Παρομοίως συμβαίνει καί μέ τήν ψυχή. Ὅταν σκοτιστεῖ, ὅταν ἀρρωστήσει δηλαδήἀπό τά πάθη, σκοτίζονται τά μάτια της καί φθάνει ὁ ἄνθρωπος νά πεῖ ὅτι δέν ὑπάρχειΘεός, ὅτι δέν βλέπει τόν Θεό. Καί νά ἀναρωτιέται: «Ἐσύ, ποῦ τόν βλέπεις τόν Θεό;».Ὁ Θεός ὑπάρχει ἀλλά αὐτός, ἐπειδή ἔχει κατεστραμμένα τά μάτια τῆς ψυχῆς,ἄρρωστα καί σκοτισμένα, δέν βλέπει πλέον τόν Θεό. Γι΄ αὐτό εἶπε ὁ Χριστός πώς,ὅταν καθαρίσετε τά μάτια τῆς ψυχῆς σας, τόν νοῦ - πού ἀλλιῶς λέγεται καί καρδίαστούς Πατέρες - τότε θά δεῖτε τόν Θεό.Ὅ,τι ἰσχύει γιά τό σῶμα, πού πηγαίνεις δηλαδή στόν γιατρό καί σοῦ λέει ὅτι πρέπεινά πάρεις ἀντιβίωση, νά φύγει τό μικρόβιο, γιά νά λειτουργήσουν τά μάτια σου καίνά δεῖς, τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τήν ψυχή. Θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά πάρει πνευματικήἀντιβίωση, νά μετανοήσει. Τότε τά μάτια τῆς ψυχῆς θά καθαρίσουν καί θά δεῖ πάλιτό φῶς, τόν Θεό. «Μακάριοι οἱ καθαροί τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοί τόν Θεόν ὄψονται»(Ματθ. Ε', 8).Καί ποιά εἶναι ἡ σκοπιμότητα τῆς Ἐκκλησίας; Ἀκριβῶς τό νά κάνει αὐτή τήθεραπεία. Νά μᾶς δώσει αὐτή τήν ἀντιβίωση, τήν πνευματική, γιά νά θεραπευτοῦν τάμάτια τῆς ψυχῆς. Αὐτός εἶναι ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας.8

(Σημείωση):Τά λέμε βέβαια συνοπτικά στήν ἀρχή ἀλλά στή συνέχεια θά τάἐξηγήσουμε ἀναλυτικότερα).Ἔλεγε λοιπόν ὁ π. Ἰωάννης(Ἀρχή Πατερικῆς Θεολογίας):«Ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ κύρια μέριμνα τῆς ὈρθοδόξουἘκκλησίας.Ἡ Ἐκκλησία πάντοτε θεράπευε τόν χῶρο τῆς ψυχῆς».Προσέξτε: πρέπει νά εἶναι ἡ κύρια μέριμνα. Δυστυχῶς καί σήμερα σέ αὐτό τό σημεῖοἔχουμε ἐκτραπεῖ. Ἀκοῦμε καί τούς πολιτικούς καί τά ΜΜΕ, πού μᾶς κάνουν πλύσηἐγκεφάλου -καί δέν πρέπει νά τούς ἀκοῦμε- νά μᾶς λένε ὅτι ἡ Ἐκκλησία πρέπει νάπεριοριστεῖ στόν ρόλο της. Καί ποιός εἶναι ὁ ρόλος της; Ἡ φιλανθρωπία, λένε. Νάκάνει ἐλεημοσύνες, νά προσέχει τούς λαθρομετανάστες, νά ἐλεεῖ τούς φτωχούς κτλ.Θεωροῦν πώς αὐτός εἶναι ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας μαζί μέ τή λατρεία (ΘεῖεςΛειτουργίες κ.α.) καί τίποτε ἄλλο. Αὐτός ὅμως εἶναι ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας; Φυσικάκαί ὄχι. Αὐτό εἶναι λάθος.Ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νά θεραπευτεῖ ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου.Νά θεραπευτεῖ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, πού εἴπαμε πώς εἶναι ἡ κύρια δύναμη τῆςψυχῆς.Καί τί σημαίνει θεραπεία;Νά ἀποβάλει τόν σκοτισμό.Νά ξεσκοτιστεῖ. Γιά νά μπορέσει νά δεῖ τόν Θεό.Γιατί δέν βλέπει τόν Θεό;Γιατί εἴπαμε πώς ἔχει τά πάθη, τά ὁποῖα καλλιεργήθηκαν δυστυχῶς ἀπό τήν πολύμικρή ἡλικία, ἀπό τούς γονεῖς πρῶτα πρῶτα. Κατεξοχήν τά πάθη τοῦ ἐγωισμοῦ καίτῆς φιλαυτίας. Ἔτσι σκοτίστηκαν τά μάτια τῆς ψυχῆς. Γι΄ αὐτό σήμερα τά παιδιάεἶναι ἄθεα. Διότι οἱ γονεῖς μέ τά πάθη, πού ἐνεφύσησαν στά παιδιά, σκότισαν τάμάτια τῆς ψυχῆς τῶν παιδιῶν, οὕτως ὥστε αὐτά νά μήν βλέπουν πλέον τόν Θεό. Μέἀποτέλεσμα νά βλέπουμε, φερειπεῖν, παιδιά δεκατεσσάρων ἐτῶν νά δηλώνουν ἄθεα -καί ἀγόρια καί κορίτσια.«Εἶχε διαπιστώσει (ἡ Ἐκκλησία), ἀπό τήν Ἑβραϊκή παράδοσι καί ἀπό τόν ἴδιο τόνΧριστό καί τούς Ἀποστόλους ὅτι στόν χῶρο τῆς φυσικῆς καρδιᾶς λειτουργεῖ κάτι,πού οἱ Πατέρες ὠνόμασαν «νοῦν».Αὐτός ἦταν ἀνέκαθεν ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας ἄσχετα μέ τό τί λέγεται σήμερα. ΟἱἍγιοι Πατέρες ἀκόμη καί οἱ Ἅγιοι ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη εἶχαν καταλάβει κάτι:ὅτι μέσα στήν καρδιά, στή φυσική καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, ὑπάρχει καί λειτουργεῖ μίαδύναμη.Αὐτή τή δύναμη οἱ Πατέρες τήν ὀνόμασαν νοῦ.Ἐνῶ μέχρι τότε ὁ νοῦς9

ταυτιζόταν μέ τή διάνοια, οἱ Πατέρες εἶπαν ὄχι σέ αὐτή τήν ἀντίληψη καί ὅρισαν ὅτινοῦς εἶναι αὐτή ἡ νοερά ἐνέργεια, ἡ ὁποία λειτουργεῖ στήν καρδιά τοῦ ὑγιοῦς ψυχικάἀνθρώπου.Ἄς τό ποῦμε τώρα πιό ἁπλά: Ἡ ψυχή ἔχει μέσα της τόν νοῦ. Καί αὐτός ὁ νοῦς ἔχειοὐσία, ἔχει καί ἐνέργεια. Ἡ ψυχή λοιπόν, πού ταυτίζεται οὐσιαστικά μέ τόν νοῦ, ἔχειοὐσία, ἔχει καί ἐνέργεια. Αὐτή ἡ ἐνέργεια τοῦ νοῦ ὀνομάστηκε ἀπό τούς Πατέρεςνοερά ἐνέργεια.Ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι καθαρός, ἡ νοερά ἐνέργεια λειτουργεῖ μέσα στήν καρδιά.Ὅταν ὁ ἄνθρωπος νοσεῖ ψυχικά αὐτή ἡ ἐνέργεια ἔχει φύγει ἀπό τήν καρδιά καί εἶναιδιασκορπισμένη στά κτίσματα. Καί ὁ νοῦς τότε ἔχει διασκορπιστεῖ. Εἴδατε, που λέμεπολλές φορές «προσπαθῶ νά συμμαζέψω τόν νοῦ μου;». Αὐτή τήν ἔννοια ἔχει. Νάμαζέψω δηλαδή τή νοερά ἐνέργεια, νά τή συγκεντρώσω στήν καρδιά μου, γιά νάμπορέσω μετά νά μιλήσω στόν Θεό.Γιατί δέν μποροῦμε νά κάνουμε σωστή προσευχή;Γιατί, ἐνῶ πᾶμε νά ποῦμε κάτι στόν Θεό, διασπᾶται ἡ προσοχή μας καί δέν μπορεῖ νάμείνει στόν Θεό, παρά μόνο γιά λίγο; Ἐπειδή ἀκριβῶς ὑπάρχει αὐτή ἡ ἀρρώστια,δηλαδή δέν λειτουργεῖ σωστά ὁ νοῦς. Συνεπῶς ἡ ἐνέργεια τοῦ νοῦ, ἀντί νά εἶναιμέσα στήν καρδιά, ὅπως εἶναι τό φυσικό του ἀνθρώπου – ἔτσι τόν ἔφτιαξε ὁ Θεός -εἶναι σκορπισμένη πρός τά ἔξω, πρός τά κτίσματα πηγαίνοντας πότε ἐδῶ καί πότεἐκεῖ. Ἄς πάρουμε τήν περίπτωση τοῦ πλούσιου νεανίσκου, πού ἀναφέρεται στόΕὐαγγέλιο. Ὁ νοῦς του ποῦ ἦταν; Ἦταν στόν Θεό; Ὄχι. Ἦταν στά χρήματα.Γί αὐτό, ὅταν τοῦ εἶπε ὁ Χριστός: «Νά πουλήσεις τά ὑπάρχοντά σου» εἶναι σάν νάἐννοοῦσε: «νά ἀποδεσμευτεῖς ἀπό αὐτά, ὥστε νά καταφέρεις τί; Νά μετα-νοήσεις, νάμετα-κινήσεις δηλαδή τόν νοῦ σου ἀπό αὐτά, στά ὁποῖα εἶσαι προσκολλημένος, νάτόν φέρεις στήν καρδιά σου καί μετά νά βρεῖς Ἐμένα, πού ὑπάρχω μέσα στήν καρδιάτοῦ ἀνθρώπου». Γιατί ὁ Κύριος ὑπάρχει στήν καρδιά τοῦ κάθε βαπτισμένουἀνθρώπου, ὅπως εἴμαστε ὅλοι μας. Ὅμως, ὅσο ὁ νοῦς εἶναι σκόρπιος, δέν μπορεῖ νάδεῖ τόν Θεό.Σχετικά ὁ Μέγας Βασίλειος διευκρινίζει μέ ὡραῖο τρόπο πώς: «ὅταν ὁ νοῦς δένσκεδάννυται ἐπί τά ἔξω…» δέν σκορπίζεται δηλαδή πρός τά ἔξω, τότε ἔρχεται στόνἑαυτό του καί διά τοῦ ἑαυτοῦ του ἀνεβαίνει στόν Θεό.Αὐτή λοιπόν εἶναι ἡ πορεία, πού μᾶς διδάσκει ἡ Ἐκκλησία καί αὐτός εἶναι ὁ ρόλοςτῆς Ἐκκλησίας:νά βοηθήσει τόν ἄνθρωπο, ὥστε νά θεραπευτεῖ ὁ νοῦς του, νάμαζευτεῖ στήν καρδιά του καί νά ἀνέβει μετά στόν Θεό.Συνεπῶς, ὅταν οἱ Πατέρες ἀναφέρονται στόν νοῦ, δέν ἐννοοῦν τή σκέψη ἤ τή διάνοια10

ἀλλά ἐννοοῦν αὐτή τήν ἐνέργεια τῆς ψυχῆς, πού τή λέμε νοερά ἐνέργεια, ἡ ὁποίαλειτουργεῖ μέσα στήν καρδιά, ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὑγιής πνευματικά. Ἀντίθετα,ὅταν εἶναι ἄρρωστος πνευματικά, ἡ νοερά ἐνέργεια ἔχει διασκορπιστεί στά κτίσματακαί ἔχει μπερδευτεῖ μέ τή σκέψη, μέ τόν ἐγκέφαλο. Ἔτσι λογισμοί, οἱ ὁποῖοι θάἔπρεπε νά ὑπάρχουν μόνο στόν ἐγκέφαλο, πηγαίνουν καί στήν καρδιά καί τήμολύνουν.(Σημείωση: Αὐτά θά τά διευκρινίσουμε καί πιό κάτω. Ἁπλῶς κάποιες νύξεις κάνουμετώρα).«Πήρανε δηλαδή τόν παραδοσιακόν «νοῦν», πού σημαίνει διάνοια καί λόγος, καίκάνανε μία διαφοροποίησι. Ὠνόμασαν νοῦν αὐτήν τήν νοερά ἐνέργεια, ἡ ὁποίαλειτουργεῖ στήν καρδιά τοῦ ὑγιοῦς ψυχικά ἀνθρώπου. Δέν γνωρίζομε πότε ἔγινε αὐτήἡ διαφοροποίησις, διότι συμβαίνει ἐπίσης μερικοί Πατέρες νά ὀνομάζουν μέ τήν ἴδιαλέξι, νοῦν, καί τήν λογική, ἀλλά καί τήν νοερά ἐνέργεια, ὅταν αὐτή κατεβαίνη καίλειτουργῆ στόν χῶρο τῆς καρδιᾶς.Ὁπότε ἐξ αὐτής της ἀπόψεως ἡ νοερά ενέργεια είναι μία καί μόνη ἐνέργεια τῆςψυχῆς, ἡ ὁποία στόν μέν ἐγκέφαλο λειτουργεῖ ὡς λογική, ἡ ἴδια ὅμως λειτουργείσυγχρόνως καί στήν καρδιά ὡς νοῦς. Δηλαδή τό ἴδιο ὄργανο, ὁ νοῦς, προσεύχεταιἀδιάλειπτα στήν καρδιά, σέ όσους ἐννοείται ἔχουν ἀδειάλειπτη καρδιακή προσευχή,καί συγχρόνως σκέπτεται π.χ. μαθηματικά προβλήματα καί ὁ,τιδήποτε ἄλλο, στόνἐγκέφαλο».Γιά νά τό ποῦμε μέ ἁπλά λόγια, θά λέγαμε πώς ἔχουμε μέσα στόν ἄνθρωπο δύοκέντρα. Τό ἕνα κέντρο εἶναι ἡ καρδιά καί τό ἄλλο κέντρο εἶναι ἡ διάνοια, ὁἐγκέφαλος. Ἡ ἐνέργεια τῆς ψυχῆς, ὁ νοῦς, λειτουργεῖ καί μέσα στήν καρδιά καί μέσαστόν ἐγκέφαλο. Ἀλλά ἔχει διαφορετικό ρόλο. Ὅταν ὁ νοῦς λειτουργεῖ στήν καρδιάἔχουμε τήν προσευχή, τήν ἀναφορά στόν Θεό καί, ὅταν λειτουργεῖ στόν ἐγκέφαλο,τότε ἔχουμε τή σκέψη, ἔχουμε τή λογική.Καί μπορεῖ μέσω τοῦ ἐγκεφάλου ὁἄνθρωπος νά ἀντιλαμβάνεται τό περιβάλλον. Ἔρχονται διάφορα ἐρεθίσματα ἀπό τόπεριβάλλον στόν ἐγκέφαλο, πού τά ἐπεξεργάζεται μέ τή λογική. Αὐτά τά δύο κέντρα(καρδιά-νοῦς καί διάνοια-ἐγκέφαλος) πρέπει νά λειτουργοῦν ξεχωριστά. Στόνἐμπαθῆ ἄνθρωπο ὅμως εἶναι μπερδεμένα. Πολλά πράγματα λοιπόν, πού ὑπάρχουνστόν ἐγκέφαλο, κατεβαίνουν καί στήν καρδιά, ὅπως παραδείγματος χάρη οἱ διάφοροιλογισμοί. Ἔτσι ἡ καρδιά μολύνεται.«Πρέπει νά ποῦμε ὅτι αὐτό πού ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὀνομάζει νοῦν ταυτίζεται μέαὐτό πού οἱ Πατέρες ὀνομάζουν διάνοια. Εἶναι μία διαφορά στήν ὁρολογία. Ὅταν ὁἈπόστολος Παῦλος λέγη «προσεύξομαι τῷ πνεύματι»[1] ἐννοεῖ αὐτό πού λένε οἱΠατέρες «προσεύξομαι τῷ νοΐ». Καί, ὅταν λέγη «προσεύξομαι τῷ νοΐ», ἐννοεῖ«προσεύξομαι τή διανοία».11

Ὑπάρχει προσευχή, πού γίνεται μέ τήν καρδιά, ὑπάρχει καί προσευχή, πού λέγεται μέτή διάνοια, μέ τή σκέψη, μέ τόν ἐγκέφαλο, μέ τή λογική. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος θέλειἡ προσευχή νά γίνεται καί μέ τήν καρδιά ἀλλά καί μέ τή λογική. Νά καταλαβαίνειδηλαδή καί ὁ ἄνθρωπος αὐτά πού λέει. Νά τά παρακολουθεῖ καί ἡ λογική.«Τό ὄνομα «νοῦς» τῶν Πατέρων δέν εἶναι ὁ «νοῦς» τοῦ Ἀποστόλου Παύλου, ἀλλάεἶναι τό πνεῦμα τοῦ Ἀποστόλου Παύλου.Ὅταν λέγη προσεύξομαι τῷ νοΐ,προσεύξομαι τῷ πνεύματι ἤ ψαλλῶ τῷ νοΐ, ψαλλῶ τῷ πνεύματι, καί ὅταν λέγη τόΠνεῦμα τοῦ Θεοῦ συμμαρτυρεῖ τῷ πνεύματι ἠμῶν, μέ τήν λέξη “πνεῦμα” ἐννοεῖαὐτό πού λένε οἱ Πατέρες “νοῦν”. Καί μέ τήν λέξη νοῦς ἐννοεῖ τήν διάνοια, τήνλογική».Ὑπάρχει μία διαφορά στήν ὁρολογία. Εἶναι μία διαφορετική ἑρμηνεία. Ἐμεῖςκρατᾶμε τήν ἑρμηνεία τῶν Ἁγίων Πατέρων, πού εἶναι μεταγενέστεροι τοῦἈποστόλου Παύλου, τήν ἄποψη δηλαδή, πού λέει ὅτι ὁ νοῦς εἶναι ἡ δύναμη τῆςψυχῆς, μέ τήν ὁποία ὁ ἄνθρωπος ἑνώνεται μέ τόν Θεό.Καί αὐτός ὁ νοῦς, αὐτή ἡ δύναμη τῆς ψυχῆς, θά πρέπει νά εἶναι καθαρή, δηλαδή νάεἶναι μέσα στήν καρδιά καί ἐκεῖ μέσα νά μήν ὑπάρχει τίποτε ἄλλο. Νά μήν ὑπάρχουνσκέψεις ἤ λογισμοί ἀπό τό περιβάλλον, ἀπό τόν ἐγκέφαλο ἤ ἀπό τή φαντασία. Διότι,ὅταν αὐτοί οἱ λογισμοί κατέβουν στήν καρδιά, τή μολύνουν. Ἄρα ὅλη ἡ προσπάθεια,πού πρέπει νά κάνει ὁ ἄνθρωπος, εἶναι νά καθαρίσει τήν καρδιά του.Χρειάζεται ὁ νοῦς του νά εἶναι καθαρός καί ἡ καρδιά του νά μήν ἔχει κανέναν ἄλλολογισμό· οὔτε κακό οὔτε καλό. Τότε ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά ἑνωθεῖ μέ τόν Θεό.Μπορεῖ νά μιλήσει στόν Θεό σωστά καί νά φθάσει στό ζητούμενο. Δηλαδή στήνκάθαρση, στόν φωτισμό καί στήν ἕνωση μέ τόν Θεό. Αὐτό, πού οἱ Πατέρεςὀνομάζουν θέωση.«Στήν ἔκφρασί του (τοῦ Ἀποστόλου Παύλου δηλαδή) «τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦσυμμαρτυρεῖ τῷ πνεύματι ἠμῶν»[2] μιλάει γιά δύο πνεύματα: Γιά τό Πνεῦμα τοῦΘεοῦ καί γιά τό ἀνθρώπινο πνεῦμα».Αὐτό τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ Θεία Χάρη. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος καθαρίσει τήνκαρδιά του, τότε αὐτό τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού ὑπάρχει μέσα στήν καρδιά,συμμαρτυρεῖ μέ τό πνεῦμα τοῦ ἀνθρώπου ὅτι ἔγινε αὐτή ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέτόν Θεό. Γι΄ αὐτό καί μᾶς λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν πρός Γαλάτας Ἐπιστολήπώς κράζει «Ἀββᾶ ὁ Πατήρ».Ποιό;Τό Πνεῦμα τό Ἅγιο, πού ὑπάρχει μέσα στήνκαρδιά τοῦ ἀνθρώπου φωνάζει τόν Θεό Πατέρα. Καί αἰσθάνεται πλέον ὁ ἄνθρωποςτόν Θεό νά κατοικεῖ μέσα του. Αὐτό ἰσχύει γιά τόν ἄνθρωπο τόν θεωμένο, τόνκαθαρό.«Αὐτό τό ἀνθρώπινο πνεῦμα κατά κάποια παράξενη ἐξέλιξι ἐμφανίζεται ἀργότερα12

στήν ἐποχή τοῦ ἁγίου Μακαρίου του Αἰγυπτίου νά ὀνομάζεται νοῦς καί μόνο τάὀνόματα λόγος καί διάνοια νά παραμένουν καί νά ἀναφέρωνται στήν λογική τουἀνθρώπου. Ἔτσι ταυτίσθηκε ὁ «νοῦς» μέ τό «πνεῦμα», δηλαδή μέ τήν «καρδιά».Διότι ὁ χῶρος τοῦ πνεύματος τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ καρδιά, κατά τόν ἈπόστολοΠαῦλο»[3].Υποσημείωση[3]:«Πού σημαίνει, ὅτι τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ μιλάει στό δικό μαςπνεῦμα, ὁ Θεός, δηλαδή, μιλάει μέσα στήν καρδιά μας διά τῆς χάριτος τοῦ ἉγίουΠνεύματος. Βλ. Φιλοκαλία, τόμος Δ΄έκδοσις Το Περιβόλι της Παναγίας, 1987,σ.281. Ἐδῶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, στόν β’ λόγο του Ὑπέρ τῶν ἱερῶςἡσυχαζόντων, ἀναφέρει ὅτι ἡ «καρδιά» εἶναι ὁ ἡγεμόνας ὅλης της ὑπάρξεως· ἐκεῖεἶναι ὁ νοῦς καί ὅλοι οἱ λογισμοί τῆς ψυχῆς. Ἐδῶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος μέ τόν ὅρονκαρδιά δέν ἐννοεῖ τήν φυσική καρδιά, ἀλλά τήν βαθεῖα καρδία, ἐνῶ μέ τόν ὅρο νοῦςδέν ἐννοεῖ τήν διάνοια, ἀλλά τήν ἐνέργεια τῆς καρδιᾶς, τήν νοερά ἐνέργεια, ἡ ὁποίαπηγάζει ἀπό τήν οὐσία τοῦ νοῦ, δηλ. τήν καρδιά. Οἱ ὅροι καρδιά καί νοῦς ὡς οὐσίαταυτίζονται. Γι’ αὐτό προσθέτει ὁ ἅγιος Γρηγόριος: Ὁ νοῦς εἶναι τό ἐνδότατο σῶματοῦ σώματος, δηλαδή ἡ καρδιά (ὅ.π., σ. 282). Μέ αὐτούς ταυτίζεται καί ὁ ὅροςπνεῦμα».Φαινομενικά δημιουργεῖται ἡ ἐντύπωση ὅτι ὑπάρχει μία σύγχυση στούς Πατέρες.Ἀλλά, ἄν κανείς προσέξει λίγο, καταλαβαίνει τό πνεῦμα τοῦ κάθε Πατέρα καί τίἐννοεῖ, ὅταν λέει νοῦς καί καρδιά ἤ ὅταν λέει διάνοια καί λογική.Ἐκεῖνο πού χρειάζεται νά ἐπαναλάβουμε γιά νά τό ξεκαθαρίσουμε εἶναι ὅτι ὁἄνθρωπος ἔχει δύο κέντρα.Ἔχει τό κέντρο τῆς καρδιᾶς, ὅπου ὑπάρχει ὁ νοῦς, ἔχει καίτή λογική ἤ διάνοια.Ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι καθαρός, φωτισμένος καί ἔχει ἐνωθεῖ μέτόν Θεό, αὐτά τά δύο κέντρα στόν ἄνθρωπο λειτουργοῦν ἀνεξάρτητα. Εἶναι δύοδιαφορετικά κέντρα. Κατά συνέπεια μπορεῖ νά προσεύχεται καί συγχρόνως νάσκέπτεται.Ἀλλά στόν ἐμπαθῆ ἄνθρωπο, ὅπως εἴμαστε ἐμεῖς, αὐτά τά δύο κέντρα εἶναιμπερδεμένα και γι΄αυτό ἔχουμε μία σύγχυση μέσα μας. Λογισμοί λοιπόν, πού θάἔπρεπε νά εἶναι μόνο στόν ἐγκέφαλο, κατεβαίνουν στήν καρδιά καί γίνονταιἐπιθυμίες. Ἔτσι μολύνεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό αὐτές τίς ἐπιθυμίες, πού βγαίνουν ἀπότήν καρδιά. Γί αὐτό μας λέει ὁ Κύριος ὅτι «ἐκ τῆς καρδίας ἐξέρχονται διαλογισμοίπονηροί, φόνοι, μοιχεῖαι, πορνεῖαι, κλοπαί, ψευδομαρτυρίαι, βλασφημίαι. (Ματθ. 15,19)».Ὅταν ὁ ἄνθρωπος μέ τήν ἀδιάλειπτη προσευχή καί μέ τήν ὅλη ἀσκητική καίμυστηριακή ζωή καθαρίσει τήν καρδιά του καί διώξει κάθε τί ξένο καί ὅλους τούςλογισμούς ἀπό αὐτήν, τότε ἡ καρδιά γίνεται πλέον καθαρή καί τά δύο κέντραλειτουργοῦν ἀνεξάρτητα. Ἑπομένως δέν ἐμποδίζεται ὁ Ἅγιος νά προσεύχεται καίσυγχρόνως νά μιλάει ἤ νά σκέπτεται κάποια πράγματα μέ τό μυαλό του.13

«Ἔτσι ἡ λογική λατρεία γίνεται γιά τόν ἀπόστολο Παῦλο μέ τόν νοῦν (δηλαδή μέ τήνδιάνοια, τήν λογική), ἐνῶ ἡ νοερά εὐχή γίνεται μέ τό πνεῦμα καί εἶναι ἡ πνευματικήεὐχή, δηλαδή ἡ καρδιακή προσευχή»[4].Αὐτό πού κάνουμε στήν Ἐκκλησία λέγεται λογική λατρεία.Διότι μέ τή σκέψη μας, μέτόν ἐγκέφαλό μας παρακολουθοῦμε αὐτά πού λέμε.Ἀλλά ὑπάρχει καί ἡ νοερά εὐχή,πού εἶναι ἡ καρδιακή προσευχή, η οποία γίνεταιμέσα στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου.Ὁ ἄνθρωπος λοιπόν ἔχει δύο κέντρα γνώσεως.Δύο γνωστικά κέντρα:Τό κέντρο τῆς καρδιᾶς,μέ τό ὁποῖο διά τοῦ νοῦ του γνωρίζει τόν Θεό.Τό κέντρο τοῦ ἐγκεφάλου,πού μέ τή λογική γνωρίζει ὄχι τόν Θεό ἀλλά τόπεριβάλλον.Υποσημείωση[4]: «Βλ. Μητρ. Ιεροθέου (Βλάχου), Το Πρόσωπο στην ΟρθόδοξηΠαράδοση, έκδοσις Μονής Γενεθλίου της Θεοτόκου, Λεβάδεια, 1994, σ. 24, όπουαναφέρονται τα εξής: Ο άνθρωπος έχει δύο γνωστικά κέντρα. Το ένα είναι ο νους,που είναι το κατάλληλο όργανο για να δεχθή την αποκάλυψη του Θεού, η οποία στηνσυνέχεια διατυπώνεται με την λογική, και το άλλο είναι η λογική, που γνωρίζει τοναισθητό κόσμο που μας περιβάλλει».Ὁ Θεός ὅμως δέν εἶναι στό ὑλικό περιβάλλον δέν εἶναι ὕλη. Συνεπῶς δέν πέφτειστήν ἀντίληψη τῶν αἰσθήσεων καί δέν μπορεῖ νά γνωρισθεῖ ὁ Θεός μέσω τῶναἰσθήσεων. Ὁ πολιτισμός ὡστόσο, ἐπειδή εἶναι ὑλικός βασίζεται μόνο στίςαἰσθήσεις. Σοῦ λέει ὁ ἄλλος, ὁ ἐπιστήμονας: «αὐτό βλέπω, αὐτό καί πιστεύω. Δένὑπάρχει τίποτα ἄλλο». Πῶς δέν ὑπάρχει τίποτα ἄλλο;Βέβαια τό λέει αὐτό, γιατί ἔχει χάσει τό ἄλλο γνωστικό κέντρο, πού εἶναι ἡ καρδιά.Καί ἔχει μόνο τό γνωστικό κέντρο τοῦ ἐγκεφάλου. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ὅμως πιστέψειστόν Θεό, τότε καταλαβαίνει ὅτι ὑπάρχει καί μία ἄλλη πηγή γνώσης, πού εἶναι ἡκαρδιά. Ἡ ὁποία καί πρώτη λειτουργεῖ στόν ἄνθρωπο καί τελευταία σταματάει.Καί τότε μόνο πεθαίνει ὁ ἄνθρωπος, ὅταν σταματήσει ἡ καρδιά καί ὄχι, ὅτανσταματήσει ὁ ἐγκέφαλος. Ἐξοῦ καί ἡ πλάνη τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου. Ἀλλά, ἐπειδήὁ πολιτισμός εἶναι ἄθεος, σοῦ λένε: «σταμάτησε ὁ ἐγκέφαλος κάποιου, ἄρα πέθανε».Καί ὅμως δέν πέθανε, γιατί λειτουργεῖ ἀκόμη ἡ καρδιά, τό ἄλλο γνωστικό κέντρο, μέτό ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος βλέπει τόν Θεό καί μπορεῖ ἐπίσης νά βλέπει καί τό περιβάλλον.Ὅ Ἅγιος Πορφύριος, ὁ ὁποῖος στά τελευταῖα του ἦταν τυφλός, ἔβλεπε! Πῶς ἔβλεπε;Μέ τόν ἐγκέφαλο; Ὄχι! Μέ τήν καρδιά, μέ τόν νοῦ ἔβλεπε, γιατί ἀκριβῶς εἶχεκαθαρότητα μεγάλη.Ἔτσι ἐκεῖνο, πού λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, «ἀλλ’ ἐν ἐκκλησίᾳ θέλω πέντε λόγους14

διά τοῦ νοός μου λαλῆσαι, ἴνα καί ἄλλους κατηχήσω, ἤ μυρίους λόγους ἐνγλώσσῃ»[5] σημαίνει ὅτι προτιμοῦσε νά πῆ πέντε λέξεις, πέντε λόγια δηλαδή, γιά νάκατηχήση τούς ἄλλους· παρά νά προσεύχεται νοερῶς».Προτιμῶ, λέει ὁ Ἀπ. Παῦλος, νά πῶ πέντε λόγια καί νά τά καταλάβετε, παρά νάπροσεύχομαι νοερῶς μυστικά μέσα στήν καρδιά καί νά μή καταλάβει κανείς τίποτα.Αὐτό δηλώνει προφανῶς ἡ ρήση: «θέλω νά πῶ πέντε λόγια «διά τοῦ νοός μου ἤμύριους λόγους ἐν γλώσση». Νά πεῖ πέντε λόγια καί νά καταλάβουν καί οἱ ἄλλοι.Πῶς νά τά πεῖ αὐτά;Μέ τή λογική. Καί φυσικά μέ τόν λόγο. Γιατί ὁ λόγος μέ τόστόμα λέει αὐτά, πού προηγουμένως εἶχε ἡ διάνοια, ἡ σκέψη.Ἡ γλώσσα ἦταν ἡ νοερά προσευχή, τά διάφορα εἴδη τῆς νοερᾶς προσευχῆς, πούεἶχαν οἱ πρῶτοι Χριστιανοί. Καί δέν γινόντουσαν Χριστιανοί, πρίν ἀποκτήσουν τήνοερά προσευχή. Φρόντιζαν μάλιστα νά τήν ἀποκτήσουν καί πρίν τό βάφτισμαἀκόμη. Νά ἔχουν δηλαδή αὐτή τήν κατάλληλη προπαρασκευή, ὥστε πενήντα ἡμέρεςμετά τό βάφτισμα, ἀφοῦ ἔφθαναν καί στόν φωτισμό, ἔπαιρναν τό χρίσμα.«Αὐτό, πού λέγει ἐδῶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, ἑρμηνεύεται ἀπό μερικούς μοναχούς ὅτιμίλησε ὁ Ἀπόστολος γιά τήν εὐχή τοῦ Ἰησοῦ, δηλαδή γιά τό «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέἐλέησόν με», πού ἀποτελεῖται ἀπό πέντε λέξεις. Ἀλλά ἐδῶ ὁ Ἀπόστολος Παῦλοςμιλάει γιά λόγια, μέ τά ὁποία κατηχοῦσε τούς ἄλλους[6]. Διότι, πῶς μπορεῖ νά γίνηκατήχησις μέ νοερά προσευχή, ἀφοῦ ἡ νοερά προσευχή εἶναι ἐσωτερική προσευχήτοῦ ἀνθρώπου καί οἱ ἄλλοι γύρω του δέν ἀκοῦνε τίποτε; Ἡ κατήχησις ὅμως γίνεταιμέ λογική διδασκαλία καί λογική λατρεία. Διδάσκουμε καί μιλοῦμε μέσω τῆςλογικῆς, πού εἶναι ἡ συνήθης ἐπικοινωνία μεταξύ τῶν ανθρώπων.[7]Ἐπικοινωνία ὅμως ἔχουν μεταξύ τους καί ὅσοι ἔχουν νοερά εὐχή μέσα στήν καρδιάτους».Ἄν καί ὁ ἄλλος ἔχει νοερά εὐχή μπορεῖ νά ὑπάρξει ἐπικοινωνία τέτοια. Γι΄αὐτό καίβλέπουμε τούς Ἁγίους Πατέρες, πού εἶχαν νοερά προσευχή μέσα τους, νά πηγαίνουνἐπίσκεψη ὁ ἕνας στόν ἄλλον, ἐξωτερικά νά μήν λένε τίποτα, νά κάθονται δύο ὧρες,ἄς ποῦμε, ὁ ἕνας ἀπέναντι στόν ἄλλο καί νά μήν μιλᾶνε μέ τό στόμα ἀλλά νάἐπικοινωνοῦν ἐσωτερικά. Νά μιλᾶνε μέ τόν ἐνδιάθετο λόγο, μέ τή νοερά ἐνέργεια,πού εἴχανε μέσα τους.Ἔτσι λοιπόν, ὅσοι ἔχουν νοερά εὐχή στην καρδιά τους,ἐπικοινωνοῦν μεταξύ τους.Και ἀπό μακριά μπορεῖ νά γίνει αυτό.«Μποροῦν δηλαδή νά καθίσουν μαζί καί ὁ ἕνας νά ἐπικοινωνῆ μέ τόν ἄλλον νοερῶς,χωρίς νά μιλᾶνε. Νά ὑπάρχη δηλαδή μεταξύ τους πνευματική ἐπικοινωνία. Αὐτόφυσικά συμβαίνει σ’ αὐτούς καί ἐκ τοῦ μακρόθεν. Καί αὐτοί ἐπίσης ἔχουν τόδιορατικό καί προορατικό χάρισμα. Μέ τό διορατικό ἀνιχνεύουν τά ἁμαρτήματακάθε ἀνθρώπου, καθώς καί τίς σκέψεις του, ἐνῶ μέ τό προορατικό βλέπουν καίμιλᾶνε γιά πράγματα, πράξεις καί γεγονότα μέλλοντα».15

Πήγαιναν γιά παράδειγμα οἱ ἄνθρωποι στόν Ἅγιο Πορφύριο ἤ στόν Γέροντα Παΐσιοκαί, πρίν ποῦνε τήν ἐρώτηση, ἐκεῖνοι τούς ἔλεγαν τήν ἀπάντηση στό πρόβλημά τους.Πῶς γινόταν αὐτό;Ἀκριβῶς ἐπειδή εἶχαν μέσα τους τή νοερά προσευχή, τή νοεράἐνέργεια καί τό διορατικό χάρισμα. Κατά συνέπεια μποροῦσαν νά ἐξιχνιάσουν, νάδοῦν καί νά ἀκούσουν τίς σκέψεις τῶν ἀνθρώπων, τούς λογισμούς τους καί τό τίἤθελαν νά τούς ποῦν. Ἄν εἶχες καί ἐσύ νοερά προσευχή, θά μποροῦσες νά ἀκούσειςτήν ἀπάντηση ἀπό τήν καρδιά τοῦ πνευματικοῦ σου καί ὄχι ἀπό τό στόμα του.Ὅταν δηλαδή καθαρίσει ὁ ἄνθρωπος τήν καρδιά του ἀπό τούς λογισμούς, τότεφανερώνονται αὐτά τά χαρίσματα,τό διορατικό καί τό προορατικό,τά ὁποία ἔχειδώσει ὁ Θεός σέ ὅλους μας. Δέν τά ἔχει δώσει μόνο στούς ἁγίους· σέ ὅλους τά ἔχειδώσει. Γιατί ὅμως δέν τά ἔχουμε ἐμεῖς φανερά κι ἐνεργά; Διότι ὑπάρχει αὐτός ὁσκοτισμός τῆς ψυχῆς ἀπό τίς ἁμαρτίες καί τά πάθη, γιά τόν ὁποῖο μιλήσαμε στήνἀρχή.«Πράγματι ὑπάρχουν τέτοιοι χαρισματοῦχοι ἄνθρωποι καί, ἄν πάτε νάἐξομολογηθεῖτε σέ αὐτούς, ξέρουν ὅλα ὅσα ἔχετε κάνει στήν ζωή σας, πρίν ἀνοίξετετό στόμα σας γιά νά τούς τά πῆτε».Ἐνδεικτικές εἶναι οι περιπτώσεις των ἀνθρώπων ἐκείνων, πού πήγαιναν στόν ἍγιοΠορφύριο κρατώντας καί χαρτάκι, ὅπου εἶχαν γραμμένα, ἄς ποῦμε, τά ἁμαρτήματα:(1), (2), (3)…(10).Καί πρίν ἀκόμη ἀνοίξουν τό χαρτάκι ὁ Ἅγιος τους ἔλεγε:«Κοιτάξτε, τό (1), τό (2) καί… τό (7) δέν εἶναι ἁμαρτίες. Μήν μοῦ τά πεῖτε αὐτά.Πεῖτε μου τά ἄλλα, γιά νά μήν χάνουμε καί χρόνο!».Τέλος καί τῇ Τρισηλίῳ Θεότητικράτος αἶνος καί δόξαεἰς τούς αἰώνας τῶν αἰώνων.Ἀμήν.Ἀρχιμανδρίτης Σάββας Ἁγιορείτης*Πρόκειται γιά τήν πρώτη ἀπό μία σειρά ὁμιλιῶν τοῦ π. Σάββα Ἁγιορείτου, μέ ἑρμηνευτικά κι ἐπεξηγηματικάσχόλια πάνω στήν Πατερική Θεολογία τοῦ μακαριστοῦ π. Ἰωάννη Ρωμανίδη, ἀπομαγνητοφωνημένη, ἐλαφρῶςδιασκευασμένη καί προσαρμοσμένη στόν γραπτό νεοελληνικό λόγο, πού ἔγινε στίς 31-8-2014 στή σύναξη στόἈρχονταρίκι τοῦ Ι. Ν. Ἁγίων Ἀναργύρων Πενταπλάτανου Γιαννιτσῶν.**Τά κείμενα σέ εἰσαγωγικά, ἀντλήθηκαν από τό βιβλίο τοῦ Πρωτοπ. Ἰωάννου Ρωμανίδου, Πατερική Θεολογία,Ἐκδόσεις Παρακαταθήκη, Θεσσαλονίκη 2004, σελ. 19-22 καί διατηρούν ἐπακριβώς τή γλωσσική μορφή τοῦπρωτοτύπου.16

Τό ἀλλοιωμένο δυτικό πνεῦμα καί ἡ Ὀρθοδοξία (Πατερική Θεολογία - 2ο Μέρος)Ἀρχίσαμε, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, μιά καινούρια ἑνότητα μαθημάτων, κατηχήσεωνπιό σωστά, γιατί στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μιλᾶμε γιά κατήχηση καί ὄχι ἁπλῶς γιάμία διάλεξη, ἡ ὁποία δέν ἔχει μόνο ἕναν γνωσιολογικό χαρακτήρα, ἀλλά ἕναχαρακτήρα μυσταγωγικό. Δηλαδή ἕναν χαρακτήρα πού μᾶς βοηθάει στό νά ζήσουμετό Μυστήριο τοῦ Χριστοῦ καί αὐτόν τόν σκοπό ἔχουν καί τά μαθήματα πούκάνουμε, νά ὁδηγήσουν τίς ψυχές μας στό νά ζήσουμε τόν Χριστό καί ὄχι μόνο νάμάθουμε κάποια πράγματα. Τότε γνωρίζουμε πραγματικά τόν Θεό, ὅταν ζοῦμε τήνζωή τοῦ Θεοῦ.Βέβαια θά ποῦμε πράγματα πού ἴσως φαίνονται λίγο παράξενα καί δέν τά ἔχετεἀκούσει ἄλλη φορά, ἀλλά εἶναι αὐτά τά ὁποῖα πραγματικά μᾶς δίδαξαν οἱ ἍγιοιΠατέρες καί εἶναι ἀντίθετα μέ ἐκεῖνα πού ἐπικρατοῦν σήμερα στόν κόσμο καί θάτολμοῦσα νά πῶ καί στούς ἀνθρώπους τῆς Ἐκκλησίας. Κάποια πράγματα δηλαδήπού ἔχουν ἐπικρατήσει ὡς ἀντιλήψεις στούς σημερινούς Ὀρθοδόξους χριστιανούςεἶναι ἀντίθετα μέ αὐτά πού λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες. Δέν θά πῶ περισσότερα γιατί θάεἶναι θεωρητικά, ἀλλά θά διαπιστώσουμε στήν πορεία πῶς ἐπαληθεύεται αὐτός ὁλόγος.Συνεχίζουμε λοιπόν νά μελετοῦμε καί νά σχολιάζουμε κατά δύναμην κάποιαπράγματα ἀπό τήν Πατερική Θεολογία, τό βιβλίο ἑνός πολύ μεγάλου, ἴσως τοῦσπουδαιότερου θεολόγου τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνος, τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη. Ἕναςἄλλος σπουδαῖος, σύγχονος θεολόγος ὁ π. Γεώργιος Μεταλληνός λέει ὅτι ἡ ἐποχήμας χωρίζεται σέ ἐποχή πρό τοῦ Ρωμανίδη καί μετά τοῦ Ρωμανίδη. Ἔκανε μία τομήστήν Θεολογία, ἡ ὁποία δέν ἦταν τομή ἁπλῶς στίς γνώσεις, ἀλλά μία τομή, θά ἔλεγα,πνευματική πού ἔκανε τήν ψυχή τῶν Ὀρθοδόξων νά προσανατολιστεῖ σωστά -ὅποιωνθέλουν βέβαια! Ἔκανε δηλαδή μία στροφή καί μία ἐπαναφορά στίς ὀρθές ἀντιλήψειςπού πρέπει νά ἔχουμε ὡς Ὀρθόδοξοι.Δυστυχῶς μετά τήν ἀπελευθέρωστη τό 1821 μπῆκε στήν Ὀρθοδοξία τό δυτικόπνεῦμα μέ τόν ἐρχομό ἐδῶ τῶν Βαυαρῶν καί πολλῶν «ἱεραποστόλων» ἀπό τήνΔύση, οἱ ὁποῖοι εἰσέβαλλαν στήν Ἑλλάδα, τό ὁποῖο πνεῦμα, νά τό ποῦμε μέ μία λέξη,εἶναι ἀντι-μοναχικό καί ἀντι-ἡσυχαστικό. Ὁ μοναχισμός εἶναι ὁ φορέας τοῦἡσυχασμοῦ καί ὅταν λέμε ἡσυχασμός ἐννοοῦμε τήν θεραπευτική μέθοδο τῆςἘκκλησίας, ἡ ὁποία δία τῆς ἡσυχίας καθαρίζει τόν ἄνθρωπο. Βοηθάει τόν ἄνθρωπονά καθαριστεῖ, νά φωτιστεῖ καί νά θεωθεῖ, νά πετύχει τό καθ’ ὁμοίωση, πού εἶναι ὁσκοπός τῆς ζωῆς μας.Ἔτσι σήμερα θά ποῦμε γιά τήν ἀπόκλιση τῆς Δυτικῆς χριστιανοσύνης ἀπό τόὈρθόδοξο ἦθος. Ὅταν λέμε Δύση δέν ἐννοοῦμε γεωγραφικά τήν Εὐρώπη, ἀλλά ὡςμία ἀντίληψη συνολική τοῦ Θεοῦ καί τοῦ κόσμου. Ὑπάρχει τό λεγόμενο Δυτικόπνεῦμα, τό ὁποῖο εἶναι -θά ἔλεγα- ἀντίθετο ἀπό τό Ὀρθόδοξο πνεῦμα. Καί εἶναιἀκριβῶς ἀντίθετο γιατί εἶναι αἱρετικό. Ἡ Δύση ἔχει πέσει στήν αἵρεση καί ἀπό τό1054 καί μετά αὐτή ἡ αἵρεση ἔχει ἀποκρυσταλλωθεῖ ὡς δόγμα καί ἔχει μπεῖ καί μέσαστό Σύμβολο τῆς Πίστεως, τό λεγόμενο Filioque (Φιλιόκβε) καί ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλά17

καί πολλά ἄλλα δόγματα ἔχουν προσθέσει στήν αἱρετική Δύση. Θά δεῖτε ὅμως πῶςκάποιες δικές τους ἀντιλήψεις ἔχουν ποτίσει κι ἐμᾶς, τίς κυκλοφοροῦμε μεταξύ μαςκαί τίς ἔχουμε μέσα στόν νοῦ μας καί πολλές φορές καθορίζουν τήν πνευματική μαςζωή.Εἴπαμε λοιπόν τήν προηγούμενη φορά -γιά νά τά συνδέσουμε λίγο καί νάσυνεχίσουμε- ὅτι ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, πού εἶναι τό κύριο συστατικό τῆς ψυχῆς του,στόν ἄνθρωπο ὁ ὁποῖος δέν ἔχει θεραπευτεῖ πνευματικά, δέν λειτουργεῖ σωστά.Ὑπάρχει μιά δυσλειτουργία, μιά κακή λειτουργία τοῦ νοῦ μας, δηλαδή τῆς ψυχῆςμας. Ἡ σωστή λειτουργία τοῦ νοῦ εἶναι: νά εἶναι ὁ νοῦς στήν καρδία καί νάπροσεύχεται ἀδιάλειπτα στόν Θεό. Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας. Δέν εἶναι ὁσκοπός τῆς Ἐκκλησίας νά μᾶς κάνει νά περάσουμε καλά σ’ αὐτή τή ζωή ἤ νά μᾶςκάνει νά περάσουμε καλά στήν ἄλλη ζωή, ἀλλά νά θεραπεύσει τήν ψυχή μας καίμάλιστα τόν νοῦ μας.Ὑπάρχουν τά τρία στάδια τῆς θεραπείας: ἡ κάθαρση, ὁ φωτισμός καί ἡ θέωση. Αὐτάμᾶς λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες. Κορυφαῖο ρόλο σ’ αὐτήν ὅλη τήν διαδικασία παίζει ἡἀδιάλειπτη, καρδιακή, νοερά προσευχή. Εἶναι τό ἐργαλεῖο, τό μέσο, ἀλλά -θάλέγαμε- καί τό κριτήριο τό ὁποῖο μᾶς πείθει ὅτι πράγματι εἴμαστε στήν κατάστασητοῦ φωτισμοῦ. Ὅταν ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου λειτουργεῖ σωστά, τότε δέν ἔχει κανένανἄλλο λογισμό, οὔτε καλό, οὔτε κακό. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος δέν λειτουργεῖ σωστά, εἶναιγεμάτος λογισμούς.Σήμερα τό πρόβλημα τῶν ἀνθρώπων εἶναι πρόβλημα λογισμῶν. Οἱ λογισμοί εἶναι ἡἀφετηρία ὅλων τῶν κακῶν. Δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά εἰρηνεύσει, νά ἠρεμήσει ὁλογισμός του καί μή ξέροντας τί νά κάνει ἤ πηγαίνει ταξίδια ἤ παίρνει ψυχοφάρμακαἤ πάει στούς ψυχολόγους ἤ τό ρίχνει στό φαγητό… Μέ διάφορους τέτοιους τρόπουςδηλαδή προσπαθεῖ νά βρεῖ μιά ἐσωτερική εἰρήνη καί μιά ἠρεμία, ἀλλά δέν μπορεῖ,γιατί τό κλειδί εἶναι ἡ θεραπευτική τῶν Πατέρων, ἡ θεραπευτική τοῦ Χριστοῦ.Γι’ αὐτό καί ὁ Χριστός μας στά Πατερικά Κείμενα καί στίς Προσευχές τῆςὈρθόδοξης Ἐκκλησίας ἀναφέρεται ὡς Ἰατρός. «Ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτωνἡμῶν» καί εἶναι πράγματι Ἰατρός καί ἡ Ἐκκλησία εἶναι ἕνα θεραπευτήριο, πούθεραπεύει τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων. Δέν εἶναι ἕνας ὀργανισμός πού δίνει μία καλήκουλτούρα. Ἔχουμε ὡραίους χορούς, ὡραῖα τραγούδια, ὡραῖα ψάλματα καί ὅτανπᾶς στήν Ἐκκλησία περνᾶς καλά. Ὄχι δέν εἶναι αὐτό, ἀλλά δυστυχῶς αὐτό πάει νάἐπικρατήσει στίς μέρες μας. Εἶναι ἡ λεγόμενη ἐκκοσμίκευση καί ἀντί ἡ Ἐκκλησία νάπροσφέρει αὐτήν τήν μέθοδο γιά νά θεραπευθεῖ ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή γιά νάἀπαλλαγεῖ ὁ ἄνθρωπος ἀπό τούς λογισμούς καί νά λειτουργήσει σωστά ὁ νοῦς του, ἡνοερά ἐνέγεια, ὅπως λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες, τοῦ προσφέρει γλέντια καί χορούς καίδιάφορα ἄλλα τέτοια ὑποκατάστατα ἤ καί ἕνα πιάτο φαγητό στά συσσίτια. Ἀλλάαὐτός εἶναι ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας; Κάθε ἄλλο! Δευτερευόντως θά λέγαμε εἶναι καίἡ φιλανθρωπία. Ἡ φιλανθρωπία, ὄχι ἡ ἐκκοσμίκευση.Πολύ πρόσφατα μοῦ φέρανε ἕνα χαρτί ἀπό μιά Μητρόπολη, ἑνός Ἱεροῦ Ναοῦ‘’Πρόγραμμα ὑποδοχῆς λειψάνων Ἁγίου Ἰωακείμ καί Ἄννης’’ καί ἔχει κάθε βράδυ18

τραγούδια καί χορούς. Σάββατο: Ἑσπερινό καί τό βράδυ: Λαϊκή Ἑλληνική βραδιά.Τήν ἄλλη μέρα τό πρωί ἔχει Θεία Λειτουργία, ἀφοῦ ἔχουν προετοιμαστεῖ κατάλληλατό βράδυ μέ τό γλέντι… καί τό βράδυ ἔχει πάλι χορωδία καί χορευτικές ἐκδηλώσεις!Τήν Δευτέρα πάλι Θεία Λειτουργία, ἀφοῦ ὑπάρχει ἀνάλογη προετοιμασία… καί τόβράδυ ἔχει πάλι χορευτικές ἐκδηλώσεις ἀπό ὅλους τούς Συλλόγους τῆς περιοχῆς. Τόπρωί πάλι Θεία Λειτουργία καί τό βράδυ ἔχει λαϊκή βραδιά μέ ἑλληνικά τραγούδιαἀπό πολυμελή ὀρχήστρα καί ποντιακό γλέντι! Εἶναι αὐτός θεραπευτικός ὀργανισμός;– Ἔτσι θά θεραπευτεῖ ἡ ψυχή τῶν ἀνθρώπων;Ἤ ἁπλῶς τούς δίνουμε μία διέξοδο καί ἀντί νά πᾶνε στά κοσμικά κέντραδιασκέδασης πᾶνε στήν Ἐνορία; Καί σιγά-σιγά θά βάζουμε καί εἰσητήριο ὅπωςκάνουν στήν Γερμανία: ἑλληνικά τραγούδια – εἴσοδος 5 εὐρώ.Αὐτό εἶναι κατάπτωση. Δηλαδή ἡ Ἐκκλησία ἔχει χάσει τόν προσανατολισμό της.Ἐννοοῦμε βέβαια τήν Ἐκκλησία ὡς σύνολο πιστῶν, ὡς τοπική Ἐκκλησία. ἩἘκκλησία ὡς σῶμα Χριστοῦ εἶναι ἄμωμη καί καθαρή καί πεντακάθαρη, γιατί ἔχεικεφαλή τόν Χριστό. Ἀλλά οἱ κατά τόπους Ἐκκλησίες, ἄν δέν προσέξουν,ἐκτρέπονται καί ἔχουμε πάρα πολλές Ἐκκλησίες σήμερα πού εἶναι μόνο κατ’ ὄνομακαί δέν ἔχουν ποίμνιο.– Τί ἔγινε τό ποίμνιο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἐφέσου ἤ τῆς Λαοδίκειας;Ἄν πᾶτε σήμερα στήν Λαοδίκεια εἶναι γεμάτη μουσουλμάνους. Τό ἴδιο καί στήνἜφεσο. Γιατί; Χάσαμε τούς χριστιανούς μας. Γιατί τούς χάσαμε; Γιατί δένλειτουργοῦσε σωστά ἐκείνη ἡ Ἐκκλησία, ἡ τοπική θεραπευτική κοινότητα. Τό ἴδιομπορεῖ νά συμβεῖ καί μέ μᾶς καί νά πηγαίνουμε νά βροῦμε τήν Ὀρθοδοξία στήνἈμερική, ἄν δέν προσέξουμε.Πρέπει λοιπόν νά καταλάβουμε ὅτι ὁ ρόλος τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ἡ θεραπεία τῆςψυχῆς καί μάλιστα τοῦ νοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί αὐτή ἡ βαθιά ἐκκοσμίκευση πού ἔχειεἰσβάλλει στήν Ἐκκλησία πρέπει νά μᾶς βρεῖ ἀντιμέτωπους. Πρέπει νάἀντισταθοῦμε. Ἐμεῖς θά ἀντισταθοῦμε, γιατί ὅλοι εἴμαστε ὑπεύθυνοι. Ἔλεγε ὁ ἅγιοςἸωάννης ὁ Μαξίμοβιτς, ἕνας σπουδαῖος, σύγχρονος ἅγιος, Ρῶσος στήν καταγωγή,πού ἐτελειώθη στήν Ἀμερική, ὅτι στούς ἐσχάτους χρόνους, ὅπως εἶναι τώρα, κάθεχριστιανός θά εἶναι ὑπεύθυνος γιά ὅλη τήν Ἐκκλησία. Μήν περιμένουμε νά τάδιορθώσουν ὅλα δηλαδή οἱ παπάδες καί οἱ Δεσποτάδες, γιατί κι αὐτοί ἐν πολλοῖςεἶναι ἐκκοσμικευμένοι.Ἡ προηγούμενη ἀνακοίνωση πού σᾶς διάβασα εἶναι φυσικά μέ τήν ἔγκριση τοῦοἰκείου Μητροπολίτου, δέν βγαίνει ἔτσι…Ἡ κάθαρση λοιπόν ἀπό τά πάθη τῆς ψυχῆς καί τοῦ σώματος, ὁ φωτισμός τοῦ νοῦ τοῦἀνθρώπου ἀπό τή Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἡ θέωση τῆς ψυχῆς καί τοῦσώματος τοῦ ἀνθρώπου εἶναι οἱ τρεῖς πνευματικές καταστάσεις, τίς ὁποῖες πρέπει νάπεράσει ὁ πιστός καί στίς ὁποῖες ἀναφέρεται ὅλη ἡ ἀσκητική παράδοση, ὅλοι οἱΠατέρες τῆς Ἐκκλησίας καί ὅλες οἱ Ἀκολουθίες. Λέμε στήν Ἐκκλησία: «Εἴδομεν τόφῶς τό ἀληθινόν» ἤ «Χριστέ, τό φῶς τό ἀληθινόν» ἤ «Βασιλεῦ οὐράνιε, ἐλθέ καί19

σκήνωσον ἐν ἡμῖν καί καθάρισον ἡμᾶς». Αὐτά δέν εἶναι σχήματα λόγου. Εἴδομεν τόφῶς τό ἀληθινόν. Τό εἴδαμε τό φῶς τό ἀληθινό; Ἔχει φῶς ἡ ψυχή σου ἤ ἔχει μαυρίλακαί σκοτάδι καί κατάθλιψη καί ταραχή; Ἅμα ἔχει αὐτά, σημαίνει ὅτι δέν τό εἶδες τόφῶς. Μά λέει ‘’ἐγώ κοινώνησα’’. Μπορεῖ καί νά κοινώνησες, ἀλλά δέν κοινώνησες,δέν ἔχεις κοινωνία μέ τό φῶς δηλαδή.Γενικά λοιπόν σ’ αὐτό θά ἀναφερθοῦμε, πῶς δηλαδή πρέπει νά λειτουργήσουμε, πῶςθά γίνει αὐτή ἡ ἐργασία μέσα μας καί πῶς πρέπει νά τοποθετούμαστε ἀπέναντι σ’αὐτά πού ζοῦμε, σωστά ἤ ὄχι, τά ὁποῖα μᾶς τά σερβίρουνε καί πολλές φορές τάκαταπίνουμε ἀμάσητα, δηλαδή χωρίς νά τά ἐπεξεργαζόμαστε.Λέει ὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης: «οἱ σημερινοί Ὀρθόδοξοι σήμερα ἔχουνἀπομακρυνθεῖ τόσο πολύ ἀπό αὐτήν τήν παράδοση, πού δέν σκέπτονται πλέον τήνὈρθόδοξη Χριστιανική ἀγωγή μέσα στά πλαίσια τῆς νόσου καί τῆς θεραπείας». Γιατίλέει ὁ π. Ἰωάννης ὅλοι οἱ ἄνθρωποι γεννιόμαστε ἄρρωστοι καί αὐτό εἶναι ἀλήθεια.Γεννιόμαστε μέ τόν σκοτισμό τοῦ νοῦ, σκοτισμένοι ἀπό τά πάθη καί πρέπει νάμποῦμε μέσα στήν Ἐκκλησία μέ τό Ἅγιο Βάπτισμα καί τό Ἅγιο Χρίσμα καί ἐκεῖμέσα νά θεραπευτοῦμε, νά φωτισθοῦμε καί νά θεωθοῦμε.Αὐτό τό πράγμα καί σάν ἔννοια καί σάν σκέψη πολλοί Ὀρθόδοξοι χριστιανοί τόἀγνοοῦν καί πηγαίνουν στήν Ἐκκλησία γιατί εἶναι καλό πράγμα. Ὄχι δέν εἶναιἁπλῶς ἕνα καλό πράγμα ἡ Ἐκκλησία γιατί ὑπάρχουν καί ἄλλα καλά πράγματα καίλένε κοντά στά ὑπόλοιπα καλά πράγματα νά πηγαίνεις καί στήν Ἐκκλησία. Ὄχι. ἩἘκκλησία εἶναι τό πᾶν, γιατί εἶναι ὁ Χριστός καί ὁ Χριστός εἶναι τό πᾶν. Ἄν δέν τόκαταλάβει αὐτό ὁ χριστιανός, τότε δέν εἶναι ἄνθρωπος τῆς Ἐκκλησίας. Ἁπλῶς ἔχεικαί τήν Ἐκκλησία ὅπως ἔχει καί τά ἄλλα καλά πράγματα, ὅπως ἐνδεχομένως θάκάνει ἀθλητισμό, θά πάει μία ἐκδρομή, θά πάει καί νά ἐκκλησιαστεῖ. Δέν ἀγκαλιάζειδηλαδή ἡ Ἐκκλησία τόν ὅλο του ἑαυτό, ὅλο του τό εἶναι, ὅλη του τήν ὕπαρξη καίὅλη του τήν ζωή. Ἑπομένως δέν θεραπεύεται.«- Ὁ Χριστός ποιός εἶναι γιά τούς Ὀρθόδοξους Χριστιανούς; Δέν ἀποκαλεῖταιἐπανειλημμένως μέσα στίς εὐχές καί στά τροπάρια τῆς Ἐκκλησίας ὡς ὁ «ἰατρός τῶνψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν»; Πράγματι. Σέ ποιά ὅμως; Στά Ὀρθόδοξα.«Ἄν ψάξετε στήν Παπική ἤ στήν Προτεσταντική παράδοση», στήν Δύση δηλαδή,«αὐτή ἡ ἐπωνυμία γιά τόν Χριστό, ὡς ἰατρό, δέν ὑπάρχει πουθενά!». Γιατί ἄραγε;Ἐνῶ κι αὐτοί ξεκίνησαν ὡς Ὀρθόδοξοι.Πρέπει νά τό ξέρουμε αὐτό ἡ Εὐρώπη ὅληἦταν Ὀρθόδοξη μέχρι τόν 7ο – 8ο αἰῶνα πού ἔχουμε τίς εἰσβολές τῶν βαρβάρων,τῶν Φράγκων. Ἦταν Ὀρθόδοξοι καί κράτησαν μέχρι τό 1054.– Γιατί ὅμως μετά χάθηκε αὐτή ἡ ἐπωνυμία γιά τόν Χριστό;«Ὁ Χριστός μόνο στήν Ὀρθόδοξη παράδοση ἀποκαλεῖται ἰατρός. – Γιατί ὅμως αὐτήἡ παράδοσις ἔσβησε ἀπό τούς Παπικούς καί τούς Προτεστάντες καί, ὅταν τούςμιλᾶμε γιά θεραπευτική ἀγωγή, ξαφνιάζονται; Διότι ἡ ἀνάγκη τῆς καθάρσεως καί τοῦφωτισμοῦ, ἡ ἀνάγκη τῆς ἐσωτερικῆς ἀλλαγῆς ἔφυγε ἀπό τούς ἀνθρώπους αὐτούςστήν δική τους Θεολογία. Γι’ αὐτούς ἐκεῖνος πού ἀλλάζει δέν εἶναι ὁ ἄνθρωπος,20

ἀλλά ὁ Θεός!». Προσέξτε τί λένε στή Δύση! Δέν καλεῖσαι νά ἀλλάξεις ἐσύ. Ὁ Θεόςἀλλάζει. «Ὁ ἄνθρωπος γι’ αὐτούς δέν ἀλλάζει. Τό μόνο πράγμα πού κάνει ὁἄνθρωπος γι’ αὐτούς εἶναι ὅτι γίνεται καλό παιδί», κάνει καλές πράξεις. Προσέξτεγιατί αὐτό τό πνεῦμα ἔχει μπεῖ καί σ’ ἐμᾶς, νά κάνεις καλές πράξεις, ὅπως λένε στούςπροσκόπους κάθε μέρα νά κάνεις μιά καλή πράξη ἤ μερικές καλές πράξεις. Ὅσο πιόπολλές κάνεις, τόσο καλύτερα.«Καί ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀπό κακό παιδί πού ἦταν γίνει καλό παιδί, τότε ὁ Θεός τόνἀγαπᾶ». Ὅπως λέει κι ἕνα τραγούδι πού λέγανε στίς Ὀργανώσεις «καί ὅλα τά καλάπαιδιά τά ἀγαπᾶ ἡ Παναγία» καί τούς ρωτοῦσα ‘Τά κακά παιδιά δέν τά ἀγαπάει ἡΠαναγία, μόνο τά καλά ἀγαπάει;’ Ὁ Θεός τά καλά παιδιά τά ἀγαπάει. Τά κακά δέν τάἀγαπάει; Δέν εἶναι ὁ Θεός ἀγάπη δηλαδή; Ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη καί εἶναι καί μήἀγάπη; Ἀλλάζει ὁ Θεός; Προσέξτε τί ἀνοησίες λέμε! Καί τίς περνούσαμε καί στάπαιδιά ἀπό τά Κατηχητικά καί ἔχουν ποτίσει κι ἐμᾶς.Ἡ Δύση αὐτό ὑποστηρίζει ὅτι ὁ Θεός ἀλλάζει γιατί ἔχουν μία δικαιϊκή ἀντίληψη γιάτόν Θεό. Ἔφτασαν μάλιστα στό σημεῖο νά λένε ὅτι ὁ Θεός εἶναι ὀργισμένος καίχρειάζεται αἷμα, χρειάζεται ἱκανοποίηση τῆς Θείας δικαιοσύνης καί ἐπειδή δένὑπῆρχε ἄνθρωπος πού νά ἱκανοποιήσει τόν Θεό, ἀναγκάστηκε νά γίνει ὁ Θεός-Υἱόςἄνθρωπος, νά θυσιαστεῖ γιά νά ἱκανοποιηθεῖ ὁ αἱμοβόρος Θεός-Πατέρας καί ἡδικαιοσύνη του. Αὐτές τίς ἀνοησίες λένε στή Δύση δυστυχῶς. Εἶναι αὐτό τό δικαιϊκόπνεῦμα, τό ὁποῖο ἀπειλεῖ καί τήν Ὀρθοδοξία.«Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀπό κακό παιδί πού ἦταν γίνει καλό παιδί, τότε ὁ Θεός τόνἀγαπᾶ. Διαφορετικά, τόν ἀποστρέφεται! Ἄν παραμένει ἤ γίνεται κακό παιδί, τότε ὁΘεός δέν τόν ἀγαπᾶ! Δηλαδή, ἄν ὁ ἄνθρωπος γίνει καλό παιδί, τότε ἀλλάζει καί ὁΘεός καί γίνεται καλός. Καί ἀπό ἐκεῖ πού δεν τόν ἀγαποῦσε, τώρα τόν ἀγαπᾶ! Ὅτανὁ ἄνθρωπος γίνεται κακό παιδί, ὁ Θεός θυμώνει καί, ὅταν ὁ ἄνθρωπος γίνεται καλόπαιδί, ὁ Θεός χαίρεται! Αὐτό δυστυχῶς γίνεται στήν Εὐρώπη».Αὐτό λένε στήν Εὐρώπη μέχρι σήμερα. Θέλετε νά σᾶς πῶ κι ἕνα ζωντανόπαράδειγμα; Τώρα πού τούς χρωστᾶμε καί ἔρχονται μέ τήν Τρόικα καί μᾶς τά ζητᾶνεσυνέχεια καί πιεστικά, ἐμεῖς ἐπειδή κρατᾶμε ἀκόμα λίγο ἀπό τό Ὀρθόδοξο πνεῦμα,δέν ἔχουμε τό δικαιϊκό πνεῦμα, τούς ζητούσαμε παράταση, νά ἔκαναν λίγη ὑπομονήκαί θά τούς τά δίναμε. Αὐτό εἶναι ὀρθόδοξο. Γι’ αὐτούς εἶναι ἀκατανόητο. Λένε ‘’τάπήρατε νόμιμα, θά μᾶς τά δώσετε’’. Αὐτό τό δικαιϊκό πνεῦμα, δέν ἔχει ἔλεος. Οὔτεπαράταση, οὔτε τίποτα. Αὐτό εἶναι τό πνεῦμα τῆς Δύσης, ἀνελέητοι καί αὐτός εἶναικαί ὁ Θεός τους ἀνελέητος. Ἀλλά αὐτός δέν εἶναι ὁ ἀληθινός Θεός!«Τό κακό εἶναι ὅτι αὐτό δέν γίνεται μόνο στήν Εὐρώπη, ἀλλά γίνεται καί στήνἙλλάδα καί σέ πολλούς μέσα στήν Ἐκκλησία αὐτό τό πνεῦμα ἐπικρατεῖ». Ἔρχονταικαί κάποιοι ἔντρομοι στήν ἐξομολόγηση καί λένε ‘’ἐμένα ὁ Θεός θά μέ κάψει, εἶναιτόσο θυμωμένος μαζί μου…’’. Δέν εἶναι ἔτσι ὁ Θεός! Ὁ Θεός πάρα πολύ χαίρεται μέὅλους τούς ἀνθρώπους καί μάλιστα μέ τούς ἁμαρτωλούς πού μετανοοῦν καί ἀγαπάειτούς πάντες, ἀγαπάει κι αὐτούς πού εἶναι στήν ἁμαρτία, ἀκόμα καί τόν διάβολοἀγαπάει καί θέλει ὅλοι νά σωθοῦνε.21

«Ἔχει καταντήσει νά εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία μία θρησκεία, πού ὁ Θεός ἀλλάζειδιαθέσεις! Ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι καλός, ὁ Θεός τόν ἀγαπάει. Καί ὅταν εἶναι κακός,ὁ Θεός δέν τόν ἀγαπάει». Ἔτσι πιστεύουν κάποιοι. «Ὁ Θεός δηλαδή τιμωρεῖ καίβραβεύει! Ὁπότε ἡ οὐσία τῆς Ὀρθοδοξίας σήμερα» στήν Ἑλλάδα, προσέξτε τή λέξη«εἶναι μία ἠθικολογία», ἔτσι τήν καταντήσαμε τήν Ὀρθοδοξία μιά ἠθικολογία, ἕνα‘πρέπει’ καί ἕνα ‘δέν πρέπει’.Γι’ αὐτό καί τά νέα παιδιά ἀντιδροῦν: ‘’Γιατί δέν πρέπει νά κάνω αὐτό ἤ γιατί πρέπεινά πάω Ἐκκλησία; Τί θά πεῖ πρέπει;’’. Ἔχουν δίκαιο γιατί δέν τούς λέμε τήν οὐσίαπού εἶναι ἡ θεραπεία τοῦ νοῦ, ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς, ἡ ἀπομάκρυνση ὅλων τῶνλογισμῶν, ἡ ἔλευσις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού θά φέρει τόν καρπό τοῦ ἉγίουΠνεύματος πού εἶναι ἡ χαρά, ἡ ἀγάπη, ἡ εἰρήνη (Γαλ. 5,22), ὅλα αὐτά πού ψάχνουμεκαί ἔχουμε καταντήσει τήν πίστη μας ἕναν κώδικα, ἕνα σύνολο δηλαδή ἀπό κανόνες.Πρέπει, πρέπει, πρέπει… κι ἄν τά τηρήσεις αὐτά, θά πᾶς στόν Παράδεισο. Ὄχι δένεἶναι αὐτό, ἕνα σύνολο κανόνων, ἀλλά εἶναι ἕνα βίωμα καί μιά ἐμπειρία τῆςκάθαρσης, τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θέωσης.«Αὐτά δέν διδάσκανε τά Κατηχητικά στά παιδιά καί οἱ παραεκκλησιαστικέςὈργανώσεις, πού ἔχουν Δυτικά πρότυπα καί διέβρωσαν τό Ὀρθόδοξο πνεῦμα;». Αὐτάπού εἴπαμε προηγουμένως ὅτι ἅμα εἶσαι καλό παιδί, θά σέ ἀγαπάει ὁ Θεός, ἄν εἶσαικακό, θά σέ τιμωρήσει.Ὁ Θεός δέν τιμωρεῖ. Μόνος του ὁ ἄνθρωπος αὐτοβασανίζεται καί αὐτοτοποθετεῖταιστήν κόλαση ἀπό τή στιγμή πού ἐπιλέγει νά μήν εἶναι μέ τόν Θεό. «Τά ὀψώνια τῆςἁμαρτίας θάνατος» (Ρωμ. 6,23), μᾶς τό εἶπε ξεκάθαρα. Γιατί; Γιατί ζωή εἶναι ὁ Θεός.Ὅταν ἐσύ ἐπιλέγεις νά μήν εἶσαι μέ τόν Θεό, φεύγεις ἀπ’ τή ζωή. Ἄρα ποῦ πᾶς; Στόνθάνατο. Φεύγεις ἀπό τό φῶς, ἄρα ποῦ πᾶς; Στό σκοτάδι. Πολύ ἁπλά. Δέν σέ τιμωρεῖὁ Θεός. Τό φῶς δέν τιμωρεῖ. Ἡ ἀπουσία τοῦ φωτός, στήν ὁποία ἐσύ καταδικάζεις τόνἑαυτό σου, αὐτή εἶναι καί ἠ τιμωρία σου.«Λοιπόν, ἄν κάποιος μετά ἀπό αὐτά θελήσει νά μάθει γιατί», γιατί φτάσαμε σ’ αὐτότό σημεῖο; Γιατί μᾶς πότισαν μ’ αὐτές τίς ἀντιλήψεις οἱ κατηχητές μας καί οἱπαπάδες μας ἐνδεχομένως καί οἱ Δεσποτάδες μας; Διαβάζοντας κανείς τήν Ἱστορία –ἡ ὁποία εἶναι κλειδί καί πρέπει νά τή διαβάζουμε, γιατί ἡ ἱστορία ἐπαναλαμβάνεταικαί ὅποιος δέν ξέρει ἱστορία κάνει τά ἴδια λάθη πού ἔκαναν καί οἱ πρίν ἀπό αὐτόν –θά δοῦμε ὅτι «κατήντησε ἡ Ὀρθοδοξία σ΄ αὐτά τά χάλια» ἐξ αἰτίας τῆς εἰσβολῆς τοῦπνεύματος τῆς Δύσης, τό ὁποῖο μπῆκε μέσω τῶν Νεοελλήνων Διαφωτιστῶν καίμάλιστα τοῦ Ἀδαμάντιου Κοραῆ, πού τόν ἔχουμε περί πολλοῦ.«Αὐτός εἰδικά μετά τήν ἐπανάσταση τοῦ ’21 ἐγκαινίασε αὐτήν τήν γραμμή στήνἙλλάδα, τήν προτεσταντική θεολογία. Ἐγκαινίασε τόν διωγμό ἐναντίον τοῦἡσυχασμοῦ, ἐναντίον τοῦ παραδοσιακοῦ Μοναχισμοῦ, ἐναντίον τῆς Ὀρθοδόξου καίμόνης σωστῆς θεραπείας τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου».Ὅταν ἦρθαν στήν Ἑλλάδα αὐτοί χρησιμοποιώντας καί τόν Ὄθωνα καί τούςΒαυαρούς μέ τρεῖς νόμους κλείσανε πάνω ἀπό 400 μοναστήρια. Αὐτό πού δένἔκαναν οἱ Τοῦρκοι 400 καί 500 χρόνια τό ἔκαναν οἱ Νεοέλληνες Διαφωτιστές22

ἐπηρεασμένοι ἀπό τούς Προτεστάντες. Γιατί; Τί τούς πειράζανε τά μοναστήρια;Ἤξεραν πολύ καλά τί ἔκαναν. Τά μοναστήρια ἦταν οἱ πνεύμονες τοῦ Ἔθνους.Πήγαινε ὁ λαός καί ξεκουραζόταν καί ἔπαιρνε δυνάμεις. Αὐτό δέν τό θέλανε, γιατίαὐτοί θέλανε ἀνδρείκελα, θέλανε δούλους, θέλανε ὑποταγμένα ἀνθρωπάρια. ἩὈρθοδοξία δέν φτιάχνει τέτοια ὄντα, φτιάχνει ἐλεύθερους ἀνθρώπους, φτιάχνειἀνθρώπους μέ ὁλοκληρωμένη καί ὑγιῆ προσωπικότητα καί δέν τό ἤθελαν αὐτό.Θέλανε δούλους, ὅπως καί ἡ Νέα Τάξη Πραγμάτων σήμερα.– Γιατί χτυπάει τήν Ὀρθοδοξία;Γιατί εἶναι ἡ μόνη ἐπιστήμη -ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἐπιστήμη- ἰατρική ἐπιστήμη εἶναι, ἡὁποία παράγει ὑγιεῖς προσωπικότητες, ἐλεύθερους ἀνθρώπους. Σήμερα στήν Εὐρώπητά ἄτακτα παιδιά εἴμαστε ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες. Γιατί εἴμαστε ἄτακτα; Γιατί εἴμαστεὈρθόδοξοι, δέν ὑποτασσόμαστε στό πνεῦμα τους, πού εἶναι αὐτό τό πνεῦμα πούεἴπαμε τό δικαιϊκό, τό ἀνελέητο. Ἄν διαβάσετε λοιπόν στήν ἱστορία, θά διαπιστώσετεπώς ὁ διωγμός αὐτός ἐγκαινιάστηκε ἀπό τόν Κοραή καί ἀπό ἄλλους μετά βεβαίωςκαί προσπάθησαν ἔτσι νά ἐξαλείψουν, καί ἐν μέρει τό πέτυχαν, αὐτή τήν παράδοση,ἡ ὁποία ὑπῆρχε στό Ἔθνος, τήν θεραπευτική παράδοση.«Ἄς ὑποθέσωμε ὅτι ἕνας ἐρευνητής ἐπιστήμονας, πού δέν ἔχει σχέση μέ θρησκεῖες,ἕνας ἄθεος, ἄν θέλετε, κάνει ἔρευνα πάνω στίς θρησκευτικές παραδόσεις καίφθάνοντας στήν Ὀρθόδοξη παράδοση σκαλίζει, ἀνακαλύπτει καί περιγράφει αὐτά τάπράγματα. Ὁπότε λέγει: Γιά κοιτᾶτε ἐδῶ! Αὐτή ἡ παράδοση μιλάει γιά ψυχή, γιάνοερᾶ ἐνέργεια τῆς ψυχῆς καί γιά συγκεκριμένη θεραπευτική ἀγωγή». Δηλαδή δένμιλάει στόν ἀέρα, νά πεῖ κάποιες ἠθικές συμβουλές: ‘αὐτό εἶναι καλό, πρέπει αὐτό,πρέπει τό ἄλλο..’. Ὄχι, μιλάει γιά συγκεκριμένα πράγματα. Μιλάει γιά πράγματα, ὄχιγιά ἰδέες, γιά ἀφηρημένα ὄντα.«Μετά αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἐρευνώντας φθάνει νά ἀναγνωρίσει ὅτι, ἄν αὐτή ἡθεραπευτική ἀγωγή ἐφαρμοσθεῖ στίς κοινωνίες τῶν ἀνθρώπων, θά ἔχει πολύ ὠφέλιμαἀποτελέσματα γιά τήν ἀτομική καί κοινωνική ὑγεία».– Γιατί νομίζετε ὁ Μέγας Κωνσταντίνος ἀγκάλιασε τήν Ὀρθοδοξία, ἐνῶ ἦτανεἰδωλολάτρης;Διότι κατάλαβε ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία παράγει σωστούς πολίτες. Ἔβλεπε πόσο διέφερεν οἱχριστιανοί ἀπό τούς εἰδωλολάτρες -πολίτες τοῦ κράτους του ἦταν- καί ἀποφάσισε νάδώσει αὐτή τήν ἀγωγή στούς πολίτες του μέ ἀποτέλεσμα νά ἀγκαλιάσει τήνὈρθοδοξία, γιατί κατάλαβε ὅτι ἐκεῖ βρίσκεται ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου.Γι’ αὐτό καί ἔκανε αὐτή τήν πολύ μεγάλη τομή καί δημιουργήθηκε ὁ πολύ σπουδαῖοςπολιτισμός, ὁ Ἑλληνορθόδοξος πολιτισμός καί ὅλη αὐτή ἡ παράδοση, ἡ Πατερική, ἡὈρθόδοξη θεραπευτική παράδοση.«Μετά, συνεχίζοντας τό ψάξιμο, ἀρχίζει νά ἐξακριβώνει ἀπό πότε ἐμφανίσθηκε αὐτήἡ παράδοση, ποιές εἶναι οἱ πηγές της, πόσους αἰῶνες ἐπιτυχῶς ἐφαρμόσθηκε στήνπράξη, ποῦ ἐφαρμόσθηκε καί συνεχίζοντας βρίσκει γιατί δέν ὑπάρχει σήμερα στούςὈρθοδόξους, στήν πλειοψηφία τους, αὐτή ἡ παράδοση, καί γιατί ἡ Ὀρθοδοξία23

ὑπέστη ἀλλοίωση. Καί ὁ ἐρευνητής αὐτός συνεχίζει καί βρίσκει ὅτι αὐτό συνέβη,διότι ἐδιώχθη ὁ Ἡσυχασμός καί ὁ παραδοσιακός Μοναχισμός, πού εἶναι ὁ φορέαςτῆς παραδόσεως αὐτῆς».Αὐτό γίνεται μέχρι σήμερα. Βλέπετε ἀνθρώπους –θρησκευόμενους κατά τά ἄλλα-τῆς Ἐκκλησίας πού, ὅταν τό παιδί τους πάει νά γίνει μοναχός, κάνουν ἐπανάσταση.Γιατί; Γιατί ὑπάρχει μέσα στήν ψυχή τους αὐτό τό ἀντιμοναχικό πνεῦμα, τό ὁποῖοἔχει καλλιεργηθεῖ ἀπό αὐτά τά χρόνια, μετά τήν Ἀπελευθέρωση. Αὐτός ὁ διωγμόςκαί αὐτή ἡ ἀπαξίωση τοῦ Μοναχισμοῦ εἶναι σκόπιμη. Δέν εἶναι φυσιολογική, οὔτετυχαῖα. Ἔγινε σκόπιμα ἀπό τήν Δύση καί πέρασε μέσα στό ὑποσυνείδητο, θάλέγαμε, τοῦ λαοῦ μας, ὥστε εἶναι σχεδόν ἀδύνατο γιά γονεῖς ν’ ἀκούσουν χωρίςταραχή καί φωνές ὅτι τό παιδί τους θέλει νά γίνει μοναχός. Θεωρεῖται πολύ λάθοςκαί μεγάλη ἀπαξίωση καί μεγάλη ἀτιμία ἐνδεχομένως γιά τήν οἰκογένειά του κ.λ.π.ἐξ αἰτίας αὐτῆς τῆς δυτικῆς ἀντιλήψεως.– Γιατί διώχθηκε ὅμως ὁ Μοναχισμός καί ὁ Ἡσυχασμός;«Διότι οἱ χῶροι στούς ὁποίους ἤκμαζε» Ἑλλάδα, Ρωσία, «ἄρχισαν νάδυτικοποιοῦνται πολιτιστικά», νά παίρνουν τά δυτικά πρότυπα «ὅπως συνέβη στήνΡωσία μετά τήν μεταρρύθμιση τοῦ «Μεγάλου» Πέτρου, καί στήν Ἑλλάδα μετά τήνἘπανάσταση τοῦ 1821». Ὁ Πέτρος, ὁ ‘’Μέγας Πέτρος’’ -καθόλου μεγάλος δέν ἦταν-ἔκανε αὐτό τό ἄνοιγμα στή Δύση καί ἔβαλε δυτικά πρότυπα στή Ρωσία. Γι’ αὐτό, ἄνπᾶτε στή Ρωσία, θά δεῖτε τεράστιους ναούς, πολυτελεῖς, θά ἀκούσετε τετράφωνεςχορωδίες καί θά δεῖτε ἁγιογραφίες πού νά μοιάζουν μέ τίς δυτικές καί ὄχι μέ τίςβυζαντινές. Ὅλα αὐτά ξεκίνησαν ἀπό τόν Μέγα Πέτρο. Εἶναι τό δυτικό πνεῦμα, τόὁποῖο εἰσέβαλλε στή Ρωσία καί τό ὁποῖο ἀλλοίωσε τό ὀρθόδοξο πνεῦμα καίκαταδίωξε τόν μοναχισμό στή Ρωσία. Γιατί καί στή Ρωσία εἴχαμε ἀκμάζονταΜοναχισμό καί Ἡσυχασμό. Τό ἴδιο συνέβη καί στήν Ἑλλάδα.Τό πνεῦμα τό ὀρθόδοξο εἶναι ταπεινό. Τά ταπεινά ἐκκλησάκια πού δημιουργοῦνκατάνυξη. Πᾶτε στό Μυστρᾶ νά δεῖτε πῶς ἦταν οἱ Βυζαντινές Ἐκκλησίες. Ἡ ταπεινήμουσική ἡ μονοφωνική ἐκφράζει τήν Ὀρθοδοξία καί ὄχι ἡ πολυφωνική. Ἡπολυφωνία ἐκφράζει τήν αἵρεση καί τόν Οἰκουμενισμό. Ὁ Οἰκουμενισμός αὐτό λέει‘κρατῆστε ὁ καθένας τήν πίστη σας καί νά εἴμαστε ὅλοι μαζί’, πολυφωνία. Δέν εἶναισωστό. Ὁ Χριστός μᾶς κάλεσε σέ ἕνα πνεῦμα, ὄχι σέ πολλά πνεύματα. Ὁ σκοπός καίτοῦ Μοναχισμοῦ καί τοῦ Γάμου καί τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ ἴδιος: νά γίνουμε ἕναπνεῦμα ἐν Χριστῶ. Καί οἱ σύζυγοι καί τά παιδιά στόν γάμο καί οἱ μοναχοί στόΜοναστήρι καί ὅλη ἡ Ἐνορία καί ἡ τοπική Ἐκκλησία στίς κατά τόπους Ἐκκλησίες«ἵνα πάντες ἕν ὦσιν» (Ἰω. 17,21). Αὐτό εἶναι τό ὀρθόδοξο πνεῦμα, αὐτός εἶναι ὁπόθος τοῦ Χριστοῦ. Καί ὄχι ἡ πολυφωνία. Γι’ αὐτό ἡ ἐκκλησιαστική φωνή εἶναιμονοφωνική, ἐκφράζει αὐτό τό ἕν πνεῦμα, τό «ἐν ἑνί στόματι καί μιᾷ καρδίᾳδοξάζειν καί ἀνυμνεῖν τό πάντιμον καί μεγαλοπρεπές ὄνομά σου», ὅπως λέμε στήνἘκκλησία.Μπῆκε λοιπόν στήν Ρωσία, μπῆκε καί στήν Ἑλλάδα αὐτό τό δυτικό πνεῦμα καίσήμερα συνεχίζεται αὐτός ὁ ἐκδυτικισμός καί μᾶς ἔχει κυριέψει τό ἀμερικάνικο24

πνεῦμα καί τά φάστ-φουντ, τά μπλού-τζήν καί ὅλα αὐτά, ὅλος αὐτός ὁ πολιτισμός,πού δέν εἶναι πολιτισμός τελικά, εἶναι μιά ἐπαναφορά στήν ἀγριότητα καί αὐτόφαίνεται ξεκάθαρα στή μουσική.Αὐτή λοιπόν ἡ δυτικοποίηση ἔφερε καί τόν διωγμό τοῦ Μοναχισμοῦ καί τοῦἩσυχασμοῦ. Γιατί ἀκριβῶς ὁ Μοναχισμός καί ὁ Ἡσυχασμός εἶναι ἀντίθετος σ’ αὐτότό πνεῦμα τό δυτικό, τό ὁποῖο προσέξτε εἶναι πνεῦμα τῆς ἄνεσης, τῆς καλοπέρασης,εἶναι πνεῦμα ἀντι-σταυρικό. Εἶναι τό πνεῦμα τοῦ Ἀντιχρίστου. Ὁ Ἀντίχριστος ἔχειἕνα σύμβολο.– Ποιό εἶναι τό σύμβολο τοῦ Ἀντιχρίστου;Τό 666. Ἔχει καί ὁ Χριστός σύμβολο.– Ποιό εἶναι τό σύμβολο τοῦ Χριστοῦ;Ὁ Σταυρός. Στήν Ὕψωση τοῦ Σταυροῦ ἐπειδή εἶναι τόσο σημαντική γιορτή ἡἘκκλησία γιορτάζει ἀπό πρίν, τήν Κυριακή πρό τῆς Ὑψώσεως καί τήν ἑπόμενηΚυριακή μετά τήν Ὕψωση, δηλαδή κρατάει ἡ γιορτή καί μετά τήν κυριώνυμη ἡμέραγιατί θέλει νά μᾶς δείξει ὅτι ἡ ζωή μας πρέπει νά εἶναι σταυρική καί τό πνεῦμα μαςπρέπει νά εἶναι τό πνεῦμα τοῦ Σταυροῦ, δηλαδή τῆς θυσίας. Ὁ Χριστός -χωρίς νάἐκβιάζει κανέναν- εἶπε «ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἀκολουθεῖν, ἀπαρνησάσθω ἑαυτόνκαἰ ἀράτω τόν σταυρόν αὐτοῦ, καί ἀκολουθείτω μοι» (Μαρκ. 8,34). Δέν εἶπε ἐλᾶτεκαί θά καλοπεράσετε, θά σᾶς δώσω ἕνα σπίτι μέ ὅλα τά κομφόρ καί αὐτοκίνητο καίκαλοπέραση καί τά πάντα…Εἶπε θά σᾶς δώσω Σταυρό. Ἔρχεται ὁ διάβολος τώρα καί τό ἀντίχριστο πνεῦμα καίλέει ‘’δέν χρειάζεται Σταυρός’’. Ὅ,τι εἶπε στήν Εὔα: ‘’ἄσε τίς ὑπακοές, θά φᾶς τόφροῦτο, τόν καρπό καί θά γίνεις θεός’’. Γρήγορα, χωρίς νά κουραστεῖς. Ἔτσι ἔρχεταικαί μᾶς κοροϊδεύει ὁ διάβολος, μᾶς λέει ψέματα: ‘’ἐλᾶτε σέ μένα καί θά σᾶς δώσωτά πάντα’’. Καί τελικά μᾶς δίνει τόν θάνατο, τά ναρκωτικά, τό AIDS καί ὅλοι αὐτοίπού ἐπιλέγουν τόν σατανικό αὐτόν δρόμο ἐκεῖ καταλήγουνε. Τό πνεῦμα λοιπόν τῆςΔύσης εἶναι τό πνεῦμα τοῦ Ἀντιχρίστου καί τό σύμβολο τοῦ Ἀντιχρίστου εἶναι τό666.– Πῶς γράφεται στά ἑλληνικά τό 666;Χ΄ξ΄στ΄. Τί σημαίνει αὐτό; Χριστιανός ξένος Σταυροῦ. Χριστιανός ἀποξενωμένοςδηλαδή ἀπό τόν Σταυρό. Αὐτό εἶναι τό πνεῦμα τοῦ Ἀντιχρίστου. Αὐτό εἶναι τόπνεῦμα πού δυστυχῶς μπαίνει καί στήν Ἐκκλησία τήν Ὀρθόδοξη καί στούςχριστιανούς. Λένε: ‘Γιατί εἶπε ὁ Χριστός νά κακοπαπερνᾶμε; Ὄχι. Νά καλοπερνᾶμε.Καί ἐδῶ καλά καί ἐκεῖ καλά’. Καί στό τέλος, ὅπως λέει ὁ Γέροντας Παΐσιος, θέλουμεκαί τίς ἁμαρτίες μας νά τίς εὐλογήσει ὁ Θεός. Ἐμεῖς νά ἁμαρτάνουμε κι Ἐκεῖνος νάεὐλογεῖ καί τίς ἁμαρτίες.Ἕνας μεγάλος ἱστορικός στή Δύση, τό ὄνομά του εἶναι Τoynbee, ἴσως τόν ἔχετεἀκούσει, λέει: «ὅτι ὁ Ὀρθόδοξος πολιτισμός», ἔτσι τόν ὀνομάζει αὐτός, ἐνῶ ἡὈρθοδοξία δέν εἶναι πολιτισμός, «ἀφομοιώνεται σιγά-σιγά ἀπό τόν Δυτικόπολιτισμό». Βέβαια εἶναι ἀλήθεια αὐτό. Ἡ ἐκκοσμίκευση μπαίνει ὅλο καί βαθύτερα25

καί στίς ἐνορίες καί στίς Μητροπόλεις καί στούς παπάδες καί στούς Δεσποτάδες καίσέ ὅλους τούς χριστιανούς.«Ἔχει γράψει ὁλόκληρο βιβλίο, στό ὁποῖο διακρίνει τούς ὑπάρχοντες σήμεραπολιτισμούς σέ πέντε μόνον, ἀπό τούς εἴκοσι μέ εἰκοσι πέντε πού ὑπῆρχαν στόπαρελθόν. Αὐτοί οἱ πέντε πολιτισμοί εἶναι ὁ Ἰνδικός πολιτισμός, ὁ πολιτισμός τῆςἌπω Ἀνατολῆς (Κίνα, Ἰαπωνία), ὁ Εὐρωπαϊκός πολιτισμός, ὁ Ὀρθόδοξος πολιτισμόςκαί ὁ πρωτόγονος πολιτισμός πού ὑπάρχει σήμερα ἀκόμη σέ περιοχές τῆςΑὐστραλίας καί τῆς Ἀφρικῆς. Καί ἔχει ὁ Toynbee τήν θεωρία ὅτι ὅλοι οἱ πολιτισμοίσήμερα δυτικοποιοῦνται». Πράγματι συμβαίνει αὐτό.«Στό παρελθόν αὐτή ἡ δυτικοποίηση κατεβλήθη προσπάθεια νά γίνει μέσω τῆςἹεραποστολῆς τῶν Δυτικῶν ἱεραποστόλων», τῶν Παπικῶν καί τῶν Προτεσταντῶν, οἱὁποῖοι πήγαιναν τάχατες γιά νά μιλήσουν γιά τόν Χριστό, ἐνῶ στήν πραγματικότηταπήγαιναν μέ σκοπό νά καταλάβουν τίς χῶρες αὐτές καί νά ἐκμεταλλευτοῦν τόνπλοῦτο τους. Γι’ αὐτό καί δέν θέλουν νά τούς δοῦνε σήμερα οὔτε στήν Ἀφρική, οὔτεστή Μέση Ἀνατολή. Ἀντίθετα ἐμᾶς τούς Ὀρθοδόξους μᾶς θέλουν, γιατί δέν τούςκάναμε αὐτά πού τούς κάνανε οἱ «ἱεραπόστολοι» καί οἱ μισιονάριοι τῆς Δύσης.Οὐσιαστικά αὐτοί πῆγαν ἐκεῖ γιά νά ἐπιβληθοῦν, νά ἐπιβάλλουν τόν πολιτισμό τουςκαί νά ἐκμεταλλευτοῦν τόν πλοῦτο τῶν ντόπιων.«Οἱ Εὐρωπαῖοι στό παρελθόν ἀλλά καί σήμερα ἀκόμη ἐξαποστείλανε καίἐξαποστέλλουν στρατούς ἱεραποστόλων γιά νά κάνουν ὄχι μόνο τά ἄλλα ἔθνηΧριστιανούς, ἀλλά καί νά τούς δυτικοποιήσουν. Καί γι’ αὐτό ὑπάρχουν καί στήνἙλλάδα ὅλοι αὐτοί οἱ αἱρετικοί καί δροῦν ἀκόμη. Ἡ ἱεραποστολή αὐτή ὅμως, λέγει ὁToynbee, ἀπέτυχε στά εἰδωλολατρικά ἔθνη τῆς Ἀφρικῆς καί ὅπου ἀλλοῦ, διότι οἱἱεραπόστολοι χώριζαν μεταξύ τους τούς ἀνθρώπους. Π.χ. σέ μία οἰκογένειαεἰδωλολατρῶν συνέβαινε ὁ ἕνας νά γίνει Λουθηρανός, ὁ ἄλλος ἀδελφός νά γίνειἈγγλικανός, ὁ ἄλλος Βαπτιστής, ὁ ἐξάδελφος Μεθοδιστής, ὁ ἄλλος Πεντηκοστιανός,ὁ ἄλλος Εὐαγγελικός κλπ., ὁπότε ὄχι μόνο διέσπασαν τό ἔθνος τους σέ μικράκομμάτια ἀπό πλευρᾶς θρησκευτικῆς, ἀλλά καί τίς ἴδιες τίς οἰκογένειες».Αὐτή τή διάσπαση πού ἔχουν στή Δύση -μόνο οἱ Προτεστάντες εἶναι κάπου 23000αἱρέσεις- τήν μετέφεραν καί στίς χῶρες πού ὑποτίθεται ἔκαναν ἱεραποστολή.«Διεπιστώθη λοιπόν ὅτι ἡ ἱεραποστολή αὐτοῦ τοῦ εἴδους εἶχε μεγάλη ἀποτυχία στήνδυτικοποίηση τῶν ἀνθρώπων τοῦ τρίτου κόσμου».«Ὁ Τoynbee λοιπόν πρότεινε τό 1948 μία νέα λύση. Ἡ δυτικοποίησις αὐτή νά γίνειμέσω τῆς τεχνολογίας, καθώς καί μέσω τῆς οἰκονομίας».– Βλέπετε λοιπόν ἀπό ποῦ ξεκινάει ἡ Παγκοσμιοποίηση;Δέν εἶναι τυχαῖα ὅλα αὐτά. Ἡ Παγκοσμιοποίηση σ’ αὐτό στοχεύει στό νά γίνει ὅλοςὁ κόσμος ἕνα, μέσω τῆς οἰκονομίας καί ὁ Οἰκουμενισμός μέσω τῆς θρησκείας. Νάφτιάξουν μιά παγκόσμια θρησκεία, τήν πανθρησκεία καί νά ἑνώσουν ὑποτίθεται ἔτσιτόν κόσμο.Οὐσιαστικά ὅμως θέλουν νά ἐπιβάλλουν μιά παγκόσμια δικτατορία καί ὅλα αὐτά26

ξεκινᾶνε ἀπό τούς κεφαλαιοκράτες, τούς μεγαλοτραπεζίτες κ.λ.π. οἱ ὁποῖοι ἔχουν ὡςἀπώτερο σκοπό νά ἐλέγξουν τόν κάθε ἄνθρωπο βάζοντάς του ἕνα τσίπ. Τό λένεἀπροκάλυπτα. Ὑπάρχει ἕνας διάλογος στό διαδίκτυο τοῦ Ἀαρών Ροῦσο καί τοῦΡοκφέλερ, αὐτοῦ τοῦ πάμπλουτου Ἀμερικάνου, ὅπου ὁ Ροκφέλερ λέει ἀπροκάλυπταὅτι ὁ τελικός σκοπός μας εἶναι νά βάλουμε σέ κάθε ἄνθρωπο ἔνα τσίπ πάνω του, ὄχισέ κάρτα. Πάνω στό σῶμα του καί ὅποιος δέν μᾶς κάνει… πολύ ἁπλά θά τόνσβήνουμε. Θά σβήνουμε τό τσίπ καί θά εἶναι ἀνύπαρκτος πλέον γιά τό σύστημα.Αὐτός εἶναι ὁ τελικός στόχος καί βλέπουμε πῶς αὐτή ἡ παγκοσμιοποίηση προχωράει,π.χ. μέσω τῆς τεχνολογίας, ὅπου μέ τό ἴντερνετ ὅλος ὁ πλανήτης εἶναικαλωδιωμένος, ἀκόμη καί στήν ἔρημο ἄν πᾶς, θά βρεῖς ἴντερνετ καί δορυφορικήτηλεόραση. Οἱ Βεδουίνοι σχεδόν δέν ἔχουν νά φᾶνε καί ἔχουν δορυφορικέςτηλεοράσεις.– Τί εἶναι ὅμως ἡ Ὀρθοδοξία;Εἴπαμε γιά τό ἀλλοιωμένο πνεῦμα τῆς Δύσης καί πῶς ἔχει ἐπηρεάσει κι ἐμᾶς. «Μέσαὄμως σ’ αὐτήν τήν ἐξέλιξη ὑπάρχει καί ἡ ἀντεπίθεσις τῶν Ὀρθοδόξων, τοῦὈρθοδόξου πολιτισμοῦ. Τί εἶναι ὅμως Ὀρθόδοξος πολιτισμός; Εἶναι πολιτισμός μέτήν ἔννοια τοῦ Δυτικοῦ πολιτισμοῦ; Ὄχι». Εἶναι κουλτούρα, εἶναι μιά τέχνη, μιάτεχνική; Ὄχι.«Δέν εἶναι πολιτισμός ἡ Ὀρθοδοξία, καί ἄς τήν ὀνομάζει ὁ Toynbee Ὀρθόδοξοπολιτισμό. Γιατί; Διότι ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἐπιστήμη καί μάλιστα ἰατρική ἐπιστήμησύμφωνα μέ τά σημερινά κριτήρια». Ὅταν μιλᾶμε γιά ἐπιστήμη ἐννοοῦμε:παρατήρηση – πείραμα – ἐπαλήθευση. Δηλαδή εἶναι κάτι τό ὁποῖο μπορεῖς καί ἐσύνά τό δοκιμάσεις καί νά τό ἐπαληθεύσεις ἄν ἰσχύει. Δέν εἶναι μιά ἁπλή θεωρία. Εἶχεμιά ἰδέα κάποιος, τό στοχάστηκε καί μᾶς τό εἶπε. Ὄχι. εἶναι μία ἰατρική. Ὅπως στήνἰατρική τοῦ σώματος γνωρίζεις ὄτι ὑπάρχουν οἱ τάδε νόσοι, ὑπάρχουν αὐτά τάφάρμακα καί εἶναι σίγουρο ὅταν τά πάρεις -ἄν δέν ὑπάρχει κάτι ἄλλο πούἐνδεχομένως δέν τό ἔχεις βρεῖ- ὅτι θά λειτουργήσουν καί θά θεραπευτεῖς.Ἔτσι ἀκριβῶς γίνεται καί μέ τήν ἰατρική τῆς ψυχῆς. Ἡ Ὀρθοδοξία ἔχει τά φάρμακα,ἔχει καί τήν θεραπευτική μέθοδο καί ἔγκειται τώρα στόν καθένα ἀπό μᾶς, ἐάν θέλει,νά μπεῖ σ’ αὐτή τήν θεραπευτική διαδικασία, νά πάρει τά φάρμακα καί νά δεῖ ὅτι τόσχῆμα λειτουργεῖ. Ἄν βέβαια δέν θέλει, θά μείνει ἀθεράπευτος. Γι’ αὐτό λέει ὁ π.Ἰωάννης λοιπόν, ὅτι εἶναι ἰατρική καί τήν κατατάσσει μέ τίς θετικές ἐπιστῆμες.Κακῶς τήν ἔχουμε στίς θεωρητικές ἐπιστῆμες καί στίς Παναελλήνιες. Ὄχι ἡΘεολογία εἶναι θετική ἐπιστήμη. Ὅταν εἶναι θεολογία πραγματική καί ὄχι ὅταν εἶναιφιλοσοφία, ὅπως δυστυχῶς ἔχει καταντήσει σήμερα γιά κάποιους.«Ὄχι πολιτισμός. Δέν εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία πολιτικό ἤ κοινωνικό σύστημα», ὅπως πάλικάποιοι θέλουν νά τήν παρουσιάσουν. Γιατί; «Διότι ἀναφέρεται στήν προσωπικήσωτηρία τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή στήν σωτηρία τῆς ψυχῆς του» καί ὄχι σέ μιά ἀλλαγήστίς κοινωνικές τομές. Γιατί, ὅσο καί ἐάν ἀλλάξει κανείς τό κοινωνικό σύστημα, δένθά ὑπάρχει ἀποτέλεσμα, ἄν δέν ἀλλάξει ὁ κάθε ἄνθρωπος. Ἄν ὁ ἄνθρωποςπαραμείνει ἐμπαθής θά βρεῖ τρόπο καί θά ὑπερβεῖ τό σύστημα. Θά τό ὑποσκάψει τό27

σύστημα, ὅσο τέλειο κι ἄν εἶναι. Ἡ πραγματική ἀλλαγή τῆς κοινωνίας γίνεται ὅτανἀλλάξει ὁ κάθε ἄνθρωπος. Αὐτός εἶναι καί ὁ στόχος τῆς Ἐκκλησίας, ἡ θεραπεία τῆςψυχῆς τοῦ κάθε ἀνθρώπου καί αὐτό δέν εἶναι κοινωνικό σύστημα, οὔτε πολιτικό.Αὐτό εἶναι πολύ σημαντικό: «Ἡ Ὀρθοδοξία βασίζεται σ’ αὐτά τά δύο: Στο «ὁ Λόγοςσάρξ ἐγένετο (Ἰωάν. 1,14)», στό ὅτι τό δεύτερο πρόσωπο ἔγινε σάρκα – ἄνθρωπος,στήν ἐνανθρώπηση δηλαδή τοῦ Θεοῦ «καί στό «ἐν τῷ Ἅδη οὐκ ἔστι μετάνοια», στόγεγονός ὅτι μετά θάνατον, στόν Ἅδη δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά διορθώσει τόν νοῦτου. Νά θεραπευτεῖ, νά σωθεῖ μετά θάνατον, δέν μπορεῖ. Ὅ,τι κάνει, πρέπει νά τόκάνει πρίν πεθάνει.«Βέβαια μέσα στήν Ὀρθοδοξία ὑπάρχουν προϋποθέσεις γιά νά δημιουργήσειπολιτισμό. Ὅμως ἡ Ὀρθοδοξία δέν εἶναι πολιτισμός». Νά ποῦμε ὅτι εἶναι ἡπροϋπόθεση τοῦ ἀληθινοῦ πολιτισμοῦ, νομίζω μποροῦμε νά τό ποῦμε αὐτό, ὅτιὄντως παράγει ἕναν τέλειο πολιτισμό, ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι πραγματικάθεραπευμένος.«Ἀλλά ἡ Ὀρθοδοξία δέν εἶναι οὔτε θρησκεία». Προσέξτε κι αὐτό. Τήν λένεθρησκεία, ἀλλά δέν εἶναι ὄπως οἱ ἄλλες θρησκεῖες. «Ἡ Ὀρθοδοξία ξεχωρίζει ἀπό ἕναμοναδικό φαινόμενο, πού δέν ὑπάρχει στίς ἄλλες θρησκεῖες. Αὐτό εἶναιἀνθρωπολογικό καί θεραπευτικό». Δηλαδή ὅλες οἱ ἄλλες θρησκεῖες οὔτε γνωρίζουνποιός εἶναι ὁ ἄνθρωπος, οὔτε ποιά εἶναι ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου, οὔτε πῶςθεραπεύεται. Ἡ Ὀρθοδοξία τά γνωρίζει καί μπορεῖ νά μᾶς θεραπεύσει καί σ’ αὐτόδιαφέρει ἀπό τίς ἄλλες θρησκεῖες.Οἱ ἄλλες θρησκεῖες εἶναι δεισιδαιμονίες. Δεισιδαιμονίες σημαίνει προϊόντα φόβουτοῦ Θεοῦ. Φοβοῦνται οἱ ἄνθρωποι τόν Θεό καί πλάθουν θρησκεῖες. Καί λέει ὁεἰδωλολάτρης στήν Ἀφρική: -Γιά νά ἐξευμενίσω τόν ὀργισμένο θεό, θά τοῦ πάωμερικά φροῦτα. Καί κάνει μιά θυσία μέ φροῦτα καί τοῦ λέει ὁ μάγος -Ἐντάξει φέτοςθά πάει καλά ἡ σοδειά σου. Αὐτός εἶναι θρησκευόμενος ἄνθρωπος. Ἀλλά αὐτό δένεἶναι ἡ Ὀρθοδοξία. Δέν εἶναι δηλαδή τό νά περάσουμε καλά σ’ αὐτή τήν ζωήχρησιμοποιώντας τόν Θεό. Αὐτό εἶναι θρησκεία, ἀλλά δέν εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία.Ἡ θρησκεία οὐσιαστικά εἶναι ἀρρώστια, ἡ ὀποία ὑπηρετεῖ τήν φιλαυτία μας. Θέλειδηλαδή ὁ ἄνθρωπος νά περάσει καλά καί ἐπειδή συνειδητοποιεῖ ὅτι κάποια πράγματατόν ὑπερβαίνουν π.χ. δέν μπορεῖ νά τά βάλει μέ τόν κεραυνό ἤ γενικά μέ τίς ἄστατεςκαιρικές συνθῆκες κ.λ.π., ὁπότε ἔχοντας ἀνάγκη τόν Θεό, πάει στόν μάγο. Ὄχι γιατίἀγαπάει τόν Θεό καί ἀναζητάει τόν Θεό, ἀλλά γιατί θέλει νά περάσει καλά, νά τοῦπάει καλά ἡ σοδειά. Δυστυχῶς αὐτό τό κάνουν μερικές φορές καί οἱ Ὀρθόδοξοι. Γιάνά μᾶς πᾶνε καλά τά πράγματα, μετατρέπουμε καί τήν Ὀρθοδοξία σέ θρησκεία, σέἕνα μέσο νά ἱκανοποιήσουμε τή φιλαυτία μας, νά περάσουμε καλά. Λένε λ.χ. ‘νάκάνεις ἑφτά εὐχέλαια’. Ἕνα δέν φτάνει! Πρέπει νά κάνεις ἑφτά γιά νά σοῦ πᾶνε καλάτά πράγματα ἤ θά πάρεις μιά λαμπάδα ἴσα μέ τό μπόι σου, ἅμα εἶναι λίγο πιό κάτω,εἶναι ἐπικίνδυνα τά πράγματα!Ἔτσι λοιπόν ἱκανοποιοῦμε τήν φιλαυτία μας μέσω τοῦ Θεοῦ ἤ χρησιμοποιοῦμε τόνΘεό γιά νά περάσουμε καλά εἴτε σ’ αὐτή τή ζωή εἴτε καί στήν ἄλλη ζωή. Μερικοί28

λένε ‘νά κάνω καί καμιά καλή πράξη γιά νά περάσω καλά καί στήν ἄλλη ζωή, μήνπᾶμε καί στήν κόλαση’. Αὐτό εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία; Ὄχι, αὐτό εἶναι θρησκεία.Τεράστια διαφορά μέ τήν Ὀρθοδοξία. «Ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι μία θεραπευτική ἀγωγήπού θεραπεύει τήν ἀνθρώπινη προσωπικότητα» ἐδῶ καί τώρα, ὄχι μετά θάνατον.«Ὁ σωστός γιατρός μεριμνᾶ γιά τήν θεραπεία ὅλων ἀνεξαιρέτως τῶν ἀσθενῶν χωρίςδιακρίσεις. Δέν ξεχωρίζει μερικούς μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, γιά νά τούς θεραπεύσει.Δέν τόν ἐνδιαφέρει ἡ κοινωνική τους τάξις ἤ τό μορφωτικό τους ἐπίπεδο ἤ ἡοἰκονομική τους κατάστασις ἤ ἡ θρησκεία τους ἤ ἡ ἠθική τους συμπεριφορά».Σκεφτεῖτε ἕνας γιατρός νά θεραπεύει μόνο τούς Ἀριστερούς, ὄχι τούς Δεξιούς ἤ μόνοτούς πλούσιους ἤ μόνο τούς μορφωμένους!«Ὁ σωστός γιατρός βλέπει μόνο ἄν ἔνας ἄνθρωπος, πού τόν πλησιάζει, εἶναιἄρρωστος ἤ ὄχι. Καί, ἄν εἶναι ἄρρωστος, ἐνδιαφέρεται καί προσπαθεῖ νά τόνθεραπεύσει. Νά θεραπεύσει τήν πάθηση τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ὑποχρεωμένος νά τόνθεραπεύσει. Στήν Ὀρθόδοξη παράδοση, ἔχουμε κάτι παραπάνω ἀπό αὐτό. Καί σ’αὐτό ἀκριβῶς συνίσταται ἡ ‘ἀντεπίθεσή’ μας». Ὁ ἄνθρωπος θεραπεύεταιψυχοσωματικά καί αὐτό δέν τό ἔχει καμία ἄλλη θρησκεία, κανένας ἄλλος δέν τό ἔχειαὐτό. Μόνο ἡ Ὀρθοδοξία τό ἔχει. Ἔχει τήν ἐπιστήμη νά θεραπεύει τήν ἀνθρώπινηπροσωπικότητα. Γι’ αὐτό καί μᾶς μισοῦνε οἱ δαίμονες καί χρησιμοποιοῦν τά ὄργανάτους γιά νά μᾶς καταστρέψουν καί τελικός στόχος ὅλων αὐτῶν πού γίνονται, τῶνπολέμων, τῶν διωγμῶν, ὅλων, νά ξέρετε, εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία.«Ὁ Θεός ἀγαπάει ὄχι μόνο τούς ἁγίους, ἀλλά ὅλους τούς ἀνθρώπους ἀνεξαιρέτως.Ὅλους τούς ἁμαρτωλούς, ὅλους τούς κολασμένους» καί στήν κόλαση εἶναι ὁ Θεός.Ἀλλά θά πεῖτε τότε γιατί αὐτοί βασανίζονται; Γιατί αὐτοί δέν θέλουν τόν Θεό, δένἀγαποῦν τόν Θεό.«Ἀγαπάει ἀκόμη καί τόν ἴδιο τόν διάβολο. Καί θέλει νά σώσει, νά θεραπεύσει τούςπάντας». Γι’ αὐτό εἶναι Ἰατρός, ὁ κατεξοχήν Ἰατρός, ὅπως ὁ σωστός ἰατρός πούλέγαμε προηγουμένως. «Θέλει, ἀλλά δέν μπορεῖ νά θεραπεύσει τούς πάντας». Θά πεῖκανείς γιατί;Ἀφοῦ ὁ Θεός εἶναι Παντοδύναμος.– Γιατί δέν μπορεῖ νά μᾶς θεραπεύσει ὅλους;Γιατί δέν θέλουν ὅλοι νά θεραπευτοῦν. Ἐδῶ εἶναι τώρα τό τραγικό προνόμιο τοῦἀνθρώπου, ἡ ἐλευθερία. Ὁ Θεός θέλει νά μᾶς θεραπεύσει, ἀλλά δέν θέλουμε ἐμεῖς.Στά λόγια ἴσως λέμε ὅτι θέλουμε, στήν πράξη ὅμως ἀποδεικνύουμε ὅτι δέν θέλουμε.Πῶς; Μέ τό νά μήν παίρνουμε τά φάρμακα.Ὅταν πᾶς στό νοσοκομεῖο καί ζητήσεις ἀπό τόν γιατρό νά σέ κάνει καλά, θά σέβάλει στό κρεβάτι νά σέ ἐξετάσει, θά σοῦ γράψει τήν συνταγή καί θά σοῦ δώσει τάφάρμακα. Στήν περίπτωση πού ἐσύ κάθεσαι στό κρεβάτι καί τά φάρμακα τά πετᾶςἀπό τό παράθυρο, φταίει ὁ γιατρός; Ἐσύ φταῖς πού δέν παίρνεις τά φάρμακα. Τό ἴδιοσυμβαίνει καί στήν Ἐκκλησία. Πᾶς στόν Πνευματικό, σοῦ δίνει τά φάρμακα, ἄν ἐσύδέν ἀκολουθήσεις τήν ὁδηγία τοῦ Πνευματικοῦ, δέν φταίει ἡ Ἐκκλησία πού δένἔγινες καλά. Φταῖς ἐσύ πού δέν ἀκολούθησες τήν θεραπευτική συνταγή, τίς29

θεραπευτικές ὁδηγίες. Ἔτσι λοιπόν καί ὁ Χριστός ἀδυνατεῖ νά θεραπεύσει τούςπάντας, ὄχι γιατί δέν θέλει, ἀλλά γιατί δέν θέλουν οἱ πάντες. Κάποιοι θέλουν καίαὐτοί θεραπεύονται.«Αὐτό, τό ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη καί θέλει νά θεραπεύσει τούς πάντας καί ὅτι ἀγαπᾶτούς πάντας ἐξ ἴσου, διαπιστώθηκε καί διαπιστώνεται ἀπό τήν ἐμπειρία τῶνθεουμένων, ὅσων δηλαδή ἔφθασαν σέ θέωση, δηλαδή σέ θεοπτία καί εἶδαν τόνΘεόν». Αὐτοί πού εἶδαν τόν Θεό λένε ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη. Ἄπειρη ἀγάπη, ἄπειρηκαλοσύνη, ἄπειρη εὐσπλαχνία, σπλάχνα οἰκτιρμῶν. Ὅπως λέει ὁ Δαβίδ: «οἰκτίρμωνκαί ἐλεήμων ὁ Κύριος, μακρόθυμος καί πολυέλεος» (Ψαλμ. 102,8). Ἡ θέωσηὑπάρχει καί στήν Παλαιά Διαθήκη καί αὐτή ἡ παράδοση κάθαρση – φωτισμός –θέωση εἶναι ἡ ἴδια παράδοση ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη. Οἱ ἅγιοι λένε τά ἴδιαπράγματα καί στήν Παλαιά καί στήν Καινή Διαθήκη. Αὐτοί λοιπόν πού εἶχαν τήνἐμπειρία τῆς θεώσεως εἶδαν τόν Θεό -γιατί θέωση σημαίνει θεοπτία- καί μᾶς εἶπανὅτι ὁ Θεός εἶναι ἄπειρη ἀγάπη καί θέλει ὅλοι νά σωθοῦν.«Δέν μπορεῖ ὅμως ὁ Θεός νά θεραπεύσει τούς πάντας, διότι δέν ἐκβιάζει τήν θέλησητοῦ ἀνθρώπου», δέν ἀναγκάζει κανέναν. «Σέβεται ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο καί τόνἀγαπᾶ. Δέν μπορεῖ ὅμως νά θεραπεύσει κάποιον μέ τό ζόρι. Θεραπεύει μόνο ὅσουςθέλουν νά θεραπευθοῦν καί τοῦ ζητοῦν νά τούς θεραπεύσει». Πρέπει νά τό ζητήσεις.Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Χριστός «ζητεῖτε τήν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ» (Ματθ. 6,33). «Αἰτεῖτε,καί δοθήσεται, ζητεῖτε, καί εὑρήσετε, κρούετε, καί ἀνοιγήσεται» (Ματθ. 7,7).Χτυπῆστε καί θά σᾶς ἀνοίξει. Μήν περιμένετε νά σᾶς ἀνοίξει, χωρίς νά χτυπήσετε.Πρέπει νά ζητήσουμε τήν Βασιλεία. Γι’ αὐτό χρειάζεται ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή. Τόχτύπημα τῆς πόρτας εἶναι ἡ προσευχή.«Φυσιολογικά κάποιος, πού ἔχει σωματική ἀρρώστεια ἤ καί ψυχική, πηγαίνει μέ τήνθέλησή του καί ὄχι μέ τό ζόρι στόν γιατρό, γιά νά γίνει καλά, ἄν ἀκόμη ἔχει τάλογικά του», ἐκτός ἄν δέν εἶναι στά καλά του, τότε τόν πᾶνε, ἄν μπορέσουν. «Ἔτσικαί στήν Ὀρθόδοξη θεραπευτική ἀγωγή. Πρέπει κάποιος ἀπό μόνος του, χωρίςκαταναγκασμό, χωρίς καταπίεση, ἐλεύθερα νά προσέλθει στήν Ἐκκλησία, στούςκατάλληλους ἀνθρώπους, πού ἔχουν τήν φώτιση καί τήν ἐμπειρία καί κατέχουν τήνθεραπευτική μέθοδο τῆς Ὀρθοδόξου παραδόσεως, καί σ’ ἐκείνους νά κάνει ὑπακοή,γιά νά βρεῖ θεραπεία». Κι αὐτό ἔχει μεγάλη σημασία: σέ ποιόν γιατρό θά πᾶς.Δέν σημαίνει ὅτι ὅποιος φοράει ἄσπρη μπλούζα εἶναι καί καλός γιατρός. Τό ξέρουμεπολύ καλά. Ψάχνεις λοιπόν νά βρεῖς τόν καλό γιατρό καί ρωτᾶς καί μαθαίνεις,βλέπεις τούς ἀσθενεῖς του ἄν θεραπεύονται ἤ ὄχι, ἀπό τή στιγμή πού τόνἐμπιστεύεσαι, βλέπεις κι ἐσύ ἄν θεραπεύεσαι, γιατί ἄν εἶναι καλός γιατρός θά φανεῖαὐτό ἀπό τήν πρώτη στιγμή. Μόλις ἀρχίσεις νά παίρνεις τά φάρμακα, θά νιώσειςκαλύτερα, θά ἀρχίσει νά πέφτει ὁ πυρετός κ.λ.π.Προηγουμένως βέβαια πρέπει νά ἔχεις προσευχηθεῖ πολύ στόν Θεό γιά νά σοῦ τόνφανερώσει. Αὐτό εἶναι τό πιό ἀσφαλές μέσο γιά νά βρεῖς τόν σωστό γιατρό, ὁ ὁποῖοςδηλαδή ἔχει ἐμπειρία τῆς φώτισης. Ἔχει ἐμπειρία αὐτῆς τῆς θεραπευτικῆς ἀγωγῆςκαί ἐπιστήμης γιατί δυστυχῶς καί σήμερα ὑπάρχει μεγάλη ἀλλοτρίωση μέσα στούς30

θεραπευτές, σ’ αὐτούς πού ἐπαγγέλονται ὅτι εἶναι θεραπευτές, στούς Πνευματικούςκαί ἀκοῦμε πράγματα πού λένε καί φρίττουμε. Τελείως ἀντιευαγγελικά καί ἀντίθεταμέ τούς κανόνες καί τήν θεραπευτική τῆς Ἐκκλησίας. Καί ἀντί νά θεραπεύσουν,καταστρέφουν τίς ψυχές τῶν ἀνθρώπων. Ἑπομένως πρέπει νά προσέξουμε στήνἐπιλογή τοῦ Πνευματικοῦ καί ἐφόσον βροῦμε τόν σωστό γιατρό, ἔχει τεράστιασημασία στή συνέχεια νά τοῦ κάνουμε ὑπακοή.Ὅλος ὁ ἄξονας τῆς διδασκαλίας μας καί ὁ στόχος τῶν κηρυγμάτων εἶναι νάθεραπευτεῖ ἡ ψυχή μας. Ὁ π. Ἰωάννης μᾶς τά ἀναλύει πολύ καλά καί τοῦ χρωστᾶμεμεγάλη εὐγνωμοσύνη πού μᾶς τά ἀποκάλυψε. Ἀλλιῶς κι ἐμεῖς θά ἤμαστανὑπόδουλοι σ’ αὐτό τό πνεῦμα τῆς Δύσης, στό ὁποῖο εἶναι πολλοί χριστιανοίὑποδουλωμένοι σήμερα καί γι’ αὐτό ἔχουν χάσει καί τά παιδιά τους ἀπό τήνἘκκλησία γιατί παραμένοντας οἱ ἴδιοι ἀθεράπευτοι, δέν μποροῦν βέβαια νάθεραπεύσουν τό παιδί τους. Ἐνῶ, ὅπως θά δοῦμε, στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὁἄνθρωπος πού θεραπεύεται, γίνεται γιατρός καί γιά τούς ἄλλους. Ἀκόμα κι ἄν δένφοράει ράσα κι ἄν εἶναι λαϊκός, δέν ἔχει σημασία, γίνεται πνευματικός γιατρός.Ἔχουμε πολλούς Γεροντάδες καί Γερόντισσες λαϊκούς, φωτισμένους ἀνθρώπους ἀπότούς ὁποίους θεραπεύονται ὅσοι τούς πλησιάζουν καί μέ ἁπλά λόγια -ἀνάλογα μέ τήνμόρφωσή τους- κηρύσσουν τήν πραγματική ἀλήθεια, πού εἶναι ὁ Χριστός καί σέἀναπαύουν, σέ ξεκουράζουν καί σέ φωτίζουν.ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ– Ἐρ.: Ἔχουμε τά τελευταῖα χρόνια ζωντανά παραδείγματα ἄνθησης τῆςὈρθοδοξίας. Εἴδαμε στή Ρωσία τόν Κομμουνισμό νά ἔχει ἀποτύχει μέ ὅλα αὐτά τάδυτικά πρότυπα. Βλέπουμε ἕνα ἁπλό Γεροντάκι νά ἔχει μάθει στούς ἀνθρώπους τῆςἈμερικῆς τήν Ὀρθοδοξία βασικά μέ τό κομποσκοίνι του. Ὅπως πολύχαρακτηριστικά ἔχουν πεῖ Ἕλληνες Ὀρθόδοξοι ἱερεῖς πού ἦταν καί εἶναι κάποιοιἀκόμα στήν Ἀμερική, πρίν πάει ὁ Γέροντας ἐκεῖ, πῶς προσπαθοῦσαν μ’ αὐτούς τούςτρόπους, τά τραγούδια, τίς συνεστιάσεις, τούς χορούς καί τά συμπόσια νά φέρουντόν λαό στήν Ἐκκλησία καί δέν τά κατάφεραν καί λένε ἦρθε ἕνα ἁπλό Γεροντάκιἀπό τό Ἅγιο Ὄρος μέ τό κομποσκοινάκι του καί ἄλλαξε ὅλη τήν Ἀμερική. Ἐμεῖς ὡςἝλληνες Ὀρθόδοξοι, πού ἔχουμε παρατήσει τήν Ὀρθοδοξία καί τό λέω γιατί σήμεραγιά παράδειγμα ἔψαχνα ἀπό τίς 7 τό πρωί Ἐκκλησία στήν Θεσσαλονίκη νάἐκκλησιαστῶ καί δέν ἔβρισκα.. Ἀναρωτιέμαι λοιπόν ποῦ πᾶμε..– Ἀπ.: Γι’ αὐτό ἐδῶ θά μιλᾶμε γιά μᾶς. Γιά τό πῶς μποροῦμε μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ νάθεραπευτοῦμε. Μήν τό θεωροῦμε μικρό αὐτό. Ὁ Ἅγιος Ἰωἀννης ὁ Χρυσόστομος λέειἕνας ἄνθρωπος εἶναι ἱκανός νά ἀλλάξει ὁλόκληρη πόλη. Ἕνας ἄνθρωποςφωτισμένος. Ἔτσι εἶναι, γιατί ἔχει τόν Θεό καί ὁ Θεός εἶναι Παντοδύναμος, ὅτανεἶναι ἐνεργός μέσα μας. Ὁπότε δέν φοβᾶται οὔτε ἡ Ὀρθοδοξία, οὔτε ἡ Ἐκκλησία.Ἀλλά ἐμεῖς ὡς τοπικές Ἐκκλησίες πρέπει νά φοβόμαστε, γιατί ἀκριβῶς ἔχει μπεῖαὐτό τό πνεῦμα τοῦ κόσμου μέσα στήν Ἐκκλησία καί δέν γίνεται θεραπεία τῶνψυχῶν.Ἔτσι μέ τό δίκιο τους τά νέα παιδιά φεύγουν. Γιατί νά πᾶνε νά γλεντήσουν στό31

παραδοσιακό ποντιακό γλέντι στήν ἐνορία καί νά μήν πᾶνε στό Χέβι Μέταλ καί στάναρκωτικά;Ἡ ‘ἀντεπίθεση’ πού λέει πολύ ὡραῖα ὁ π. Ἰωάννης τῆς Ὀρθοδοξίας, εἶναι τό ἀτούμας αὐτό καί πρέπει νά τό προβάλλουμε στήν Ἐκκλησία, δηλαδή τήν θεραπευτικήμέθοδο: κάθαρση – φωτισμός – θέωση. Ἄν ἡ Ἐκκλησία δέν δώσει στόν λαό αὐτό,ὅλα τά ἄλλα μποροῦν νά τά βροῦν ἀλλοῦ (γλέντια, φαγητά, κ.λ.π.) καί καλύτεραἀκόμα. Κι ἄν κάποιος δέν τά βρεῖ, θά τοῦ δώσουμε ἕνα πιάτο φαΐ. Ἀλλά δέν εἶναιαὐτό πού ζητάει ὁ ἄνθρωπος. Ὁ ἄνθρωπος ζητάει τήν θεραπεία του.Βλέπετε σήμερα πᾶνε νά ἀντικαταστήσουν τόν Πνευματικό μέ τόν ψυχολόγο. Τόἀμερικάνικο πνεῦμα εἶναι αὐτό. Τό πνεῦμα τῆς Δύσης. Στή Δύση μέ τίς χοῦφτεςπαίρνουν τά ψυχοφάρμακα. Οἱ πολιτισμένοι Ἀμερικάνοι εἶναι πρῶτοι στήνκατανάλωση ψυχοφαρμάκων. Πρόσφατα μοῦ λέγανε ὅτι τά παιδιά ἀπό τό Δημοτικόσχολεῖο παίρνουν ψυχοφάρμακα ὑποχρεωτικά! Γιά νά εἶναι ἥσυχα! Γιά νά μήνκάνουν φασαρία τούς δίνουν ψυχοφάρμακα. Εἶναι πολιτισμός αὐτός; Ὅλος αὐτός ὁκόσμος, ἄν καταλάβει ὅτι κάπου ὑπάρχει θεραπεία, πραγματική θεραπεία χωρίςφάρμακα -γιατί τά φάρμακα ἁπλῶς σέ κοιμίζουν καί σέ παχαίνουν, δέν σέθεραπεύουν- γιατί νά μήν πάει νά θεραπευτεῖ; Ὅλοι μπορεῖ νά μήν πᾶνε, ἀλλάκάποιοι θά πᾶνε.Αὐτό εἶναι τό δικό μας χρέος νά προβάλλουμε αὐτή τήν θεραπευτική ὄχι μέ τά λόγια,ἀλλά κυρίως μέ τήν ἴδια μας τήν ὕπαρξη. Ἄν ἐμεῖς θεραπευτοῦμε, αὐτό ἀποτελεῖ τόπιό κραυγαλέο κήρυγμα. Ἡ πρώτη Ἐκκλησία μέ αὐτόν τόν τρόπο ἔκανεἱεραποστολή. Μέ τό νά εἶναι θεραπευμένοι, φωτισμένοι, θεωμένοι, ἔλαμπαν. Ἦτανἕνα ζωντανό κήρυγμα ἡ παρουσία τους. Ἱεραποστολή κάνουν ὅλοι οἱ χριστιανοί, δένκάνουν μόνο οἱ ἱεραπόστολοι. Αὐτό ἐξαρτᾶται ἀπό τόν καθένα μας χωριστά πόσο θάτό πάρουμε ἀπόφαση νά μποῦμε σ’ αὐτήν τήν θεραπευτική.Ὁπότε εἶναι σκόπιμο νά ἀναρωτιόμαστε ποῦ πάω ἐγώ καί ὄχι ποῦ πᾶνε οἱ ἄλλοι. Ποῦεἶναι ὁ νοῦς μου τώρα; Εἶναι στόν Θεό; Λειτουργεῖ ὁ νοῦς μου σωστά; Εἶναι στήνκαρδιά μου καί μιλάει στόν Θεό ἤ εἶναι σκόρπιος;Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης32

Ὁ κοινωνικός σκοπός τῆς Ὀρθοδοξίας καί ἡ καταλλαγή μέ τό Θεό (Πατερική Θεολογία - 3ο Μέρος)Εἴχαμε ἀρχίσει μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ νά μελετᾶμε καί νά σχολιάζουμε τό κατάδύναμιν κάποια σημεῖα ἀπό τό βιβλίο τοῦ π. Ἰωάννου τοῦ Ρωμανίδη, ΠατερικήΘεολογία. Θά πῶ λίγα λόγια γιά νά συνδέσω αὐτά πού θά ποῦμε σήμερα μέ τάπροηγούμενα.Ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας σύμφωνα μέ τούς Ἅγιους Πατέρες εἶναι ἡ θεραπεία τοῦνοῦ τοῦ ἀνθρώπου καί τά στάδια τῆς θεραπείας, ὅπως μᾶς τά καθόρισαν οἱ ἍγιοιΠατέρες εἶναι ἡ κάθαρση ἀπό τά πάθη μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ, ὁ φωτισμός τῆς ψυχῆςτοῦ ἀνθρώπου καί τοῦ νοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί τό τρίτο στάδιοεἶναι ἡ θέωση, ἡ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Εἴπαμε ὅτι αὐτή ἡ θεραπευτικήδιασώθηκε στήν Ἐκκλησία καί κατεξοχήν στά μοναστήρια. Στήν ἀρχή αὐτή ἡθεραπευτική μέθοδος ὑπῆρχε καί στίς ἐνορίες.Οἱ πρῶτες ἐνορίες λειτουργοῦσανὅπως λειτουργοῦν σήμερα τά μοναστήρια. Εἶχαν κοινή ζωή, κοινή περιουσία, εἶχαντόν Πνευματικό τους ὁδηγό, εἶχαν πολύ τακτικό κήρυγμα, πολύ τακτική ΘείαΕὐχαριστία, Θεία Κοινωνία καθημερινά, εἶχαν ἄσκηση, ἐγκράτεια, ὅπως μᾶς τάπεριγράφει πολύ καλά τό βιβλίο τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων. Ἀργότερα μπῆκε τόκοσμικό πνεῦμα καί ἀπό κάποιο χρονικό σημεῖο καί ὕστερα, ἡ Ὀρθοδοξία ἄρχισε νάἀποκλίνει καί νά μπαίνει μέσα τό λεγόμενο ‘δυτικό πνεῦμα’, τό πνεῦμα τῆς Δύσης,τό ὁποῖο εἶναι πνεῦμα ἀντισταυρικό, πνεῦμα ἀντίθετο μέ τόν Σταυρό, δηλαδή ἕναπνεῦμα ἄνεσης καί ἕνα πνεῦμα τό ὁποῖο ἀλλοιώνει τόν Θεό.Λέγαμε ὅτι στή Δύση ἐπικρατεῖ μιά ἀντίληψη ὅτι ὁ Θεός ἀπαιτεῖ δικαιοσύνη καί,ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἁμάρτησε, θίχτηκε ἡ παγκόσμια τάξη, ὁ Θεός προσβλήθηκε καί θάἔπρεπε νά ἱκανοποιηθεῖ. Καί γιά νά ἱκανοποιηθεῖ, χρειαζόταν κάποια θυσία, κάποιοθύμα. Καί αὐτό τό θύμα, ἐπειδή δέν ἦταν ἀρκετό νά εἶναι ἕνας ἄνθρωπος, ἔγινε ὁΥἱός τοῦ Θεοῦ. Αὐτά λένε στή Δύση. Δηλαδή ὅτι ἱκανοποιήθηκε ὁ Θεός μέ τήνσταυρική θυσία τοῦ Υἱοῦ του κι ἔτσι πλέον ἔπαψε ἡ ὀργή Του.Αὐτό βέβαια δέν εἶναι σωστό γιατί ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη. Εἶναι καί δικαιοσύνη, ἀλλάὄχι μ’ αὐτή τήν ἔννοια. Καί ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ εἶναι πάλι ἀγάπη. Αὐτό τόπνεῦμα δηλαδή στή Δύση λέει ὅτι δέν πρέπει νά ἀλλάξει ὁ ἄνθρωπος οὐσιαστικά,ἁπλῶς νά γίνει λίγο καλύτερος. Νά κάνει καλές πράξεις καί νά γίνει αὐτό πού λέμε‘καλό παιδί’. Κι, ἄν γίνει καλό παιδί, τότε ὁ Θεός τόν ἀγαπάει. Ἄν δέν εἶναι ὅμωςκαλό παιδί, τότε ὁ Θεός δέν τόν ἀγαπάει. Δηλαδή αὐτό πού ἀλλάζει δέν εἶναι ὁἄνθρωπος, ἀλλά ὁ Θεός κατά τή δυτική πάντα ἀντίληψη.Δυστυχῶς αὐτό ἔχει εἰσχωρήσει καί σέ μᾶς καί μέσα ἀπό τίς Ὀργανώσεις, οἱ ὁποῖεςεἶχαν πολλές προτεσταντικές ἐπιδράσεις καί πολλοί σήμερα πιστεύουν ἔτσιδιεστραμμένα γιά τόν Θεό, ὅτι ὁ Θεός δηλαδή θίγεται, προσβάλλεται καί ἔχει ἀνάγκηἀπό μία ἐξιλέωση γιά νά κατευναστεῖ ἡ ὀργή Του. Αὐτό κάνει καί αὐτούς πού τό33

πιστεύουν νά μετατρέπουν τήν Ὀρθοδοξία ἀπό θεραπευτική ἐπιστήμη πού εἶναι-θεραπεύει τήν προσωπικότητα τοῦ ἀνθρώπου- νά τήν βλέπουν ὡς μία θρησκεία,ὅπως ὅλες τίς ἄλλες θρησκεῖες, οἱ ὁποῖες ἔχουν ὡς σκοπό νά ἐξευμενίσουν τόν Θεό.Ἔτσι πιστεύουν οἱ ἄνθρωποι ὅτι εἶναι ὀργισμένος ὁ Θεός καί χρειάζεται κάποιαθυσία καί πηγαίνουν στόν μάγο τῆς φυλῆς καί κάνουν κάποιες θυσίες γιά νά πᾶνεκαλά τά κτήματα, οἱ ἐπιχειρήσεις κ.λ.π.Κάπως ἔτσι τό βλέπουν καί κάποιοι Ὀρθόδοξοι καί πηγαίνουν στήν Ἐκκλησία γιά νάτούς πᾶνε καλά τά πράγματα. Ἀλλά αὐτό εἶναι ἡ μετατροπή τῆς Ὀρθοδοξίας σέθρησκεία. Ἡ Ὀρθοδοξία ὅμως δέν εἶναι θρησκεία, ἀλλά ὅπως εἴπαμε προηγουμένως,εἶναι ἡ μόνη θεραπευτική ἐπιστήμη πού θεραπεύει τήν ἀνθρώπινη προσωπικότητα.Ὅλες οἱ ἄλλες θρησκεῖες ὑπηρετοῦν τά πάθη τοῦ ἀνθρώπου καί φτιάχνουν καί τούςθεούς κατ’ εἰκόνα τοῦ ἀνθρώπου. Βλέπε τήν ἀρχαία εἰδωλολατρική θρησκεία τῶνἀρχαίων Ἑλλήνων. Οἱ θεότητες εἶναι τά πάθη τῶν ἀνθρώπων καί δέν χρειαζόταν ἀπότούς ἀνθρώπους ἀλλαγή νά ἀποβάλλουν τά πάθη τους, ἀλλά νά ἐξευμενίσουν τόνΘεό, ὥστε νά ζοῦν καλά καί νά ἱκανοποιοῦν καί τά πάθη τους.Ὁ Χριστιανισμός ζητάει τήν ἀποβολή τῶν παθῶν, δηλαδή νά ἀντιστρατευτεῖ ὁἄνθρωπος τήν φιλαυτία του καί ὁ Θεός δίνει τήν χάρη Του γι’ αὐτόν τόν σκοπό. Ἡθρησκεία ἀπ’ τήν ἄλλη πλευρά εἶναι ὅτι: κάνω κάτι, ὄχι γιά νά θεραπευτῶ ἐγώ, ἀλλά,γιά νά τραβήξω τόν Θεό μέ τό μέρος μου καί νά μοῦ κάνει τά θελήματά μου.Θέλουμε καί τόν Θεό δηλαδή νά ὑπηρετήσει ἐμᾶς καί τά πάθη μας καί οὐσιαστικά τόκορυφαῖο πάθος τήν φιλαυτία.Αὐτή ἡ διαστροφή λοιπόν ἔχει μπεῖ καί σέ πολλούς Ὀρθοδόξους καί γι’ αὐτό δένζοῦμε τόν Θεό. Μπορεῖ νά ἐκκλησιαζόμαστε, μπορεῖ νά ἐξομολογούμαστε, μπορεῖνά κοινωνᾶμε, ἀλλά δέν ἔχουμε τόν καρπό τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού εἶναι «ἀγάπη,χαρά, εἰρήνη..» (Γαλ. 5,22), ὅλα αὐτά πού εἶναι ὁ Θεός. Δέν ἔχουμε δηλαδήοὐσιαστική σχέση μέ τόν Θεό, ὅταν δέν ἔχουμε σωστή πίστη γιά τόν Θεό, σωστήἀντίληψη καί ὅταν μετατρέπουμε καί τήν Ὀρθοδοξία σέ μία θρησκεία ὅπως ὅλες οἱἄλλες.Ἕνα ἀκόμα σημεῖο πού λέει ὁ π. Ἰωάννης εἶναι ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία βασίζεται σέ δύοπράγματα: στό «ὁ Λόγος σάρξ ἐγένετο» (Ἰω. 1,14), δηλαδή στήν ἐνανθρώπηση. ὉΛόγος εἶναι τό δεύτερο Πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὁ Υἱός καί Λόγος τοῦ Θεοῦ, ὁὁποῖος ἔγινε σάρκα, δηλαδή ἔγινε ἄνθρωπος. Αὐτό εἶναι τό κορυφαῖο δόγμα τῆςπίστεώς μας. Καί τό δεύτερο στό ὁποῖο βασίζεται ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ὅτι «ἐν τῷ Ἅδηοὐκ ἔστι μετάνοια», δηλαδή στόν Ἅδη, μετά θάνατον, μετά τόν βιολογικό θάνατο,δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά μετανοήσει. Αὐτά εἶναι κορυφαῖα καί ἄκρως ἀληθινά. Καίβέβαια δέν μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νά ἀλλάξει μετά τόν θάνατο καί δέν μπορεῖ -δηλαδήμπορεῖ ν’ ἀρνηθεῖ, ἀλλά μετά ἀρνεῖται τήν ἀλήθεια- τήν Σάρκωση, ὅτι ὁ Θεός ἔγινεἄνθρωπος. Ἄν ὁ ἄνθρωπος πιστέψει σ’ αὐτά τά δύο, μετά ἔχει τίς σωστές βάσεις γιάνά προχωρήσει καί νά θεραπευτεῖ ἡ προσωπικότητά του. Ὁ Θεός βέβαια δέν ἐκβιάζεικανέναν. Ὅλοι ὅμως οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε ἀνάγκη θεραπείας γιατί ὅλοι γεννιόμαστεμ’ αὐτή τήν κληρονομιά τοῦ Ἀδάμ, ὁ ὁποῖος ἔπεσε μπροστά στόν Θεό, ἁμάρτησε καίκληρονομοῦμε αὐτή τήν φθορά καί τίς συνέπειες τῆς ἁμαρτίας τοῦ Ἀδάμ. Ὄχι τήν34

ἐνοχή, ἀλλά τίς συνέπειες πού εἶναι ἡ φθορά καί ὁ θάνατος.Ἡ Ἐκκλησία λειτουργεῖ ὡς νοσοκομεῖο, ὡς θεραπευτήριο, καί ἄν θέλετε, ὅπως λέεισέ ἕνα ἄλλο σύγγραμμα ὁ π. Ἰωάννης, ὡς νευρολογική κλινική, ὡς ψυχιατρικήκλινική. Μιά τέλεια κλινική ἡ ὁποία θεραπεύει τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου καίθεραπεύει τόν ἄνθρωπο ἀπό αὐτήν τήν ἀρρώστεια τῆς θρησκείας, πού θέλει ὁἄνθρωπος τόν Θεό νά ὑπηρετεῖ τά πάθη του. Θέλει ὁ ἄνθρωπος τόν Θεό νά εἶναιὑπηρετικός τῶν παθῶν του, σάν ἕναν Ἀλβανό πού θά τοῦ κάνει τήν δουλειά. Ἔτσιτόν θέλουμε τόν Θεό πολλές φορές καί ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι καί γι’ αὐτό τοῦ τάζουμεκαί πράγματα, μιά μεγάλη λαμπάδα καί παρακαλοῦμε καί τούς Γέροντες, ὄχι γιά νάἀλλάξουμε, ὄχι γιά νά μετανοήσουμε, ἀλλά γιά νά μᾶς κάνει ὁ Θεός αὐτό πούθέλουμε καί μετά ἐξαφανιζόμαστε ἀπό τήν Ἐκκλησία. Ἄν δέν τό κάνει ὁ Θεός, τότεπιά, εἶναι πού δέν ξαναπατᾶμε στήν Ἐκκλησία. Λοιπόν, αὐτοί οἱ ἄνθρωποι εἶναι πούθρησκεύουν. Ἔχουν κάνει τήν Ὀρθοδοξία θρησκεία καί δέν ἔχουν καταλάβει τί εἶναιἡ Ὀρθοδοξία καί τί εἶναι ὁ Θεός.Γιά νά βρεῖ θεραπεία ὁ ἄνθρωπος πρέπει νά πάει στήν Ἐκκλησία, νά βρεῖΠνευματικό νά ἐξομολογηθεῖ, πρέπει ὅμως καί νά κάνει ὑπακοή. Ὅπως στόνοσοκομεῖο, ὅταν πάει κανείς, τοῦ δίνει ὁ γιατρός τά φάρμακα, ἀλλά ἄν δέν πάρει τάφάρμακα, δέν θεραπεύεται. Ἔτσι καί μέ τήν Ἐκκλησία. Τά φάρμακα στήν Ἐκκλησίαεἶναι γνωστά: ἡ μετάνοια, τά Ἅγια μυστήρια, ἡ ἄσκηση, ἡ νηστεία, ἡ ὑπακοή. Ἄνκανείς δέν τά πάρει αὐτά τά φάρμακα φυσικά καί δέν θά θεραπευτεῖ. Θά συνεχίσει νάἔχει τό κενό μέσα του, τό ὑπαρξιακό κενό, νά μήν ξέρει γιατί ζεῖ, θά ἔχει ἄγχος, θάἔχει τά ψυχολογικά, ὅλα αὐτά πού τά βλέπουμε σήμερα κατά κόρον στούςΝεοέλληνες. Ἐνῶ δέν θά ἔπρεπε νά τά ἔχουν αὐτά, διότι εἶναι βαπτισμένοιὈρθόδοξοι. Ἔχουν οὐσιαστικά κάνει εἰσαγωγή στό νοσοκομεῖο, ἀλλά δέν ἔχουνθεραπευτεῖ, γιατί δέν παίρνουν τά φάρμακα καί δέν κάνουν πραγματική ὑπακοήστούς γιατρούς- πνευματικούς.– Ποιός εἶναι τώρα ὁ κοινωνικός σκοπός τῆς Ὀρθοδοξίας; Ἔχει κοινωνικό σκοπό ἡὈρθοδοξία;Μερικοί λένε ὅτι οἱ χριστιανοί εἶναι ἀκοινώνητοι, δέν ἀσχολοῦνται μέ τά κοινωνικάθέματα καί τά κοινωνικά προβλήματα ἤ ὁ Θεός δέν ἀσχολεῖται μ’ αὐτά..Ἔχουμε τόν ἄνθρωπο, τόν ὁποιονδήποτε ἄνθρωπο πού ζεῖ μέσα σέ μία κοινωνία καίπρέπει νά δράσει ὡς ὑγιής κοινωνική μονάδα. Ἡ θεραπεία πού ἀναφέραμε παραπάνωτῆς νοερᾶς ἐνεργείας, τῆς ἐνέργειας τοῦ νοῦ, ἡ ὁποία εἶναι ἡ σπουδαιότερη ἐνέργειατῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου, αὐτή ἡ θεραπεία, ὅταν περατωθεῖ, δημιουργεῖ αὐτομάτωςκοινωνικό ἄνθρωπο, ἀληθινά κοινωνικό ἄνθρωπο. Ἄνθρωπο δηλαδή ὁ ὁποῖοςἀρνεῖται τήν φιλαυτία του, τόν ἐγωισμό του, τόν ἐγωκεντρισμό του καί ἀνοίγεταιστήν κοινωνία καί προσφέρει οὐσιαστικά καί δρᾶ σέ ὅλους τούς κοινωνικούς τομεῖς.Ἐκεῖνος πού εἶναι θεραπευμένος πνευματικά αὐτομάτως, σιωπηρῶς χειροτονεῖταιἰατρός γιά τούς ἄλλους, τούς μή θεραπευμένους. Αὐτό εἶναι τό μεγαλεῖο στήνὈρθοδοξία.Ἀπό τή στιγμή πού θά θεραπευτεῖς πνευματικά, γίνεσαι πνευματικός καί γιατρός καί35

τῶν ἄλλων -ἄς εἶσαι λαϊκός- Γέροντας καί Γερόντισσα. Ἔχουμε πολλούς τέτοιουςλαϊκούς ἀνθρώπους θεραπευμένους, σοφούς κατά Θεόν. Μπορεῖ νά εἶναι ἀγράμματοικατά κόσμο πολλές φορές, ἀλλά ὁ Θεός ἀναπαύεται στούς ταπεινούς. Οἱἐγγράμματοι συνήθως ἔχουν πολύ ἐγωισμό γι’ αὐτό δέν ἀναπαύεται ἐκεῖ τό Πνεῦματό Ἅγιο. Αὐτοί δέν θεραπεύονται εὔκολα ἤ θεραπεύονται, ἀλλά πολύ ἀργά λόγωἐγωισμοῦ. Οἱ ἁπλοί καί ἀγράμματοι θεραπεύονται πιό γρήγορα γιατί ἔχουν ἁπλότητακαί ταπείνωση.Ὅταν κανείς θεραπευτεῖ μέσα στό νοσοκομεῖο πού λέγεται Ἐκκλησία, τότεαὐτομάτως γίνεται γιατρός γιά τούς ἄλλους. Δηλαδή μπορεῖ νά τούς δείξει τόν δρόμοπού πέρασε καί ὁ ἴδιος προηγουμένως κι ἔτσι θά τούς βοηθήσει νά βροῦν καί αὐτοίτήν κάθαρση καί τόν φωτισμό.Διότι ἡ ἰατρική ἐπιστήμη πού λέγεται Ὀρθοδοξία διαφέρει ἀπό τίς ἄλλες στό ὅτιἐκεῖνος πού θεραπεύθηκε, γίνεται αὐτομάτως θεραπευτής. Δέν χρειάζεται νά κάνειςεἰδικές σπουδές. Λειτουργεῖ ἡ πείρα πού ἔχεις, αὐτό πού ἔπαθες ἐσύ, τά Θεῖαδηλαδή, κάνοντας ὑπακοή στά θεραπευτικά σχήματα πού προσφέρει ἡ ὈρθόδοξηἘκκλησία, αὐτό μετά μπορεῖς νά τό διδάξεις στούς ἄλλους.Ἡ ἴδια ἡ ἐφαρμογή τῆς θεραπευτικῆς ἀγωγῆς στόν ἑαυτό του, γίνεται τό μέσον γιάτήν θεραπεία τῶν ἄλλων. Πολλές φορές μάλιστα δέν χρειάζεται νά πεῖ ὁ ἄνθρωποςσχεδόν τίποτα. Ἕνας θεραπευμένος, ἕνας Ἅγιος -γιατί μόνο αὐτός εἶναιθεραπευμένος- μόνο πού τόν βλέπουν οἱ ἄλλοι ἐμπνέονται καί βλέπουν τί μπορεῖ νάγίνουν κι αὐτοί, πῶς μποροῦν κι αὐτοί νά ἔχουν μετοχή στήν Χάρη καί νάθεραπευτοῦν.Γι’ αὐτό δέν νοεῖται ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος εἶναι θεραπευμένος -ἐννοεῖται πνευματικάμέσα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία- νά μήν ἔχει πνευματικά παιδιά, ἄλλους δηλαδήἀνθρώπους σέ πνευματική ἐξάρτηση ἀπό αὐτόν, τούς ὁποίους νά νουθετεῖ καίκαθοδηγεῖ πρός θεραπείαν.Ἔτσι λειτουργοῦσε ἡ πρώτη Ἐκκλησία. Οἱ Ἀπόστολοι ἔμειναν σ’ ἕναν τόπο; Ὄχι!Πήγαιναν ἀπό πόλη σέ πόλη καί κήρυτταν, κάποιοι τούς πίστευαν, κάποιοι δέν τούςπίστευαν, κάποιοι ἀντιδροῦσαν, κάποιοι ἐξαγριωνόντουσαν, κάποιοι τούςλιθοβολοῦσαν, κάποιοι τούς ἔδιωχναν καί οἱ ἄνθρωποι ἔφευγαν γιά τήν ἑπόμενηπόλη, ἄν ζοῦσαν καί δέν τούς ἀποτέλειωναν.Ἐκεῖ λοιπόν πού κήρυξαν, αὐτοί πού δέχθηκαν τό κήρυγμα καί ἔκαναν ὑπακοή,θεραπευόντουσαν. Αὐτοί μετά συνέχιζαν τό ἔργο τῶν Ἀποστόλων καί συνέχιζε νάὑπάρχει ἐκείνη ἡ τοπική Ἐκκλησία πού ἵδρυσαν οἱ Ἀπόστολοι. Δέν σταμάτησε νάὑπάρχει ἡ Ἐκκλησία ἐπειδή ἔφυγε ὁ Ἀπόστολος. Καί ἐνδεχομένως σέ αὐτό ἤ στόἑπόμενό του ταξίδι, θά χειροτονοῦσε καί τούς ἱερεῖς καί τούς Ἐπισκόπους. Κατάαὐτόν τόν τρόπο δημιουργήθηκαν οἱ πρῶτες τοπικές Ἐκκλησίες. Αὐτοί δηλαδή πούδεχόντουσαν τό κήρυγμα, γίνονταν μετά οἱ ἴδιοι συνεχιστές τῶν Ἀποστόλων καίθεραπευτές καί τῶν ὑπολοίπων, οἱ ὁποῖοι δέν εἶδαν ἤ δέν ἄκουσαν τό ἀρχικόκήρυγμα. Αὐτό εἶναι τό σημαντικό.36

Στήν ἀρχαία Ἐκκλησία δέν ὑπῆρχε ἐπίσημος ἤ συγκεκριμένος θεραπευτής, διότι ὁκάθε Χριστιανός ἦταν θεραπευτής. Πρέπει αὐτό νά γίνει καί στίς μέρες μας. Ἄνλειτουργήσει σωστά ἡ Ἐκκλησία ὁ καθένας ἀπό ἐμᾶς, ἀφοῦ θεραπευτεῖ νά γίνειγιατρός γιά τούς ὑπόλοιπους. Κατ’ ἀρχήν γιά τήν οἰκογένειά του, τούς συγγενεῖς του,γιά τούς φίλους του καί γενικά γιά τό περιβάλλον του. Ὅταν ἐμεῖς θεραπευτοῦμε,τότε προσελκύουμε καί τούς ἄλλους γιατί βλέπουν τί μποροῦν νά γίνουν. Αὐτή εἶναιἡ ἱεραποστολή. Ἔτσι γίνεται ἡ ἱεραποστολή. Δέν γίνεται τόσο μέ λόγια, ὅσο μέ τήνπροσπάθεια νά γιατρευτοῦμε ἐμεῖς καί ἀφοῦ θεραπευτοῦμε, γινόμαστε μέτοχοι τοῦΦωτός. Ὅταν ἔχει κανείς τό Φῶς, αὐτό ἐκπέμπεται κατά φυσικό τρόπο.Αὐτή ἦταν ἡ ἱεραποστολή τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας. Ἡ ἱεραποστολή τῆς ἀρχαίαςἘκκλησίας δέν ἦταν ὅπως εἶναι τῆς σημερινῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, πούσυνίσταται μερικές φορές στό νά διαφημίζουμε τά ὡραῖα μας δόγματα. Ἐντάξει τόἔχουμε τό σωστό δόγμα! Ἀλλά αὐτό λέει τίποτα στόν εἰδωλολάτρη τόν Ἀφρικανόπού εἶναι δέσμιος τῶν δαιμόνων; Δέν εἶναι αὐτό πού θά τόν ἑλκύσει. Ἤ ἀκόμαδιαφημίζουμε τήν λατρευτική μας παράδοση, σάν νά εἶναι τίποτα προϊόντα γιάπούλημα… Λέμε, π.χ.: Κοιτᾶξτε, παιδιά, ἐμεῖς ἔχουμε τά πιό ὡραῖα δόγματα, τήν πιόὡραία λατρεία, τήν πιό ὡραία ψαλμωδία, τίς πιό ὡραῖες στολές – κοίτα πόσο ὡραῖοςεἶναι ὁ σάκκος τοῦ Δεσπότη! κ.λ.π., καί δυστυχῶς ὑπάρχει μιά τέτοια τάση καί στίςἐνορίες καί στούς ἐπισκόπους. Αὐτό εἶναι Ἐκκλησία; Ἡ Ἐκκλησία δηλαδή εἶναι μίακουλτούρα; Εἶναι ἕνα φολκλόρ πού θέλουμε νά τό φυλάξουμε ὅπως φυλᾶμε ἕναδιατηρητέο κτίριο; Κάθε ἄλλο! Κάτι ἄλλο εἶναι ἡ δύναμή μας. Ἡ δύναμη τῆςὈρθοδοξίας εἶναι ἡ θεραπευτική μέθοδος πού θεραπεύει τήν ψυχή καί τόνχαρακτήρα τοῦ ἀνθρώπου. Ἄν δέν τό δώσεις αὐτό στούς ἀνθρώπους τίποτα δέν τούςἔδωσες. Προσπαθοῦμε νά τούς θαμπώσουμε μέ τίς πατερίτσες μας, μέ τά ράσα μας,μέ τά καλυμμαύχια μας, γιά νά κάνουμε ἱεραποστολή. Βέβαια ἔχει κάποιο νόημα καίκάποια ἐπιτυχία μιά ἱεραποστολή πού γίνεται κατ’ αὐτόν τόν τρόπο, ἐντυπωσιάζει,ὅμως δέν εἶναι ἡ γνήσια ἱεραποστολή. Ὁ ἄνθρωπος δέν ἀλλάζει μ’ αὐτά τά μέσα, δένἀλλάζει χαρακτήρα, δέν διορθώνεται ὁ χαρακτήρας του, δέν εἶναι γνήσια, ὄπωςἐκείνη τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας.Ἡ σημερινή ἱεραποστολή συνίσταται κυρίως στό ἑξῆς: Διαφωτίζουμε ἀνθρώπουςπού εἶναι δεισιδαίμονες καί τούς κάνουμε Ὀρθοδόξους Χριστιανούς, χωρίς νάπροσπαθοῦμε νά τούς θεραπεύσουμε.Φοβοῦνται δηλαδή τόν Θεό καί ἔχουν φτιάξει μιά θρησκεία, ἕνα σύστημα γιά νάἐξευμενίσουν τόν Θεό. Ἔχουν τόν μάγο τους, ὁ ὁποῖος λειτουργεῖ ἔτσι κατ’ αὐτούςὡς μεσίτης στόν Θεό. Ὅταν ὅμως προσφέρουμε τήν Ὀρθοδοξία μ’ αὐτόν τόν τρόπο,τήν δική τους δεισιδαιμονία τήν ἀντικαθιστοῦμε μέ μία ἄλλη δεισιδαιμονία. Τούςδίνουμε κι ἐμεῖς κάτι ἄλλο, ἕνα φετίχ ἄς ποῦμε καί τούς λέμε εἶναι καλύτερο αὐτόἀπό τό δικό σας. Αὐτό λοιπόν τό φετίχ πού θά σᾶς σώσει ἀπό τήν ὀργή τοῦ Θεοῦ,ἐμεῖς τό λέμε Ἁγιασμό, τό λέμε Εὐχέλαιο, τό λέμε Εὐλογία κ.λ.π.Μέ ἀποτέλεσμα ὁ κόσμος λέει νά κάνουμε ἑπτά Εὐχέλαια νά φύγει τό κακό ἀπό τόσπίτι μου, χωρίς νά ἔχει διάθεση μετανοίας. Αὐτό τί εἶναι; Δεισιδαιμονία εἶναι! Ἥαὐτή ἡ προσευχή τοῦ Ἀποστόλου Ἰούδα τοῦ Θαδδαίου, πού ἐπειδή ἔχει τό ἴδιο ὄνομα37

μέ τόν Ἰούδα τόν Ἰσκαριώτη νομίζουν ὅτι πιάνει περισσότερο καί λένε ὅτι πρέπει νάκάνεις ἐννιά προσευχές, ἐννιά ἡμέρες, ἐννιά φορές τήν μέρα καί ὅ,τι ζητήσεις θά σοῦτό κάνει. Αὐτό τί εἶναι; Δεισιδαιμονία εἶναι! Μαγεία εἶναι. Ὑποκαθιστοῦμε μίαμαγεία μέ μία ἄλλη μαγεία. Αὐτός ἦταν εἰδωλολάτρης καί τοῦ δίνουμε κάτι ἄλλο,ἀλλά οὐσιαστικά παραμένει πάλι εἰδωλολάτρης. Δέν τοῦ προσφέρουμε τόοὐσιαστικό πού εἶναι ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς του, πού γίνεται διά τῆς μετανοίας.Ἔτσι ὅμως ἀντικαθιστοῦμε ἤ ἀνταλλάσσουμε τό προηγούμενό τους δόγμα μέ ἕνακαινούργιο δόγμα. Ἀνταλλάσσουμε μέσα τους τήν μία δεισιδαιμονία μέ μία ἄλληδεισιδαιμονία. Γι’ αὐτό βλέπουμε πολλούς «Ὀρθοδόξους» οἱ ὁποῖοι πολύ εὔκολαπηγαίνουν στούς μάγους. Πολύ εὔκολα! Σοῦ λέει πῆγα στήν Ἐκκλησία δέν ἔγινετίποτα καί πῆγα στόν μάγο. Δέν εἶναι κακό κι αὐτός εἶχε εἰκόνες Γιατί πᾶμε τόσοεὔκολα στούς μάγους; Γιατί καί τήν Ὀρθοδοξία τήν ἔχουμε κάνει Δεισιδαιμονία.Ἕνα μέσο δηλαδή γιά νά ἐξευμενίσουμε τόν Θεό νά μᾶς κάνει τά χατίρια μας, νά μᾶςπάρει τόν καρκίνο, νά δώσει στά παιδιά καλούς συζύγους νά κάνουν καλέςοἰκογένειες καί τίποτα περισσότερο. Κατά τά ἄλλα ὅπως εἶναι διεφθαρμένη ἡ ζωήμας, παραμένει διεφθαρμένη. Ἥ ζητᾶμε καί τήν ὑγεία μας ὄχι γιά ἄλλο λόγο, ὄχι γιάνά μετανοήσουμε, ὄχι γιά νά ἔχουμε χρόνια μετανοίας, ἀλλά τήν ζητᾶμε γιά νάσυνεχίσουμε νά ἁμαρτάνουμε, ὅπως ἁμαρτάναμε. Γι’ αὐτό δέν μᾶς ἀρέσει καί ἡκρίση! Κόψαμε τίς πολλές ἁμαρτίες καί δέν ἔχουμε τήν δυνατότητα νάἁμαρτήσουμε. Καί λέμε πάρ’ το αὐτό ἀπό μᾶς Θεέ μου! Γιατί νά μᾶς τό πάρει; Γιάνά συνεχίσουμε νά ἁμαρτάνουμε, ὅπως καί πρίν πού εἴχαμε ἄνεση.Καί τοῦτο διότι ἡ Ὀρθοδοξία, ὅταν ἔτσι παρουσιάζεται καί προσφέρεται, σέ τίδιαφέρει ἀπό δεισιδαιμονία; Διότι, ὅταν ἡ Ὀρθοδοξία παρουσιάζεται καίπροσφέρεται σάν ἕνας Χριστιανισμός πού δέν θεραπεύει, παρ’ ὅλο πού τό κύριό τουἔργο εἶναι ἡ θεραπεία, τότε σέ τί διαφέρει ἀπό τήν δεισιδαιμονία; Σέ τίποτα!Δυστυχῶς ὑπάρχουν πνευματικοί πού ἐμφανίζονται ὡς θεραπευτές πού δέν ἔχουνἍγιο Πνεῦμα. Αὐτό τό ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος πρίν ἀπό 1000χρόνια γιατί ἀπό τότε ὑπῆρχε αὐτό τό φαινόμενο τῆς ἐκκοσμίκευσης.Πηγαίνουν τά νέα παιδιά σ’ αὐτούς τούς «Πνευματικούς» καί ἀντί νά τούς δώσουντά φάρμακα πού πρέπει, τούς δίνουν ψεύτικα φάρμακα, πλασέμπο πού λέμε στήνἸατρική, τίποτα, ἀέρα. Ἐνῶ συζοῦν, τούς δίνουν εὐλογία νά πάρουν τήν ΘείαΚοινωνία. Θεραπεύεται ἔτσι ὁ ἄνθρωπος; Ὅπως ἔνας κακός γιατρός δίνει φάρμακαἄσχετα στόν ἀσθενή του, ἀλλά δέν τόν θεραπεύει, ἁπλῶς τόν κοροϊδεύει.Ὑπάρχουν Χριστιανοί στήν Δύση, πού ἔχουν καί ἐκεῖνοι δόγματα, πού δέχονταιὁρισμένες Συνόδους· οἱ αἱρετικοί δηλαδή, στά δόγματα τῶν ὁποίων δέν ὑπάρχειφαινομενικά καί τόσο μεγάλη διαφορά σέ σχέση μέ τά Ὀρθόδοξα δόγματα. Ὑπάρχειχαώδης διαφορά, ἀλλά ἔτσι φαίνεται ὅτι δέν ὑπάρχει μεγάλη διαφορά. Ἀλλά καίμικρή διαφορά νά εἶναι, ὅταν δέν προσφέρουμε τήν Ὀρθοδοξία ὡς θεραπείαἀστοχοῦμε, γιατί καί οἱ ἄνθρωποι δέν θεραπεύονται καί λένε γιατί νά γίνουμεὀρθόδοξοι ἀφοῦ κι ἐσεῖς σάν ἐμᾶς εἶστε, δέν ὑπάρχει καμιά διαφορά.Σήμερα μιλᾶμε γιά ἀλλαγή τῆς νοοτροπίας τοῦ ἀνθρώπου, γιά ἀλλαγή τοῦ δόγματος,38

γιά ἀλλαγή τῆς θεωρήσεως τῆς ζωῆς, καί ἔτσι τήν θεωροῦμε τήν μετάνοια. Δηλαδήθεωροῦμε μετάνοια ἁπλῶς ὁ ἄνθρωπος νά ἀποδεχθεῖ τήν Ὀρθοδοξία, ἄν εἶναιἑτερόδοξος νά βαπτιστεῖ, νά χριστεῖ μέ τό Ἅγιο Χρίσμα ἤ ἄν εἶναι Ὀρθόδοξος τέλοςπάντων νά πάει νά ἐξομολογηθεῖ καί τελειώσαμε! Εἶναι αὐτό μετάνοια ὅμως;Δηλαδή σήμερα στήν Ὀρθοδοξία ἡ μετάνοια ταυτίζεται μόνο μέ τήν ἀποδοχή τοῦΧριστοῦ. Δηλαδή δεχόμεθα τόν Χριστό καί, ἐπειδή τόν δεχόμεθα, πηγαίνουμε καίστήν Ἐκκλησία, ἀνάβουμε καί κανένα κεράκι, γινόμαστε καί καλά παιδιά,πηγαίνουμε, ἄν εἴμαστε μικροί, καί στό Κατηχητικό. Οἱ γονεῖς μέ καμάρι λένε τόπαιδί μου πάει στό κατηχητικό καί νομίζουν ὅτι ἐκπλήρωσαν κάθε πνευματικήὑποχρέωση ἀπένατι στό παιδί τους.Ἤ, ἄν εἴμαστε μεγάλοι, σέ καμμία θρησκευτική ἐκδήλωση καί -ὑποτίθεται- ζοῦμε σέμετάνοια, εἴμαστε δηλαδή μετανοημένοι. Ἤ κάναμε κάποιο κακό στήν ζωή μας καίδείξαμε κάποια μεταμέλεια καί ζητήσαμε συγχώρηση καί αὐτό, πού κάναμε, τόὀνομάζουμε μετάνοια. Δέν εἶναι ὅμως αὐτό μετάνοια. Αὐτό εἶναι ἁπλῶς μεταμέλεια.Ἡ μεταμέλεια εἶναι ἡ ἀρχή τῆς μετάνοιας. Δέν καθαρίζεται ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου μέμία ἁπλή μεταμέλεια. Γιά νά καθαρισθεῖ ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου ἀπό τά πάθηπροηγεῖται ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ καί ἡ μετάνοια.Ἀπαιτεῖται πραγματική μετάνοια καί πραγματικός φόβος τοῦ Θεοῦ. Νά καταλάβει ὁἄνθρωπος ὅτι γιά αὐτά πού ἔκανε ἐπίκειται ἡ αἰώνιος κόλαση καί θά πρέπει νά κάνειτά ἀνάποδα ἐντελῶς. Μετανοῶ σημαίνει μετακινῶ τόν νοῦ μου ἀπό ὅλα αὐτά τάμάταια πού ἦταν μέχρι τώρα καί τόν πάω στόν Θεό. Ἀναζητῶ τόν Θεό προσωπικά. ὉΘεός εἶναι Πρόσωπο. Μιλάω στόν Θεό. Τοῦ μιλάω συνεχῶς. Συνεχῶς κάνω αὐτή τήνμετατόπιση, τήν μετακίνηση τοῦ νοῦ. Μετανοῶ ἀπό αὐτά τά μάταια, τά γήινα, τάφθαρτά, τά ἁμαρτωλά καί τά ἐμπαθή, στόν Θεό. Γι’ αὐτό μᾶς μίλησε ὁ Θεός γιάἀδιάλειπτη προσευχή, γιά ἀδιάλειπτη δηλαδή μετάνοια.– Τί εἶναι ἡ ἀδιάλειπτη προσευχή;Ἡ ἀδιάλειπτη μετακίνηση τοῦ νοῦ στόν Θεό. Διότι ὁ νοῦς ρέπει, λόγω τῆς ἐμπαθοῦςκλίσεως πού ἔχουμε καλλιεργήσει, πρός τά μάταια καί συνεχῶς φεύγει ἀπό τόν Θεό.Βλέπετε, πᾶμε νά κάνουμε προσευχή καί δέν μποροῦμε νά συμμαζέψουμε τόν νοῦμας. Γιατί; Γιατί οὐσιαστικά δέν ἔχουμε μετανοήσει, δέν ἔχουμε μάθει νά ζοῦμε ἐνμετανοία, μέ μετακινημένο, με μετα-τοποθετημένο τόν νοῦ μας στόν Θεό, συνεχῶςκαί ἀδιαλείπτως.Αὐτή εἶναι ἡ θεραπεία καί ἡ προσπάθεια στήν ὁποία μᾶς βάζει ἡ Ἐκκλησία. Αὐτόσημαίνει ζῶ ἐν μετανοία. Γιά νά καθαρισθεῖ λοιπόν ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου χρειάζεταιαὐτή ἡ προσπάθεια, ἡ ὁποία ἀρχίζει μέ τόν φόβο τοῦ Θεοῦ καί, ὅταν ὁ ἄνθρωποςἀρχίζει νά φοβᾶται πραγματικά τόν Θεό, τί κάνει; Παίρνει τίς ἐντολές καί λέει νάτηρήσω τίς ἐντολές πού ἔχει δώσει ὁ Θεός γιά νά μήν πάω στήν κόλαση. Νά μάθωποιές εἶναι οἱ ἐντολές κατ’ ἀρχήν. Πολλοί Ὀρθόδοξοι δέν ξέρουν κἄν ποιές εἶναι οἱἐντολές, ποιές εἶναι ἁμαρτίες. Σήμερα πολλοί νέοι νομίζουν ὅτι δέν εἶναι ἁμαρτίαπού συζοῦν καί δέν σκέπτονται κἄν νά τό ἐξομολογηθοῦν. Τό θεωροῦν μάλιστα καίφυσιολογικό. Φοβερή ἄγνοια αὐτό! Μετά πῶς νά μιλήσουμε γιά μετάνοια, γιά39

θεραπεία τῆς ψυχῆς; Καί πῶς μετά νά μήν πέσει κανείς σέ κατάθλιψη καί νά μήνκαταλήξει στά ψυχοφάρμακα;Ἐφ’ ὅσον λοιπόν ὁ ἄνθρωπος ζεῖ στόν φόβο τοῦ Θεοῦ, τότε ἀρχίζει νά τηρεῖ τίςἐντολές καί τότε ἀρχίζει νά μετανοεῖ. Βλέπει πού ἦταν, βλέπει πού πρέπει νά πάει καίἀρχίζει νά παρακαλάει τόν Θεό, γιατί ἀντιλαμβάνεται πώς μόνος του δέν μπορεῖ νάφθάσει ἐκεῖ πού τοῦ λέει ὁ Θεός, νά τηρήσει τίς ἐντολές. Ὁ Χριστός μᾶς εἶπε:«Χωρίς ἐμοῦ οὐ δύνασθε ποιεῖν οὐδέν» (Ἰω. 15,5). Ἄρα οὔτε τίς ἐντολές μπορεῖτε νάτηρήσετε χωρίς ἐμένα. Τί θά κάνω ἐγώ τώρα; Θά παρακαλέσω τόν Θεό νά μέβοηθήσει νά τηρήσω τίς ἐντολές. Νά ἡ μετάνοια! Ἡ ἀνάγκη γιά ἀδιάλειπτη προσευχήπού βγαίνει ἐντελῶς φυσικά ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀρχίζει νά φοβᾶται τόν Θεό. Ἀρχίζειλοιπόν νά προσεύχεται, νά παρακαλάει τόν Θεό καί ἔρχεται ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, ἡὁποία τοῦ παίρνει τά πάθη καί τόν καθαρίζει καί αὐτό λέγεται κάθαρση. Ἔτσιπροχωράει ὁ ἄνθρωπος στό πρῶτο στάδιο τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί θεραπείας πούλέγεται κάθαρση. Ὅπως, τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν, σέ ἕνα σωματικό τραῦμα.Ὅταν ὑπάρχει ἕνα μολυσμένο τραῦμα τό πρῶτο πού κάνει ὁ γιατρός εἶναι νάκαθαρίσει τήν πληγή ἀπό κάθε ἐξωτερική μόλυνση καί μετά φυσικά θά βάλει καί τάθεραπευτικά φάρμακα, τά ἀντιβιοτικά καί τά ἐπουλωτικά γιά νά κλείσει τό τραῦμα.Τό ἴδιο συμβαίνει καί στήν ψυχή, προηγεῖται τό στάδιο τῆς καθάρσης καίὁλοκληρώνεται μέ τόν θεῖο φωτισμό, τήν φώτιση δηλαδή τοῦ νοῦ τοῦ ἀνθρώπου ἀπότήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Τό Ἅγιο Πνεῦμα θέλει νά βρεῖ ἕνα τόπο καθαρό,ἀλλιῶς δέν ἔρχεται. Ὅσο ὁ ἄνθρωπος δουλεύει στά πάθη καί στήν ἁμαρτία δένμπορεῖ νά γίνει κατοικητήριο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Δέν μπορεῖ ὅπως λέει ὁ Χριστόςμας «ἀπό τήν ἴδια πηγή νά βγεῖ νερό καί γλυκό καί πικρό» (Ἰακ. 3,11). Χρειάζεται νάπροηγηθεῖ αὐτή ἡ κάθαρση διά τῆς μετανοίας καί τοῦ φόβου τοῦ Θεοῦ.Ἐφ’ ὅσον λοιπόν οἱ Ὀρθόδοξοι δέν ἀσχολοῦνται μέ αὐτήν τήν θεραπευτική ἀγωγή,σέ τί διαφέρουν ἀπό τούς μή Ὀρθοδόξους; Πού ἔχουν πλήρη ἄγνοια! Εἴπαμε ὅτιπουθενά οὔτε στήν παπική, οὔτε στήν προτεσταντική παράδοση δέν ἀναφέρεται ὁΧριστός ὡς ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων. Ἐνῶ ἐμεῖς τό λέμε στίς προσευχέςμας στίς ἀκολουθίες: «ὁ Χριστός ὁ ἰατρός τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων ἡμῶν». Δένεἶναι σχῆμα λόγου αὐτό. Εἶναι γιατρός τῆς ἀνθρώπινης προσωπικότητας ὁ Θεός. Ὁμόνος γιατρός. Ὁ μόνος, ἄν θέλετε, ψυχίατρος. Ἄν λοιπόν ὁ Ὀρθόδοξος δέν κάνειαὐτή τήν ἐργασία, δέν μετανοεῖ, δέν θεραπεύεται, σέ τί διαφέρει ἀπό τούς μήὈρθοδόξους; Στό δόγμα; Καί τί τόν ὠφελεῖ αὐτό; Μάλλον τοῦ δίνει περισσότεροἐγωισμό, ὅτι ἐμεῖς ἔχουμε καί τό Ὀρθόδοξο δόγμα.Καί τί νά τό κάνουν τό Ὀρθόδοξο δόγμα, ὅταν δέν τό χρησιμοποιοῦν γιά τήνθεραπεία τῆς ψυχῆς τους; Τό δόγμα ἔτσι δέν τούς ὠφελεῖ σέ τίποτε.– Ποιά εἶναι τώρα ἡ κατάσταση καταλλαγῆς μέ τόν Θεό τῆς συμφιλίωσης μέ τόνΘεό; Πότε γίνεται κάποιος φίλος μέ τόν Θεό σύμφωνα μέ τήν Ὀρθόδοξη πίστη;Ἡ κατάστασις καταλλαγῆς μέ τόν Θεό, πού κάνει κάποιον φίλο τοῦ Θεοῦ, ποιά εἶναιἀπό Ὀρθοδόξου ἀπόψεως; Κοιτᾶξτε τίς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Βάπτισιςταυτίζεται μέ τήν κάθαρση.40

Ἴσως πεῖ κανείς: Τότε γιατί νά χρειάζεται μετάνοια, ἀφοῦ καθαριστήκαμε μέ τόΒάπτισμα; Γιατί δυστυχῶς μετά μολύναμε τό Βάπτισμα, μέ τήν συμβουλή τῶνκακῶν γονέων καί τοῦ περιβάλλοντος ξανάφούντωσαν τά πάθη μέσα στόν ἄνθρωποπαρ’ ὅλο πού βαπτίστηκε καί χρειαζόμαστε πάλι κάθαρση. Ἡ ἀρχική κάθαρσηγίνεται μέ τό Βάπτισμα. Καί τί γίνεται πρίν τό Βάπτισμα; Ὅλοι ξέρουμε,παρακολουθώντας μία Βάπτιση, ὅτι προηγουμένως διαβάζονται ἐξορκισμοί. Ὅτανλοιπόν παρευρισκόμαστε σέ μυστήρια καί προσέχουμε, καί πρέπει νά προσέχουμε,θά δοῦμε ὅτι ὅλα τά μυστήρια ἔχουν θεραπευτικό ρόλο. Ἔτσι λοιπόν τό Βάπτισμαπού ταυτίζεται μέ τήν κάθαρση ἔχει ὡς προηγούμενό του τούς ἐξορκισμούς.– Τί εἶναι οἱ ἐξορκισμοί πρίν τή βάφτιση;Εἶναι ἡ ἐκδίωξις τῶν πονηρῶν πνευμάτων. Ὑπάρχουν μέσα στό μωρό πονηράπνεύματα; Βεβαίως ὑπάρχουν! Ὑπάρχουν πονηρές, δαιμονικές ἐνέργειες;Σαφέστατα, τό λένε οἱ ἅγιοι Πατέρες. «Ἐν ἀνομίαις συνελήφθην καί ἐν ἁμαρτίαιςἐκίσσησέ με ἡ μήτηρ μου» (Ψαλμ. 50,7), ὅπως λέει ὁ Δαβίδ γιατί κληρονομοῦμεαὐτή τήν ροπή πρός τήν ἁμαρτία, τήν φθορά, τίς συνέπειες τῆς πτώσεως καί τίςδαιμονικές ἐνέργειες οἱ ὁποῖες κυριεύουν τόν ἀβάπτιστο ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό λέμεεἶναι ἀφώτιστος αὐτός. Τί σημαίνει ἀφώτιστος; Ἔχει μέσα του σκοτάδι. Δέν ἔχειφῶς. Ἔχει τό δαιμονικό σκοτάδι. Ἡ Πατερική σοφία λέει, ὅτι ὁ ἄνθρωπος, ὅταν εἶναιἀβάπτιστος, στό κέντρο τῆς καρδίας του, στό ψυχοσωματικό του κέντρο ὑπάρχειδαιμονική ἐνέργεια. Βασιλεύει ὁ δαίμονας καί ὅταν βαπτιστεῖ -γι’ αὐτό πρέπει νά τάβαπτίζουν τά μωρά πολύ νωρίς- φεύγει ἀπό τό κέντρο ἡ δαιμονική ἐνέργεια καίἐγκαθίσταται ἡ Χάρη τοῦ Θεοῦ στό κέντρο τῆς καρδίας τοῦ ἀνθρώπου καί οἱδαίμονες πηγαίνουν στήν περιφέρεια. Κι ἀπό ἐκεῖ συνεχίζουν νά ἐκτοξεύουν καί νάἐπιτίθενται στόν ἄνθρωπο διά μέσω τῶν ἡδονῶν. Ἀλλά πλέον -μετά τή βάφτιση-ἔχουμε τό μεγάλο πλεονέκτημα ὅτι στό κέντρο εἶναι ὁ Χριστός, εἶναι ἡ Θεία Χάριςκαί μπορεῖ, ἄν τώρα ὁ ἄνθρωπος ἔχει σωστή καθοδήγηση, νά πολεμήσει τούςδαίμονες καί νά τούς νικήσει καί νά τούς διώξει ἀκόμη πιό μακριά.Προηγοῦνται λοιπόν οἱ ἐξορκισμοί ὅπου ἀπαλλάσσεται ὁ ἄνθρωπος ἀπό τήν ἐπήρειακαί τά δικαιώματα τῶν πονηρῶν πνευμάτων καί μετά γίνεται ἡ τριπλή κατάδυσηκατά τήν διάρκεια τοῦ Ἁγίου Βαπτίσματος. Ἡ τριπλή κατάδυσις καί ἀνάβασις στόἉγιασμένο νερό, δίνει ἄφεση ἁμαρτιῶν καί καταστρέφει τίς ἐνέργειες τοῦ διαβόλουμέσα στόν ἄνθρωπο. Μετά ἀκολουθεῖ τό Χρίσμα, τό ὁποῖο σήμερα εἶναισυνδεδεμένο στήν πράξη μέ τό Βάπτισμα. Τό Χρίσμα ἀντιστοιχεῖ στήν κατάστασητοῦ φωτισμοῦ.Μέ ἄλλα λόγια μέ τήν βάπτιση τά ἔχουμε πάρει ὅλα καί τήν κάθαρση καί τόνφωτισμό, ἄσχετα ἄν μετά τά μολύναμε. Ἔρχεται τό Ἅγιο Πνεῦμα μέ τό Χρίσμα γι’αὐτό λέει ὁ ἱερέας «Σφραγίς δωρεᾶς Πνεύματος Ἁγίου» καί σφραγίζει τόν ἄνθρωποκαί ἀποκτᾶ ὁ ἄνθρωπος τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, τήν ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος,ἀφοῦ καθαρίστηκε καί ἔγινε δεκτικός τῆς Θείας Χάρης τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.Στούς ἀρχαίους Χριστιανούς οἱ νεοφώτιστοι, δηλαδή ἐκεῖνοι οἱ ὁποῖοι εἶχαν δεχθεῖἕναν ἀρχικό φωτισμό, ἀπό μή φωτισμένοι ἔγιναν μερικῶς φωτισμένοι, δηλαδή41

μερικῶς ἐλλαμφθέντες ἀπό τήν Χάρη, αὐτή τήν διαδικασία τήν ξεκινοῦσαν πρίν τόΒάπτισμα μέ τίς κατήχησεις -γι’ αὐτό δέν πρέπει νά βιαζόμαστε νά βαπτίσουμεκάποιον. Πρέπει νά κατηχηθεῖ. Ἡ κατήχηση κρατοῦσε καί τρία χρόνια ἀκόμη στήνπρώτη Ἐκκλησία. Μέσα στήν κατήχηση ἀρχίζει νά φωτίζεται ὁ ἄνθρωπος, σιγά-σιγάνά φεύγει τό σκοτάδι καί βεβαίως τότε θά ἐξομολογηθεῖ κιόλας καί μετά μέ τόβάπτισμα θά πάρει ἕναν μεγαλύτερο φωτισμό καί τόν τέλειο φωτισμό θά τόν πάρειμέ τό Χρίσμα. Αὐτή εἶναι ἡ προσωπική μας Πεντηκοστή.Αὐτό τό βλέπουμε καί στήν ζωή τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Εἶχαν ἕναν ἀρχικό φωτισμόἀπό τήν διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ, γι’ αὐτό τούς εἶπε ὁ Χριστός: «ἤδη ὑμεῖς καθαροίἐστε διά τόν λόγον ὅν λελάληκα ὑμῖν» (Ἰω. 15,3) καί τούς δίνει κι ἄλλον φωτισμόὅταν ἐμφυσᾶ στό πρόσωπό τους καί τούς λέει «λάβετε Πνεῦμα Ἅγιον· ἄν τινωνἀφῆτε τάς ἁμαρτίας, ἀφίενται αὐτοῖς, ἄν τινων κρατῆτε, κεκράτηνται» (Ἰω. 20,23),ὅπου θεμελιώνεται καί τό μυστήριο τῆς ἐξομολογήσεως. Τέλος τόν πλήρη φωτισμότόν παίρνουν στήν Πεντηκοστή πού κατεβαίνει μέ μορφή πύρινων γλωσσῶν τό ἍγιοΠνεῦμα καί τούς θεώνει.Στούς Ἀρχαίους Χριστιανούς οἱ νεοφώτιστοι ἀφού βαπτιζόντουσαν τό ΜεγάλοΣάββατο καί ἔπαιρναν τήν Χάρη τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος καί μέ τό ἅγιο Χρίσμα, πούἀκολουθοῦσε, συμπλήρωναν τόν ἀρχικό φωτισμό, ἐβάδιζαν πρός πλήρη φώτιση, ἡὁποία –χρονικά- ἀνεμένετο νά λάβει χώραν κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, μετάδηλαδή ἀπό πενήντα ἡμέρες ἀπό τήν Βάπτισή τους. Στούς πρώτους Χριστιανούς δένἔκαναν ἀμέσως τό Χρίσμα. Ἄφηναν πενήντα ἡμέρες καί μέσα σ’ αὐτές τίς πενήνταἡμέρες ὁ Χριστιανός, ὁ νέο-βαπτισμένος, ἐργαζόνταν συστηματικά τήν νοεράπροσευχή καί γινόταν δεκτικός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί σέ πενήντα ἡμέρες ἔπαιρνετόν πλήρη φωτισμό, τήν Θέωση, τό Ἅγιο Χρίσμα, τό ὁποῖο ἦταν τό ἐφόδιό του, ἡδύναμή του γιά νά παραμείνει σ’ αὐτήν τήν κατάσταση τῆς θεώσεως σ’ ὅλη του τήνζωή.– Ἀλλά τί εἶναι ἡ πλήρης φώτιση τοῦ ἀνθρώπου;Εἶναι ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος εἰς τόν νοῦν τοῦ ἀνθρώπου, δηλαδή εἰς τήνκαρδίαν τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ νοῦς ἔχει ὡς τόπο νά παραμένει τήν καρδιά τοῦἀνθρώπου. Ὅπως ἔχουμε πεῖ, ἐπειδή εἴμαστε ἄρρωστες προσωπικότητες, ἔχει φύγει ἡἐνέργεια τοῦ νοῦ ἀπό τήν καρδιά καί εἶναι χυμένη ἐδῶ κι ἐκεῖ, εἶναι στόν ἐγκέφαλο,εἶναι στά κτίσματα, εἶναι καί στίς αἰσθήσεις. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος θεραπευτεῖ, αὐτή ἡἐνέργεια τοῦ νοῦ ἐπανέρχεται στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου κι ἐκεῖ τό Ἅγιο Πνεῦμαβρίσκει τόν νοῦ καί ἑνώνεται. Αὐτή ἡ κατάσταση τῆς ἑνώσεως τοῦ νοῦ μέ τό ἍγιοΠνεῦμα λέγεται πλήρης φώτιση ἤ ἀλλιῶς θέωση.Ὅπως, δηλαδή, κατά τήν Πεντηκοστή ἔγινε ἡ πλήρης φώτιση τῶν Ἀποστόλων μέ τήνκάθοδο τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τό ἴδιο θέλει ἡ Ἐκκλησία νά ἐπαναλαμβάνεται σέκάποια στιγμή τῆς πνευματικῆς του πορείας σέ κάθε πιστό μέλος της. Ὅλοι δηλαδήπρέπει νά τήν πάθουμε τήν θέωση.Δηλαδή ἡ ὅλη διαδρομή τῆς κατηχήσεως τῶν νεοφωτίστων στήν ἀρχαία Ἐκκλησίατελείωνε μέ τήν προσωπική τους Πεντηκοστή, δηλαδή μέ τήν ἐπίσκεψη τοῦ Ἁγίου42

Πνεύματος, τό ὁποῖο ἔρχεται καί κατοικεῖ μέσα στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου καίπροσεύχεται γιά χάριν του. Καί ἐμεῖς ἔχουμε πάθει τήν θέωση γιατί κι ἐμεῖς ἐχουμεπάρει τό Ἅγιο Χρίσμα.– Ἀλλά τότε γιατί δέν ζοῦμε ὡς θεωμένοι ἄνθρωποι καί εἴμαστε γεμάτοι πάθη;Γιατί ἀκριβῶς ἔχει ἐπακολουθήσει τό μπάζωμα, ὅπως ἔλεγε ὁ π. Παΐσιος, μέ τά πάθηκαί χρειάζεται πάλι ἡ κάθαρση καί ἡ ἐπανάληψη αὐτῆς τῆς διαδικασίας τοῦφωτισμοῦ καί τῆς θέωσης. Φυσικά αὐτή ἡ πλήρης φώτισις -στούς πρώτουςχριστιανούς– δέν συνέβαινε σέ ὅλους σέ τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, στίςπενήντα ἡμέρες, διότι δέν εἶχαν ὅλοι τίς ἴδιες προϋποθέσεις.Βέβαια κατά τήν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς οἱ Ἀπόστολοι δέν ἀπέκτησαν μόνο πλήρηφώτιση, ἀλλά ἔφθασαν καί σέ θέωση. Ὁπότε, ἐφ’ ὅσον ἡ Πεντηκοστή εἶναι τόπρότυπο τῆς πνευματικῆς τελειώσεως τοῦ ἀνθρώπου, ὁ προορισμός τοῦ κάθεΧριστιανοῦ εἶναι νά φθάσει στήν θέωση. Νά δεῖ τόν Θεόν, τόν Δημιουργόν του,δηλαδή τόν Χριστόν, ἐν δόξη.Ὅπως τόν εἶδαν οἱ Ἀπόστολοι στό Θαβώρ. Τόν εἶδαν «ἐν δόξη». Αὐτή ἦταν ἡθέωση. Ἡ θέωση δηλαδή εἶναι ἡ θεοπτία, τό νά δεῖς τόν Χριστό ἐν δόξη. Πολλοί τόνεἶδαν τόν Χριστό ὅταν ἦταν «ἐν σαρκί», ἀλλά δέν Τόν ἔβλεπαν «ἐν δόξη». Δέν ἦτανἄξιοι. Κι ἀπό τούς Ἀποστόλους μόνο οἱ τρεῖς ἦταν ἄξιοι, ὄχι ὅλοι. Γι’ αὐτό πῆρεμόνο τούς τρεῖς, γιατί αὐτοί μόνο εἶχαν τέτοια πνευματική κατάσταση πούμποροῦσαν νά Τόν δοῦν. Τούς τρεῖς κορυφαίους. Καί αὐτοί Τόν εἶδαν ἐν δόξη. Αὐτόσυνέβη σέ ὅλους τούς ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας. Γι’ αὐτό ἀπό τήν ἑορτή τῆςΠεντηκοστῆς πᾶμε ἀμέσως στήν ἑορτή τῶν Ἁγίων Πάντων.Οἱ Ἅγιοι Πάντες εἶναι ὁ καρπός τῆς Πεντηκοστῆς, ὁ καρπός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.Ἔτσι καί σέ μᾶς, ἐφ’ ὅσον μποῦμε στήν διαδικασία τῆς καθάρσης, τοῦ φωτισμοῦ καίφθάσουμε στήν θέωση καί ζήσουμε τήν Πεντηκοστή μας, τήν προσωπική μαςΠεντηκοστή, τήν θέωση, μετά ἐπακολουθεῖ ὁ Ἁγιασμός. Στήν γιορτή τῶν ἉγίωνΠάντων ἑορτάζουμε τήν μνήμη γενικά ὅλων τῶν θεωμένων ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας,τούς ὁποίους καλούμεθα νά μιμηθοῦμε. Αὐτή εἶναι ἡ ραχοκοκκαλιά τῆς κατηχητικῆςδομῆς τῆς Ἐκκλησίας.Ἑπομένως θεραπευμένος ψυχικά ἄνθρωπος εἶναι ὁ Ἅγιος. Καί ὅλοι πρέπει νάγίνουμε Ἅγιοι. Ὅλα αὐτά πού μᾶς λέει ὁ π. Ἰωάννης δέν τά λέει ἀπό μόνος του, ἀλλάεἶναι καρπός μεγάλης μελέτης, μεγάλης σπουδῆς καί προπάντων ἐμπειρίας, γιατίζοῦσε κι αὐτός αὐτή τήν κατάσταση τοῦ φωτισμοῦ καί τῆς θεώσεως. Ἀλλά ἀκόμακαί λόγω τῆς κληρονομικότητας πού εἶχε, γιατί καταγόταν ἀπό πολύ καλήοἰκογένεια. Ἡ μητέρα του ἦταν μία ἁγία γυναίκα ἀπό τήν Καππαδοκία καί παρ’ ὅλοπού ἔζησε στήν Ἀμερική ἀπό τριῶν μηνῶν, βλέπετε πόσο ὀρθόδοξος εἶναι. Ἔχεισημασία καί ἡ ρίζα, ἀλλά καί ἡ προσωπική προσπάθεια πού κάνει ὁ καθένας γιά νάφθάσει στόν σκοπό του, πού εἶναι τό καθ’ ομοίωσιν, ἡ θέωση, ἡ ἕνωση μέ τόν Θεό.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης43

Περί τῆς ἔννοιας τοῦ Δόγματος καί περί τῆς πτώσεως τοῦ Ἀδάμ (Πατερική Θεολογία - 4ο Μέρος)Συνεχίζοντας μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ τά μαθήματα τοῦ βιβλίου τῆς ΠατερικῆςΘεολογίας τοῦ π. Ἰωάννου Ρωμανίδη θά μιλήσουμε γιά τήν ἔννοια τοῦ δόγματος.Πολλοί θεωροῦν σήμερα ὅτι τό δόγμα δέν χρειάζεται καί μᾶλλον εἶναι κάτιἀποκρουστικό, στυγνό, κάτι πού μᾶς ἐπιβάλλεται ἄνωθεν καί κάτι τό ὁποῖο χωρίζειπαρά ἑνώνει.Ὁ Οἰκουμενισμός δέν εἶναι ἁπλῶς αἵρεση, εἶναι παναίρεση, εἶναι ὅλες οἱ αἱρέσειςμαζί, διότι οὐσιαστικά εἶναι συγκρητισμός, δηλαδή ἀνακάτεμα διαφόρων δογμάτων,διαφόρων πίστεων. Λένε λοιπόν οἱ Οἰκουμενιστές, πού εἶναι συγκρητιστές, νάἀφήσουμε τά δόγματα στήν ἄκρη, νά κρατήσουμε ἐμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι τά δικά μας,ἐμεῖς λένε οἱ παπικοί θά κρατήσουμε τά δικά μας, ἄς κρατήσουν καί οἱ προτεστάντεςτά δικά τους -πού δέν ἔχουν γιατί ὁ καθένας φτιάχνει ὅ,τι θέλει σάν δόγμα καί μπορεῖνά τό ἀλλάζει ἀπό τή μιά μέρα στήν ἄλλη- τέλος πάντων κρατῆστε ὅ,τι νομίζετε, ὅ,τιθέλετε νά κρατήσετε καί νά ἑνωθοῦμε χωρίς νά μᾶς χωρίζουν τά δόγματα.Ὅμως εἶναι σωστό αὐτό; Δέν ἔχει καμμία σημασία τό δόγμα; Εἶναι κάτι πού ἔρχεταιἀπ’ ἔξω καί μποροῦμε νά τό ἀφήσουμε στήν ἄκρη καί νά μήν ἀσχολούμαστε μέαὐτό; Ὄχι βέβαια!Οἱ ἅγιοι Πατέρες μᾶς τό ξεκαθάρισαν ὅτι τό δόγμα εἶναι κάτι ἀντίστοιχο μέ τόκεφάλι. Εἶναι ὅ,τι σπουδαιότερο ἔχουμε κι, ἄν κανείς χτυπηθεῖ στό κεφάλι, εἶναι τόχτύπημα καίριο, πολύ ἐπικίνδυνο, μπορεῖ καί θανατηφόρο.Μάλιστα ὁ ἱερός Χρυσόστομος ὁ ὁποῖος ἑρμηνεύει τόν λόγο τοῦ Κυρίου «γίνεσθεφρόνιμοι ὡς οἱ ὄφεις καί ἀκέραιοι ὡς αἱ περιστεραί» (Ματθ. 10,16), αὐτό τό «ὡς οἱὄφεις» τό ἀντιστοιχεῖ στό θέμα τοῦ δόγματος. Λέει: Γιατί τό φίδι θεωρεῖται φρόνιμο,συνετό, σοφό; Διότι, ὅταν ἀντιληφθεῖ κίνδυνο, βάζει τό κεφάλι του κάτω ἀπό μίαπέτρα. Μπορεῖ ἡ πέτρα νά μήν καλύπτει ὅλο τό σῶμα, ἀλλά γνωρίζει ὅτι τό χτύπημαστό σῶμα του δέν εἶναι καίριο, διότι, ἄν κοπεῖ ἕνα τμῆμα ἀπό τό σῶμα του, μπορεῖνά τό ἀναπαράγει. Ἀλλά, ἄν χτυπηθεῖ στό κεφάλι, τότε θανατώνεται.Ἔτσι λένε οἱ Πατέρες ὅτι ἡ πίστις, τό δόγμα εἶναι τό σπουδαιότερο πράγμα πούἔχουμε καί ἀντιστοιχεῖ στό κεφάλι μας καί θά πρέπει νά τά φυλάξουμε πάση θυσία.Ἴσως ἀναρωτηθεῖ κανείς:– Γιατί εἶναι τόσο σημαντικό τό δόγμα;Διότι τό δόγμα εἶναι ἡ ἀλήθεια ἡ ἐξ ἀποκαλύψεως. Μᾶς ἔχει ἀποκαλυφθεῖ ἀπό τόνΘεό. Δέν τό ἔγραψαν κάποιοι ἀπό τούς ἁγίους Πατέρες γιατί ἔτσι τούς ἦρθε καί μᾶςτό ἐπέβαλαν. Ἀλλά τό ἀποκάλυψε ὁ Θεός καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες τό διατύπωσαν καίσέ διάφορες Οἰκουμενικές Συνόδους τό ὑπερασπίστηκαν καί μάλιστα μέχρι θανάτου.44

Ἔχουμε ἀγῶνες μέχρι θανάτου γιά τό ὀρθό δόγμα. Λόγου χάρη, ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁὉμολογητής, ἐνῶ τότε ὅλοι οἱ θεσμικοί ἐκφραστές τῆς Ἐκκλησίας, Ἀρχιερεῖς,Πατριάρχες καί οἱ σύν αὐτοίς ἱερεῖς, ὅλος δηλαδή ὁ κλῆρος, εἶχαν παρασυρθεῖ σέ μίααἵρεση, τοῦ Μονοθελητισμοῦ, εἶχε μείνει μόνος του. Καί ὅταν τόν ρωτοῦσαν ἐσύ μέποιόν εἶσαι; Ἔλεγε: Εἶμαι μέ τήν Ἐκκλησία, ἐσεῖς εἶστε ἐκτός Ἐκκλησίας.Ὅταν κανείς ἀλλάξει, ἀλλοιώσει τό δόγμα, τήν ἀλήθεια γιά τόν Χριστό, γιά τήν ἉγίαΤριάδα βγαίνει ἐκτός Ἐκκλησίας. Ἄν προσθέσεις ἤ ἀφαιρέσεις ἔστω καί ἕνα ‘καί’στό Σύμβολο τῆς Πίστεως -ὅπως τό ἔχουν κάνει οἱ Παπικοί- εἶσαι ἐκτός Ἐκκλησίας.Αὐτό εἶναι ἀπόφαση τῆς Γ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.– Γιατί τό δόγμα εἶναι τόσο σημαντικό;Διότι τό δόγμα ἐπειδή εἶναι ἠ ἀλήθεια γιά τόν Χριστό, ὅταν τό ἀλλάξεις, τόἀλλοιώσεις δηλαδή, ἀλλοιώνεις τήν ἀλήθεια γιά τόν Χριστό. Καί ὅταν λέμε ἀλήθειαγιά τόν Χριστό δέν ἐννοοῦμε μιά πρόταση, ἀλλά ἐννοοῦμε τόν ἴδιο τόν Χριστό. Γιατίὁ Χριστός εἶπε: «Ἐγώ εἰμι ἡ Ἀλήθεια» (Ἰω. 14,6). Δέν εἶπε μάθετε κάποια πράγματαγιά Μένα, θεωρητικά. Ὄχι! Ἀλλά ἐγώ εἰμι ἡ Ἀλήθεια! Ἡ Ἀλήθεια εἶναι Ὑπόσταση,εἶναι ὑποστατική, εἶναι ὁ Χριστός. Ὅταν λοιπόν ἀλλοιώσεις τήν Ἀλήθεια, ἀλλοιώνειςτόν Χριστό. Ἑπομένως δέν ἔχεις τόν Χριστό, τόν ἀληθινό Χριστό. Ἄρα δέν ἔχεις τόνἰατρό τῶν ψυχῶν καί τῶν σωμάτων, πού εἶναι ὁ Χριστός. Κι ἄν δέν ἔχεις τόν ἰατρό,δέν μπορεῖς νά θεραπευτεῖς. Νά ποιά εἶναι ἡ σημασία τοῦ δόγματος! Ὅταν χαλάσειςτό δόγμα δέν μπορεῖς νά θεραπευτεῖς. Γι’ αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες ὑπερασπίστηκαν τόδόγμα μέχρι θανάτου. Διότι τό δόγμα εἶναι ἡ συνταγή τῆς θεραπείας μας.Πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι τά βασικά δόγματα εἶναι δύο: Τό Τριαδολογικό καί τόΧριστολογικό. Ὅλα τά δόγματα βέβαια τῆς πίστεώς μας εἶναι σπουδαῖα, ὅπως γιά τίςΕἰκόνες κ.λ.π., ἀλλά τά πιό καίρια εἶναι αὐτά τά δύο. Διότι ἐπάνω σ’ αὐτά βασίζονταικαί τά ἄλλα.Τό Τριαδολογικό δόγμα λέει ὅτι ὁ Θεός μας εἶναι Τριαδικός. Εἶναι τρία Πρόσωπακαί ἕνας Θεός. Δέν εἶναι τρεῖς θεοί! Εἶναι ἔνας Θεός, ἀλλά εἶναι τρία Πρόσωπα καίἔχουν τήν ἴδια οὐσία, τήν ἴδια ἐνέργεια, τήν ἴδια θέληση, ἀλλά καί τά ξεχωριστάπροσωπικά ὑποστατικά ἰδιώματα: ὁ Πατέρας εἶναι ἀγέννητος, ὁ Υἱός εἶναι γεννητόςκαί τό Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ἐκπορευτό. Αὐτά εἶναι τά ἰδιαίτερα χαρακτηριστικά.Τό δεύτερο δόγμα τό πολύ σημαντικό εἶναι τό Χριστολογικό, τό ὁποῖο μᾶς λέει ὅτι: ὁΧριστός εἶναι τέλειος Θεός καί τέλειος Ἄνθρωπος. Εἶναι ὁ ἐνανθρωπήσας Υἱός καίΛόγος τοῦ Θεοῦ, πού ἐνανθρώπησε γιά τήν δική μας σωτηρία. Ὅταν τά ἀλλάξειςαὐτά τά δόγματα, τά ἀλλοιώσεις ὅπως ἔκανε λ.χ. ὁ Ἄρειος, ὁ ὁποῖος ἀλλοίωσε καί τάδύο δόγματα (τό Τριαδολογικό καί τό Χριστολογικό), ὑποτίμησε τόν Υἱό λέγονταςὅτι ὁ Υἱός δέν εἶναι Θεός, εἶναι κατώτερος, εἶναι κτίσμα, δηλαδή ἀλλοίωσε τό δόγματῆς Ἁγίας Τριάδος. Οἱ Πατέρες ἀντέδρασαν πολύ δικαίως καί τόν καθαίρεσαν μέ τήνΑ΄ Οἰκουμενική Σύνοδο.Τό δόγμα, ὅπως εἴπαμε, εἶναι ἡ κεφαλή καί πρέπει πάση θυσία νά τό φυλᾶμε. Ἐμεῖςεἴμαστε Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί, πού σημαίνει ὅτι ἔχουμε τό ὀρθό δόγμα, αὐτό45

σημαίνει ὀρθόδοξος, δέν σημαίνει ὅμως ὅτι θά σωθοῦμε κιόλας ἐπειδή ἔχουμε τήνὀρθή πίστη. Διότι μαζί μέ τήν ὀρθή πίστη χρειάζεται κι ἕνα δεύτερο πράγμα, γιά νάσωθεῖ ὁ ἄνθρωπος. Αὐτό εἶναι ἡ ὀρθή ζωή. Ἡ σωστή ζωή. Καί γιά νά ἔχει κανείςσωστή ζωή χρειάζονται πάλι δύο πράγματα. Χρειάζεται νά ἔχει ἄσκηση, ὑπακοήστήν Ἐκκλησία, τήν λεγόμενη ἀσκητική καί ἡσυχαστική ζωή, καί δεύτερον νά ἔχειμυστηριακή ζωή. Νά μετέχει στά μυστήρια τά ἁγιαστικά καί προπάντων στά τρίαβασικά μυστήρια: τό Βάπτισμα καί τό Χρίσμα, τήν ἐξομολόγηση καί τήν ΘείαΚοινωνία. Στό Βάπτισμα καί στό Χρίσμα ἔχουμε ἤδη μετοχή ἀπό τήν βρεφικήἡλικία, ἀλλά πρέπει νά μετέχουμε καί στά ἄλλα δύο, στήν ἐξομολόγηση καί στήνΘεία Κοινωνία.Αὐτά ἀπό μόνα τους πάλι δέν σώζουν τόν ἄνθρωπο. Χρειάζεται νά ὑπάρχει καί ἡἀσκητική ζωή, ἡ προσπάθεια δηλαδή νά νεκρώσει ὁ ἄνθρωπος τά πάθη του, νάσταυρωθεῖ ὡς πρός τόν κόσμο καί ὁ κόσμος νά εἶναι σταυρωμένος γιά αὐτόν.Δηλαδή ὁ χριστιανός νά μήν ἔχει καμιά κοσμική προσκόλληση.– Ποιά εἶναι ἡ σχέση αὐτῶν τῶν δύο, τῆς πίστεως καί τῆς ζωῆς; Τοῦ δόγματος (ἤἀλλιῶς ὅπως τό λέμε τῆς πίστεως) καί, τῆς ζωῆς (ἤ ἀλλιῶς ὅπως τό λέμε ἤθους, ἤθοςεἶναι ἡ ζωή πού ἔχει ὁ ἄνθρωπος);Αὐτά τά δύο πράγματα δέν μποροῦν νά ξεχωρίζονται. Δέν ἐπιτρέπεται νά τάξεχωρίζουμε, δηλαδή ἄλλο ἡ πίστη καί ἄλλο ἡ ζωή. Πρέπει νά εἶναι αὐτά τά δύοἀλληλοπεριχωρούμενα. Τό ἕνα νά ζεῖ μέσα στό ἄλλο. Αὐτό σημαίνειἀλληλοπεριχωρούμενα. Καί τό ἕνα νά νοηματοδοτεῖ τό ἄλλο. Ἄν ἡ ζωή μας δένἐμπνέεται ἀπό τά ὀρθά δόγματα, δέν εἶναι σωστή. Καί πάλι τό ὀρθό δόγμα, ἄν δένἔχουμε σωστή ζωή, εἶναι ζήτημα ἄν θά τό φυλάξουμε. Πολύ γρήγορα θά τό χάσουμε.Πολλοί Ἕλληνες, συνάνθρωποί μας σήμερα, ὄχι μόνο ἀπαξιώνουν τά ὀρθόδοξαδόγματα, ἀλλά δέν ξέρουν οὔτε ποιά εἶναι ἡ πίστη μας, οὔτε τί λέει τό Πιστεύω, οὔτεκἄν γνωρίζουν πόσα εἶναι τά Εὐαγγέλια. Σοῦ λένε δώδεκα. Ἀφοῦ δώδεκαδιαβάζουμε τήν Μεγάλη Πέμπτη! Τελεία ἄγνοια τοῦ δόγματος!– Πῶς μπορεῖ κάποιος ἄνθρωπος νά σωθεῖ, ἄν δέν ξέρει κἄν τί λέει ὁ Χριστός;Ἄν δέν γνωρίζει τί δίνει ὁ Χριστός ὡς θεραπεία γιά τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου; Τάδόγματα εἴπαμε εἶναι ἐκεῖνα πού μᾶς προδιαγράφουν τόν τρόπο πού πρέπει νάζήσουμε. Θά πεῖ κανείς τί σχέση ἔχει αὐτό;– Πῶς τό Τριαδολογικό δόγμα μᾶς διδάσκει πῶς θά ζήσουμε;Γιατί τό Τριαδικό δόγμα λέει ὅτι τά τρία Πρόσωπα, πού εἶναι ὁ Θεός μας, εἶναι ἕνα.Ἔχουν μιά τέλεια ἑνότητα, μιά ταυτή θέληση, ταυτή ἐνέργεια καί ταυτή οὐσία.Ταυτή. Ἔχουν ταυτότητα δηλαδή. Τήν ἴδια ἀκριβῶς οὐσία, τήν ἴδια ἐνέργεια καί τήνἴδια θέληση. Καί ἔτσι εἶναι ἕνα. Καί ἔτσι πρέπει νά γίνουμε κι ἐμεῖς, μέσα στήνοἰκογένεια, μέσα στό μοναστήρι, μέσα στήν Ἐκκλησία, μέσα στήν ἐνορία, θά πρέπεινά φθάσουμε νά γίνουμε ὅπως στήν Ἁγία Τριάδα. Νά γίνουμε ἕνα. Καί αὐτό δένγίνεται μέ ἄλλον τρόπο, παρά ἄν πιστεύουμε στό Τριαδικό δόγμα πού εἶναι τόπρότυπο. Ὁ Θεός εἶναι τό πρότυπό μας. Φτιαχτήκαμε κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωση46

τοῦ Θεοῦ. Καλούμαστε λοιπόν νά μοιάσουμε στόν Θεό καί στήν προσωπική μαςζωή, ἀλλά καί στήν κοινωνική μας ζωή.Νά μοιάσουμε καί νά γίνουμε ἕνα μέ τούς ἀδελφούς μας διά τῆς ἑνότητος τοῦθελήματος. Νά θέλουμε ὅλοι τό ἴδιο πράγμα. Ἀλλά αὐτό δέν γίνεται ἀλλιῶς, παράμόνο ἄν ὅλοι θέλουμε αὐτό πού θέλει καί ὁ Θεός, τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.Γι’ αὐτό ἀποτυγχάνουν οἱ οἰκογένειες καί τά ἀνδρόγυνα, γιατί δέν θέλουν τό ἴδιοπράγμα. Ἄλλο θέλει ὁ σύζυγος καί ἄλλο ἡ σύζυγος. Γίνεται δέ αὐτό, γιατί δέν ἔχουνκαί οἱ δύο προσανατολισμό στήν πίστη. Δέν ἔχουν ὡς κέντρο τους τήν πίστη, τόΤριαδικό δόγμα, τόν Τριαδικό Θεό, πού λέει «ἔτσι πρέπει νά ζήσεις, ἄν θέλεις νάΜοῦ μοιάσεις, πού σημαίνει νά φθάσεις νά γίνεις ἕνα μαζί Μου». Καί αὐτός πούμοιάζει μέ τόν Θεό, ἑνώνεται μέ τόν Θεό. Ὑπάρχει λοιπόν αὐτή ἡἀλληλοπεριχώρηση δόγματος καί ἤθους, πίστεως καί ζωῆς.Οἱ Πατέρες τονίζουν ὅτι ἡ σωτηρία δέν ἔρχεται μόνο μέ τό Ὀρθόδοξο δόγμα, ἀλλάχρειάζεται καί ἡ ὀρθή ζωή. Βέβαια μᾶς τονίζουν πάλι οἱ Πατέρες ὅτι προηγεῖται ἡπίστη. Πρῶτο εἶναι ἡ πίστη καί μετά ἡ ζωή. Ἡ πίστη εἶναι τό βασικότερο πράγμα.Εἶναι τό θεμέλιο, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος. Θά πρέπει λοιπόν νά ἔχουμε αὐτή τήνὀρθή πίστη «τήν ἅπαξ παραδοθείσα εἰς τούς ἁγίους» (Ἰούδα 1,3). Καί ἀπό τήν πίστητήν εἰλικρινή, πάλι λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, ἡ ἀγάπη τίκτεται. Ἀπό τήν πίστη τήνὀρθή γεννιέται ἡ ἀγάπη ἡ ἀληθινή. Νά γιατί δέν ὑπάρχει ἀγάπη στούς ἀνθρώπους.Γιατί δέν ὑπάρχει ἡ ὀρθή πίστη. Ἡ πίστη βεβαίως συνοδεύεται μέ τήν ὀρθή ζωή. Ἄραεἶναι προϋπόθεση τῆς ὀρθῆς ζωῆς ἡ ὀρθή πίστη.Τήν ἀλλοτρίωση αὐτή τήν βλέπουμε στή Δύση. Ἔχει ἀλλοιωθεῖ ἡ πίστη τους, ὁπότεκαί ἡ ζωή τους εἶναι ἀλλοτριωμένη. Ἔρχονται τώρα νά μᾶς ἐπιβάλλουν τούς νόμουςτῶν ὁμοφυλοφίλων, νά ἀναγνωρίσουμε τήν ἐλεύθερη συμβίωση και, σιγά-σιγάἀκόμη καί τά πιό βδελυκτά πάθη τήν παιδοφιλία, μέχρι καί τήν κτηνοβασία πούαὐτοί τήν ἔχουν δυστυχῶς πολύ διαδεδομένη.– Γιατί ὅλη αὐτή ἡ ἀλλοτρίωση στή Δύση;Διότι ὑπάρχει ἀλλοιωμένη πίστη.Ἀπό τήν ἄλλη μεριά, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει σωστή ζωή, σταδιακά θά χάσει καίτήν πίστη του. Αὐτός εἶναι καί ὁ μεγάλος φόβος γιά μᾶς τούς Ἕλληνες, τούςὈρθοδόξους. Ἐπειδή ἡ ζωή μας ἀλλοιώνεται, ὄχι σιγά-σιγά ἀλλά μέ γρήγορουςρυθμούς καί κατακλυσμικά προχωρᾶμε στό κακό καί στή διαφθορά, εἶναι θέμαχρόνου νά χάσουμε τήν πίστη μας. Ἤδη προωθεῖται μέ τόν Οἰκουμενισμό αὐτή ἡἀλλοτρίωση τῆς πίστεως. Εἴδατε τό κοινό ἀνακοινωθέν πού ἔβγαλαν ὁ Πατριάρχηςκαι ὁ Πάπας στά Ἱεροσόλυμα ὅτι εἴμαστε πολύ κοντά στό κοινό Ποτήριο. Σέ λίγο θάμᾶς ποῦν ὅτι ἔχουμε κοινό Ποτήριον καί θά δίνουμε Θεία Κοινωνία καί στούςΠαπικούς. Καί αὐτό θά εἶναι ἡ χειρότερη προδοσία τοῦ Χριστοῦ.Ὅταν κάποτε εἶχε γίνει αὐτό λίγο πρίν τήν ἅλωση στήν Κωνσταντινούπολη, ἔπεσε ἡΠόλη μετά ἀπό λίγους μῆνες. Ἔφυγε ἡ Σκέπη τῆς Θεοτόκου. Ἡ Κωνσταντινούποληεἶναι ἀφιερωμένη στήν Παναγία ἀπό τόν Μεγάλο Κωνσταντίνο. Τήν σκέπαζε 100047

χρόνια τήν Πόλη ἡ Παναγία. Ὅταν κάναμε αὐτή τήν προδοσία, πούσυλλειτουργήσαμε μέ τούς Παπικούς, εἶδαν οἱ Ἅγιοι πώς ἔφυγε αὐτή ἡ Σκέπη.Φυσικά μετά ἦταν θέμα χρόνου νά πέσει ἡ Πόλη. Τό ἴδιο συμβαίνει καί τώρα στήΣυρία. Τούς βλέπουμε, τούς λυπόμαστε, ἀλλά δυστυχῶς κανένας δέν τό λέει στάΜΜΕ, οὔτε καί ἀπό τούς Ἀρχιερεῖς μας. Φταίει ἀκριβῶς αὐτή ἡ προδοσία πού ἔγινεστήν πίστη. Τό Πατριαρχεῖο Ἀντιοχείας ἔδινε ἐπισήμως, ἴσως καί νά δίνει ἀκόμη,Θεία Κοινωνία στούς Μονοφυσίτες πού ὑπάρχουν ἐκεῖ, στούς αἱρετικούς δηλαδή.Αὐτό φυσικά στερεῖ τήν Χάρη ἀπό τούς ἀνθρώπους καί ἀπό τήν τοπική ἐκεῖἘκκλησία. Ὕστερα ἔρχεται αὐτή ἡ σφαγή καί ἡ καταστροφή.Τό ἔχει πεῖ ὁ Θεός ὅτι: «ἐάν μή θέλητε, μηδέ εἰσακούσητέ μου, μάχαιρα ὑμᾶςκατέδεται» (Ἡσ. 1,20). Ἀκριβῶς αὐτό λέει ὅτι: ἄν δέν Μέ θέλετε καί δέν Μέἀκούσετε, θά σᾶς φάει μαχαίρι. Ὄχι γιατί Ἐγώ θέλω νά ἐκδικηθῶ, ὅτι σᾶς μισῶ,ἀλλά ἡ ἀπουσία τοῦ Θεοῦ ἀπό τήν ζωή σας, ἔχει ὡς ἀποτέλεσμα νά κυριαρχήσουν οἱδαιμονικές ἐνέργειες. Καί ὁ δαίμονας τί εἶναι; Ἀνθρωποκτόνος. Θά κοιτάξει νά σᾶςσφάξει καί νά σᾶς διαλύσει.Ἄς εὐχηθοῦμε καί ἄς προσευχηθοῦμε νά μή γίνει αὐτό στήν πατρίδα μας, ἀλλά νάμήν γίνει καί πουθενά ἀλλού. Πρέπει ὅμως νά προσέχουμε. Ἔχει πολλή μεγάλησημασία αὐτό τό θέμα τῆς πίστεως, ὅτι πρέπει πάση θυσία νά φυλάξουμε τήν ὀρθήμας πίστη καί νά ἀντιδράσουμε μέ ὅλες μας τίς δυνάμεις σέ αὐτήν τήν προδοσία πούπάει νά γίνει.Ὄντως σχεδιάζεται νά γίνει θεσμικά. Δικοί μας μεγαλόσχημοι κληρικοί σκοπεύουννά δώσουν Θεία Κοινωνία καί στούς αἱρετικούς. Δυστυχῶς στήν Εὐρώπη οἱὈρθόδοξοι δίνουν ἤδη στούς πιστούς τῶν ἄλλων δογμάτων τήν Θεία Κοινωνία ἐδῶκαί ἀρκετά χρόνια. Αὐτό ὅμως δέν εἶναι ἐπίσημο καί θεσμικό, μέ νόμο δηλαδή, ἀλλάἰσχύει ἀνεπίσημα, ἄς ποῦμε κρυφά.Οἱ Πατέρες τονίζουν ὅτι ἡ σωτηρία δέν ἔρχεται μέ τό Ὀρθόδοξο δόγμα ἀπό μόνοτου. Δέν εἶναι τό δόγμα πού σώζει τόν ἄνθρωπο. Τό δόγμα ἁπλῶς ἀνοίγει τόν δρόμοστόν ἄνθρωπο, γιά νά φθάσει στήν κάθαρση καί στόν φωτισμό. Ἀνοίγει τόν δρόμο.Εἶναι προϋπόθεση. Ὅμως χωρίς τό Ὀρθόδοξο δόγμα δέν φθάνει κάποιος στήνκάθαρση καί στόν φωτισμό. Εἴπαμε εἶναι ἡ συνταγή.Ὅπως ὅταν πᾶς στό Νοσοκομεῖο, ὁ γιατρός σοῦ δίνει τήν συνταγή γιά νά πάρεις τάφάρμακα, αὐτό δέν σημαίνει ὅτι θεραπεύτηκες κιόλας. Ἡ συνταγή ὅμως σοῦ ἀνοίγειτόν δρόμο γιά τήν θεραπεία. Ἄν δέν τηρήσεις τήν συνταγή, φυσικά δέν θάθεραπευτεῖς.Χρειάζεται ὅμως μαζί μέ τήν ὀρθή δογματική συνείδηση, τό ὀρθό δόγμα δηλαδή,χρειάζεται καί ἡ ὀρθόδοξη πράξη, ἡ ὁρθόδοξη λειτουργική ζωή.Ἀμελοῦμε αὐτό τό θέμα καί εἶναι τραγικό. Χριστιανοί νά πηγαίνουν στό Χερουβικόστήν Θεία Λειτουργία. Ἀπαράδεκτο. Πότε θά τούς μνημονεύσει ὁ ἱερέας αὐτούς τούςχριστιανούς; Δέν μνημονεύονται στήν Ἁγία Πρόθεση αὐτοί! Οὔτε κἄν εἶναι παρόντεςγιά τόν Χριστό. Πηγαίνουν ἔτσι γιά νά ἱκανοποιήσουν τήν συνείδησή τους ὅτι48

ἐκκλησιάστηκαν. Δέν εἶναι ὅμως παρόντες γιά τόν Χριστό, ἀφοῦ δέν εἶναι πάνω στόἍγιο Δισκάριο. Ἡ Προσκομιδή τελειώνει, κλείνει ὅταν ποῦνε «τήν Τιμιωτέρα…»,μετά δέν μνημονεύονται ὀνόματα. Πρέπει νά φροντίζουμε νά εἴμαστε στόν ὄρθρο καίνά ἔχουμε λειτουργική ζωή. Γιατί χωρίς αὐτή, πάλι δέν ἀποκτοῦμε τήν σωστή ζωή.Χωρίς τήν ὀρθή δογματική συνείδηση καί χωρίς τήν Ὀρθόδοξη πράξη, χωρίς τήνὈρθόδοξη λειτουργική ζωή δέν φθάνει κανείς στήν κάθαρση καί στόν φωτισμό, λέειὁ π. Ἰωάννης Ρωμανίδης. Ἀλλά ἄς προσέξουμε, Τό δόγμα καί ἡ λειτουργική ζωή δένεἶναι, αὐτά καθ’ αὐτά, τά μέσα γιά νά φθάσει κανείς στήν κάθαρση τῆς ψυχῆς καίστόν φωτισμό. Εἶναι ὅμως οἱ ἀπαραίτητες προϋποθέσεις.– Τί εἶναι πού μᾶς καθαρίζει;Εἶναι ὁ Θεός. Εἶναι ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ. Ὅλα αὐτά τά κάνουμε γιά νά ἑλκύσουμε τήνΧάρη καί πιστεύουμε σωστά καί ὁμολογοῦμε σωστά τήν πίστη μας καί τήνὑπερασπιζόμαστε καί πηγαίνουμε στήν Ἐκκλησία καί λειτουργιόμαστε καίπηγαίνουμε στούς ἑσπερινούς καί στίς ἀκολουθίες καί προσπαθοῦμε νά ζήσουμεσωστά. Ὅμως ὅλα αὐτά πάλι δέν μᾶς καθαρίζουν, αὐτά εἶναι ἁπλῶς οἱ προϋποθέσεις.Ἐκεῖνο πού θά μᾶς καθαρίσει εἶναι τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Ἀλλά γιά νά ἔλθει τό Πνεῦματό Ἅγιο πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά συγκατατεθεῖ. Αὐτή ἡ συγκατάθεση γίνεται μέ τήνμετοχή μας στά μυστήρια, μέ τήν μετοχή μας στή λειτουργική ζωή, μέ τήν ἀποδοχήτῆς ὀρθῆς πίστεως, ἡ ὁποία εἶναι προϋπόθεση γιά νά μετάσχουμε στά μυστήρια. ΣτήΘεία Λειτουργία πρίν κοινωνήσουμε, λέμε τό «Πιστεύω». Γιατί τό λέμε; Διότι δένἐπιτρέπεται νά κοινωνήσει π.χ ἕνας παπικός γιατί ἔχει ἀλλοιώσει τό «Πιστεύω» καίεἶναι ἐκτός Ἐκκλησίας.Εἶναι λοιπόν οἱ πρϋποθέσεις, τά ἀπαραίτητα θεμέλια, γιά νά ὁδηγηθεῖ κάποιος στήνκάθαρση καί τόν φωτισμό, τό δόγμα καί ἡ ὀρθή ζωή. Δέν εἶναι δηλαδή τό δόγμα ἕνααὐτόματο μέσο πού μᾶς ὁδηγεῖ ἀπό μόνο του στήν κάθαρση. Δέν σημαίνει δηλαδή,ἐπειδή εἴμαστε Ὀρθόδοξοι, θά σωθοῦμε αὐτόματα. Κάθε ἄλλο.Ἀνακεφαλαιώνοντας, ξαναλέμε πώς ἡ ὀρθή ζωή καί ἡ ὀρθή πίστη εἶναι οἱπροϋποθέσεις. Ἄν κάποιος ἀλλοιώσει ἤ τό ἕνα ἥ τό ἄλλο, δέν μπορεῖ νά σωθεῖ. Ἄνἀλλοιώσεις τήν ὀρθή πίστη, δέν μπορεῖς νά ἔχεις σωστή ζωή, δέν μπορεῖς νά σωθεῖς.Ἄν ἀλλοιώσεις τήν ζωή, ἔστω κι ἄν ἔχεις σωστή πίστη εἶναι ζήτημα χρόνου νάχάσεις καί τήν πίστη. Καί τίποτα δέν ὡφελεῖ ἡ ὀρθή πίστη, ἄν δέν ἔχεις ὀρθή ζωή.Γιατί εἶναι μία πίστη νεκρή. Καί ὁ διάβολος ξέρει πολύ καλά γιά τόν Θεό, ἔχει ὀρθήπίστη, γνωρίζει ὅτι ὁ Θεός εἶναι Τριαδικός. Εἶναι ὁ καλύτερος θεολόγος ὁ διάβολος,ἀλλά ἡ ζωή του δέν εἶναι σωστή καί γι’ αὐτό φυσικά δέν μπορεῖ νά σωθεῖ.Ἄς περάσουμε στό ἑπόμενο κεφάλαιο: ‘Περί τῆς πτώσεως τοῦ Ἀδάμ’.Οἱ Πατέρες λένε ὅτι κατά τήν πτώση τοῦ ἀνθρώπου ἐσκοτίσθηκε ὁ νοῦς τοῦἀνθρώπου. Ἐσκοτίσθη ὁ νοῦς τοῦ Ἀδάμ. Δέν ἀσχολοῦνται οἱ Πατέρες μέ τόν Ἀδάμὡς Ἀδάμ, ἄλλα μέ τόν νοῦν τοῦ Ἀδάμ, ὁ ὁποῖος Ἀδάμ ἀρρώστησε, ἐπειδήἐσκοτίσθηκε ὁ νοῦς του. Ἀσχολοῦνται δηλαδή μέ τήν ἀρρώστια τοῦ καθ΄ ἑαυτοῦεἶναι μας. Τό καθ’ ἑαυτό εἶναι μας εἶναι ὁ νοῦς μας. Εἶναι ἡ σπουδαιότερη δύναμη49

τῆς ψυχῆς μας. Καί μέ τήν πτώση τῶν πρωτοπλάστων ὁ νοῦς μας σκοτίστηκε,ἀρρώστησε.Οἱ Πατέρες μιλᾶνε γιά ἀσύνετον νοῦν. Νοῦ πού δέν ἔχει σύνεση. Παντοῦ στήνΠατερική γραμματεία τό θέμα τῆς πτώσεως εἶναι ὁ σκοτασμός τοῦ νοός τοῦἀνθρώπου. Αὐτό σημαίνει πτώση, ἁμαρτία, ὅτι σκοτίστηκε ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου.Δέν εἶναι μιά παράβαση νομική: Εἶχε αὐτή τήν ἐντολή ὁ Ἀδάμ καί τήν παρέβη, ὁπότετώρα θά πάρει τήν ποινή, θά τόν τιμωρήσει ὁ Θεός. Αὐτό τό λένε στή Δύση, πούἔχουν τό δικαιϊκό πνεῦμα καί βλέπουν τόν Θεό ὡς ἕναν δικαστή ἄτεγκτο καίἀνελέητο, ὅπως λέγαμε τήν ἄλλη φορά. Ὅμως ὁ Θεός εἶναι Πατέρας καί εἶναι ἀγάπη.– Ἀλλά τότε γιατί ἐμεῖς ζοῦμε αὐτή τήν ἄθλια κατάσταση μετά τήν πτώση;Διότι τό ἐπιλέξαμε μόνοι μας. Ὁ Θεός μᾶς τό προ-εἶπε ὅτι ἄν δέν τηρήσετε τήνἐντολή μου, ἄν φᾶτε ἀπό τό δένδρο τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καί τοῦ κακοῦ, «θανάτῳἀποθανεῖσθε» (Γεν. 2,17), θά πεθάνετε. Λοιπόν, οἱ πρωτόπλαστοι περιφρόνησαναὐτή τήν προειδοποήση τοῦ Θεοῦ καί ἔφαγαν. Μετά ἦλθαν οἱ συνέπειες. Πέθαναν.Ὅπως ὅταν μία κατασκευαστική ἐταιρεία λέει νά προσέχουμε τό αὐτοκίνητο σέ αὐτάκαί αὐτά τά πράγματα, γιατί ἄν δέν τά προσέξουμε, θά χαλάσει. Ἄν ποῦμε, ‘’δέν μέἐνδιαφέρει, ἐγώ θά κάνω αὐτό πού θέλω’’, θά ἔχουμε τίς συνέπειες. Τό αὐτοκίνητοθά χαλάσει. Δέν φταίει ὅμως ἡ ἑταιρεία γι’ αὐτό. Ἔτσι καί ὁ Θεός, μᾶς ἔφτιαξε μέκάποιες προδιαγραφές. Δέν τίς τηρήσαμε, ὁπότε ἦλθε ἡ συνέπεια. Ἀρρωστήσαμε.Καί ποιά ἦταν ἡ ἀρρώστια μας; Σκοτίστηκε ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου. Γέμισε μέλογισμούς καί μέ πάθη καί βέβαια μέ τό κυρίαρχο πάθος τόν ἐγωισμό, τήνὑπερηφάνεια, τήν προσπάθεια γιά θέωση χωρίς τόν Θεό.Αὐτό ἦταν τό ἁμάρτημα τοῦ Ἀδάμ καί τῆς Εὔας: νά φθάσουν στή θέωση χωρίς τόνΘεό, ἀπό μόνοι τους καί χωρίς ὑπακοή. Γι’ αὐτό ἔπεσαν πολύ χαμηλά παρ’ ὅλο πού ὁΘεός τούς ἔδωσε τήν εὐκαιρία νά ἐπανορθώσουν τό λάθος τους. Αὐτοί ὅμως ἀντί νάζητήσουν συγγνώμη γιά αὐτό πού ἔκαναν, ἄρχισαν νά δικαιολογοῦνται. Ἡδικαιολογία εἶναι ἀμετανοησία. Γι’ αὐτό ποτέ δικαιολογία!Ἐνῶ ἄν ἔλεγαν: Ναί, Κύριε παρακούσαμε, φάγαμε ἀπό τόν ἀπαγορευμένο καρπόσυγχώρεσε μας! Θά τελείωνε ἀμέσως, δέν θά ἔφευγαν ἀπό τόν Παράδεισο. Αὐτός ὁἐγωισμός εἶναι πού συσκότισε τόν νοῦ τοῦ Ἀδάμ καί ἔγινε αἰτία νά χάσουμε τήνΧάρη, γιατί φυσικά σ’ ἕναν βρώμικο νοῦ δέν μένει ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ. Ἐνῶ ὁ Ἀδάμπρίν τήν πτώση εἶχε χάρη, ἦταν σοφός, ἦταν διακριτικός, ἦταν διορατικός, εἶχεπροφητικό χάρισμα.Ἀλλά πῶς ἐμεῖς ξέρουμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἔπεσε; Ἀπό τήν ἱστορική περιγραφή τῆςπτώσεως πού ἀναφέρει ἡ Ἁγία Γραφή; Καί τί σημαίνει ἡ πτώσις, τί σημαίνειΠαράδεισος; Δέν τήν γνωρίζουμε μόνο ἀπό τήν ἱστορική περιγραφή, ἀλλά τήν ζοῦμεκιόλας τήν πτώση, τήν κατάσταση τῆς πτώσεως.Τί ἦταν ὁ Παράδεισος; Ὑπάρχουν δύο Πατερικές παραδόσεις -οἱ ὁποῖες δένδιαφωνοῦν ἁπλῶς λίγο διαφοροποιοῦνται- καί τίς ὁποῖες συνοψίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννηςὁ Δαμασκηνός, ὁ ὁποῖος δίνει καί τίς δύο Πατερικές ἀπόψεις, χωρίς ὁ ἴδιος νά50