แผนวิทย์บริการ ปวส. template รองกู้

121 บรรณานกุ รมเว็บไซด การตดิ ตอสื่อสารโดยใชโทรศัพทเคลอื่ นที่ และการควบคุมดว ยศูนยก ลางสวติ ซิง. (2565). (ออนไลน). เขาถึงไดจาก http://www.rtc.ac.th/vcharkarn/021155.pdf การทำงานของโทรศัพทเ คล่อื นที่. (2565). (ออนไลน). เขาถึงไดจาก http://www.rtc.ac.th/vcharkarn/021155.pdf โครงสรา งพื้นฐานของระบบโทรศพั ท. (2565). (ออนไลน). เขาถึงไดจาก http://www.rtc.ac.th/vcharkarn/021155.pdf ระบบการทำงานของเคล่อื นโทรสาร. (2565). (ออนไลน). เขาถึงไดจ าก http://teccopy-oa.com หลกั การทำงานของเคร่อื งถา ยเอกสาร. (2565). (ออนไลน). เขาถงึ ไดจ าก https://tiwrm.hii.or.th

หนว่ ยที่ 4 สารละลาย

123 แผนการจดั การเรยี นรู หนว ยท่ี 4 หนา ที่ 1/4 วิชาวทิ ยาศาสตรง านธุรกิจและบรกิ ารรหสั วชิ า 30000-1308 เวลาเรยี น 8 คาบ ชอ่ื หนว ย สารละลาย สอนครัง้ ท่ี 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบตั ิ 4 คาบ หัวขอ เรอื่ ง (Topics) 4.1 องคประกอบของสารละลาย 4.2 การละลายของสารในตัวทำละลาย 4.3 ความเขมขน ของสารละลาย 4.4 พลังงานกบั การละลายของสาร 4.5 สารละลายกรด-เบส 4.6 สรปุ สาระสำคัญ ใบงานที่ 4 ทดสอบความเปนกรด-เบส แนวคิดสำคัญ (Main Idea) สารละลายประกอบดว ยตวั ทำละลายและตวั ละลาย นกั วทิ ยาศาสตรใชหลักเกณฑวาตวั ทำละลาย คือ สารที่มีสถานะเดยี วกบั สารละลายหรือมีปรมิ าณมากกวาตัวละลาย ความเขม ขนของสารละลายเปนคาที่บอก ใหทราบวาในสารละลายหนึ่งๆมีปริมาณตัวละลายอยูจำนวนเทาใด ในการละลายของสารจะเกิดการ เปลี่ยนแปลงพลังงานในระบบ 2 ประเภท คือ การละลายประเภทดูดความรอ นจะทำใหสารละลายมีอุณหภูมิ ลดลง และการละลายประเภทคายความรอ นทำใหสารละลายมีอณุ หภมู ิสูงข้นึ สารละลายกรด คอื สารละลายทส่ี ามารถแตกตัวใหไฮโดรเจนไอออน (H+) หรอื ไฮโดรเนยี มไอออน (H++ H2O หรือ H3O+) ไดเมื่อละลายนํ้า สวนสารละลายเบส คือ สารที่นำไปละลายน้ําแลวจะแตกตัวใหไฮดร อกไซดไอออน (OH-) สมรรถนะยอย (Element of Competency) 1. อธบิ ายความแตกตา งระหวา งการละลายประเภทดูดความรอ นกับการละลายประเภทคายความ รอนไดอยางถูกตอง 2. บอกความแตกตางของสารละลายกรดและสารละลายเบสไดอ ยา งถกู ตอง จดุ ประสงคเชงิ พฤตกิ รรม (Behavioral Objectives) 1. บอกความหมายและองคประกอบของสารละลายไดอ ยางถกู ตอง 2. อธิบายการละลายของสารในตัวละลายไดอยา งถูกตอง 3. อธิบายการละลายของสารในตัวละลายไดอยางถูกตอง 4. อธิบายความแตกตางระหวางการละลายประเภทดูด-คายความรอนไดอ ยา งถกู ตอง 5. บอกความแตกตา งของสารละลายกรด-เบสไดอ ยา งถูกตอ ง

124 6. สามารถสรปุ ความรเู บือ้ งตนของสารละลายไดอยางถูกตอง 7. สามารถบอกคา อินดิเคเตอรท ผี่ ลติ ไดจ ากธรรมชาติไดอยา งถูกตอง จุดประสงคก ารเรยี นรู 1. จุดประสงคท วั่ ไป 1. เพื่อใหม ีความเขาใจความรูพ้นื ฐานเกีย่ วกับสารละลาย ตวั ทำละลาย 2. อธบิ ายความแตกตางระหวา งการละลายประเภทดูดความรอ นกบั การละลายประเภทคาย ความรอ นได 3. เพอ่ื ใหมวี นิ ยั ความรับผิดชอบ และความเชือ่ มน่ั ในตนเองในการทำงาน 2. จดุ ประสงคเชงิ พฤติกรรม 2.1 ดา นความรู (จากการศกึ ษาเนือ้ หา) 1) บอกความหมายและองคป ระกอบของสารละลายไดอยางถกู ตอ ง 2) อธบิ ายการละลายของสารในตวั ละลายไดอยางถูกตอง 3) อธิบายการละลายของสารในตัวละลายไดอยา งถูกตอง 4) อธบิ ายความแตกตางระหวางการละลายประเภทดดู -คายความรอนไดอ ยางถูกตอง 5) สามารถสรุปความรเู บื้องตนของสารละลายไดอยา งถูกตอ ง 2.2 ดา นทกั ษะ (จากการปฏบิ ัตใิ บงาน) 1) สามารถบอกอินดิเคเตอรท่ีผลติ ไดจากธรรมชาตไิ ดอยางถกู ตอง 2) สามารถทดสอบความเปน กรด -เบสของสารไดอยางถูกตอ ง 2.3 ดานจติ พิสัย คุณธรรม จรยิ ธรรมและคา นิยมท่ีพึงประสงค / บูรณาการเศรษฐกิจพอเพยี ง 1) ความมวี ินยั ในการทำงาน 2) มมี นษุ ยสัมพันธ 3) ความรบั ผดิ ชอบในการทำงาน 4) ความเชอื่ มน่ั ในตนเอง 5) ความซ่ือสตั ยสุจรติ 6) การประหยัด 7) ความสนใจใฝรู 8) ความรกั สามคั คี 9) ความคดิ รเิ ร่ิม สรา งสรรค 10) บูรณาการเศรษฐกิจพอเพียง เนื้อหาสาระ เนอ้ื หาสาระของหนวยที่ 4 ดงั น้ี 4.1 องคประกอบของสารละลาย

125 4.1.1 ตวั ทำละลาย 4.1.2 ตัวละลาย 4.2 การละลายของสารในตวั ทำละลาย 4.3 ความเขมขนของสารละลาย 4.4 พลังงานกับการละลายของสาร 4.5 สารละลายกรด -เบส 4.6 สรุปสาระสำคญั ใบงานท่ี 4 ทดสอบความเปนกรด-เบส กจิ กรรมการเรียนรู กระบวนการ เวลา กจิ กรรมครู กิจกรรมนกั เรียน สอื่ เตรยี มความพรอม (นาท)ี - สมดุ บนั ทึก 10 - อบรมหนาแถวหนาชนั้ - เขา เรียนตรงเวลา เวลาเรยี น เรยี นและขานชอื่ ผเู รยี น ทดสอบกอ นเรยี น 30 - ใหนกั เรยี นทำ - ทำแบบทดสอบกอ นเรยี น - แบบทดสอบกอนเรยี น แบบทดสอบกอ นเรยี น - กระดาษคำตอบ ขั้นนำเขาบทเรยี น 10 - ถาม-ตอบ - แสดงความคดิ เหน็ อยา งมี เหตุผล ขนั้ สอน 120 - แจงหวั ขอ /จุดประสงค - แสดงความคดิ เห็นอยางมี - ใบเนอื้ หา - บรรยาย/ถาม-ตอบ เหตุผล - โปรแกรมนำเสนอ - ใหท ำกจิ กรรม ขน้ั พยายาม 100 - มอบหมายใหทำ - ทำกจิ กรรม - กจิ กรรม กิจกรรม ขั้นสำเรจ็ ผล 20 - เฉลยกิจกรรม - บันทกึ สาระ - ใบเฉลยกิจกรรม - สรุปผล ปฏิบัติใบงานที่ 4 160 - ชี้แจง/มอบหมาย - ปฏิบตั ิตามใบงานท่ี 4 - ใบงานท่ี 4 งานทดลอง - แบบประเมนิ ผล

126 กระบวนการ เวลา กจิ กรรมครู กจิ กรรมนกั เรียน ส่อื (นาที) ทดสอบหลังเรียน 30 - ใหนกั เรยี นทำ - ทำแบบทดสอบหลงั เรียน - แบบทดสอบหลงั เรียน - กระดาษคำตอบ แบบทดสอบหลังเรียน รวม 480 นาที หมายเหตุ เวลาอาจยดื หยนุ ตามความเหมาะสม การวัดผลและประเมินผล กอ นเรยี น - ใชสมุดบนั ทึกเวลาเรยี นฯ ขานช่อื ผเู รียนและตรวจการตรงตอเวลา - ทดสอบกอนเรียน ขณะเรยี น - ใชแบบประเมนิ คุณธรรม จรยิ ธรรมฯ สังเกตการตอบคำถามความสนใจเรยี น - ประเมนิ จากการทำกิจกรรม - ประเมนิ จากการปฏิบัตติ ามใบงานที่ 4 หลงั เรียน - ทดสอบหลงั เรยี น ใชเกณฑผ าน 50 % งานทีม่ อบหมาย 1. ใหน กั เรียนทบทวนเนื้อหา หนวยที่ 4 สารละลาย 2. ใหน กั เรยี นศกึ ษาคนควาเกี่ยวกบั เร่อื ง สารละลาย

127 แบบทดสอบกอนเรยี น หนวยที่ 4 หนา ท่ี 1/3 วชิ าวิทยาศาสตรง านธรุ กิจและบริการรหัสวชิ า 30000-1308 เวลา 20 นาที ชอ่ื หนว ย สารละลาย สอนคร้งั ท่ี 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบัติ 4 คาบ คำส่งั จงทำเครื่องหมาย × หนาคำตอบที่ถูกตองทส่ี ดุ เพยี งคำตอบเดยี ว 1. สารละลายมคี วามหมายตรงกับขอใด ก. เปนสารเน้ือเดยี ว เกิดจากธาตุหรือสารประกอบตั้งแต 2 ชนิดมาผสมกันจนเปนเน้ือเดียว ข. เปน สารทม่ี ธี าตุเปน องคป ระกอบมากกวา 1ชนดิ ค. เปนสารเน้อื ผสมเกดิ จากของแข็งกบั ของเหลว ง. เปนสารบรสิ ทุ ธิท์ ี่กลมกลืนเปนเน้อื เดยี วกัน จ. เปนสารเนือ้ ผสมแยกชนั้ อยา งชัดเจน 2. องคประกอบท่ีมปี ริมาณมากท่สี ุดในสารละลายจัดเปน สารใด ก. ตัวกระจาย ข. ตวั ทำละลาย ค. ตวั กลาง ง. ตัวละลาย จ. ตัวผสม 3. ขอใดไมจ ัดเปนสารละลายสถานะเดยี วกนั ก. ทองเหลือง ทองรปู พรรณ ข. นาก ฟว ส ค. อากาศ แกส หุงตม ง. ไวน เหลา จ. นำ้ คารบอนไดออกไซด 4. สารละลายในขอ ใดแตกตา งจากขออน่ื เกย่ี วกบั สถานะตวั ละลายและตวั ทำละลาย ก. น้ำโซดา ข. น้ำเชอื่ ม ค. แกส หงุ ตม ง. ทิงเจอรไอโอดีน จ. สารละลายดางทบั ทมิ 5. ความสามารถในการละลายข้ึนอยกู ับปจจยั ใดบาง

128 ก. ชนิดของสาร ข. อุณหภูมิ ค. ความดันอากาศ ง. ขอ ก.และขอ ข. ถูก จ. ถกู ทงั้ ก,ข และค. 6. ขอ ใดกลาวถึงความหมายของความเขมขน ของสารละลายถูกตอง ก. เปนการบอกระดบั ความขุนของสาร ข. เปนการบอกใหท ราบวาสารละลายหนึ่งๆ มีปรมิ าณตวั ละลายอยูจำนวนเทา ใด ค. เปน การบอกคา ความหนืดของสารผสม ง. เปน การบอกลักษณะเนอื้ สารวาเปน อยางไร จ. เปน การบอกมวลสารตอปริมาตรสาร 7. ความเขม ขน สารละลาย HCl 80% โดยมวลตอปรมิ าตรมีความหมายตรงตามขอ ใด ก. ในสารละลาย 100 กรัมจะมี HCl อยู 80 กรัม ข. ในสารละลาย 100 ลกู บาศกเ ซนตเิ มตรจะมี HCl อยู 80 ลูกบาศกเ ซนติเมตร ค. ในสารละลาย 100 ลูกบาศกเซนติเมตรจะมี HCl อยู 80 กรัม ง. ในสารละลาย 100 กรัมจะมี HCl อยู 80 ลกู บาศกเซนตเิ มตร จ. ถกู ทกุ ขอ 8. การบอกความเขมขนหนวยใดใชบ อกปริมาณตวั ถูกละลายในสารละลาย 1 ลิตร ก. เปอรเ ซน็ ตโ ดยมวลตอปริมาตร ข. เศษสว นโมล ค. โมแลลติ ี้ ง. โมลาริตี้ จ. เปอรเ ซน็ ตโ ดยปริมาตร 9. การบอกความเขมขน เปน ppm หมายถึงขอใด ก. ปริมาณของตวั ละลายในสารละลายสบิ สวน ข. ปรมิ าณของตัวละลายในสารละลายพันสว น ค. ปรมิ าณของตวั ละลายในสารละลายลา นสว น ง. ปรมิ าณของตัวละลายในสารละลายพนั ลา นสว น จ. ปริมาณของตัวละลายในสารละลายลานลานสว น 10. เมือ่ เกิดการละลายแลวเราสมั ผัสทีบ่ ิกเกอรร ูสกึ เย็นแสดงวาเปน การละลายประเภทใด ก. การละลายประเภทดูดพลังงานความรอน ข. การละลายประเภทคายพลังงานความรอน ค. การละลายประเภทแตกตัวเปน ประจุ

129 ง. การละลายประเภทไมแ ตกตวั เปนประจุ จ. การละลายประเภทไฮโดรไลซสี 11. ขอใดไมใ ชคณุ สมบัติของสารละลายกรด ก. มีรสเปรยี้ ว ข. เปลยี่ นสีกระดาษลิตมัสจากแดงเปนน้ำเงนิ ค. ทำปฏิกริ ิยากับโลหะ หนิ ปนู ง. สามารถนำไฟฟา ได จ. ทำปฏิกริ ิยากับเบสไดเ กลอื และน้ำ 12. คณุ สมบตั ลิ น่ื มือคลา ยสบูมีรสฝาดตรงกบั สารละลายชนิดใด ก. สารละลายกรด ข. สารละลายเกลือ ค. สารละลายเบส ง. สารละลายบฟั เฟอร จ. สารละลายอนิ ดเิ คเตอร 13. สารละลายกรดและเบสมีคณุ สมบัติใดเหมือนกัน ก. มีรสเปรย้ี ว ข. สมั ผัสแลวล่ืนมือ ค. ทำปฏิกริ ิยากบั โลหะไดทุกชนดิ ง. นำไฟฟาได จ. ผสมกับนำ้ มันแลวไดสบู 14. ขอ ใดไมใชวิธตี รวจสอบสารละลายกรด-เบส ก. การใชก ระดาษลิตมัส ข. การใชส ปอนนฟิ เคช่นั ค. การใชพีเอชมเิ ตอร ง. การไทเทรต จ. การใชยูนเิ วอรซัลอนิ ดิเคเตอร 15. ผลจากปฏกิ ิรยิ าระหวางกรดและเบสจะไดสง่ิ ใด ก. การเกิดแกส ไฮโดรเจน ข. การเปลีย่ นสแี ละมีกลน่ิ ค. เกิดเกลือและนำ้ ง. การเปลยี่ นสถานะเปนของแข็ง จ. มีการเพิ่มปริมาณมากขน้ึ

130 ใบเน้ือหา หนา ท่ี 1/9 วชิ าวทิ ยาศาสตรงานธรุ กจิ และบริการรหสั วิชา 30000-1308 เวลาเรียน 120 นาที ชอ่ื หนว ย สารละลาย สอนครงั้ ท่ี 7-8/18 สอนครั้งที่ 6-7/18 สอนครัง้ ที่ 6-7/18 หวั ขอเรอื่ ง (Topics) 4.1 องคป ระกอบของสารละลาย 4.2 การละลายของสารในตวั ทำละลาย 4.3 ความเขมขน ของสารละลาย 4.4 พลังงานกบั การละลายของสาร 4.5 สารละลายกรด-เบส 4.6 สรปุ สาระสำคญั แนวคิดสำคัญ (Main Idea) สารละลายประกอบดวยตัวทำละลายและตัวละลาย นักวทิ ยาศาสตรใชห ลักเกณฑว าตัวทำละลาย คือ สารที่มีสถานะเดยี วกบั สารละลายหรอื มปี รมิ าณมากกวาตัวละลาย ความเขมขนของสารละลายเปนคา ที่บอก ใหทราบวาในสารละลายหนึ่งๆมีปริมาณตัวละลายอยูจำนวนเทาใด ในการละลายของสารจะเกิดการ เปลี่ยนแปลงพลังงานในระบบ 2 ประเภท คือ การละลายประเภทดูดความรอนจะทำใหสารละลายมอี ุณหภูมิ ลดลง และการละลายประเภทคายความรอ นทำใหสารละลายมีอณุ หภูมิสูงขึ้น สารละลายกรด คอื สารละลายทีส่ ามารถแตกตัวใหไฮโดรเจนไอออน (H+) หรอื ไฮโดรเนียมไอออน (H++ H2O หรอื H3O+) ไดเม่ือละลายนํ้า สวนสารละลายเบส คือ สารที่นำไปละลายน้ําแลวจะแตกตัวใหไฮดร อกไซดไอออน (OH-) สมรรถนะยอย (Element of Competency) 1. อธิบายความแตกตา งระหวา งการละลายประเภทดดู ความรอนกับการละลายประเภทคายความ รอนไดอยา งถูกตอง 2. บอกความแตกตางของสารละลายกรดและสารละลายเบสไดอ ยางถกู ตอง จุดประสงคเชงิ พฤตกิ รรม (Behavioral Objectives) 1. บอกความหมายและองคประกอบของสารละลายไดอยางถกู ตอง 2. อธบิ ายการละลายของสารในตวั ละลายไดอยางถูกตอง 3. อธิบายการละลายของสารในตัวละลายไดอยา งถูกตอง 4. อธบิ ายความแตกตางระหวา งการละลายประเภทดดู -คายความรอนไดอ ยา งถูกตอง 5. บอกความแตกตางของสารละลายกรด-เบสไดอ ยา งถูกตอง 6. สามารถสรปุ ความรเู บ้อื งตน ของสารละลายไดอยางถูกตอง

131 7. สามารถบอกคาอินดเิ คเตอรท่ผี ลิตไดจ ากธรรมชาติไดอยางถกู ตอ ง สารละลาย 4.1 องคป ระกอบของสารละลาย ซ่งึ ประกอบดว ย 2 สว น คือ 4.1.1 ตัวทำละลาย (Solvent) คือ สารที่สามารถทำใหอีกสารละลายแผก ระจายไปในตัวเองไดโดยไม ทำปฏกิ ิริยาเคมตี อกนั เปน สารที่มสี ถานะเดยี วกับสารละลายเสมอ และมักมปี รมิ าณมากทส่ี ดุ 4.1.2 ตัวละลาย (Solute) คือ สารที่ถูกละลายแลวทำใหแผกระจายไปในอีกสารหนึ่งที่เปนตัวทำ ละลาย โดยไมทำปฏกิ ริ ยิ าเคมตี อกนั ซึง่ อาจเปน สารท่ีมสี ถานะเดียวกบั สารละลายหรือตา งสถานะกัน และมัก มปี รมิ าณนอยกวาตัวทำละลาย ตารางที่ 4.1 ตวั อยางสารละลาย 4.2 การละลายของสารในตวั ทำละลาย สารชนดิ เดยี วกันมคี วามสามารถละลายในตัวทำละลายตางชนดิ กนั ไดแ ตกตางกนั เชน โซเดยี มคลอ ไรด (เกลือแกง) จะละลายในนำ้ ไดด กี วาในแอลกอฮอล และสารตา งชนดิ กนั จะมีความสามารถในการละลานใน ตวั ทำละลายชนดิ เดยี วกนั ไดแตกตางกนั เชน โพแทสเซยี มเปอรแมงกาเนต (ดา งทับทมิ ) จะละลายในน้ำได ดีกวา นำ้ ตาลทราย ซ่งึ ความสามารถในการละลายนั้นข้ึนอยูกบั ปจ จัยตาง ๆ ไดแก 4.2.1 ชนิดของสาร สารแตล ะชนิดมคี วามสามารถในการละลายที่แตกตา งกนั และสารตา งชนิดกัน จะสามารถละลายในตวั ทำละลายชนิดเดยี วกันไดไมเทา กัน 4.2.2 อณุ หภูมิ สารบางชนิดสามารถละลายไดเพ่มิ ข้ึนเมอื่ อุณหภมู ิสูงข้นึ แตส ารบางชนิดมี ความสามารถละลายไดล ดลงเมื่ออณุ หภมู ลิ ดลง

132 4.2.3 ความดนั อากาศ มผี ลตอ การละลายของสารทีต่ ัวละลายเปนแกสในตวั ทำละลายท่เี ปน ของเหลวโดยเมอ่ื ความดันอากาศสงู ขนึ้ แกสจะละลายในของเหลวไดม มากขึน้ ึน้ การเตรียมสารละลาย โดยการนำตัวทำละลายและตัวละลายมาผสมกัน อาจทำใหเกิดสารละลายประเภทตาง ๆ ไดด งั น้ี 1) สารละลายเขมขน (Concentrated Solution) 2) สารละลายเจอื จาง (Dilute Solution) 3) สารละลายอิ่มตวั (Saturated Solution) 4) สารละลายไมอ่มิ ตวั (Unsaturated Solution) 4.3 ความเขม ขนของสารละลาย 4.3.1 รอยละ แบง ออกเปน 4.3.1.1 รอ ยละโดยมวลตอมวล (% W/W) หรอื รอยละโดยมวล เปนหนว ยท่ีบอกมวลของตัว ละลายท่มี ีอยใู นสารละลาย 100 หนว ยมวลเดยี วกนั โดยหนวยทใี่ ชบอกมวล คอื กรัม (g) และกิโลกรมั (kg) เชน สารละลายเกลือแกงเขม ขนรอ ยละ 25 โดยมวล หมายความวา ในสารละลายเกลอื แกง 100 กรัม มีเกลอื แกงละลายอยู 25 กรัม หรอื ในสารละลายเกลอื แกง 25 กโิ ลกรมั มเี กลือแกงละลายอยู 6.25 กิโลกรมั 4.3.1.2 รอยละโดยปริมาตรตอปรมิ าตร (% V/V) หรือรอ ยละโดยปริมาตร เปนหนว ยทีบ่ อก ปริมาตรของตัวละลายทม่ี อี ยใู นสารละลาย 100 หนว ยปรมิ าตรเดียวกนั โดยหนว ยทใ่ี ชบอกปรมิ าตร คอื ลกู บาศก- เซนตเิ มตร (cm3) และลกู บาศกเ ดซเิ มตร (dm3) เชน สารละลายเอทานอลเขม ขนรอ ยละ 70 โดย ปรมิ าตรหมายความวา ในสารละลาย 100 ลูกบาศกเซนตเิ มตร มเี อทานอลละลายอยู 70 ลูกบาศกเซนตเิ มตร 4.3.1.3 รอ ยละโดยมวลตอปริมาตร (% W/V) เปน หนว ยที่บอกปรมิ าณมวลของตวั ละลายใน สารละลาย 100 หนวยปรมิ าตร เชน สารละลายคอปเปอร (II) ซลั เฟต เขมขนรอยละ 7 โดยมวลตอปรมิ าตร หมายความวา ในสารละลาย 100 ลูกบาศกเ ซนติเมตร มีคอปเปอร (II) ซลั เฟตละลายอยู 7 กรัม

133 4.3.2 โมลารติ ี (Molarity) เปนการระบจุ ำนวนโมลของตวั ละลายทีอ่ ยูในสารละลายท่ีมปี รมิ าตร 1 ลิตร (L) หรอื 1,000 มลิ ลิลิตร (mL) หนวยความเขมขน ของระบบนี้จึงเปน mol/L หรือโมลาร (molar, M) เชน สารละลายไฮโดรเจนคลอไรด เขมขน 0.10 M หมายความวา ในสารละลายปริมาตร 1 L หรอื 1,000 mL มีไฮโดรเจนคลอไรดละลายอยู 0.10 โมล 4.3.3 โมแลลติ ี (Molality) เปน การระบุความเขมขน เปนจำนวนโมลของตวั ละลายในตัวทำละลายที่ มมี วล 1 กโิ ลกรมั หรอื 1,000 กรมั มหี นว ยความเขม ขนเปน โมแลล (molal, m) เชน สารละลายนา้ํ เกลอื 1 m หมายความวาในตวั ทำละลาย 1 กิโลกรมั จะมเี กลอื ละลายอยู 1 โมล 4.3.4 ปริมาณตัวละลายในสารละลาย 1 ลา นสว น (parts per million, ppm)เปน หนวยบอก ปริมาณของตวั ละลายในสารละลายลานสว น เชน น้ํากระดา ง คือ นํา้ ที่มีปริมาณแคลเซียมคารบอเนตมากเกิน 120 ppm หมายความวา ในนาํ้ 1 กิโลกรมั ถามีแคลเซยี มคารบ อเนตละลายอยูเ กนิ 120 มิลลิกรมั จัดวาเปน นํา้ กระดาง 4.3.5 ปรมิ าณตวั ละลายในสารละลายพันลานสวน (parts per billion, ppb)เปน หนว ยบอก ปริมาณของตวั ละลายในสารละลาย 1,000 ลา นสว น เชน นํ้าทะเลมปี รมิ าณปรอท0.1 ppb หมายความวา นาํ้ ทะเล 1,000 กโิ ลกรัม จะมปี รอทอยู 0.1 มลิ ลิกรัม 4.4 พลังงานกับการละลายของสาร ระบบ (System) หมายถึง ส่งิ ท่ีอยูภายในขอบเขตที่ตองการศกึ ษา การกำหนดองคป ระกอบของ ระบบ ขึ้นอยูกบั จุดมุง หมายของการศึกษา ซ่งึ ตองกำหนดหรอื ระบใุ หชดั เจน ส่งิ แวดลอม (Environment) หมายถงึ ส่ิงตางๆ ทีอ่ ยูน อกขอบเขตที่ตองการศกึ ษา ในขณะที่สาร เกดิ การละลายจะมีการเปลี่ยนแปลงพลงั งาน การละลายของโซเดยี มคลอไรดห รอื เกลือแกงในน้ํา ซงึ่ เกดิ การเปล่ียนแปลงพลงั งานมี 2 ขัน้ ตอน ดงั น้ี 1) โซเดยี มคลอไรดจะดูดพลงั งานความรอ นเขาไปทำใหเกิดการแยกตัวออกเปนอนุภาคเล็กๆคือ โซเดยี มไอออน (Na+) และคลอไรดไอออน (Cl-)

134 รปู ที่ 4.1 การดูดพลังงานความรอ น ทีม่ า : (https://sites.google.com/site/thermophysic/heateffect สบื คนเมื่อวันท่ี 30 เมษายน 2565) 2) อนภุ าคของโซเดยี มไอออน (Na+) และคลอไรดไอออน (Cl-) จะกระจายไปท่ัวระหวางโมเลกุล ของนา้ํ แลว เกิดการยดึ เหนยี่ วกนั ระหวางอนุภาคกบั นํ้า ทำใหเ กดิ การคายพลังงานออกมา รูปท่ี 4.2 การคายพลงั งาน ทม่ี า : (https://sites.google.com/site/thermophysic/heateffect สบื คนเม่อื วนั ที่ 30 เมษายน 2565) 4.5 สารละลายกรด-เบส 4.5.1 สารละลายกรด (Acid Solution) คือ สารละลายที่กรดละลายในนา้ํ (กรดเปนตัวละลาย นา้ํ เปน ตัวทำละลาย) สามารถแตกตัวใหไฮโดรเจนไอออน (H+) หรอื ไฮโดรเนยี มไอออน (H+ + H2O หรือ H3O+) ไดเมื่อละลายนํ้า 4.5.1.1 การแบงประเภทของสารละลายกรด 1) แบง ตามความแรงของสารละลายกรด แบงไดเปน 4 ชนดิ ดงั น้ี 1.1 กรดแก คือ กรดท่สี ามารถแตกตัวเปน ไฮโดรเจนไอออน (H+) ได 100% ในน้ํา และ เกดิ ปฏิกริ ยิ าอยา งรวดเรว็ 1.2 กรดออน คอื สารละลายกรดท่ีสามารถแตกตัวเปนไฮโดรเจนไอออนในนา้ํ ไดเ พียง บางสว น 1.3 กรดเขม ขน คือ สารละลายกรดท่ีมีเนื้อกรดมากและมีนํา้ นอ ย 1.4 กรดเจอื จาง คือ สารละลายกรดทมี่ ีเน้อื กรดนอยและมีน้ํามาก

135 2) แบงตามแหลง กำเนิด 2.1 กรดอนิ ทรยี  (Organic Acid) เปนกรดทีไ่ ดจ ากธรรมชาตหิ รอื จากส่ิงมชี วี ติ มธี าตุ คารบอน (C) ไฮโดรเจน (H) ออกซเิ จน (O) หรอื หมูคารบอกซลิ (COOH) เปนองคป ระกอบ 2.2 กรดอนินทรยี  (Inorganic Acid) เปน กรดที่ไดจากแรธ าตุ มคี วามสามารถในการกัด กรอ นสงู ถาถกู ผิวหนังหรือเน้ือเยอ่ื ของรา งกายจะทำใหไหม แสบ หรอื มีผืน่ คัน 4.5.1.2 สมบัตขิ องสารละลายกรด 1) กรดทุกชนดิ มรี สเปรยี้ ว 2) เปลย่ี นสีกระดาษลติ มสั จากสนี ้ําเงินเปนสีแดง (มคี า pH นอ ยกวา 7) 3) ทำปฏกิ ิริยากับโลหะ เชน สงั กะสี ทองแดง แมกนีเซียม อะลมู ิเนียม จะไดฟองแกส ไฮโดรเจนออกมา 4) มสี มบัตกิ ดั กรอนโลหะ หนิ ปูน เนือ้ เย่อื ของรา งกาย 5) ทำปฏิกริ ิยากบั หินปูนซง่ึ เปนสารประกอบของแคลเซียมคารบ อเนตจะไดแ กส คารบอนไดออกไซด 6) สารละลายกรดทุกชนดิ นำไฟฟา ไดด ี 7) ทำปฏิกริ ิยากบั เบสไดเ กลอื และน้าํ ซ่ึงเรยี กปฏิกริ ิยาทเี่ กิดข้ึนนวี้ า ปฏิกริ ยิ าสะเทิน สามารถเขียนปฏิกิริยา ไดดังตอน้ี 7.1 ปฏกิ ริ ยิ าระหวา งแมกนเี ซยี มกับสารละลายกรดไฮโดรคลอรกิ 7.2 ปฏิกริ ยิ าระหวา งแคลเซยี มคารบ อเนตกบั สารละลายกรดไฮโดรคลอริก 7.3 ปฏิกิริยาระหวา งนํา้ ปูนใสกบั สารละลายกรดไฮโดรคลอริก ปฏิกริ ยิ าการสะเทิน หรอื ปฏกิ ิริยาลบลา งฤทธ์ิซึ่งเปน ปฏิกิรยิ าการทำใหเ ปนกลาง หรอื มี pH เทากับ 7 ปฏิกิริยาสะเทนิ สว นใหญมักพบวา เปน ปฏิกิริยาคายความรอน ตวั อยา งเชน ปฏกิ ริ ยิ าระหวางโซเดียมไฮดรอก ไซดกบั กรดไฮโดรคลอริก 4.5.2 สารละลายเบส (Base Solution) เปน สารที่นำไปละลายน้าํ แลว จะแตกตวั ใหไ ฮดรอกไซด ไอออน (OH- ) ซึ่งสารบางชนิดสามารถแตกตัวไดเพยี งบางสวนและสารบางชนดิ สามารถแตกตัวไดห มด รายช่อื สารละลายเบส ซ่ึงแบงตามความแรงของสารละลายเบส ซง่ึ ไดแ ก เบสแก และเบสออ น และ แบงตามการละลายนา้ํ ได ซึ่งไดแก เบสละลายน้ําได และเบสท่ไี มละลายนํ้า สมบัตขิ องสารละลายเบสมดี งั นี้ 1) มีรสฝาด ขม 2) เม่ือสัมผสั จะล่ืนมือ 3) เปลยี่ นสกี ระดาษลติ มสั จากสแี ดงเปน สนี า้ํ เงิน (มคี า pH มากกวา 7) 4) ทำปฏิกริ ิยากับแอมโมเนียม (NH4+) ไดแกสแอมโมเนีย เชน โซเดียมไฮดรอกไซด (NaOH)และ โพแทสเซยี มไฮดรอกไซด (KOH)

136 5) ไมทำปฏิกิรยิ ากับโลหะ ยกเวน อะลมู เิ นียม (Al) ทเี่ ม่อื ทำปฏิกิรยิ าแลว จะไดแกส ไฮโดรเจน (H2) 6) ผสมกับนํา้ มนั หรอื ไขมนั จะไดสบูแ ละกลเี ซอรอล เรียกปฏิกริ ิยานวี้ า ปฏกิ ริ ิยาการเกิด สบู(Saponification Reaction) ซ่งึ เปน การทำปฏกิ ิริยาเคมีระหวา งน้ํามันหรือไขมนั จากพชื และสตั วกบั เบสแก เชน โซเดียมไฮดรอกไซด (NaOH) หรอื โพแทสเซยี มไฮดรอกไซด (KOH) จะไดกลเี ซอรอลเปนสารผลติ ภณั ฑ 7) สารละลายเบสนำไฟฟาได 8) ทำปฏิกริ ยิ ากบั กรดไดเ กลือและนา้ํ หรือเกลืออยางเดยี ว วิธีการตรวจสอบสารละลายกรด-เบสดวยกระดาษลิตมสั ทำไดดงั น้ี 1). กระดาษลติ มสั เปลี่ยนสจี ากสนี ํ้าเงนิ เปนสแี ดง แสดงวาสารละลายน้ันเปนสารละลายกรด 2). กระดาษลติ มสั เปลย่ี นสจี ากสแี ดงเปน สีน้าํ เงิน แสดงวาสารละลายนั้นเปนสารละลายเบส รูปท่ี 4.3 การทดสอบสารละลายกรด-เบส ท่ีมา : (https://sites.google.com/site/smbatikhxngsarlalaykrdbes สบื คน เมื่อวันท่ี 30 เมษายน 2565) การทดสอบสารอินดเิ คเตอรท่ีผลติ ไดจ ากธรรมชาตมิ ีขนั้ ตอนการทดลองดงั น้ี 1) ทดสอบความเปนกรด-เบสของน้ํามะนาว นมสด น้าํ ผงซักฟอก และนา้ํ อัดลม ดว ยอนิ ดเิ คเตอร ตางๆ ดังน้ี 1.1 กระดาษลติ มสั วางกระดาษลิตมสั สีนา้ํ เงนิ และสีแดงจำนวน 4 คู บนกระจกนากิ าแลว ใช แทงแกวคนสารแตะสารละลายท่ตี องการทดสอบความเปน กรด-เบสแตละชนดิ แตะบนกระดาษลิตมัสทั้ง 2 สี 1.2 นาํ้ คัน้ จากกะหลํ่าปลีมวงและน้ําคัน้ จากดอกอญั ชัน ใสน้าํ คัน้ จากกะหลํ่าปลีมว งและนํ้าค้นั จากดอกอัญชนั ลงในแตละบีกเกอร ปรมิ าณบีกเกอรล ะ 1 ลบ.ซม. แลวใชหลอดหยดสารดดู สารละลายท่ี ตองการทดสอบความเปนกรด-เบสแตละชนดิ ใสล งในแตละบกี เกอร 2) สงั เกตการณเ ปลี่ยนแปลงท่ีเกิดข้นึ กบั กระดาษลิตมัส น้ําค้ันจากกะหลํ่าปลมี วง และน้ําค้ันจาก ดอกอัญชัน บนั ทึกผลการเปลีย่ นแปลงท่ีสงั เกตได

137 รูปที่ 4.4 กระดาษลิตมสั ทม่ี า : (https://sites.google.com/site/smbatikhxngsarlalaykrdbes สบื คน เมือ่ วนั ที่ 30 เมษายน 2565) 3) ผเู รียนทดสอบความเปนกรด-เบส ของสารละลายตวั อยาง จำนวน 4 ชนดิ โดยใชกระดาษยนู ิ เวอรซลั อินดิเคเตอร และบันทึกผลการเปลี่ยนแปลง รปู ท่ี 4.5 กระดาษยนู เิ วอรซลั อนิ ดเิ คเตอร ท่ีมา : (https://sites.google.com/site/smbatikhxngsarlalaykrdbes สืบคน เมอ่ื วันที่ 30 เมษายน 2565) รูปท่ี 4.6 การเปลยี่ นสขี องยนู ิเวอรซ ัลอนิ ดเิ คเตอร ท่มี า : (https://sites.google.com/site/smbatikhxngsarlalaykrdbes สืบคน เมื่อวันที่ 30 เมษายน 2565)

138 4.6 สรุปสาระสำคัญ 4.6.1 สารละลาย คอื สารเนื้อเดียวทเ่ี กิดจากธาตหุ รือสารประกอบต้ังแต 2 ชนิดมาผสมจนเปนเนอ้ื เดียวกนั โดยมอี ตั ราสว นในกสนผสมไมค งที่ มีองคป ระกอบ 2 สว น คอื ตวั ทำละลาย และตวั ละลาย 4.6.2 ตัวทำละลาย คือ สารที่มีสถานะเดียวกับสารละลาย หรอื สารที่มปี ริมาณมากสดุ ในสารละลาย ตวั ละลาย คอื สารที่มีสถานะไมเหมือนกบั สารละลาย หรือสารทีม่ ปี รมิ าณนอ ยในสารละลาย 4.6.3 ความเขม ขนของสารละลาย เปน คาที่บอกวาในสารละลายหน่ึง ๆ มีปริมาณตัวละลายอยู เทาใด โดยอาจบอกเปน รอ ยละ โมลาริตี โมแลรติ ี ปริมาณตัวละลายในสารละลาย 1 ลา นสว นและปริมาณตวั ทำละลายในสารละลายพนั ลานสว น 4.6.4 การละลายประเภทคายความรอน เกิดจากพลงั งานท่ีใชแ ยกอนภุ าคของของแข็งออกจากกนั มีปริมาณนอยกวาพลังงานท่เี กดิ จากการยึดเหนี่ยวระหวางอนภุ าคของของแขง็ กบั น้ำ สว นการละลายประเภท ดดู ความรอนจะเกิดจากพลงั งานทใี่ ชในการแยกอนุภาคของตัวละลายทเี่ ปนของแข็งมีปรมิ าณมากกวาพลงั งาน ที่เกดิ จากการยึดเหน่ียวระหวางอนภุ าคของของแขง็ กบั นำ้ 4.6.5 สารละลายกรด คือ สารที่เมือละลายในน้ำแลวสามารถแตกตวั เปน H+ หรอื H3O+ 4.6.6 สารละลายเบส คอื สารท่เี มอื่ ละลายในน้ำแลว แตกตัวให OH- การตรวจสอบความเปนกรด- เบส ของสารละลายสามารถทำไดโ ดยใชอ นิ ดเิ คเตอร

139 กจิ กรรมที่ 4.1 หนา ท่ี 1/1 วชิ าวิทยาศาสตรง านธุรกิจและบรกิ ารรหัสวิชา 30000-1308 เวลา 50 นาที ช่อื หนวย สารละลาย จำนวน 10 คะแนน สอนคร้ังที่ 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ จงเขียนเคร่ืองหมาย  หนา ขอความท่ีถูก และเขยี นเครอ่ื งหมาย × หนา ขอความทีผ่ ิด (10 คะแนน) …………..1. การละลายประเภทดดู ความรอ นจะทำใหส ารละลายมอี ุณหภมู ิตำ่ ลง .............2. ในการสลายพันธะของสาร ระบบดดู พลังงานเขา ไปเพ่ือสลายพนั ธะ .............3. การเผาไหมของเทียนไข เปนการเปล่ยี นแปลงพลังงานประเภทดดู ความรอน .............4. การละลายของสารประเภทดูดหรือคายความรอ นเปน สมบัติเฉพาะตัวของสาร .............5. ระบบ คอื สง่ิ ตางๆ ทอ่ี ยูน อกขอบเขตทตี่ องการศึกษา .............6. การทำนำ้ ใหก ลายเปนนำ้ แขง็ ระบบกน อการเปลีย่ นแปลง คอื น้ำในภาชนะ ระบบหลังการ เปลีย่ นแปลง คอื น้ำแข็งในภาชนะ ..............7. สถานะของสารสามารถเปลย่ี นแปลงกลับไปกลบั มาไดเม่อื มกี ารเปล่ียนแปลงพลงั งาน ..............8. สารละลายท่มี ีสมบัติเปน กรดจะมีความเขม ขนของ H+ มากกวา สารละลายท่ีมคี ุณสมบัติเปนเบส ..............9. สารละลายฟน อลฟ ทาลนี จะไมเ กิดการเปลย่ี นแปลงในสารละลายที่มีคุณสมบัตเิ ปน กรด ...............10. ถา สารทใี่ ชท ดสอบมีความเขม ขนเทา กนั ผทู ดลองตองใชส ารละลายกรดปริมาตร 5 ลูกบาศก เซนติเมตรใสลงในสารละลายเบสปรมิ าตร 5 ลกู บาศกเซนติเมตร เพ่ือทำใหไดส ารละลายทีม่ ีสมบัตเิ ปน กลาง

140 ใบงานท่ี 4 หนาที่ 1/1 วิชาวทิ ยาศาสตรง านธรุ กจิ และบริการรหสั วิชา 30000-1308 เวลา 160 นาที ช่อื หนวย สารละลาย สอนคร้ังท่ี 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบัติ 4 คาบ ช่อื - สกลุ ....................................................................................สาขา/ช้ัน/กลุม.......................................... ทดลองวันท่.ี ..........เดือน.....................พ.ศ. ............... เวลาทดลอง 160 นาที กำหนดสงงาน......................... จดุ ประสงคเชิงพฤตกิ รรม 1. สามารถบอกอินดิเคเตอรท ี่ผลติ ไดจากธรรมชาตไิ ดอยา งถกู ตอง 2. สามารถทดสอบความเปนกรด -เบสของสารไดอ ยางถูกตอง คณุ ธรรม จริยธรรม เจตคตแิ ละคา นยิ มทพ่ี ึงประสงค 1. ความมีวนิ ยั ในการทำงาน 2. ความรับผดิ ชอบในการทำงาน 3. ใชห ลกั ปรัชญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง สาระสำคญั สารละลายประกอบดว ยตัวทำละลายและตัวละลาย นกั วทิ ยาศาสตรใชห ลักเกณฑว า ตัวทำละลาย คือ สารที่มีสถานะเดียวกบั สารละลายหรือมปี รมิ าณมากกวาตัวละลาย ความเขมขนของสารละลายเปนคา ที่บอก ใหทราบวาในสารละลายหนึ่งๆมีปริมาณตัวละลายอยูจำนวนเทาใด ในการละลายของสารจะเกิดการ เปลี่ยนแปลงพลังงานในระบบ 2 ประเภท คือ การละลายประเภทดูดความรอ นจะทำใหสารละลายมอี ุณหภูมิ ลดลง และการละลายประเภทคายความรอ นทำใหสารละลายมีอุณหภมู ิสงู ข้นึ สารละลายกรด คือ สารละลายทีส่ ามารถแตกตวั ใหไ ฮโดรเจนไอออน (H+) หรือไฮโดรเนยี มไอออน (H++ H2O หรอื H3O+) ไดเมื่อละลายนํ้า สวนสารละลายเบส คือ สารที่นำไปละลายนํ้าแลวจะแตกตัวใหไฮดร อกไซดไ อออน (OH-) เครื่องมอื /อปุ กรณแ ละวสั ดใุ นการทดลอง 3 ลบ.ซม. 3 ลบ.ซม. 1. น้ำมะนาว 2. นมสด 3 ลบ.ซม. 3 ลบ.ซม. 3. น้ำผงซักฟอก 3 ลบ.ซม. 4. นำ้ อดั ลม (ชนดิ ไมม ีส)ี 3 ลบ.ซม. 5. น้ำคน้ั ดอกอญั ชนั 6. นำ้ ค้นั จากกะลำ่ ปลมี วง 7. กระดาษลิตมสั สนี ำ้ เงินและสีแดง

141 8. ท่ตี ง้ั หลอดทดลอง 1 อนั 9. แทง แกว คนสาร 1 อนั 10. กระจกนาิกา 1 อนั 11. หยอดหยดสาร 1 อนั ลำดบั ขั้นการทดลอง 1. ทดสอบความเปน กรด- เบส ของนำ้ มะนาว นมสด น้ำผงซกั ฟอก และนำ้ อัดลม ดวยอินดิเคเตอรต าง ๆ ดังนี้ 1.1 กระดาษลติ มัส วางกระดาษลิตมัสสนี ้ำเงนิ และสีแดงจำนวน 4 คู บนกระจกนากิ าแลว ใช แทงแกวคนสารแตะสารละลายทีต่ อ งการทดสอบความเปนกรด-เบสแตล ะชนดิ แตะบนกระดาษลติ มสั ท้งั 2 สี 1.2 นำ้ คั่นจากกะหลำ่ ปลมี วงและนำ้ ค้นั จากอัญชนั ใสนำ้ คัน้ จากกะหล่ำปลมี ว งและนำ้ ค้ันจาก ดอกอัญชันลงในแตล ะบีกเกอร ปริมาณบีกเกอรล ะ 1 ลบ.ซม. แลว ใชห ลอดหยดสารดดู สารละลายท่ีตองการ ทดสอบความเปนกรด-เบสแตละชนิดใสล งในแตละบีกเกอร 2. สงั เกตการณเปลีย่ นแปลงทเี่ กดิ ขึ้นกับกระดาษลิตมสั นำ้ คัน้ จากกะหลำ่ ปลี และน้ำค้ันจากดอก อญั ชัน บนั ทกึ ผลการทดลองทส่ี ังเกตได ผลการศึกษา ผลการเปลีย่ นแปลงท่ีสังเกตได กระดาษลิตมสั น้ำค้นั จากกะหลำ่ ปลมี วง น้ำคั้นจากดอกอญั ชัน สารท่ที ดสอบ น้ำมะนาว นมสด น้ำผงซกั ฟอก น้ำอดั ลม (ชนิดไมม ี) คำถามหลงั การทดลอง 1. จากการทดลองใหนักศกึ ษายกตัวอยางพืชชนิดอื่นที่มีคณุ สมบัติเหมาะสมที่จะใชเปนอินดเิ คเตอร ทีไ่ มเหมอื นในการทดลองมาอยางนอย 5 ชนดิ …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..…

142 …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… สรปุ ผลการทดลอง …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………..…

143 แบบทดสอบหลงั เรียน หนาท่ี 1/3 วิชาวทิ ยาศาสตรงานธุรกิจและบริการรหัสวชิ า 30000-1308 เวลา 20 นาที ชอ่ื หนวย สารละลาย จำนวน 15 คะแนน สอนคร้ังท่ี 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบัติ 4 คาบ คำสง่ั จงทำเครื่องหมาย × หนาคำตอบทถี่ ูกตองทส่ี ดุ เพยี งคำตอบเดยี ว (15 คะแนน) 1. สารละลายมคี วามหมายตรงกับขอใด ก. เปนสารเนื้อเดยี ว เกิดจากธาตหุ รอื สารประกอบตงั้ แต 2 ชนิดมาผสมกนั จนเปนเนอ้ื เดียว ข. เปนสารทม่ี ธี าตุเปน องคป ระกอบมากกวา 1ชนดิ ค. เปน สารเน้อื ผสมเกิดจากของแข็งกับของเหลว ง. เปน สารบริสทุ ธท์ิ ก่ี ลมกลืนเปนเน้อื เดียวกัน จ. เปน สารเนือ้ ผสมแยกช้ันอยา งชดั เจน 2. องคประกอบที่มปี ริมาณมากทีส่ ุดในสารละลายจัดเปน สารใด ก. ตวั กระจาย ข. ตัวทำละลาย ค. ตวั กลาง ง. ตวั ละลาย จ. ตัวผสม 3. ขอใดไมจ ัดเปนสารละลายสถานะเดียวกัน ก. ทองเหลอื ง ทองรปู พรรณ ข. นาก ฟวส ค. อากาศ แกส หุงตม ง. ไวน เหลา จ. น้ำ คารบอนไดออกไซด 4. สารละลายในขอ ใดแตกตางจากขออื่นเกย่ี วกบั สถานะตวั ละลายและตัวทำละลาย ก. นำ้ โซดา ข. น้ำเชือ่ ม ค. แกส หุงตม ง. ทิงเจอรไอโอดีน จ. สารละลายดางทับทิม 5. ความสามารถในการละลายขนึ้ อยูก ับปจจยั ใดบาง ก. ชนิดของสาร ข. อณุ หภูมิ

144 ค. ความดันอากาศ ง. ขอ ก.และขอ ข. ถูก จ. ถกู ทงั้ ก,ข และค. 6. ขอใดกลา วถึงความหมายของความเขมขน ของสารละลายถูกตอง ก. เปนการบอกระดับความขุนของสาร ข. เปน การบอกใหทราบวาสารละลายหนึง่ ๆ มปี รมิ าณตัวละลายอยูจำนวนเทา ใด ค. เปน การบอกคา ความหนืดของสารผสม ง. เปน การบอกลักษณะเน้อื สารวาเปนอยา งไร จ. เปนการบอกมวลสารตอ ปริมาตรสาร 7. ความเขมขน สารละลาย HCl 80% โดยมวลตอปรมิ าตรมีความหมายตรงตามขอ ใด ก. ในสารละลาย 100 กรัมจะมี HCl อยู 80 กรัม ข. ในสารละลาย 100 ลูกบาศกเซนตเิ มตรจะมี HCl อยู 80 ลกู บาศกเ ซนติเมตร ค. ในสารละลาย 100 ลกู บาศกเซนติเมตรจะมี HCl อยู 80 กรัม ง. ในสารละลาย 100 กรัมจะมี HCl อยู 80 ลกู บาศกเ ซนติเมตร จ. ถกู ทกุ ขอ 8. การบอกความเขมขน หนว ยใดใชบอกปรมิ าณตัวถูกละลายในสารละลาย 1 ลิตร ก. เปอรเซน็ ตโดยมวลตอ ปริมาตร ข. เศษสวนโมล ค. โมแลลิต้ี ง. โมลาริต้ี จ. เปอรเซน็ ตโ ดยปริมาตร 9. การบอกความเขมขน เปน ppm หมายถึงขอใด ก. ปรมิ าณของตัวละลายในสารละลายสิบสว น ข. ปรมิ าณของตวั ละลายในสารละลายพนั สว น ค. ปริมาณของตัวละลายในสารละลายลานสว น ง. ปรมิ าณของตวั ละลายในสารละลายพันลา นสว น จ. ปรมิ าณของตัวละลายในสารละลายลานลา นสว น 10. เมอ่ื เกิดการละลายแลวเราสมั ผัสทีบ่ กิ เกอรร ูสึกเย็นแสดงวา เปน การละลายประเภทใด ก. การละลายประเภทดดู พลังงานความรอน ข. การละลายประเภทคายพลงั งานความรอน ค. การละลายประเภทแตกตวั เปน ประจุ ง. การละลายประเภทไมแตกตวั เปน ประจุ จ. การละลายประเภทไฮโดรไลซีส

145 11. ขอ ใดไมใชคณุ สมบัติของสารละลายกรด ก. มีรสเปรี้ยว ข. เปลีย่ นสกี ระดาษลติ มสั จากแดงเปน นำ้ เงนิ ค. ทำปฏิกิริยากบั โลหะ หนิ ปูน ง. สามารถนำไฟฟาได จ. ทำปฏิกิรยิ ากบั เบสไดเ กลือและนำ้ 12. คณุ สมบัตลิ นื่ มือคลายสบูมรี สฝาดตรงกบั สารละลายชนิดใด ก. สารละลายกรด ข. สารละลายเกลือ ค. สารละลายเบส ง. สารละลายบัฟเฟอร จ. สารละลายอินดเิ คเตอร 13. สารละลายกรดและเบสมคี ณุ สมบัตใิ ดเหมือนกัน ก. มีรสเปร้ยี ว ข. สมั ผสั แลวล่ืนมือ ค. ทำปฏิกริ ิยากับโลหะไดท ุกชนดิ ง. นำไฟฟาได จ. ผสมกบั นำ้ มันแลวไดสบู 14. ขอ ใดไมใชว ิธีตรวจสอบสารละลายกรด-เบส ก. การใชกระดาษลิตมัส ข. การใชส ปอนนฟิ เคช่ัน ค. การใชพ เี อชมิเตอร ง. การไทเทรต จ. การใชย นู ิเวอรซัลอนิ ดเิ คเตอร 15. ผลจากปฏกิ ิรยิ าระหวางกรดและเบสจะไดส่งิ ใด ก. การเกดิ แกสไฮโดรเจน ข. การเปลยี่ นสีและมีกลนิ่ ค. เกิดเกลอื และน้ำ ง. การเปลีย่ นสถานะเปนของแข็ง จ. มีการเพิ่มปริมาณมากข้นึ

146 เฉลยกจิ กรรมท่ี 4.1 หนา ท่ี 1/1 วชิ าวิทยาศาสตรง านธรุ กจิ และบรกิ ารรหสั วชิ า 30000-1308 เวลา 50 นาที ช่อื หนว ย สารละลาย จำนวน 10 คะแนน สอนครง้ั ท่ี 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ สอนครงั้ ท่ี 7-8/18 จงเขยี นเครื่องหมาย  หนา ขอ ความทถี่ ูก และเขยี นเคร่อื งหมาย × หนา ขอความทผ่ี ิด (10 คะแนน) ……… …..1. การละลายประเภทดูดความรอนจะทำใหส ารละลายมอี ุณหภมู ิตำ่ ลง ......... ....2. ในการสลายพนั ธะของสาร ระบบดูดพลังงานเขาไปเพื่อสลายพนั ธะ ........ ×.....3. การเผาไหมของเทียนไข เปน การเปลี่ยนแปลงพลงั งานประเภทดดู ความรอน ........ .....4. การละลายของสารประเภทดดู หรือคายความรอ นเปน สมบัติเฉพาะตัวของสาร ........ ×.....5. ระบบ คอื สง่ิ ตา งๆ ท่ีอยนู อกขอบเขตทตี่ องการศกึ ษา ........ .....6. การทำนำ้ ใหก ลายเปน นำ้ แขง็ ระบบกน อการเปลย่ี นแปลง คือนำ้ ในภาชนะ ระบบหลังการ เปลย่ี นแปลง คอื น้ำแข็งในภาชนะ ........ ......7. สถานะของสารสามารถเปลีย่ นแปลงกลับไปกลบั มาไดเมอ่ื มีการเปลยี่ นแปลงพลงั งาน ......... .....8. สารละลายที่มสี มบตั เิ ปน กรดจะมีความเขมขนของ H+ มากกวา สารละลายท่มี ีคุณสมบตั ิเปน เบส ......... .....9. สารละลายฟน อลฟทาลีนจะไมเกดิ การเปลี่ยนแปลงในสารละลายท่ีมคี ณุ สมบตั ิเปน กรด ......... ......10. ถา สารท่ีใชทดสอบมีความเขมขนเทากนั ผทู ดลองตองใชสารละลายกรดปรมิ าตร 5 ลกู บาศก เซนตเิ มตรใสล งในสารละลายเบสปริมาตร 5 ลกู บาศกเซนติเมตร เพื่อทำใหไดสารละลายที่มสี มบตั เิ ปนกลาง

147 เฉลยแบบทดสอบกอนเรียน – หลงั เรยี น หนา ที่ 1/1 วชิ าวทิ ยาศาสตรงานธรุ กจิ และบรกิ ารรหัสวิชา 30000-1308 เวลา 20 นาที ช่อื หนว ย สารละลาย จำนวน 15 คะแนน สอนคร้ังท่ี 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ สอนครัง้ ท่ี 7-8/18 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยี น เฉลยแบบทดสอบหลงั เรยี น 1. ก 1. ก 2. ข 2. ข 3. จ 3. จ 4. ค 4. ค 5. จ 5. จ 6. ข 6. ข 7. ค 7. ค 8. ง 8. ง 9. ค 9. ค 10.ก 10.ก 11. ข 11. ข 12. ค 12. ค 13. ง 13. ง 14. ข 14. ข 15. ค 15. ค

148 เฉลยใบงานท่ี 4 หนาที่ 1/1 วชิ าวทิ ยาศาสตรง านธรุ กิจและบรกิ ารรหสั วชิ า 30000-1308 เวลา 160 นาที ชอ่ื หนว ย สารละลาย สอนคร้งั ที่ 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ สอนครง้ั ท่ี 7-8/18 ชอ่ื - สกุล....................................................................................สาขา/ชน้ั /กลมุ .......................................... ทดลองวนั ท.่ี ..........เดือน.....................พ.ศ. ............... เวลาทดลอง 160 นาที กำหนดสง งาน......................... จุดประสงคเชิงพฤตกิ รรม 1. สามารถบอกอนิ ดิเคเตอรท ผ่ี ลิตไดจากธรรมชาติไดอยา งถกู ตอง 2. สามารถทดสอบความเปน กรด -เบสของสารไดอ ยา งถูกตอ ง คณุ ธรรม จรยิ ธรรม เจตคตแิ ละคา นิยมท่พี ึงประสงค 1. ความมวี นิ ยั ในการทำงาน 2. ความรับผดิ ชอบในการทำงาน 3. ใชห ลกั ปรชั ญาเศรษฐกิจพอเพียง สาระสำคัญ สารละลายประกอบดวยตวั ทำละลายและตวั ละลาย นกั วทิ ยาศาสตรใชห ลักเกณฑว าตวั ทำละลาย คือ สารที่มีสถานะเดียวกับสารละลายหรือมปี ริมาณมากกวาตัวละลาย ความเขมขนของสารละลายเปนคา ที่บอก ใหทราบวาในสารละลายหนึ่งๆมีปริมาณตัวละลายอยูจำนวนเทาใด ในการละลายของสารจะเกิดการ เปลี่ยนแปลงพลังงานในระบบ 2 ประเภท คือ การละลายประเภทดูดความรอ นจะทำใหสารละลายมีอุณหภูมิ ลดลง และการละลายประเภทคายความรอ นทำใหสารละลายมีอุณหภมู ิสงู ข้นึ สารละลายกรด คอื สารละลายทีส่ ามารถแตกตวั ใหไฮโดรเจนไอออน (H+) หรอื ไฮโดรเนยี มไอออน (H++ H2O หรือ H3O+) ไดเมื่อละลายนํ้า สวนสารละลายเบส คือ สารที่นำไปละลายนํ้าแลวจะแตกตัวใหไฮดร อกไซดไอออน (OH-) เคร่ืองมอื /อปุ กรณและวสั ดใุ นการทดลอง 3 ลบ.ซม. 1. นำ้ มะนาว 3 ลบ.ซม. 3 ลบ.ซม. 2. นมสด 3 ลบ.ซม. 3. น้ำผงซักฟอก 3 ลบ.ซม. 4. น้ำอดั ลม (ชนดิ ไมมสี )ี 5. น้ำคน้ั ดอกอญั ชัน 3 ลบ.ซม. 6. น้ำคน้ั จากกะลำ่ ปลมี วง 7. กระดาษลิตมสั สนี ำ้ เงินและสแี ดง

149 8. ทต่ี ้ังหลอดทดลอง 1 อนั 9. แทง แกวคนสาร 1 อนั 10. กระจกนากิ า 1 อนั 11. หยอดหยดสาร 1 อนั ลำดับขั้นการทดลอง 1. ทดสอบความเปนกรด- เบส ของน้ำมะนาว นมสด นำ้ ผงซักฟอก และน้ำอดั ลม ดวยอินดิเคเตอรต าง ๆ ดงั น้ี 1.1 กระดาษลิตมสั วางกระดาษลิตมสั สีน้ำเงินและสแี ดงจำนวน 4 คู บนกระจกนากิ าแลว ใช แทง แกวคนสารแตะสารละลายทีต่ อ งการทดสอบความเปนกรด-เบสแตล ะชนดิ แตะบนกระดาษลิตมสั ทงั้ 2 สี 1.2 น้ำค่ันจากกะหล่ำปลีมว งและนำ้ คน้ั จากอัญชนั ใสน้ำคั้นจากกะหลำ่ ปลมี ว งและน้ำคั้นจาก ดอกอัญชันลงในแตละบีกเกอร ปรมิ าณบกี เกอรละ 1 ลบ.ซม. แลวใชห ลอดหยดสารดดู สารละลายทต่ี อ งการ ทดสอบความเปน กรด-เบสแตละชนิดใสลงในแตละบีกเกอร 2. สังเกตการณเ ปลีย่ นแปลงทเี่ กิดขนึ้ กับกระดาษลิตมสั น้ำค้นั จากกะหลำ่ ปลี และนำ้ คั้นจากดอก อัญชนั บันทกึ ผลการทดลองท่สี งั เกตได ผลการศกึ ษา ผลการเปลี่ยนแปลงทส่ี ังเกตได สารที่ทดสอบ กระดาษลิตมสั นำ้ คน้ั จากกะหลำ่ ปลีมว ง นำ้ คั้นจากดอกอญั ชนั นำ้ มะนาว สีนำ้ เงนิ เปลยี่ นเปนสีแดง เกิดสแี ดง เกิดสีแดง นมสด น้ำผงซักฟอก สีน้ำเงนิ เปลี่ยนเปนสแี ดง เกดิ สีแดงเลก็ นอย เกดิ สแี ดงเลก็ นอย นำ้ อัดลม (ชนดิ ไมม ี) สแี ดงเปลี่ยนเปน สีน้ำเงนิ เกิดสีน้ำเงนิ เกิดสนี ำ้ เงิน สีน้ำเงนิ เปล่ียนเปน สีแดง เกดิ สแี ดง เกิดสแี ดง คำถามหลังการทดลอง 1. จากการทดลองใหนักศึกษายกตัวอยางพืชชนิดอื่นที่มีคุณสมบัติเหมาะสมที่จะใชเปนอินดิเคเตอร ทไี่ มเ หมือนในการทดลองมาอยา งนอย 5 ชนดิ ตอบ ดาวเรอื ง หางนกยูง แคแดง เขม็ แดง บานไมร ูโรย สม เกลยี้ ง(ผิว) ทองกวาว ดอกกระเจีย๊ บ ขมิน้ ชัน ชบาซอน

150 สรุปผลการทดลอง นำ้ มะนาว นมสด และน้ำอดั ลมเปลยี่ นสกี ระดาษลิตมัสจากสีน้ำเงนิ เปนสแี ดง และเปล่ยี นสนี ำ้ คั้นจาก กะหลำ่ ปลีสีมว ง และน้ำคัน้ จากดอกอญั ชันเปนสีแดง แสดงวาน้ำมะนาม นมสด และนำ้ อัดลมมีสมบตั ิเปน กรด สว นนำ้ ผงซักฟอกเปล่ยี นสีกระดาษลิตมัสจากสแี ดงเปน สีน้ำเงิน และเปล่ียนสีนำ้ ค้นั จากกะหลำ่ ปลมี ว งและน้ำ คน้ั จากดอกอัญชนั เปน สีน้ำเงิน แสดงวานำ้ ผงซกั ฟอกมีสมบตั เิ ปนเบส จากการทดลองทำใหทราบวา อินดเิ คเตอรทผี่ ลติ ไดจ ากธรรมชาติ เชน นำ้ ค้ันจากกะหล่ำปลีมว งและ น้ำค้ันจากดอกอญั ชนั สามารถเปน อินดเิ คเตอรทดสอบความเปน กรด-เบสของสารละลายไดเ ชน เดียวกบั กระดาษลิตมัส

151 บันทึกหลังการสอน หนาที่ 1/1 วิชาวิทยาศาสตรง านธุรกิจและบริการรหสั วชิ า 30000-1308 เวลาเรยี น 8 คาบ ช่อื หนวย สารละลาย สอนครั้งที่ 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบตั ิ 4 คาบ ผลการใชแ ผนการจดั การเรยี นรู ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ผลการเรียนของนักเรยี น ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ผลการสอนของครู ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ปญหา/อุปสรรค ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... แนวทางแกไข ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ลงช่อื (............................................) ครูผสู อน ........./............./.........

152 แบบประเมนิ ผลงาน หนว ยท่ี 4 หนาที่ 1/1 วชิ าวิทยาศาสตรง านธุรกจิ และบรกิ ารรหสั วิชา 30000-1308 เวลาเรยี น 8 คาบ ช่อื หนว ย สารละลาย สอนครงั้ ที่ 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบัติ 4 คาบ คำชี้แจง ใหวงกลมลอ มรอบคะแนนที่ได ดมี าก ดี คะแนน หมายเหตุ ปานกลาง พอใช ปรบั ปรุง รายการ 10 8 6 4 2 ขน้ั กอ นการปฏบิ ัติงาน 10 8 6 4 2 1. ความพรอ มของอุปกรณการเรียน 2. ความพรอ มของเอกสารประกอบการเรยี น 10 8 6 4 2 10 8 6 4 2 ขน้ั การปฏิบตั งิ าน 10 8 6 4 2 3. การ 10 8 6 4 2 4. การ 5. ใช 10 8 6 4 2 6. 10 8 6 4 2 ขน้ั สรุปผล 54 3 2 1 7. ตอบคำถามทายการทดลอง 54 3 2 1 8. เขยี นสรุปผลหลงั การปฏบิ ตั งิ าน 54 3 2 1 54 3 2 1 กิจนสิ ยั ในการปฏบิ ตั ิงาน 9. ปฏบิ ัตงิ านดวยความรอบคอบ ปลอดภัย .  ดี (คะแนนอยูใ นชว ง 46–53 คะแนน) 10. การทำงานเปนทมี  ปรบั ปรงุ (คะแนนอยูในชวง 30–37 คะแนน) 11. ใชวสั ดุอยา งประหยดั คมุ คา 12. ทำความสะอาดบรเิ วณปฏบิ ัติงาน ลงช่อื คะแนนท่ไี ด (...............................................) ผูประเมิน รวมคะแนน .........../.............../............... ผลการประเมนิ (คะแนนเตม็ 60 คะแนน)  ดมี าก (คะแนนอยใู นชวง 54–60 คะแนน)  พอใช (คะแนนอยใู นชวง 38–45 คะแนน)  ไมผา น (คะแนนตำ่ กวา 30 คะแนน)

153 แบบประเมินคุณธรรม จริยธรรม และคานยิ ม หนว ยท่ี 4 หนาท่ี 1/1 วชิ าวิทยาศาสตรง านธุรกจิ และบรกิ ารรหสั วิชา 30000-1308 เวลาเรียน 8 คาบ ชือ่ หนว ย สารละลาย สอนครง้ั ท่ี 7-8/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบตั ิ 4 คาบ ชื่อ-สกลุ (ผรู บั การประเมิน) ................................................................................................เลขท่ี ................................ ประเมินครั้งท.ี่ ...........................วันท่.ี ................เดอื น.....................................................................พ.ศ........................ สถานะผูประเมนิ  นักเรียนประเมนิ ตนเอง  ครูผสู อนประเมนิ  ครูทปี่ รกึ ษาประเมิน คำชแี้ จง ในแตละพฤติกรรมบงชี้ที่ระบุมีเกณฑการวัด 2 ทาง คือ มีและไมมี ใหผูสอนหรือนักเรียนทำการประเมินและ ใสเ ครอื่ งหมาย () ลงในชองทต่ี รงกบั พฤติกรรมของนักเรยี นตามระดับพฤตกิ รรมเปนไปตามเกณฑท ี่ระบไุ วในแบบประเมิน ที่ คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค พฤตกิ รรมบงชี้ คะแนน มี ไมม ี ทไ่ี ด 1 ความมีวินัย 1.1 ปฏิบัติตามกฎระเบียบ ขอบงั คับ ขอ ตกลงตา งๆ ไดแก แตงกายถกู ตอ งตามระเบยี บและขอบังคับ 1.2 ตรงตอเวลา 1.3 รักษาสาธารณสมบัติ ส่งิ แวดลอม 1.4 เขา รวมกจิ กรรมทีค่ รู อาจารยผ สู อนกำหนด 2 มมี นษุ ยสัมพนั ธ 2.1 แสดงกิริยาทาทางสุภาพตอผูอ ่ืน 2.2- พดู จาสภุ าพ 2.3- ชวยเหลอื ผูอน่ื 2.4- รับฟงความคิดเห็นผอู น่ื 2.5- ใหค วามรวมมือกับผอู น่ื 2.6- ช่ืนชมยินดีเมือ่ ผูอืน่ ประสบความสำเรจ็ 3 ความรับผิดชอบ 3.1 มีการเตรียมความพรอ มในการเรยี นและการปฏิบัติงาน 3.2 ปฏบิ ตั ิงานตามข้ันตอนท่ีวางไว 3.3 ปฏิบตั ิงานดว ยความตงั้ ใจ 3.4 ปฏบิ ตั ิงานดวยความละเอียดรอบคอบ 3.5 ปฏบิ ตั ิงานทไี่ ดรับมอบหมายเสรจ็ ตามกำหนด 3.6 มคี วามเพยี รพยายามในการเรยี นและการปฏบิ ัตงิ าน 3.7 ปฏบิ ตั ิงานตามหนา ทข่ี องตนเอง 3.8 ปฏิบตั ิงานโดยคำนึงถงึ ความปลอดภยั สว นรวม 4 ความเชอื่ มน่ั ในตนเอง 4.1 กลา แสดงความคิดเหน็ อยา งมเี หตผุ ล 4.2 กลาทกั ทว งในส่งิ ทไ่ี มถ ูกตอ ง 4.3 กลา ยอมรบั ความจรงิ 4.4 เสนอตัวเขาแขง ขนั หรือทำงานทาทาย

154 ท่ี คุณลักษณะอนั พงึ ประสงค พฤติกรรมบงชี้ คะแนนท่ี มี ไมม ี ได 5 ความซ่อื สัตยส ุจรติ 5.1 พูดความจรงิ 5.2 ไมน ำผลงานของผอู นื่ มาแอบอางเปน ของตนเอง 5.3 ไมทุจรติ ในการสอบ 5.4 ไมลกั ขโมย 6 การประหยัด 6.1 ใชว ัสดถุ กู ตอ งและเหมาะสมกบั งาน 6.2 ปด นำ้ ปดไฟทุกครงั้ เมือ่ เลกิ ใช 6.3 ใชจ ายเงนิ ของสวนรวมใหเกิดประโยชนส งู สดุ 6.4 นำวัสดเุ ดมิ ท่ยี ังมีสถาภสมบรู ณก ลับนำมาใช 7 ความสนใจใฝร ู 7.1 ศกึ ษาคน ควาดวยตนเอง 7.2 ซักถามปญหาขอสงสยั 7.3 แสวงหาประสบการณและคนควา หาความรูใ หม ๆ 7.4 มคี วามกระตอื รือรน ในการใฝหาความรใู หม 8 ความรกั สามคั คี 8.1 ไมทะเลาะวิวาท 8.2 รว มมือในการทำงาน 9 ความคิดรเิ ร่มิ สรา งสรรค 9.1 คดิ สิง่ ใหม ๆ ทเ่ี กดิ ประโยชนต อ ตนเองและสงั คม 9.2 มีความคดิ หลากหลายในการแกปญ หา 10 เศรษฐกิจพอเพยี ง 10.1 ความพอประมาณ 10.2 มีเหตุผล 10.3 ภมู คิ ุมกัน รวม ผลการประเมนิ (คะแนนเตม็ 20 คะแนน) ได.................คะแนน  ผาน (คะแนนอยใู นชว ง 12–20 คะแนน)  ไมผ า น (คะแนนต่ำกวา 12 คะแนน) หมายเหตุ : แบบประเมินน้ีใชแ บบเดียวกันท้งั ผสู อนและครูที่ปรึกษาและนกั เรยี นประเมินตนเอง ประเมินคณุ ลกั ษณะอันพึงประสงคดังกลา ว ตลอดภาคการศึกษา ลงชอ่ื ผูป ระเมนิ .............................................................. (...........................................................) ................../................./..................

155 บรรณานุกรม จุตมิ า จันทรตระกูล และนพดล ทองอยสู ุข. วิทยาศาสตรเ พ่ือพฒั นาอาชพี ธุรกิจและบรกิ าร รหัส 2000 - 1303. กรุงเทพฯ : สำนกั พิมพเอมพันธ, 2556. บัญชา แสนทวี และคณะ. (240). ไฟฟา และเคร่อื งอำนวยความสะดวก. พิมพครง้ั ท่ี 1, กรุงเทพฯ : โรงพิมพ หยี่เฮง จำกดั ภาวณิ ี รตั นคอน และคณะ. วิทยาศาสตรเ พื่องานธรุ กิจและบริการ รหัส 30000-1308. กรงุ เทพฯ : สำนกั พมิ พเอมพันธ, 2563 ยืน ภวู รวรรณ. ทฤษฎีและการใชงานอิเลก็ ทรอนกิ ส เลม 1. กรุงเทพฯ : นำอกั ษณการพมิ พ, 2535. ไฟฟาและอเิ ล็กทรอนิกส ชั้นมธั ยมศึกษาตอนปลาย. กรุงเทพฯ : โรงพมิ พ สกสค. ลาดพราว, 2557.

156 บรรณานกุ รมเวบ็ ไซด การดดู พลังงานความรอน. (2565.) (ออนไลน) . เขาถึงไดจ าก https://sites.google.com/site/thermophysic/heateffect การคายพลงั งาน. (2565.) (ออนไลน) . เขา ถงึ ไดจาก https://sites.google.com/site/thermophysic/heateffect การทดสอบสารละลายกรด-เบส. (2565.) (ออนไลน). เขาถึงไดจ าก https://sites.google.com/site/thermophysic/heateffect กระดาษลิตมัส. (2565.) (ออนไลน) . เขาถึงไดจาก https://sites.google.com/site/smbatikhxngsarlalaykrdbes กระดาษยูนเิ วอรซ ลั อนิ ดิเคเตอร. (2565.) (ออนไลน). เขา ถึงไดจาก https://sites.google.com/site/smbatikhxngsarlalaykrdbes การเปล่ียนสีของยูนิเวอรซ ัลอินดเิ คเตอร. (2565.) (ออนไลน). เขาถึงไดจาก https://sites.google.com/site/smbatikhxngsarlalaykrdbes

หนว่ ยที่ 5 ปฏิกริ ิยาเคมี

158 แผนการจัดการเรียนรู หนา ที่ 1/5 วชิ าวิทยาศาสตรง านธรุ กิจและบริการรหัสวิชา 30000-1308 เวลาเรียน 8 คาบ ชอ่ื หนวย ปฏกิ ริ ิยาเคมี สอนครงั้ ที่ 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏบิ ัติ 4 คาบ หวั ขอ เร่อื ง (Topics) 5.1 ความหมายของปฎิกริ ยิ าเคมี 5.2 สมการเคมี 5.3 ชนิดของปฎิกิริยาเคมี 5.4 พลงั งานกับการเกดิ ปฎิกิริยา 5.5 อตั ราการเกิดปฎกิ ิรยิ าเคมี 5.6 สรปุ สาระสำคญั ใบงานท่ี 5 ดลุ สมการอยางงา ย แนวคิดสำคัญ (Main Idea) เมอ่ื สารเกิดปฏกิ ิริยาเคมีจะทำใหไดส ารใหมหรือสารผลิตภณั ฑท ่ีมสี มบตั ิทางกายภาพและสมบัตทิ าง เคมขี องสารเปลย่ี นแปลงไปจากสารตัง้ ตน การเปล่ียนแปลงของสารต้ังตน ไปเปนสารผลิตภณั ฑส ามารถเขยี น แทนไดดว ยสมการเคมี ซ่งึ ในการเกดิ ปฏิกริ ยิ าเคมหี น่งึ ๆ จะมีพลังงานเขา มาเก่ียวของดวยเสมอขึ้นอยูก ับ พลงั งานทรี่ ะบบดูดเขาไปใชใ นการเกดิ ปฏกิ ริ ิยา อตั ราการเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมีของสาร คือ ปริมาณสารตง้ั ตน ท่ี หายไปตอหนึ่งหนวยเวลา หรือปรมิ าณผลติ ภัณฑท่ีเกิดขึ้นตอหนวยเวลา โดยการเกดิ ปฏิกิรยิ าเคมีของสารจะ ข้นึ อยกู ับปจจยั หลายชนดิ สมรรถนะยอย (Element of Competency) 1. แสดงความรเู กี่ยวกบั ปฏกิ ิริยาเคมี 2. บอกชนิดของปฎกิ ิรยิ าเคมี 3. ประยกุ ตใ ชค วามรูจากการศึกษาวิทยาศาสตรงานอาหารและโภชนการในงานอาชีพ จดุ ประสงคเ ชงิ พฤตกิ รรม (Behavioral Objectives) 1. บอกความหมายและยกตวั อยา งการเกดิ ปฎกิ ิริยาเคมีของสารไดอ ยางถูกตอง 2. สามารถเขยี นสมการเคมีและดุลสมการเคมีไดอ ยางถกู ตอง 3. บอกชนิดของปฎิกิริยาเคมีไดอ ยา งถูกตอ ง 4. อธิบายความแตดตา งระหวางปฏกิ ริ ิยาดดู -คายความรอนไดอ ยา งถกู ตอ ง 5. อธบิ ายอตั ราการเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมีไดอ ยางถูกตอ ง 6. สามารถสรุปความรูเบื้องตนของปฎกิ ิรยิ าเคมีไดอยางถูกตอง

159 7. สามารถดลุ สมการไดอ ยางถกู ตอง จุดประสงคการเรยี นรู 1. จดุ ประสงคท ว่ั ไป 1. เพื่อใหมคี วามเขาใจความรูพืน้ ฐานเกย่ี วกับปฏิกิริยาเคมีได 2. เพ่ือใหสามารถดลุ สมการไดอ ยา งถูกตอ ง 3. เพอ่ื ใหม นี ิสัย ความรบั ผดิ ชอบ และความเชื่อมั่นในตนเองในการทำงาน 2. จดุ ประสงคเชงิ พฤติกรรม 2.1 ดานพทุ ธพสิ ัย (จากการศึกษาเน้ือหา) 1) บอกความหมายและยกตวั อยางการเกิดปฎกิ ิรยิ าเคมีของสารไดอยางถูกตอง 2) สามารถเขยี นสมการเคมแี ละดุลสมการเคมไี ดอ ยา งถกู ตอ ง 3) บอกชนดิ ของปฎิกิรยิ าเคมีไดอยา งถกู ตอ ง 4) อธิบายความแตดตา งระหวางปฏิกิรยิ าดดู -คายความรอนไดอ ยา งถูกตอง 5) อธบิ ายอัตราการเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมีไดอ ยา งถูกตอ ง 2.2 ดา นทกั ษะพสิ ยั (จากการปฏบิ ัติใบงาน) 1) สามารถสรปุ ความรูเบ้ืองตนของปฎิกิรยิ าเคมีไดอยางถูกตอ ง 2) สามารถดุลสมการไดอยา งถูกตอง 2.3 ดา นจิตพสิ ยั คณุ ธรรม จริยธรรมและคานยิ มท่ีพงึ ประสงค / บูรณาการเศรษฐกจิ พอเพยี ง 1) ความมวี ินยั ในการทำงาน 2) มีมนษุ ยสัมพนั ธ 3) ความรบั ผิดชอบในการทำงาน 4) ความเชื่อมั่นในตนเอง 5) ความซ่ือสัตยสจุ รติ 6) การประหยัด 7) ความสนใจใฝรู 8) ความรักสามัคคี 9) ความคดิ ริเร่ิม สรางสรรค 10) บรู ณาการเศรษฐกจิ พอเพยี ง เนอื้ หาสาระ เนือ้ หาสาระของหนว ยท่ี 5 ดงั นี้ 8.1 ความความหมายของปฎิกริ ิยาเคมี 8.2 สมการเคมี 8.2.1 หลกั การดลุ สมการเคมี

160 8.2.2 ขั้นตอนการดลุ สมการเคมี 8.3 ชนดิ ของปฎิกริ ยิ าเคมี 8.4 พลงั งานกับการเกิดปฎิกริ ิยา 8.4.1 ปฏิกริ ยิ าดูดความรอ น 8.4.2 ปฏิกริ ิยาคายความรอ น 8.5 อตั ราการเกดิ ปฎิกริ ิยาเคมี 8.5.1 การวดั อตั ราการเกิดปฎิกริ ิยาเคมี 8.5.2 ปจ จัยทม่ี ผี ลตอ อตั ราการเกิดปฏกิ ริ ยิ าเคมี 8.6 สรปุ สาระสำคญั ใบงานท่ี 5 ดลุ สมการอยางงาย

161 กิจกรรมการเรยี นรู กระบวนการ เวลา กิจกรรมครู กิจกรรมนกั เรียน ส่ือ (นาที) - เขา เรยี นตรงเวลา - สมดุ บันทกึ เตรยี มความพรอม 10 - อบรมหนาแถวหนา ชัน้ เวลาเรยี น เรียนและขานช่ือผูเรยี น ทดสอบกอ นเรยี น 15 - ใหน ักเรียนทำ - ทำแบบทดสอบกอนเรยี น - แบบทดสอบ ขนั้ นำเขาบทเรยี น แบบทดสอบกอนเรยี น กอนเรยี น - แสดงความคดิ เหน็ อยางมี 10 - ถาม-ตอบ เหตผุ ล - กระดาษคำตอบ ข้ันสอน 140 - แจงหวั ขอ /จุดประสงค - แสดงความคดิ เหน็ อยา งมี - ใบเนอ้ื หา - บรรยาย/ถาม-ตอบ เหตผุ ล - โปรแกรมนำเสนอ - ใหทำกิจกรรม ข้นั พยายาม 100 - มอบหมายใหทำ - กิจกรรม - กิจกรรม กิจกรรม ขั้นสำเร็จผล 10 - เฉลยกจิ กรรม - บนั ทกึ สาระ - ใบเฉลยกิจกรรม - สรปุ ผล ปฏิบตั ใิ บงานที่ 5 180 - ชแี้ จง/มอบหมาย - ปฏิบัติตามใบงานที่ 5 - ใบงานที่ 5 งานทดลอง - แบบประเมนิ ผล ทดสอบหลังเรียน 15 - ใหน ักเรยี นทำ - ทำแบบทดสอบหลังเรยี น - แบบทดสอบ แบบทดสอบหลงั เรยี น หลังเรยี น - กระดาษคำตอบ รวม 480 นาที หมายเหตุ เวลาอาจยืดหยุนตามความเหมาะสม การวดั ผลและประเมินผล

162 กอ นเรียน - ใชส มดุ บนั ทึกเวลาเรยี นฯ ขานชอ่ื ผูเ รียนและตรวจการตรงตอเวลา - ทดสอบกอนเรยี น ขณะเรยี น - ใชแ บบประเมินคุณธรรม จริยธรรมฯ สังเกตการตอบคำถาม ความสนใจเรียน - ประเมนิ จากการทำกิจกรรม - ประเมนิ จากการทำกิจกรรม - ประเมินจากการปฏิบตั ิตามใบงานท่ี 5 หลังเรยี น - ทดสอบหลงั เรยี น ใชเกณฑผา น 50 % งานที่มอบหมาย 1. ใหน กั เรียนทบทวนเน้ือหา หนว ยที่ 5 ปฏิกริ ิยาเคมี 2. ใหน กั เรียนศกึ ษาคนควา เก่ียวกับ เรอ่ื งปฏิกริ ยิ าเคมี

163 แบบทดสอบกอนเรียน หนา ที่ 1/3 วิชาวิทยาศาสตรงานธรุ กจิ และบริการรหัสวชิ า 30000-1308 เวลา 15 นาที ชอ่ื หนวย ปฏกิ ิรยิ าเคมี สอนครัง้ ที่ 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏบิ ัติ 4 คาบ คำสง่ั จงเลอื กคำตอบทถี่ ูกตองทสี่ ุดเพียงคำตอบเดียว 1. ปฏิกริ ิยาเคมมี ีความหมายวา อยางไร ก. การเปลย่ี นแปลงทางเคมีของสารทำใหเ กิดสารใหม ข. การเปลย่ี นแปลงทางกายภาพของสาร ค. การรวมตัวกนั ของสารตง้ั แต 2 ชนิดขน้ึ ไป ง. การเปล่ยี นสถานะของสารท่แี ตกตา งจากเดิม จ. การเปล่ยี นแปลงของสารเพ่อื กลบั สูสภาพเดมิ ได 2. ตวั อยางใดไมใชป ฏิกริ ิยาเคมี ก. ดอกไมไฟระเบิด ข. การสังเคราะหแสงของพืช ค. การเปนสนิมของเหล็ก ง. การละลายของนำ้ เกลือ จ. การไหมข องกระดาษ 3. ขอ ใดกลา วไมถ ูกตอง ก. การแกข องใบไมข องพืชจดั เปนปฏิกิรยิ าเคมี ข. การเปลย่ี นสถานะของน้ำไมจดั เปน ปฏิกิรยิ าเคมี ค. การเผาไหมจัดเปนปฏิกริ ยิ าเคมขี องสาร ง. สารผลติ ภัณฑจ ะมสี มบัตทิ างกายภาพและทางเคมเี หมือนสารตั้งตน เสมอ จ. การยอ ยอาหารในกระเพาะอาหารจดั เปน ปฏิกิรยิ าเคมี 4. สมการเคมมี ีความหมายวา อยา งไร ก. การใชตัวเลขมาคำนวณสารเคมี ข. สมการทเี่ ขยี นแทนการเปลยี่ นแปลงทางเคมแี สดงสตู รหรือสัญลักษณข องสารทเ่ี ขาทำปฏกิ ิรยิ ากัน ค. ผลติ ภณั ฑท เ่ี ปลี่ยนมาจากสารต้ังตน ง. เวลาท่ใี ชท ำปฏกิ ริ ยิ าระหวา งสารเคมีสองชนดิ จ. สมการทเ่ี ขียนแทนการละลายของสารตั้งแตสองชนดิ ขึน้ ไป 5. การดลุ สมการเคมมี ีความหมายวา อยางไร ก. การเขยี นสมการเคมีใหมีสถานะของสารต้ังตนและผลติ ภณั ฑต รงกัน ข. การเขยี นสมการเคมโี ดยจะตองทำใหจ ำนวนอะตอมของธาตุตา งๆ ในสารตัง้ ตนเทากับ ค. การเขียนสมการเคมีใหมจี ำนวนชนิดของสารตั้งตนและผลติ ภณั ฑม จี ำนวนเทากนั

164 ง. การเขียนสมการเคมีใหมีจำนวนสารประกอบในสารต้ังตนและผลิตภณั ฑม ีจำนวนเทากนั จ. การเขยี นสมการเคมีใหม จี ำนวนชนดิ ของธาตใุ นสารตงั้ ตนและผลิตภณั ฑมีจำนวนชนดิ เทากนั 6. สมการเคมีไมไดบ อกใหท ราบส่ิงใด ก. สารใดเปน สารตงั้ ตน ข. สารใดเปนสารผลติ ภณั ฑ ค. อัตราการเกิดปฏกิ ิริยาเคมีเร็วเทา ใด ง. สารเหลาน้ันทำปฏกิ ิริยากันมีสถานะใด จ. ปรมิ าณสารท่ที ำปฏิกริ ิยากันมมี ากหรือนอ ยเพยี งใดโดยบอกเปนจำนวนโมล 7. สญั ลกั ษณล กู ศร แทนความหมายอยา งไร ก. แทนการเกิดปฏกิ ริ ยิ าเคมีแบบไปขางหนา ข. แทนปฏกิ ริ ยิ าเคมแี บบผันกลับได ค. แทนปฏกิ ริ ิยาเคมที สี่ ารตางๆ มสี ถานะเดยี วกัน ง. แทนการเกดิ ปฏิกริ ิยาเคมีท่ีสมดุลแลว จ. แทนปฏิกริ ิยาเคมที ่สี ารตั้งตนและผลติ ภณั ฑเหมือนกนั 8. สญั ลกั ษณล กู ศร แทนความหมายอยางไร ก. แทนการเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมแี บบไปขางหนา ข. แทนปฏกิ ริ ยิ าเคมีแบบผนั กลบั ได ค. แทนปฏิกริ ิยาเคมที สี่ ารตางๆ มสี ถานะเดียวกัน ง. แทนการเกิดปฏิกิรยิ าเคมที ่สี มดลุ แลว จ. แทนปฏิกริ ิยาเคมีทส่ี ารตั้งตนและผลิตภณั ฑเ หมือนกนั 9. กาซโพรเพนนำมาเผาไหมอยางสมบรู ณในอากาศ จะไดกาซคารบ อนไดออกไซดและน้ำ เขียนเปนสมการ เคมตี ามขอ ใดทีส่ มดลุ ถกู ตอง ก. C3H8 + O2 CO2+4H2O ข. C3H8 + O2 CO2+H2O ค. C3H8 + O2 3CO2+4H2O ง. C3H8 + 5O2 CO2+4H2O จ. C3H8 + 5O2 3CO2+4H2O 10. อตั ราการเกดิ ปฏิกริ ยิ าเคมมี คี วามหมายตามขอ ใด ก. วดั จากการนำไฟฟาสารผลติ ภัณฑ ข. วดั ปรมิ าณสารตง้ั ตน ท่ีหายไปตอ หนึ่งหนว ยเวลา ค. วัดจากความรอ นท่เี ปลยี่ นไป ง. วดั จากสมดุลเคมีทเ่ี กิดขึน้

165 จ. วัดจากสขี องสารทเ่ี กิดข้ึนและจางหายไป 11. ปจ จัยใดท่ไี มมผี ลตอการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี ก. ความดัน ข. อณุ หภมู ิ ค. ขนาดหอ งทดลอง ง. พน้ื ท่ผี ิวสมั ผสั จ. ความเขม ขนของสารต้ังตน 12. ขอ ใดกลาวถกู ตอง ก. ปฏกิ ริ ิยาการดูดความรอนเปน ปฏิกิริยาทดี่ ูดพลงั งานเขาไปสรางพนั ธะ ข. ปฏิกิริยาการคายความรอ นเปนปฏิกิริยาที่คายความรอนออกมาเพื่อสลายพันธะ ค. พลังงานทีร่ ะบบดดู เขาไปใชในการสลายพันธะ ง. พลังงานทรี่ ะบบคายออกมาเมอ่ื มีการสรา งพนั ธะข้นึ ใหมเปนสารผลติ ภัณฑ จ. ขอ ค. และ ง. ถกู ตอ ง 13. ขอ ใดกลาวไมถ กู ตอง ก. (l) หมายถึงสารท่ีมสี ถานะของเหลว ข. (g) หมายถึงสารท่ีมีสถานะแกส ค. (s) หมายถึงสารทีม่ ีสถานะของแข็ง ง. hv ใชกำกับปฏิกริ ิยาที่ตองใชสารเรง ปฏิกิริยา จ. (aq) หมายถงึ สารทเี่ ปนสารละลายในนำ้ 14. กฎทรงมวลมีใจความวาอยา งไร ก. มวลสารรวมท้งั หมดของปฏกิ ิรยิ ามคี าเทากันทุกปฏกิ ริ ยิ าเสมอ ข. มวลสารท่เี กดิ ปฏิกริ ยิ าเคมีมีการเปล่ยี นแปลงเสมอ ค. ในปฏิกริ ิยาเคมใี ดๆ มวลของสารท้ังหมดกอนเกดิ ปฏิกริ ิยาจะเทากับมวลของสารท้ังหมดหลัง เกดิ ปฏิกิรยิ าเสมอ ง. มวลสารทง้ั หมดกอนการเกิดปฏกิ ิรยิ าเคมเี ปล่ยี นแปลงจากหลงั ปฏิกริ ิยาเสมอ จ. มวลของสารตั้งตน รวมกบั สารผลติ ภัณฑม ีคา แปรเปล่ียนเปนลำดบั ข้ันของปฏิกิรยิ าเสมอ 15. การฉีกสังกะสี (Zn) ใหมขี นาดเลก็ ๆ เพื่อทำปฏกิ ริ ิยากับกรดซัลฟูรกิ (H2SO4) เปน ผลใหปฏกิ ิรยิ าเกดิ ไดเ ร็วขน้ึ เพราะปจ จัยใด ก. ธรรมชาตขิ องสาร ข. การใชตวั เรงปฏกิ ิรยิ า ค. การเพมิ่ ความเขมขน ของสารตง้ั ตน ง. การเพิ่มพ้ืนท่ีผวิ สมั ผัสสาร จ. การใชตวั หนว งปฏกิ ิรยิ า

166 ใบเน้อื หา หนาที่ 1/10 วิชาวิทยาศาสตรงานธรุ กจิ และบรกิ ารรหสั วชิ า 30000-1308 เวลา 140 นาที ช่อื หนว ย ปฏิกริ ิยาเคมี สอนคร้ังท่ี 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏบิ ัติ 4 คาบ หวั ขอเรื่อง (Topics) 5.1 ความหมายของปฎิกริ ยิ าเคมี 5.2 สมการเคมี 5.3 ชนดิ ของปฎกิ ริ ยิ าเคมี 5.4 พลังงานกบั การเกดิ ปฎกิ ริ ยิ า 5.5 อัตราการเกิดปฎิกริ ิยาเคมี 5.6 สรปุ สาระสำคัญ แนวคดิ สำคัญ (Main Idea) เมอ่ื สารเกิดปฏกิ ิรยิ าเคมีจะทำใหไ ดส ารใหมหรือสารผลิตภณั ฑท ี่มสี มบตั ิทางกายภาพและสมบตั ทิ าง เคมีของสารเปลย่ี นแปลงไปจากสารตัง้ ตน การเปลี่ยนแปลงของสารต้ังตน ไปเปน สารผลิตภณั ฑส ามารถเขยี น แทนไดดวยสมการเคมี ซึ่งในการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมหี น่งึ ๆ จะมีพลงั งานเขามาเก่ียวของดว ยเสมอข้นึ อยกู ับ พลงั งานทร่ี ะบบดดู เขา ไปใชใ นการเกดิ ปฏิกริ ยิ า อตั ราการเกิดปฏิกริ ิยาเคมีของสาร คือ ปรมิ าณสารตง้ั ตนท่ี หายไปตอ หนึ่งหนวยเวลา หรอื ปริมาณผลติ ภณั ฑที่เกิดขน้ึ ตอหนวยเวลา โดยการเกิดปฏิกิริยาเคมขี องสารจะ ข้ึนอยกู ับปจ จยั หลายชนดิ สมรรถนะยอย (Element of Competency) 1. แสดงความรูเกยี่ วกบั ปฏกิ ิริยาเคมี 2. สำรวจตรวจสอบเกยี่ วกบั ปฏกิ ิริยาเคมี 3. ประยกุ ตใ ชค วามรูจากการศกึ ษาวิทยาศาสตรงานอาหารและโภชนการในงานอาชีพ จุดประสงคเ ชงิ พฤตกิ รรม (Behavioral Objectives) 1. บอกความหมายและยกตวั อยา งการเกดิ ปฎกิ ริ ยิ าเคมีของสารไดอยา งถูกตอ ง 2. สามารถเขียนสมการเคมีและดลุ สมการเคมีไดอ ยางถูกตอง 3. บอกชนดิ ของปฎกิ ริ ยิ าเคมีไดอ ยา งถกู ตอ ง 4. อธิบายความแตดตางระหวางปฏกิ ริ ิยาดูด-คายความรอ นไดอยางถูกตอ ง 5. อธบิ ายอตั ราการเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมีไดอ ยา งถกู ตอ ง 6. สามารถสรปุ ความรเู บื้องตนของปฎกิ ิริยาเคมีไดอยา งถูกตอ ง 7. สามารถดลุ สมการไดอ ยา งถูกตอง

167 ปฏิกริ ยิ าเคมี 5.1 ความหมายของปฏิกิริยาเคมี การเกิดปฏิกริ ยิ าเคมี คอื การเปลี่ยนแปลงทางเคมีทเ่ี กิดข้นึ กับสารและไดเ ปน สารชนิดใหมข น้ึ มา ซ่งึ จะมีคุณสมบตั ทิ างเคมแี ละทางกายภาพแตกตา งกับกบั สารตง้ั ตน ตัวอยางการเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมีทพ่ี บเหน็ ไดท ั่วไป เชน 1) การเกิดสนิม ซึง่ เปนปฏกิ ริ ิยาท่เี กดิ ข้ึนอยางชา ๆ อาจใชเ วลานานหลายป เชน ปฏิกริ ยิ าระหวาง เหล็ก แกส ออกซิเจน และนำ้ เกิดเปน สนมิ เหลก็ ที่มสี ีและลักษณะอ่นื ๆ แตกตา งจากเหล็กโดยสิ้นเชงิ สนิม เหลก็ จงึ ถอื เปน สารใหมท่เี กดิ ขึ้นหรอื เรยี กวาผลติ ภณั ฑ ดังปฏิกริ ยิ า 2) ดอกไมไฟท่ีสวยงาม เกดิ จากปฏกิ ริ ยิ าเคมีเชน เดยี วกัน เปนการระเบิดของสารเคมี ซ่ึงจะใหส สี ัน ตา งๆ ออกมา ปฏกิ ริ ยิ าการระเบิดแบบนี้จะเกิดข้นึ อยา งรวดเร็ว รุนแรงและอนั ตราย เนือ่ งจากจะมีการคาย พลงั งานออกมามาก ดังปฏิกริ ิยา 3) การสังเคราะหดวยแสงของพชื เปนการเปลย่ี นแกส คารบอนไดออกไซดแ ละนาํ้ ใหไ ดเปน นา้ํ ตาล และคารโบไฮเดรต ซ่งึ พชื จะใชใ นการดำรงชวี ิต พรอมกบั ไดแกส ออกซิเจนปลอ ยกลับออกมาสูบรรยากาศ ดัง ปฏกิ ริ ิยา การเปลี่ยนแปลงทีเ่ กดิ ขึ้นวา เปน การเกดิ ปฏิกิรยิ าเคมีหรือไม ไดจ ากสิง่ ตอไปน้ี 1) สีของสาร ถาสขี องสารหลังเกดิ การเปลี่ยนแปลงเปลยี่ นไปอยางชัดเจน เชน จากไมม ีสีเปนสีน้าํ ตาล แดง หรอื จากสแี ดงเปน สีเขยี ว แสดงวามีสารใหมเ กิดขึน้ จงึ เปน การเกิดปฏิกิริยาเคมี เชน ปฏกิ ิริยาการเกดิ แกส ไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) จากแกส ไดไนโตรเจนเตตระออกไซด (N2O4)

168 2) ตะกอน ถากอ นการเปลี่ยนแปลงไมมตี ะกอนแตห ลงั การเปลีย่ นแปลงมีตะกอนเกิดข้ึน แสดงวา ตะกอนนัน้ คือสารใหม จงึ เปนการเกิดปฏกิ ิริยาเคมี เชน ผสมสารละลายโซเดยี มคลอไรด (NaCl) กบั สารละลาย ซลิ เวอรไ นเตรต(AgNO3) เกดิ เปนตะกอนสขี าวของซิลเวอรคลอไรดขึน้ (AgCl) ดงั นี้ 3) แกส ถา กอ นการเปลย่ี นแปลงไมมีแกส แตหลงั การเปลยี่ นแปลงมแี กสเกิดขน้ึ แสดงวา แกสนน้ั คือสารใหม จงึ เปนการเกิดปฏิกริ ยิ าเคมี เชน เมื่อใสชนิ้ โลหะแมกนีเซียมซง่ึ เปน ของแขง็ ลงในสารละลายกรด ไฮโดรคลอริก (HCl) ซง่ึ เปน ของเหลว ปรากฏวา มีแกสไฮโดรเจน (H2) เกดิ ขน้ึ ดงั น้ี 4) กลิน่ ถากล่ินเปล่ียนไปอยางชดั เจน แสดงวามสี ารใหมเ กิดขึ้น จึงเปน การเกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมี เชน เม่อื ผสมสารละลายแคลเซยี มไฮดรอกไซด Ca(OH)2 กับสารละลายแอมโมเนียมคลอไรด ปรากฏวา แกส แอมโมเนียเกิดขน้ึ ดงั นี้ 5.2 สมการเคมี สมการเคมี (Chemical Equation) หมายถงึ สมการทีเ่ ขียนแทนการเปลีย่ นแปลงทางเคมี แสดงสูตรหรอื สญั ลักษณของสารที่เขา ทำปฏกิ ริ ิยากนั ซึง่ เรียกวา สารตั้งตน หรอื สารเร่มิ ตน สว นสารใหมท ่ี เกดิ ข้นึ เรยี กวา สารผลิตภัณฑ แสดงความสัมพันธไ ดด ังน้ี

169 การเขยี นลกู ศรแสดงการเกดิ ปฏิกริ ยิ าเคมี การบอกสถานะของสาร (l) ยอมาจาก liquid = ของเหลว (s) ยอ มาจาก solid = ของแขง็ (g) ยอมาจาก gas = สถานะแกส (aq) ยอมาจาก aqueous แสดงวาสารนัน้ ละลายในนาํ้ เรียกวา สารละลาย การเขียนภาวะเง่ือนไข ในบางคร้ังการเขยี นสมการเคมอี าจแสดงภาวะเงือ่ นไขไวด า นบนลกู ศร ดงั น้ี 5.2.1 หลักการดุลสมการเคมี ในการเขียนสมการแทนการเกดิ ปฏิกิรยิ าเคมี จะตองทำใหจำนวนอะตอมของธาตุในสารตั้งตน เทา กับจำนวนอะตอมของธาตุในสารผลิตภัณฑ ซงึ่ เรยี กวา ดลุ สมการ โดยมวลของสารตั้งตนจะเทากับมวลของ สารผลติ ภณั ฑเสมอเปน ไปตามกฏทรงมวล 5.2.2 ข้นั ตอนการดลุ สมการเคมี 5.2.2.1 ดุลธาตุที่เหมอื นกันใหม จี ำนวนอะตอมทัง้ 2 ดานกัน 5.2.2.2 ดุลจำนวนอะตอมของสารในโมเลกุลจำนวนมากกอน โมเลกุลท่มี ีจำนวนอะตอมนอยให ดุลทีหลัง 5.2.2.3 โมเลกลุ ของน้ำ และธาตอุ ิสระ ใหดุลทีหลัง

170 5.3 ชนิดปฏกิ ริ ิยาเคมี ชนดิ ของปฏิกริ ยิ าเคมี ซง่ึ แบงปฏิกริ ิยาเคมอี อกเปน 6 ประเภท ดังนี้ 5.3.1 ปฏกิ ริ ิยาการรวมตัวหรือปฏกิ ิรยิ าสงั เคราะห (Combination Reactions) เปนปฏกิ ิริยาท่เี กิด จากการรวมตวั ของสารมากกวา 1 ชนดิ เกดิ เปน สารผลติ ภณั ฑท่เี ปน สารประกอบใหม ดงั สมการ 5.3.2 ปฏกิ ริ ยิ าการสลายตวั (Decomposition Reactions) เปนปฏกิ ิริยาทีเ่ กดิ จากโมเลกุลเดย่ี ว เกดิ การสลายตวั ออกไปเปนธาตุหรอื โมเลกลุ เลก็ ๆ เนอ่ื งจากไดรับพลงั งาน (ความรอ น แสง หรือกระแสไฟฟา ) เกดิ เปนผลติ ภณั ฑท่ีเปน สารประกอบ 2 ชนดิ ข้นึ ไป