แผนวิทย์บริการ ปวส. template รองกู้

171 5.3.3 ปฏิกิรยิ าการแทนท่ีอยา งงา ย (Simple Replacement Reactions) เปนปฏกิ ิริยาทีเ่ กดิ ขน้ึ จากการแทนที่ของธาตุเด่ียวท่มี ีความวองไวกบั อะตอมอืน่ ของสารประกอบ ไดเปน สารประกอบใหมทม่ี คี วาม เสถยี รกวา 5.3.4 ปฏิกิรยิ าการแทนที่สองช้นั (Double Replacement Reactions) เกดิ จากสารประกอบ 2 ชนิดทีเ่ ขา ทำปฏิกริ ิยากนั ไดเปนสารประกอบใหมอกี 2 ชนิด เปน ปฏกิ ิริยาสลบั คูกันขององคประกอบใน สารประกอบ 2 ชนดิ ไดเปนผลิตภณั ฑ 5.3.5 ปฏกิ ริ ยิ าการเผาไหม (Combustion Reaction) เปนปฏิกิรยิ าของสารประกอบอินทรยี ทกุ ชนดิ และสารประกอบอนนิ ทรียบางชนดิ ท่ีสามารถเผาไหมใ นอากาศได โดยการทำปฏิกิริยากบั ออกซิเจนไดแกส คารบอนไดออกไซดและนา้ํ ดังสมการ 5.3.6 ปฏกิ ริ ยิ าการทำใหเปนกลาง (Neutralization Reactions) เปน ปฏกิ ริ ยิ าท่ีเกดิ ข้นึ ระหวา ง สารประกอบทีเ่ ปนกรดหรืออโลหะออกไซดก บั เบสหรอื โลหะออกไซด ไดส ารผลติ ภณั ฑเ ปนสารประกอบเกลือ กบั น้ํา 5.4 พลงั งานกับการเกิดปฏิกิรยิ าเคมี ปฏกิ ริ ยิ าเคมที กุ ประการยอมมพี ลงั งานเขามาเกี่ยวของกบั ปฏกิ ิริยานน้ั ๆ เสมอ ซง่ึ แยกออกไดเปน 2 ชนดิ 1) พลงั งานท่รี ะบบดดู เขา ไปเพ่อื ใชใ นการสลายพันธะเคมีของสารตั้งตน 2) พลงั งานทร่ี ะบบคายออกมาเมือ่ มกี ารสรา งพันธะขึ้นใหมเปน สารผลติ ภณั ฑ รปู ท่ี 5.1 พลังงานและแบบจำลองการเกิดปฏกิ ริ ยิ าเคมี ที่มา : (https://sites.google.com/site/laddawanyingying/ สบื คน เม่ือวันที่ 1 พฤษภาคม 2565)

172 5.4.1 ปฏิกิรยิ าดดู ความรอ น สมการท่ัวไปเปนดังนี้ 5.4.2 ปฏกิ ิรยิ าคายความรอน สมการทว่ั ไปเปนดังนี้ รูปที่ 5.2 ปฏิกริ ิยาคายความรอน ทมี่ า : (https://sites.google.com/site/scienceroombymint สืบคน เมือ่ วันท่ี 1 พฤษภาคม 2565) 5.5 ของอัตราการเกิดปฏิกริ ิยาเคมี 5.5.1 ความหมายของอัตราการเกิดปฏกิ ริ ยิ าเคมี (Rate of Reaction) ซึง่ หมายถึง ปริมาณสารตัง้ ตน ท่ี หายไปตอ หนึ่งหนว ยเวลา หรอื ปรมิ าณผลิตภัณฑท ่เี กดิ ขึ้นตอ หนง่ึ หนวยเวลา

173 รูปที่ 5.3 การเปลีย่ นแปลงความเขม ขน ของสารตง้ั ตน และสารผลติ ภณั ฑ ที่มา : (https://sites.google.com/site/rotchanabunyayim401/withyasastr สบื คน เม่อื วนั ที่ 1 พฤษภาคม 2565 ) 5.5.2 การวัดอัตราการเกิดปฏิกริ ยิ าเคมี ซ่ึงการวดั อตั ราการเกดิ ปฏิกิริยาเคมเี ขยี นแทนดว ยสมการ ดังน้ี เมอ่ื ΔX คอื ปรมิ าณสารตั้งตน ท่ีถกู ใชไ ป หรอื ปริมาณผลิตภณั ฑท เ่ี กิดข้ึน Δt คือ เวลาทใ่ี ช เร่อื งทฤษฎกี ารชน (Collision Theory) ซ่ึงมหี ลกั ท่ัวไปกลาววาการเกดิ ปฏกิ ิรยิ าเคมี โมเลกุลของสารต้ัง ตนหรือสารทเี่ ขา ทำปฏิกิรยิ าจะตองเกดิ การชนกันกอน พจิ ารณาปฏิกิริยาระหวางโมเลกลุ ของสาร A กับ B โดยตรง ถาเพ่มิ ความเขมขนของ A เปน สองเทา จำนวนการชนระหวา ง A–B ก็จะเพ่ิมเปนสองเทา เนื่องจาก จำนวนโมเลกุลของ A ทีจ่ ะชนกับ B เพิ่มเปนสองเทา ดังนั้นอตั ราการเกดิ ปฏกิ ิรยิ าก็เพิ่มเปนสองเทา ดว ย ใน ทำนองเดยี วกันการเพ่มิ ความเขม ขนของ B เปน สองเทา ก็จะทำใหอตั ราการเกดิ ปฏิกิรยิ าเพ่มิ เปนสองเทา เชน กนั นอกจากน้โี มเลกุลของสารตัง้ ตน จะตองชนกนั ในทิศทางท่ีเหมาะสมดว ย สรุปไดวาปฏิกิริยาเคมีจะเกิดข้นึ ไดกต็ อเมื่ออนุภาคของตัวทำปฏกิ ริ ิยาเขา มาชนกันในภาวะที่เหมาะสม ทง้ั ทศิ ทางและพลังงานในการชน จนสามารถขามผา นพลงั งานกอกัมมันต ทำใหอนภุ าคน้ันเกิดการจัดเรียง อะตอมใหมพันธะเดิมสลายไปและสรา งพนั ธะใหมขน้ึ มา ดงั ภาพ

174 รปู ที่ 5.4 การชนกนั ของโมเลกุลในการเกดิ ปฏิกริ ยิ า ท่มี า : (http://www.thaigoodview.com/library สืบคน เมอ่ื วันท่ี 1 พฤษภาคม 2565) การหาอัตราการเกิดปฏกิ ริ ิยาเคมี ดงั นี้ 5.5.3 ปจ จยั ทมี่ ผี ลตออัตราการเกดิ ปฏกิ ริ ิยาเคมี ซง่ึ มดี งั นี้

175 5.5.3.1 ความเขม ขนของสารต้ังตน ถาสารต้ังตน เปนสารละลายทมี่ ีความเขมขน มากอตั ราการ เกิดปฏิกิรยิ าจะเรว็ เน่อื งจากตัวละลายมโี อกาสชนกนั มากข้ึน บอยขึน้ ในทางตรงกนั ขา มถาเราเพิ่มปรมิ าตรของ สารละลายโดยความเขมขน เทา เดมิ อัตราการเกดิ ปฏิกริ ิยาจะเทา เดิม 5.5.3.2 พน้ื ทีผ่ ิวสัมผัส กรณที ่ีสารตงั้ ตนมสี ถานะเปนของแข็ง สารทีม่ ีพ้ืนที่ผิวสมั ผสั มากจะทำ ปฏิกิรยิ าไดเ รว็ ขนึ้ เน่ืองจากสัมผัสกนั มากขน้ึ 5.5.3.3 ความดัน กรณที ่สี ารตง้ั ตน มสี ถานะเปน แกส ถา ความดันมากปริมาตรก็ลดลง และปฏิกิริยา จะเกิดไดเ ร็ว เนอ่ื งจากอนุภาคของสารมโี อกาสชนกนั มากขึ้น บอยขึ้น ในพื้นท่ที ีจ่ ำกัดนน่ั เอง 5.5.3.4 อุณหภมู ิ การทอี่ ณุ หภูมขิ องสารตง้ั ตนเพ่ิมขน้ึ อตั ราการเกดิ ปฏิกริ ิยาจะเพิม่ ข้นึ เนื่องจาก เมือ่ อุณหภมู สิ งู ขนึ้ โมเลกลุ ของสารในระบบจะมีพลังงานจลนส งู ขนึ้ และมีการชนกันของโมเลกุลมากขึน้ 5.5.3.5 ตัวเรงปฏิกริ ยิ า (Catalyst) เปน สารเคมที ่ีชว ยทำใหอ ตั ราการเกิดปฏิกิรยิ าเรว็ ขึ้น เนอ่ื งจาก ตวั เรง จะชวยในการลดพลังงานกระตุน ชว ยปรบั กลไกในการเกิดปฏิกิรยิ าใหเ หมาะสมกวา เดิม โดยจะเขา ไป ชวยตงั้ แตเ รมิ่ ปฏิกิริยา แตเ มื่อส้ินสดุ ปฏิกริ ิยาจะกลับมาเปน สารเดมิ 5.5.3.6 ตัวหนวงปฏิกิริยา เปน สารทเ่ี ติมลงไปในปฏกิ ิริยาแลวทำใหอัตราการเกดิ ปฏิกริ ิยาลดลง เม่อื ส้ินสดุ ปฏกิ ิรยิ าจะไดกลับมาเทาเดิม เชน การเติมโซเดยี มเบนโซเอตลงไปในอาหารสำเรจ็ รูปจะปอ งกนั การ บูดเนา ของอาหารได เน่ืองจากโซเดยี มเบนโซเอตทำหนาที่เปนตัวขัดขวาง ทำใหป ฏกิ ริ ยิ าการบดู เนา ของอาหาร ชาลง 5.5.3.7 ธรรมชาตขิ องสาร เน่ืองจากสารมแี รงยึดเหนี่ยวแตกตา งกนั โดยปกติสารประกอบไอ ออนิกจะเคล่อื นทไี่ ดเ ร็วกวา สารประกอบโควาเลนต ดงั น้ันสารประกอบไอออนกิ จะเกดิ ปฏกิ ิริยาเรว็ กวา สารประกอบโควาเลนต 5.6 สรุปสาระสำคัญ 5.6.1 การเกดิ ปฏิกิรยิ าเคมี เปนการเปลี่ยนแปลงทางเคมีที่ทำใหไดส ารชนดิ ใหมท ่ีมีสมบตั ิแตกตา งจาก สารเดิม การเกิดปฏิกิริยาเคมีของสารสังเกตไดจากมีการเปลี่ยนแปลงสีของสาร เกิดตะกอนเกิดแกส และมี กลิ่นสารซ่งึ แตกตางจากสารตั้งตน 5.6.2 การดุลสมการเคมี เปนการทำใหจำนวนอะตอมของธาตุในสารต้ังตน เทา กับจำนวนอะตอมของ ธาตใุ นสารผลติ ภัณฑ 5.6.3 การเกดิ ปฎกิ ิริยาเคมขี องสาร แบงออกเปน ปฎิกริ ยิ าการรวมตัวหรอื การสังเคราะหปฏิกิริยาการ สลายตวั ปฏิกริ ิยาการแทนท่อี ยา งงาย ปฏกิ ิรยิ าการแทนที่สองขั้น ปฏิกริ ิยาการเผาไหม และปฏิกิรยิ าการทำให เปน กลาง 5.6.4 การเกิดปฏิกิริยาเคมีจะพลังงานเขามาเกี่ยวของดวยเสมอ คือพลังงานที่ระบบดูดเขาไปเพื่อ สลายพันธะเคมีของสารตั้งตน และพลงั งานที่ระบบคายออกมาเมื่อมีการสรางพันธะเปน สารผลิตภัณฑ ความ แตกตางของพลงั งานทเี่ กิดขึน้ ทำใหเกิดปฏิกริ ิยาดูดความรอนและปฏิกริ ิยาคายความรอนของสาร

176 5.6.5 อตั ราการเกดิ ปฏิกิริยา คือ ปริมาณสารตงั้ ตน ท่ีหายไปตอ หน่ึงหนวยเวลา หรอื ปริมาณผลิตภัณฑ ที่เกิดขึ้นตอหนึ่งหนว ยเวลา อัตราการเกดิ ปฏกิ ิริยาของสารขึ้นอยูกบั ความเขมขนของสารต้ังตน พื้นที่ผิวสัมผัส ความดนั อุณหภูมิ ตวั เรงปฏกิ ริ ยิ า ตวั หนวงปฏิกริ ิยา และธรรมชาติของสาร

177 กจิ กรรมที่ 5.1 หนา ที่ 1/1 วิชาวทิ ยาศาสตรง านธุรกิจและบริการรหสั วชิ า 30000-1308 เวลา 180 นาที ชอ่ื หนวย ปฏิกริ ิยาเคมี จำนวน 10 คะแนน สอนครงั้ ที่ 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบัติ 4 คาบ จงตอบคำถามตอไปน้ีใหถ กู ตอ งและสมบรู ณ 1. การวดั อัตราเร็วของการเกิดปฏกิ ริ ยิ าเคมีทำไดดว ยวธิ ใี ด ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. สารชนดิ หนงึ่ พบวา กอนเขาทำปฏิกิริยาตองบดสารใหล ะเอยี ดกอนจงึ เกิดปฏกิ ิริยาได แสดงวา การ เกดิ ปฏกิ ิรยิ าของสารขนึ้ อยูกับปจจัยใด ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. ตวั เรงปฏกิ ริ ยิ าคืออะไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. ความเขม ขน ของสารตง้ั ตน มีผลตออตั ราการเกิดปฏิกริ ยิ าเคมอี ยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. เพราะเหตุใดการเทกรดที่เขมขนลงบนท่ีบดละเอยี ด จงึ เกดิ ฟองแกสไดเ รวกวา เม่อื ใชหินปนู กอ นใหญในการ ทำปฏกิ ริ ิยา ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

178 กจิ กรรมท่ี 5.2 หนา ที่ 1/1 วิชาวิทยาศาสตรงานธุรกจิ และบริการรหสั วชิ า 30000-1308 เวลา 180 นาที ชอ่ื หนวย ปฏกิ ริ ิยาเคมี จำนวน 10 คะแนน สอนครง้ั ท่ี 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ จงตอบคำถามตอไปนี้ใหถกู ตองและสมบรู ณ 1. Fe + Cl2  Fecl3 …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 2. Fe + O2  Fe2O3 …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 3. FeBr3 + H2SO4  Fe2(SO4)3+HBr …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 4. C4H6O3 + H2O  C2H4O4 …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 5. C2H4 + O2  CO2 + H2O …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 6. C4H10O + O2  CO2 + H2O …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 7. H2O2  H2O + O2 …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 8. Cu + AgNO3  Ag + Cu(NO3)2 …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 9. C3H6O + O2  CO2 + H2O …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 10. NH3 + O2  NO + H2O …………………………………………………………………………………………………………………………………………. 11. C12H22O11 + O2  CO2+ H2O ………………………………………………………………………………………………………………………………………….

179 แบบทดสอบหลังเรยี นที่ 5 หนา ท่ี 1/3 วิชาวทิ ยาศาสตรง านธรุ กจิ และบรกิ ารรหัสวิชา 30000-1308 เวลา 15 นาที ชอ่ื หนวย ปฏิกิริยาเคมี จำนวน 15 คะแนน สอนคร้งั ท่ี 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ คำส่งั จงเลอื กคำตอบทถี่ ูกตอ งที่สุดเพยี งคำตอบเดยี ว 1. ปฏิกิรยิ าเคมีมีความหมายวา อยา งไร ก. การเปลี่ยนแปลงทางเคมีของสารทำใหเ กิดสารใหม ข. การเปล่ยี นแปลงทางกายภาพของสาร ค. การรวมตวั กนั ของสารต้งั แต 2 ชนิดข้นึ ไป ง. การเปลย่ี นสถานะของสารท่ีแตกตางจากเดิม จ. การเปล่ยี นแปลงของสารเพอ่ื กลบั สสู ภาพเดมิ ได 2. ตัวอยางใดไมใ ชป ฏิกริ ยิ าเคมี ก. ดอกไมไ ฟระเบดิ ข. การสงั เคราะหแสงของพชื ค. การเปนสนิมของเหลก็ ง. การละลายของน้ำเกลือ จ. การไหมข องกระดาษ 3. ขอใดกลาวไมถ ูกตอง ก. การแกข องใบไมข องพืชจัดเปน ปฏกิ ิรยิ าเคมี ข. การเปล่ยี นสถานะของน้ำไมจดั เปนปฏกิ ิรยิ าเคมี ค. การเผาไหมจ ดั เปนปฏิกริ ยิ าเคมขี องสาร ง. สารผลติ ภณั ฑจ ะมสี มบัติทางกายภาพและทางเคมเี หมอื นสารต้ังตน เสมอ จ. การยอ ยอาหารในกระเพาะอาหารจัดเปน ปฏกิ ิริยาเคมี 4. สมการเคมมี ีความหมายวา อยา งไร ก. การใชตวั เลขมาคำนวณสารเคมี ข. สมการทีเ่ ขียนแทนการเปล่ยี นแปลงทางเคมีแสดงสตู รหรือสัญลกั ษณข องสารท่เี ขา ทำปฏกิ ิริยากนั ค. ผลติ ภณั ฑท ่ีเปลยี่ นมาจากสารต้ังตน ง. เวลาที่ใชทำปฏกิ ริ ยิ าระหวา งสารเคมสี องชนดิ จ. สมการทีเ่ ขียนแทนการละลายของสารตั้งแตสองชนิดขึน้ ไป 5. การดุลสมการเคมมี คี วามหมายวา อยางไร ก. การเขียนสมการเคมีใหม สี ถานะของสารต้ังตน และผลติ ภณั ฑตรงกัน ข. การเขยี นสมการเคมโี ดยจะตอ งทำใหจำนวนอะตอมของธาตุตางๆ ในสารตั้งตนเทา กับ

180 ค. การเขียนสมการเคมีใหมีจำนวนชนดิ ของสารต้งั ตนและผลิตภณั ฑมจี ำนวนเทากนั ง. การเขยี นสมการเคมใี หมีจำนวนสารประกอบในสารต้ังตนและผลิตภณั ฑมจี ำนวนเทากัน จ. การเขยี นสมการเคมใี หม จี ำนวนชนิดของธาตใุ นสารตงั้ ตนและผลติ ภณั ฑมจี ำนวนชนดิ เทากัน 6. สมการเคมีไมไดบอกใหท ราบสง่ิ ใด ก. สารใดเปน สารตงั้ ตน ข. สารใดเปนสารผลติ ภัณฑ ค. อตั ราการเกิดปฏิกิริยาเคมีเร็วเทา ใด ง. สารเหลาน้นั ทำปฏกิ ิรยิ ากันมีสถานะใด จ. ปริมาณสารท่ที ำปฏกิ ริ ยิ ากันมมี ากหรือนอยเพยี งใดโดยบอกเปน จำนวนโมล 7. สญั ลกั ษณล กู ศร แทนความหมายอยา งไร ก. แทนการเกดิ ปฏกิ ิริยาเคมีแบบไปขางหนา ข. แทนปฏกิ ิริยาเคมแี บบผนั กลับได ค. แทนปฏิกริ ิยาเคมที ี่สารตา งๆ มีสถานะเดยี วกัน ง. แทนการเกดิ ปฏิกิริยาเคมที ่ีสมดลุ แลว จ. แทนปฏิกิริยา เคมที ี่สารตัง้ ตนและผลติ ภณั ฑเ หมอื นกนั 8. สญั ลกั ษณล กู ศร แทนความหมายอยางไร ก. แทนการเกิดปฏิกิริยาเคมแี บบไปขางหนา ข. แทนปฏกิ ิรยิ าเคมแี บบผันกลบั ได ค. แทนปฏิกริ ิยาเคมที ่สี ารตา งๆ มสี ถานะเดยี วกนั ง. แทนการเกิดปฏิกริ ยิ าเคมที ่ีสมดุลแลว จ. แทนปฏิกริ ยิ าเคมีทส่ี ารตั้งตนและผลติ ภัณฑเ หมือนกนั 9. กาซโพรเพนนำมาเผาไหมอยา งสมบรู ณในอากาศ จะไดกา ซคารบ อนไดออกไซดแ ละน้ำ เขียนเปนสมการ เคมีตามขอ ใดทีส่ มดุลถกู ตอง ก. C3H8 + O2 CO2+4H2O ข. C3H8 + O2 CO2+H2O ค. C3H8 + O2 3CO2+4H2O ง. C3H8 + 5O2 CO2+4H2O จ. C3H8 + 5O2 3CO2+4H2O 10. อตั ราการเกิดปฏิกิริยาเคมมี ีความหมายตามขอใด ก. วัดจากการนำไฟฟา สารผลติ ภณั ฑ ข. วัดปริมาณสารตงั้ ตนทีห่ ายไปตอ หนงึ่ หนวยเวลา ค. วัดจากความรอนทเ่ี ปลีย่ นไป ง. วัดจากสมดุลเคมที ่เี กดิ ข้นึ

181 จ. วัดจากสขี องสารทเ่ี กิดขึ้นและจางหายไป 11. ปจจยั ใดท่ไี มมผี ลตอการเกิดปฏกิ ริ ิยาเคมี ก. ความดนั ข. อุณหภูมิ ค. ขนาดหองทดลอง ง. พื้นที่ผิวสัมผสั จ. ความเขม ขนของสารต้ังตน 12. ขอ ใดกลาวถูกตอง ก. ปฏกิ ริ ิยาการดูดความรอ นเปนปฏกิ ิรยิ าที่ดูดพลังงานเขาไปสรา งพันธะ ข. ปฏิกิริยาการคายความรอนเปน ปฏกิ ิริยาทค่ี ายความรอนออกมาเพื่อสลายพันธะ ค. พลังงานทร่ี ะบบดูดเขาไปใชใ นการสลายพนั ธะ ง. พลังงานที่ระบบคายออกมาเม่อื มีการสรา งพันธะข้ึนใหมเ ปน สารผลิตภัณฑ จ. ขอ ค. และ ง. ถกู ตอ ง 13. ขอใดกลา วไมถ กู ตอง ก. (l) หมายถึงสารที่มีสถานะของเหลว ข. (g) หมายถึงสารท่ีมสี ถานะแกส ค. (s) หมายถึงสารที่มีสถานะของแข็ง ง. hv ใชก ำกับปฏิกิริยาทีต่ องใชสารเรง ปฏกิ ริ ยิ า จ. (aq) หมายถงึ สารท่เี ปนสารละลายในน้ำ 14. กฎทรงมวลมีใจความวา อยา งไร ก. มวลสารรวมทั้งหมดของปฏกิ ิรยิ ามีคาเทากันทุกปฏิกิรยิ าเสมอ ข. มวลสารทีเ่ กิดปฏกิ ริ ิยาเคมีมีการเปลี่ยนแปลงเสมอ ค. ในปฏกิ ริ ยิ าเคมีใดๆ มวลของสารท้ังหมดกอนเกิดปฏิกิริยาจะเทากบั มวลของสารทั้งหมดหลัง เกิดปฏิกิรยิ าเสมอ ง. มวลสารทัง้ หมดกอ นการเกิดปฏิกิรยิ าเคมเี ปลย่ี นแปลงจากหลงั ปฏกิ ิรยิ าเสมอ จ. มวลของสารตัง้ ตนรวมกบั สารผลติ ภณั ฑมคี า แปรเปลีย่ นเปนลำดบั ขน้ั ของปฏิกริ ิยาเสมอ 15. การฉีกสงั กะสี (Zn) ใหม ีขนาดเลก็ ๆ เพอื่ ทำปฏิกิริยากับกรดซลั ฟูริก(H2SO4) เปน ผลใหปฏิกริ ิยาเกดิ ไดเรว็ ขน้ึ เพราะปจจัยใด ก. ธรรมชาติของสาร ข. การใชตัวเรงปฏกิ ริ ิยา ค. การเพมิ่ ความเขมขน ของสารตง้ั ตน ง. การเพิ่มพ้ืนทผ่ี วิ สัมผัสสาร จ. การใชต วั หนว งปฏกิ ริ ยิ า

182 เฉลยกจิ กรรมที่ 5.1 หนาที่ 1/1 วชิ าวทิ ยาศาสตรง านธุรกจิ และบริการรหัสวิชา 30000-1308 เวลา 180 นาที ชอ่ื หนวย ปฏกิ ิรยิ าเคมี จำนวน 10 คะแนน สอนครงั้ ที่ 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ จงตอบคำถามตอไปน้ีใหถ ูกตอ งและสมบูรณ (10 คะแนน) 1. การวดั อัตราเร็วของการเกิดปฏิกริ ิยาเคมีทำไดดว ยวธิ ีใด ตอบ วัดปรมิ าณสารต้งั ตนท่ีลดลงหรือปริมาณของผลิตภัณฑท เี่ พิ่มขึ้นใน 1 หนวยเวลา 2. สารชนดิ หนึ่งพบวากอ นเขาทำปฏกิ ริ ยิ าตองบดสารใหละเอียดกอนจงึ เกดิ ปฏิกิริยาได แสดงวาการ เกดิ ปฏกิ ริ ยิ าของสารขึน้ อยูกับปจจัยใด ตอบ พ้นื ทผี่ วิ สมั ผัส 3. ตวั เรง ปฏกิ ิรยิ าคืออะไร ตอบ สารเคมที ชี่ ว ยทำใหอัตราการเกดิ ปฏิกริ ิยาเรว็ ข้นึ เนือ่ งจากตัวเรง จะชวยในการลดพลงั งานกระตุน โดยจะ เขา ไปชว ยต้งั แตเริ่มปฏิกริ ยิ า แตเ ม่ือสิน้ สุดปฏิกริ ยิ าจะกลบั มาเปนสารเดิม 4. ความเขมขน ของสารต้งั ตน มีผลตอ อัตราการเกิดปฏกิ ิรยิ าเคมอี ยางไร ตอบ ความเขม ขนของสารตัง้ ตนท่ีเจอื จางจะทำใหอัตราการเกดิ ปฎิกิริยาเคมีของสารนั้นชา แตถ า ความเขมขน ของสารต้ังตน มาก จะทำใหอตั ราการเกดิ ปฎิกิริยาสารเคมีของสารนนั้ เกดิ ไดเร็วข้ึน 5. เพราะเหตใุ ดการเทกรดท่ีเขม ขนลงบนทีบ่ ดละเอยี ด จงึ เกดิ ฟองแกส ไดเรว กวา เมอ่ื ใชหินปนู กอ นใหญใ นการ ทำปฏกิ ริ ยิ า ตอบ เพราะหินบูนที่บดละเอียด จะมีพื้นที่ผิวสัมผัสกับกรดมากกวา หินปูนที่เปนกอนใหญ ทำใหอตั ราการ เกดิ ปฏกิ ริ ยิ าเคมีระหวางหนิ ปนู ท่ีบดละเอยี ดกบั กรดเกิดฟองแกสไดเร็วกวา

183 เฉลยกจิ กรรมที่ 5.2 หนาท่ี 1/1 วิชาวทิ ยาศาสตรงานธรุ กจิ และบริการรหสั วิชา 30000-1308 เวลา 180 นาที ชอ่ื หนว ย ปฏกิ ริ ิยาเคมี จำนวน 10 คะแนน สอนครัง้ ท่ี 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ จงตอบคำถามตอไปนี้ใหถ กู ตองและสมบรู ณ 1. Fe + Cl2  Fecl3 ตอบ 2 Fe + 3Cl2  2Fecl3 2. Fe + O2  Fe2O3 ตอบ 4 Fe + 3O2  2Fe2O3 3. FeBr3 + H2SO4  Fe2(SO4)3+HBr ตอบ 2FeBr3 + 3H2SO4  Fe2(SO4)3+6HBr 4. C4H6O3 + H2O  C2H4O4 ตอบ C4H6O3 + H2O  2C2H4O4 5. C2H4 + O2  CO2 + H2O ตอบ C2H4 +3O2  CO2 +2H2O 6. C4H10O + O2  CO2 + H2O ตอบ C4H10O + 6O2  4CO2 + 5H2O 7. H2O2  H2O + O2 ตอบ 2H2O2  2H2O + O2 8. Cu + AgNO3  Ag + Cu(NO3)2 ตอบ CU + 2AgNO3  2Ag + Cu(NO3)2 9. C3H6O + O2  CO2 + H2O ตอบ C3H6O + 4O2  3CO2 + 3H2O 10. NH3 + O2  NO + H2O ตอบ 4NH3 + 5O2  4NO + 6H2O 11. C12H22O11 + O2  CO2+ H2O ตอบ C12H22O11 + 12O2  12CO2+11H2O

184 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยี น – หลงั เรยี น หนา ท่ี 1/1 วิชาวิทยาศาสตรงานธรุ กิจและบรกิ ารรหัสวิชา 30000-1308 เวลา 15 นาที จำนวน 15 คะแนน ช่อื หนว ย ปฏกิ ริ ิยาเคมี ปฏิบตั ิ 4 คาบ สอนครง้ั ท่ี 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ เฉลยแบบทดสอบกอนเรยี น เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน 1. ก 1. ก 2. ง 2. ง 3. ง 3. ง 4. ข 4. ข 5. ข 5. ข 6. ค 6. ค 7. ก 7. ก 8. ข 8. ข 9. จ 9. จ 10.ข 10.ข 11. ค 11. ค 12. จ 12. จ 13. ง 13. ง 14. ค 14. ค 15. ง 15. ง

185 บันทึกหลังการสอน หนา ที่ 1/1 วชิ าวิทยาศาสตรง านธรุ กิจและบริการรหัสวิชา 30000-1308 เวลาเรียน 8 คาบ ช่อื หนวย ปฏกิ ริ ิยาเคมี สอนครั้งที่ 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบตั ิ 4 คาบ ผลการใชแ ผนการจดั การเรยี นรู ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ผลการเรยี นของนกั เรยี น ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ผลการสอนของครู ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ปญหา/อุปสรรค ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. แนวทางแกไข ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................................. ................................................................................................................................................................. ลงช่อื (............................................) ครูผูส อน ........./............./.........

186 แบบประเมินผลงานที่ 5 หนา ท่ี 1/1 วชิ าวทิ ยาศาสตรงานธรุ กจิ และบริการรหสั วชิ า 30000-1308 เวลาเรยี น 8 คาบ ช่อื หนวย ปฏิกริ ยิ าเคมี สอนครง้ั ท่ี 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบัติ 4 คาบ ประเมนิ ครง้ั ที่ ................. วนั ท่ี .............................................เดอื น ..............................................พ.ศ............... ชอ่ื ...................................................................................................................... เลขที่ ..................................... สถานะผูประเมนิ  นกั เรียนประเมนิ ตนเอง  ครผู สู อนประเมนิ  ครทู ีป่ รกึ ษาประเมิน คำชแ้ี จง ใหว งกลมลอ มรอบคะแนนทไี่ ด คะแนน รายการ ดมี าก ดี ปาน พอใช ปรบั ปรงุ หมายเหตุ กลาง ขนั้ กอ นการปฏบิ ัตงิ าน 10 8 6 4 2 1. ความพรอ มของอปุ กรณการเรยี น 2. ความพรอมของเอกสารประกอบการเรยี น 10 8 6 4 2 ขัน้ การปฏบิ ตั งิ าน 3. การ 10 8 6 4 2 4. การ 10 8 6 4 2 5. ใช 10 8 6 4 2 6. 10 8 6 4 2 ขน้ั สรปุ ผล 10 8 6 4 2 7. ตอบคำถามทา ยการทดลอง 8. เขยี นสรุปผลหลังการปฏิบตั ิงาน 10 8 6 4 2 กจิ นสิ ัยในการปฏบิ ตั งิ าน 54 3 2 1 9. ปฏบิ ตั ิงานดว ยความรอบคอบ ปลอดภยั 10. การทำงานเปนทมี 54 3 2 1 11. ใชว ัสดุอยา งประหยัดคมุ คา 54 3 2 1 12. ทำความสะอาดบริเวณปฏบิ ัตงิ าน 54 3 2 1 คะแนนทไ่ี ด รวมคะแนน ผลการประเมนิ (คะแนนเตม็ 60 คะแนน)  ดมี าก (คะแนนอยใู นชว ง 54–60 คะแนน)  ดี (คะแนนอยใู นชว ง 46–53 คะแนน)  พอใช (คะแนนอยใู นชวง 38–45 คะแนน)  ปรับปรงุ (คะแนนอยูใ นชว ง 30–37 คะแนน)  ไมผา น (คะแนนตำ่ กวา 30 คะแนน) ลงชอ่ื (..............................................) ผูป ระเมิน .........../.............../...............

187 แบบประเมนิ คุณธรรม จรยิ ธรรมและคา นยิ ม หนาท่ี 1/1 วชิ าวิทยาศาสตรงานธรุ กจิ และบรกิ ารรหสั วชิ า 30000-1308 เวลาเรยี น 8 คาบ ช่ือหนวย ปฏิกิรยิ าเคมี สอนคร้งั ท่ี 9-10/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบตั ิ 4 คาบ ชือ่ -สกุล (ผรู บั การประเมิน) ................................................................................................เลขท่ี ................................ ประเมินครั้งท.่ี ...........................วนั ท.ี่ ................เดอื น.....................................................................พ.ศ........................ สถานะผปู ระเมนิ  นกั เรยี นประเมนิ ตนเอง  ครผู ูสอนประเมนิ  ครูท่ีปรกึ ษาประเมนิ คำชแี้ จง ในแตละพฤติกรรมบงชี้ที่ระบุมีเกณฑการวัด 2 ทาง คือ มีและไมมี ใหผูสอนหรือนักเรียนทำการประเมินและ ใสเครือ่ งหมาย () ลงในชอ งท่ตี รงกับพฤตกิ รรมของนักเรียนตามระดบั พฤตกิ รรมเปน ไปตามเกณฑท ่รี ะบไุ วใ นแบบประเมิน ท่ี คุณลกั ษณะอันพึงประสงค พฤติกรรมบง ชี้ คะแนน มี ไมม ี ทไ่ี ด 1 ความมวี นิ ัย 1.1 ปฏบิ ัติตามกฎระเบยี บ ขอ บงั คับ ขอตกลงตางๆ ไดแก แตงกายถูกตองตามระเบียบและขอบังคับ 1.2 ตรงตอเวลา 1.3 รกั ษาสาธารณสมบตั ิ สง่ิ แวดลอม 1.4 เขารวมกจิ กรรมทค่ี รู อาจารยผ ูส อนกำหนด 2 มมี นษุ ยสัมพันธ 2.1 แสดงกริ ิยาทาทางสุภาพตอ ผอู น่ื 2.2- พูดจาสภุ าพ 2.3- ชว ยเหลือผอู ่นื 2.4- รบั ฟง ความคิดเห็นผูอ่ืน 2.5- ใหค วามรวมมือกบั ผูอ ่นื 2.6- ชน่ื ชมยนิ ดเี มอ่ื ผอู นื่ ประสบความสำเร็จ 3 ความรบั ผิดชอบ 3.1 มกี ารเตรียมความพรอ มในการเรยี นและการปฏบิ ตั ิงาน 3.2 ปฏิบตั งิ านตามข้ันตอนท่วี างไว 3.3 ปฏบิ ตั งิ านดวยความตัง้ ใจ 3.4 ปฏบิ ตั ิงานดวยความละเอยี ดรอบคอบ 3.5 ปฏิบตั งิ านทีไ่ ดร ับมอบหมายเสร็จตามกำหนด 3.6 มีความเพียรพยายามในการเรยี นและการปฏบิ ัตงิ าน 3.7 ปฏบิ ตั งิ านตามหนา ที่ของตนเอง 3.8 ปฏิบตั ิงานโดยคำนงึ ถึงความปลอดภัยสวนรวม 4 ความเช่ือมั่นในตนเอง 4.1 กลาแสดงความคดิ เหน็ อยา งมีเหตผุ ล 4.2 กลาทักทวงในสง่ิ ทไี่ มถ กู ตอ ง 4.3 กลา ยอมรับความจริง 4.4 เสนอตวั เขา แขงขนั หรอื ทำงานทา ทาย

188 ที่ คุณลกั ษณะอันพึงประสงค พฤตกิ รรมบง ชี้ คะแนน มี ไมมี ทไ่ี ด 5 ความซ่อื สตั ยสจุ รติ 5.1 พูดความจริง 5.2 ไมนำผลงานของผอู ืน่ มาแอบอา งเปน ของตนเอง 5.3 ไมท จุ ริตในการสอบ 5.4 ไมล กั ขโมย 6 การประหยดั 6.1 ใชว สั ดุถูกตอ งและเหมาะสมกับงาน 6.2 ปดนำ้ ปดไฟทกุ ครงั้ เม่ือเลิกใช 6.3 ใชจ ายเงนิ ของสว นรวมใหเกิดประโยชนสูงสดุ 6.4 นำวัสดเุ ดมิ ที่ยงั มสี ถาภสมบูรณกลบั นำมาใช 7 ความสนใจใฝรู 7.1 ศึกษาคน ควา ดว ยตนเอง 7.2 ซักถามปญหาขอ สงสยั 7.3 แสวงหาประสบการณแ ละคน ควาหาความรใู หม ๆ 7.4 มคี วามกระตอื รอื รนในการใฝห าความรูใหม 8 ความรกั สามัคคี 8.1 ไมท ะเลาะววิ าท 8.2 รวมมอื ในการทำงาน 9 ความคิดริเร่ิมสรา งสรรค 9.1 คดิ สิ่งใหม ๆ ทีเ่ กิดประโยชนตอตนเองและสังคม 9.2 มคี วามคิดหลากหลายในการแกป ญหา 10 เศรษฐกจิ พอเพียง 10.1 ความพอประมาณ 10.2 มีเหตุผล 10.3 ภูมคิ มุ กัน รวม ผลการประเมนิ (คะแนนเต็ม 20 คะแนน) ได.................คะแนน  ผาน (คะแนนอยูในชว ง 12–20 คะแนน)  ไมผ าน (คะแนนต่ำกวา 12 คะแนน) หมายเหตุ : แบบประเมินน้ีใชแบบเดยี วกันท้ังผสู อนและครทู ีป่ รึกษาและนักเรียนประเมนิ ตนเอง ประเมินคณุ ลักษณะอันพงึ ประสงคด งั กลา ว ตลอดภาคการศึกษา ลงชอ่ื ผูป ระเมนิ .............................................................. (...........................................................) ................../................./..................

189 บรรณานกุ รมเว็บไซด พลังงานและแบบจำลองการเกิดปฏิกิริยาเคมี. (2565). (ออนไลน). เขาถึงไดจาก https://sites.google.com/site/laddawanyingying ปฏิกริ ยิ าคายความรอ น. (2565). (ออนไลน). เขาถงึ ไดจ าก https://sites.google.com/site/scienceroombymint การเปลย่ี นแปลงความเขมขนของสารตั้งตน และสารผลิตภัณฑ. (2565). (ออนไลน). เขาถึงไดจ าก https://sites.google.com/site/rotchanabunyayim401/withyasastr การชนกนั ของโมเลกุลในการเกิดปฏิกิรยิ า. (2565). (ออนไลน). เขา ถึงไดจ าก http://www.thaigoodview.com/library

หน่วยท่ี 6 สารเคมีที่ใชใ้ นชวี ิตประจำวนั และสำนกั งาน

191 แผนจัดการเรยี นรู หนาท่ี 1/5 วชิ าวิทยาศาสตรงานธุรกจิ และบริการรหัสวิชา 30000-1308 เวลาเรียน 8 คาบ ชอ่ื หนว ย สารเคมีที่ใชใ นชีวิตประจำวันและสำนักงาน สอนคร้งั ที่ 11-12/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบตั ิ 4 คาบ หัวขอ เรื่อง (Topics) 6.1 สารทำความสะอาด 6.2 สารปรงุ แตง อาหาร 6.3 ยารกั ษาโรค 6.4 สารเคมีท่ีใชในการเกษตร 6.5 สารเคมีท่ีใชใ นสำนักงาน 6.6 หลักการใชส ารเคมีอยา งถูกตองและปลอดภัย 6.7 สรปุ สาระสำคัญ ใบมอบหมายงานที่ 6 แผนผงั ความคดิ เรื่องสารเคมีท่ีใชในชีวติ ประจำวัน แนวคดิ สำคัญ (Main Idea) สารเคมมี ีบทบาทสำคัญตอการดำรงชีวิตประจำวันของมนุษยในปจจุบันหลายๆ ดาน ไมวาจะใชเปน สารทำความสะอาด สารปรุงแตงอาหาร ยารักษาโรค การปองกันกำจดั ศัตรูพืช และสารเคมีที่ใชในสำนักงาน การนำสารเคมีมาใชประโยชนอาจทำใหเกิดผลกระทบตอสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดลอม ถาใชไมถูกตอง จึงควร ระมัดระวัง มีการอานฉลากกอนใช ใชในปริมาณที่เหมาะสม และศึกษาผลกระทบท่ีจะเกดิ ขึ้น ทั้งนี้เพื่อใหเกดิ ประโยชนส ูงสุดตอ ผใู ช สมรรถนะยอย (Element of Competency) 1. แสดงความรพู นื้ ฐานเก่ียวกับสารเคมที ่ีเกย่ี วของกับชวี ติ ประจำวันไดอยา งถกู ตอง 2. แสดงความรูเก่ยี วกับเขาใจและแยกประเภทของสารเคมใี นชวี ติ ประจำวนั ไดอยางถูกตอง 3. ยกตัวอยางและอธิบายเกย่ี วกับสารทำความสะอาดสารปรุงแตง อาหาร ยารักษาโรคอยางถกู ตอง จุดประสงคเ ชงิ พฤตกิ รรม (Behavioral Objectives) 1) อธิบายบทบาทของสารเคมที เ่ี กี่ยวของกบั ชวี ติ ประจำวนั ไดอยางถูกตอง 2) อธิบายประเภทของสารปรุงแตงอาหารไดอ ยางถูกตอง 3) ยกตัวอยา งอธบิ ายเกยี่ วกบั ยารกั ษาโรคไดอ ยางถกู ตอง 4) ยกตวั อยางอธบิ ายเกีย่ วกบั สารเคมีทใ่ี ชใ นการเกษตรไดอยา งถกู ตอง 5) ยกตวั อยางอธบิ ายเกยี่ วกบั สารเคมีทใ่ี ชใ นสำนักงานไดอยางถกู ตอง

192 6) อธิบายหลกั การใชสารเคมีอยางถูกตองและปลอดภัยไดอยางถูกตอง 7) สามารถสรปุ ความรเู บอื้ งตนของสารเคมีทใี่ ชในชีวิตประจำวนั และในสำนักงานไดอยางถูกตอง 8) สามารถทำแผนผังความคดิ เร่อื งสารเคมที ี่ใชในชวี ิตประจำวัน จุดประสงคก ารเรียนรู 1. จุดประสงคท ่ัวไป 1. เพอ่ื ใหม คี วามเขา ใจความรูพื้นฐานเก่ยี วกบั สารเคมีทใี่ ชในชวี ิตประจำวนั และในสำนักงาน 2. เพ่ือใหส ามารถสรปุ และอภิปราย สารเคมที ใี่ ชในชวี ิตประจำวันและในสำนกั งาน 3. เพอ่ื ใหม ีวนิ ยั ความรบั ผิดชอบและความเชอ่ื มั่นในการปฏิบัติงาน 2. จดุ ประสงคเชงิ พฤตกิ รรม 2.1 ดา นพทุ ธิพสิ ัย (จากการศึกษาเนอื้ หา) 1) อธบิ ายบทบาทของสารเคมีท่ีเกี่ยวของกบั ชีวิตประจำวันไดอ ยา งถูกตอง 2) อธบิ ายประเภทของสารปรุงแตง อาหารไดอยา งถูกตอง 3) ยกตัวอยางอธิบายเกี่ยวกับยารกั ษาโรคไดอ ยา งถูกตอ ง 4) ยกตวั อยา งอธิบายเก่ียวกบั สารเคมีที่ใชใ นการเกษตรไดอยางถกู ตอง 5) ยกตวั อยางอธิบายเกยี่ วกบั สารเคมที ่ใี ชใ นสำนักงานไดอยางถกู ตอง 6) อธบิ ายหลกั การใชส ารเคมอี ยางถูกตองและปลอดภัยไดอยางถูกตอง 2.2 ดา นทักษะ (จากการปฏบิ ตั ใิ บงาน) 1) สามารถสรปุ ความรูเ บอ้ื งตนของสารเคมที ีใ่ ชในชีวติ ประจำวันและในสำนักงานไดอ ยาง ถกู ตอ ง 2) สามารถทำแผนผงั ความคดิ เรอ่ื งสารเคมีที่ใชใ นชวี ิตประจำวัน 2.3 ดานจิตพสิ ัย คณุ ธรรม จรยิ ธรรมและคา นยิ มที่พึงประสงค / บรู ณาการเศรษฐกิจพอเพยี ง 1) ความมีวนิ ยั ในการทำงาน 2) มีมนษุ ยสัมพนั ธ 3) ความรับผิดชอบในการทำงาน 4) ความเชอ่ื มั่นในตนเอง 5) ความซื่อสตั ยส จุ ริต 6) การประหยัด 7) ความสนใจใฝรู 8) ความรกั สามคั คี 9) ความคิดรเิ ริ่ม สรา งสรรค 10) บูรณาการเศรษฐกจิ พอเพียง

193 เน้อื หาสาระ เนอื้ หาสาระของหนว ยที่ 6 ดงั นี้ 6.1 สารทำความสะอาด 6.2 สารปรุงแตง อาหาร 6.3 ยารกั ษาโรค 6.4 สารเคมีทใ่ี ชในการเกษตร 6.5 สารเคมที ใ่ี ชในสำนกั งาน 6.6 หลกั การใชสารเคมีอยางถกู ตองและปลอดภัย 6.7 สรปุ สาระสำคัญ ใบมอบหมายงานที่ 6 แผนผังความคดิ เร่ือง สารเคมีทใี่ ชใ นชีวติ ประจำวันและในสำนักงาน

194 กิจกรรมการเรียนรู กระบวนการ เวลา กจิ กรรมครู กิจกรรมนกั เรยี น ส่ือ (นาที) - เขาเรียนตรงเวลา - สมุดบนั ทกึ เตรยี มความพรอม 10 - อบรมหนา แถวหนาชน้ั เวลาเรยี น เรียนและขานชื่อผเู รียน ทดสอบกอ นเรียน 15 - ใหนักเรียนทำ - ทำแบบทดสอบกอนเรยี น - แบบทดสอบ แบบทดสอบกอ นเรยี น กอ นเรียน - แสดงความคดิ เห็นอยางมี ขนั้ นำเขาบทเรยี น 10 - ถาม-ตอบ เหตผุ ล - กระดาษคำตอบ ข้นั สอน 140 - แจงหวั ขอ /จุดประสงค - แสดงความคิดเห็นอยางมี - ใบเนื้อหา ข้นั พยายาม เหตผุ ล - โปรแกรมนำเสนอ - บรรยาย/ถาม-ตอบ - ใหท ำกิจกรรม - ทำกิจกรรม - กิจกรรม 100 - มอบหมายใหท ำกจิ กรรม ขัน้ สำเร็จผล 10 - เฉลยกจิ กรรมและ - บันทกึ สาระ - ใบเฉลยกจิ กรรม - สรปุ ผล ปฏิบัติใบงานที่ 6 180 - ชแี้ จง/มอบหมายงานทดลอง - ปฏิบัตติ ามใบงานท่ี 6 - ใบงานท่ี 6 ทดสอบหลงั เรียน - แบบประเมนิ ผล 15 - ใหนักเรียนทำ - ทำแบบทดสอบหลงั เรียน - แบบทดสอบหลังเรยี น แบบทดสอบหลงั เรียน - กระดาษคำตอบ รวม 480 นาที หมายเหตุ เวลาอาจยืดหยุนตามความเหมาะสม

195 การวดั ผลและประเมนิ ผล กอ นเรียน - ใชส มุดบันทึกเวลาเรยี นฯ ขานชื่อผูเรยี นและตรวจการตรงตอเวลา - ทดสอบกอ นเรยี น ขณะเรยี น - ใชแบบประเมินคุณธรรม จริยธรรมฯ สงั เกตการตอบคำถาม ความสนใจเรยี น - ประเมินจากการทำกจิ กรรม - ประเมนิ จากการทำกิจกรรม - ประเมินจากการปฏิบตั ติ ามใบงานที่ 6 หลังเรียน - ทดสอบหลังเรียน ใชเ กณฑผา น 50 % งานที่มอบหมาย 1. ใหน กั เรยี นทบทวนเนอ้ื หา หนวยท่ี 6 สารเคมีที่ใชใ นชีวิตประจำวนั และในสำนักงาน 2. ใหนกั เรียนศกึ ษาคนควาความรเู พม่ิ เติม และเตรยี มตวั สอบ

196 แบบทดสอบกอ นเรียน หนา ที่ 1/3 วชิ าวิทยาศาสตรงานธุรกจิ และบริการรหสั วิชา 30000-1308 เวลา 15 นาที ชอ่ื หนวย สารเคมีทีใ่ ชในชวี ิตประจำวันและสำนักงาน สอนครงั้ ที่ 11-12/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบัติ 4 คาบ คำสั่ง จงเลอื กคำตอบทถี่ ูกตอ งท่สี ดุ เพยี งคำตอบเดยี ว 1. สารเคมีมคี วามสำคัญในชีวิตประจำวันอยางไร ก. การถนอมอาหาร ข. นำมาใชปรุงแตง อาหาร ค. นำมาใชใ นการทำความสะอาด ง. นำมาใชเปนเคร่ืองสำอาง จ. ถูกทกุ ขอ 2. สบเู กดิ จากปฏกิ ิรยิ าเคมรี ะหวา งสารชนิดใด ก. น้ำมนั กบั เบสโซเดียมไฮดรอกไซด ข. ไขมันกับเบสโพแทสเซยี มไฮดรอกไซด ค. น้ำมนั กับเบสโพแทสเซียมไฮดรอกไซด ง. ไขมันกับเบสโซเดยี มไฮดรอกไซด จ. ถูกทกุ ขอ 3. ปฏิกริ ยิ าผลติ สบมู ชี ่อื วา อยา งไร ก. สะปอนนฟิ เคชนั ข. เอสเทอริฟเ คชนั ค. รีดักช่ัน ง. ออกซเิ ดช่นั จ. โซปติฟเคชั่น 4. ขอใดไมใ ชป ระเภทของสบูท่แี บง โดยใชลกั ษณะทางกายภาพเปนเกณฑ ก. สบูรักษาสิว ข. สบแู ข็ง ค. สบูใส ง. สบเู นอ้ื ออ น จ. สบูเ หลว 5. ขอใดคอื ขอ ดีของผงซักฟอกท่มี ากกวาสบู ก. เปนเบสออนไมระคายเคือง

197 ข. ละลายนำ้ ไดแ มนำมาใชกับน้ำกระดา ง ค. ทำใหพชื น้ำเจรญิ เติบโตอยางรวดเร็ว ง. มีความเปน เบสหรอื ดา งสงู จ. มสี ารลดแรงตงึ ผวิ ิเปน องคประกอบ 6. สารใดไมมสี ว นประกอบของสารลดแรงตึงผวิ ก. สบู ข. แชมพูสระผม ค. ผงซักฟอก ง. นำ้ ยาลางจาน จ. สารทำความสะอาดหอ งน้ำและสุขภัณฑ 7. ผงชูรสมีชอื่ ทางการคา วาอยางไร ก. ผงชูรส ข. บอแรกซ ค. โมโนโซเดยี มกลตู าเมต ง. กรดอะมิโน จ. กรดอะซติ รกิ 8. สารชนดิ ใดเปนสารที่ปลอมปนในผงชูรส ก. แบะแซ ข. บอแรกซ ค. โซเดยี มคลอไรด ง. โซเดียมไฮโดรเจนซลั ไฟต จ. ขอ ข. และขอ ง. ถูกตอง 9. ขอใดไมใ ชสารปรงุ แตงอาหาร ก. กรดแอซิตกิ ข. แอสปารเ ทม ค. กรดไฮโดรคลอริก ง. โซเดยี มคลอไรด จ. โมโนโซเดยี มกลตู าเมต 10. ยาลดกรดในกระเพาะอาหารชนดิ ใดออกฤทธิ์เร็วและบรรเทาอาการทองอืด ก. โซดามนิ ต ข. แมกนีเซยี มคารบ อเนต ค. แคลเซยี มคารบอเนต ง. โซเดยี มไฮโดรเจนคารบอเนต

198 จ. โพรแทสเซียมไฮดรอกไซด 11. สารเคมีปราบศัตรพู ชื กลมุ ใดทเี่ ปนพิษตกคางอยนู านนับป ก. กลมุ ออรกาโนคลอรนี เชน ดดี ีที ข. กลุมออรก าโนฟอสเฟต เชน พาราไทออน ค. กลุม คารบ าเมต เชน คารโบฟวแรน ง. กลมุ ไพรที รอยด เชน เฟอรเ มทริน จ. ทกุ กลุมมีเวลาตกคา งเฉล่ียใกลเ คียงกนั 12. ยาปราบศตั รพู ชื กลุมใดท่ีฆาแมลงไดด ี แตมพี ษิ คอนขา งนอ ยตอ มนษุ ยและสัตวเลือดอนุ ก. ไพรที รอยด ข. คารบาเมต ค. ออรก าโนฟอสเฟต ง. ออรก าโนคลอรีน จ. ดีดีทแี ละแอลดริน 13. ขอ ปฏิบัตใิ ดไมถูกตองในการใชส ารเคมีปราบศัตรพู ืช ก. ผสมสารเคมปี ราบศัตรพู ืชโดยใชไ มก วน ข. กอนฉดี พนสารเคมคี วรแตงตวั ใหมดิ ชิดเพ่ือปองกนั การสมั ผสั ละอองยา ค. กอ นใชส ารเคมีตองอา นฉลากกำกับทุกครง้ั ใหเ ขาใจกอ นใช ง. ลา งอปุ กรณแ ละภาชนะเครือ่ งพน ยาในแหลงนำ้ ใหส ะอาดหลังการใชงาน จ. สวมหนากากขณะฉีดพนสารเคมกี ำจัดศตั รูพืช 14. สารเคมีในกลุม ใดทำใหเกดิ แกส ซเี อฟซที ที่ ำลายโอโซน ก. นำ้ ยาลบคำผิด ข. สเปรยปรบั อากาศ ค. หมึกพมิ พเครือ่ งพิมพเลเซอร ง. ผงหมกึ เครื่องถายเอกสาร จ. นำ้ ยาอาบกระดาษเคร่อื งถายเอกสาร 15. สารเคมตี วั ใดมผี ลทำใหเกิดการเปล่ียนแปลงทางพันธกุ รรม มผี ลตอ ทารกในครรภ ก. แกสโอโซน ข. น้ำยาเชด็ กระจก ค. ผงหมกึ เคร่ืองถายเอกสาร ง. น้ำยาท่ีอาบกระดาษถา ยเอกสาร จ. สเปรยปรบั อากาศซึง่ มสี ว นผสมของอะซโี ตน

199 ใบเน้ือหา หนา ที่ 1/10 วชิ าวิทยาศาสตรงานธรุ กิจและบรกิ ารรหัสวชิ า 30000-1308 เวลาเรยี น 8 คาบ ชอ่ื หนวย สารเคมีท่ใี ชใ นชวี ิตประจำวันและสำนักงาน สอนครงั้ ที่ 11-12/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ หวั ขอ เร่ือง (Topics) 6.1 สารทำความสะอาด 6.2 สารปรงุ แตงอาหาร 6.3 ยารักษาโรค 6.4 สารเคมที ่ีใชใ นการเกษตร 6.5 สารเคมที ใ่ี ชในสำนกั งาน 6.6 หลักการใชสารเคมอี ยา งถูกตองและปลอดภยั 6.7 สรปุ สาระสำคัญ แนวคดิ สำคัญ (Main Idea) สารเคมีมบี ทบาทสำคัญตอการดำรงชีวิตประจำวันของมนุษยในปจจุบันหลายๆ ดาน ไมวาจะใชเปน สารทำความสะอาด สารปรุงแตงอาหาร ยารักษาโรค การปองกันกำจัดศัตรูพืช และสารเคมีที่ใชในสำนักงาน การนำสารเคมีมาใชประโยชนอาจทำใหเกิดผลกระทบตอสิ่งมีชีวิตและสิ่งแวดลอม ถาใชไมถูกตอง จึงควร ระมัดระวัง มีการอานฉลากกอนใช ใชในปรมิ าณที่เหมาะสม และศึกษาผลกระทบที่จะเกดิ ข้ึน ทั้งนี้เพื่อใหเกดิ ประโยชนส ูงสุดตอ ผใู ช สมรรถนะยอย (Element of Competency) 1. แสดงความรพู นื้ ฐานเกยี่ วกบั สารเคมีที่เกยี่ วของกบั ชวี ติ ประจำวนั ไดอ ยางถูกตอ ง 2. แสดงความรเู กีย่ วกบั เขา ใจและแยกประเภทของสารเคมใี นชีวติ ประจำวนั ไดอยางถกู ตอ ง 3. ยกตัวอยางและอธบิ ายเก่ียวกบั สารทำความสะอาดสารปรุงแตงอาหาร ยารักษาโรคอยา งถกู ตอง จุดประสงคเ ชงิ พฤติกรรม (Behavioral Objectives) 1) อธบิ ายบทบาทของสารเคมที เี่ ก่ยี วของกบั ชวี ติ ประจำวนั ไดอ ยางถูกตอ ง 2) อธบิ ายประเภทของสารปรงุ แตง อาหารไดอยา งถกู ตอง 3) ยกตวั อยางอธิบายเก่ียวกบั ยารกั ษาโรคไดอ ยา งถูกตอ ง 4) ยกตัวอยางอธบิ ายเกยี่ วกบั สารเคมที ใ่ี ชในการเกษตรไดอยา งถูกตอ ง 5) ยกตัวอยา งอธิบายเกี่ยวกับสารเคมีทใ่ี ชในสำนักงานไดอ ยา งถกู ตอง 6) อธิบายหลกั การใชส ารเคมีอยางถูกตองและปลอดภัยได 7) สามารถสรุปความรเู บ้อื งตนของสารเคมีทใ่ี ชในชีวิตประจำวนั และในสำนกั งานไดอยา งถูกตอง

200 8) สามารถทำแผนผังความคดิ เร่อื งสารเคมที ่ีใชใ นชวี ิตประจำวัน สารเคมที ี่ใชใ นชีวติ ประจำวันและในสำนกั งาน 6.1 สารทำความสะอาด ผลติ ภัณฑตา ง ๆท่ีเราใชในชีวิตประจำวัน เชน สบู ยาสฟี น ผงซกั ฟอก ยารักษาโรค รวมถึงอาหารทเ่ี รา รบั ประทานเขา ไป ลวนมีสารเคมเี ปน องคประกอบการที่เราตองเกยี่ วของกบั สารเคมีอยูเสมอ ทำใหคนสว น ใหญล ะเลยเรอ่ื งความปลอดภัยจากการใชสารเคมี ทงั้ ๆ ท่สี ารเคมีเปนส่ิงที่มีคณุ และโทษ หากเราใชไมถูกวธิ ี อาจเปนอันตรายถึงชวี ติ ดังนั้นในการใชสารเคมีเราจงึ ตอ งคำนึกถึงความปลอดภัยทง้ั ตอชวี ิตและสิง่ แวดลอ ม ดวย สารเคมี หมายถงึ สารทป่ี ระกอบดวยธาตชุ นดิ เดยี วกนั หรือธาตชุ นิดตา งๆ มารวมตัวกนั พันธะเคมี สารเคมีที่เราใชอยใู นชีวิตประจำวันมากมาย และสามารถจำแนกเปน ประเภทตาง ๆ ไดด ังน้ี สารทำความสะอาด เปนสารท่ีชวยทำใหสิ่งสกปรกหลดุ ออกจากวัสดุทต่ี องการทำความสะอาดไดงา ย ขึน้ ตลอดจนฆา เชือ้ โรค สารทำความสะอาดแบงตามลกั ษณะการเกดิ ไดเปน 2 ประเภท คือ 1) สารทำความสะอาดท่ไี ดจากธรรมชาติ สวนใหญไ ดจากพืช เชน นำ้ มะนาว นำ้ มะขามเปย ก นำมาใชประโยชน ในการขัดเครอ่ื งโลหะใหแวววาวขึ้น นอกจากนีย้ งั มเี กลอื ซง่ึ มคี ณุ สมบตั สิ ามารถยับย้งั การ เติบโตของเชื้อโรค 2) สารทำความสะอาดท่ีไดจากการสงั เคราะห สารกลมุ น้ีไดจากการที่มนษุ ยสงั เคราะหข้ึน โดยนำสารทำปฏิกิริยาเคมจี นเกดิ เปนสารทำความสะอาด เชน สบู ยาสีฟน ยาสระผม นำ้ ยาลา งจาน นำ้ ยาลาง หอ งน้ำ สารทำความสะอาดในชีวิตปประจำวันทเ่ี ราควรรูจ กั ดงั นี้ 6.1.1 สบู เปนสารอินทรยี พ วกเลกอื ไดจ ากปฏิกิรยิ าเคมรี ะหวางนำ้ มันหรือไขมนั กับเบสโซเดยี มไฮดร อกไซดห รอื โพแทสเซยี มไฮดรอกไซด โดยนำสารดังกลาวมาตมเขาดวยกนั แลวเกิดปฏกิ ริ ยิ าทางเคมี เรียกวา สะ ปอนนอฟเ คชัน ไดสารประกอบใหม คอื เกลือโซเดยี มหรือเกลือโพแทสเซียมของกรดไขมันหรือท่ีเรยี กวา สบู และไดกลีเซอรอลเปนสารท่เี หลอื หลังจากทำปฏิกิรยิ า ซง่ึ สามารถนำไปทำผลิตภัณฑอื่นไดอีก เชน ยาสฟี น ปฏิกริ ิยาการเกิดสบูแสดงไดดังน้ี รปู ท่ี 6.1 การเกิดสบู ท่ีมา https://www.siamchemi.com สบื คน เมือ่ วันท่ี 2 พฤษภาคม 2565

201 สบทู ี่ไดจ ากไขมนั สัตว เชน วัว ควาย หรือแกะ ฯลฯ จะมีลกั ษณะเปนกอนแข็ง ใชท ำควาวมสะอาดได ดี แตม ขี อ เสีบคือละลายนำ้ ยาก สว นสบทู ่ีไดจากพชื เชน ปาลม มะพรา ว ถ่ัวเหลือง หรอื ขา วโพด จะละลายน้ำ ไดด ีกวา แตมสี ภาพเปน สบูเหลว ดงั น้ันสบูโดยท่วั ไปจึงมักใชน ำ้ มันพชื และไขมันสตั วผสมกนั ตม กบั สารละลาย เบสโซเดยี มไฮดรอกไซดห รือโพอทสเซยี มไฮดรอกไซด ซง่ึ ถาใชเบสโซเดยี มไฮดรอกไซด สบูจ ะแขง็ กวา ใช โพแทสเซียมไฮดรอกไซด การผลติ สบูใ นอตุ สาหกรรมจะมีการเตมิ สารอื่น ๆ เพม่ิ เติม เชน สี กลน่ิ สารบำรงุ ผิว สารยบั ยง้ั จลุ นิ ทรีย สารฆาเช้ือโรค ฯลฯ สบทู ่ีดีตองมคี า พีเอชเปนกลาง หรอื เปน กรดออ นหรือเบสออน เพ่อื ชวยใหผวิ ไม แหง หรอื หยาบกราน โครงสรา งของโมเลกลุ ของสบู แบงออกเปน 2 สวน ไดแก สว นท่ลี ะลายไดดใี นน้ำมันเปนสว นทไ่ี มม ีข้ัว ซ่งี เปนสารประกอบไฮโดรคารบ อน และสวนท่ีละลายไดดใี นน้ำ เปน สว นท่มี ีขว้ั ซง่ึ เปน เกลือโวเดียมคารบ อกซิ เลตหรอื โพแทสเซียมคารบ อกซเิ ลต รปู ที่ 6.2 โครงสรางของสบู ทีม่ า https://touchzy-sci.blogspot.com สบื คน เมอื่ วันท่ี 2 พฤษภาคม 2565 ประเภทของสบู ถาเราใชลกั ษณะทางกายภาพเปน เกณฑ จะแบงประเภทของสบอู อกเปน 4 ประเภท ไดแ ก 1) สบูแข็ง (Hard Soap) 2) สบใู ส (Transparent Soap) 3) สบูเนอ้ื ออ น (Soft Soap) 4) สบเู หลว (Liquid Soap) 6.1.2 ผงซกั ฟอก ผงซกั ฟอก เปน สารซกั ลางที่นิยมใชก นั อยา งแพรห ลาย นอกจากจะใชซักเส้ือผา แลวยงั ใชท ำ ความสะอาดสงิ่ ของเกอื บทกุ ประเภท เชน เครือ่ งครัว พ้ืนบา นกระจก เครื่องใชทท่ี ำจากไมและพลาสติก ปมว า ในปจจุบนั นี้ จะมนี ำ้ ยาลา นจาน นำ้ ยาถพู ื้น น้ำยาเชด็ กระจก และนำ้ ยาเช็ดหนังใชอ ยูแลวก็ตาม นอกจากน้ี ผงซักฟอกยงั ใชท ำความสะอาด เคร่ืองจักรในโรงงานอีกดว ย จงึ อาจกลาวไดว า ผงซักฟอกเปน สารอเนกประสงค ทใ่ี ชไดท ุกกิจกรรมในการทำความสะอาด 6.1.2.1 องคป ระกอบของผงซักฟอก ซึ่งไดแ ก 1) สารลดแรงตงึ ผิว 2) สารประกอบฟอสเฟต

202 3) สารประกอบซลิ ิเกต 4) สารประกอบเพอรบ อเรต 5) สารประกอบคารบอเนต 6) สารโซเดยี มคารบอกซีเมทิลเซลลโู ลส 6.1.2.2 ขอดีและขอเสียของผงซักฟอก ขอ ดขี องผงซกั ฟอก คือสามารถนำมาใชกับน้ำกระดา งไดด กี วาสบู เพราะสารบาง ชนิดในผงซกั ฟอกสามารถลดความกระดา งของนำ้ ไดดี นอกจากนีผ้ งซักฟอกยังมีหลายชนกิ หลายสูตรให เลือกใชตรงตามความตองการ ซง่ึ โดยแกตสิ ว นผสมหรือองคประกอบของสารเคมใี นผงซักฟอกนนั้ สามารถ ปรับเปลี่ยนไดงาย ขอเสียของผงซักฟอก คือ อาจทำใหเ กิดมลพิษในแหลงน้ำ เน่อื งจากในผงซกั ฟอก มี สารประกอบฟอสเฟต สารน้ีเปนธาตุอาหารที่สำคัญของพืช ทำใหพชื นำ้ เจรญิ เติบโตอยางรวดเรว็ สงผลใหแ กส ออกซเิ จนในน้ำลดลง ซึง่ เปนสาเหตุใหนำ้ เนา และจำนวนสัตวน ำ้ ลดลงในเวลาตอ มา นอกจากนผี้ งซักฟอกยังมี ความเปนเยสหรือดางสูง ทำใหบางคนแหผ งซักฟอกได 6.1.3 แชมพูสระผม แชมพู เปน ผลติ ภัณฑท ่เี ตรยี มจากสารลดแรงตงึ ผวิ เพ่ือใชชำระลางส่งิ สกปรกออกจากหนังศรี ะษะและ เสน ผมทำใหเ สน ผมดูนุมสลายข้ึน แชมพจู ะตองมกี ลิ่นหอมและสีสวยงามนาใช เมือ่ ใชแลว กล่ินหอมจะติดอยู บนเสนผมเลก็ นอ ย เพื่อกอใหเกิดความดึงดูดใจอกผูใช และท่สี ำคัญตอไมกอใหเ กิดอนั ตรายตอเสนผม หนัง ศรี ษะ และสขุ ภาพของผใู ช องคประกอบของแชมพสู ระผม (Shampoo) ดังนี้ 6.1.3.1 สารลดแรงตึงผวิ 1) สารลดแรงตึงผิวท่มี ปี ระจุลบ (Anionic Surfactant) 2) สารลดแรงตึงผิวไมมปี ระจุ (Nonionic Surfactant) 3) สารลดแรงตึงผิวทีม่ ีประจุบวก (Cationic Surfactant) 4) สารลดแรงตึงผิวท่มี ที ั้งประจุบวกและประจุลบ (Amphoteric Surfactant) 6.1.3.2 สารปรงุ แตงในแชมพู เปน สารอ่นื ๆ ทน่ี อกเหนือจาก ไดแ ก สารเพิม่ ฟอง สารปรับ สภาพเสนผม สารทำใหขนุ สารทำใหละลาย สารเพ่ิมความหนดื สารกำจัดคราบ สารกันเสีย และสาร ปองกนั รงั แค ตางๆ 6.1.4 น้ำยาลา งจาน น้ำยาลา นจาน เปนสารเคมีที่ใชล างภาชนะ เชน จาน ถว ยชาม ชอน แกวนำ้ และเคร่อื งมือ อน่ื ๆ สว นประกอบท่สี ำคัญของนำ้ ยาลา งจาน ไดแ ก 6.1.4.1 สารลดแรงตึงผวิ 6.1.4.2 กลิ่นและสี ใชเ พื่อดงึ ดูดความสนใจของผูใช โดยตองใชต ามทก่ี ระทรวงสาธารณสขุ อนญุ าตใหใชเทา น้ัน

203 6.1.4.3 สารกนั บดู ใชใ นปริมาณท่นี อ ยมาก เพื่อปอ งกนั การเจริญเติบโตของแบคทเี รยี ท่ีจะ ทำใหกล่นิ และสีของนํา้ ยาลา งจานเปลย่ี นไป 6.1.4.4 น้าํ มะนาว ใชเพ่ือลดแรงขัดในการขจดั คราบที่เกิดจากการเผาไหมของโปรตนี บน ภาชนะจากการเผา ปง ทอด หรือยา ง 6.1.4.5 สารปรบั ความหนืด เปนสารท่ใี ชในการเพิ่มหรือลดฟอง ถาฟองมากเกนิ ไปจะทำให เกิดสารตกคา งบนภาชนะได 6.1.4.6 สารเพ่ิมความออนนมุ สวนใหญเปนสารพวกน้าํ มัน เพอื่ ทำใหเกดิ ความลน่ื นอกจากนี้ยงั มสี ารที่ทำใหเ กดิ ความเปน กลาง ปกตใิ นนา้ํ ยาลางจานจะมคี าพเี อชประมาณ 5-9.5 6.1.5 สารทำความสะอาดหองนำ้ และสุขภณั ฑ ปจ จุบนั ผลิตภัณฑท ำความสะอาดหองนำ้ และสุขภณั ฑ เปนผลติ ภณั ฑท่ผี บู รโิ ภคนิยมใชก ันอยาง แพรหลาย เพราะทำใหเ บาแรงในการทำความสะอาดมากขึ้ย มีท้ังชนดิ ผงและชนดิ น้ำ โดยท่วั ไปแลว สว นประกอบท่สี ำคัญของสารทำความสะอาดหองน้ำและสุขภัณฑม ีดังนี้ 6.1.5.1 กรดไฮโดรคลอริก 6.1.5.2 พาราไดคลอโรเบนซีน เปนสารท่ชี ว ยดับกลน่ิ หรอื ผสมกับหัวนํา้ หอมเปนนํ้าหอม ระเหยสำหรบั ใชใ นหองนํ้า 6.1.5.3 โซเดียมไบซลั เฟต หรือโพแทสเซยี มไบซลั เฟต ใชเ ปนสารละลายในนํา้ ยาลา งโถสวม ละลายไดด ีในนํ้าเยน็ จะมปี ระสิทธภิ าพในการทำความสะอาดไดดเี มื่อผสมกับกรดคารบ อลกิ เพือ่ ฆาเชอ้ื โรค 6.1.5.4 โพแทสเซยี มไฮดรอกไซด โซเดยี มไฮดรอกไซด (โซดาไฟ) และโซเดยี มไฮโปคลอไรด 6.1.5.5 ผงขดั 6.2 สารปรงุ แตงอาหาร สารเคมกี ลมุ น้ีถกู นำมาใชเ พ่ือปรุงแตงหรือเติมลงไปในอาหาร หรอื เปน องคประกอบของอาหาร เชน สารกันบูด สารปรุงแตงกลนิ่ สารปรุงแตง รส สีผสมอาหาร ฯลฯ ตัวอยา งสารเคมที ่ใี ชในการปรงุ แตงอาหารที่ ควรรูจักดังน้ี 6.2.1 น้ำสมสายชู เปนสารเคมปี ระเภทกรดอนิ ทรยี  มรี สเปร้ยี ว ในนำ้ สม สายชูจะมกี รดน้ำสมหรือกรด แอซีติกเปน องคป ระกอบ และมกี รดอินทรยี อน่ื ๆ ปนอยูดวยแตม ีปริมาณนอ ย ตามพระราชบญั ญตั ิอาหาร นำ้ สมสายชูจดั เปนอาหารควบคมุ แบงเปน 3 ชนดิ ไดแ ก 6.2.1.1 น้าํ สมสายชูหมัก เปนนํา้ สม สายชทู ีไ่ ดจ ากการหมกั ธัญพชื ผลไม หรอื นา้ํ ตาล โดย นำมาหมกั กับยีสต น้ําสมสายชูหมักจะมีกลิ่นหอมตามกลิ่นของวัตถุดบิ ท่ีใชห มัก มรี สชาติดี มรี สหวานของน้ํา ตาลทีต่ กคาง และมีปรมิ าณกรดน้าํ สมไมนอยกวา รอ ยละ 4 6.2.1.2 นา้ํ สม สายชูกล่นั เปน นํา้ สม สายชทู ่ไี ดจ ากการหมักแอลกอฮอลก บั เช้ือน้าํ สมสายชู แลว นำมากล่ัน หรืออาจไดจากการนำนํ้าสม สายชูหมักมากล่นั น้ําสมสายชูกล่นั ควรมีลักษณะใส ไมมีตะกอนไม มีสี มปี รมิ าณกรดนาํ้ สม ไมน อยกวา รอยละ 4 6.2.1.3 น้าํ สม สายชูเทยี ม

204 6.2.2 ผงชูรส เครือ่ งปรุงรสและสารเพมิ่ รสชาติยอดนิยมผงชูรสหรือโมโนโซเดียมกลูตาเมตเปน อูมามทิ ี่ บรสิ ทุ ธ์ทิ ีส่ ดุ ซงึ่ เปนรสชาติทีห่ า ผงชูรส (โมโนโซเดยี มกลตู าเมต) ใชกนั อยางแพรห ลายเพื่อเพ่ิมความเขมขน และ เพิม่ รสชาตอิ ูมามิในซอสนำ้ ซุปซุปและอาหารอน่ื ๆ อีกมากมาย นอกจากนย้ี งั สามารถใชแทนเกลือบางสว นท่มี ี โซเดียมเพียงหนึ่งในสามและไดรับการจัดประเภทวา ปลอดภัยโดยสำนกั งานคณะกรรมการอาหารและยาแหง สหรัฐอเมริกาและองคก ารอนามัยโลก เดมิ ทเี กย่ี วขอ งกับอาหารเอเชยี เปน หลกั ปจจบุ ันมีการใชผ งชูรส (โมโน โซเดียมกลตู าเมต) ทั่วโลกเพื่อเพมิ่ รสชาตอิ าหารท่อี รอย อูมามิและผงชรู สเปน สองดานของเหรียญเดียวกันทั้งคูทำใหเรามรี สชาตทิ ่ีเหมือนกนั ท้งั ทม่ี ีกลตู าเมต กลตู าเมตในผงชรู สเปน สารเคมีท่ีแยกไมออกจากกลตู าเมตที่มีอยูใ นโปรตนี จากสัตวแ ละพชื และรา งกายของเรา จะเผาผลาญกลูตาเมตท้ังสองแหลง ในลกั ษณะเดยี วกัน คิดถึงเกลือและความเค็ม อาหารหลายชนดิ มีรสเคม็ แต เกลือเล็กนอยบนล้นิ ของคุณทำใหคณุ ไดรบั รสเค็มทบี่ รสิ ุทธ์ิทีส่ ดุ เมอ่ื คุณกินผงชูรสมนั จะกระตุนความรสู ึกเพยี ง รสชาตเิ ดยี ว - อูมามิ 6.2.2.1 กระบวนการผลติ ผงชูรส และการทดสอบสารปลอมปนในผงชรู ส 1) แผนผงั การผลติ ผงชรู สจากแปง มันสำปะหลงั โดยสรปุ ดังนี้ รปู ท่ี 6.3 การผลติ ผงชรู สจากแปง มนั สำปะหลัง ทม่ี า : (https://siamkit.com/index สบื คนเมื่อวนั ท่ี 2 พฤษภาคม 2565) 6.2.2.2 การทดสอบสารปลอมปนในผงชรู ส 1) บอแรกซ การตรวจสอบหาบอแรกซใ นผงชูรสทำไดโ ดยนำผงชูรสประมาณเม็ดถั่ว เขยี วละลายน้ํา 1 ชอ นกาแฟแลว นำกระดาษขมิน้ จุมลงไป ถา เปนผงชูรสแทก ระดาษขมน้ิ จะไมเปลย่ี นสี แตถา มีบอแรกซผ สมอยูกระดาษขมิ้นจะเปลีย่ นเปนสีนาํ้ ตาลแดง หรือมสี คี ล้ําลงทนั ที

205 รปู ท่ี 6.4 การทดสอบหาบอแรกซในผงชูรส ท่มี า : (http://www.sansabaytwelve.com/f001.php สืบคนเมอ่ื วนั ท่ี 2 พฤษภาคม 2565) 2) โซเดยี มเมตาฟอสเฟต 2.1) ถาเปน ผงชูรสแท สารท่ีไหมจ ะเปน สดี ำ แตถา ผงชูรสนนั้ มสี ารอืน่ ผสมอยู เชน บอแรกซหรอื โซเดยี มเมตาฟอสเฟต จะปรากฏสวนหนงึ่ ไหมเปน สีดำ และอีกสวนหนึง่ หลอมตวั เปน สขี าว รวมอยูดว ย 2.2) ถา เปน บอแรกซห รือโซเดยี มเมตาฟอสเฟตเพียงอยางเดียว สารน้นั จะหลอมตวั เปนสารสขี าวเทา นัน้ 6.3 ยารกั ษาโรค ยารกั ษาโรค วาเปนสารที่ใชบ รรเทาอาการเจบ็ ปวย มที ั้งชนิดเม็ดและชนดิ นาํ้ ซ่ึงยาเหลาน้จี ะลด อาการเจบ็ ปวยไดเ ลก็ นอ ย ตัวอยางยารักษาโรคที่ใชในชวี ติ ประจำวนั เชน ยาลดกรด ยาลดกรดที่มีขายอยู ท่วั ไปตามทอ งตลาด แบง เปน 2 ชนดิ ไดแ ก 6.3.1 ยาลดกรดประเภทไฮดรอกไซด ยาชนดิ นมี้ ีสารประกอบพวกอะลูมิเนียมไฮดรอกไซดแ ละ แมกนีเซียมไฮดรอกไซด ยาลดกรดทมี่ ีอะลมู ิเนยี มไฮดรอกไซดเ ปน สวนผสม มชี ื่อทางการคาวาอะลัมมลิ ค (Alum Milk) ยานีป้ กติแลว จะคอนขางปลอดภยั ในการใช แตถ า ใชใ นระยะเวลานานอาจทำใหเกิดอาการ ทอ งผูกได สวนยาลดกรดท่ีมแี มกนเี ซยี มไฮดรอกไซดเปนสวนผสม จะรูจักกันดีในช่อื ของมลิ ค ออฟ แมกนเี ซีย (Milk of Magnesia) มีคุณสมบัติในการลดกรดเกลือในกระเพาะอาหาร และใชเปน ยาระบายได เนอื่ งจาก อาการขา งเคียงของยาตัวนี้ คือ ทำใหท องเดนิ นอกจากนย้ี ังมสี ารประกอบพวกแมกนเี ซียมไตรซลิ เิ กต ซ่ึงมักจะ ใชผ สมกับยาลดกรดตัวอ่นื ๆ เนอ่ื งจากสารตัวนีม้ ีคณุ สมบัตใิ นการดดู ซบั สารตางๆ ไดดี 6.3.2 ยาลดกรดประเภทคารบอเนต ยาลดกรดชนดิ น้มี สี ารประกอบพวกโซเดยี มไฮโดรเจนคารบอเนต และแคลเซียมคารบอเนต ยาทีม่ ีสารประกอบพวกน้จี ะออกฤทธ์เิ ร็ว ชวยบรรเทาอาการทองอืด เชน โซดามินต (Sodamint) อโี น (Eno)

206 6.4 สารเคมีที่ใชใ นการเกษตร สารเคมีปราบศตั รูพชื ซึ่งสามารถแบง เปน 4 กลุม ดงั น้ี 6.4.1 กลุมออรกาโนคลอรีน (Organochlorine) เปน สารประกอบไฮโดรคารบอนที่มธี าตุคลอรนี (Cl) เปนองคป ระกอบ และสลายตวั ไดย าก โดยเมอ่ื ฉีดพนไปแลวมกั สลายตวั ไดห มดในระยะเวลา 2-5 ป แตบ าง ชนดิ ก็เปนพิษตกคา งอยูนานหลายป ตัวอยา งของสารพิษในกลุมนี้ ไดแ ก ดดี ีที (DDT) แอลดริน (Aldrin) และดี ลดรนิ (Dieldrin)ถารางกายไดร บั สารพษิ นเี้ ขาไปเปนจำนวนมาก จะกอใหเ กดิ อาการหนา มืด เวียนศีรษะ ทองรวงหวั ใจวาย และเสยี ชวี ติ ได แตถ าไดร บั ในปรมิ าณนอย ความเปนพษิ จะคอยๆ สะสมแลว ทำใหเกดิ โรค รายแรงตางๆ ตามมาไดภายหลงั 6.4.2 กลุมออรกาโนฟอสเฟต (Organophosphate) เปนสารประกอบไฮโดรคารบอนที่มีธาตุ ฟอสฟอรัส (P) เปนองคป ระกอบ และสลายตัวไดเ รว็ โดยจะสลายตัวไดห มดหลังจากทีฉ่ ีดหรอื พน แลวใน ระหวาง 1-12 สปั ดาห ตัวอยางของสารพษิ กลมุ น้ี ไดแก พาราไทออน (Parathion) มาลาไทออน (Malathion)และไดอะซนิ อน (Diazinon)หากรา งกายไดรับสารพษิ น้ีเขาไป จะทำใหเกดิ อาการเวียนศรี ษะ ต่นื เตน ตกใจงา ย คล่ืนไสเ ปน ตะครวิ ชกั ไมสามารถควบคุมกลา มเน้ือ และถงึ ขน้ั เสยี ชีวิตได 6.4.3 กลุมคารบาเมต (Carbamate) เปน อนุพันธของกรดคารบ ามกิ ท่ีมธี าตุไนโตรเจน (N) เมโทมลิ (Methomyl) และคารโ บฟวแรน (Carbofuran)สารพษิ กลมุ น้ีถกู ใชกันอยา งแพรห ลาย และคอ นขา งจะเปน พิษ นอ ยกวา 2 กลมุ แรก แตจะมีพิษสูงตอผ้ึงและปลา และมีความเปนพิษตอระบบประสาทเชน เดยี วกบั สารพิษ กลุมออรกาโนฟอสเฟต 6.4.4 กลมุ ไพรที รอยด (Pyrethroids) เปนสารพิษที่สลายตัวไดง าย ไดแก ไพรที ริน (Pyrethrin) ซึง่ มี ไดจากทง้ั ธรรมชาติ คือ สกัดจากดอกทานตะวัน และจากการสงั เคราะห เชน เฟอรเ มทรนิ ไซเปอรเมทริน สารพษิ ในกลุมนถ้ี กู นำมาใชฆ าแมลงไดดี มพี ิษคอนขางนอยตอ มนุษยและสัตวเ ลือดอุน ขอควรปฏิบตั ใิ นการใชสารเคมปี ราบศตั รูพชื ซงึ่ ขอปฏิบตั ดิ ังกลา วไดแ ก 1) กอ นใชสารเคมปี ราบศตั รพู ืช ตองอา นฉลากกำกับทุกครัง้ ใหเขา ใจกอนใช และตอ งปฏิบตั ติ ามคำ เตือนและขอ ควรระวังโดยเครง ครัด 2) การผสมสารเคมีปราบศตั รพู ืช อยาใชม ือผสม ใหใชไ มกวนหรือคลุกยาใหเขา กนั ควรสวมถุงมือและ ผา ปดปากทกุ ครั้ง อยาใหเ ดก็ หรอื ผทู ไ่ี มเกย่ี วของเขาใกลข ณะผสมยา 3) ถาหัวฉีดอุดตนั หามใชปากเปาหรอื ดูด ใหใชลวดเลก็ ๆ เขี่ยส่ิงอดุ ตนั ออกหรอื เปลี่ยนหวั ฉดี ใหม 4) กอนฉดี พนสารเคมีปราบศตั รพู ืชควรแตงตวั ใหมิดชิดเพ่ือปอ งกนั การสมั ผสั ละอองยา 5) ขณะฉดี พน สารเคมีกำจัดศัตรพู ชื ควรสวมหนากาก หรอื ใชผ า ขาวมา สะอาดคาดจมูกและปากไว ควรอยเู หนือลม และหยุดฉดี พนเม่ือลมแรง 6) อยาสูบบุหร่หี รอื รบั ประทานอาหารขณะผสมยาหรือฉีดพนยา 7) อยา ลางภาชนะบรรจุหรืออุปกรณเคร่อื งพนยาลงในแหลงนํา้ และอยาทิ้งยาที่เหลือไวในไรเ นอ่ื งจาก เดก็ หรอื สัตวเลย้ี งอาจสัมผัสหรอื ไดร ับอนั ตรายจากยาเหลา นไ้ี ด 8) เมอ่ื เสร็จจากการฉีดพนยาแลว ใหเ ปลยี่ นเสอ้ื ผาทใี่ สน ำไปซักและอาบน้าํ ใหสะอาด

207 9) เกบ็ วตั ถมุ พี ิษไวในภาชนะเดมิ เทา นัน้ อยาถายภาชนะโดยเดด็ ขาด 10) เก็บวตั ถุมีพิษไวในที่ปลอดภัย หางจากเดก็ สัตวเลี้ยง อาหาร และเปลวไฟ 6.5 สารเคมที ีใ่ ชใ นสำนกั งาน 6.5.1 สารเคมที ่ีเปนสวนผสมในสเปรยป รบั อากาศ เชน อะซีโตน (Acetone) ถารา งกายไดรบั ใน ปรมิ าณมากจะมีผลตอระบบหายใจ ทำใหหายใจชา ลง มนึ งงคลายคนเมาเหลา ถาไดรบั เปนประจำจะทำให เกิดผลตอระบบหมนุ เวียนเลือด ทำใหโ ลหิตจาง เน่ืองจากสารพวกนี้ไปขดั ขวางการผลติ เมด็ เลือดแดง และทำ ใหประสิทธภิ าพการทำงานของระบบตางๆ ในรา งกายต่าํ ลงดว ย นอกจากนใี้ นกระปองสเปรยป รบั อากาศยงั มี สารฟรอี อน ซง่ึ เปน สารท่ีทำใหเ กดิ แกสซเี อฟซี (Chloro Fluoro Carbon : CFC) ทไ่ี ปทำลายโอโซนในช้นั บรรยากาศอีกดวย 6.5.2 สารเคมที นี่ ำมาใชเ ปน สว นผสมของน้ํายาลบคำผดิ (Liquid Paper) เชน เมทิลไซโคลเฮกเซน และไซโคลเพนเทน (Methyl Cyclohexane & Cyclopentane) เปนสารเคมที เี่ ปนอนั ตรายตอ รางกาย หาม สูดดมเพราะจะทำใหวิงเวียนศีรษะ คลืน่ ไส อาเจยี น ตอ งระวงั อยา ใหเ ขา ตา จะทำใหเกดิ อาการระคายเคือง และอาจทำใหตาบอดได 6.5.3 สารเคมีทอ่ี ยูในเคร่ืองถายเอกสาร ไดแ ก 6.5.3.1 ผงหมกึ เคร่อื งถา ยเอกสารทัว่ ไปในปจ จบุ ัน (ระบบแหง) จะใชผงหมึกประเภทผง คารบอนดำรอยละ 10 ผสมกับพลาสตกิ เรซนิ ซ่งึ มอี นั ตรายตอสุขภาพ ดงั นนั้ จึงควรระมัดระวังขณะเติมผงหมึก เปนจำนวนมากควรหยุดเครื่องและติดตอบรษิ ัทเพ่ือรบั การซอมบำรงุ ทนั ที 6.5.3.2 แกส โอโซน ขณะทเ่ี ครอื่ งถา ยเอกสารกำลังทำงานจะเกิดแกสโอโซนขน้ึ เม่ือผใู ช หายใจเขาไปจะมีผลตอ ระบบประสาท มีอาการงวง มึนศรี ษะ ปากคอแหง ระคายระบบทางเดนิ หายใจระคาย ตาและผิวหนัง 6.5.3.3 นาํ้ ยาที่อาบกระดาษทีใ่ ชใ นการถายเอกสาร ไดแ ก สารฟอรม าลดไี ฮด ทำใหเ กดิ การ ระคายเคอื งของผิวหนัง ขณะทีใ่ ชง านอาจทำใหผ ูท่สี ัมผสั เปนโรคผิวหนังอักเสบนอกจากนย้ี ังมสี ารเคมีอื่นๆ ที่ อาจพบไดใ นเครอ่ื งถา ยเอกสาร เชน เซเลเนยี ม แคดเมียมซลั ไฟดซ งิ ไดออกไซด และพอลิเมอรบ างตวั แตจ ะพบ จำนวนนอ ยมากใเคร่ืองถายเอกสารสภาปกติ 6.5.4 สารเคมีทเ่ี ปน สว นผสมในน้ํายาเชด็ กระจก เชน เมทานอลหรอื เมทิลแอลกอฮอลเ ปนสวนผสมอยู ในนาํ้ ยาเชด็ กระจก สารนจ้ี ะทำปฏิกิริยากับผวิ หนัง และเปนอนั ตรายตอผูใช แตส ามารถทำลายคราบสกปรก ตางๆ ไดด ี ถาแอลกอฮอลเ ขาสูรา งกายปริมาณมาก จะทำใหม ีอาการปวดศรี ษะ หวั ใจเตน ชา และมผี ลตอ นยั นตา ทำใหต าพรามวั และอาจถึงข้ันตาบอดได 6.5.4.1 การปอ งกนั อนั ตรายจากการใชเ ครือ่ งถา ยเอกสาร ซึ่งควรปฏิบตั ิดังนี้ 1) การตดิ ตง้ั เคร่อื งถา ยเอกสาร ไมค วรต้งั ติดผนัง ควรต้งั ในหอ งทม่ี ีอากาศถา ยเท สะดวกจะทำใหส ารเคมที ่ีออกมาขณะปฏิบตั ิงานเจือจางลง เพ่อื ลดการสมั ผัสสารเคมีของผูปฏิบตั งิ านได ถา เปนไปไดควรแยกเครอ่ื งถายเอกสารจากหองผปู ฏิบตั ิงานอื่นๆ

208 2) ถาไดก ลิน่ ฉุนหรือไหม เน่ืองจากการใชงานมาก ตองเลิกใชชั่วคราว หรอื ถา จำเปน ควรแจงชา งซอ มหรือผูร บั ผดิ ชอบ 3) ควรดแู ลรกั ษาเครอ่ื งถายเอกสารใหอยใู นสภาพดีอยเู สมอ จะชว ยลดสารเคมที ่ี อาจเพิ่มปรมิ าณจากการใชง านได 4) อยามองแสงอลั ตราไวโอเลต ควรใชแ ผน ปด ทกุ คร้ังทใ่ี ชเคร่ืองถายเอกสาร 6.6 หลักการใชสารเคมีอยางถกู ตอ งและปลอดภัย หลักการใชส ารเคมีอยา งถกู ตองและปลอดภัย ซง่ึ การใชสารเคมใี หปลอดภยั มีขอควรรูดงั ตอ ไปนี้ 6.6.1 ควรเลือกใชส ารเคมีใหเ หมาะกับงาน เชน ไมน ำผงซักฟอกมาทำความสะอาดภาชนะใส อาหารเพราะอาจมีสารเคมีตกคา งท่เี ปนอนั ตราย 6.6.2 กอ นใชส ารเคมีตอ งอา นสมบัติของสารและขอควรระวงั บนฉลาก รวมถงึ วิธีการใช เพอื่ ใหมคี วามเขาใจงาย 6.6.3 ใชสารเคมใี นปริมาณทีเ่ หมาะสม และไมท ้ิงสารเคมีในทีส่ าธารณะ ควรแยกทิ้งเพ่อื ให เจา หนาท่เี กบ็ ไปทำลายไดอยางถกู ตอ ง 6.6.4 ไมสัมผสั ชมิ หรือดมกลนิ่ สารเคมีท่ีเปน อันตรายโดยตรง 6.7 สรุปสาระสำคญั 6.7.1 สารเคมี เปน สารประกอบที่เกดิ จากการรวมตัวกันทางเคมีของธาตุตาง ๆ สารเคมใี น ชีวิตประจำวัน แบง ออกเปน สารทำความสะอาด สารปรุงแตง อาหาร ยารักษาโรค สารเคมที ใี่ ชใ นการเกษตร และสารเคมที ใ่ี ชในสำนักงาน 6.7.2 สารเคมีที่ใชท ำความสะอาด มีสมบตั ิในการกำจดั สงิ่ สกปรก ตลอดจนฆา เชื้อโรค แบง เปนสารทำ ความสะอาดท่ีไดจากธรรมชาติ และสารทำความสะอาดจากการสงั เคราะห สารทำความสะอาด เชน สบู ผงซกั ฟอก แชมพูสระผม นำ้ ยาลานจาน และนำ้ ยาทำควาสะอาดหองนำ้ และสุขภัณฑ 6.7.3 สารปรงุ แตงอาหาร เปนสารเคมีที่เติมลงไปในอาหารเพื่อปรับปรงุ คุณคา ของอาหาร ชวยยืออายุ การเกบ็ รักาอาหาร ปรบั แตง ลักษณะสี กลน่ิ รส ของอาหารใหม ีคณุ สมบัตอตามตองการ เชน นำ้ สม สายชู ผงชู รส นำ้ ตาล วัตถกุ ันเสีย สีผสมอาหาร 6.7.4 ยารักษาโรค เปรสารเคมีทีใ่ ชใ นการรักษาอาการเจ็บปว ยเล็กๆ นอ ยๆ ของมนุษย ตัวอยางเชน ยาลดกรด แบงเปน ยาลดกรดประเภทไฮดรอกไซด และยาลดกรดประเภทคารบอเนต 6.7.5 สารเคมที ใ่ี ชใ นสำนักงาน มีหลายประเภท ตัวอยางเชน สารเคมที ่ีเปน สารผสมในสเปรยปรับ อากาศ เชน อะซีโตน สารเคมีท่นี ำมาใชเ ปน สว นผสมของนำ้ ลบคำผิด เชน เมทิลไซโคลเฮกเซน และไซโคลเพน เทร สารเคมีที่อยใู นเคร่ืองถา ยเอกสาร เชน ผงหมึก แกส โอโซน และสารเคมีทเ่ี ปน สวนผสมในนำ้ ยาเชด็ กระจก เชน เมทานอลหรือเมทลิ แอลกอฮอล

209 6.7.6 หลักการใชสารเคมีอยา งถูกตอ งและปลอดภัย ไดแก เลือกใชส ารเคมใี หเหมาะสมกับงานอาน ฉลากกอนใช ใชใ นปรมิ าณทเี่ หมาะสม ไมท้งิ สารเคมีในสาธารณะ ควรแยกประเภทในการท้ิง รวมถึงการรูจัก สัญลกั ษณประเภทอันตรายจากสารเคมี

210 กจิ กรรมท่ี 6.1 หนาที่ 1/1 วชิ าวิทยาศาสตรง านธรุ กจิ และบรกิ ารรหัสวิชา 30000-1308 เวลา 180 นาที ชอ่ื หนว ย สารเคมที ีใ่ ชในชวี ติ ประจำวันและสำนักงาน จำนวน 10 คะแนน สอนคร้งั ท่ี 11-12/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบัติ 4 คาบ จงตอบคำถามตอไปน้ใี หถกู ตองและสมบูรณ (10 คะแนน) 1. สารเคมปี ราบศตั รูพชื แบง เปน กป่ี ระเภท อะไรบา ง ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 2. ถา รางกายไดร บั สารเคมีปราบศตั รพู ชื ในกลมุ ออรกาโนฟอสเฟส จะเกดิ ผลตอรางกายอยา งไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 3. สารเคมปี ราบศตั รูพชื กลมุ ใดใชฆ า แมลงไดด ี สลายตวั ไดงาย และเปน พษิ ตอ มนุษยแ ละสัตวค อ นขางนอย ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 4. สารเคมีปราบศัตรูพืชจะสงผลตอสิง่ แวดลอ มยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 5. เม่อื เกษตรจำเปน ตองฉดี พนสารเคมกี ำจดั ศัตรูพชื ควรแตงกายอยางไร ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

211 แบบทดสอบหลังเรียน หนาท่ี 1/3 วชิ าวทิ ยาศาสตรง านธรุ กจิ และบรกิ ารรหัสวิชา 30000-1308 เวลา 15 นาที ชอ่ื หนวย สารเคมที ใ่ี ชใ นชีวิตประจำวันและสำนักงาน จำนวน 15 คะแนน สอนคร้ังท่ี 11-12/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบัติ 4 คาบ คำส่งั จงเลอื กคำตอบทถ่ี ูกตองที่สุดเพียงคำตอบเดียว (15 คะแนน) 1. สารเคมีมีความสำคญั ในชีวิตประจำวนั อยา งไร ก. การถนอมอาหาร ข. นำมาใชปรงุ แตงอาหาร ค. นำมาใชในการทำความสะอาด ง. นำมาใชเปน เครือ่ งสำอาง จ. ถูกทุกขอ 2. สบูเ กดิ จากปฏิกิริยาเคมรี ะหวา งสารชนดิ ใด ก. นำ้ มนั กบั เบสโซเดยี มไฮดรอกไซด ข. ไขมนั กบั เบสโพแทสเซียมไฮดรอกไซด ค. นำ้ มนั กบั เบสโพแทสเซยี มไฮดรอกไซด ง. ไขมนั กบั เบสโซเดยี มไฮดรอกไซด จ. ถกู ทกุ ขอ 3. ปฏกิ ริ ยิ าผลติ สบูมีช่ือวาอยางไร ก. สะปอนนฟิ เคชัน ข. เอสเทอริฟเคชนั ค. รดี กั ช่นั ง. ออกซเิ ดช่ัน จ. โซปตฟิ เคชน่ั 4. ขอใดไมใ ชป ระเภทของสบทู ี่แบง โดยใชล กั ษณะทางกายภาพเปน เกณฑ ก. สบรู ักษาสวิ ข. สบแู ขง็ ค. สบใู ส ง. สบูเน้อื ออ น จ. สบูเ หลว 5. ขอใดคอื ขอ ดีของผงซักฟอกทมี่ ากกวาสบู ก. เปนเบสออ นไมร ะคายเคอื ง

212 ข. ละลายนำ้ ไดแ มนำมาใชกับน้ำกระดา ง ค. ทำใหพชื น้ำเจรญิ เติบโตอยางรวดเร็ว ง. มีความเปน เบสหรอื ดา งสงู จ. มสี ารลดแรงตงึ ผวิ ิเปน องคประกอบ 6. สารใดไมมสี ว นประกอบของสารลดแรงตึงผวิ ก. สบู ข. แชมพูสระผม ค. ผงซักฟอก ง. นำ้ ยาลางจาน จ. สารทำความสะอาดหอ งน้ำและสุขภัณฑ 7. ผงชูรสมีชอื่ ทางการคา วาอยางไร ก. ผงชูรส ข. บอแรกซ ค. โมโนโซเดยี มกลตู าเมต ง. กรดอะมิโน จ. กรดอะซติ รกิ 8. สารชนดิ ใดเปนสารที่ปลอมปนในผงชูรส ก. แบะแซ ข. บอแรกซ ค. โซเดยี มคลอไรด ง. โซเดียมไฮโดรเจนซลั ไฟต จ. ขอ ข. และขอ ง. ถูกตอง 9. ขอใดไมใ ชสารปรงุ แตงอาหาร ก. กรดแอซิตกิ ข. แอสปารเ ทม ค. กรดไฮโดรคลอริก ง. โซเดยี มคลอไรด จ. โมโนโซเดยี มกลตู าเมต 10. ยาลดกรดในกระเพาะอาหารชนดิ ใดออกฤทธิ์เร็วและบรรเทาอาการทองอืด ก. โซดามนิ ต ข. แมกนีเซยี มคารบ อเนต ค. แคลเซยี มคารบอเนต ง. โซเดยี มไฮโดรเจนคารบอเนต

213 จ. โพรแทสเซียมไฮดรอกไซด 11. สารเคมีปราบศัตรพู ชื กลมุ ใดทเี่ ปนพิษตกคางอยนู านนับป ก. กลมุ ออรกาโนคลอรนี เชน ดดี ีที ข. กลุมออรก าโนฟอสเฟต เชน พาราไทออน ค. กลุม คารบ าเมต เชน คารโบฟวแรน ง. กลมุ ไพรที รอยด เชน เฟอรเ มทริน จ. ทกุ กลุมมีเวลาตกคา งเฉล่ียใกลเ คียงกนั 12. ยาปราบศตั รพู ชื กลุมใดท่ีฆาแมลงไดด ี แตมพี ษิ คอนขา งนอ ยตอ มนษุ ยและสัตวเลือดอนุ ก. ไพรที รอยด ข. คารบาเมต ค. ออรก าโนฟอสเฟต ง. ออรก าโนคลอรีน จ. ดีดีทแี ละแอลดริน 13. ขอ ปฏิบัตใิ ดไมถูกตองในการใชส ารเคมีปราบศัตรพู ืช ก. ผสมสารเคมปี ราบศัตรพู ืชโดยใชไ มก วน ข. กอนฉดี พนสารเคมคี วรแตงตวั ใหมดิ ชิดเพ่ือปองกนั การสมั ผสั ละอองยา ค. กอ นใชส ารเคมีตองอา นฉลากกำกับทุกครง้ั ใหเ ขาใจกอ นใช ง. ลา งอปุ กรณแ ละภาชนะเครือ่ งพน ยาในแหลงนำ้ ใหส ะอาดหลังการใชงาน จ. สวมหนากากขณะฉีดพนสารเคมกี ำจัดศตั รูพืช 14. สารเคมีในกลุม ใดทำใหเกดิ แกส ซเี อฟซที ที่ ำลายโอโซน ก. นำ้ ยาลบคำผิด ข. สเปรยปรบั อากาศ ค. หมึกพมิ พเครือ่ งพิมพเลเซอร ง. ผงหมกึ เครื่องถายเอกสาร จ. นำ้ ยาอาบกระดาษเคร่อื งถายเอกสาร 15. สารเคมตี วั ใดมผี ลทำใหเกิดการเปล่ียนแปลงทางพันธกุ รรม มผี ลตอ ทารกในครรภ ก. แกสโอโซน ข. น้ำยาเชด็ กระจก ค. ผงหมกึ เคร่ืองถายเอกสาร ง. น้ำยาท่ีอาบกระดาษถา ยเอกสาร จ. สเปรยปรบั อากาศซึง่ มสี ว นผสมของอะซโี ตน

214 เฉลยกจิ กรรมที่ 6.1 หนาท่ี 1/1 วิชาวิทยาศาสตรง านธุรกิจและบรกิ ารรหัสวชิ า 30000-1308 เวลา 180 นาที ชอ่ื หนว ย สารเคมที ใ่ี ชใ นชีวิตประจำวนั และสำนักงาน จำนวน 10 คะแนน สอนครงั้ ที่ 11-12/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบตั ิ 4 คาบ จงตอบคำถามตอไปนใ้ี หถ ูกตองและสมบูรณ (10 คะแนน) 1. สารเคมปี ราบศตั รูพชื แบงเปน ก่ปี ระเภท อะไรบา ง ตอบ แบง เปน 4 กลุม ไดแก กลมุ ออรกาโนคลอรนี กลมุ ออรกาโนฟอสเฟต กลุมคารบ อเมต และกลุมไพรี ทรอยด 2. ถา รา งกายไดร บั สารเคมปี ราบศัตรูพชื ในกลุมออรกาโนฟอสเฟส จะเกิดผลตอรา งกายอยา งไร ตอบ ทำใหเ กดิ อาการเวยี นศรี ษะ ตื่นเตน ตกใจงา ย คลนื่ ไส เปน ตะคริว ชัก ไมสามารถควบคุมกลา มเนอื้ ถา ไดร ับปรมิ าณมากอาจเสียชวี ติ ได 3. สารเคมีปราบศัตรูพืชกลมุ ใดใชฆ า แมลงไดด ี สลายตวั ไดงา ย และเปนพิษตอ มนษุ ยแ ละสตั วคอ นขา งนอย ตอบ กลมุ ไพรีทรอยด 4. สารเคมีปราบศัตรูพืชจะสง ผลตอส่ิงแวดลอ มยา งไร ตอบ เกดิ สารพษิ ตกคางในดนิ ทำใหดนิ ไมเหมาะสมตอ การเจริญเติบโตของพชื และเม่ือดินทมี่ สี ารพิษถกู ชะ ลา งลงสูแ หลง นำ้ จะเกิดสารพษิ สะสมในแหลง น้ำ เปน อันตรายตอ สตั วน ำ้ และสงผลกระทบตอ สง่ิ มชี วี ติ อืน่ ๆ โดยเฉพาะอยา งยง่ิ คือ ศตั รธู รรมชาติทอ่ี าศยั อยูบริเวณเดยี วกับศัตรูพืช เชน ตวั ห้ำ และตวั เบียน ศัตรู ธรรมชาตเิ หลานี้มักจะออ นแอตอ สารกำจัดศัตรูพืชยงิ่ กวาศตั รพู ชื ทำใหป ระชากรลดลงอยา งรวดเรว็ 5. เม่ือเกษตรจำเปนตองฉดี พนสารเคมกี ำจดั ศตั รพู ืชควรแตงกายอยางไร ตอบ สวมเสือ้ ผามดิ ชิด เชน กางเกงขายาว เสอ้ื แขนยาว สวมอุปกรณปองกันอันตรายสว นบคุ คล เชน หนา กาก ทม่ี ไี สกรองอากาศ ถุงมือ หมวก

215 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยี น-หลังเรียน หนาท่ี 1/1 วชิ าวทิ ยาศาสตรง านธุรกจิ และบริการรหสั วิชา 30000-1308 เวลา 15 นาที ช่อื หนวย สารเคมีท่ีใชในชีวิตประจำวนั และสำนักงาน จำนวน 15 คะแนน สอนครั้งท่ี 11-12/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบตั ิ 4 คาบ เฉลยแบบทดสอบกอนเรียน เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน 1. จ 1. จ 2. จ 2. จ 3. ก 3. ก 4. ก 4. ก 5. ข 5. ข 6. จ 6. จ 7. ค 7. ค 8. ข 8. ข 9. ค 9. ค 10. ก 10. ก 11. ก 11. ก 12. ก 12. ก 13. ง 13. ง 14. ข 14. ข 15. ค 15. ค

216 บนั ทึกหลังการสอน หนา ท่ี 1/1 วิชาวทิ ยาศาสตรง านธรุ กจิ และบริการรหัสวิชา 30000-1308 เวลาเรียน 8 คาบ ช่อื หนว ย สารเคมีท่ีใชใ นชวี ติ ประจำวันและสำนักงาน สอนครั้งท่ี 11-12/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบตั ิ 4 คาบ ผลการใชแ ผนการจดั การเรียนรู ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ผลการเรียนของนักเรยี น ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ผลการสอนของครู ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ปญหา/อุปสรรค ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... แนวทางแกไข ........................................................................................................................................................ ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................................... ลงช่อื (............................................) ครผู ูส อน ........./............./.........

217 แบบประเมินผลงานที่ 6 หนาที่ 1/1 วชิ าวทิ ยาศาสตรงานธุรกจิ และบริการรหัสวชิ า 30000-1308 เวลาเรียน 8 คาบ ช่อื หนวย สารเคมที ใ่ี ชใ นชีวติ ประจำวนั และสำนักงาน สอนครัง้ ท่ี 11-12/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏิบตั ิ 4 คาบ ประเมนิ ครั้งที่ ................. วนั ท่ี .............................................เดือน ..............................................พ.ศ............... ชื่อ ...................................................................................................................... เลขท่ี ..................................... สถานะผูประเมนิ  นักเรียนประเมนิ ตนเอง  ครูผสู อนประเมนิ  ครทู ่ีปรึกษาประเมิน คำชแี้ จง ใหวงกลมลอ มรอบคะแนนท่ีได คะแนน รายการ ดีมาก ดี ปาน พอใช ปรบั ปรงุ หมายเหตุ กลาง ขนั้ กอนการปฏบิ ตั ิงาน 54 3 2 1 1. ความพรอ มของอุปกรณการเรยี น ขั้นการปฏิบตั งิ าน 2. การใช 10 8 6 4 2 3. การ 10 8 6 4 2 4. ใชอ อส 10 8 6 4 2 5. การเลอื กใชอุปกรณท ี่นำมาตอ รว มกบั 10 8 6 4 2 เคร่ืองมือท่ใี ชงาน ข้ันสรุปผล 6. เขยี นสรปุ ผลหลงั การปฏิบัตงิ าน. 54 3 2 1 ขนั้ หลงั การปฏิบัตงิ าน 54 3 2 1 7. ทำความสะอาดบรเิ วณหองเรยี น 8. สง งานตามกำหนดเวลา 54 3 2 1 คะแนนท่ีได รวมคะแนน ผลการประเมิน (คะแนนเตม็ 60 คะแนน)  ดมี าก (คะแนนอยใู นชว ง 54–60 คะแนน)  ดี (คะแนนอยใู นชว ง 46–53 คะแนน)  พอใช (คะแนนอยใู นชวง 38–45 คะแนน)  ปรบั ปรงุ (คะแนนอยใู นชวง 30–37 คะแนน)  ไมผ า น (คะแนนตำ่ กวา 30 คะแนน) ลงช่อื (..............................................) ผปู ระเมิน .........../.............../...............

218 แบบประเมนิ คุณธรรม จริยรรมและคา นยิ ม หนา ที่ 1/1 วชิ าวิทยาศาสตรงานธรุ กิจและบรกิ ารรหสั วิชา 30000-1308 เวลาเรยี น 8 คาบ ชอ่ื หนวย สารเคมีท่ีใชในชีวติ ประจำวนั และสำนักงาน สอนครัง้ ที่ 11-12/18 ทฤษฎี 4 คาบ ปฏบิ ตั ิ 4 คาบ ช่อื -สกุล (ผรู บั การประเมนิ ) ................................................................................................เลขท่ี ................................ ประเมินคร้งั ท่ี............................วันที่.................เดอื น.....................................................................พ.ศ........................ สถานะผูประเมนิ  นกั เรียนประเมนิ ตนเอง  ครผู ูส อนประเมนิ  ครูทป่ี รกึ ษาประเมิน คำชแ้ี จง ในแตละพฤติกรรมบงชี้ที่ระบุมีเกณฑการวัด 2 ทาง คือ มีและไมมี ใหผูสอนหรือนักเรียนทำการประเมินและ ใสเคร่อื งหมาย () ลงในชองท่ตี รงกบั พฤติกรรมของนกั เรยี นตามระดบั พฤติกรรมเปน ไปตามเกณฑท ่ีระบไุ วในแบบประเมนิ ที่ คณุ ลกั ษณะอนั พึงประสงค พฤติกรรมบงช้ี คะแนน มี ไมมี ทไี่ ด 1 ความมวี นิ ยั 1.1 ปฏบิ ัติตามกฎระเบยี บ ขอบงั คับ ขอตกลงตางๆ ไดแ ก แตง กายถูกตองตามระเบียบและขอบงั คับ 1.2 ตรงตอ เวลา 1.3 รกั ษาสาธารณสมบตั ิ ส่ิงแวดลอ ม 1.4 เขา รวมกิจกรรมท่ีครู อาจารยผสู อนกำหนด 2 มมี นุษยสมั พนั ธ 2.1 แสดงกิรยิ าทา ทางสภุ าพตอผูอนื่ 2.2- พดู จาสภุ าพ 2.3- ชว ยเหลือผอู ่นื 2.4- รับฟงความคิดเหน็ ผอู ืน่ 2.5- ใหความรว มมอื กบั ผอู ่ืน 2.6- ช่นื ชมยินดเี มอ่ื ผอู ่ืนประสบความสำเร็จ 3 ความรบั ผดิ ชอบ 3.1 มกี ารเตรียมความพรอมในการเรียนและการปฏิบตั ิงาน 3.2 ปฏิบตั ิงานตามขั้นตอนที่วางไว 3.3 ปฏิบตั ิงานดวยความตัง้ ใจ 3.4 ปฏิบตั งิ านดวยความละเอียดรอบคอบ 3.5 ปฏิบตั ิงานทไ่ี ดร ับมอบหมายเสร็จตามกำหนด 3.6 มคี วามเพียรพยายามในการเรยี นและการปฏิบตั งิ าน 3.7 ปฏบิ ตั งิ านตามหนา ท่ขี องตนเอง 3.8 ปฏบิ ตั งิ านโดยคำนงึ ถึงความปลอดภยั สว นรวม 4 ความเชอ่ื มนั่ ในตนเอง 4.1 กลา แสดงความคดิ เหน็ อยา งมเี หตุผล 4.2 กลาทักทว งในสิง่ ที่ไมถูกตอง 4.3 กลายอมรบั ความจรงิ 4.4 เสนอตวั เขาแขงขนั หรือทำงานทาทาย

219 ที่ คณุ ลักษณะอนั พงึ ประสงค พฤติกรรมบง ช้ี คะแนน มี ไมม ี ทไ่ี ด 5 ความซ่อื สตั ยสจุ รติ 5.1 พูดความจริง 5.2 ไมนำผลงานของผูอนื่ มาแอบอางเปน ของตนเอง 5.3 ไมท จุ ริตในการสอบ 5.4 ไมล กั ขโมย 6 การประหยดั 6.1 ใชว สั ดุถูกตอ งและเหมาะสมกบั งาน 6.2 ปดนำ้ ปดไฟทกุ ครัง้ เมอ่ื เลกิ ใช 6.3 ใชจ ายเงนิ ของสว นรว มใหเกดิ ประโยชนสูงสุด 6.4 นำวัสดเุ ดมิ ที่ยังมสี ถาภสมบูรณกลบั นำมาใช 7 ความสนใจใฝรู 7.1 ศึกษาคน ควา ดว ยตนเอง 7.2 ซกั ถามปญหาขอสงสัย 7.3 แสวงหาประสบการณแ ละคนควา หาความรใู หม ๆ 7.4 มีความกระตือรอื รน ในการใฝหาความรูใหม 8 ความรกั สามัคคี 8.1 ไมท ะเลาะววิ าท 8.2 รว มมอื ในการทำงาน 9 ความคดิ ริเร่ิมสรางสรรค 9.1 คดิ สิ่งใหม ๆ ที่เกิดประโยชนต อ ตนเองและสังคม 9.2 มคี วามคิดหลากหลายในการแกปญ หา 10 เศรษฐกจิ พอเพียง 10.1 ความพอประมาณ 10.2 มีเหตุผล 10.3 ภูมคิ มุ กัน รวม ผลการประเมนิ (คะแนนเต็ม 20 คะแนน) ได.................คะแนน  ผาน (คะแนนอยใู นชว ง 12–20 คะแนน)  ไมผาน (คะแนนต่ำกวา 12 คะแนน) หมายเหตุ : แบบประเมินน้ีใชแ บบเดยี วกนั ท้ังผูสอนและครูทีป่ รกึ ษาและนักเรยี นประเมินตนเอง ประเมนิ คณุ ลกั ษณะอันพึงประสงคดังกลา ว ตลอดภาคการศึกษา ลงชอื่ ผปู ระเมิน .............................................................. (...........................................................) ................../................./..................

220 บรรณานกุ รมเว็บไซด การเกดิ สบู. (2565). (ออนไลน). เขาถึงไดจ าก https://www.siamchemi.com โครงสรา งของสบู. (2565). (ออนไลน). เขาถึงไดจ าก https://touchzy-sci.blogspot.com การผลิตผงชูรสจากแปงมันสำปะหลงั . (2565). (ออนไลน). เขา ถงึ ไดจาก https://siamkit.com/index การทดสอบหาบอแรกซใ นผงชูรส. (2565). (ออนไลน). เขาถึงไดจาก http://www.sansabaytwelve.com/f001.php