edcation

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 193 การดาํ เนินกิจกรรม ภาคเอกชน ภาครัฐบาล วางแผนโครงการและตั้ง 2. ดานการวางแผน วางแผนดาํ เนนิ กจิ กรรมทาง ประมาณการรายจาย แลวจงึ ดาํ เนนิ กจิ กรรม เศรษฐกิจโดยพิจารณารายได ประมาณการรายไดท ่คี าดวา กอนหรือมีรายไดกาํ หนดราย จะไดรับหรือมีรายจายกาํ หนด จาย รายได มกั ดําเนินกจิ กรรมทาง 3. ดา นระยะเวลา มักดาํ เนนิ กิจกรรมทาง เศรษฐกจิ ทใ่ี หผลตอบแทน ดาํ เนนิ โครงการ เศรษฐกจิ ทใ่ี หผลตอบแทนใน ระยะยาว ในบางโครงการไม ระยะสั้น สามารถประเมนิ ออกมาเปน ตวั เลขได 3บทที่ สรปุ เศรษฐศาสต ร เศรษฐกจิ ภาครัฐบาล หมายถงึ การศกึ ษากิจกรรมทางเศรษฐกจิ ของภาค รฐั บาลในดา นรายได รายจา ยนโยบายทร่ี ฐั กาํ หนดโครงสรา งของรายได รายจา ย และ การกอหนี้สาธารณะ ตลอดจนผลกระทบจากการจัดเก็บรายไดและการใชจายเงิน ของรัฐ เศรษฐกิจภาครัฐบาลมคี วามสาํ คญั ในการดาํ เนินงานของรัฐบาล เพราะการ คลังชวยควบคุมภาวะเศรษฐกิจของประเทศ งบประมาณแผนดนิ (Budget) งบประมาณแผน ดนิ เปน แผนการเกยี่ วกบั การหารายได และการใชจ ายเงนิ ของ รัฐบาลตามโครงการตางๆ ซ่ึงกระทรวง ทบวง กรมตา งๆ เปนผจู ดั ทําและเสนอไปยัง สาํ นกั งบประมาณเพอ่ื เสนอตอ ไปยงั คณะรฐั มนตรี จดั ทาํ เปน รา งพระราชบญั ญตั งิ บประมาณ ประจําป เสนอของอนุมัติจากรัฐสภาเพราะเงินงบประมาณแผนดินคือเงินของประชาชน ในระบอบประชาธิปไตยการใชเงินงบประมาณแผนดนิ ตองไดรับอนุมตั ิจากรฐั สภากอ น งบประมาณแผนดนิ แบง ออกเปน 3 ลกั ษณะ คอื 1. งบประมาณสมดลุ (Balanced Budget) คอื รายไดและรายจายของรฐั บาลมี จํานวนเทากนั 2. งบประมาณขาดดลุ (Dificit Budget) คอื รายไดข องรฐั บาลต่าํ กวารายจาย 3. งบประมาณเกนิ ดุล (Surplus Budget) คือ รายไดของรฐั บาลสูงกวา รายจาย งบประมาณแผน ดนิ จงึ เปน การเปรยี บเทยี บรายไดแ ละรายจา ยจรงิ ของรฐั บาลในชว ง เวลา 1 ป

เศรษฐศาสตร 194 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสงั คม ดลุ แหง งบประมาณในระบบเศรษฐกจิ จะเปน อยา งไรนน้ั ขนึ้ อยกู บั ภาวะเศรษฐกจิ ของ ประเทศในขณะนนั้ โดยทว่ั ไปในขณะทรี่ ะบบเศรษฐกจิ รงุ เรอื ง ดลุ แหง งบประมาณมกั จะเกดิ ดลุ และจะขาดดุลในขณะทีเ่ ศรษฐกจิ ซบเซา ในกรณที ่ีงบประมาณขาดดลุ รัฐบาลอาจชดเชย การขาดดลุ โดยการกอหนีส้ าธารณะ (Public Debit) หน้ที ีม่ ีกําหนดระยะเวลาชําระคืนไม เกิน 1 ป ถือเปน หนีร้ ะยะส้ัน สวนหนี้ระยะยาวมกี าํ หนดเวลาชําระคืน 5 ป ข้นึ ไป ซง่ึ อาจ จะมาจากแหลงเงนิ กภู ายในประเทศหรือภายนอกประเทศก็ได สรุป งบประมาณแผน ดนิ เปน แผนการเกย่ี วกบั การหารายไดแ ละการใชจ า ยเงนิ ของ รฐั บาลตามโครงการตา งๆ ในระยะเวลา 1 ป งบประมาณแผน ดินมี 3 ลกั ษณะ 3บทที่ คือ งบประมาณสมดลุ งบประมาณขาดดลุ งบประมาณเกินดุล รายไดข องรัฐบาล (Public Revenue) รายไดของรัฐบาล หมายถงึ เงนิ ภาษอี ากร (Tax Revenue) ทีร่ ัฐจัดเกบ็ จาก ราษฎรและรายไดอน่ื ทีม่ ใิ ชภาษีอากร (Non – tax Revenue) เชน กาํ ไรจากรัฐวสิ าหกิจ คา ธรรมเนยี มและรายไดเบ็ดเตลด็ อืน่ ๆ รายไดข องรฐั บาล จาํ แนกออกไดเ ปน 4 ประเภท คอื 1. รายไดจ ากภาษอี ากร เปน รายไดส ว นใหญป ระมาณรอ ยละ 88 ของรายไดท งั้ หมด 2. รายไดจ ากการขายสงิ่ ของและบรกิ าร หมายถงึ คา บรกิ ารและคา ธรรมเนยี ม เชน คา เชา ทรพั ยส นิ ของรฐั คา ขายอสงั หารมิ ทรพั ย คา ขายผลติ ภณั ฑธ รรมชาติ คา ขายหนงั สอื ราชการ คา ขายของกลางจากคดีอาญา รายไดส ว นนคี้ ดิ เปน รอยละ 2 ของรายไดท้ังหมด 3. รายไดจ ากรฐั พาณชิ ย หมายถงึ รายไดข องรฐั บาลทม่ี าจากผลกาํ ไร และเงนิ ปน ผล จากองคการตางๆ ของรัฐ เงนิ สวนแบงจากธนาคารแหง ประเทศไทย รายไดส วนนีค้ ดิ เปน รอ ยละ 6 ของรายไดทั้งหมด 4. รายไดอน่ื ๆ เปน รายไดนอกเหนือจากรายได 3 ประเภทขางตน ไดแก คาปรบั คา ธรรมเนยี มใบอนญุ าตตา งๆ คา สมั ปทานแรแ ละปโ ตรเลยี ม คา อาชญาบตั รสาํ หรบั ฆา สตั ว คาภาคกลางแรแ ละปโ ตรเลียม คาภาคหลวงไม การผลติ เหรียญกษาปณ รายไดสว นนคี้ ดิ เปนรอยละ 4 ของรายไดทง้ั หมด สรุปไดวารายไดสวนใหญของรัฐบาลคือรายได จากภาษีอากรเปนเงินที่รัฐบาลเก็บ จากประชาชนผูมีเงินไดเพื่อใชจายในกิจการของรัฐบาลโดยไมตองใหการตอบแทนอยางใด อยางหน่งึ แกผูเสยี ภาษีอากร ซง่ึ มีวัตถปุ ระสงคในการจดั เก็บ ดังน้ี 1. เพื่อเปน รายไดของรัฐสําหรบั ใชจ า ยในโครงการตา งๆ ท่จี าํ เปน 2. เพอื่ การควบคมุ เชน เพอื่ จาํ กดั การบรโิ ภคของประชาชนในสนิ คา ฟมุ เฟอ ย หรอื สินคาทเ่ี ปน อันตรายตอ สุขภาพ

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 195 3. เพือ่ การจัดสรรและการกระจายรายได โดยการเก็บภาษีจากผูมีรายไดมาก ใน 3บทที่ อตั ราสูงเพ่ือใหร ัฐนาํ ไปใชจ ายใหเ ปน ประโยชนแ กสว นรวมและผมู ีรายไดน อ ย เศรษฐศาสต ร 4. เพอื่ การชาํ ระหนส้ี นิ ของรฐั โดยการเกบ็ ภาษอี ากรจากผทู ไ่ี ดร บั ประโยชนจ ากการ พัฒนาของรฐั เพอ่ื นาํ ไปชาํ ระหน้ีเงินกูที่รฐั กูย ืมมา 5. เพอ่ื เปน เครอื่ งมอื ในนโยบายทางธรุ กจิ โดยใชภ าษอี ากรเปน เครอื่ งมอื สนบั สนนุ หรือจาํ กัดการลงทนุ การธุรกจิ เพือ่ ประโยชนใ นการพฒั นาเศรษฐกิจ 6. เพ่ือเปนเครื่องมือในนโยบายการคลัง เชน เพิ่มอัตราภาษีใหสูงขึ้นในภาวะ เงินเฟอ และลดอัตราภาษลี งในภาวะเงินฝด เปนตน สรปุ รายไดของรัฐบาลประกอบดวยรายไดที่เปนภาษีอากรและรายไดที่ไมใช ภาษอี ากร เพอื่ นาํ มาใชจ า ยในกจิ การของรฐั บาลโดยไมต อ งใหก ารตอบแทนแกผ หู นงึ่ ผใู ดโดยเฉพาะ ภาษอี ากร ประเภทของภาษอี ากร การแบง ประเภทของภาษอี ากรขนึ้ อยกู บั เกณฑท ใ่ี ชใ นการแบง ซง่ึ มี 4 เกณฑ ดงั น้ี 1. แยกตามหลักการผลักภาระภาษี แบงไดเปน 2 ชนิดคอื 1.1 ภาษีทางตรง คือ ภาษีทีเ่ ก็บแลวผเู สียภาษีไมสามารถผลกั ภาระไปใหผ ู ใดไดอีก ไดแก ภาษีเงินไดบ ุคคลธรรมดา ภาษีเงนิ ไดนติ บิ คุ คล ภาษที รพั ยสิน เปนตน 1.2 ภาษที างออ ม คอื ภาษที ผี่ เู สยี ภาษาไมจ าํ เปน ตอ งรบั ภาษไี วเ อง สามารถ ผลกั ภาระใหผ ูอืน่ ได เชน ภาษสี รรพสามิต ภาษศี ุลกากร เปน ตน 2. แยกตามการใชภาษี แบง ไดเ ปน 2 ชนิด 2.1 ภาษีทัว่ ไป (General Tax) หมายถงึ ภาษีทีจ่ ดั เก็บเพอื่ นํารายไดไ ป เขางบประมาณแผนดิน สําหรับใชในกิจการทั่วไป ไมมีการระบุวาจะตองนําเงินภาษีไปใช เพอ่ื การใดโดยเฉพาะ 2.2 ภาษเี พ่ือการเฉพาะอยา ง (Ear – Marked Tax) หมายถงึ ภาษีท่จี ดั เกบ็ เพอื่ นาํ เงนิ ไปใชใ นกจิ การใดกจิ การหนง่ึ โดยเฉพาะจะนาํ ไปใชผ ดิ กจิ กรรมมไิ ด เชน ภาษี การปองกันประเทศ เปนตน 3. แยกตามฐานภาษี แยกเปนชนิดตางๆ ตามฐานภาษี ดงั น้ี 3.1 ภาษที ี่เกบ็ จากเงนิ ได เชน ภาษเี งินไดบ ุคคลธรรมดา หรอื ภาษีเงินได นติ บิ คุ คล 3.2 ภาษีทเ่ี ก็บจากฐานการใชจ าย เชน ภาษกี ารใชจ า ย

เศรษฐศาสตร 196 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม 3.3 ภาษีท่เี ก็บจากทุน เชน ภาษีมรดก ภาษรี ถยนต 3.4 ภาษที ี่เก็บจากการเปลี่ยนมอื เชน ภาษขี าย ภาษีสรรพสามิต เปนตน 4. แยกตามเกณฑการประเมิน ไดแ ก 4.1 ภาษตี ามมลู คา (Ad Valorem Tax) คอื ภาษีท่ถี อื มูลคา ของสนิ คา หรือบรกิ ารท่ซี ้ือขายกนั เปน ฐาน โดยมากกําหนดรอยละของมูลคาโดยไมค าํ นงึ จึงจาํ นวนที่ ซ้ือขายกันวาเปนอยางไร 4.2 ภาษีตามสภาพ (Specific Tax) คือ ภาษีทเี่ กบ็ ตามสภาพของสนิ คา เชน กําหนดเก็บภาษีนํ้ามันวา เก็บลติ รละ 2 บาท ไมว าราคานาํ้ มนั จะเปนเทา ใด เปนตน โครงสรางอตั ราภาษีอากร (Tax Rate Structure) แบงเปน 3 ประเภท คือ 1. โครงสรา งอตั ราภาษแี บบกา วหนา คอื ภาษที อ่ี ตั ราภาษเี พม่ิ ขน้ึ เมอ่ื ฐานภาษสี งู ขน้ึ 3บทท่ี ถาภาณเี งนิ ไดเ ปน ภาษแี บบกาวหนา เมือ่ เงนิ ไดเพ่มิ ข้นึ อัตราภาษีจะสูงขึน้ ดว ย 2. โครงสรา งภาษแี บบคงท่ี คอื ภาษที ม่ี อี ตั ราคงทไ่ี มว า ฐานภาษจี ะเพม่ิ ขน้ึ หรอื ลดลง 3. โครงสรา งอตั ราภาษแี บบถดถอย คอื ภาษที อี่ ตั ราภาษจี ะลดลงเมอ่ื ฐานภาษมี คี า สูงขนึ้ การจัดเกบ็ ภาษีอากรในประเทศไทย ภาษีอากรซง่ึ เปน รายไดสวนใหญของประเทศไทย มหี นว ยงานทจ่ี ดั เก็บ ไดแ ก 1. ประเภทภาษีอากรทก่ี รมสรรพากรทหี่ นาท่ีจัดเก็บ ไดแ ก 1.1 ภาษเี งนิ ไดบ ุคคลธรรมดา 1.2 ภาษีเงนิ ไดน ติ บิ ุคคล 1.3 ภาษีเงินไดปโ ตรเลียม 1.4 ภาษีการคา 1.5 ภาษีมูลคาเพิ่ม (Value Added Tax) รัฐบาลนําเขามาใชแทนภาษี การคา เม่ือวนั ที่ 1 มกราคม 2535 1.6 ภาษธี ุรกจิ เฉพาะ 1.7 อากรแสตมป 1.8 อากรมหรสพ (คา งเกา) ไดย กเลิกการจัดเก็บแลว 1.9 อากรรงั นกนางแอน

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 197 การธนาคาร 3บทที่ ความหมายของการตลาดเงนิ และตลาดทนุ เศรษฐศาสต ร ตลาดเงนิ คอื ตลาดทม่ี กี ารระดมเงนิ ทนุ และการใหส นิ เชอ่ื ในระยะสน้ั ไมเ กนิ 1 ป การโอนเงนิ การซ้อื ขายหลกั ทรัพยท างการเงินท่มี อี ายกุ ารไถถอนระยะส้ัน เชน ต๋ัวแลก เงนิ ตว๋ั สญั ญาใชเ งนิ และตวั๋ เงนิ คลงั เปน ตน เปน ทรี่ วมกลไกทง้ั หลายทท่ี าํ ใหก ารหมนุ เวยี น ของเงนิ ทนุ ระยะสน้ั เปน ไปดว ยดี ไดแ ก การใหส นิ เชอ่ื เพอื่ การประกอบธรุ กจิ และการจดั หา ทนุ ระยะสนั้ แกภ าครฐั บาล แบง ออกเปน ตลาดเงนิ ในระบบ ไดแ ก ธนาคารพาณชิ ย บรษิ ทั เงนิ ทนุ บริษทั หลักทรัพย ธนาคารกลาง เปน ตน และ ตลาดเงนิ นอกระบบ เปนการกู ยมื ระหวา งบุคคล ตลาดทุน คอื ตลาดที่มกี ารระดมเงินออมระยะยาวและใหสินเชอื่ ระยะยาว ตงั้ แต 1 ปขน้ึ ไป ไดแ ก เงินฝากประจําตง้ั แต 1 ปข ้ึนไป หนุ กู หนุ สามญั และพันธบัตรรัฐบาล หรอื เอกชน ในปจจุบันการแบงปนตลาดเงินและตลาดทุนคอนขางยุงยากเพราะสถาบันการเงิน จะทําหนา ท่ที ั้งสองอยาง จึงรวมเรียกวา ตลาดการเงิน สรุป ตลาดเงินคือตลาดที่ระดมเงินทุนและการใหสินเชื่อในระยะส้ันไมเกิน 1 ป สวนการระดมเงินออมมากกวา 1 ปข นึ้ ไป เรยี กวา ตลาดทนุ ตลาดเงนิ และตลาด ทนุ มที งั้ ในระบบและนอกระบบ และมสี ว นสาํ คญั ในการพฒั นาเศรษฐกจิ ของประเทศ ธนาคารกลาง 1. ความหมายของธนาคารกลาง ธนาคารกลางเปนสถาบันการเงินซึ่งสวนมากเปนของรัฐ ทําหนาที่เปนศูนยกลาง ควบคุมการเครดิต และระบบการเงินของประเทศ ในประเทศไทยคือ ธนาคารแหง ประเทศไทย ธนาคารกลางมลี กั ษณะแตกตา งจากธนาคารพาณิชย คอื 1. ธนาคารกลางดาํ เนนิ งานเพ่อื เสถียรภาพทางการเงนิ ของประเทศ ไมใชเพอ่ื รายไดห รอื ผลกําไรอยางธนาคารพาณชิ ย 2. ธนาคารกลาง เปน สถาบนั การเงนิ ทรี่ ฐั บาลเขา มามีสว นรวมในการบริหาร 3. ลูกคาสว นใหญข องธนาคาร ไดแก หนวยงานของรฐั บาล ธนาคารพาณิชย และสถาบันการเงินบางประเภท ธนาคารกลางจะไมทําธุรกิจติดตอพอคาหรือประชาชน โดยตรง

เศรษฐศาสตร 198 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม 2. หนาท่ขี องธนาคารกลาง 2.1 เปน ผูอ อกธนบตั ร เพอ่ื ควบคุมปริมาณธนบตั รทใ่ี ชห มุนเวยี นใหพ อดกี ับ ความตองการของธุรกิจและประชาชนทั่วไป 2.2 เปน ผคู วบคมุ เงนิ สดของธนาคารพาณชิ ย โดยมอี าํ นาจกาํ หนดเพมิ่ หรอื ลด จํานวนเงินสดสํารองเงินฝากของธนาคารพาณิชย เพ่ือใหธนาคารกลางสามารถกําหนด ปริมาณเงนิ ฝากและการสรา งเงินฝากของธนาคารพาณชิ ยได 2.3 เปนธนาคารของธนาคารพาณิชย ธนาคารกลางจะรับฝากเงินจากธนาคาร พาณิชยเ ปน ผูใหธนาคารพาณิชยกยู มื แหลง สดุ ทา ย และรบั หกั บัญชีระหวางธนาคาร 2.4 เปนนายธนาคารของรฐั บาล ธนาคารกลางจะถือบัญชเี งนิ ฝากของรฐั บาล ใหร ัฐบาลกูยมื เละเปน ตวั แทนทางการเงินของรัฐบาล 3บทที่ 3. ธนาคารแหงประเทศไทย 3.1 ประวัติความเปน มา ธนาคารแหงประเทศไทยเปนธนาคารกลางของประเทศไทยเริ่มตนจากรัฐบาล ไทยไดร เิ รมิ่ จดั ตงั้ สาํ นกั งานธนาคารชาตไิ ทยขนึ้ เมอ่ื วนั ท่ี 24 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2483 สาํ นกั งาน นป้ี ระกอบธรุ กจิ ของธนาคารกลางเฉพาะบางประเภทเทา นน้ั เพราะยงั ไมม ฐี านะเปน ธนาคาร กลางโดยสมบรู ณ ตอ มาเมอื่ วันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2548 รัฐบาลไดจ ดั ตง้ั ธนาคารกลาง ข้ึนตามพระราชบัญญัติธนาคารแหงประเทศ พ.ศ. 2548 โดยไดรับทุนดําเนินงานจาก รฐั บาล 20 ลานบาท รวมทรัพยสินที่โอนมาจากสาํ นักงานธนาคารแหง ประเทศไทย 13.5 ลานบาท 3.2 หนาทข่ี องธนาคารแหง ประเทศไทย 1) ออกและพมิ พธ นบตั ร ธนาคารแหง ประเทศไทยมอี าํ นาจตามกฎหมายท่ี จะออกธนบตั รรัฐบาลภายใตเง่อื นไข 2 ประการ คือ ออกธนบตั รใหมแทนธนบัตรเทา ท่ี ชาํ รดุ เสยี หาย และเม่ือไดร บั ทนุ สาํ รองเงินตราเพ่มิ ขน้ึ 2) เก็บรักษาทุนสํารองเงินตรา ในการออกธนบัตรใหมของธนาคารแหง ประเทศไทยกฎหมายกําหนดใหม ที ุนสาํ รองเงินตรา ประกอบดวย ทองคํา หลกั ทรพั ยแ ละ เงินตราตางประเทศไมต ่าํ กวารอ ยละ 60 ของจํานวนธนบัตรทพ่ี ิมพออกใช 3) เปนธนาคารของธนาคารพาณิชย และคอยกํากับดูแล ธนาคารแหง ประเทศไทยใหบริการแกธนาคารพาณิชยในลักษณะเดียวกับท่ีธนาคารพาณิชยดูแลลูกคา คอื 3.1 รกั ษาบัญชเี งินฝากของธนาคารพาณชิ ย 3.2 เปน สาํ นกั งานกลางในการหักบัญชีระหวางธนาคาร 3.3 เปน ผใู หก แู หลง สดุ ทา ย 3.4 เปน ศนู ยก ลางการโอนเงนิ

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 199 4) เปนธนาคารของรัฐบาล ธนาคารแหงประเทศไทยรักษาบัญชีเงินฝากของ 3บทที่ หนวยงานรัฐบาลและรัฐวิสาหกิจ ซื้อขายเงินตราตางประเทศใหรัฐบาล และใหรัฐบาล รัฐวิสาหกจิ กยู มื โดนมีหลกั ทรัพย เศรษฐศาสต ร 5) รักษาเสถียรภาพของเงินตรา เปนบทบาทหนาท่ีที่สําคัญท่ีสุดของธนาคาร แหง ประเทศไทยในการรกั ษาเสถยี รภาพของเงนิ ตราโดยการใชมาตรการตางๆ ควบคมุ เปริ มาณเงนิ ของประเทศใหอยใู นปรมิ าณทเ่ี หมาะสม สรุป ธนาคารกลางเปนสถาบันการเงินท่ีสวนใหญเปนของรัฐทําหนาท่ีเปน ศูนยกลางควบคุมการเครดิตและระบบการเงินประเทศไทยคือ ธนาคารแหง ประเทศไทย ธนาคารพาณิชย 1. ความหมายของธนาคารพาณชิ ย ธนาคารพาณชิ ย หมายถงึ ธนาคารทไ่ี ดร บั อนญุ าตใหป ระกอบการธนาคารพาณชิ ย และหมายรวมตลอดถงึ สาจาของธนาคารตา งประเทศทไ่ี ดร บั อนญุ าตใหป ระกอบการธนาคาร พาณชิ ย โดยการประกอบธุรกิจประเภทรับฝากเงนิ ทต่ี องจายเม่ือทวงถามหรอื เมือ่ สนิ้ ระยะ เวลาอนั กําหนดไว และใชประโยชนเงนิ นัน้ ในทางหนงั สือหลายทาง เชน 1. ใหกยู มื 2. ซ้อื ขายหรอื เก็บเงนิ ตามต๋วั แลกเงินหรอื ตราสารเปลย่ี นมืออื่นใด 3. ซือ้ หรอื ขายเงนิ ปรวิ รรตตา งประเทศ 2. หนา ทขี่ องธนาคารพาณิชย มดี งั นี้ 2.1 หนา ท่ใี นดานการใหบริการทางการเงิน ไดแ ก 1) การรบั ฝากเงิน เงินทร่ี บั ฝากจะมปี ระเภทเงนิ ฝากกระแสรายวัน เงนิ ฝากประจาํ และเงินฝากออมทรพั ย 2) การโอน หมายถงึ การสง เงนิ ภายในทอ งถน่ิ ระหวา งเมอื งหรอื ระหวา ง ประเทศโดยการใชดรา ฟ หรือผา นระบบออนไลน 3) การเรยี กเกบ็ เงนิ หมายถงึ การเรยี กเกบ็ เงนิ ตามเชค็ ตวั๋ แลกเงนิ ทคี่ รบ กาํ หนดเวลา 4) การใหเชาหบี นริ ภัย คอื การใหเชาหองทม่ี ีความม่ันคงปลอดภัย เพือ่ เก็บทรัพยส นิ 5) การเปน ทรสั ตี หมายถงึ การทาํ หนา ทพี่ ทิ กั ษท รพั ยส นิ และผลประโยชน ของบคุ คลอนื่ หรอื รบั จดั การผลประโยชนข องผทู มี่ ที รพั ยส นิ มาก และไมม เี วลาดแู ลทรพั ยส นิ ของตนเองได

เศรษฐศาสตร 200 หนงั สอื เรยี นสาระการพฒั นาสงั คม 6) การซอื้ ขายเงนิ ตราตา งประเทศ หมายถึง การซื้อขายแลกเปลีย่ นเงิน ตราตางประเทศ 2.2 หนา ทเ่ี กีย่ วกบั การใหก ูยืมและสรางเงนิ ฝาก 1) การใหก ยู มื ของธนาคารพาณชิ ย ธนาคารพาณชิ ยร บั ฝากเงนิ จากประชาชน แลวนํามาใหกยู มื 3 วิธีดว ยกนั คือ 1.1) ใหก ูย ืมเปนตวั เงนิ โดยตรง 1.2) ใหเบิกเงนิ เกินบัญชี 1.3) รับซื้อต๋ัวแลกเงนิ 2) การสรางเงนิ ฝากของธนาคารพาณชิ ย เมื่อมลี กู คานาํ เงินมาฝากเรียกวา เงนิ ฝากขน้ั ที่ 1 ธนาคารจะเอาไปใหผอู ่นื กูยืม โดยเปด บญั ชเี งนิ ฝากในนามของผูก ู เรยี ก 3บทท่ี วา เงินฝากขนั้ ที่ 2 โดยมอบเช็คใหเพ่ือไปเขียนสั่งจา ยตามวงเงินทกี่ ู เงนิ ฝากของธนาคาร จึงเพ่ิมข้ึนโดยธนาคารไมจําเปนตองมีลูกคานําเงินสดเขามาใหมเสมอ เปนเงินฝากที่เกิด จากการแปลงหน้ีของผูกูใหอยใู นรูปบัญชเี งนิ ฝาก สรุป ธนาคารพาณชิ ย คือ สถาบนั การเงนิ ทีไ่ ดรับอนุญาตใหร ับฝากเงิน ใหก ยู มื ซื้อขายหรอื เรยี กเก็บเงินตามต๋ัวแลกเงนิ ซือ้ หรอื ขายเงินปริวรรตตางประเทศ เปน สถาบันการเงินที่ใหญทสี่ ดุ ในประเทศไทย 

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 201 แบบฝกหัดทายบทเร่ืองท่ี 5 สถาบันการเงินและการเงนิ การคลงั การธนาคาร คําสั่ง เมื่อผูเรียนศึกษาเร่ืองสถาบันการเงินและการเงิน การคลังจบแลวใหทําแบบฝกหัด ตอไปน้ี โดยเขียนในสมดุ บันทกึ กจิ กรรมเรียนรู แบบฝกหดั ที่ 1 ใหผ เู รยี นศกึ ษาวเิ คราะหแ ละจบั คขู อ ความทกี่ าํ หนดใหต อ ไปน้ี โดยใหม ี ความสมั พนั ธก นั ..............1. เหรยี ญกษาปณ ก. เงนิ ฝากที่สัง่ จา ยโดยใชเชค็ 3บทที่ ..............2. ธนบัตร ข. รัชกาลท่ี 4 ..............3. เงินฝากกระแสรายวัน ค. รชั กาลที่ 5 เศรษฐศาสต ร ..............4. เงนิ พดดวง ง. เร่มิ ใชส มยั สโุ ขทัย ..............5. เรม่ิ ใชธนบัตรเปน ชาตแิ รก จ. ธนาคารแหง ประเทศไทย ..............6. เลกิ ใชเงินพดดวง ฉ. กรมธนารักษ ..............7. เริ่มใชเงนิ โลหะ ช. เงินโลหะ ..............8. เร่มิ ผลติ ธนบัตรในประเทศไทย ซ. อยี ปิ ต ..............9. หนวยงานทผ่ี ลติ ธนบตั ร ฌ. จนี ............10. หนวยงานทผี่ ลติ เหรียญกษาปณ ญ. เงนิ กระดาษ แบบฝกหดั ที่ 2 ใหผ ูเ รยี นบอกหนา ทขี่ องสถาบนั การเงินตอ ไปนี้ 1. ธนาคารออมสนิ ........................................................................................... ..................................................................................................................................... 2. บริษัทเงินทุน............................................................................................... ..................................................................................................................................... 3. บรษิ ทั หลกั ทรัพย ......................................................................................... ........................…………………………………………………………………………… 4. บรรษัทเงนิ ทนุ อุตสาหกรรมแหง ประเทศไทย .................................................. ..................................................................................................................................... 5. บริษทั ประกันภยั .......................................................................................... ..................................................................................................................................... 6. โรงรับจํานํา................................................................................................... ..................................................................................................................................... 7. บรษิ ัทเครดิตฟองซเิ อร ................................................................................. .....................................................................................................................................

เศรษฐศาสตร 202 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม 8. สหกรณออมทรัพย ....................................................................................... ..................................................................................................................................... 9. ธนาคารอาคารสงเคราะห .............................................................................. ..................................................................................................................................... 10. ธนาคารเพือ่ การเกษตรและสหกรณก ารเกษตร ............................................ ..................................................................................................................................... แบบฝกหดั ท่ี 3 ใหผ เู รียนสรปุ เรอื่ งตอไปนี้ 1. ความหมายของเศรษฐกจิ ภาครฐั บาล ..................................................................................................................................... 3บทท่ี ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... 2. ความสาํ คัญของเศรษฐกิจภาครัฐบาล ..................................................................................................................................... 3. ความหมายของงบประมาณแผนดนิ ..................................................................................................................................... 4. ข้นั ตอนการจดั ทํางบประมาณแผน ดนิ ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... 5. หนว ยงานรับผิดชอบในการจดั ทํางบประมาณแผนดนิ ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... 6. งบประมาณแผนดินในปป จจบุ ัน ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... 

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 203 เร่อื งที่ 6 ความสัมพนั ธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวา งประเทศ 3บทที่ กับภูมิภาคตางๆ ทัว่ โลก เศรษฐศาสต ร เศรษฐกิจระหวางประเทศ คือ การซ้ือขายแลกเปล่ียนสินคาและบริการระหวาง ประเทศ ซงึ่ ประกอบดว ย การคา ระหวางประเทศ การชําระเงินระหวางประเทศ การรวม มือทางเศรษฐกจิ ระหวา งประเทศ 1. การคาระหวางประเทศ (International Trade) การคาระหวางประเทศ (International Trade) หมายถึง การนําสินคาและ บรกิ ารจากประเทศหนึ่งแลกเปล่ยี นกับอีกประเทศหนึ่ง 1.1 ปจ จยั ท่ีทําใหเ กิดการขยายตวั ทางการคา ระหวา งประเทศ 1) ความแตกตา งของทรพั ยากรและปจ จยั การผลติ เชน ราคาของวตั ถดุ บิ คุณภาพแรงงานการใหบรกิ าร 2) ความแตกตา งของลักษณะทางกายภาพ เชน ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ทําใหผลผลติ ที่ไดแตกตา งกัน 3) ความแตกตา งในความสามารถทางการผลติ เชน เทคโนโลยี ตนทุน การผลิต 4) การสนบั สนุนจากภาครัฐบาลและกฎหมายทีเ่ อื้อตอ การลงทุน 5) โครงสรา งทางเศรษฐกจิ ของประเทศ 1.2 ประโยชนข องการคาระหวา งประเทศ 1) แตละประเทศมีสินคา ครบตามตอ งการ 2) การผลิตสินคาในประเทศตางๆ จะมีการแขงขันทางดานคุณภาพและ ประสทิ ธภิ าพ 3) การกระจายผลผลิตไปสูผูบริโภคอยางกวางขวาง เปนการจัดสรร ทรพั ยากรของโลกทม่ี อี ยอู ยา งจาํ กดั ใหส ามารถสนองความตอ งการของประชากรโลกอยา ง ทั่วถึง 4) เกดิ ความเจรญิ เตบิ โตทางเศรษฐกจิ การขยายตวั ของการผลติ การจา งงาน การถา ยทอดเทคโนโลยี การผลติ ระหวา งประเทศ เกดิ ความรคู วามชํานาญเฉพาะอยา ง มี โอกาสพฒั นาประเทศตนใหท ดั เทยี มกนั ได 5) การผลติ สนิ คาเปน การผลติ เพอ่ื การคาหรือมเี ศรษฐกิจแบบการคา ประเทศท่ที าํ การซอื้ ขายสินคาระหวา งกนั เรยี กวา ประเทศคคู า สินคา ทน่ี าํ มา จากตางประเทศเพอื่ เขามาจาํ หนา ย เรยี กวา สินคาเขา (Import) สว นสนิ คา ทีผ่ ลติ ไดน ํา สงออกไปจําหนา ยในตา งประเทศ เรียกวา สนิ คา ออก (Export) 1.3 นโยบายการคาระหวา งประเทศ (Trade Policy) เปนแนวทางปฏิบัติ ทางการคากับประเทศตางๆ ซ่ึงมักกําหนดข้ึนเพ่ือรักษาผลประโยชนทางเศรษฐกิจของ

เศรษฐศาสตร 204 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม ประชาชน แบง เปน 2 ลักษณะ คือ 1) นโยบายการคา แบบเสรมี กั ใชวธิ กี าร ดงั นี้ 1.ไมมีการเก็บภาษคี ุม กนั คอื ไมต ง้ั กําหนดกาํ แพงภาษีขาเขา ไมเ ก็บ คา พรเี ม่ยี ม 2.ไมใหส ทิ ธิทางการคาแกป ระเทศหนึ่งประเทศใด 3.หลักการแบงงานทํากัน เลือกผลิตเฉพาะสินคาท่ีตนถนัด ทําให ตนทนุ การผลติ ตาํ่ สินคา มีคณุ ภาพ เกิดประโยชนท ัง้ ผูผ ลติ และผูบ ริโภค 4.ไมม ขี อ จาํ กัดทางการคา คือ ไมม ีการกาํ หนดโควตาสนิ คา ปจ จบุ นั ประเทศตา งๆ ยกเลกิ นโยบายการคา แบบเสรี เนอ่ื งจากประเทศเกษตรกรรม จะเสยี เปรียบประเทศอตุ สาหกรรม ทาํ ใหเกดิ ภาวะปญ หาขาดดลุ การคา เงนิ ทองรัว่ ไหลไป 3บทที่ ประเทศอน่ื มากและสถานการณท างการเมอื งโลกเปลยี่ นไป จงึ มกี ารกดี กนั ทางการคา ซง่ึ กนั และกนั 2) นโยบายการคาแบบคมุ กัน (Protective Policy) เปน นโยบายการคา ทจ่ี าํ กัดสนิ คาเขา ทีจ่ ะมาแขงขันกับสนิ คา ทผ่ี ลติ ไดใ นประเทศ นโยบายนีม้ ีวตั ถุประสงคเพื่อ คุม ครองการผลิตภายในประเทศประเทศท่ใี ชนโยบายการคาแบบคมุ กนั มกั ใชวิธกี าร ดังนี้ 1.การตง้ั กาํ แพงภาษี กาํ หนดอตั ราภาษสี นิ คา เขา ใหส งู กวา ชาติ เกบ็ ภาษี หลายอตั รา 2.กําหนดปรมิ าณการนําเขา หรือการสงออกสนิ คา บางชนิด (โควตา) 3.หามนาํ เขาหรอื สงออกสินคา บางชนดิ เชน หามสง ออกสตั วป า 4.การใหเงนิ อุดหนนุ เชน ใหเงนิ อดุ หนุนแกผผู ลิตในประเทศหรอื ผู สงออกสินคาบางชานดิ ลดภาษสี งออกหรอื ใหความสะดวกดานสนิ เชื่อ 1.4 นโยบายการคาตา งประเทศของไทย พ้นื ทท่ี างเศรษฐกจิ ของไทย คอื เกษตรกรรม เพอ่ื ไมใหเ กิดการเสยี เปรียบ ดลุ การคา จึงใชน โยบายการคา ตา งประเทศแบบคุมกัน ดงั น้ี 1) ใชน โยบายการคา แบบคมุ กนั นาํ เอามาตรการตา งๆ มาใช เชน ตงั้ กาํ แพง ภาษี การกําหนดปริมาณการนาํ เขาสินคา การลดภาษีสงออก เพอ่ื คมุ ครองอุตสาหกรรม และการผลติ สินคาภายในประเทศ 2) ใหเ อกชนมบี ทบาททางการคา มากทสี่ ดุ รฐั บาลสง เสรมิ ใหเ อกชนดาํ เนนิ การสงออก มีสินคาบางอยางที่รัฐเปนผูด าํ เนนิ การสง ออก เชน ขาว ขา วโพด นํ้าตาล เปน ตน 3) ใชร ะบบภาษศี ุลกากรพิกัดอัตราเด่ยี ว หรอื พิกัดอัตราซอ น สินคานาํ เขา จากประเทศใดกต็ าม รฐั เกบ็ ภาษาศลุ กากรในอตั ราเดยี วกนั ไมใ หส ทิ ธหิ รอื กดี กนั ประเทศ ใดเปน พิเศษ ที่เปน เชน นีเ้ พราะประเทศไทยเปนสมาชกิ องคก ารคา โลก (World Trade Organization หรือ WTO)

รายวิชาสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 205 ปริมาณการคาระหวางประเทศ คิดจากมูลคาของสินคาออกและมูลคาของสินคา 3บทที่ เขา รวมกนั ปรมิ าณการคา ระหวา งประเทศจะแตกตา งกนั ไป ตามสภาพเศรษฐกจิ และนโยบาย การคา ของประเทศนนั้ ๆ ประเทศพฒั นาแลว มปี รมิ าณการคา ระหวา งประเทศสงู กวา ประเทศ เศรษฐศาสต ร กาํ ลังพัฒนา 1.5 ดุลการคาระหวางประเทศ ดลุ การคา (Balance of Trade) คือ การเปรียบเทียบมลู คา สินคาออกกับ มลู คา สนิ คาในเวลา 1 ป ดุลการคา มี 3 ลกั ษณะ คือ ดุลการคา เกินดุล = มูลคา สนิ คาออก มากกวา มูลคาสินคา เขา ดลุ การคา สมดุล = มลู คาสินคา ออก เทากบั มลู คา สินคาเขา ดุลการคา ขาดดุล = มลู คา สนิ คาออก นอยกวา มูลคา สินคาเขา แตขณะเดียวกันประเทศไทยรวมจัดต้ัง เขตการคา เสรอี าเซยี น (ASEAN Free Trade Area หรอื AFTA) มขี อ ตกลงจดั เก็บภาษาสนิ คา เขา จากประเทศสมาชกิ AFTA ตาํ่ กวารอ ยละ 0-5 เทา น้ัน ประเทศสมาชกิ AFTA ทงั้ 10 ประเทศจะเกบ็ ภาษีในอัตรา เทากนั ทงั้ หมดในอตั ราทีต่ ่ํากวา WTO 1.6 ดลุ การคาของไทย ดลุ การคา ประเทศไทยมลี กั ษณะขาดดลุ มาตลอด นบั ตง้ั แต พ.ศ. 2495 เปน ตน มา เน่ืองจากสินคา เขา สวนใหญเ ปนสนิ คาอุตสาหกรรมเชน เคร่ืองจกั รไฟฟา เคร่ืองจักรใช ในอตุ สาหกรรม เคมภี ณั ฑ แผงวงจรไฟฟา และนา้ํ มนั ดบิ เปน จาํ นวนมากมาพฒั นาประเทศ สวนสินคาออกเปนผลิตภัณฑดานเกษตรกรรมซึ่งมีมูลคานอยกวาสินคาทุน จึงทําใหขาด ดลุ การคาตั้งแต ป 2541 เปนตนมาปริมาณการคา ขยายตัวสูงขึ้นเรื่อยๆ ประเทศไทยเร่ิม ดลุ การคา เกนิ ดลุ ประเทศคคู า สาํ คญั ของไทย คอื ญป่ี นุ สหรฐั อเมรกิ า ประชาคมยโุ รป (EC) และประเทศในกลมุ อาเซียน 1.7 ปญ หาการคา ระหวางประเทศของไทย ปรมิ าณการคา ระหวา งประเทศของไทย มีอตั ราขยายตัวสงู มาก ขณะเดยี วกนั ก็ประสบปญหาสาํ คัญ 3 ประการ คอื 1) ลัทธกิ ดี กันทางการคาของประเทศคคู า ที่สําคัญ เชน การต้งั กาํ แพงภาษขี า เขา ยกเลิกการใหสทิ ธิพิเศษทางการคา (GSP) แกสินคาไทย กฎหมายลขิ สทิ ธทิ์ างปญ ญา 2) ตลาดการคาในตางประเทศยงั ไมกวา งขวาง 3) การแขง ขนั แยง ตลาดของประเทศคแู ขง ไทยมคี แู ขง สนิ คา การเกษตรในตลาด โลกหลายราย โดยเฉพาะสินคาขา ว 4) ขอผูกพนั ที่ตองปฏบิ ตั ติ ามกฎขอ บงั คับของแกตต (GATT) คือ ขอ ตกลง ทัว่ ไปวาดวยภาษศี ลุ กากรและการคาของประเทศสมาชิก 5) การขาดดลุ การคา แนวทางแกไ ข คอื ปรบั ปรงุ คุณภาพสินคา และราคา แลว ขยายตลาดและปรมิ าณสง ออก ในขณะเดยี วกนั ตอ งพฒั นาอตุ สาหกรรมในประเทศพรอ มๆ กับจํากดั การนาํ เขา สนิ คา ตา งประเทศที่ฟมุ เฟอ ย

เศรษฐศาสตร 206 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม การเงนิ ระหวางประเทศ (International Finance) การเงนิ ระหวา งประเทศเปน การแสดงความสมั พนั ธด า นการเงนิ ระหวา งประเทศ หนงึ่ กบั อกี ประเทศหนงึ่ อนั สบื เนอ่ื งมาจากการคา ขายระหวา งประเทศ การกยู มื เงนิ และการ ชําระหน้ี การลงทนุ ระหวางประเทศและการชว ยเหลอื กันระหวางประเทศ 2.1 การแลกเปล่ียนเงินตราตา งประเทศ (Foreign Exchange) การแลกเปลี่ยนเงินตราตางประเทศ คือ การเปรียบเทียบราคาของเงินตรา ประเทศหนึ่งกับเงนิ ตราของอีกประเทศหนง่ึ โดยทัว่ ไปมักเทียบคา เงนิ ตราของประเทศตน กบั เงนิ ดอลลารส หรฐั การทต่ี อ งแลกเปลย่ี นเงนิ ตราตา งประเทศเพราะมกี ารดาํ เนนิ ธรุ กจิ การ คา ระหวางประเทศ แตล ะประเทศมีหนวยเงินตราไมเหมอื นกัน จึงตองกาํ หนดอัตราแลก เปล่ยี น เงินตราทีไ่ ดรับการยอมรบั ใหเปน สือ่ ในการแลกเล่ียน คือ เงนิ ดอลลารส หรฐั เงนิ 3บทท่ี เยน เงนิ ยโู ร ธนาคารกลางเปน ผกู าํ หนดอตั ราแลกเปลย่ี น โดยเทยี บคา เงนิ ของตนกบั ทองคาํ หรอื เงนิ ตราสกุลอ่ืน ภายใตเงอื่ นไขทก่ี องทนุ การเงนิ ระหวางประเทศ (IMF) กําหนด 2.2 ดุลการชําระเงินระหวางประเทศ (Balance of Payment) ดลุ การชาํ ระเงนิ ระหวา งประเทศ หมายถงึ รายการแสดงยอดรายรบั และรายจา ย ของประเทศทเี่ กิดจากการทํากจิ กรรมทางเศรษฐกิจระหวางประเทศในระยะเวลา 1 ป ดลุ การชําระเงินระหวางประเทศ ประกอบดว ย 3 สวนใหญๆ คือ 1) บญั ชเี ดนิ สะพดั เปนบญั ชีแสดงดลุ การคา ดุลบรกิ าร 2) บัญชีทุนเคล่ือนยาย เปนบัญชีแสดงการนําเงินไปลงทุนระหวางประเทศทั้ง ภาครฐั และเอกชน 3) บญั ชที นุ สาํ รองระหวา งประเทศ เปน บญั ชที แ่ี สดงการเปลยี่ นแปลงจาํ นวนเงนิ สาํ รองระหวา งประเทศในแตละป ทนุ สาํ รองระหวา งประเทศ คอื ทรพั ยส นิ ของประเทศทเี่ กบ็ ไวใ นรปู ของเงนิ สกลุ ตา งประเทศและทองคําแทง 4) บัญชเี งนิ โอนและบรจิ าค เปน เงนิ ไดเ ปลาหรอื เงนิ บรจิ าคระหวา งประเทศ ดลุ การชาํ ระเงินมี 3 ลักษณะ คอื ดลุ การชาํ ระเงนิ ขาดดุล คือ รายรับตา่ํ กวา รายจาย ดุลการชําระเงินเกนิ ดลุ คอื รายรบั สงู กวา รายจาย ดลุ การชาํ ระเงนิ สมดุล คือ รายรับเทากับรายจาย ดลุ การชาํ ระเงนิ = รายรบั ทง้ั หมดทไ่ี ดจ ากตา งประเทศ - รายจา ยทง้ั หมดทจ่ี า ยไปตา งประเทศ

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 207 ขอ แตกตา งระหวางดลุ การคากบั ดลุ การชาํ ระเงนิ 3บทท่ี 1) ดลุ การคา เปรยี บเทยี บเฉพาะ มลู คา สนิ คา ออกกบั มลู คา สนิ คา เขา เทา นน้ั ดุลการชําระเงิน เปรียบเทียบเฉพาะรายรับกับรายจายท่ีเกิดจากการ เศรษฐศาสต ร ตดิ ตอ กบั ตางประเทศทกุ ดาน 2) ดุลการคา เปน สว นหนึง่ ของบัญชีดุลการชําระเงนิ 2.3 ภาวะดลุ การชําระเงนิ ของไทย แมดุลการคาของประเทศจะขาดดุลมาตลอด แตประเทศไทยไมขาด ดลุ การชําระเงนิ ปใ ดดุลการชาํ ระเงนิ เกินดุลเกิดผลดี ทําใหป ระเทศมี “ทุนสํารองระหวา ง ประเทศ” เพิม่ สงู ข้ึน ป 2540 ดลุ การชาํ ระเงนิ ขาดดลุ เพราะดงึ ทนุ สาํ รองมาใช จนเกดิ วกิ ฤตกิ ารเงนิ ป 2541 ดลุ การคา เรมิ่ เกนิ กลุ เนอื่ งจากการลดอตั ราแลกเปลยี่ นเงนิ ตราระหวา ง ประเทศลดการนาํ เขา สนิ คาทุนและวัตถุดบิ นับจากป 2541 นไ้ี ป ไทยยังคงมดี ุลการคา เกินดลุ แตเ ร่มิ เกินดลุ ลดลง 3. การลงทนุ ระหวางประเทศ (International Investment) การลงทนุ ระหวางประเทศ หมายถงึ การที่รัฐบาลหรือเอกชนของประเทศหน่ึงนํา เงินไปลงทุนดําเนินธุรกิจเพ่ือแสวงหากําไรในอีกประเทศหน่ึง ปจจุบันการลงทุนระหวาง ประเทศสวนใหญอยูในรูปการดําเนินงานโดยวิสาหกิจ และมีสถาบันการเงินเอกชนเปนผู จัดหาเงนิ ทุนสําหรับโครงการตางๆ 3.1 สาเหตขุ องการลงทุนระหวางประเทศ 1) ลดตนทุนการนําเขาวัตถดุ บิ 2) ลดตน ทุนแรงงานตํ่า 3) ขยายตลาด โดยตง้ั โรงงานผลติ เพอ่ื ตอบสนองความตอ งการตลาดมากขน้ึ 4) ไดรับสทิ ธิพเิ ศษทางภาษี ประเทศกําลังพฒั นามีความเหมาะสมมากตอการลงทุน ผลดีของการลงทุนระหวางประเทศ คอื ทาํ ใหการคาระหวา งประเทศขยายตวั เศรษฐกิจภายในประเทศดขี ึ้น และมีความกาวหนาทางเทคโนโลยี 3.2 การลงทุนของตา งประเทศในประเทศไทย รฐั บาลสนบั สนนุ และสง เสรมิ การลงทนุ ของตา งประเทศ และจดั ตงั้ สาํ นกั งาน คณะกรรมการสง เสรมิ การลงทนุ (Board of Investment หรอื BOI) เพอ่ื ทาํ หนา ทสี่ นบั สนนุ การลงทนุ โดยใหส ทิ ธพิ เิ ศษตา งๆ แกผ ลู งทนุ เชน ลดหยอ นภาษศี ลุ กากรสนิ คา สง ออกและ นําเขา วตั ถุดบิ หรอื ตงั้ กาํ แพงภาษสี ินคาจากตา งประเทศ เพือ่ คุม ครองอตุ สาหกรรมทีผ่ ลิต ไดในประเทศไทย ประเทศไทยไดรับความชวยเหลือทางเศรษฐกิจจากประเทศญี่ปุน และ สหรฐั อเมรกิ าเปน สวนใหญ

เศรษฐศาสตร 208 หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม แบบฝก หัดทายบทเรอ่ื งท่ี 6 เรื่อง ความสัมพันธและผลกระทบทางเศรษฐกจิ ระหวา ง ประเทศกบั ภมู ภิ าคตางๆ ทวั่ โลก คาํ ส่ัง เม่ือผูเรียนศึกษาเร่ือง ความสัมพันธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวาง ประเทศกับภูมิภาคตางๆ ทว่ั โลก จบแลว ใหท ําแบบฝกหัดตอ ไปนี้ โดย เขียนในสมุดบนั ทกึ กิจกรรมเรียนรู แบบฝกหัดท่ี 1 ใหผ ูเรยี นอานขอความตอไปน้ี แลวตอบคําถามทีก่ าํ หนดให เรอ่ื งที่ 1 การคาระหวา งประเทศ หมายถงึ การซื้อขายแลกเปลี่ยนสินคา และบริการระหวา ง 3บทท่ี ประเทศหนึ่งกับอีกประเทศหน่ึง อาจกระทําโดยรัฐบาลหรือเอกชนก็ได ปจจุบันประเทศ ตางๆ สวนมากมักมีการติดตอซื้อขายกันเน่ืองจากแตละประเทศมีทรัพยากรธรรมชาติ สภาพของดินฟา อากาศ และความชํานาญในการผลติ สนิ คาแตกตา งกัน สรปุ ไดว า ปจจยั ที่กอ ใหเกดิ การคา ระหวา งประเทศคอื 1. ความแตกตางในเร่ืองทัพยากรธรรมชาติ ไดแ ก พลังงาน แรธาตุ ปาไม ความ อดุ มสมบรู ณข องดนิ ในแตล ะประเทศในโลกแตกตา งกนั ประเทศทม่ี ที รพั ยากรอดุ มสมบรู ณ ยอมมีโอกาสสูงที่จะนําทรพั ยากรมาผลติ เปน สินคา และบรกิ าร 2. ความแตกตางในดานลักษณะภูมิประเทศและภูมิอากาศ จึงผลิตสินคาไดแตก ตา งกนั 3. ความแตกตา งในเรอ่ื งความชาํ นาญการในการผลติ เพราะแตล ะประเทศมคี วาม กา วหนา ทางเทคโนโลยแี ตกตา งกนั ประชากรของแตล ะประเทศมคี วามรู ความชาํ นาญแตก ตา งกนั เชน สวิตเซอรแ ลนด มคี วามชํานาในการผลิตนากิ า เปนตน ใหผ เู รยี นตอบคําถามตอไปนี้ โดยเติมคําตอบลงในชองวา ง 1. การคาระหวา งประเทศ หมายถึง ............................................................. 2. การดําเนินกจิ กรรมในดา นการคาระหวางประเทศสามารถดําเนนิ การโดย ......... ..................................................................................................................................... 3. สาเหตุทีท่ ําใหเ กดิ การคา ระหวา งประเทศ ไดแก ............................................ ..................................................................................................................................... 4. ประเทศไทยเปน ประเทศทผี่ ลติ ขา วไดม าก เนอ่ื งจาก.......................................... .....................................................................................................................................

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 209 เร่อื งท่ี 2 3บทที่ การท่ีประเทศใดจะผลิตสินคาอะไรมากนอยเทาใดนั้นข้ึนอยูกับปจจัยและความ เศรษฐศาสต ร เหมาะสมหลายๆ ประการดังกลาวแลว ไมมีประเทศใดสามารถผลิตสินคาที่ประชาชน ตอ งการไดห มดทุกอยา ง ประเทศตางๆ จงึ นาํ สนิ คาของตนมาแลกเปล่ียนกนั ดงั น้นั การ คาระหวา งประเทศจงึ กอใหเกิดประโยชน ดงั นี้ 1. สนิ คา ใดท่ีผลติ ในประเทศเราไมได เราสามารถทจ่ี ะซอื้ สนิ คาจากประเทศอ่ืนได ทาํ ใหม สี ินคาสนองความตองการของเราไดมากขน้ึ 2. สนิ คาท่ีผลติ ไดใ นประเทศแตมีตนทนุ ในการผลิตสงู ประเทศเราควรเลอื กผลติ สินคา ท่มี ีตน ทนุ การผลิตต่าํ แลว สง ไปขายแลกเปล่ียน เราจะไดส นิ คา คณุ ภาพดแี ละราคาถกู กวา ทจี่ ะผลิตเอง 3. กอ ใหเ กดิ ความรคู วามชาํ นาญในการผลติ เฉพาะอยา งตามความถนดั ทาํ ใหเ กดิ แรงจูงใจทจ่ี ะคดิ คันเทคนิคการผลติ ใหม ีคณุ ภาพมากขึ้น 4. ชว ยใหป ระเทศกาํ ลงั พฒั นาไดแ บบอยา งการผลติ ทที่ นั สมยั สามารถนาํ ทรพั ยากร ทีม่ ีอยูมาใชใ นการผลติ เพ่ือสงออกมากขน้ึ 5. ชว ยใหป ระเทศกาํ ลงั พฒั นารจู กั ใชเ ทคโนโลยจี ากประเทศทพี่ ฒั นาแลว มาพฒั นา ประเทศใหเจริญกา วหนา ขึน้ ใหผ ูเรียนตอบคําถามตอไปนี้ โดยเตมิ คาํ ตอบลงในชองวา งตอไปน้ี 1. ในการผลิตสนิ คา ถาตน ทุนในการผลิตในประเทศสูง ควรแกป ญ หาโดย .................................................................................................................... 2. ประเทศกาํ ลงั พฒั นาไดแ บบอยา งในการผลติ สนิ คา จาก.................................... .................................................................................................................... 3. การคา ระหวางประเทศชวยใหเ ศรษฐกิจขยายตวั เพราะ ................................... .................................................................................................................... เรอื่ งท่ี 3 นโยบายการคา ระหวา งประเทศ เปนนโยบายที่ประเทศหน่ึงประเทศใดนาํ ไปใชใ น การคา ระหวางประเทศแบงออกเปน 2 แบบ คือ 1. นโยบายการคา เสรี เปน นโยบายทส่ี ง เสรมิ ใหป ระเทศอนื่ นาํ สนิ คา มาขายอยา งเสรี ปราศจากขอ จาํ กดั ใดๆ ประเทศทใ่ี ชนโยบายการคาเสรจี ะตองปฏบิ ตั ติ ามเง่อื นไขตอไปน้ี 1.1 ตอ งผลิตสนิ คาท่ีมีประสทิ ธิภาพสูง หรอื มคี วามชํานาญในการผลิตสงู 1.2 ตองไมเ กบ็ ภาษี หรือเกบ็ นอ ยทีส่ ุดเพอื่ ไมใหเ กดิ ความแตกตา งในการผลติ สนิ คา 1.3 ไมมีการแบงแยก หรือใหอ ภิสิทธแ์ิ กป ระเทศใดประเทศหน่ึง 2. นโยบายการคา แบบคมุ กนั เปน นโยบายทร่ี ฐั บาลจะใชเ ครอื่ งมอื ตา งๆ เพอื่ จาํ กดั การนําเขา และสงเสรมิ การสงออก

210 หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม เร่อื งที่ 7 การรวมกลุมทางเศรษฐกิจ ความเปน มาและองคประกอบ การคา ระหวา งประเทศเกดิ ขน้ึ เนอื่ งจากการทโี่ ลกไดถ กู แบง ออกเปน ประเทศ แตล ะ ประเทศตา งผลติ สนิ คา หรอื บรกิ ารแตกตา งกนั เมอื่ แตล ะประเทศตา งเกดิ ความตอ งการทจี่ ะ แลกเปลย่ี นสนิ คา และบรกิ ารทตี่ นผลติ ไดเ ปน จาํ นวนมากสนิ คา และบรกิ ารทตี่ นผลติ ไดน อ ยห รอื ผลติ ไมไ ดเ ลยกบั ประเทศอน่ื ประกอบกบั การคมนาคมไปมาหาสกู นั สะดวก การคา ระหวา ง ประเทศจงึ เกดิ ขน้ึ การท่ีแตละประเทศผลิตสินคาหรือบริการไดแตกตางกันเปนเพราะสาเหตุตอ ไปน้ี 3บทท่ี 1. แตล ะประเทศตา งมลี กั ษณะทต่ี ง้ั ตา งกนั ลกั ษณะทต่ี ง้ั ของบางประเทศเออื้ อาํ นวย ใหเกิดการผลติ สินคาหรือบรกิ าร เชน ประเทศที่มชี ายฝงทะเลก็จะมอี ุตสาหกรรมตอเรือ เศรษฐศาสตร เพ่ือขนสงเสริมหรือการใหการบริการขนถายสินคาโดนใชทาเรือนํ้าลึกบางประเทศมี ภูมิประเทศงดงาม 2. จะมีอุตสาหกรรมการทองเที่ยวเกิดขึ้น แตละประเทศมีแรธาตุซึ่งเปน ทรัพยากรธรรมชาติมากนอ ยตา งกนั เชน สวีเดนมเี หลก็ เยอรมันมถี า นหิน เวเนซูเอลา และตะวนั ออกกลางมนี า้ํ มนั แอฟรกิ าใตม ที องคาํ และยเู รเนยี ม ประเทศเหลา นก้ี จ็ ะนาํ แรธ าตุ ขึ้นมาใชแ ละสงเปน สินคา ออก 3. แตละประเทศมีลักษณะดินฟาอากาศที่แตกตางกัน เชน สหรัฐอเมริกาและ แคนาดาประเทศทอ่ี ยใู นเขตอบอนุ สามารถปลกู ขา วสาลไี ด ไทยอยใู นเขตมรสมุ สามารถปลกู ขาวได บราซิลเปนประเทศในเขตศูนยสูตรสามารถปลกู กาแฟได จากการที่พืชผลสามารถ ขน้ึ ไดด ี ตามสภาพดนิ ฟาอากาศแตล ะชนิดดงั กลา วทําใหแ ตละประเทศสามารถผลติ พชื ผล ชนิดน้ันไดเปนจาํ นวนมากเม่ือมีเหลือกส็ ามารถสงเปนสนิ คาออก นอกจากนย้ี งั มที ฤษฎยี นื ยนั วา “ถา ทกุ ประเทศแบง งานผลติ สนิ คา และบรกิ ารตามทต่ี น ถนดั หรอื เมอ่ื เปรยี บเทยี บแลว ไดเ ปรยี บจะทาํ ใหม ผี ลผลติ เกดิ ขน้ึ มากกวา ตา งคนตา งผลติ ” ดลุ การคา และดลุ การชาํ ระเงนิ ในการทําการคาระหวา งประเทศน้นั ประเทศหน่งึ ๆ ยอ มตอ งบันทึกรายการท่เี กิด ข้ึน เพราะจะทาํ ใหไ ดท ราบผลการติดตอ คาขายกบั ตางประเทศ รายการคา กับตางประเทศ น้อี าจบนั ทึกอยใู น 2 รูปแบบ ดว ยกัน คือดลุ การคาและดลุ การชาํ ระเงิน ดลุ การคา (Balance of Trade) ไดแ ก การเปรยี บเทยี บมลู คา ของสนิ คา ทป่ี ระเทศ หน่งึ สง ออกขาย (Export) ใหประเทศอื่นๆ กับมลู คา ของสินคาที่ประเทศน้นั สัง่ ซ้อื เขา มา จาํ หนา ยวา มากนอ ยตา งกนั เทา ไรในระยะ 1 ป เพอื่ เปรยี บเทยี บวา ตนไดเ ปรยี บหรอื เสยี เปรยี บ ตัวอยางเชน ประเทศไทยสงสินคาออกหลายประเภทไปขายสงประเทศญ่ีปุน สิงคโปร และอกี หลายประเทศ มมี ูลคา รวมกัน 589,813 ลานบาท ในป พ.ศ. 2533 และ

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 211 ในปเดียวกันก็ไดส่ังสินคาเขาจากประเทศตางๆ มีมูลคา 844,448 ลานบาท เม่ือนํามา 3บทที่ เปรียบเทยี บกันจะทาํ ใหท ราบไดวา ไดเปรียบหรือเสยี เปรยี บดุลการคา ในการเปรียบเทยี บนี้ อาจแบง ออกไดเปน 3 ประเภท คอื เศรษฐศาสต ร 1. ดลุ การคา ไดเ ปรยี บ หรอื เกนิ ดลุ ไดแ กก ารทปี่ ระเทศหนงึ่ สง สนิ คา ไปขายยงั ตา ง ประเทศมมี ลู คามากกวาสัง่ สนิ คา เขา มาอปุ โภคบรโิ ภค 2. ดลุ การคา เสยี เปรยี บ หรอื ขาดดลุ ไดแ ก การทปี่ ระเทศหนง่ึ สง สนิ คา ไปขายยงั ตา ง ประเทศ มีมลู คานอยกวา ท่ีส่งั สินคา เขามาอุปโภคบริโภค 3. ดลุ การคาสมดลุ ไมไ ดเปรียบเสียเทยี บกัน หรือเทากนั มผี ลลบเปนศูนยก ลา ว คือมลู คา สนิ คา เขาเทา กบั มูลคาสินคาสงออก โดยทว่ั ไปการใชด ลุ การเพยี งอยา งเดยี วอาจไมท าํ ใหท ราบฐานะทแี่ ทจ รงิ ของประเทศ ไดก ลา วคอื ดลุ การคา ทเ่ี สยี เปรยี บนนั้ อาจไมเ ปน ผลเสยี ใดๆ ตอ ประเทศกไ็ ด เนอื่ งจากบนั ทกึ เที่ยวกับดุลการคาน้ันจะไมรวมถึงการนําเขาสินคาบางชนิด ที่ไมตองชําระเปนเงินตราตาง ประเทศกไ็ ดเ นอื่ งมาจากสนิ คา ชนดิ นนั้ จะมาจากการบรจิ าคชว ยเหลอื ถา นาํ เอารายการนม้ี า หกั ออกอาจทาํ ใหด ลุ การคา ลดลงหรอื การคดิ ราคาสนิ คา เขา และสนิ คา ออกตา งกนั กลา วคอื ขณะท่ีสินคาเขารวมมูลคาขนสงและการประกันภัยแตสินคาออกไมไดรวมไว หรือการส่ัง สนิ คา ประเภททนุ เชน เครอ่ื งจกั รกลเขา มาทาํ การผลติ สนิ คา ดเู หมอื นวา จะทาํ ใหเ สยี เปรยี บ ดลุ การคากจ็ รงิ แตในระยะยาวแลวเมอ่ื มกี ารผลติ สนิ คาเพื่อการสง ออก โดยสินคา นน้ั อาจ ทําใหไดเปรยี บดุลการคา ในระยะยาว ประเทศทีด่ ลุ การคา ไดเปรยี บถอื วา ภาวะเศรษฐกจิ ของประเทศนัน้ เจรญิ แตอาจจะ ไมเ ปน ผลดตี อ เศรษฐกจิ เสมอไป เชน เมอื่ ไดร บั เงนิ ตราตา งประเทศ ธนาคารกลางสามารถ เพิ่มปรมิ าณเงินในทองตลาดไดมาก พอ คาสามารถ แลกเงนิ ตรา ตา งประเทศมาเปน เงนิ ใน ประเทศไดม าก เมอ่ื ปรมิ าณเงนิ ในทอ งตลาดมากอาจเกดิ ภาวะเงนิ เฟอ หรอื การทป่ี ระเทศใด ประเทศหน่ึงไดเปรียบดุลการคากับประเทศอื่นติดตอกันหลายปจะทําใหประเทศคูคาไม สามารถมีเงนิ มาซอื้ สินคา หรอื ชําระเงินได ยอมเปน ผลเสยี ตออตุ สาหกรรมภายในประเทศ ดังน้ันนักคิดทางเศรษฐศาสตรจึงเห็นวาไมควรเปรียบเทียบเฉพาะราย การสินคา เทาน้ัน จงึ จะทาํ ใหท ราบสภาวะเศรษฐกิจทีแ่ ทจ รงิ ของประเทศ แตค วรมรี ายการอืน่ ๆ เขา มาแสดง เปรยี บเทยี บดว ยและรายการอน่ื ๆ ทแ่ี สดงเปรยี บเทยี บนน้ั แตล ะประเทศจะแสดงไวใ นรปู ของ ดุลชําระเงินระหวางประเทศ ดลุ การชาํ ระเงนิ ระหวา งประเทศ คอื สถติ ใิ นรปู บญั ชแี สดงรายรบั (หรอื credit = +) ท่ีประเทศหนึง่ ไดร บั จากตา งประเทศ และรายจา ย (หรือ debit = - ) ทีป่ ระเทศนนั้ จายแก ตา งประเทศในรอบ 1 ป นาํ มาเปรยี บเทยี บกนั เพอื่ ทราบตนไดเปรยี บหรอื เสยี เปรียบ โดย ปกติดุลการชาํ ระเงินจะประกอบไปดวย 1. บัญชีดลุ การคา 2. บญั ชีดุลบรกิ าร

เศรษฐศาสตร 212 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม 3. บญั ชดี ุลบริจาค 4. บญั ชที ุนหรอื บัญชีเงนิ ทุน 5. บัญชีการเคลอ่ื นยา ยเงินทุนของระบบการเงิน 6. จาํ นวนไมประจักษหรือคา คลาดเคล่อื นสุทธิ จากบัญชดี ลุ ชําระเงนิ ทั้ง 6 ชนดิ นี้ บัญชีดลุ การคา บญั ชีดุลบรกิ าร และบัญชีดุล บริจาค เรยี กรวมกนั วา บัญชเี ดนิ สะพดั (Current Account) เปน บัญชแี สดงถึงการ แลกเปลี่ยนเงินระหวา งประเทศเฉพาะสวนทเ่ี ปน ผลติ ภณั ฑ (สินคาและบรกิ าร) เทา นน้ั แต ไมม รี ายการแสดงการเคลอ่ื นยา ยทรพั ยส ินหรือทุน ซึง่ ดลุ การชาํ ระเงนิ จะพจิ ารณาจาก ดลุ การชาํ ระเงิน = ดลุ บัญชีเดนิ สะพัด + ดลุ บัญชที ุน + จํานวนไมป ระจักษ ซ่ึงจะแสดงผลอยูใน 3 ลักษณะ คือ ถายอดรายรับมากวารายจาย เรียกวา 3บทที่ ดลุ การชาํ ระเงนิ เกนิ ดลุ ถา ยอดรายรบั นอ ยกวา ยอดรายจา ยเรยี กวา ดลุ การชาํ ระเงนิ ขาดดลุ และถายอดรายรับหรือรายจา ยเทา กนั หรอื เปนศูนยเ รยี นกวาดลุ การชาํ ระเงนิ สมดุล อตั ราแลกเปล่ียนเงนิ ตราตางประเทศ เงนิ ตราตางประเทศ หมายถงึ เงินตราของประเทศอืน่ ซง่ึ อยูใ นความครอบครอง ของรัฐบาลหรือเอกชนของประเทศใดประเทศหนง่ึ ตัวอยา งเชน เงนิ ตราตา งประเทศใน ทัศนะของเอกชนและรฐั บาลไทยก็คอื เงิน ดอลลาร มารค เยน ปอนด เปนตน สว นเงิน บาทเปน เงนิ ทอ่ี อกโดยรฐั บาลไทย ถอื เปน เงนิ ตราตา งประเทศทศั นะของรฐั บาลและเอกชน ของประเทศอื่นนอกจากประเทศไทย เงินตราของประเทศตางๆ แตละหนวยจะมีอํานาจ ซอื้ แตกตา งกนั ไปตามคา ของเงนิ ในแตล ะประเทศ ซงึ่ คา ของเงนิ แตล ะประเทศจะถกู กาํ หนด ไวในรปู ของอัตราแลกเปลย่ี นเงนิ ตราระหวางประเทศ อัตราแลกเปล่ียนเงินตราระหวางประเทศมีความสัมพันธอยางใกลชิดกับการคา ระหวางประเทศ เพราะอตั ราแลกเปลีย่ น หมายถงึ ราคาของเงนิ ตราสกุลหนึ่งเม่อื เปรียบ เทยี บกบั เงนิ ตราของสกลุ อน่ื ๆ อัตราแลกเปล่ยี นเปน ราคาที่สําคญั เมื่อเทยี บกบั ราคาสินคา โดยทว่ั ไป ทง้ั น้ี เพราะอตั ราแลกเปลยี่ นจะเปน ตวั เชอ่ื มโยงของราคาสนิ คา ของประเทศตา งๆ หากเราไมทราบอัตราแลกเปลี่ยนจะทําใหเราไมสามารพเปรียบเทียบราคาสินคาระหวาง ประเทศได และเมอ่ื อัตราแลกเปลยี่ น ราคาสนิ คา ทุกชนดิ ในตา งประเทศ ซึ่งคดิ เปน เงินตรา ของประเทศใดประเทศหนงึ่ จะเปลยี่ นไปดว ย ตวั อยา งเชน อตั ราแลกเปลยี่ นระหวา งปอนด กับบาทเปน 1 ปอนดต อ 45 บาท เส้อื ขนสัตวตวั หน่งึ มีราคา 20 ปอนดใ นประเทศองั กฤษ จะมี ราคา 900 บาทในประเทศไทย แตถาประเทศองั กฤษลดคาเงนิ ปอนดเ ปน 1 ปอนด เทา กบั 35 บาท เส้อื ขนสตั วตวั เดิมจะมรี าคาในประเทศไทยเพียง 700 บาท เทานั้น โดย ตง้ั ขอ สมมตใิ นชนั้ นว้ี า ราคาเสอื้ ขนสตั ว? ในองั กฤษไมเ ปลยี่ นแตใ นทางปฏบิ ตั จิ รงิ เมอื่ องั กฤษ ลดคา เงนิ ปอนด ราคาสนิ คา ในองั กฤษจะเปลย่ี นจากระดบั เดมิ และราคาเปรยี บเทยี บระหวา ง เงนิ บาทกบั เงนิ ปอนดจ ะเปลยี่ นไป ดงั นน้ั ราคาสนิ คา ทส่ี งั่ จากประเทศไทยไปประเทศองั กฤษ จะเปลย่ี นไปเชนกนั กลา วคอื ท่ีอตั ราแลกเปลี่ยนเดมิ ทเี งิน 1 ปอนดมคี าเทากบั 45 บาท

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 213 นน้ั ถาประเทศองั กฤษตองการซ้ือรองเทาซ่งึ มรี าคา 450 บาทจากประเทศไทย องั กฤษจะ 3บทที่ ตอ งจายเงนิ 10 ปอนด แตเ มอื่ อัตราแลกเปลยี่ นเงินตราเปลี่ยนไปเปน 1 ปอนดม คี า เทา กับ 35 บาท จะทาํ ใหองั กฤษตองจา ยคารองเทา คเู ดียวกนั ถึง 12.8 ปอนด ดงั น้นั จงึ กลา วได เศรษฐศาสต ร วา อตั ราแลกเปลยี่ นเปน ปจ จยั หนงึ่ ทม่ี อี ทิ ธพิ ลตอ สนิ คา เขา และสนิ คา ออกของประเทศ ตลอด จนการดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจของประเทศอกี ดวย ฉะนัน้ ประเทศตา งๆ จงึ พยายาม หาวิธรี วมกันในการกําหนดอัตราแลกเปล่ียนท่เี หมาะสม ผลจากการรว มกลุม ทางเศรษฐกิจ การรวมกลมุ เศรษฐกิจ (Regional Economic integration) หมายถงึ การท่ี ประเทศมากวา 1 ประเทศขนึ้ ไปมารวมกนั อยางเปนทางการ (Official integration) เพือ่ เชอื่ มเศรษฐกจิ ของภมู ิภาคเดยี วกนั การทปี่ ระเทศในภมู ภิ าคเดยี วกนั มารวมตวั กนั นนั้ เพราะประสบปญ หาทางการคา นานา ประการ โดยเฉพาะปญหาการขาดดุลการคา ซึ่งมสี าเหตุมาจากการไรป ระสิทธิภาพในการ ผลติ และความไมม นั่ คงในสนิ คา ทเ่ี ปน วตั ถดุ บิ ทใี่ ชใ นการผลติ จงึ เกดิ มกี ารรวมกลมุ กนั เพอ่ื การผลติ และขยายตลาดและมกี ารทําสัญญาตา งๆ เพือ่ แกป ญ หาเฉพาะเรือ่ ง การรวมกลมุ เศรษฐกจิ มหี ลายประเภท แตม ลี กั ษณะเหมอื นกนั อยปู ระการหนง่ึ คอื “การ ใชกําแพงภาษีกีดกันสินคาจากประเทศนอกกลุมสมาชิก และใหมีสิทธิพิเศษในการนําเขา สนิ คา จากประเทศสมาชกิ ในกลมุ ” การรวมกลมุ จงึ มลี กั ษณะของการคา แบบเสรี และการคา คมุ กันอยใู นตวั ซงึ่ สามารถแบงออกเปน ประเภทไดด ังนี้ 1. เขตปลอดภาษี (Free Trade) เปน การวมกลมุ ประเทศทีง่ ายทสี่ ดุ คือประเทศ สมาชกิ จะยกเวนการเกบ็ ภาษขี าเขาระหวา งกนั เอง โดยทแี่ ตจะประเทศสมาชกิ มอี ิสระเตม็ ท่ใี นการตัง้ อัตราภาษีเรยี กเกบ็ จากประเทศนอกกลมุ เชน เขตการคา เสรแี ปซฟิ ค (Pacific Free Trade Area : PAFTA) เขตการคา เสรีลาตนิ อเมริกา (Latin Amereac Free Trade: LAFTA) การรวมกลมุ ประเทศในลกั ษณะนี้มักจะมปี ญ หาเนือ่ งมาจากการท่แี ตละ ประเทศสมาชิกมรี ะดบั การพัฒนาท่ีแตกตางกัน และการต้งั อัตราภาษสี าํ หรบั ประเทศนอก กลุมมีความแตกตางกัน ทําใหประเทศคูคาสามารถเลือกคากับประเทศสมาชิกที่ต้ังอัตรา ภาษไี วต ่าํ 2. สหภาพศุลกากร (Custom Union) เปน การรวมกลุมเหมือนเขตปลอดภาษี แตม ขี อ ตกลงเรอ่ื งการตงั้ กาํ แพงภาษรี ว มกนั เพอื่ เกบ็ จากประเทศนอกกลมุ แตม กั จะมปี ญ หา คอื อตั ราภาษที ร่ี ว มกนั ตง้ั ใหมถ า แตกตา งจากเดมิ มากจะมผี ลกระทบตอ อตั ราภาษเี ดมิ ทเี่ กบ็ ภายในประเทศและสงผลกระทบถงึ ราคาสินคาในประเทศ 3. ตลาดรวม (Common Market) มลี ักษณะเหมือนสหภาพศุลกากรทุกประการ แตเ พ่ิมเงอ่ื นไขวา ไมเ พยี งแตสนิ คาเทานน้ั ทส่ี ามารถเคลื่อนยา ยไดโ ดยเสรรี ะหวา งประเทศ สมาชิกแตไมวา จะเปน การเคลอ่ื นยา ยทุน แรงงาน สามารถทาํ ไดโดยเสรี การต้ังตลาดรวม จาํ เปน ตอ งมีนโยบายหลายๆ ดา นทปี่ ระสานกัน เชน การเก็บภาษีรายได นโยบายการเงนิ ภายใน นโยบายการคา ตลอดจนกฎหมายตา งๆ

เศรษฐศาสตร 214 หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม 4. สหภาพเศรษฐกิจ (Economic Union) เปนการรวมกลุมกนั อยา งสมบรู ณ แบบสมาชกิ อยูภายใตนโยบายเดียวกัน ใชเงนิ ตราสกลุ เดียวกัน และอยูภายใตอ าณาจักร เศรษฐกิจเดยี วกัน กลุมทางเศรษฐกิจที่สําคญั มดี ังน้ี 1. กลุม ประชาคมยโุ รป (European Community : EC) เกดิ จากการรวมตวั กัน ของประเทศสมาชกิ ในยุโรป 12 ประเทศ ไดแ ก องั กฤษ เดนมารก ไอรแ ลนด กรซี สเปน โปรตุเกส ฝรัง่ เศส เยอรมันนี อิตาลี เบลเยยี ม เนเธอรแ ลนด และลักแซมเบริ ก ปจจุบันประชาคมยุโรปมีสภาพเปนสภาพศุลกากร กลาวคือมีขอกําหนดใหประเทศสมาชิก ยกเลกิ การเกบ็ ภาษขี าเขา การควบคมุ สนิ คา เขา และสนิ คา ออกระหวา งประเทศสมาชกิ และ ไดม กี ารดําเนนิ นโยบายและมาตรการทางการคา กับประเทศนอกประชาคมรวมกนั โดยใช 3บทที่ ระบบประกันคาราผลิตผลเกษตรแบบเดียวกัน และใชงบประมาณสวนกลางของประชาคม ยโุ รปเขา สกู ารเปน ตลาดรว มตง้ั แตป  2535 และคาดวา ในป 2539 จะรวมตวั กนั เปน สหภาพ เศรษฐกจิ และการเงนิ (Economic and Monetary Union) ซ่งึ จะมกี ารใชเ งนิ ตราใน สกุลเดียวกัน 2. สมาคมการคา เสรแี หง ยโุ รป (European Free Trade Association) มสี มาชกิ ในปจ จบุ ัน 7 ประเทศ คือ นอรเวย สวเี ดน ออสเตรยี สวเี ดน ออสเตรีย สวิซเซอร แลนด ไอแลนด ฟน แลนด และลกิ เตนสไตน มวี ัตถุประสงคก ารกอตงั้ เปนเขตการคา เสรี มากกวาเปน สหภาพศลุ กากร ในป 2527 กลมุ ประเทศนไี้ ดเ คยแถลงการณ รวมมอื กันจัด ต้งั เปน เขตเศรษฐกจิ ยโุ รป (European Economic Area : EEA) โดยมวี ตั ถุประสงค เพอื่ ขยายความรว มมอื ระหวา งกลมุ ประเทศทง้ั สองสว น ขน้ั ตอนในการจดั ตง้ั ยงั ไมไ ดก าํ หนด ไวชัดเจน จนกระทั่งป 2532 กลุมประเทศสแกนดิเนเวียวิตกวาการเปนตลาดเดียวของ ประเทศสมาชกิ ประชาคมยโุ รปอาจสง ผลกระทบตอการคา ระหวา งประเทศของตน จงึ ไมม ี ความประสงคจ ะกอ ต้งั เขตเศรษฐกจิ ยโุ รป แตประชาชนยโุ รปยังใหการสนับสนุน เน่อื งจาก สมาคมการคาเสรแี หง ยุโรปเปน ตลาดสนิ คา ที่สําคัญ และใหญทสี่ ุดของประชาคมยุโปจังได มีการจัดตั้งอยางเปนทางการและมีการใหสัตยาบันรวมกัน โดยมีผลบังคับตั้งแต วันท่ี มกราคม 2536 เปนตน ไป 3. ขอ ตกลงการคา เสรีอเมรกิ าเหนือ (North American Free Trade Agree- ment : NAFTA) มปี ระเทศสมาชิกในปจ จุบนั 3 ประเทศ ไดแ ก สหรฐั อเมรกิ า แคนาดา และเม็กซิโก มีวัตถปุ ระสงคเ พอื่ ยกเลกิ การกดี กนั ทางการคาและการลงทุนระหวา งประเทศ สมาชกิ ทง้ั สามและเพอื่ สรา งเขตการคา เสรที ย่ี อมรบั การคมุ ครองสทิ ธใิ นทรพั ยส นิ ทางปญ ญา 4. กลุม ประเทศอาเซียน ประกอบไปดวยประเทศสมาชกิ 10 ประเทศ คอื ไทย สิงคโปร มาเลเซยี อนิ โดนเี ซีย ฟล ปิ ปนส บรไู น เวียดนาม ลาว กมั พูชา และเมียนมาร มีวัตถุประสงคในการวมตัวกันในคร้ังแรก คือการแบงงานกันผลิตสินคา เพ่ือลดความซํ้า ซอนในการผลิต และสรา งอํานาจตอ รองทางการคา ภายหลงั ไดม ีขอ เสนอใหจ ัดตัง้ เขตการ คา เสรอี าเซยี น (Asean Free Trade Agreement : AFTA) มีวตั ถุประสงคเพ่อื ให

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 215 ประเทศสมาชิกคอ ยๆ ยกเลกิ หรอื ลดภาษีศุลกากร สําหรบั สินคา สวนใหญท ีค่ าขายกันอยู 3บทที่ ใหเ หลอื รอ ยละ 5 ภายในระยะเวลา 15 ป เชอื่ วา จะทาํ ใหก ารคา และการลงทนุ ของกลมุ อาเซยี น ขยายตวั มากข้ึน เศรษฐศาสต ร ประเทศไทยไดร วมมอื ทางเศรษฐกจิ กบั ประเทศอืน่ ๆ อยางกวา งขวาง และไดเ ขา รว มเปน สมาชิก ขององคกรระหวา งประเทศ หลายองคกรดงั น้ี กลุมอาเซียน หรอื สมาคมประชาชาตเิ อเชยี ตะวันออกเฉียงใต (Association of Southeast Asian Nations : ASEAN) ประกอบดว ย 6 ประเทศ ไดแก อินโดนีเซีย มาเลเซยี ฟลิปปน ส สงิ คโปร บรูไน และไทย สาํ นกั งานใหญต้งั อยูท ่เี มอื งจาการตา ประเทศอนิ โดนีเซยี องคกรนี้มีวัตถุประสงค เพื่อสงเสริมความรวมมือทางเศรษฐกิจ วิทยศาสตร และ เทคโนโลยี สังคม และวฒั นธรรม ตลอดจน การเมอื งระหวา งประเทศสมาชกิ จากการกอ ตงั้ กลุมอาเซยี น มาตง้ั แต พ.ศ. 2510 มาถงึ ปจ จบุ นั ประเทศสมาชิก อาเซียน มีการขยายตัวทางเศรษฐกิจอยา งรวดเร็ว โครงสรา งทางเศรษฐกจิ กเ็ ปล่ียนแปลง จากภาคเกษตร ไปสูภาค อตุ สาหรรมมากข้นึ สง ผลใหป ระเทศสมาชกิ ประสบปญ หาทั้ง ทางดา น การขาดดลุ การคา การเพม่ิ อัตราคาจา งแรงงาน และการขาดแคลน การบรกิ าร พืน้ ฐาน กลมุ เอเปค (Asia – Pacific Economic Cooperation : APEC) กอ ต้งั ข้ึนเมอ่ื พ.ศ. 2532 มี สมาชกิ 12 ประเทศ ไดแก สหรฐั อเมรกิ า เกาหลีใต สงิ คโปร ฟลปิ ปนส นวิ ซแี ลนด มาเลเซยี ญ่ปี นุ อินโดนเี ซีย แคนาดา บรไู น ออสเตรเลีย และไทย องคก รนวี้ ตั ถุประสงคเพือ่ สงเสริมความรว มมือในการแกปญ หารว มกนั สง เสรมิ การ คา เสรีตลอดจนการปรับปรงุ แบบแผนการติดตอการคา ระหวางกนั และเพือ่ ตงั้ รับการรวม ตัวเปน ตลาดเดยี วกนั ระหวางประเทศสมาชกิ คณะกรรมาธิการเศรษฐกิจ และสังคมสําหรับเอเชียและแปซิฟก (Economic and Social Commission for Asia and Pacific : ESCAP) องคก รนเี้ ปนองคก รท่ีจดั ตัง้ ขน้ึ โดยองคก ารสหประชาชาติ มีวตั ถุประสงคเ พ่อื สง เสรมิ ความรวมมือในการพฒั นาดา นเศรษฐกิจ และสงั คมของประเทศสมาชกิ ทอ่ี ยูในเอเชีย และ แปซิฟก รวมท้ังประเทศไทยดวย ESCAP เปนองคกรที่ขยายมาจากคณะกรรมาธิการ เศรษฐกิจแหง เอเชีย และตะวันออกไกล (Economic Commission for Asia and the Far East : ECAFE) ซงึ่ จัดตัง้ ขึ้นเมอ่ื พ.ศ. 2490 และ ใน พ.ศ. 2517 ไดข ยายมา เปน ESCAP ทัง้ น้เี พ่ือใหครอบคลุมประเทศในพ้ืนทีเ่ อเชยี และแปซฟิ กท้ังหมด ประเทศ ท่ีเปน สมาชกิ จะไดรับความชว ยเหลือในการพฒั นาเศรษฐกิจ และสงั คม สาํ นักงานตงั้ อยทู ี่ กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย ขอตกลงทัว่ ไปดว ยภาษศี ลุ กากรและการคา (General Agreement on Tariffs and Trade : GATT) กอ ต้ังเมอ่ื วนั ที่ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2409 มปี ระเทศสมาชิกเกอื บ ทว่ั โลก ประเทศไทย เขา เปน สมาชกิ เมอื่ วนั ที่ 20 พฤศจกิ ายน 2525 องคก รนม้ี วี ตั ถปุ ระสงค เพอ่ื สง เสรมิ ระบบการคา เสรี แบะสง เสรมิ สัมพันธภาพ ทางการคา และเศรษฐกจิ ระหวา ง

เศรษฐศาสตร 216 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม ประเทศ โดยทุกประเทศสมาชกิ ตอ ง ปฏบิ ัติตามกฎระเบียบของ GATT ประเทศไทยได รับการสงเสริมดานการขยายตัวทางการคา ความเสียเปรียบดานการเจรจาการคาระหวาง ประเทศกบั มหาอํานาจทางเศรษฐกจิ ลดลงไปมาก ความสมั พันธร ะหวางเศรษฐกจิ ของไทยกบั กลมุ เศรษฐกจิ โลก ประเทศไทยเปนประเทศที่เปนประเทศสมาชิกในขอตกลงเขตการคาเสรีอาเซียน ซ่ึงมีวัตถุประสงคของการรวมกลุมคลายกับการรวมกลุมของประเทศในภูมิภาคอื่นๆ คือ การยกเลกิ กาํ แพงภาษที ม่ี รี ะหวา งประเทศสมาชกิ และกาํ หนดมาตรการทางเศรษฐกจิ อนื่ ๆ รวมกัน เชน การผลิตสินคา บรกิ าร การกําหนดอตั ราภาษศี ลุ กากร ในขณะเดียวกนั ก็สราง กาํ แพงภาษเี พอื่ สกดั สนิ คา ทมี าจากนอกเขต ในขณะเดยี วกนั ประเทศไทยกส็ งั กดั อยใู นกลมุ “ขอ ตกลงทัว่ ไปวา ดวยภาษศี ุลกากรและสนิ คา (General Agreement on Tariff and 3บทที่ Trade : GATT) ซงึ่ เปน องคก รทเี่ กยี่ วขอ งกบั การปฏบิ ตั ทิ างการคา ของโลก ซงึ่ ประเทศไทย มีพันธะสัญญาที่จะตองปฏิบัติตามขอตกลงเหลานั้น เชน การสงเริมการคาแบบเสรี การลดอัตราภาษีนําเขา การถือหลักการที่ไมใหมีการกีดกันทางการคาแตกตางกันตาม ประเทศคคู า การคมุ ครองสิทธิในทรัพยสินทางปญ ญา เปน ตน ซ่งึ มขี อ ตกลงบางอยางก็ เปน สง่ิ ทข่ี ัดกบั การคา ภายในประเทศ เชน การยอมรบั ในขอตกลงวา ดว ยการคุมครองสิทธิ ทางปญญา แตการประกอบธุรกิจในประเทศไทยหลายประเภทมีลักษณะละเมิดสิทธิทาง ปญ ญา เนอื่ งจากการทแ่ี ตล ะประเทศตา งรวมตวั กนั เปน เขตเศรษฐกจิ ในลกั ษณะตา งๆ กนั ประกอบกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ จะดาํ เนนิ การเฉพาะภายในกลมุ ในขณะเดยี วกนั กม็ นี โยบาย กีดกันสินคาจากภายนอกกลุม ทําใหเปนการยากที่ประเทศไทยจะหาตลาดทางการคา ประเทศไทยจึงตองดําเนินนโยบายทางการคาโดยการเจรจาทางการคากับประเทศคูคา โดยตรงเพอ่ื รกั ษาตลาดทางการคา ในขณะเดยี วกนั กพ็ ยายามหาทางขยายตลาดไปสภู มู ภิ าค ทยี่ งั มกี ารรวมกลุม ทางเศรษฐกิจท่ีไมคอยเขมแข็งนัก เชน ตลาดยุโรปตะวันออก แบบฝก หัดทายบทเรอื่ งที่ 7 คําชี้แจง เม่อื ศึกษาบทนแ้ี ลว ใหนักศึกษาคน ควาและตอบคําถามตอ ไปนี้ 1. ในระดบั ชมุ ชน มีความเกีย่ วเนื่องอยา งไรกับระบบเศรษฐกจิ ของประเทศ 2. จากสภาวการณเ ศรษฐกิจปจ จุบัน ประชาชนไดร ับผลกระทบอยา งไร ใหย กตวั อยา งประกอบ 2- 3 อยาง 3. การกีดกนั ทางการคา ของประเทศคแู ขง มีอะไรบาง 4. อะไรบา งท่ีคนไทยควรปรบั ตัวในการทาํ ธรุ กิจกบั ตางชาติ 

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 217 4การเมืองการปกครบอทงที่ สาระสําคัญ การศึกษาเรื่องการเมืองการปกครอง นอกจากผูเรียนจะไดเรียนรูถึงการปกครอง ระบอบประชาธิปไตยและการปกครองระบอบเผด็จการของประเทศตางๆ ในโลกแลว ยัง ไดรูและเขาใจถึงพฒั นาการของประเทศตา งๆ นบั ตงั้ แตย คุ โบราณ ยคุ กลาง ชว งครสิ ตว รรษ ท่ี 18, 19 และ 20 โดยจะทราบวา จดุ เรม่ิ ตน ของระบอบประชาธปิ ไตยมคี วามเปน มาอยา งไร และประชาธปิ ไตยของประเทศตา งๆ รวมทั้งประเทศไทยเปนอยางไรบาง นอกจากนีผ้ ูเรียน ยังไดเรียนรูถึงเหตุการณสําคัญทางการเมืองการปกครองของประเทศไทยและของโลกวา เหตกุ ารณห รอื สถานการณท างการเมอื ง นน้ั สง ผลกระทบตอ สงั คมไทยและสงั คมโลกอยา งไร รวมทง้ั ผเู รยี นจะไดศ กึ ษาเรยี นรถู งึ หลกั ธรรมมาภบิ าลและแนวปฏบิ ตั ติ ามหลกั ธรรมมาภบิ าล เปนอยา งไร เพอื่ การนาํ ไปสกู ารปฏิบตั ติ นเองผเู รยี นอยา งถกู ตอ ง และเหมาะสมตอ ไป ตวั ช้วี ดั 1. รูและเขา ใจระบอบการเมืองการปกครองตา งๆ ทีใ่ ชอ ยปู จ จบุ ัน 2. ตระหนักและเหน็ คุณคา การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 3. รแู ละเขา ใจผลทเ่ี กดิ จากการเปลย่ี นแปลงทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทย จากอดีต 4. รูและเขาใจผลทีเ่ กดิ จากการเปลยี่ นแปลงทางการเมืองการปกครองของโลก 5. ตระหนกั และเหน็ คณุ คา ของหลักธรรมาภิบาลและนาํ ไปปฏบิ ัตใิ นชีวิตจริงได ขอบขายเน้อื หา เร่ืองท่ี 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย เรื่องที่ 2 การปกครองระบอบเผดจ็ การ เร่อื งท่ี 3 พฒั นาการของระบบประชาธิปไตยของประเทศตางๆ ในโลก เรื่องท่ี 4 เหตุการณส าํ คัญทางการเมอื ง การปกครองของประเทศไทย เรอ่ื งท่ี 5 เหตกุ ารณส าํ คัญทางการเมือง การปกครองของโลกที่สง ผลกระทบ ตอประเทศไทย เร่อื งที่ 6 หลกั ธรรมาภบิ าล

218 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม เรอ่ื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย 1. ระบอบประชาธิปไตย คาํ วา “ประชาธปิ ไตย” เปน คาํ ไทยทบ่ี ญั ญตั ขิ นึ้ ใหม คี วามหมายตรงกบั คาํ ภาษา องั กฤษวา Democracy หมายถึง อํานาจของประชาชน คําวา “ประชา” แปลวา ประชาชน คาํ วา “อธิปไตย” แปลวา ความเปนใหญ สรปุ วา คาํ วา “ประชาธปิ ไตย” หมายถึง การปกครองทป่ี ระชาชนมอี ํานาจ สงู สดุ ในการปกครองประเทศ ดังนั้น “การปกครองระบอบประชาธิปไตย” จึงหมายถึง ระบอบการปกครองซึ่ง 4บทท่ี ประชาชนมีอํานาจสงู สุด โดยจะเห็นวา การปกครองระบอบประชาธปิ ไตยในปจจุบนั น้นั จะ แยกออกเปน 2 แบบ คอื ระบอบประชาธปิ ไตยแบบมพี ระมหากษตั รยิ เ ปน ประมขุ กบั ระบอบ การเมอื งการปกครอง ประชาธปิ ไตยแบบมปี ระธานาธบิ ดเี ปน ประมุข ระบอบประชาธปิ ไตยมคี วามเชือ่ วา มนษุ ยเ ปนสตั วประเสริฐ มคี วามคิด ความ เฉลยี่ วฉลาดและสตปิ ญ ญาทจี่ ะปกครองตนเองได สามารถใชเ หตผุ ลในการแกไ ขปญ หาของ ตนเอง และสังคมได ดงั นนั้ การปกครองในระบอบประชาธปิ ไตยจงึ เปน วธิ กี ารทปี่ ระชาชน มีโอกาสไดเลือกสรรคนท่ีเหมาะสมเขาไปทําหนาที่ในการบริหารประเทศแทนตน อันเปน หนทางทีด่ ที ่ีสดุ การปฏวิ ัติรัฐประหาร การใชวธิ ีรนุ แรง การปราบปรามเขน ฆา เพอื่ ใหไ ด มาซึ่งอํานาจในการปกครองถือเปนวิธีการท่ีดูหมิ่นเหยียดหยามและทําความทําลายความ เปนมนุษยข องประชาชนอยางย่งิ 2. หลักการของระบอบประชาธปิ ไตย ระบอบประชาธปิ ไตยจะมน่ั คงหรอื ไมน นั้ ขนึ้ อยกู บั รฐั บาลและประชาชนวา จะยดึ มั่นในหลักการของระบอบประชาธิปไตยมากนอยเพียงใด ซึ่งหลักการของระบอบ ประชาธิปไตยมีดังนี้ 2.1 หลกั ความเสมอภาค หลกั ความเสมอภาค หมายถงึ ทกุ คนไมว า ฐานะจะเปน อยา งไร มสี ตปิ ญ ญา หรือความสามารถมากนอ ยแตกตางกัน หรือแมมีผวิ พรรณแตกตางกัน แตทุกคนมีความ เปน มนุษยอ ยา งเทา เทยี มกนั ซ่งึ หลกั ความเสมอภาคแบง เปน 4 ลกั ษณะ ดังน้ี 1) ความเสมอภาคทางกฎหมาย หมายความวา ทกุ คนมคี วามเทา เทยี ม กันทางกฎหมาย รัฐบาลจะออกกฎหมายเพ่ือคุมครองใครคนใดคนหนึ่งไมได เมื่อมีใคร กระทําผิดก็จะตองถูกกฎหมายลงโทษเทา เทยี มกัน 2) ความเสมอภาคทางการเมอื ง หมายความวา ทกุ คนมคี วามเทา เทยี ม กนั ในทางการเมอื งการปกครอง เชน ทกุ คนมสี ทิ ธใิ นการลงคะแนนเสยี งเลอื กตง้ั เทา กนั คอื

รายวิชาสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 219 คนละ 1 เสยี ง มสี ทิ ธติ ง้ั พรรคทางการเมอื ง มสี ทิ ธลิ งสมคั รรบั เลอื กตงั้ มสี ทิ ธต์ิ งั้ กลมุ ทางการ 4บทที่ เมอื ง มสี ทิ ธิแสดงความคดิ เห็นทางการเมือง เปนตน การเ ืมองการปกครอง 3) ความเสมอภาคทางเศรษฐกิจ หมายความวา ประชาชนมีสทิ ธิใน การประกอบอาชีพทางเศรษฐกจิ และสามารถครอบครองหรอื ไดร บั ประโยชนจากกจิ การที่ ตนทําไปอยางเต็มที่ รัฐบาลจะตองเปนผูนําทรัพยากรภายในประเทศมาใชและจัดสรรผล ประโยชนเหลา นั้นสปู ระชาชนอยา งทั่วถงึ โดยการกระจายความเจริญไปสสู วนตา งๆ ของ ประเทศ 4) ความเสมอภาคในดานโอกาส หมายความวา ความเทา เทียมกันที่ จะไดร ับโอกาสในการพฒั นาตนเอง เชน โอกาสทางการศึกษา (ความเทา เทียมกนั ในการ สอบเขา มหาวิทยาลยั ) การประกอบอาชพี การสรา งฐานะทางเศรษฐกจิ 2.2 หลักสทิ ธเิ สรีภาพและหนา ที่ สิทธิ หมายถึง อํานาจหรอื ผลประโยชนของบุคคลท่กี ฎหมายใหความคุมครอง บุคคลอื่นและละเมดิ ลวงเกนิ หรือกระทําการใดๆ ทก่ี ระทบกระเทอื นตอสทิ ธิของบุคคล อน่ื ไมได เสรภี าพ หมายถงึ ความมีอสิ ระในการกระทําของบุคคล การกระทําน้นั ตอ งไม ขดั ตอ กฎหมายหรอื ไมล ะเมิดสิทธิของผอู ื่น เชน มเี สรภี าพในการเขยี นแสดงความคิดเหน็ แตถ า ไปละเมดิ สทิ ธขิ องผอู น่ื โดยการเขยี นโจมตซี งึ่ ขาดพยานหลกั ฐาน เชน นผ้ี ทู ไ่ี ดร บั ความ เสียหายก็มีสิทธิที่จะปกปองชื่อเสียงของตนเอง ดวยการฟองรองไดหรือเรามีเสรีภาพที่จะ เปด วทิ ยภุ ายในบา นเรอื น แตถ า เปด เสยี งดงั เกนิ ไปจนรบกวนผอู นื่ เชน นถี้ อื วา เปน การละเมดิ สทิ ธขิ องผูอืน่ เปนตน หนา ที่ หมายถึง ภาระหรอื ความรับผดิ ชอบทบ่ี คุ คลจะตอ งปฏบิ ตั ติ ามกฎหมาย สิทธิและเสรีภาพเปนรากฐานที่สําคัญในการปกครองประชาธิปไตย ประเทศใดให สิทธิและเสรีภาพกับประชาชนมาก ประเทศน้ันก็มีประชาธิปไตยมาก ในทางกลับกันถา ประเทศใดจาํ กัดสทิ ธิและเสรภี าพของประชาชน แสดงวาประเทศนน้ั ไมเปน ประชาธปิ ไตย สทิ ธแิ ละเสรภี าพขนั้ พนื้ ฐานของประชาชนทร่ี ฐั บาลจะตอ งใหก ารรบั รองไดแ ก 1) สิทธแิ ละเสรภี าพสว นบุคคล เปนสิทธิเสรีภาพท่ที ุกคนพงึ มใี นฐานะทเ่ี กดิ มา เปน มนุษย ไดแก สทิ ธแิ ละเสรภี าพในการไดร ับการคุม ครองทง้ั ทางรางกายและทรพั ยส นิ จากรฐั สทิ ธแิ ละเสรภี าพในการประกอบอาชพี สจุ รติ สทิ ธแิ ละเสรภี าพในการเลอื กทอ่ี ยู หาก รฐั บาลหรอื บคุ คลใดกระทาํ การละเมดิ ตอ สทิ ธแิ ละเสรภี าพของบคุ คลอน่ื ถอื วา เปน ความผดิ 2) สทิ ธแิ ละเสรภี าพทางการเมือง เปน สิทธแิ ละเสรีภาพของประชาชน ทีจ่ ะเขา มา มสี ว นรว มในกจิ กรรมทางการเมอื งการปกครอง และกจิ การตา งๆ ของรฐั เชน สทิ ธทิ างการ เมอื งระหวา งเพศหญงิ และชายมเี ทา เทยี มกนั ประชาชนมสี ทิ ธอิ อกเสยี งเลอื กตงั้ รบั เลอื กตง้ั ตงั้ พรรคการเมอื ง แตตองอยูภายใตก ฎหมายและระเบียบอนั ดีงามของประเทศ 3) สทิ ธแิ ละเสรีภาพทางเศรษฐกจิ ประชาชนมเี สรีภาพในการเลอื กประกอบอาชีพ มีสิทธิเปนเจาของทรัพยสินท่ีหามาดวยความสุจริต มีสิทธิท่ีจะไดรับคาจางแรงงานที่เปน ธรรม เปนตน

การเมอื งการปกครอง 220 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสังคม รฐั บาลจะตอ งไมล ะเมดิ สทิ ธแิ ละเสรภี าพของประชาชน ยกเวน ในกรณสี งครามหรอื เพื่อรักษาความมั่นคงของชาติ การรักษาความสงบเรียบรอย การคุมครองผลประโยชน ของสวนรวม การรักษาศีลธรรมอนั ดีงามของประชาชนและการสรางสรรคความเปนธรรม ใหกบั สังคมเทา นนั้ 2.3 หลกั มิตธิ รรม กฎหมายเปน กฎเกณฑกตกิ าทท่ี กุ คนจะตองปฏบิ ตั ิตน ดังน้ัน สิทธิ เสรีภาพและ ความเสมอภาคใดๆ จะเปน จรงิ ไมไ ดห ากขาดกฎหมายทเี่ ปน หลกั ประกนั คมุ ครองประชาชน เพราะเมื่อไมมีกฎหมาย แตละคนก็อาจทําตามความพอใจของตน ทําใหเกิดการละเมิด สทิ ธิและเสรีภาพข้ึนได 2.4 หลกั การยอมรบั เสียงสวนมาก 4บทท่ี การอยรู วมกนั ของคนหมมู าก ยอ มมคี วามขดั แยง หรอื ความเหน็ ไมต รงกนั ตดิ ตามมา ปญ หาความขัดแยง บางอยางทีเ่ กย่ี วขอ งกับความถกู ผดิ สามารกใชกฎหมาย ระเบียบของสังคมหรือกฎศีลธรรมมาตัดสินได แตความขัดแยงบางอยางไมเก่ียวของกับ ความถกู ผดิ เปน ความขัดแยง ของสวนรวมทต่ี อ งการทําสิง่ ตางๆ ใหดขี น้ึ ดังนนั้ จึงตอ ง อภปิ รายถกเถยี งกัน แตล ะฝา ยชแี้ จงเหตุผล จากนัน้ จงึ ลงมตเิ ลอื กสิ่งทด่ี ีท่สี ดุ ขอเสนอใด ท่ีเปนเสยี งขางมาก ก็คือวา เปน มติของคนสวนใหญ ซง่ึ ทุกคนตองนาํ มติน้ไี ปปฏิบตั ิ 3. ประเภทของประชาธิปไตย การปกครองระบอบประชาธิปไตย แบงออกเปน 2 ประเภท คอื 3.1 ประชาธิปไตยโดยทางตรง เปนวิธีการท่ีประชาชนทุกคนมีสวนรวมใน การปกครองโดยตรง เหมาะกบั รฐั ทม่ี ปี ระชากรไมม าก เชน นครรฐั กรกี โบราณ ใหป ระชาชน ทกุ คนรว มกนั พจิ ารณาตดั สนิ ปญ หา แตว ธิ กี ารนไ้ี มเ หมาะสมกบั รฐั ทมี่ ปี ระชากรเปน จาํ นวน มาก ประชาธิปไตย โดยทางออมจงึ ถูกนาํ มาใชก บั รฐั ท่มี ีประชากรเปนจํานวนมาก 3.2 ประชาธปิ ไตยโดยทางออ ม เนอ่ื งจากจาํ นวนประชากรของแตล ะประเทศ มีจาํ นวนมหาศาล ดังน้ันการใหประชาธปิ ไตยทางตรง จึงไมส ามารถกระทําได ประเทศ ตา งๆ ทวั่ โลกไดใ ชว ธิ ปี ระชาธปิ ไตยทางออ ม ซงึ่ กค็ อื การเลอื กตวั แทนเขา ไปทาํ หนา ทแี่ ทน ประชาชน การใชอ าํ นาจอธิปไตยของประชาชนจะใชผ านตวั แทน ซ่ึงไดแ ก อาํ นาจนิตกิ บั บัญญัติคอื รัฐสภา อํานาจบริหารคือรฐั บาล อาํ นาจตลุ าการคอื ศาล 4. ขอดีและขอเสียของระบอบประชาธิปไตย 4.1 ขอ ดีของระบอบประชาธิปไตย 1) ทาํ ใหประชาชนยึดหลกั การท่ีถูกตอง ชอบธรรม มีระเบยี บวนิ ยั รจู กั ประสานผลประโยชนร ว มกันของคนภายในชาติ เสรมิ สรางจรยิ ธรรม คณุ ธรรม ความถกู ตองดีงามกอ ใหเกดิ ความเรยี บรอยสงบสขุ ความเจรญิ งอกงาม ขวญั กําลงั ใจ ศกั ดศ์ิ รี และความภาคภูมิใจในการเปนเจาของประเทศอยางแทจ รงิ

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 221 2) การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย เปน การปกครองทป่ี ระชาชนทกุ คน 4บทท่ี มีสวนในการปกครองตนเอง เปนเจาของอํานาจสูงสุดของประเทศคืออํานาจอธิปไตย จึง ทาํ ใหก ารปกครองมเี สถยี รภาพ การเ ืมองการปกครอง 3) ประชาชนมีสิทธิ เสรีภาพ และความเสมอภาคเทา เทียมกนั 4) เปนการปกครองท่ีปฏิบัติตามมติของเสียงสวนมาก ขณะเดียวกันก็ เคารพเสยี งสว นนอ ย โดยตงั้ อยบู นหลกั การของประโยชนส ว นรว ม ความถกู ตอ ง และตอ ง ไมล ะเมดิ สทิ ธิและเสรีภาพของผูอ่นื 5) ชวยแกไขปญหาความขัดแยงภายในหมูประชาชน ระหวางรัฐกับ ประชาชน หรือระหวางรัฐกับรัฐ โดยอาศัยกฎหมายท่ีกําหนดขึ้นเปนกติกา หรือใชการ อภิปรายลงมติเพื่อหาขอสรุป 4.2 ขอเสยี ของระบอบประชาธปิ ไตย 1) ประชาชนสรา งความวุนวาย เพราะไมเขา ใจสิทธิ เสรภี าพและหนา ที่ ของตนเองมกั ใชสทิ ธิเสรีภาพเกนิ ขอบเขต เชน ประชาชนปดถนนเพราะไมพ อใจราคาพชื ผลตกตํ่า 2) ผแู ทนราษฎรสรางผลงานในเฉพาะทองถิ่นของตน แตไ มสนใจปญ หา ประเทศชาตเิ ทา ทีค่ วร 3) ประชาชนไมเ ขา ใจระบอบประชาธปิ ไตย ขาดสาํ นึกของประชาธปิ ไตย จงึ เกดิ การขายเสียง 4) รฐั บาลทม่ี เี สยี งขา งมากในรฐั สภา อาจใชค วามไดเ ปรยี บนจ้ี นกลายเปน ระบอบคณาธปิ ไตยได 5) ประชาชนเกิดความเบื่อหนาย เพราะเมื่อเลือกต้ังไปแลวผูแทนขาด ความจรงิ ใจตอ ประเทศชาติ 6) ในระหวา งการหาเสยี ง อาจเกดิ การสาดโคลนทาํ ใหป ระชาชนเกดิ ความ เบื่อหนายไดเชนกนั 7) คาใชจายสูง เนื่องจากระบอบประชาธิปไตยจะตองทําการเลือกต้ังผู แทนราษฎรทวั่ ประเทศ ซ่งึ การเลอื กต้ังแตละคร้ังจะตองเสยี คาใชจา ยเปน จํานวนมาก และ เมือ่ ไดผ แู ทนเหลา นมี้ าแลว กต็ องมคี าใชจายดา นเงนิ เดือนดวย 8) กอ ใหเ กดิ ความลา ชา ในการตดั สนิ ใจ การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย จาํ เปน ตองใชการอภปิ ราย แลกเปล่ียนความคดิ เหน็ ปรกึ ษาหารอื ถกเถียงปญหาและลงมติ ซึ่งแตล ะขนั้ ตอนจะตองใชเวลานาน 9) การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย เปน การปกครองทปี่ ระชาชนปกครอง ตนเองเปน ระบอบการปกครองทด่ี แี ตใ ชย าก เพราะประชาชนจะตอ งมคี วามรคู วามเขา ใจถงึ ระบอบประชาธิปไตย ดังนั้น ในทางปฏิบัติประเทศท่ีสามารถใชการปกครองระบอบ ประชาธิปไตยอยางไดผล จึงเปนประเทศท่ีประชาชนมีการศึกษาสูงหรือไดมีการปูพ้ืนฐาน การศกึ ษา

การเมอื งการปกครอง 222 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสังคม กจิ กรรม ใหผ เู รยี นตอบคําถามตอไปน้ีแลวบันทึกคําตอบลงในแบบบนั ทกึ ผลการเรยี นรู เรื่อง การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 1. จงอธบิ ายความหมายของคําวาการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 2. จงเปรยี บเทยี บขอดีและขอเสียของการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 3. ผเู รยี นมสี ว นรว มในกจิ กรรมทางการเมอื งตามระบอบประชาธปิ ไตยในเรอ่ื งใดบา ง แบบบนั ทึกผลการเรียนรู เร่ือง การปกครองระบอบประชาธิปไตย 4บทท่ี 1. การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย หมายถึง ................................................ ....................................…………………………………………………………………… …………………………………….……………………………………………………… ………………………………………………….………………………………………… 2. เปรียบเทียบขอดีและขอ เสียของระบอบประชาธิปไตย ขอ ดี ขอเสีย 3. การมีสว นรวมในกิจกรรมทางการเมอื งตามระบอบประชาธิปไตย ……………………………………………………………………………………………… ………….………………………………………………………………………………… ……………………….…………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… ……………………………………………….…………………………………………… …………………………………………………………….……………………………… ………………………………………………………………………….…………………..

รายวิชาสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 223 เรื่องที่ 2 การปกครองระบอบเผดจ็ การ 4บทที่ 1. ความหมายของการปกครองระบอบเผดจ็ การ การเ ืมองการปกครอง การปกครองระบอบเผด็จการ หมายถงึ การปกครองที่ใหค วามสาํ คัญแก อํานาจรัฐและผูปกครองอํานาจรัฐจะอยูเหนือเสรีภาพของบุคคล คณะบุคคลเดี่ยว หรือ พรรคการเมืองเดย่ี ว โดยจะถือประโยชนของรัฐมากกวา ของประชาชน การปกครองระบอบเผดจ็ การมลี กั ษณะแตกตา งจากประชาธปิ ไตย เพราะระบอบ เผดจ็ การมงุ ใหป ระชาชนมีสว นรว ม “นอ ยท่สี ุด” หรอื “ไมมี” เลย อกี ท้ังยงั ไมต องการใหมี ฝายคานแตตองการใหมีการปฏิบัติตามอยางเต็มที่ เพราะถือวาฝายคานเปนศัตรูหรือ อปุ สรรคของชาติ ระบอบเผดจ็ การเปน ระบอบการเมอื งการปกครองทม่ี มี าชา นานแลว และ ไดวิวฒั นาการไปตามกาลเวลา ซงึ่ ผูน ําประเทศตางๆ มีการนําระบอบเผดจ็ การมาปรับปรุง เพอื่ ใหส อดคลอ งกบั สถานการณท นั สมยั และนา เลอ่ื มใส เพอื่ ใหเ ปน ทย่ี อมรบั ของประชาชน 2. หลกั การปกครองระบอบเผด็จการ 2.1 ยดึ หลกั รวมอาํ นาจการปกครองไวท สี่ ว นกลางของประเทศ ใหอ าํ นาจอยใู น มอื ผูน ําเตม็ ที่ 2.2 ยึดหลักการใชกําลัง การบังคับและความรุนแรงเพ่ือควบคุมประชาชนให ปฏิบตั ิตามความตอ งการของผูนาํ 2.3 ประชาชนตอ งเชอื่ ฟง และปฏบิ ตั ติ ามผนู าํ อยา งเครง ครดั ไมม สี ทิ ธโิ ตแ ยง ใน นโยบายหลักการของรฐั ได 2.4 สรา งความรสู กึ ไมม น่ั คงในชวี ติ ใหแ กป ระชาชน จนประชาชนเกดิ ความหวน่ั วิตกเกรงกลัวอนั ทาํ ใหอ ํานาจรัฐเข็มเข็ง 2.5 ไมสนับสนุนใหประชาชนเขามามีสวนรวมทางการเมืองการปกครองของ ประเทศ 2.6 จาํ กดั สิทธิภาพของประชาชนทัง้ ดานเศรษฐกิจ สงั คมและการเมือง 2.7 ยึดหลกั ความมั่นคง ปลอดภัยของรฐั เปนสําคญั ยกยอ งอํานาจและความ สาํ คญั ของรฐั เหนือเสรภี าพของประชาชน 2.8 การใหความสาํ คัญตอ การศึกษาความม่นั คงของอํานาจรฐั ชาตแิ ละผนู าํ 2.9 ผูนําหรอื คณะผนู ํามักจะดํารงตาํ แหนงอยูน าน อาจนานตลอดชวี ติ 2.10 ระบอบเผดจ็ การอาจอนญุ าตใหม กี ารเลอื กตงั้ หรอื มรี ฐั ธรรมนญู โดยรฐั สภา จะตอ งออกกฎหมายทรี่ ฐั บาลเผดจ็ การเหน็ สมควรเทา นนั้ รฐั สภาไมม สี ทิ ธลิ งมตไิ มไ วว างใจ รฐั บาลอํานาจของศาลมจี ํากดั ไมม สี ิทธิที่จะพจิ ารณาคดที างการเมือง หรอื พจิ ารณาไดแ ต ตองอยภู ายใตก ารกํากบั ดแู ลของรัฐบาลเผดจ็ การ 3. ประเภทของการปกครองระบอบเผด็จการ การปกครองระบอบเผด็จการแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแ ก

การเมอื งการปกครอง 224 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสังคม 3.1 ระบอบเผด็จการอํานาจนยิ ม (Authoritarianism) ลักษณะสําคัญของระบอบเผด็จการอํานาจนิยมคือ อํานาจการปกครองจะ ผูกขาดอยูในมือของคนกลุมเดียว คือ รัฐบาลและจะจํากัดสิทธิเสรีภาพทางการเมืองของ ประชาชน เชน หามประชาชนวจิ ารณการทาํ งานของรัฐบาล หา มแสดงความคิดเห็นทเี่ ปน ปรปกษกับรัฐบาล หามเผยแพรบทความดานประชาธิปไตย หามชุมชนประทวงรัฐบาล สรุปก็คือหา มทํากจิ กรรมการเมืองทุกกิจกรรม แตส ง่ิ ทร่ี ะบอบเผดจ็ การอาํ นาจนยิ มยงั สามารถใหเ สรภี าพกบั ประชาชน คอื ดา น เศรษฐกิจและสงั คม ไดแก 1) ประชาชนมีเสรีภาพที่จะเลือกนับถือศาสนา 2) มเี สรีภาพในการดํารงชวี ติ สวนตวั 4บทที่ 3) มีสิทธิในครอบครวั 4) สามารถกอตง้ั กลุมเศรษฐกจิ และสังคมได เชน จดั ต้งั สมาพันธ และ สมาคมตา งๆ ทไี่ มเ กี่ยวขอ งกับการเมอื ง 5) มเี สรภี าพในทางเศรษฐกจิ เชน เศรษฐกจิ เชน สามารถเลอื กประกอบ อาชีพได เปน ตน หากกจิ กรรมใดคมุ คามตอ เสถียรภาพของรฐั บาลก็จะถูกหา ม ระบอบเผดจ็ การอาํ นาจนยิ มแบง ออกเปน 2 ลกั ษณะ คอื เผดจ็ การอาํ นาจ นยิ มทหารและระบอบเผดจ็ การฟาสซิสต 3.1.1 ระบอบเผด็จการทหาร ระบอบเผดจ็ การทหาร เปน ระบอบทผ่ี นู าํ ฝา ยทหารเปน ผใู ชอ าํ นาจเผดจ็ การ ปกครองประเทศโดยตรง โดยใชกฎอัยการศึกหรือรัฐธรรมนูญเผด็จการท่ีรัฐบาลหรือคณะ ของคนสรา งขน้ึ เพอื่ ใชเ ปน เครอื่ งมอื การลดิ รอนสทิ ธเิ สรภี าพทางการเมอื งของประชาชนและ เปน เครอื่ งมอื ในการปกครองของประเทศ รฐั บาลเผดจ็ การทหารของทกุ ประเทศมกั จะใชว ธิ เี ดยี วกนั ในการคมุ อาํ นาจ กลาวคือ ในชวงท่ีประเทศไดรับภัยคุมคามจากคอมมิวนิสต หรือมีภัยคุมคามดานความ ม่ันคง หรอื เกดิ ความระส่าํ ระสายภายในประเทศ หรืออยใู นภาวะสงคราม ฯลฯ ผนู ําฝาย ทหารจะใชช ว งจงั หวะดงั กลา วทาํ การยดึ อาํ นาจ โดยฝา ยผนู าํ ทหารมกั จะใหค าํ สญั ญาวา เมอ่ื ประเทศคืนสูภาวะปกติก็จะคืนอํานาจการปกครองหรืออํานาจอธิปไตยใหประชาชนดังเดิม แตเม่ือเวลาผานพนไปก็จะยังคงอยูในอํานาจโดยอางวาสถานการณดานความมั่นคงยังไม เปน ทไ่ี วว างใจ จนกระทง่ั ประชาชนหมดความอดทนตอ ระบอบเผดจ็ การ จงึ ทาํ การเรยี กรอ ง เดินขบวน ในที่สุดก็สามารถโคนลมระบอบเผด็จการทหารได ตัวอยางการเรียกรอง ประชาธิปไตยของประชาชนเชน ในประเทศไทย คือเหตุการณวันมหาวิปโยคหรือ วนั ท1่ี 4 – 16 ตลุ าคม 2516 เหตกุ ารณน องเลอื ดวนั ท่ี 6 ตลุ าคม 2519 เหตกุ ารณน องเลอื ด 17 พฤษภาคม 2535 เหตุการณท ่เี กิดข้ึนในประเทศฟล ิปปนสเ พ่ือเรยี กรอ งประชาธปิ ไตย จากประธานาธิบดมี ารก อส จนประธานาธบิ ดมี ารก อสตอ งหนไี ปตางประเทศ เปนตน

รายวชิ าสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 225 3.1.2 ระบอบเผด็จการฟาสซสิ ต 4บทท่ี ระบอบเผด็จการฟาสซิสต เปนระบอบเผด็จการที่ไดรับการสนับสนุนจาก กลมุ นักธุรกิจและกองทพั มชี ือ่ สทิ ธิทางการเมืองวา “ลิทธฟิ าสซิสม” เกิดข้ึนคร้ังแรกใน การเ ืมองการปกครอง ประเทศอติ าลชี ว งหลงั สงครามโลกครง้ั ท่ี 1 โดยมผี นู าํ คอื มสุ โสลนิ ใี นสมยั ป พ.ศ. 2473 – 2486 ตอ มาไดป ระสานสอดคลอ งกบั ขบวนการทางการเมอื งของเยอรมนั นน่ั คอื “ขบวนการนาซ”ี ซง่ึ มฮี ิตเลอร เปนผนู ําในสมัยป พ.ศ. 2476 – 2488 แมวาเผด็จการนาซีจะมีหลักการคลายคลึงกับฟาสซิสต แตหลักการ ชาตนิ ยิ มของเผดจ็ การนาซจี ะรนุ แรงกวา เผดจ็ การฟาสซสิ ต กลา วคอื เผดจ็ การนาซมี คี วาม เชอ่ื วา มนษุ ยแ ตล ะชาตพิ นั ธมุ คี วามสามารถตา งกนั ชนชาตเิ ยอรมนั เปน ชาตพิ นั ธทุ เ่ี ขม็ แขง็ ฉลาดทสี่ ดุ จึงสมควรท่จี ะเปนปกครองโลก รวมทงั้ การโยนความผดิ ของทุกปญ หา เชน ปญหาเศรษฐกจิ ตกตํา่ ตัวการสาํ คญั ที่กดั กรอนเศรษฐกจิ ของเยอรมนั ฯลฯ ไปใหช าวยิว เปน แพะรับบาป ชาวยิวนบั พันนบั หมนื่ คนจงึ ตองสญู เสยี ชวี ิตเพราะลัทธิชาตนิ ิยมของนาซี ระบอบเผด็จการฟาสซิสต จะมีนโยบายการขยายอาณาเขตเปน จกั รวรรดนิ ยิ มดงั จะเหน็ ไดจ ากหลงั สงครามโลกครงั้ ที่ 2 ไดม กี ารประชมุ ของสหประชาชาติ ซง่ึ ทกุ ชาตทิ ปี่ ระชมุ ตา งเหน็ ตอ งตอ งกนั วา ลทั ธจิ กั รวรรดนิ ยิ มเปน ตวั การสาํ คญั ทกี่ อ ใหเ กดิ สงครามโลกทัง้ 2 ครัง้ ดงั นนั้ ประเทศอังกฤษ ฝรง่ั เศส เนเธอรแ ลนดและสเปน จงึ ปลด ปลอยประเทศในอาณานิคมของตน เชน มาเลเซยี อินเดีย พมา เวียดนาม กมั พูชา ลาว อินโดนเี ซีย ฯลฯ พรอ มกันนี้ประเทศเยอรมนั กถ็ กู แบงออกเปน 2 สว นคอื เยอรมันตะวนั ออกมีรัสเซียเปนผูควบคุม และเยอรมันตะวันตกมีสหรัฐอเมริกาเปนผูควบคุม ญ่ีปุนถูก สหรฐั อเมรกิ าเปน ผคู วบคมุ ทาํ ใหล ทั ธเิ ผดจ็ การฟาสซสิ ตซ ง่ึ เปน ลทั ธจิ กั รวรรดนิ ยิ มสญู สน้ิ ไป 3.2 ระบอบเผดจ็ การเบด็ เสร็จนิยม (Totalitarianism) ประชาชนถูกจํากัดสิทธิเสรีภาพทุกดาน คือ ทั้งดานการเมืองการปกครอง เศรษฐกจิ และสงั คม รวมทง้ั ถกู ควบคมุ ในดา นวถิ ชี วี ติ ความเปน อยู การศกึ ษา มกี ารลงโทษ ผูแ สดงตัวเปน ปฏิปก ษตอรัฐบาลอยา งรนุ แรง กลาวคือ ระบอบเผด็จการเบ็ดเสร็จนิยม ไมเพียงควบคุมประชาชนในดาน การเมอื ง เชน หา มการแสดงความคดิ เหน็ การรวมกลมุ การชมุ ชนทเ่ี ปน ปฏปิ ก ษก บั รฐั บาล ยงั ควบคมุ ทัง้ ดานเศรษฐกิจและสังคมอกี ดวย เชน ศาสนา (สอนวาศาสนาเปน ส่งิ งมงาย) วัฒนธรรมและการศึกษา (รัฐหรือคอมมูนจะทําหนาท่ีชวยพอแมในการเลี้ยงดูเด็กในชวงที่ พอแมไปทํางานและจะสอนใหเด็กรับใชสังคม ซึ่งหมายถึงชนชั้นกรรมาชีพหรือชนชั้น กรรมกร การศกึ ษาในระดบั สงู กย็ งั คงเนน การรบั ใชช นชน้ั กรรมาชพี ) หรอื แมแ ตก ารประกอบ อาชีพ การพักผอนหยอนใจ ทุกอยางทําเพื่อชนช้ันกรรมาชีพท้ังส้ิน ระบอบเผด็จการ ประเภทน้ีเขาไปควบคุมท้ังทางการเมือง เศรษฐกิจสังคม รวมทั้งความคิดจิตสํานึกของ คนในสังคม

การเมอื งการปกครอง 226 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม 4. ความเชอื่ ของระบอบเผด็จการ การปกครองระบอบเผด็จการไมวาจะเปน ประเภทใด มคี วามเช่อื ดงั นี้ 4.1 รฐั หรอื พรรคทปี่ กครองรฐั เปน ผทู สี่ ามารถนาํ ความผาสกุ มาสปู ระชาชนอยา ง แทจ ริง ฉะนนั้ ประชาชนจึงตองเห็นคุณคา ของรฐั และตอ งใหค วามชวยเหลอื กจิ การของรฐั ทุกประการ 4.2 จุดหมายของรัฐ ความตองการของพรรคถือเปนวัตถุประสงคสําคัญ ประการแรกสทิ ธเิ สรภี าพของประชาชนไมม คี วามสาํ คญั เทา กบั ความตอ งการของพรรคหรอื รฐั 4.3 เชอ่ื วา รัฐหรอื พรรคมอี าํ นาจ มฐี านะเหนือประชาชนทั่วไป 4.4 ประชาชนยอ มเกดิ มาเพ่อื เปน เครือ่ งมอื รัฐ และมีหนาท่ปี ระการเดยี ว คอื ใหค วามรว มมอื ตอ รัฐ เช่ือฟง รัฐ เพอ่ื ใหร ฐั ไดบรรลุถึงวัตถปุ ระสงคท ก่ี าํ หนดไว 4บทท่ี 4.5 รฐั หรือพรรคที่ปกครองรัฐ ควรจะอาํ นาจ มสี ทิ ธิ ประชาชนมีหนาทเี่ พียง อยา งเดียว 5. ขอดแี ละขอเสยี ของการปกครองระบอบเผดจ็ การ 5.1 ขอ ดขี องการปกครองระบอบเผดจ็ การ 1) สามารถตดั สนิ ปญ หาตา งๆ ไดร วดเรว็ วา ระบออบประชาธปิ ไตย เพราะ ไมต องรอผลประชุม 2) การแกป ญ หาบางอยา ง สามารถทาํ ไดด กี วา ระบอบประชาธปิ ไตย เชน การปราบการจลาจล การกอ การรายหรอื ปญหาที่เปนภยั ตอสงั คม เพราะสามารถใชวธิ กี าร ท่ีรนุ แรงและเฉียบขาดกวา 3) สามารถแกป ญหาวกิ ฤตหรือเหตุการณฉ ุกเฉนิ ไดอยา งรวดเรว็ 4) มีกาํ ลงั กองพนั และอาวธุ เขม แขง็ เปนท่ียาํ เกรงของประเทศเพอ่ื นบาน 5) มีสวนใหเ กดิ ความเจริญกาวหนาในการพัฒนาประเทศดานตา ๆ โดย เฉพาะดา นเศรษฐกจิ 6) มสี ว นกอ ใหเ กดิ การปกครองทม่ี ปี ระสทิ ธภิ าพเพราะมกี ารใชอ าํ นาจบงั คบั โดยเดด็ ขาดและรวดเรว็ ทนั ทีทนั ใด ทาํ ใหข า ราชการของรัฐมคี วามกระตอื รอื รน 5.2 ขอเสยี ของการปกครองระบอบเผดจ็ การ 1) เปน การลิดรอนสทิ ธิและเสรีภาพขั้นพ้นื ฐานของประชาชน ซึ่งเปน ส่งิ ท่สี าํ คัญทส่ี ุดของการเมืองการปกครอง 2) เปน การปกครองของคนกลมุ นอ ย จงึ ทาํ ใหเ กดิ คงวามผดิ พลาดในการ ทาํ งานไดง า ย 3) มงุ ผลประโยชนเฉพาะกลมุ หรอื พรรคพวกของตน 4) จาํ กดั และขดั ขวางสทิ ธเิ สรภี าพของประชาชนเปน การละเมดิ สทิ ธมิ นษุ ยชน 5) สกัดก้ันมิใหผูมีความสามารถเขามามีสวนรวมในการสรางสรรคความ เจริญกาวหนา ของประเทศ 6) บา นเมอื งไมส งบสขุ มีผูตอตา นดา นใชก าํ ลังอาวุธเขา ตอ สูกบั รฐั บาล

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 227 7) ผปู กครองอาจเหลงิ อาํ นาจหรอื ปลอ ยใหพ รรคพวกบรวิ ารเขา มาแสวงหาผล 4บทที่ ประโยชนส วนตัวโดยไมสุจรติ การเ ืมองการปกครอง 8) เปด ชองใหม หาอาํ นาจเขามาแทรกแซงได 9) กอ ใหเ กดิ การนองเลอื ดตดิ ตามมาในภายหลงั เพราะประชาชนยอ มตอ งเรยี ก รองอํานาจอธิปไตยกลับคนื 10) นําประเทศไปสูความหายะ เชน ฮติ เลอร มุสโสลนิ ี และนายพลโตโจ นํา ประเทศเยอรมัน อติ าลีและญี่ปนุ เขา สสู งครามโลกครัง้ ที่ 2 และแพสงครามในทีส่ ุด  กจิ กรรม ใหผเู รียนตอบคาํ ถามตอไปนีแ้ ลวบันทกึ ผลการเรียนรู เรื่อง การปกครองระบอบเผดจ็ การ 1. จงสรปุ หลักการของการปกครองระบอบเผดจ็ การมาสกั 3 ขอ 2. จงเปรยี บเทียบขอ ดีและขอ เสียของการปกครองระบอบเผดจ็ การ แบบบันทึกผลการเรียนรู เรือ่ ง การปกครองระบอบเผดจ็ การ 1. สรุปหลักการของการปกครองระบอบเผดจ็ การ 3 ขอ 1.1. ........................................................................................................... ..................................……………………………………………………………………… 1.2. …………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………………… 1.3 …………………………………………………………………………… ……………….…………………………………………………………………………… 2. เปรยี บเทียบขอ ดแี ละขอ เสียของระบอบเผด็จการ ขอดี ขอ เสยี

การเมอื งการปกครอง 228 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คม เรื่องที่ 3 พัฒนาการของระบอบประชาธิปไตยของประเทศตางๆ ในโลก 1. จุดเรม่ิ ตนของระบอบประชาธปิ ไตย “ยคุ โบราณ” มหี ลายประเทศ เชน 1.1 ประเทศกรีก ระบอบประชาธปิ ไตย มจี ดุ เรม่ิ ตน เกดิ ขน้ึ ณ นครรฐั กรกี โบราณ ในชว งครสิ ต ศตวรรษที่ 5 ซ่งึ เปน “ยุคโบราณ” หรือบางที่ เรียกวา “ยคุ กรซี โบราณ” โดยในยคุ น้ี ถอื วา เปน การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย “โดยทางตรง” ซง่ึ แตเ ดมิ นน้ั มกี ารปกครอง ระบอบประชาธิปไตยแบบ “เอเธนส” กลา วคือ 1. มกี ารคดั เลอื กพลเมอื งธรรมดาจาํ นวนมาก เขา สรู ะบบรฐั บาล และศาล 4บทที่ 2. มกี ารชมุ นมุ ของพลเมอื งทกุ ชนชน้ั โดยชายชาวเอเธนสท กุ คนจะไดร บั อนุญาตใหอภิปรายและลงคะแนนเสยี ง ในสมัชชาได แตคาํ วา “พลเมอื ง” นัน้ ไมรวมไป ถึง “ผหู ญงิ ” และ “ทาส” ซง่ึ จากจํานวนประชาชนผูอยอู าศยั กวา 250,000 คน จะ มีผูไดรับสถานการณเปน “พลเมือง” เพียง 30,000 คนเทาน้นั และคนทจ่ี ะไปปรากฏ ตวั ในสมัชชาประชาชนเพยี ง 5,000 คนเทา นั้น 1.2 ประเทศซเี รยี ประเทศซีเรียในยุคโบราณเปนเพียงเกาะชื่อ “เกาะอารวัด” ไดถูกกอต้ังขึ้น เมอื่ คริสตส หสั วรรษที่ 2 กอ นคริสตกาลโดยชาว “ฟนเิ ซยี น” ซึง่ ถูกนบั วา เปน ตวั อยาง ของประชาชาธปิ ไตยทพ่ี บในโลก เนอ่ื งจาก ประชาชนจะถอื อาํ นาจ “อธปิ ไตย” ของตนเอง 1.3 ประเทศอินเดีย ประเทศอนิ เดยี เปน อกี ประเทศหนงึ่ ซง่ึ มกี ารพจิ ารณาไดว า มกี ารปกครองระบอบ ประชาธปิ ไตย โดยการปกครองของ “เวสาล”ี (ปจ จบุ ัน คือ รัฐพหิ าร” นบั เปนรัฐบาล แรกของโลก แตอ ยา งไรกต็ ามกย็ งั มเี สยี งคดั คา นวา “เวสาล”ี นา จะเปน การปกครอง แบบ “คณาธิปไตย” มากกวา 1.4 สาธารณรัฐโรมัน สวนสาธารณรัฐโรมันน้ัน ก็มีการสนับสนุนการปกครองระบอบประชาธิปไตย เชนมีการออกกฎหมาย แตก็ไมเปนประชาธิปไตยอยางสมบูรณ เนื่องจาก ชาวโรมัน มีการเลือกผูแทนเขาสูสภาก็จริง แตไมรวมถึงสตรี ทาสและคนตางดาวท่ีมีมากจํานวน มหาศาล 2. ยุคกลาง ในชวงยคุ กลาง ไดมีรูปแบบหลายอยางทเ่ี กี่ยวของกบั การเลอื กตั้งหรอื สมชั ชา ถงึ แมว า บอ ยครง้ั จะเปด โอกาสใหก บั ประชาชนเพยี งสว นนอ ยเทา นนั้ อยา งเชน เครอื จกั รภพ โปแลนด – ลทิ วั เนยี ในนครรฐั เวนชิ ชว งอติ าลยี คุ กลาง รฐั ในไทรอลเยอรมนั และสวติ เซอร

รายวชิ าสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 229 แลนด รวมไปถึงนครพอ คาอิสระซะไก ในชวงคริสตศ ตวรรษที่ 16 ในญปี่ ุน เนอ่ื งจากการ 4บทท่ี ปกครองรูปแบบตา งๆ ทก่ี ลา วมานน้ั ประชาชนมสี ว นรว มเพยี งสวนนอ ยเทา นั้น จึงมักจะ ถกู จดั วา เปน คณาธปิ ไตยมากกวา และดนิ แดนยโุ รปในสมยั นน้ั ยงั คงปกครองภายใตน กั บวช การเ ืมองการปกครอง และขนุ นางในยุคศักดนิ าเปน สว นมาก อยา งไรกต็ ามในชว ง “ยคุ กลาง” รปู แบบการปกครองของหลายประเทศกม็ ลี กั ษณะ ใกลเ คยี งกนั “ระบอบประชาธปิ ไตย” แตกย็ งั เปนประชาธิปไตยท่ีไมส มบูรณ เชน 2.1 ระบบกลุมสาธารณรฐั คอสแซค็ ในยเู ครน (คริสตศักราช 16 – 17) มี การเปดโอกาสใหผูแทนจากตําบลตางๆ เลือกตําแหนงสูงสุด ซึ่งเรียกวา “เฮ็ดมัน” (Hetman) แตเ นอื่ งจากสาธารณรฐั คอสแซค็ เปน รฐั ทางการทหารอยา งเตม็ ตวั จงึ ทาํ ใหก าร เลือก “เฮด็ มัน” จาํ กดั อยเู ฉพาะผูรับราชการทหารคอสแทค็ เทา นนั้ 2.2 ประเทศอังกฤษ (ค.ศ. 1265) แมจ ะมีการจัดตั้งรัฐสภาพท่ีมาจากการ เลอื กตง้ั ก็จริง แตข นึ้ อยกู บั ความพึงพอใจของกษัตรยิ  มากกวาเสียงของประชาชน ดังนัน้ ภายหลงั จากมกี ารปฏบิ ตั ิ ในป ค.ศ. 1688 และมกี ารบงั คบั ใชพ ระราชบญั ญตั สิ ทิ ธใิ นป ค.ศ. 1689 ทําใหประชาชนมีสิทธิในการเลือกสมาชิกรัฐสภาเพิ่มมากข้ึนทีละนอย จนกระท่ัง กษัตรยิ เ ปนประมุขแตเพยี งในนามเทาน้ัน 2.3 สหพันธไ อโรโควอิส (Inqeeois Confederacy) รปู แบบประชาธปิ ไตย ของสหพนั ธไอโรโควอิส ปรากฏ ในแบบการปกครอง “ระบบชนเผา ” ซง่ึ ผูที่จะสามารถ เปนผูน ําไดตอ งมาจาก สมาชิกเพศชายของ “ชนเผา” เทานั้น 3. ครสิ ตศตวรรษที่ 18 – 19 ในชว งครสิ ตศ ตวรรษที่ 1 8 -19 กไ็ ดเ ห็นพฒั นาการของระบอบประชาธิปไตย ชัดเจนขึน้ สมบูรณข้นึ กวา ยุคกลาง หลายประเทศ ถงึ แมวา จะเปน ประชาธปิ ไตยท่ีเคารพ เสยี งสว นนอยก็ตาม เชน 3.1 ประเทศสหรัฐอเมรกิ า (ค.ศ. 1788) แมว า จะไมมคี าํ จาํ กัดความของคาํ วาประชาธิปไตย แตวาเหลาผูกอต้ังสหรัฐอเมริกาไดกําหนดรากฐานของแนวปฏิบัติของ อเมรกิ นั เกย่ี วกบั เสรภี าพและความเทา เทยี มใหก บั บรุ ษุ เจา จองทดี่ นิ ผวิ ขาว รฐั ธรรมนญู แหง สหรัฐอเมริกา ซึ่งมีผลบังคบั ใชต้งั แตป  ค.ศ. 1788 เปน ตน มา ไดกาํ หนดใหมรี ฐั บาลทมี่ า จากการเลอื กต้งั รวมไปถึงการปกปอ งสิทธแิ ละเสรภี าพของประชาชน 3.2 ประเทศฝรั่งเศส (ค.ศ. 1789) ในป ค.ศ. 1789 ภายหลงั จากการปฏิวัติ ฝรัง่ เศส ไดม กี ารประกาศใชคําประกาศวา ดวยสิทธมิ นษุ ยชนและสิทธพิ ลเมอื ง และมกี าร เลือกต้งั สมัชชาแหง ชาติฝรงั่ เศส โดยบรุ ษุ ทุกคน แตก ็มอี ายไุ มยนื ยาวนัก 3.3 ประเทศนิวซแี ลนด (ค.ศ. 1867) แนวซีแลนดไดใหสิทธิการเลือกตั้งกับ ชาวเมารพี นื้ เมอื งในป ค.ศ. 1867 ชายผวิ ขาวในป พ.๕. 1876 และผหู ญิงในป ค.ศ. 1893 ซ่งึ นบั เปน ประเทศแรกท่ใี หส ทิ ธิการเลอื กตงั้ กับพลเมอื งทง้ั หมด แตส ตรียังไมไ ดร ับ อนญุ าตใหส มคั รรับเลือกต้งั ไดจนกระทั่งป ค.ศ. 1910

การเมอื งการปกครอง 230 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม สรปุ ในชวงปลายครสิ ตศ ตวรรษท่ี 19 ประชาธิปไตยทเ่ี คารพเสียงขางนอยยังคง มีอายุสัน้ และหลายประเทศมกั จะกลา วอา งวา ตนไดใ หสทิ ธิการเลอื กตั้งกบั พลเมอื ง ท้งั หมดแลว 4. ชวงคริสตศ ตวรรษที่ 20 4.1 ในชวงครสิ ตศ ตวรรษที่ 20 ไดมกี ารเปลย่ี นแปลงรูปแบบการปกครอง เปน ระบอบประชาธปิ ไตยทเ่ี คารพสทิ ธขิ องเสยี งขา งนอ ยจาํ นวนมาก จนทาํ ใหเ กดิ “กระแส ประชาธปิ ไตย” ซง่ึ ประสบความสาํ เรจ็ ในหลายพนื้ ทข่ี องโลก ซงี่ มกั เปน ผลมาจากสงคราม 4บทท่ี การปฏิวตั ิ การปลดปลอ ยอาณานิคม และสภาพแวดลอ มทางเศรษฐกจิ และศาสนา ภายหลงั จากการสนิ้ สดุ ของสงครามโลกครงั้ ทหี่ นง่ึ และการลม สลายของจกั รวรรดิ ออสเตรีย – ฮงั การี และจักวรรดอิ อตโตมนั ทําใหเ กิดรฐั ชาติจํานวนมากในทวีปยโุ รป ซงึ่ สวนใหญมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ในชวงคริสตทศวรรษ 1920 ระบอบ ประชาธปิ ไตยไดม กี ารเจรญิ ขนึ้ แตผ ลของภาวะเศรษฐกจิ ตกตา่ํ ครงั้ ใหญ ไดท าํ ใหค วามเจรญิ ดังกลาวหยดุ ชะงกั ลง และประเทศในแถบยุโรป ละตินอเมรกิ า และเอเชีย ไดเปลี่ยนแปลง รูปแบบไปสูการปกครองในระบอบเผด็จการมากขึน้ ทําใหเกดิ เปน สิทธฟิ าสซสิ ต ในนาซี เยอรมนี อิตาลี สเปนและโปรตุเกส รวมไปถึงรัฐเผด็จการในแถบคาบสมุทรบอลติก คาบสมทุ รบอลขา น บราซลิ ควิ บา สาธารณรัฐจีนและญี่ปนุ เปน ตน ภายหลังจากการส้ินสดุ ของสงครามโลกคร้งั ท่ีสอง ทาํ ใหเกดิ ผลกระทบในดา น ตรงกนั ขา มในทวปี ยโุ รปตะวนั ตก ความสาํ เรจ็ ในการสรา งระบอบประชาธปิ ไตยในออสเตรยี อิตาลี และญี่ปุนสมัยยึดครอง ซึ่งไดเปนตนแบบของทฤษฎีการเปลี่ยนแปลงระบอบการ ปกครอง อยา งไรกต็ าม กลมุ ประเทศในยโุ รปตะวนั ออก รวมไปถงึ เขตยดึ ครองของโซเวยี ต ในเยอรมนั นี ซง่ึ ถกู บงั คบั ใหม กี ารเปลยี่ นแปลงไปสกู ารปกครองในระบอบคอมมวิ นสิ ตต าม คา ยตะวนั ออก หลงั จากการสนิ้ สดุ ของสงครามโลกครงั ทสี่ องยงั สง ผลใหเ กดิ การปลดปลอ ย อาณานิคม และประเทศเอกราชใหมสวนใหญจะสนับสนุนใหมีการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตย และอินเดียไดกลายมาเปนประเทศที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยที่มี จาํ นวนประชากรมากทสี่ ดุ ในโลก และดาํ เนนิ ตอ ไปอยา งไมห ยดุ ยง้ั ในชว งหนงึ่ ทศวรรษภาย หลังสงครามโลกครั้งท่ีสอง ชาติตะวันตกที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยสวนใหญไดมี ระบบเศรษฐกิจแบบผสม และดําเนินการตามรูปแบบรัฐสวัสดิการ สะทอนใหเห็นถึงความ สอดคลองกันระหวางราษฎรกับพรรคการเมืองในชวงคริสตทศวรรษ 1950 และ 1960 เศรษฐกจิ ทงั้ ในกลมุ ประเทศตะวนั ตกและกลมุ ประเทศคอมมวิ นสิ ต ในภายหลงั เศรษฐกจิ ที่ อยูภายใตการควบคุมของรัฐบาลไดลดลง เม่ือถึงป ค.ศ.1960 รัฐชาติสวนใหญไดมีการ ปกครองในระบอบประชาธปิ ไตย ถงึ แมวาประชากรสวนใหญของโลกจะยังคงมกี ารจัดการ เลือกตงั้ แบบตบตา และการปกครองในรูปแบบอนื่ ๆ อยู

รายวชิ าสังคมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 231 กระแสของการเปลย่ี นแปลงไปสรู ะบอบประชาธปิ ไตย นาํ ไปสคู วามเจรญิ กา วหนา 4บทที่ ของรปู แบบประชาธิปไตยที่เคารพสิทธิของเสียงขางนอยในหลายรัฐชาติ เร่ิมจากสเปน โปรตเุ กส ในป ค.ศ. 1974 รวมไปถงึ อกี หลายประเทศในทวปี อเมรกิ าใต เมอ่ื ถงึ ปลายครสิ ต การเ ืมองการปกครอง ทศวรรษ 1970 และตนคริสตทศวรรษ 1980 ซึ่งไดเปลี่ยนแปลงมาจากระบอบเผด็จการ ทหาร มาเปนรฐั บาลพลเรือน ตามดวยประเทศในเอเชยี ตะวนั ออกและเอเชยี ใต ระหวาง ชว งตน ถงึ กลางครสิ ตท ศวรรษ 1980 และเนอื่ งจากความเสอื่ มถอยทางเศรษฐกจิ ของสหภาพ โซเวียต รวมไปถงึ ความขัดแยงภายในทาํ ใหสหภาพโซเวียตลม สลาย และนําไปสูจุดสิ้นสุด ของสงครามเยน็ ตามมาดว ยการเปลยี่ นแปลงระบอบการปกครองภายในกลมุ ประเทศยโุ รป ตะวนั ออกในคายตะวนั ออกเดิม นอกเหนอื จากน้ัน กระแสของระบอบประชาธิปไตย ไดแพรขยายไปถึงบางสว น ของทวีปแอฟรกิ า ในชวงคริสตทศวรรษ 1990 โดยเฉพาะอยางยงิ่ ในแอฟริกาใต ความ พยายามบางประการในการเปล่ียนแปลงระบอบการปกครองยังพบเห็นอยูในอินโดนีเซีย ยูโกสลาเวยี ยูเครน เลบานอนและครี กซี สถาน 4.2 ระบอบประชาธิปไตยในประเทศไทย ประเทศไทยไดเ ขา สกู ารปกครองระบอบประชาธปิ ไตยอยา งเปน ทางการในป พ.ศ. 2475 สมัยรัชกาลที่ 7 โดยมีเหตุการณสําคัญท่ีแสดงถึงความพยายามท่ีจะพัฒนา ประชาธิปไตยอยา งแทจ รงิ ดงั นี้ 1) เหตุการณส มัยประชาธปิ ไตย พ.ศ. 2475 – 2535 (สมัยรัชกาลที่ 7 – กอ น 14 ตลุ าคม 2516) รปู แบบการปกครองสมยั รัชกาลที่ 6 -7 ยงั คงยึดรปู แบบ การปกครองสมยั รชั กาลที่ 5 มกี ารปรบั ปรงุ แกไ ขบา งเพยี งเลก็ นอ ย ทง้ั 2 พระองคไ ดต ระหนกั ถงึ การเปลย่ี นแปลงการปกครองทค่ี งจะมขี นึ้ ในภายขา งหนา สมยั รชั กาลท่ี 6 ไดม กี ารจดั ตง้ั “ดสุ ติ ธาน”ี ใหเ ปน นครจาํ ลองในการปกครองแบบประชาธปิ ไตย จนเมอื่ วนั ท่ี 24 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2475 หลังจากท่ีรัชกาลท่ี 7 ทรงครองราชยได 7 ป คณะผกู อการซงึ่ เรียกตวั เองวา “คณะราษฎร” ประกอบดว ยทหารบก ทหารเรือและพลเรือน จาํ นวน 99 คน ไดทําการ ยดึ อาํ นาจ และเปลย่ี นแปลงการปกครองจากระบบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าช หรอื “ราชาธปิ ไตย” มาเปน ระบบการปกครองแบบ “ประชาธิปไตย” และไดอญั เชญิ รัชกาลท่ี 7 ขึ้น เปน กษัตริยภายใตรัฐธรรมนูญ นับไดวารัชกาลท่ี 7 ทรงเปนกษัตริยองคแรกในระบอบ ประชาธิปไตย 2) มูลเหตุของการเปลีย่ นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 1. ภาวะเศรษฐกจิ ตกตาํ่ ทว่ั โลก หลงั สงครามโลก รฐั บาลตอ งการลดรายจา ย โดยปลดขาราชการบางสว นออก ผูถกู ปลดไมพ อใจ 2. ผทู ไี่ ปเรยี นจากตา งประเทศเมอื่ กลบั มาแลว ตอ งการเปลยี่ นแปลงประเทศ ใหท ันสมยั เหมอื นประเทศท่ีเจริญแลว 3. ความเหลอ่ื มลา้ํ ตาํ่ สงู ระหวา งขา ราชการและประชาชน จงึ ตอ งการสทิ ธิ เสมอภาคกนั 4. ระบบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชยไ มส ามารถแกป ญ หาพน้ื ฐานชวี ติ ของราษฎรได

การเมอื งการปกครอง 232 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม 3) ลกั ษณะการปกครองหลังเปล่ยี นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 1. พระมหากษตั รยิ ทรงเปนประมขุ ภายใตร ฐั ธรรมนญู 2. รฐั ธรรมนญู เปนกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ 3. อาํ นาจอธิปไตย เปน ของปวงชนชาวไทยและเปนอาํ นาจสงู สุดในการ ปกครองประเทศ 4. ประชาชนใชอํานาจอธปิ ไตยผา นทางรฐั สภา รัฐบาลและศาล 5. ประชาชนมีสทิ ธเิ สรภี าพเทา เทยี มกัน 6. ประชาชนเลือกตวั แทนในการบรหิ ารประเทศ ซ่ึงเรยี กวา รัฐบาล หรือ คณะรฐั มนตรี 7. ในการบรหิ ารราชการแผน ดนิ แบง เปน 3 สว นคือ 4บทที่ 1) การปกครองสวนกลาง แบงเปน กระทรวง ทบวง กรมตา งๆ 2) การปกครองสวนภูมิภาค แบงเปน จงั หวดั และอําเภอ 3) การปกครองสวนทองถิ่นแบงเปนองคการบริหารสวนจังหวัด เทศบาล สขุ าภบิ าล และองคก ารบริหารสว นตําบล การเปลย่ี นแปลงการปกครองของไทยเปน ไปอยา งสงบไมร นุ แรงเหมอื นบางประเทศ อยา งไรกต็ ามลักษณะการเมอื งการปกครองมไิ ดเปนประชาธิปไตยโดยสมบรู ณ อาํ นาจบาง สว นตกอยกู ับผูน ําทางการเมอื ง หรอื ผูบริหารประเทศ มกี ารขัดแยงกันในดา นนโยบายมี การแยง ชงิ ผลประโยชน เปน เหตใุ หเ กดิ การปฏวิ ตั ริ ฐั ประหารขนึ้ หลายครง้ั ระบบการปกครอง ของไทย จงึ มลี ักษณะกลบั ไปกลับมาระหวางประชาธปิ ไตยกับคณาธปิ ไตย (การปกครอง โดยคณะปฏิวตั )ิ 4. ประชาธิปไตย หลัง 14 ตุลาคม 2516 จอมพลถนอม กิตติขจร ไดข ึน้ เปน นายกรัฐมนตรี เมอ่ื ป 2511 หลงั มกี าร ประกาศใชร ัฐธรรมแหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศักราช 2511 ซ่งึ ใชเวลารา งถึง 10 ป แต หลงั จากบรหิ ารประเทศมาเพยี ง 3 ปเ ศษ จอมพลถนอม กติ ตขิ จร และคณะไดท าํ การปฏวิ ตั ิ ตนเองและลมเลกิ รัฐธรรมนญู ฉบับน้ี เมื่อวนั ท่ี 17 พฤศจิกายน 2514 และไดเขา ควบคมุ การบริหารประเทศ ในฐานะหวั หนา คณะปฏวิ ตั ิ การบรหิ ารประเทศโดยคณะปฏิวตั ิ ซ่ึงนํา โดย จอมพลถนอม กติ ตขิ จร จอมพลประภาส จารุเสถยี ร และ พ.อ.ณรงค กิตติขจร หรือกลุม ถนอม ประภาส – ณรงค ถูกมองวาเปนการทาํ การปฏวิ ัติเพ่อื ผลประโยชนของ ตนเองและกลุม มกี ารคอรร ัปช่ันเกดิ ข้นึ มากมายในทสี่ ุด นสิ ิต นกั ศกึ ษา และประชาชน ไดรว มกนั เรียกรองรัฐธรรมนญู และขบั ไลรัฐบาล จนนาํ ไปสูเหตกุ ารณน องเลอื ดในวันท่ี 14 ตลุ าคม 2516 ซง่ึ เรยี กเปน “วนั มหาวปิ โยค” และในทสี่ ดุ จอมพลถนอม กติ ตขิ จร และคณะ ตอ งลาออกจากตาํ แหนง และเดนิ ทางออกนอกประเทศภายหลงั เหตกุ ารณ 14 ตลุ าคม 2516

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 233 นายสญั ญา ธรรมศกั ด์ิ ไดข น้ึ เปน นายกรฐั มนตรรี ะยะหนง่ึ ในระยะนถ้ี อื วา เปน การ 4บทที่ ตน่ื ตวั ในทางประชาธปิ ไตยอยา งมาก มกี ารเรยี กรอ งสทิ ธเิ สรภี าพมากขนึ้ มกี ารจดั หยดุ งาน (Strife) มกี ารแสดงออกในทางเสรภี าพดา นการพดู การเขยี น จาํ นวนหนงั สอื พมิ พไ ดม อี อก การเ ืมองการปกครอง จาํ หนายมากข้นึ มีกลมุ พลังทางการเมอื งเกิดข้ึนมากมาย มีการเดนิ ขบวน เพื่อเรียกรอง สทิ ธแิ ละผลประโยชนห ลายครง้ั เหตกุ ารณเ หลา นไ้ี ดส รา งความเบอ่ื หนา ยใหก บั ประชาชนเรอ่ื ยมา อกี ทงั้ คณุ ภาพของผแู ทนราษฎรไมด ไี ปกวา เดมิ นสิ ติ นกั ศกึ ษาไดเ ขา ไปยงุ เกยี่ วในเหตกุ ารณ วุนวายตางๆ จนในทส่ี ดุ เกดิ วกิ ฤตกิ ารณน องเลอื ด 6 ตลุ าคม 2519 ทหารในนาม “คณะปฏริ ปู การปกครองแผนดิน” ไดเขา ยึดอํานาจจากรัฐบาล ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช และคณะปฏิรูป การปกครองแผนดินไดแ ตงต้งั นายธานินทร กรัยวเิ ชยี ร เปนนายกรฐั มนตรี นายธานินทร กรัยวิเชยี ร บริหารประเทศมาไดเพยี ง 1 ป คณะปฏริ ูปฯ ไดยดึ อาํ นาจอกี ครั้งหนึง่ และครัง้ หลงั น้ีไดแ ตงตัง้ พลเอก เกรยี งศักดิ์ ชมะนนั ท เปนนายกรัฐมนตรี พลเอก เกรยี งศกั ดิ์ ชมะนนั ท เปน นายกรฐั มนตรีถึงวันที่ 29 กมุ ภาพันธ 2523 จึงไดล าออกจากตําแหนง พลเอก เปรม ติณสลู านนท ไดขน้ึ เปนนายกรัฐมนตรตี อ จาก พลเอกเกรียงศักดิ์ ชมะนันท ดํารงตาํ แหนง มาจนถึงวนั ท่ี 4 สิงหาคม 2531 รวมระยะเวลา 8 ปเ ศษ ไดม ี การปรับปรุงคณะรัฐบาลหลายครง้ั ในระหวา งดาํ รงตาํ แหนง มผี พู ยายามทาํ การรฐั ประหาร ถงึ 2 ครง้ั แตไ มสําเรจ็ สมัย พลเอกเปรม ติณสลู านนท ไดช ือ่ วา เปน หัวเลย้ี วหวั ตอ ทส่ี ําคัญ ทางดานการเมืองการปกครองมีการพัฒนาโครงสรางทางการเมือง ใหเขมแข็งรวมถึงการ พฒั นาโครงสรางทางดานเศรษฐกจิ และสงั คมของประเทศใหกาวหนา ดวย พลเอกชาตชิ าย ชณุ หะวนั ไดข น้ึ เปน นายกรฐั มนตรี ตอ จากพอเอกเปรม ตณิ สลู านนท เมอื่ วันท่ี 4 สิงหาคม 2531 และถือไดว าเปนคณะรัฐมนตรที ม่ี าจากการเลอื กต้งั ซ่ึงเปน ความชอบธรรมในกระบวนการบรหิ ารตามระบอบประชาธิปไตย รัฐบาลพลเอกชาติชาย ชุณหะวณั ไดถ ูกคณะทหารซง่ึ เรยี กตนเองวา คณะรกั ษา ความสงบเรยี บรอ ยแหง ชาติทําการยึดอํานาจ เมอื่ วันที่ 23 กุมภาพันธ 2534 และไดแตง ต้งั ให นายอานนั ท ปน ยารชุน เปน นายกรฐั มนตรี คณะรฐั บาลของนายอนันท ปนยารชนุ ทําการบริหารประเทศมาไดป เศษจึงพน จากตําแหนง ไปเม่ือมรี ฐั บาลชุดใหมน าํ โดย พลเอกสจุ นิ ดา คราประยรู เปน นายกรัฐมนตรี รัฐบาลโดยพลเอก สุจนิ ดา คราประยูร ไมไ ดผ า นการเลอื กตัง้ จึงถูกตอตา นจาก พรรคการเมืองบางพรรค นิสิตนักศึกษาและประชาชนบางกลุม จนนําไปสูเหตุการณ “พฤษภาทมิฬ” เมอื่ วันที่ 15 – 17 พฤษภาคม 2535 ในที่สุด พลเอกสจุ นิ ดา คราประยรู ไดลาออกจากตาํ แหนง นายอานนั ท ปน ยารชนุ ไดก ลบั มาเปน นายกรฐั มนตรอี กี ครงั้ หนง่ึ โดยมเี ปา หมาย สําคัญท่กี ารยบุ สภาเพอ่ื เลอื กตัง้ ใหมแ ละเม่ืออยูใ นตาํ แหนง ไดป ระมาณ 3 เดอื นเศษ จึงได

การเมอื งการปกครอง 234 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม ทาํ การยบุ สภา เมอ่ื มกี ารเลอื กตง้ั ใหม นายชวน หลกี ภยั ไดเ ปน นายกรฐั มนตรี ตง้ั แตว นั ท่ี 23 กนั ยายน 2535 เปน ตน มา 5. ประชาธปิ ไตยกับการมสี วนรว มในประเทศไทย การเปด โอกาสใหป ระชาชนไดม สี ว นรว มในทางการเมอื ง เปน พฒั นาการมสี ว นรว ม ในทางการเมอื งไทยแบบพหนุ ยิ ม (Pluralism) หรอื เปน แนวความคดิ ทเ่ี คารพความแตกตา ง (Difference) และความหลากหลาย (Diversity) ในมิติตางๆ ของผูคนในสังคมต้ังแต การเมือง ชีวิตทางสังคม และวัฒนธรรม (ธรี ยทุ ธ บุญมี , 2543) อนั เปนการสงเสริมให ประชาชนไดมสี ว นรวมในการผลักดันหรอื การพฒั นาทางการเมือง เศรษฐกิจ และสงั คม กอ ใหช มุ ชนเขม แขง็ หรอื ท่เี รยี กวา “ประชาสังคม” ในปจจุบัน ทัง้ น้ี ไดมีการนาํ เสนอแนว ความคิดเร่ืองพหุนิยมกันมาต้ังแตยุคแหงการตอสูเพื่อประชาธิปไตย 14 ตุลาคม 2516 4บทที่ แตชวงนั้นอุดมการณประชาธิปไตยไดเลือนหายไป โดยมีแนวความคิดเกี่ยวกับสังคมนิยม มาแทนท่ี จนกระทัง้ ทศวรรษทผ่ี านมา (นับจากเหตกุ ารณพฤษภา 2535) เปน ชว งหวั เลย้ี ว หวั ตอ ของการปฏริ ปู การเมอื งไทย ประชาชนนกั การเมอื ง นกั วชิ าการ สอื่ มวลชน องคก ร เอกชน และสภารา งรัฐธรรมนญู ไดใ หค วามสําคญั กับ “การมีสวนรว มในทางการเมือง” (Political Participation) มากเปน พิเศษ จนดเู หมือนวาจะเปน คาํ ทีม่ คี วามหมายย่งิ ใหญ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 นับต้ังแตกรอบเบ้ืองตนของราง รฐั ธรรมนญู เจตจาํ นงของสภารา งรัฐธรรมนญู สาระสําคญั ของรฐั ธรรมนญู จึงลว นแตมผี ล ใหป ระชาชนไดม สี ว นรว มในทางการเมอื งทกุ ระดบั ในกระบวนทางการเมอื งมากยง่ิ ขน้ึ และ ยงั ไดข ยายการรบั รองสทิ ธขิ นั้ พนื้ ฐาน (Basic Rights or Fundamental Rights) สทิ ธิ ในการแสดงความคิดเหน็ โดยการพูด การเขยี น การพิมพ การโฆษณา และการสื่อความ หมาย โดยวธิ ีอ่นื เปนตน และสทิ ธิของพลเมือง (Citizen’s Rights) เชน สทิ ธิออกเสยี ง เลอื กต้ังและสมคั รรับเลอื กต้ัง เสรภี าพในการรวมกนั เปนพรรคการเมือง เปนตน เพ่ือเออ้ื ประโยชนตอ การมีสว นรวมในทางการเมืองของประชาชน ตามเจตนารมณข องรัฐธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย พทุ ธศกั ราช 2540 นัน้ นับเปนคุณูปการอันยิ่งใหญของการปฏิรูปการเมือง มีผลใหประชาชนมีชองทางเขามีสวน รวมในทางการเมือง ในทุกมิติแหงกระบวนการทางการเมืองการปกครองในระบอบ ประชาธิปไตยท้ังในแนวราบ (รูปแบบหรือวิธีการ) และแนวต้ัง (ขอบเขตหรือจํานวนของ ประชาชนผมู สี ทิ ธสิ ว นรว มในทางการเมอื ง) โดยบญั ญตั ไิ วช ดั เจนในหมวด 5 แนวนโยบาย พน้ื ฐานแหงรฐั มาตรา 76 ดังน้ี “มาตรา 76 รัฐตองสงเสริมและสนับสนุนการมีสวนรวมของประชาชนในการ กาํ หนดนโยบาย การตดั สนิ ใจทางการเมอื ง การวางแผนพฒั นาทางการเมอื ง เศรษฐกจิ และ สงั คม รวมท้ังการตรวจสอบการใชอํานาจรัฐทุกระดบั ” นอกจากนน้ั บทบญั ญตั แิ หง รฐั ธรรมฉบบั ใหมอ กี หลายมาตามกไ็ ดเ ปด โอกาสให

รายวิชาสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 235 ประชาชนมสี ว นรว มในทางการเมอื งอยา งเปน รปู แบบเดน ชดั อยา งทไ่ี มเ คยปรากฏมากอ นใน 4บทท่ี รฐั ธรรมนญู ทงั้ 15 ฉบบั ทปี่ ระเทศไทยเคยใชม า สทิ ธมิ สี ว นรว มในทางการเมอื งของประชาชน ตามรฐั ธรรมนูญฉบบั ใหมจึงไดเปด กวางขน้ึ ทั้งดานรปู แบบ หรอื วิธกี ารของการสวนรวมใน การเ ืมองการปกครอง ทางการเมอื งของประชาชน และขอบเขตกลมุ หรอื จาํ นวนของประชาชนผมู สี ทิ ธสิ ว นรว มใน ทางการเมือง กอใหเกิด “ระบอบประชาธิปไตยแบบมีสวนรวม” (Participatory Democracy) และสรา ง “ระบบพหกุ ารเมือง” (Plural Politics) ทีน่ าํ ไปสู “การเมือง ภาคประชาชน” บทสรปุ จนถงึ ปจ จบุ นั น้ี ทวั่ โลกไดม ปี ระเทศทปี่ กครองในระบอบประชาธปิ ไตย จาํ นวน 123 ประเทศ (ค.ศ. 2007) และกาํ ลงั มจี าํ นวนเพม่ิ ขน้ึ เรอ่ื ยๆ ซง่ึ ไดม กี ารคาดเดากนั วา กระแสดังกลาวจะเกิดขึ้นตอไปในอนาคต ท่ีซ่ึงประชาธิปไตยท่ีเคารพสิทธิของเสียง ขา งนอ ยจะกลายเปน มาตรฐานสากลสาํ หรบั สงั คมมนษุ ยชาติ สมมตุ ฐิ านดงั กลา วเปน หวั ใจหลกั ของทฤษฎี “จดุ ส้นิ สดุ ของประวตั ิศาสตร” โดยฟรานซสิ ฟกุ ุยะมะ ซึ่ง ทฤษฎีดังกลาวเปนการวิพากษวิจารณบรรดาผูท่ีเกรงกลัววาจะมีวิวัฒนาการของ ประชาธปิ ไตยท่เี คารพสิทธขิ องเสียงขางนอยไปยังยคุ หลงั ประชาธปิ ไตย และผูท ีช่ ีใ้ ห เหน็ ถึงประชาธิปไตยไมเสรี เรือ่ งท่ี 4 เหตุการณสาํ คัญทางการเมืองการปกครองของประเทศไทย ประเทศไทยแมจ ะมกี ารปกครองระบอบประชาธปิ ไตยโดยมพี ระมหากษตั รยิ ท รงเปน ประมขุ และมีนายกรัฐมนตรีเปน หวั หนาสงู สุดของรฐั บาลมาต้งั แตป พ ุทธศกั ราช 2475 แลว กต็ าม ยงั พบวา มเี หตกุ ารณส าํ คญั ทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทยตอ มา โดยมที ง้ั การกบฎปฏวิ ตั แิ ละรฐั ประหาร ซงึ่ ลว นแตเ ปน การใชก าํ ลงั อาํ นาจทไี่ มถ กู ตอ งตามรฐั ธรรมนญู เขา ยดึ อาํ นาจทงั้ สน้ิ นอกจากนยี้ งั พบวา การใชก าํ ลงั อาํ นาจมคี วามหมายแตกตา งกนั ออกไป กลาวคือ บางครั้งเปน “การปฏิวัติ” เพ่ือไลนักการเมืองที่คดโกงออกไปเทาน้ัน หรือ บางครง้ั หากกลมุ ทตี่ อ งการยดึ อาํ นาจทางการเมอื งแตท าํ ไมส าํ เรจ็ กจ็ ะถกู เรยี กวา “กบฏ” แต ถา สามารถยดึ อํานาจทางการเมืองสําเร็จ มีการเปลีย่ นแปลง แตยังคงใชร ฐั ธรรมนูญฉบบั เกา หรือใชรัฐธรรมนูญฉบับใหมเพื่อใหมีการเลือกต้ังในระยะเวลาที่ไมนานนักก็จะเรียกการกระ ทาํ คร้งั น้ีวา “รัฐประหาร” ซงึ่ บางครง้ั ก็มกี ารใหความหมายผดิ จากการกระทาํ ครั้งน้ีวาเปน “การปฏวิ ัติ” ก็คอื การใชอ าํ นาจ การยึดอํานาจทางการเมอื ง แลวทาํ การเปลยี่ นแปลงผนู ํา การปกครอง ซ่งึ แทจ ริงแลวการเปล่ียนแปลงรัฐบาลบอยคร้ังทเ่ี กิดข้ึนในประเทศไทยมาจาก “การแยงชิงอํานาจ” ของกลุมท่ีมีอํานาจอยางไรก็ตามเหตุการณสําคัญทางการเมืองการ ปกครองของประเทศไทยภายหลงั ปพ ุทธศักราช 2475 มีดังนี้

การเมอื งการปกครอง 236 หนงั สือเรยี นสาระการพัฒนาสงั คม 1. กบฏบวรเดช พ.ศ. 2476 ผนู าํ การเปลยี่ นแปลง คอื พลเอกพระวรวงศเ ธอ พระองคเ จา บวรเดชและพระยา ศรสี ทิ ธิสงคราม (ถิน่ ทาราม) สาเหตุของการเปล่ียนแปลง คือ เพ่ือลมลางการปกครองระบอบประชาธิปไตย และนาํ ประเทศกลบั สูการปกครองระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าช ผลการของการเปลยี่ นแปลง คอื การปฏวิ ตั คิ รง้ั นล้ี ม เหลว ฝา ยกบฏถกู ฝา ยรฐั บาล ปราบปรามไดส ําเรจ็ 2. การรฐั ประหาร พ.ศ. 2490 ผนู าํ การเปลีย่ นแปลง คือ พันเอกหลวงกาจสงครามและพลโทผิน ชณุ หะวนั สาเหตุของการเปลี่ยนแปลง กรณีสวรรคตของรัชกาลท่ี 8 และปญหา 4บทที่ การฉอราษฎรบ ังหลวง ผลของการเปลยี่ นแปลง ทาํ ใหจ อมพล ป.พบิ ลู สงครามกลบั มามบี ทบาททางการ เมอื งอกี ครงั้ และกลมุ ซอยราชครมู บี ทบาทสาํ คญั ทางการเมอื งมากขน้ึ ความสมั พนั ธร ะหวา ง ไทยกบั สหรัฐอเมรกิ าแนนแฟน มาก 3. การรัฐประหาร พ.ศ. 2501 ผูนําการเปลี่ยนแปลง คือ จอมพลสฤษดิ์ ธนะรชั ต สาเหตขุ องการเปลี่ยนแปลง อางสาเหตจุ ากภัยคกุ คามของลทั ธคิ อมมวิ นสิ ต ผลของการเปลย่ี นแปลง ทาํ ใหประเทศไทยเขาสูระบอบเผด็จการอาํ นาจนยิ ม 4. วันมหาวิปโยค 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 ผนู ําการเปล่ยี นแปลง คอื ประชาชน นิสิต นกั ศกึ ษา สาเหตขุ องการเปลย่ี นแปลง เพ่ือตอตานเผดจ็ การทหารที่ครอบงาํ และลิดรอน สิทธ์ิเสรีภาพทางการเมืองของประชาชน ผลของการเปล่ียนแปลง ประเทศไทยเขาสูระบอบประชาธิปไตยอยางสมบูรณ ประชาชนมีเสรีภาพในการแสดงออกทางการเมืองอยางกวางขวาง และมีการประกาศใช รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2517 (ท่ถี ือวา มีความเปน ประชาธปิ ไตยมากท่สี ุดฉบับหนง่ึ ) 5. เหตุการณ 6 ตลุ าคม พ.ศ. 2519 ผนู าํ การเปลย่ี นแปลง คอื พลเรอื เอกสงัด ชะลออยู สาเหตุของการเปลี่ยนแปลง อางวานิสิตนักศึกษาที่เปนผูนําการเปล่ียนแปลง ทางการเมอื งในวนั ที่ 14 ต.ค. 2516 ไดร ับการสนับสนุนจากคอมมวิ นสิ ต ผลของการเปลี่ยนแปลง ระบอบประชาธิปไตยถูกลมลางและกลับไปสูการ ปกครองแบบเผด็จการอํานาจนิยมอีกครั้ง สภาพการเมืองขาดเสถียรภาพและเกิดความ แตกแยกอยา งรุนแรง 6. การรฐั ประหาร พ.ศ. 2520 ผูนําการเปลย่ี นแปลง คอื พลเรือเอกสงดั ชะลออยู

รายวิชาสังคมศึกษา (สค31001) <<ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 237 สาเหตกุ ารเปลย่ี นแปลง การคดั คา นนโยบายแบบขวาจดั ของนายธานนิ ทร กรยั วเิ ชยี ร 4บทที่ (เผดจ็ การโดยพลเรอื น) การเ ืมองการปกครอง ผลของการเปลีย่ นแปลง มกี ารประกาศใชร ัฐธรรมนูญฉบบั พ.ศ. 2521 พลเอก เกรยี งศกั ด์ิ ชมะนนั ทแ ละพลเอกเปรม ติณสูลานนท เปน นายกรฐั มนตรีคนตอมา 7. การรฐั ประหาร พ.ศ. 2534 (รสช.) ผูนําการเปล่ียนแปลง คือ พลเอกสุนทร คงสมพงษ, พลเอกสจุ ินดา คราประยูร, พลอากาศ เอกเกษตร โรจนนิล สาเหตุของการเปลี่ยนแปลง การฉอราษฎรบังหลวงของคณะรัฐบาลที่มีพลเอก ชาตชิ าย ชุณหะวณั เปน นายกรัฐมนตรี ผลของการเปลี่ยนแปลง นายอานันท ปน ยารชุน ไดรบั การแตงต้งั ใหเ ปนนายก รัฐมนตรี 8. เหตุการณพฤษภาทมิฬ (17 – 19 พ.ค. 2535) ผนู าํ การเปล่ียนแปลง คือ ประชาชนทวั่ ไป นักเรียน นักศกึ ษา สาเหตขุ องการเปลี่ยนแปลง นกั ศกึ ษา ประชาชน และนักการเมอื งบางกลมุ รวม กันตอ ตานการเขา ดํารงตาํ แหนง ผนู าํ ของพลเอกสุจนิ ดา คราประยูร ผลของการเปล่ียนแปลง เกดิ เหตุการณน องเลือดอกี คร้ัง และนายอานนั ท ปน ยารชนุ กลบั เขา มาดาํ รงตาํ แหนง นายกฯ อีกวาระหน่ึง กบฏ 12 ครั้ง – ปฏวิ ตั ิ 1 ครงั้ – รฐั ประหาร 8 ครง้ั การเปลย่ี นแปลงทางการเมอื งไมว า จะเปน การเปลย่ี นรฐั บาลหรอื คณะผปู กครองหรอื การเปล่ียนกติกาการปกครองหรือรัฐธรรมนูญยอมเปนส่ิงท่ีเกิดข้ึนไดในทุกประเทศปกติ รฐั ธรรมนญู ของแตล ะประเทศยอ มกาํ หนดวธิ กี ารเปลย่ี นแปลงไว เชน ใหม กี ารเลอื กตง้ั ทว่ั ไป ทกุ 4 ป หรอื 5 ป หรอื เลอื กประธานาธบิ ดที กุ 4 ป หรอื 6 ป เพอ่ื ใหโ อกาสประชาชนตดั สนิ ใจวา จะใหบ คุ คลใดหรอื กลมุ พรรคการเมอื งใดไดเ ปน ผปู กครอง และกาํ หนดวธิ กี ารเปลย่ี นแปลง หลกั การหรอื สาระของรฐั ธรรมนญู หรอื แมก ระทง่ั สรา งรฐั ธรรมนญู ใหมแ ทนฉบบั เดมิ การเปลย่ี นแปลงตามกระบวนการดงั กลา วขา งตน ถอื วา เปน การเปลย่ี นแปลงโดยสนั ติ วธิ แี ละเปน วถิ ที างทถ่ี กู ตอ งตามกฎหมาย อยา งไรกต็ าม การเปลย่ี นแปลงอกี วธิ หี นง่ึ ทถ่ี อื วา เปน วธิ กี ารรนุ แรงและไมถ กู ตอ งตามกฎหมาย นน่ั กค็ อื การใชก าํ ลงั เขา ขม ขู เชน ใชก องกาํ ลงั ตดิ อาวธุ เขา ยดึ อาํ นาจจากรฐั บาลเดมิ ไลค ณะรฐั มนตรอี อกไปและตง้ั คณะรฐั มนตรใี หม โดย กลมุ ของคนทย่ี ดึ อาํ นาจเขา มาแทนทห่ี รอื ยกเลกิ รฐั ธรรมนญู ฉบบั เดมิ แลว รา งรฐั ธรรมนญู ฉบบั ใหม วางกฎและกตกิ าตามทก่ี ลมุ ผมู อี าํ นาจปรารถนา โดยปกตคิ ณะหรอื กลมุ บคุ คลทจ่ี ะเขา มาเปล่ยี นแปลงดวยวิธีน้ี จะตองมีกองกําลังติดอาวุธเขาปฏิบัติการ มิฉะน้นั แลวก็ยากท่จี ะ สาํ เรจ็ และถงึ มกี าํ ลงั กไ็ มอ าจไมส าํ เรจ็ เสมอไปเพราะมอี งคป ระกอบการสนบั สนนุ หรอื ตอ ตา น จากประชาชนเขา มาเปน ปจ จยั ประกอบดว ย

การเมอื งการปกครอง 238 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสงั คม ปญ หาทเี่ กดิ ขน้ึ กบั ประเทศทไี่ มม เี สถยี รภาพทางการเมอื งกค็ อื วา การเปลยี่ นรฐั บาล หรือผูปกครองประเทศมักไมเปนไปตามกติกา หรือระเบียบแบบแผนโดยสันติวิธี ตรงกัน ขา มมกั เกดิ การแยง ชงิ อาํ นาจดว ยการใชก าํ ลงั อยเู นอื งๆ ไมว า จะเปน ไปในรปู ของการจลาจล กบฏ ปฏิวัติหรือรัฐประหารความหมายของคําเหลาน้ีเหมือนกันในแงท่ีวาเปนการใชกําลัง อาวธุ ยดึ อาํ นาจทางการเมอื ง แตม คี วามหมายตา งกนั ในดา นผลของการใชก าํ ลงั ความรนุ แรง นั้น หากทําการไมสําเร็จจะถูก เรียกวา กบฏจลาจล (rebellion) ถาการยึดอํานาจน้ัน สัมฤทธิผล และเปล่ียนเพยี งรัฐบาลเรยี กวา รฐั ประหาร (coupd etat) แตถา รฐั บาลใหมได ทําการเปล่ยี นแปลงมูลฐานะระบอบการปกครอง กน็ ับวา เปนการปฏวิ ัติ ในการเมืองไทยคําวา ปฏวิ ตั ิ กบั รฐั ประหารมกั ใชปะปนกนั แลว แตผ ูยดึ อาํ นาจได น้นั จะเรยี กตวั เองวา อะไร เทาทีผ่ านมามกั นยิ มใชค ําวา ปฏวิ ตั เิ พราะเปน คําทีด่ ขู งึ ขังนา เกรง 4บทที่ ขามเพ่อื ความสะดวกในการธาํ รงไวซ่งึ อาํ นาจทไ่ี ดมาน้ัน ทง้ั ทโ่ี ดยเน้อื แทแ ลว นับแตม กี าร เปล่ียนแปลงการปกครอง 24 มถิ นุ ายน 2475 ซง่ึ อาจถือไดว า เปนการปฏิวตั ทิ ่ีแทจ รงิ ครัง้ เดยี วทเี่ กดิ ขนึ้ ในประเทศไทย การยดึ อาํ นาจโดยวธิ กี ารใชก าํ ลงั ครง้ั ตอ ๆ มาในทางรฐั ศาสตร ถอื วา เปน เพยี งการรฐั ประหารเทา นน้ั เพราะผยู ดึ อาํ นาจไดน น้ั ไมไ ดท าํ การเปลยี่ นแปลงหลกั การมลู ฐานของระบอบการปกครองเลย ดงั นน้ั เพอื่ ใหส อดคลอ งกบั พฤตกิ รรมทางการเมอื งและมใิ หส บั สนกบั การใชช อื่ เรยี ก ตวั เองของคณะท่ีทาํ การยดึ อํานาจทง้ั หลาย อาจสรปุ ความหมายแคบ ๆ โดยเฉพาะเจาะจง สําหรับคําวา ปฏวิ ัติ และรัฐประหารในบรรยากาศการเมอื งไทย เปน ดังน้ี คือ “ปฏวิ ัต”ิ หมายถงึ การยดึ อาํ นาจโดยวธิ ีการที่ไมถูกตอ งตามรัฐธรรมนญู ยกเลิก รัฐธรรมนูญที่ใชอยู อาจมีหรือไมมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับใหม และรัฐบาลใหมได ทําการเปลี่ยนแปลงฐานะระบอบการปกครอง เชน เปล่ียนแปลงการปกครองจากระบอบ สมบรู ณาญาสทิ ธริ าชย เปน ระบอบประชาธปิ ไตยหรอื คอมมิวนสิ ต ฯลฯ สว น “รฐั ประหาร” หมายถงึ การยดึ อาํ นาจโดยวธิ กี ารทไ่ี มถ กู ตอ งตามรฐั ธรรมนญู แตย งั คงใชร ฐั ธรรมนญู ฉบบั เกา ตอ ไป หรอื ประกาศใชร ฐั ธรรมนญู ฉบบั ใหม เพอ่ื ใหม กี ารเลอื ก ตง้ั เกดิ ขนึ้ ในระยะเวลาไมนานนกั ในประเทศไทย ถือไดวา มีการปฏิวัติเกิดข้ึนคร้ังแรกและคร้ังเดียว คือ การ เปล่ียนแปลงการปกครอง 2547 โดยคณะราษฎร จากระบบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาเปน ระบอบประชาธปิ ไตย และมีการกบฏเกดิ ขึ้น 12 ครงั้ และรัฐประหาร 8 คร้ัง ดังน้ี กบฏ 12 คร้ัง 1. กบฏ ร.ศ. 130 2. กบฏบวรเดช (11 ตลุ าคม 2476) 3. กบฏนายสบิ (3 สิงหาคม 2478) 4. กบฏพระยาทรงสรุ เดช หรือกบฏ 18 ศพ (29 มกราคม 2482) 5. กบฏเสนาธกิ าร (1 ตุลาคม 2491)

รายวชิ าสงั คมศึกษา (สค31001) <<ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 239 6. กบฏแบง แยกดนิ แดน (พ.ย. 2491) 4บทที่ 7. กบฏวังหลวง (26 กุมภาพันธ 2492) 8. กบฏแมนฮตั ตัน (29 มิถนุ ายน 2494) การเ ืมองการปกครอง 9. กบฏสันตภิ าพ (8 พฤศจกิ ายน 2497) 10. กบฏ 26 มีนาคม 2520 11. กบฏยงั เตอรก (1- 3 เมษายน 2524) 12. กบฏทหารนอกราชการ (9 กันยายน 2528) รฐั ประหาร 8 ครัง้ 1. พ.อ.พระยาพหลฯ ทาํ การรฐั ประหาร (20 มิ.ย. 2476) 2. พล.ท.ผนิ ชณุ หะวณั และคณะนายทหารบก ทาํ การรฐั ประหาร (8 พ.ย. 2490) 3. จอมพล ป.พบิ ลู สงคราม ทําการรัฐประหาร (29 พ.ย. 2494) 4. จอมพลสฤษด์ิ ธนะรชั ต ทาํ การรฐั ประหาร (16 กันยายน 2500) 5. จอมพลถนอม กติ ติขจร ทาํ การรัฐประหาร (20 ตลุ าคม 2501) 6. จอมพลถนอม กิตตขิ จร ทาํ การรัฐประหาร (17 พฤศจิกายน 2514) 7. พล.ร.อ. สงดั ชะลออยู ทําการรัฐประหาร (20 ตลุ าคม 2520) 8. พล.อ. สุนทร คงสมพงษ ทาํ การรัฐประหาร (23 กมุ ภาพันธ 2534) 9. คณะปฏิรูปการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย เปนประมขุ ทาํ การรัฐประหาร (19 กนั ยายน 2549)  กจิ กรรม ใหผเู รียนตอบคําถามตอไปน้แี ลวบันทึกผลการเรียนรลู งในแบบบันทึกผลการเรียนรู เรอื่ ง เหตกุ ารณท่ีสาํ คัญทางการเมืองการปกครองของไทย 1. ใหผ เู รยี นสรปุ เหตกุ ารณท างการเมอื งการปกครองของประเทศไทยในชว งป 2475 จนถึงป 2550 ท่ีผูเรยี นเหน็ วา เปนเหตกุ ารณร ฐั ประหารเทานัน้ 2. ใหผ เู รยี นวเิ คราะหเ หตกุ ารณท างการเมอื งของไทยในปจ จบุ นั (ป 2551 – 2552) วา เปน อยางไร เพยี งสน้ั ๆ

การเมอื งการปกครอง 240 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม แบบบันทึกผลการเรยี นรู เรอ่ื ง เหตกุ ารณสาํ คัญทางการเมอื งการปกครองของ 1. สรปุ เหตกุ ารณส าํ คญั ทางการเมอื งของไทยระหวา งป พ.ศ. 2475 – 2549 เฉพาะ เหตุการณท ่ีเปน รฐั ประหาร .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. 4บทท่ี .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. 2. วิเคราะหเหตกุ ารณทางการเมอื งของไทยในปจ จุบัน (ป 2551 – 2552) .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. .................................................................................................................. 

รายวิชาสงั คมศกึ ษา (สค31001) <<ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 241 เรือ่ งท่ี 5 เหตุการณส ําคัญทางการเมืองการปกครองของโลก 4บทที่ ท่สี งผลกระทบตอประเทศไทย การเ ืมองการปกครอง เหตกุ ารณส าํ คญั ทางการเมอื งการปกครองของโลก นบั เปน มลู เหตใุ หญท ท่ี าํ ใหส งั คม ไทยเกิดการเปล่ียนแปลง โดยเฉพาะอยางยิ่งสงผลกระทบตอการเมืองการปกครองและ เศรษฐกิจของประเทศไทยอยางหลีกเลี่ยงไมได ซึ่งเหตุการณสําคัญตางๆ ที่เกิดขึ้นในชวง ศตวรรษที่ 20 (ค.ศ. 1900 – 2000) ดังน้ี 1. สงครามโลกครั้งที่ 1 (ค.ศ. 1914 – 1918) สงครามโลกครง้ั ท่ี 1 เพมิ่ ความขดั แยง ระดบั โลกทเ่ี กดิ ขนึ้ ตงั้ แตค .ศ. 1914 ระหวา ง ฝา ยสมั พนั ธมติ รและฝา ยมหาอาํ นาจกลาง ซงึ่ ไมเ คยปรากฏสงครามขนาดใหญท ม่ี ที หารหรอื สมรภมู ทิ เ่ี กยี่ วขอ งมากขนาดนม้ี ากอ น นบั ยคุ สมยั แหง ความหายนะ โดยสาเหตขุ องการเกดิ สงครามคร้ังนี้ เกิดจากความขัดแยงทางการเมืองของทวีปยุโรป ซึ่งเปนจุดเริ่มตนของการ สนิ้ สดุ ของระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชยข องยโุ รปและการสนิ้ สดุ ของ “จกั รวรรดอิ อตโตมนั ” อันเปน ตน เหตขุ องการปฏิวัตริ สั เซยี นอกจากนี้การพายแพของประเทศเยอรมนีในสงครามครั้งน้ี สงผลใหเกิดลัทธิ ชาตินิยมข้นึ ในประเทศอนั เปนจุดเรมิ่ ตนของสงครามโลกครง้ั ที่ 5 (ค.ศ. 1939) 2. สงครามโลกคร้งั ที่ 2 (ค.ศ. 1939 – 1945) สงครามโลกครงั้ ทอี่ บุ ตั ขิ นึ้ อกี ครงั้ ในเดอื นกนั ยายน ค.ศ. 1939 นบั เปน การประลอง ความย่ิงใหญอีกคร้งั ระหวางเยอรมนั และอังกฤษเพียง 1 ป เยอรมนั กส็ ามารถยดึ ครองยุโรป ไวเ กอื บทงั้ ทวปี องั กฤษตอ งสญู เสยี อาํ นาจโดยสน้ิ เชงิ สงครามครง้ั นไ้ี มเ พยี งแตเ กดิ ขน้ึ ในยโุ รป เทา นน้ั ทางดา นเอเชยี ญปี่ นุ ไดเ ขา ยดึ ครองประเทศตา ง ๆ โดยไดบ กุ ยดึ จนี แผน ดนิ ใหญแ ละ ดนิ แดนตา งๆ ในเอเชยี ตะวนั ตะวนั ออกเฉยี งใตส ง ผลใหส หรฐั ฯ เขา รว มสงครามในครงั้ นอ้ี กี สงครามเริม่ ทวีความรนุ แรงขึน้ เมือ่ เยอรมนั ไดบ ุก โจมตี สหภาพโซเวยี ตและเขา ยดึ ครองได เกือบท้งั หมด สวนญีป่ ุน เองก็โจมตีกองทพั เรอื ของสหรฐั ฯ ทเี่ พริลฮาเบอร ทําใหส หรฐั ฯ ใช มาตรการเดด็ ขาดโจมตญี ี่ปนุ ซึง่ จบลงดว ยการทงิ้ ระเบดิ ประมณู 2 ลูก ที่เมอื งฮิโรชมิ าและ นางาซากิ กลา วโดยสรุปไดวา การทําสงครามครงั้ นเี้ ปน สงครามระหวาง 2 ฝา ย คือ สหรฐั ฯ กบั ญปี่ นุ เพอ่ื ครอบครองเอเชยี และระหวา งเยอรมนั กบั สหภาพโซเวยี ต เพอื่ แยง ชงิ ความเปน ใหญใ นยโุ รป ผลกระทบของสงครามโลกทั้ง 2 คร้งั มีผลกระทบหลายดาน ซึ่งสรุปไดด ังนี้ ประการแรก อาณานิคมของยุโรปเร่ิมไดรับอิสรภาพมากข้ึนเพราะผลของสงคราม นน้ั ทงั้ ผแู พแ ละผชู นะในยโุ รปตา งกห็ มดกาํ ลงั ไมว า กาํ ลงั ทรพั ยห รอื กาํ ลงั คน ประเทศอยใู น สภาพบอบชาํ้ จงึ ไมม พี ลงั ตอ ตา นกระแสการดน้ิ รนแหง เสรภี าพของประเทศอาณานคิ มไดอ กี อังกฤษ ฝรัง่ เศสตางตองผอนปรนตามกระแสตอตานของประเทศอาณานคิ ม ประการทสี่ อง ผลพวงจากสงครามทงั้ 2 ครงั้ น้ี กอ ใหเ กดิ ลทั ธคิ อมมวิ นสิ ตใ นสหภาพ โซเวยี ต ซึง่ เรมิ่ ตั้งแตสงครามโลกคร้ังทีแ่ รก จนกระท่งั เม่ือส้นิ สุดสงครามโลกครั้งท่ี 2 แลว

การเมอื งการปกครอง 242 หนงั สอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม ลัทธิคอมมิวนิสตในสหภาพโซเวียตก็ยังอยูและเติบโตขึ้นเรื่อยๆ ท้ังในทวีปยุโรปและเอเชีย จงึ กลาวไดว า ผลของสงครามโลก คร้ังท่ี 2 ทําใหโ ลกตอ งพบปญหาทีร่ า ยแรงกวา เดิม เพราะ เมอื่ ลทั ธนิ าซใี นเยอรมนั ลม สลายไปเนอ่ื งจากแพส งคราม ยโุ รปกลางและยโุ รปตะวนั ออกตอ ง อยใู ตอ ทิ ธพิ ลของลทั ธคิ อมมวิ นสิ ตจ นหมดสน้ิ โดยมผี นู าํ คอื สหภาพโซเวยี ต ในทส่ี ดุ สหภาพ โซเวยี ตจงึ กา วขนึ้ มาเปน ประเทศมหาอาํ นาจแทนเยอรมนั และมคี วามมงุ หวงั จะเปน จา วโลก ใหได แตสหภาพโซเวียตก็ตองพบคูแขงที่สําคัญที่มีแนวความคิดที่แตกตางกัน คือ สหรฐั อเมรกิ ากลา วโดยสรปุ สงครามทงั้ 2 ครง้ั ไดเ ปลย่ี นยโุ รปจากการเปน ผนู าํ ของโลก กลาย มาเปน ยโุ รปตอ งตกอยภู ายใตอ ทิ ธพิ ลของสหภาพโซเวยี ตของฝา ยสหรฐั อเมรกิ า นบั เปน การ เปล่ียนโฉมหนาครั้งสําคัญของประวัติศาสตรโลกและลัทธิลาอาณานิคมของยุโรปที่เจริญ ต้ังแตกอนศตวรรษท่ี 20 อันยาวนานก็ถึงจุดอวสานไปดวย หากจะสรุปรวมๆ เม่ือ 4บทที่ สงครามโลกครัง้ ที่ 2 ยตุ ิลง สถานการณโ ลกไดเ ปลีย่ นแปลงคร้งั ใหญ คือ ยุโรปไมไดค รอบ ครองแอฟริกาและเอเชียตอไป อํานาจโลกขึ้นอยูกับ 2 ประเทศ คือ สหภาพโซเวียตและ สหรฐั อเมรกิ า ความขดั แยง ทางอดุ มการณท างการเมอื งของประเทศมหาอาํ นาจทงั้ สองหลงั สงครามโลกคร้งั ท่ี 2 ไดนาํ ไปสเู หตุการณส งครามเยน็ 3. สงครามเย็น สงครามเยน็ คอื การตอ สรู ะหวา งคา ยประชาธปิ ไตยกบั คา ยคอมมวิ นสิ ต เปน การ ทาํ สงครามกนั โดยปราศจากเสยี งปน หรอื การเขน ฆา อนั เปน ผลสบื เนอ่ื งจากการขยายอทิ ธพิ ล ทางดานอุดมการณทางการเมืองของสองคาย ตางฝายตางก็แสวงหาพรรครวมอุดมการณ ทง้ั 2 คายตา งใชย ุทธวธิ ตี างๆ ท่ีจะดงึ ประเทศตา งๆ ทั่วโลกมาเปน ฝายตนใหได ไมวา จะ เปนการโฆษณา ประชาสัมพันธ การชวยเหลือทางดานเศรษฐกิจ การเมืองหรืออาวุธ ยทุ โธปกรณตา งๆ แกป ระเทศในโลกที่สามแมจะมปี ระเทศเลก็ ๆ จะรวมตวั เปน กลมุ “ผูไ ม ฝกใฝฝายใด” ก็ตามก็ไมสงผลกระทบตอประเทศมหาอํานาจทั้งสองลดการแขงขันกัน สหรฐั อเมรกิ าซงึ่ เปน ประเทศทม่ี เี ศรษฐกจิ ทดี่ มี ากเพราะไมไ ดร บั ผลจากสงครามมากนกั และ สามารถขายอาวุธใหก ับชาติพนั ธมติ ร ซึง่ ตางจากสหภาพโซเวยี ตทมี่ ีอํานาจมาก แตส ภาพ เศรษฐกิจตกต่ํา เน่ืองจากทําสงครามกับเยอรมัน อยางไรก็ตามสหภาพโซเวียตก็ยังมี อดุ มการณท แี่ นว แนท จ่ี ะแพรอ ทิ ธพิ ลทางคอมมวิ นสิ ตใ หก วา งขวางเพอ่ื ครองโลก โดยสหภาพ โซเวียตมองวา เมื่อยโุ รปตะวันออกเปนบรวิ ารของตนแลว 1. การสิน้ สดุ ของสงครามเย็นและการเปล่ยี นแปลงทางอาํ นาจในโลก ความเปลีย่ นแปลงในชวงป ค.ศ. 1989 – 1990 มคี วามสาํ คัญอยางย่งิ ในแงของ ความสัมพันธท างอํานาจ ทงั้ ในระดับโลกและภูมภิ าค ในทางประวัตศิ าสตร กลา วไดว าการ สิ้นสดุ ของทศวรรษ 1980 เปนการสิ้นสดุ ของยุคสมัยหนึ่งทีเดียว นนั่ คอื ยุคสมัยทีร่ ูจกั กนั ท่ัวไปวา “สงครามเยน็ ” อนั เปน ความขดั แยง หรือปรปก ษท างอดุ มการณระหวา งทนุ นยิ ม และคอมมิวนิสต สงครามเย็นเริ่มกอตัวตั้งแตระหวางสงครามโลกคร้ังที่ 2 ระหวางรัสเซีย และพนั ธมติ รตะวนั ตกทงั้ ๆ ทย่ี งั อยใู นระหวา งการรว มมอื ตอ ตา นนาซแี ละมาแตกแยกกลาย