ວິຊາບັນຊີຕົ້ນທຶນ 2

การบญั ชีต้นทุน 2 Cost Accounting 2 วนั วิสา เน่ืองสมศรี คณะวิทยาการจดั การ มหาวิทยาลยั ราชภฏั อดุ รธานี 2557

การบญั ชีต้นทุน 2 Cost Accounting 2 วนั วิสา เน่ืองสมศรี บช.ม. (บญั ชีมหาบณั ฑิต) คณะวิทยาการจดั การ มหาวิทยาลยั ราชภฏั อดุ รธานี 2557

คำนำ ตำรำวชิ ำกำรบญั ชตี ้นทุน 2 น้ี ได้แบ่งเน้ือหำกำรเรยี นกำรสอนไว้ 10 หวั เร่อื ง ประกอบด้วย ควำมรทู้ วั่ ไปเก่ยี วกบั กำรใช้ขอ้ มลู ทำงบญั ชตี ้นทุนเพ่อื กำรตดั สนิ ใจ พฤตกิ รรม ตน้ ทุน และกำรประมำณต้นทุน ระบบตน้ ทุนรวม และระบบต้นทุนผนั แปร กำรวเิ ครำะหต์ น้ ทุน ปรมิ ำณ และกำไร งบประมำณ ระบบตน้ ทุนมำตรฐำน และกำรวเิ ครำะหผ์ ลต่ำงเพ่อื กำรควบคุม กำรกำหนดรำคำผลติ ภณั ฑ์ กำรใชข้ อ้ มลู ต้นทุนเพ่อื กำรตดั สนิ ใจ กำรวเิ ครำะห์กำรลงทุน และ กำรบญั ชตี ำมควำมรบั ผดิ ชอบและกำรกำหนดรำคำโอน ซง่ึ เป็นประโยชน์แก่ผศู้ กึ ษำและผสู้ นใจ ทวั่ ไป ขอขอบพระคุณ ผู้มีส่วนช่วยเหลือสนับสนุ นให้ตำรำเล่มน้ีสำเร็จลงด้วยดี ขอขอบพระคุณบดิ ำ มำรดำ อำจำรย์ ทค่ี อยช่วยเหลอื และเป็นกำลงั ใจ ขอขอบพระคุณ พ่ี น้อง เพอ่ื น ผมู้ สี ว่ นเกย่ี วขอ้ งทกุ ท่ำนทไ่ี มอ่ ำจกลำ่ วนำมไดท้ งั้ หมด ทเ่ี ป็นกำลงั ใจในกำรทำตำรำครงั้ น้ี มำโดยตลอด หำกมขี อ้ ผดิ พลำดประกำรใด ผู้เรยี บเรยี งขอน้อมรบั ไวแ้ ต่เพยี งผู้เดยี ว และหำกท่ำน ใดมขี อ้ เสนอแนะเพม่ิ เตมิ ทจ่ี ะนำมำปรบั ปรุงตำรำเล่มน้ีใหด้ ยี ง่ิ ขน้ึ ต่อไป ผู้เรยี บเรยี งยนิ ดี และ ขอขอบคณุ ในควำมอนุเครำะหม์ ำ ณ โอกำสน้ดี ว้ ย วันวิสำ เน่ืองสมศรี ตุลำคม 2557

(ค) สารบญั คำนำ……………………………………………………………………………………… (ก) สำรบญั ……………………………………………………………………………………. (ค) สำรบญั ภำพ………………………………………………………………………………. (ช) สำรบญั ตำรำง…………………………………………………………………………….. (ฌ) บทท่ี 1 ความรทู้ วั่ ไปเกี่ยวกบั การใช้ข้อมลู ทางบญั ชีเพ่ือการตดั สินใจ…..…… 1 ขอ้ มลู ทางการบญั ช…ี ………………………………….…………………..… ความแตกต่างระหว่างการบญั ชกี ารเงนิ และการบญั ชบี รหิ าร………………. 1 แหล่งทม่ี าและขอ้ มลู ทผ่ี บู้ รหิ ารนามาใชใ้ นการตดั สนิ ใจ………….……........ 2 3 หน้าทข่ี องผบู้ รหิ ารกบั ความตอ้ งการใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชี……...…………….. 4 ลกั ษณะสาคญั ของขอ้ มลู เพอ่ื การตดั สนิ ใจ................................................. 5 กระบวนการตดั สนิ ใจในการแกป้ ญั หา………………………………………. 7 การจาแนกประเภทของตน้ ทนุ เพ่อื การตดั สนิ ใจ……………………………. 10 สรปุ …………………………………………………………………………… 22 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท……………………………………………...…………… 23 บทท่ี 2 พฤติกรรมต้นทนุ และการประมาณต้นทุน……………………………… 31 ควำมหมำยของพฤตกิ รรมต้นทุน.............................................................. การจาแนกตน้ ทุนตามพฤตกิ รรมตน้ ทุน.................................................... 31 การประมาณต้นทุน.................................................................................. 32 วธิ สี งู -ต่า.................................................................................................. 40 วธิ แี ผนภาพ............................................................................................. 41 วธิ กี าลงั สองน้อยทส่ี ุด............................................................................... 43 สรปุ ......................................................................................................... 47 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท................................................................................... 54 55

(ง) สารบญั (ต่อ) บทท่ี 3 ระบบต้นทุนรวม และระบบต้นทุนผนั แปร............................................ 63 กำรคำนวณตน้ ทุนผลติ ภณั ฑต์ ำมระบบตน้ ทุนรวม..................................... 63 67 กำรคำนวณตน้ ทุนผลติ ภณั ฑต์ ำมระบบตน้ ทนุ ผนั แปร................................ กำรปรบั กำไรหรอื ขำดทุนสุทธจิ ำกกำรเปลย่ี นระบบคำนวณตน้ ทุน 71 81 ผลติ ภณั ฑ.์ ........................................................................................ 85 กำรรำยงำนของสว่ นงำนยอ่ ยดว้ ยระบบตน้ ทุนผนั แปร............................... 86 สรปุ ......................................................................................................... แบบฝึกหดั ทา้ ยบท................................................................................... บทท่ี 4 การวิเคราะหต์ ้นทุน ปริมาณ และกาไร................................................. 93 ขอ้ สมมตฐิ ำนในกำรวเิ ครำะหต์ น้ ทนุ ปรมิ ำณ และกำไร.............................. กำไรสว่ นเกนิ ........................................................................................... 93 กำรวเิ ครำะหจ์ ุดคุม้ ทุน.............................................................................. 94 กำรวำงแผนกำไร..................................................................................... 97 กำรวำงแผนกำไรโดยมภี ำษเี งนิ ไดเ้ ขำ้ มำเก่ยี วขอ้ ง.................................... 103 กำรเปลย่ี นแปลงตวั แปรในกำรวเิ ครำะหต์ น้ ทุน ปรมิ ำณ และกำไร.............. 107 สว่ นเกนิ ทป่ี ลอดภยั .................................................................................. 109 กำรวเิ ครำะหจ์ ุดคุม้ ทุนกรณีขำยสนิ คำ้ หลำยชนดิ ....................................... 112 สรปุ ......................................................................................................... 114 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท................................................................................... 117 118 บทท่ี 5 งบประมาณ............................................................................................ 125 ความหมายของงบประมาณ...................................................................... วตั ถุประสงคข์ องงบประมาณ.................................................................... 125 ประเภทของงบประมาณ........................................................................... 126 การจดั ทางบประมาณหลกั สาหรบั ธุรกจิ ผลติ แลว้ ขาย................................. 127 123 การจดั ทางบประมาณสาหรบั ธรุ กจิ ทไ่ี มใ่ ช่ผลติ แลว้ ขาย.............................. 146 สรปุ ......................................................................................................... 147 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท................................................................................... 148

(จ) สารบญั (ต่อ) บทที่ 6 ระบบต้นทนุ มาตรฐาน และการวิเคราะหผ์ ลต่างเพ่ือการควบคมุ ........ 161 ความหมายของตน้ ทนุ มาตรฐาน............................................................... 161 ประโยชน์ของตน้ ทุนมาตรฐาน.................................................................. 162 ระดบั การกาหนดต้นทนุ มาตรฐาน............................................................. 163 164 การกาหนดตน้ ทนุ มาตรฐาน..................................................................... 170 การวเิ คราะหผ์ ลต่างเพอ่ื การควบคมุ .......................................................... 183 184 สรปุ ......................................................................................................... แบบฝึกหดั ทา้ ยบท................................................................................... บทที่ 7 การกาหนดราคาผลิตภณั ฑ.์ .................................................................. 189 ปจั จยั ทม่ี อี ทิ ธพิ ลต่อกำรกำหนดรำคำผลติ ภณั ฑ.์ ....................................... กำรกำหนดรำคำโดยใชต้ ้นทนุ เป็นฐำน...................................................... 189 กำรกำหนดรำคำผลติ ภณั ฑใ์ หม่................................................................ 191 กำรกำหนดรำคำตำมใบสงั่ ซอ้ื พเิ ศษ.......................................................... 201 สรปุ ......................................................................................................... 202 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท................................................................................... 204 205 บทที่ 8 การใช้ข้อมลู ต้นทนุ เพื่อการตดั สินใจ.................................................... 213 ลกั ษณะขอ้ มลู ตน้ ทนุ เพอ่ื กำรตดั สนิ ใจ....................................................... กระบวนกำรตดั สนิ ใจเพอ่ื กำรบรหิ ำร......................................................... 213 รปู แบบของกำรวเิ ครำะหท์ ำงเลอื กเพอ่ื กำรตดั สนิ ใจ................................... 216 ประเภทของปญั หาเพอ่ื การตดั สนิ ใจ.......................................................... 218 สรปุ ......................................................................................................... 221 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท................................................................................... 241 242 บทที่ 9 การวิเคราะหก์ ารลงทุน......................................................................... 253 ควำมหมำยของกำรลงทุน........................................................................ 253 ประเภทของกำรลงทุน.............................................................................. 254

(ฉ) สารบญั (ต่อ) ขนั้ ตอนของกำรวเิ ครำะหก์ ำรลงทนุ ........................................................... 255 256 ขอ้ มลู เพอ่ื กำรวเิ ครำะหก์ ำรลงทนุ .............................................................. 263 275 เครอ่ื งมอื ทใ่ี ชใ้ นกำรวเิ ครำะหก์ ำรลงทุน..................................................... 276 สรปุ ......................................................................................................... แบบฝึกหดั ทา้ ยบท................................................................................... บทท่ี 10 การบญั ชีตามความรบั ผิดชอบ และการกาหนดราคาโอน..................... 283 ลกั ษณะของกำรบรหิ ำรงำน...................................................................... กำรบญั ชตี ำมควำมรบั ผดิ ชอบ.................................................................. 283 ประเภทของศูนยต์ ำมควำมรบั ผดิ ชอบ...................................................... 285 286 กำรประเมนิ ผลกำรปฏบิ ตั งิ ำนของศูนยค์ วำมรบั ผดิ ชอบ............................. 287 กำรประเมนิ ผลกำรปฏบิ ตั งิ ำนทไ่ี มเ่ ป็นตวั เงนิ ............................................ 300 กำรกำหนดรำคำโอน................................................................................ 301 สรปุ ......................................................................................................... 306 แบบฝึกหดั ทา้ ยบท................................................................................... 307 บรรณานุกรม......................................................................................................... 315

(ช) สารบญั ภาพ ภาพท่ี 1-1 หน้าทข่ี องผบู้ รหิ าร........................................................................... หน้า ภาพท่ี 1-2 กระบวนการตดั สนิ ใจในการแกป้ ญั หา............................................... 5 ภาพท่ี 2-1 แสดงลกั ษณะของตน้ ทุนผนั แปร....................................................... 9 ภาพท่ี 2-2 แสดงลกั ษณะของตน้ ทนุ คงท.่ี ........................................................... 34 ภาพท่ี 2-3 แสดงลกั ษณะของตน้ ทุนผสม............................................................ 36 ภาพท่ี 2-4 แสดงการประมาณตน้ ทุนดว้ ยวธิ แี ผนภาพ......................................... 39 ภาพท่ี 2-5 แสดงการกาหนดช่วงขอ้ มลู และแผนภาพในโปรแกรม Microsoft 43 ภาพท่ี 2-6 Excel......................................................................................... 46 ภาพท่ี 2-7 แสดงแผนภาพตามขอ้ มลู ในโปรแกรม Microsoft Excel..................... 46 ภาพท่ี 2-8 แสดงขนั้ ตอนการนาแผนภาพวางในใบงาน....................................... 47 ภาพท่ี 2-9 แสดงหน้าจอโปรแกรมสาเรจ็ รปู SPSS............................................. 50 ภาพท่ี 2-10 แสดงการกาหนดค่าตวั แปรท่ี Variable View..................................... 51 ภาพท่ี 2-11 แสดงการกรอกขอ้ มลู ใน Data View.................................................. 51 ภาพท่ี 2-12 แสดงขนั้ ตอนการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ในโปรแกรมสาเรจ็ รปู SPSS............ 52 ภาพท่ี 2-13 แสดงการส่งต่อขอ้ มลู ในเมนู Linear Regression............................... 52 ภาพท่ี 4-1 แสดงผลทไ่ี ดจ้ ากการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ดว้ ยโปรแกรมสาเรจ็ รปู SPSS.... 53 ภาพท่ี 5-1 99 ภาพท่ี 5-2 แสดงจดุ คุม้ ทุนโดยวธิ ใี ชแ้ ผนภาพ..................................................... 127 ภาพท่ี 5-3 วตั ถุประสงคข์ องงบประมาณ............................................................ 128 ภาพท่ี 5-4 การจดั ทางบประมาณสาหรบั ธุรกจิ ผลติ แลว้ ขาย................................ 146 ภาพท่ี 6-1 การจดั ทางบประมาณสาหรบั ธรุ กจิ ซอ้ื มาแลว้ ขาย.............................. 147 ภาพท่ี 6-2 การจดั ทางบประมาณสาหรบั ธรุ กจิ การใหบ้ รกิ าร................................ 163 ภาพท่ี 6-3 ประโยชน์ของตน้ ทนุ มาตรฐาน.......................................................... 169 ภาพท่ี 7-1 การกาหนดตน้ ทุนมาตรฐาน.............................................................. 182 ภาพท่ี 8-1 การวเิ คราะหผ์ ลต่างเพ่อื การควบคุม.................................................. 191 ภาพท่ี 8-2 ปจั จยั ทม่ี อี ทิ ธพิ ลต่อการกาหนดราคาผลติ ภณั ฑ.์ ................................ 215 ภาพท่ี 8-3 ลกั ษณะขอ้ มลู ตน้ ทนุ เพ่อื การตดั สนิ ใจ................................................ 217 กระบวนการตดั สนิ ใจเพอ่ื การบรหิ าร................................................. 237 ผลติ ภณั ฑร์ ว่ มและตน้ ทุนรว่ ม...........................................................

(ช) สารบญั ภาพ (ต่อ) ภาพท่ี 9-1 ขนั้ ตอนการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ............................................................... หน้า 256 ภาพท่ี 10-1 ประเภทของศนู ยค์ วามรบั ผดิ ชอบ..................................................... ภาพท่ี 10-2 การประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านของศูนยค์ วามรบั ผดิ ชอบ..................... 287 . 300 หน้า

(ฌ) สารบญั ตาราง ตารางท่ี 1-1 แสดงความแตกต่างระหวา่ งการบญั ชกี ารเงนิ และการบญั ชบี รหิ าร...... หน้า ตารางท่ี 1-2 2 ตารางท่ี 1-3 แสดงการจาแนกตน้ ทุนแต่ละประเภท............................................... 13 ตารางท่ี 1-4 แสดงการคานวณตน้ ทุนค่านายหน้า.................................................. 15 ตารางท่ี 1-5 แสดงการคานวณการจา่ ยเงนิ เดอื นใหแ้ ก่ผจู้ ดั การ.............................. 16 ตารางท่ี 2-1 แสดงการคานวณเงนิ เดอื นและคา่ นายหน้า........................................ 17 ตารางท่ี 2-2 แสดงการคานวณคา่ แรงงานทต่ี อ้ งจา่ ยใหพ้ นกั งาน............................. 33 ตารางท่ี 2-3 แสดงการคานวณตน้ ทุนค่าเช่าอาคาร ณ ระดบั การผลติ ทแ่ี ตกต่างกนั . 36 ตารางท่ี 2-4 แสดงการคานวณตน้ ทุนคา่ ซ่อมบารงุ เครอ่ื งจกั ร................................. 38 ตารางท่ี 3-1 แสดงการคานวณหาผลรวมของตวั แปร............................................. 48 แสดงการจาแนกตน้ ทุนผลติ ภณั ฑก์ บั ตน้ ทุนงวดเวลา ตามระบบ ตารางท่ี 3-2 64 ตน้ ทุนรวมและระบบตน้ ทุนผนั แปร................................................ ตารางท่ี 3-3 แสดงความสมั พนั ธร์ ะหว่างปรมิ าณการผลติ และปรมิ าณการขาย กบั 64 ตารางท่ี 6-1 71 ตารางท่ี 9-1 กาไรหรอื ขาดทุนสทุ ธติ ามระบบตน้ ทุนรวมและระบบตน้ ทุนผนั แปร 182 ตารางท่ี 9-2 แสดงการคานวณผลต่างกาลงั การผลติ .............................................. 257 ตารางท่ี 9-3 แสดงการสรปุ สาเหตุทท่ี าใหเ้ กดิ ผลต่างเพ่อื การควบคุม..................... 274 กระแสเงนิ สดรบั และกระแสเงนิ สดจ่ายจากกจิ กรรม.......................... ตารางท่ี 9-4 มลู คา่ ปจั จุบนั ของเงนิ 1 บาท เมอ่ื สน้ิ งวดท่ี n (PVIF i,n)..................... 274 มลู ค่าปจั จุบนั ของเงนิ งวด 1 บาทต่องวด เป็นเวลา n งวด 275 (PVIFA i,n)................................................................................... มลู คา่ ในอนาคตของเงนิ 1 บาท เมอ่ื สน้ิ งวดท่ี n (FVIF i,n)..................

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 1 บทท่ี 1 ความร้ทู วั่ ไปเก่ียวกบั การใช้ข้อมูลทางบญั ชีเพ่ือการตดั สินใจ การดาเนินธุรกจิ ท่จี ะประสบความสาเรจ็ และสามารถยนื หยดั อย่ไู ด้ในสภาวะการ แขง่ ขนั ทม่ี แี นวโน้มรนุ แรงมากขน้ึ ตลอดเวลานนั้ ผบู้ รหิ ารจะตอ้ งมคี วามรอบคอบในการแสวงหา ทางเลอื กทด่ี ที ส่ี ุดเพอ่ื ใชป้ ระกอบการพจิ ารณาตดั สนิ ใจ หากเกดิ ปญั หาขน้ึ กบั กจิ การทงั้ ระยะสนั้ และระยะยาว ซง่ึ การประเมนิ ผลทางเลอื กเพ่อื การตดั สนิ ใจซง่ึ มกั มมี ากกว่าหน่ึงทางเลอื กเสมอ และมกั นิยมใช้วธิ กี ารเปรยี บเทยี บเชงิ ปรมิ าณ (Quantitative Approach) มากกว่าการ เปรยี บเทยี บเชงิ คุณภาพ (Qualitative Approach) เน่ืองจากการเปรยี บเทยี บเชงิ ปรมิ าณ สามารถวดั ค่าเป็นตวั เลขได้ จงึ แสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความแตกต่างในแต่ละทางเลอื กได้ชดั เจนกว่า การเปรียบเทียบเชิงคุณภาพ แต่อย่างไรก็ตาม ความสาเร็จของการดาเนินธุรกิจจะมี ประสทิ ธภิ าพมากยงิ่ ขน้ึ เม่อื การพจิ ารณาตดั สนิ ใจในแต่ละครงั้ ไดน้ าทงั้ ขอ้ มลู เชงิ ปรมิ าณ และ ขอ้ มูลเชงิ คุณภาพมาใชป้ ระกอบเพ่อื การตดั สนิ ใจ ซง่ึ ในบทน้ีจะได้อธบิ ายถงึ แหล่งท่มี าและ ขอ้ มลู ทผ่ี บู้ รหิ ารนามาใชใ้ นการตดั สนิ ใจ ขอ้ มูลทางการบญั ชี ความแตกต่างระหว่างการบญั ชี การเงนิ และการบญั ชบี รหิ าร ลกั ษณะสาคญั ของขอ้ มลู เพ่อื การตดั สนิ ใจ กระบวนการตดั สนิ ใจใน การแกป้ ญั หา และการจาแนกประเภทของตน้ ทุนเพ่อื การตดั สนิ ใจ ข้อมลู ทางการบญั ชี ขอ้ มลู ทางการบญั ชี (Accounting Information) หมายถงึ ขอ้ มลู ทเ่ี กดิ จากการจดั เกบ็ รวบรวมไดต้ ามหลกั ฐานอนั เทย่ี งธรรมท่นี ่าเช่อื ถอื ได้ ซ่งึ เป็นขอ้ มูลท่เี กดิ ขน้ึ ทงั้ ในอดตี และท่ี คาดว่าจะเกดิ ขน้ึ ในอนาคต ขอ้ มลู ทางการบญั ชจี าแนกออกเป็น 2 ประเภท คอื 1. ข้อมลู ทางการบญั ชีการเงิน (Financial Accounting Information) ข้อมูลทางการบัญชีการเงิน เป็นข้อมูลทางการบัญชีท่ีจัดทาข้ึน เพ่ือเสนอต่อ บุคคลภายนอก หรอื ทเ่ี ราเรยี กว่า “การบญั ชกี ารเงนิ (Financial Accounting)” ซง่ึ การจดั ทา ข้อมูลทางการบญั ชีการเงนิ ต้องทาตามมาตรฐานการบญั ชีท่รี บั รองโดยทวั่ ไป ดงั นัน้ ข้อมูล ทางการบญั ชกี ารเงนิ จงึ มกั เป็นขอ้ มูลทเ่ี กดิ ขน้ึ ในอดตี และจดั เกบ็ รวบรวมได้ตามหลกั ฐานอนั เทย่ี งธรรมเชอ่ื ถอื ได้ เช่น ใบสงั่ ซอ้ื สนิ คา้ ใบเสรจ็ รบั เงนิ ใบกากบั สนิ คา้ เป็นตน้ บทท่ี 1

2 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 2. ข้อมลู ทางการบญั ชีบริหาร (Managerial Accounting Information) ขอ้ มลู ทางการบญั ชบี รหิ าร เป็นขอ้ มลู ทางการบญั ชีท่จี ดั ทาขน้ึ เพ่อื เสนอขอ้ มูลให้แก่ ผู้บรหิ ารนาไปใช้ในการวางแผน สงั่ การ ควบคุม และตดั สนิ ใจ หรอื ท่เี ราเรยี กว่า “การบญั ชี บรหิ าร (Managerial Accounting)” ดงั นนั้ วธิ กี ารและรปู แบบของการนาเสนอต่อผบู้ รหิ าร จงึ ไม่ได้กาหนดเป็นหลกั เกณฑท์ ่แี น่นอน และไม่จาเป็นต้องทาตามมาตรฐานการบญั ชีท่รี บั รอง โดยทวั่ ไป เน่ืองจากจะคานึงถึงความต้องการใช้ข้อมูลของผู้บรหิ ารเพ่อื นาไปประกอบการ พจิ ารณาตามหน้าทท่ี างการบรหิ ารในดา้ นต่างๆ เป็นสาคญั ทาให้ลกั ษณะของขอ้ มูลทางการ บญั ชบี รหิ ารทน่ี าเสนอสว่ นใหญ่จงึ มกั เป็นขอ้ มลู ทค่ี าดว่าจะเกดิ ขน้ึ ในอนาคต ความแตกต่างระหว่างการบญั ชีการเงินและการบญั ชีบริหาร จากขอ้ มลู ทางการบญั ชที งั้ 2 ประเภท คอื การบญั ชกี ารเงนิ และการบญั ชบี รหิ ารท่ี ไดก้ ล่าวมาขา้ งต้น ถงึ แมว้ ่าส่วนใหญ่จะใช้ขอ้ มลู จากฐานเดยี วกนั คอื ไดข้ อ้ มลู มาจากรายการ คา้ ต่างๆ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในกจิ การอนั เกดิ จากหลกั ฐานอนั เทย่ี งธรรมและน่าเช่อื ถอื ไดเ้ หมอื นกนั แต่ก็ ยงั มปี ระเดน็ ทม่ี คี วามแตกต่างกนั ระหว่างการบญั ชเี งนิ กบั การบญั ชบี รหิ ารอย่บู ้าง ดงั แสดงใน ตารางท่ี 1-1 ดงั น้ี ตารางที่ 1-1 แสดงความแตกต่างระหวา่ งการบญั ชกี ารเงนิ และการบญั ชบี รหิ าร ประเดน็ ความแตกต่าง การบญั ชีการเงิน การบญั ชีบริหาร 1. ผใู้ ชข้ อ้ มลู บุคคลภายนอก เช่น ผถู้ อื หุน้ บุคคลภายใน เช่น ผู้บริหาร 2. รปู แบบการนาเสนอ เจา้ หน้ี หน่วยงานรฐั ผจู้ ดั การ 3. ระยะเวลา ในการนาเสนอ งบการเงนิ ไม่มีรูปแบบท่ีแน่นอน สามารถ 4. วตั ถุประสงค์ นาเสนอได้หลายรูปแบบ ทัง้ น้ี การนาเสนอ ข้นึ อยู่กบั ความต้องการของผู้ใช้ 5. กระบวนการตรวจสอบ เป็นสาคญั รายไตรมาสหรือรายปีตาม จดั ทาเม่อื ใดก็ได้ข้นึ อยู่กับความ ระยะเวลาทก่ี ฎหมายกาหนด ตอ้ งการใชข้ อ้ มลู ของผบู้ รหิ าร ขอ้ มลู รายงานทวั่ ไป ข้อมูลตามแต่ละวตั ถุประสงค์ท่ี แตกต่างกนั ตรวจสอบโดย ไมม่ กี ารตรวจสอบโดย ผสู้ อบบญั ชรี บั อนุญาต หรอื ผู้สอ บบัญชีรับอ นุ ญาต หรือ ผสู้ อบบญั ชภี าษอี ากร ผสู้ อบบญั ชภี าษอี ากร บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 3 ตารางท่ี 1-1 (ต่อ) ประเดน็ ความแตกต่าง การบญั ชีการเงิน การบญั ชีบริหาร 5. เน้อื หาการนาเสนอ - ใหข้ อ้ มลู ในภาพรวม - ใหข้ อ้ มลู ในรายละเอยี ดยอ่ ย - เป็นทงั้ ขอ้ มลู ในอดตี และ - เป็นขอ้ มลู ในอดตี ในอนาคต - ใชห้ ลกั การอ่นื นอกเหนือจาก - ใชห้ ลกั การบญั ชคี ู่ หลกั การบญั ชคี ่กู ไ็ ด้ - ไมจ่ าเป็นตอ้ งปฏบิ ตั ติ าม - จดั ทาตามมาตรฐานการ มาตรฐานการบญั ชขี น้ึ อยกู่ บั บญั ชที ร่ี บั รองโดยทวั่ ไป ความตอ้ งการของผใู้ ช้ ทม่ี า : (ปรบั ปรงุ จากไพบลู ย์ ผจงวงศ,์ 2554 : 9) แหล่งที่มาและข้อมลู ที่ผบู้ ริหารนามาใช้ในการตดั สินใจ การเก็บรวบรวมขอ้ มลู เพ่อื นาไปประกอบการพจิ ารณาตดั สนิ ใจ สง่ิ สาคญั ของขอ้ มูล คอื จะต้องไดม้ าจากแหล่งทเ่ี ช่อื ถอื ไดแ้ ละต้องครอบคลุมกบั ความต้องการใช้ ซง่ึ แหล่งทม่ี าและ ขอ้ มลู ทผ่ี บู้ รหิ ารนามาใชป้ ระกอบเพ่อื การตดั สนิ ใจโดยทวั่ ไปจะถกู แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คอื 1. แหล่งที่มาและข้อมลู ภายในกิจการ (Internal Information) ลกั ษณะของแหลง่ ทม่ี าและขอ้ มลู ภายในกจิ การ เป็นขอ้ มลู ทถ่ี ูกจดั เกบ็ และรวบรวมได้ จากหลกั ฐานอนั เท่ยี งธรรมและเช่อื ถอื ไดท้ ่มี าจากกจิ กรรมต่างๆ ของกจิ การ มกั เป็นขอ้ มลู เชงิ ปรมิ าณทเ่ี ป็นตวั เลขชดั เจน เช่น ขอ้ มูลเก่ยี วกบั ต้นทุนการผลติ ทต่ี ้องรวบรวมมาจากวตั ถุดบิ ทางตรง ค่าแรงงานทางตรง และคา่ ใชจ้ า่ ยการผลติ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในกระบวนการผลติ ขอ้ มลู เก่ยี วกบั การจดั ทางบการเงนิ ซ่งึ ประกอบด้วยงบกาไรขาดทุนท่แี สดงถึงผลการดาเนินงาน งบแสดง ฐานะการเงนิ งบแสดงการเปลย่ี นแปลงของส่วนของเจา้ ของ งบกระแสเงนิ สด รวมถงึ หมายเหตุ ประกอบงบการเงนิ และขอ้ มลู เกย่ี วกบั พนกั งานหรอื ลกู คา้ เป็นตน้ 2. แหล่งท่ีมาและข้อมลู ภายนอกกิจการ (External Information) ลกั ษณะของแหลง่ ทม่ี าและขอ้ มลู ภายนอกกจิ การ เป็นขอ้ มลู ทเ่ี กดิ จากภายนอกกจิ การ ท่ไี ม่สามารถควบคุมได้ อาจก่อให้เกิดผลทงั้ ในเชงิ บวกและเชงิ ลบต่อการดาเนินงานทงั้ ใน ปจั จบุ นั และในอนาคต มกั เป็นขอ้ มลู เชงิ คุณภาพท่ตี อ้ งนาไปประกอบเพ่อื การตดั สนิ ใจในแต่ละ บทท่ี 1

4 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ ปญั หาทเ่ี กดิ ขน้ึ นอกเหนือจากการทต่ี ้องพจิ ารณาขอ้ มลู เชงิ ปรมิ าณตามทก่ี ล่าวมาแล้วขา้ งต้น เช่น ข้อมูลด้านสงั คมและวฒั นธรรม ขอ้ มูลด้านกฎหมายและการเมอื ง ขอ้ มูลด้านเศรษฐกิจ ขอ้ มลู ดา้ นเทคโนโลยี และขอ้ มลู ดา้ นการดาเนนิ งานของคแู่ ขง่ ขนั เป็นตน้ หน้าท่ีของผบู้ ริหารกบั ความต้องการใช้ข้อมลู ทางบญั ชี การดาเนนิ ธรุ กจิ ในปจั จบุ นั จะประสบความสาเรจ็ และบรรลุเป้าหมายในการดาเนินงาน ไดต้ ามวตั ถุประสงคไ์ ดน้ นั้ กจิ การจาเป็นตอ้ งมผี บู้ รหิ ารทม่ี คี วามรคู้ วามสามารถในดา้ นต่างๆ ไม่ ว่าจะเป็นดา้ นการวางแผน การสงั่ การ การควบคุม หรอื การตดั สนิ ใจ ซง่ึ สามารถนามาสรุปเป็น หน้าทห่ี ลกั ของผบู้ รหิ ารได้ 4 ประการ คอื (ปรบั ปรงุ จากศรสี ดุ า อาชวานนั ทกุล, 2557 : 1-3) 1. การวางแผน (Planning) การวางแผนเป็นหน้าท่หี ลกั ของผู้บรหิ ารทต่ี ้องกาหนดทศิ ทางให้บรรลุวตั ถุประสงค์ ตามทก่ี าหนดไวท้ งั้ ในระยะสนั้ และในระยะยาว ซง่ึ ขอ้ มูลทางการบญั ชจี ะเป็นขอ้ มลู สาคญั ทม่ี า ช่วยในการวางแผนเพ่อื ใหม้ ปี ระสทิ ธภิ าพ และบรรลถุ งึ วตั ถุประสงคต์ ามทก่ี าหนดไว้ โดยเฉพาะ การจดั ทาแผนงบประมาณเพอ่ื ใชใ้ นการวางแผนลว่ งหน้า เช่น งบประมาณการขาย งบประมาณ การผลติ งบประมาณคา่ แรงงานทางตรง งบประมาณตน้ ทุนขาย งบประมาณเงนิ สด เป็นตน้ 2. การสงั่ การ (Directing) เม่อื ผู้บรหิ ารได้วางแผนเรยี บร้อยแล้ว ลาดบั ต่อไปผู้บรหิ ารต้องมหี น้าท่ีสงั่ การให้ ผใู้ ตบ้ งั คบั บญั ชาทางานตามแผนทว่ี างไว้ ซง่ึ จาเป็นต้องการใชข้ อ้ มลู ทางการบญั ชใี นการสงั่ การ แบบวันต่อวนั เช่น หากวางแผนต้องการเพิม่ ยอดขาย ต้องดูรายงานยอดขายในแต่ละวัน รายงานสนิ คา้ คงเหลอื เป็นตน้ ดงั นัน้ แผนกบญั ชจี งึ ต้องมขี อ้ มลู ทเ่ี ป็นปจั จบุ นั เพ่อื ความพรอ้ ม ในการนาเสนอขอ้ มลู แก่ผบู้ รหิ ารไดอ้ ยา่ งถูกตอ้ ง รวดเรว็ และทนั ต่อความตอ้ งการใช้ 3. การควบคมุ (Controlling) การควบคุมเป็นขนั้ ตอนต่อจากการวางแผน และการสงั่ การ ซ่งึ ผู้บรหิ ารได้ใช้เป็น เครอ่ื งมอื ในการตดิ ตามผล และประเมนิ ผลการปฏบิ ตั งิ านของผใู้ ตบ้ งั คบั บญั ชาว่าไดท้ าตามแผน ทว่ี างไวห้ รอื ไม่ หากเป็นเร่อื งของงบประมาณ การควบคุมทด่ี กี ็ตอ้ งมกี ารเปรยี บเทยี บขอ้ มูลท่ี เกดิ ขน้ึ กบั ขอ้ มลู ตามแผนท่วี างไว้ จากนัน้ กน็ ามาวเิ คราะหผ์ ลต่างเพ่อื การควบคุม ซง่ึ อาจมที งั้ ผลต่างทพ่ี อใจและไมน่ ่าพอใจ หากเกดิ ผลต่างทไ่ี ม่น่าพอใจ กต็ อ้ งคน้ หาสาเหตุว่าเกดิ จากอะไร เพ่อื นาไปปรบั ปรงุ และแกไ้ ขต่อไป บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 5 4. การตดั สินใจ (Decision Making) การตดั สนิ ใจจะเขา้ มามบี ทบาทกบั ทุกหน้าท่ขี องผูบ้ รหิ าร ไม่ว่าจะเป็นการวางแผน การสงั่ การ และการควบคุม หากผบู้ รหิ ารไม่มีกระบวนการตดั สนิ ใจท่เี หมาะสมกอ็ าจทาให้การ ดาเนินงานไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพสง่ ผลใหก้ จิ การลม้ เหลวได้ จากหน้าท่ขี องผู้บรหิ ารกบั ความต้องการใช้ข้อมูลทางบญั ชที งั้ 4 ประการขา้ งต้น สามารถนามาสรปุ เป็นหน้าทข่ี องผบู้ รหิ าร ดงั แสดงในภาพท่ี 1-1 ดงั น้ี 1. การ วางแผน 4. การ ตดั สนิ ใจ 3. การ 2. การ ควบคุม สงั่ การ ภาพที่ 1-1 หน้าทข่ี องผบู้ รหิ าร ลกั ษณะสาคญั ของข้อมลู ที่ใช้เพ่ือการตดั สินใจ การนาเสนอขอ้ มูลประกอบเพ่อื การตดั สนิ ใจในแต่ละครงั้ อาจต้องใชข้ อ้ มูลทงั้ ภายใน และภายนอกกจิ การ แต่สงิ่ สาคญั กค็ อื ขอ้ มลู ทใ่ี ช้เพอ่ื การตดั สนิ ใจจะตอ้ งมลี กั ษณะสาคญั ดงั น้ี 1. ข้อมลู ต้องเก่ียวข้องกบั ปัญหา (Relevant Problems Information) การเสนอขอ้ มลู ทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกบั ปญั หาจะช่วยใหส้ ามารถตดั สนิ ใจในปญั หาทเ่ี กดิ ขน้ึ ได้ อย่างถูกตอ้ งเพราะเป็นขอ้ มลู ทม่ี คี วามหมายต่อทางเลอื กของปญั หาโดยตรง เช่น การตดั สนิ ใจ ระหว่างการผลติ ชน้ิ สว่ นขน้ึ ใชเ้ องหรอื จะซอ้ื ชน้ิ ส่วนจากบุคคลภายนอกเพ่อื มาประกอบการผลติ ในครงั้ น้ี จะเหน็ ว่าขอ้ มูลท่เี ก่ยี วขอ้ งกบั การตดั สนิ ใจคอื ถ้าผลติ ช้นิ ส่วนเองจะต้องเสยี ต้นทุน ทงั้ สน้ิ เท่าใด และถ้าซอ้ื ชน้ิ ส่วนจากบุคคลภายนอกจะต้องจ่ายเงนิ เท่าใด วเิ คราะหเ์ ปรยี บเทยี บ ในแต่ละทางเลอื กแลว้ จงึ ตดั สนิ ใจเลอื กทางเลอื กทเ่ี หมาะสมและดที ส่ี ุด บทท่ี 1

6 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 2. ข้อมลู ต้องเช่ือถอื ได้ (Reliability Information) ขอ้ มลู ทน่ี ามาเสนอประกอบเพอ่ื การตดั สนิ ใจจะตอ้ งเป็นขอ้ มลู ทค่ี รบถว้ น เป็นกลาง ไมล่ าเอยี ง และปราศจากขอ้ ผดิ พลาด ซง่ึ ขอ้ มลู ดงั กลา่ วอาจต้องมกี ารคาดคะเนหรอื กะประมาณ โดยจะตอ้ งทาดว้ ยความระมดั ระวงั และตอ้ งอาศยั ขอ้ มลู ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในอดตี และสภาวการณ์ต่างๆ ในปจั จบุ นั เป็นแนวทางในการคาดคะเน เพอ่ื ใหไ้ ดข้ อ้ มลู ทเ่ี ชอ่ื ถอื ไดห้ รอื ใกลเ้ คยี งกบั ความจรงิ ทจ่ี ะนามาใชป้ ระกอบการตดั สนิ ใจ 3. ข้อมลู ในอนาคต (Future Information) การตดั สนิ ใจเป็นสง่ิ ทต่ี อ้ งกระทาในปจั จบุ นั แต่ผลของการตดั สนิ ใจเป็นเหตุการณ์ ท่จี ะเกดิ ข้นึ ในอนาคต ดงั นัน้ ขอ้ มูลท่จี ะนามาใช้เพ่อื การตดั สนิ ใจไม่ว่าจะเป็นขอ้ มูลเก่ยี วกบั ตน้ ทุนหรอื รายได้ จะต้องเป็นขอ้ มูลท่คี าดว่าจะเกดิ ขน้ึ ในอนาคตเม่อื มกี ารกระทาการตดั สนิ ใจ นัน้ เช่น ปรมิ าณท่คี าดว่าจะขายได้เพ่อื วางแผนงบประมาณ ต้นทุนและรายได้ท่คี าดว่าจะ เกดิ ขน้ึ เม่อื ตดั สนิ ใจยอมรบั ใบสงั่ ซอ้ื พเิ ศษ รายได้ทจ่ี ะไดร้ บั เม่อื กาลงั พจิ ารณาตดั สนิ ใจผลติ ต่อ ของผลติ ภณั ฑร์ ว่ ม เป็นตน้ 4. ข้อมลู ต้นทุนส่วนต่างหรอื ต้นทนุ ส่วนเพ่ิม (Differential Information) การตดั สนิ ใจมกั ใช้ต้นทุนส่วนต่างหรอื ต้นทุนส่วนเพม่ิ เป็นหลกั ในการตดั สนิ ใจเลอื ก ทางเลอื กทด่ี ที ส่ี ุด เพราะตน้ ทนุ สว่ นต่างเป็นการแสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความแตกต่างในแต่ละทางเลอื ก ได้อย่างเหมาะสม การพิจารณาถึงลกั ษณะของต้นทุนส่วนต่างเพ่อื การตัดสินใจ สามารถ พจิ ารณาไดด้ งั ตวั อยา่ งท่ี 1-1 ดงั น้ี ตวั อย่างที่ 1-1 ต่อไปน้ีเป็นการแสดงขอ้ มลู เปรยี บเทยี บเพ่อื ประกอบการตดั สนิ ใจว่าควรผลติ ชน้ิ ส่วน เอง หรอื จะซอ้ื ชน้ิ ส่วนจากบุคคลภายนอก ผลิตชิ้น ซื้อชิ้นส่วนจาก ต้นทนุ ส่วนเอง บคุ คลภายนอก ส่วนต่าง วตั ถุดบิ ทางตรง 10,000 - 10,000 ค่าแรงงานทางตรง 9,000 - 9,000 ค่าใชจ้ า่ ยการผลติ ผนั แปร 6,000 - 6,000 คา่ ใชจ้ า่ ยการผลติ คงท่ี 5,000 4,000 1,000 คา่ ซอ้ื (1,000 x 25) - 25,000 (25,000) รวม 30,000 29,000 1,000 บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 7 จากรปู แบบการคานวณขา้ งต้น แสดงใหเ้ หน็ ว่า เม่อื พจิ ารณาตน้ ทุนส่วนต่างโดยรวม จะมจี านวน 1,000 บาท ซง่ึ เป็นผลต่างทเ่ี กดิ ขน้ึ จากทางเลอื กของการผลติ ชน้ิ ส่วนเอง ดงั นัน้ กจิ การจงึ ควรตดั สนิ ใจซอ้ื ชน้ิ ส่วนจากบุคคลภายนอกเน่ืองจากมตี ้นทุนต่ากว่าการผลติ ชน้ิ ส่วน เองจานวน 1,000 บาท กระบวนการตดั สินใจในการแก้ปัญหา การตดั สนิ ใจ เป็นกจิ กรรมทเ่ี กดิ ขน้ึ ในการทก่ี จิ การต้องเลอื กทางเลอื กท่เี หมาะสมและ เกดิ ประโยชน์ท่สี ุด เพ่อื ใหก้ จิ การสามารถบรรลุวตั ถุประสงค์ตามเป้าหมายทไ่ี ดว้ างแผนไว้ ซ่งึ ก่อนการตดั สนิ ใจจะต้องมกี ารเปรยี บเทยี บขอ้ มลู ทางการบญั ชที ่เี ป็นขอ้ มูลเชงิ ปรมิ าณ รวมถงึ นาขอ้ มลู เชงิ คุณภาพประกอบการพจิ ารณาเพมิ่ เตมิ อกี ทางหน่ึงดว้ ย แต่ทงั้ น้ี ผบู้ รหิ ารเองกต็ อ้ ง มคี วามรคู้ วามเขา้ ใจในกระบวนการตดั สนิ ใจเป็นอยา่ งดเี สยี ก่อนจงึ จะทาใหก้ ารตดั สนิ ใจดงั กล่าว เป็นไปอย่างมปี ระสทิ ธภิ าพ และสามารถช่วยลดค่าใช้จ่ายในการแก้ปญั หาท่ไี ม่ตรงจุด ซ่งึ โดยทวั่ ไปกระบวนการตดั สนิ ใจในการแกป้ ญั หาจะมขี นั้ ตอน ดงั น้ี 1. การค้นหาปัญหาที่แท้จริง (Defining the Problem) ขนั้ ตอนแรกของกระบวนการตดั สนิ ใจในแกไ้ ขปญั หากค็ อื กจิ การจะตอ้ งคน้ หาปญั หา ท่แี ท้จรงิ เสยี ก่อนว่าปญั หาหรอื ความยุ่งยากท่ีเกิดข้นึ นัน้ คืออะไร เพราะถ้าเรารู้จกั ปญั หาท่ี แทจ้ รงิ แล้วกจ็ ะทาใหเ้ ราแกป้ ญั หาไดอ้ ยา่ งถูกต้องและเหมาะสม เช่น การขายสนิ คา้ ไดน้ ้อยลง ส่งผลใหบ้ รษิ ทั มกี าไรลดลงหรอื อาจประสบผลขาดทุน ต้นทุนค่าแรงงานทางตรงเพม่ิ ขน้ึ ส่งผล ใหต้ น้ ทนุ การผลติ โดยรวมสงู ขน้ึ เป็นตน้ 2. การกาหนดทางเลือกท่ีจะใช้ในการแก้ไขปัญหา (Identifying Alternatives) เมอ่ื คน้ พบปญั หาทแ่ี ทจ้ รงิ แลว้ ขนั้ ตอนต่อไปคอื การกาหนดแนวทางเลอื กทจ่ี ะใชใ้ น การแกป้ ญั หาเพราะปญั หาต่างๆ ทเ่ี กดิ ขน้ึ อาจมที างเลอื กหรอื วธิ กี ารแก้ไขไดห้ ลายวธิ มี กั จะต้อง มที างเลอื กตงั้ แต่ 2 ทางเลอื กขน้ึ ไป เช่น จากตวั อย่างการคน้ หาปญั หาในขนั้ ตอนท่ี 1 เกย่ี วกบั การขายสนิ ค้าได้น้อยลง ส่งผลให้บรษิ ทั มกี าไรลดลงหรอื ประสบผลขาดทุนนัน้ ทางเลอื กท่ี กาหนดไวส้ าหรบั ใชใ้ นการแกไ้ ขปญั หาอาจประกอบดว้ ย ทางเลอื กท่ี 1 ดาเนินงานต่อไป ทางเลอื กท่ี 2 ปิดโรงงานชวั่ คราว บทท่ี 1

8 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 3. การเกบ็ รวบรวมข้อมูลท่ีเก่ียวข้องกบั การตดั สินใจ (Accumulating Relevant Information) หลงั จากทไ่ี ดก้ าหนดทางเลอื กทจ่ี ะใชใ้ นการแกไ้ ขปญั หาแลว้ ขนั้ ตอนต่อไปกค็ อื การ เก็บรวบรวมขอ้ มูลท่เี ก่ียวขอ้ งกบั การตัดสนิ ใจในแต่ละทางเลอื ก ซ่งึ ข้อมูลท่เี ก็บรวบรวมมา จะต้องเป็นขอ้ มลู ทเ่ี ช่อื ถอื ได้เป็นไปตามลกั ษณะสาคญั ของขอ้ มลู เพ่อื การตดั สนิ ใจดงั ทไ่ี ดก้ ล่าว มาแลว้ เพ่อื ให้เขา้ ใจยง่ิ ขน้ึ ในการเก็บรวบรวมขอ้ มลู ท่เี ก่ยี วข้องกบั การตดั สนิ ใจ จงึ ได้อธบิ าย และคานวณประกอบ ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 1-2 ดงั น้ี ตวั อย่างที่ 1-2 จากตวั อย่างการเก็บรวบรวมข้อมูลจากปญั หาการขายสินค้าได้น้อยลง ส่งผลให้ บรษิ ทั มกี าไรลดลงหรอื ประสบผลขาดทุน แลว้ ไดม้ กี ารกาหนดทางเลอื กไว้ 2 ทางเลอื กตามท่ี แสดงไวใ้ นขนั้ ตอนท่ี 2 บรษิ ทั สามารถแสดงการเกบ็ รวบรวมขอ้ มลู ทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกบั การตดั สนิ ใจ ไดด้ งั น้ี ทางเลือกท่ี 1 ทางเลือกท่ี 2 ดาเนินงานต่อไป ปิ ดโรงงานชวั่ คราว ขาย 100,000 - หกั ตน้ ทนุ ผนั แปร กาไรสว่ นเกนิ 50,000 - หกั ตน้ ทุนคงท:่ี 50,000 - หลกี เลย่ี งได้ หลกี เลย่ี งไมไ่ ด้ 40,000 - ตน้ ทนุ ในการปิดโรงงานอ่นื 30,000 30,000 กาไร (ขาดทนุ ) สุทธิ 5,000 - (35,000) (20,000) จากรปู แบบการคานวณขา้ งต้น แสดงใหเ้ หน็ ว่า ทางเลอื กดาเนินงานต่อไปจะทาการ รวบรวมขอ้ มลู รายไดแ้ ละตน้ ทุนทงั้ หมดเพ่อื ใหไ้ ดผ้ ลกาไรหรอื ขาดทุนจากการดาเนินงานต่อไป โดยแสดงในรปู แบบตามระบบตน้ ทุนผนั แปร ส่วนทางเลอื กปิดโรงงานชวั่ คราว แสดงใหเ้ หน็ ถงึ การรวบรวมขอ้ มลู ตน้ ทุนของการปิดโรงงาน ซง่ึ ประกอบดว้ ย ตน้ ทุนคงทท่ี ห่ี ลกี เลย่ี งไม่ได้ และ ตน้ ทุนในการปิดโรงงานอ่นื โดยทางเลอื กน้จี ะไมม่ รี ายไดเ้ กดิ ขน้ึ แต่อยา่ งใด รวมถงึ ตน้ ทุนส่วนท่ี ผนั แปร ตน้ ทนุ คงทท่ี ห่ี ลกี เลย่ี งได้ กจ็ ะไมเ่ กดิ ขน้ึ เพราะเป็นสว่ นของตน้ ทนุ ทห่ี ลกี เลย่ี งได้ บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 9 4. การวิเคราะห์และเปรียบเทียบในแต่ละทางเลือก (Analysis and Comparison of Alternatives) การวเิ คราะหข์ อ้ มลู ในแต่ละทางเลอื กจาเป็นอย่างยงิ่ ทผ่ี วู้ เิ คราะหจ์ ะต้องมคี วามเขา้ ใจ ในเทคนิคหรอื วธิ กี ารต่างๆ ทจ่ี ะนามาใชใ้ นการวเิ คราะห์อย่างเพยี งพอและครบถ้วน เพ่อื มใิ ห้ การตดั สนิ ใจเกดิ ความผดิ พลาดอนั เน่อื งมาจากผลการวเิ คราะห์ทม่ี นี ้อยเกนิ ไป หลงั จากนัน้ เมอ่ื ไดท้ าการวเิ คราะหข์ อ้ มลู ในแต่ละทางเลอื กแลว้ กจ็ ะนาผลการวเิ คราะหข์ องแต่ละทางเลอื กมาทา การเปรยี บเทยี บถงึ ผลดแี ละผลเสยี ทอ่ี าจจะเกดิ ขน้ึ จากตดั สนิ ใจในการเลอื กทางเลอื กนนั้ เช่น จากตวั อย่างการรวบรวมข้อมูลตามขนั้ ตอนท่ี 3 เม่อื นามาวเิ คราะห์และเปรยี บเทยี บแต่ละ ทางเลอื ก แสดงใหเ้ หน็ วา่ ถา้ ดาเนนิ งานต่อไปจะเกดิ ผลขาดทนุ จานวน 20,000 บาท แต่หากปิด โรงงานชวั่ คราวจะเกดิ ผลขาดทุนหรอื ตน้ ทุนการปิดโรงงานจานวน 35,000 บาท 5. การตดั สินใจ (Making the Decision) การตดั สินใจเป็นขนั้ ตอนสุดท้ายของกระบวนการตดั สินใจซ่งึ การตดั สินใจน้ีจะให้ ประโยชน์สูงสุดแก่กจิ การหรอื ไม่กข็ น้ึ อย่กู บั ประสทิ ธภิ าพของการใชก้ ระบวนการตดั สนิ ใจทงั้ 4 ขนั้ ตอนทก่ี ล่าวมา โดยดูจากผลทป่ี ระเมนิ ไดข้ องแต่ละทางเลอื กแลว้ ตดั สนิ ใจเลอื กทางเลอื กทด่ี ี ท่สี ุด ซ่งึ ถ้าเป็นกาไรก็ต้องเป็นกาไรสูงสุดหรอื ถ้ามผี ลขาดทุนก็ต้องเป็นผลขาดทุนน้ อยท่สี ุด จากตวั อย่างการวเิ คราะห์และเปรยี บเทยี บในขนั้ ตอนท่ี 4 หากใหต้ ดั สนิ ใจเลอื กทางเลอื กท่ดี ี ท่สี ุดสาหรบั กจิ การนัน้ กจิ การก็ควรเลอื กท่จี ะดาเนินงานต่อไป เน่ืองจากแสดงให้เหน็ ถงึ ผล ขาดทนุ น้อยกวา่ ทางเลอื กทจ่ี ะปิดโรงงานชวั่ คราวอยจู่ านวน 15,000 บาท (35,000-20,000) จากกระบวนการตดั สนิ ใจในการแกป้ ญั หาทม่ี อี ยู่ 5 ขนั้ ตอนตามทก่ี ล่าวมาแลว้ ขา้ งตน้ สามารถนามาสรปุ ดงั แสดงในภาพท่ี 1-2 ดงั น้ี 5. ตดั สนิ ใจ 1. ระบุปญั หา 4. วเิ คราะหแ์ ละ 2. กาหนด ทางเลอื กท่ี 1 เปรยี บเทยี บ ทางเลอื ก ดาเนนิ งานต่อไป 3. เกบ็ รวบรวม ทางเลอื กท่ี 2 ขอ้ มลู ปิดโรงงานชวั่ คราว ภาพท่ี 1-2 กระบวนการตดั สนิ ใจในการแกป้ ญั หา บทท่ี 1

10 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ การจาแนกประเภทของต้นทนุ เพ่ือการตดั สินใจ 1. ความหมายของต้นทนุ อุษณีย์ เสง็ พานิช (2553 : 35) ไดใ้ หค้ วามหมายไวว้ ่า ตน้ ทุน หมายถงึ มลู ค่าของ ทรพั ยากรทว่ี ดั ไดเ้ ป็นหน่วยเงนิ ตราท่กี จิ การต้องจ่ายไปเพ่อื ให้ได้มาซง่ึ สนิ ค้าหรอื บรกิ ารทจ่ี ะ ก่อใหเ้ กดิ ประโยชน์ต่อการดาเนินงาน ไพบูลย์ ผจงวงศ์ (2554 : 16) ได้ใหค้ วามหมายไวว้ ่า ต้นทุน หมายถงึ การใช้ ทรพั ยากรของกิจการ เช่น การจ่ายเงนิ การสญั ญาว่าจะจ่ายเงนิ สด การหมดไปของมูลค่า สนิ ทรพั ย์ หรอื การก่อหน้ี เพอ่ื ใหไ้ ดม้ าซง่ึ ประโยชน์ในรปู ของสนิ คา้ หรอื บรกิ าร เบญจมาศ อภสิ ทิ ธภิ ์ ญิ โญ (2555 : 1) ได้ให้ความหมายไวว้ ่า ต้นทุน หมายถงึ จานวนเงนิ สดหรอื รายการเทยี บเท่าเงนิ สดทก่ี จิ การจา่ ยไป หรอื มลู ค่ายุตธิ รรมของสงิ่ ตอบแทน อ่นื ท่กี ิจการมอบให้เพ่อื ให้ได้มาซ่งึ สนิ ทรพั ย์ ณ เวลาท่ีได้มาหรอื ก่อสร้างสนิ ทรพั ย์นัน้ หรอื จานวนเงนิ ทก่ี จิ การรบั รเู้ ป็นสนิ ทรพั ย์ พรรณนิภา รอดวรรณะ (2556 : 11) ไดใ้ หค้ วามหมายไว้ว่า ต้นทุน หมายถงึ รายจ่ายท่เี กดิ ขน้ึ เพ่อื ให้ได้มาซ่งึ สนิ ค้าและบรกิ าร โดยอาจจ่ายเป็นเงนิ สด สนิ ทรพั ย์ หุ้นทุน หรอื การใหบ้ รกิ าร หรอื การถอนหุ้น ทงั้ น้ีรวมถงึ ผลขาดทุนท่วี ดั ค่าเป็นตวั เงนิ ได้ซง่ึ เก่ยี วขอ้ ง โดยตรงกบั การไดม้ าซง่ึ สนิ คา้ หรอื บรกิ าร ศรสี ุดา อาชวานนั ทกุล (2557 : 1-6) ไดใ้ หค้ วามหมายไวว้ ่า ตน้ ทุน หมายถงึ เงนิ สด หรอื สง่ิ เทยี บเท่าเงนิ สดทจ่ี ่ายไปเพ่อื ใหไ้ ดม้ าซง่ึ สนิ คา้ หรอื บรกิ ารทเ่ี ป็นประโยชน์ต่อธุรกจิ ทงั้ ใน ปจั จบุ นั หรอื ในอนาคต กชกร เฉลมิ กาญจนา (2557 : 17) ไดใ้ หค้ วามหมายไวว้ ่า ต้นทุน หมายถงึ จานวน ทรพั ยากรท่ใี ช้ไปเพ่อื วตั ถุประสงค์หน่ึงวตั ถุประสงค์ใด เพ่อื ให้ได้สงิ่ หน่ึงสงิ่ ใดมา ส่วนใหญ่ ตน้ ทุนจะอย่ใู นรปู ตวั เงนิ (Mometary Measurement) หรอื กล่าวอกี นยั หน่ึงคอื การแลกเปลย่ี น เพ่อื ใหไ้ ดว้ ตั ถุดบิ สนิ คา้ หรอื บรกิ ารเพ่อื กจิ กรรมใดกจิ กรรมหน่ึง นอกจากการวดั เป็นรปู ตวั เงนิ แลว้ ตน้ ทุนอาจพจิ ารณาในแงว่ ตั ถุประสงคข์ องผพู้ จิ ารณา (Cost Object) เช่น ในแงผ่ ลติ ภณั ฑ์ โครงการ ลกู คา้ กลมุ่ สนิ คา้ กจิ กรรม ฯลฯ กลา่ วโดยสรปุ ต้นทุน (Costs) หมายถงึ จานวนเงนิ สดหรอื รายการเทยี บเท่าเงนิ สดท่ี จา่ ยไปเพ่อื แลกเปลย่ี นกบั สนิ คา้ หรอื บรกิ ารทจ่ี ะไดร้ บั มา เพ่อื ประโยชน์ต่อกจิ การทงั้ ในปจั จุบนั และในอนาคตรวมถงึ ผลขาดทุน สามารถวดั ค่าเป็นตวั เงนิ ได้ ซง่ึ เกย่ี วขอ้ งโดยตรงกบั การไดม้ า ของสนิ คา้ หรอื บรกิ าร อาจอยใู่ นรปู ของสนิ ทรพั ยห์ รอื ค่าใชจ้ า่ ยกไ็ ด้ บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 11 2. การจาแนกประเภทต้นทุน สง่ิ จาเป็นทจ่ี ะตอ้ งทาความเขา้ ใจก่อนทจ่ี ะนาขอ้ มลู ตน้ ทนุ มาใชใ้ นการวเิ คราะหแ์ ละ ตัดสินใจก็คือ ประเภทของต้นทุนท่ีแตกต่างกันเน่ืองจากมีวัตถุประสงค์ในการนามาใช้ ประเมนิ ผลทแ่ี ตกต่างกนั ดงั นัน้ การศกึ ษาและทาความเขา้ ใจเก่ยี วกบั การจาแนกประเภทของ ตน้ ทนุ จงึ มคี วามสาคญั สาหรบั นกั บญั ชใี นการนาเสนอขอ้ มลู ทม่ี คี ุณค่าและถูกต้องแก่ผบู้ รหิ ารท่ี ตอ้ งการขอ้ มลู ดงั กล่าวเพ่อื ใชใ้ นการวางแผน การควบคุม และการตดั สนิ ใจ การจาแนกตน้ ทุน แต่ละประเภท มดี งั น้ี 2.1 การจาแนกตามหน้าที่ การประกอบธุรกิจอุตสาหกรรม ต้นทุนและค่าใช้จ่ายต่างๆ ท่ีเกิดข้ึนใน อุตสาหกรรมจะถูกจาแนกตามหน้าท่ีหลกั เพ่อื ให้เกิดความเข้าใจในหน้าท่ขี องต้นทุนอย่าง ชดั เจน แบง่ เป็น 2 ประเภท ดงั น้ี 2.1.1 ตน้ ทุนการผลติ (Manufacturing Costs) หมายถงึ ต้นทุนทเ่ี กดิ จากการ แปรสภาพวตั ถุดบิ ไปเป็นสนิ ค้าสาเรจ็ รปู หรอื ก่งึ สาเรจ็ รปู ซง่ึ จะเกดิ ขน้ึ ภายในเขตโรงงานทท่ี า การผลติ สนิ คา้ หลงั จากการผลติ เสรจ็ เรยี บรอ้ ยจะนาไปจาหน่ายใหก้ บั ลูกค้าต่อไป ตน้ ทุนการ ผลติ ประกอบดว้ ย 2.1.1.1 วตั ถุดบิ ทางตรง (Direct Material) หมายถงึ วตั ถุดบิ ทุกชนิดทใ่ี ช้ เป็นส่วนสาคญั ในการผลติ สินค้าชนิดใดชนิดหน่ึง และสามารถท่จี ะคดิ ต้นทุนวตั ถุดิบต่างๆ เหล่านัน้ ให้แก่ตวั สนิ คา้ ต่อหน่วยได้ ถอื เป็นวตั ถุดบิ หลกั ทใ่ี ช้ในการผลติ สนิ คา้ เพ่อื ให้ไดส้ นิ ค้า สาเรจ็ รูปโดยตรง เช่น การผลิตเฟอร์นิเจอร์หวาย วตั ถุดิบทางตรงคือ หวาย ส่วนวตั ถุดิบ ประเภทวสั ดุต่างๆ เช่น กาว ตะปู สี ซง่ึ มลู ค่าไมม่ นี ยั สาคญั และคานวณหาเป็นต้นทุนต่อหน่วย ของสนิ คา้ ไดย้ าก ถอื เป็นวตั ถุดบิ ทางออ้ ม (Indirect Material) และจดั เป็นค่าใชจ้ า่ ยการผลติ 2.1.1.2 ค่าแรงงานทางตรง (Direct Labor) หมายถงึ ค่าแรงงานทจ่ี า่ ย ให้กับพนักงานท่ีทาการผลิตสินค้าโดยตรง เช่น ค่าจ้างคนงานท่ีทางานในสายการผลิต เฟอรน์ ิเจอร์ของแผนกประกอบ แผนกตกแต่ง หรอื ค่าจา้ งคนงานทจ่ี ่ายใหก้ บั คนงานในแผนก ปฏบิ ตั กิ ารเครอ่ื งจกั ร เป็นต้น ส่วนค่าแรงงานทจ่ี ่ายให้แก่คนงานทม่ี ไิ ดม้ คี วามสมั พนั ธโ์ ดยตรง ต่อการแปรสภาพวตั ถุดบิ ใหเ้ ป็นสนิ คา้ สาเรจ็ รปู ตามวตั ถุประสงคข์ องกจิ การ เช่น ค่าจา้ งหวั หน้า ควบคุมโรงงาน ค่าจา้ งพนักงานทาความสะอาดโรงงาน ถือเป็นค่าแรงงานทางอ้อม (Indirect Labor) และจดั เป็นค่าใชจ้ า่ ยการผลติ 2.1.1.3 ค่าใชจ้ ่ายการผลติ (Manufacturing Overhead) หมายถงึ ค่าใชจ้ า่ ย ท่เี กดิ ขน้ึ ในโรงงานทใ่ี ช้ในการผลติ ซง่ึ นอกเหนือจากวตั ถุดบิ ทางตรง และค่าแรงงานทางตรง บทท่ี 1

12 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ บางครงั้ อาจเรยี กว่า โสหุย้ การผลติ หรอื ค่าใชจ้ ่ายในโรงงาน เช่น วตั ถุดบิ ทางอ้อม ค่าแรงงาน ทางอ้อม ค่าเช่าโรงงาน ค่าซ่อมแซมเคร่อื งจกั ร ค่าน้ามนั หล่อล่นื ค่าเส่อื มราคาเคร่อื งจกั ร ค่า ประกนั ภยั โรงงาน ค่าสาธารณูปโภคโรงงาน เป็นตน้ 2.1.2 ต้นทุนท่ไี ม่เก่ยี วกบั การผลติ (Non-manufacturing Costs) หมายถึง ต้นทุนในส่วนอ่นื ๆ ท่ไี ม่เก่ยี วกบั การผลติ สนิ ค้าสาเรจ็ รูปหรอื ก่งึ สาเรจ็ รปู เป็นต้นทุนท่เี กดิ ขน้ึ นอกเขตโรงงานทท่ี าการผลติ ประกอบดว้ ย 2.1.2.1 ค่าใชจ้ า่ ยการขาย (Selling Expenses) หมายถงึ ค่าใชจ้ า่ ยทเ่ี กดิ ขน้ึ เก่ยี วกับกิจกรรมการขายหรอื บรกิ าร และส่งมอบสินค้าให้ลูกค้าหรอื การให้บรกิ ารแก่ลูกค้า ไดแ้ ก่ ค่าขนสง่ ออก ค่าโฆษณา ค่าสง่ เสรมิ การขาย เงนิ เดอื นพนกั งานขาย คา่ พาหนะ เป็นตน้ 2.1.2.2 ค่าใช้จ่ายการบรหิ าร (Administration Expenses) หมายถึง คา่ ใชจ้ า่ ยทเ่ี กย่ี วขอ้ งกบั การตดิ ต่อส่อื สาร ส่วนใหญ่เป็นค่าใชจ้ า่ ยทเ่ี กดิ ขน้ึ ในสานกั งานหรอื เป็น ส่วนท่ีเกิดจากการปฏิบตั ิงานของฝ่ายบรหิ ารโดยรวม ได้แก่ ค่าสาธารณูปโภคสานักงาน เงนิ เดอื นผบู้ รหิ าร คา่ เส่อื มราคาอุปกรณ์สานกั งาน ค่าสอบบญั ชี หน้สี งสยั จะสญู เป็นตน้ 2.2 การจาแนกตามแหล่งต้นทนุ การผลิตสนิ ค้าแต่ละชนิดจะมปี จั จยั นาเข้าสู่กระบวนการผลติ อยู่ 3 ส่วน คือ วตั ถุดบิ ทางตรง ค่าแรงงานทางตรง ค่าใชจ้ ่ายการผลติ แต่เม่อื นามาจาแนกแหล่งต้นทุนเพ่อื แสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความสมั พนั ธก์ บั การผลติ โดยตรง จะแบ่งไดเ้ ป็น 3 ประเภท ดงั น้ี 2.2.1 ต้นทุนขนั้ ตน้ (Prime Costs) หมายถงึ ตน้ ทุนหลกั ทเ่ี ป็นส่วนสาคญั ของการผลติ ซง่ึ เกดิ ขน้ึ โดยตรงกบั สนิ คา้ ประกอบดว้ ย วตั ถุดบิ ทางตรง และคา่ แรงงานทางตรง 2.2.2 ตน้ ทุนแปรสภาพ (Conversion Costs) หมายถงึ ต้นทุนทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกบั การแปรสภาพวตั ถุดบิ ทางตรงใหก้ ลายเป็นสนิ คา้ สาเรจ็ รูป ประกอบด้วย ค่าแรงงานทางตรง และคา่ ใชจ้ า่ ยการผลติ 2.2.3 ต้นทุนปฏบิ ตั งิ าน (Operation Costs) หมายถงึ ต้นทุนหรอื ค่าใชจ้ า่ ยท่ี ไม่เก่ยี วข้องกบั การผลติ แต่เก่ยี วขอ้ งกบั การดาเนินงานทงั้ ส่วนท่เี ก่ยี วกบั ลูกค้าและส่วนท่ี เกย่ี วกบั การบรหิ าร ประกอบดว้ ย คา่ ใชจ้ า่ ยการขาย และคา่ ใชจ้ า่ ยการบรหิ ารทวั่ ไป 2.3 การจาแนกตามความสมั พนั ธก์ บั รายได้ในช่วงเวลาหน่ึง เม่อื ต้องการจาแนกโดยพจิ ารณาว่าต้นทุนและค่าใช้จ่ายประเภทใดท่มี ผี ลต่อการ เกดิ รายไดใ้ นช่วงเวลาใดเวลาหน่ึง ซง่ึ ปรากฏในงบกาไรขาดทุน หรอื ตน้ ทุนส่วนใดควรยงั เป็น ตน้ ทุนของสนิ คา้ คงเหลอื จนกว่าจะจาหน่ายได้ ซง่ึ จะปรากฏในงบตน้ ทุนการผลติ จาเป็นต้องมี การจาแนกตามความสมั พนั ธก์ บั รายไดใ้ นชว่ งเวลาหน่งึ แบง่ ไดเ้ ป็น 2 ประเภท ดงั น้ี บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 13 2.3.1 ต้นทุนผลติ ภณั ฑ์ (Product Costs) หมายถึง ผลรวมของต้นทุนท่ี เกย่ี วขอ้ งกบั การผลติ ไดแ้ ก่ วตั ถุดบิ ทางตรง ค่าแรงงานทางตรง และค่าใชจ้ ่ายการผลติ หรือ เรยี กอกี อยา่ งว่า “ตน้ ทุนการผลติ ” โดยจะเป็นสนิ ทรพั ยห์ มุนเวยี นจนกว่าจะจาหน่ายไดแ้ ละเม่อื จาหน่ายไดก้ จ็ ะถอื เป็นค่าใชจ้ ่ายทอ่ี ย่ใู นรปู ของต้นทุนขาย (Cost of Goods Sold) แลว้ จดั เป็น ตน้ ทุนงวดเวลาทนั ที 2.3.2 ตน้ ทุนงวดเวลา (Period Costs) หมายถงึ ตน้ ทุนทไ่ี ม่เกย่ี วขอ้ งกบั การ ผลิต และเป็นต้นทุนท่ีใช้แล้วหมดไปในแต่ละงวดซ่ึงต้องนาไปหักออกจากรายได้ในช่วง ระยะเวลาใดเวลาหน่ึง เพ่อื ให้เห็นถึงผลการดาเนินงานท่ปี รากฏในงบกาไรขาดทุน ได้แก่ ตน้ ทนุ ขาย คา่ ใชจ้ า่ ยการขายและบรหิ ารทวั่ ไป จากการจาแนกประเภทต้นทุนทงั้ 3 ประเภททก่ี ล่าวมาขา้ งตน้ สามารถนามาสรปุ ถงึ องคป์ ระกอบของการจาแนกแต่ละประเภท แสดงดงั ในตารางท่ี 1-2 ดงั น้ี ตารางที่ 1-2 แสดงการจาแนกตน้ ทุนแต่ละประเภท ประเภทการจาแนกต้นทนุ ต้นทุน 1. จาแนกตามหน้าที่ 2. จาแนกตาม 3. จาแนกตามความสมั พนั ธ์ 1.1 ตน้ ทนุ การผลติ แหลง่ ต้นทุน กบั รายไดใ้ นช่วงเวลาหน่ึง วตั ถุดบิ ทางตรง คา่ แรงงานทางตรง 2.1 ตน้ ทุนขนั้ ตน้ ค่าใชจ้ ่ายการผลติ 2.2 ตน้ ทุน 3.2 ตน้ ทนุ ผลติ ภณั ฑ์ ค่าใชจ้ ่ายการขาย แปรสภาพ ค่าใชจ้ ่ายการบรหิ ร 1.2 ตน้ ทนุ ทไ่ี ม่เกย่ี ว 2.3 ตน้ ทุน 3.3 ตน้ ทนุ งวดเวลา กบั การผลติ ปฏบิ ตั งิ าน 2.4 การจาแนกตามหน่วยต้นทนุ การจาแนกตามหน่วยต้นทุน เป็นการจาแนกต้นทุนตามความยากง่ายในการ ตดิ ตามตน้ ทุนเขา้ หน่วยวดั หรอื หน่วยต้นทุน (Costs Object) อาจจะอย่ใู นหลายๆ รปู แบบท่ี แตกต่างกันไปตามลกั ษณะความต้องการในการจาแนก เช่น แผนก สาขา สายผลติ ภณั ฑ์ โครงการ เป็นต้น ซ่งึ ต้นทุนชนิดหน่ึง อาจจะเป็นไดท้ งั้ ต้นทุนทางตรง หรอื ต้นทุนทางอ้อม ณ ขณะเดยี วกนั ทงั้ น้ขี น้ึ อยกู่ บั การกาหนดวา่ อะไรเป็นหน่วยตน้ ทนุ แบ่งไดเ้ ป็น 2 ประเภท ดงั น้ี บทท่ี 1

14 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 2.4.1 ต้นทุนทางตรง (Direct Costs) หมายถงึ ตน้ ทุนทเ่ี กดิ ขน้ึ โดยตรงจาก การปฏบิ ตั งิ านหรอื ภายในหน้าทข่ี องหน่วยต้นทุนนนั้ ๆ ซง่ึ สามารถระบุไดว้ ่าต้นทุนใดเป็นของ หน่วยต้นทุนใด และต้องทราบต้นทุนท่ีเกิดข้นึ ได้อย่างแน่นอนด้วย เช่น วตั ถุดิบทางตรง ค่าแรงงานทางตรง ถือเป็นต้นทุนทางตรงของแผนกผลิตสนิ ค้า แต่เป็นต้นทุนทางอ้อมของ แผนกขาย ส่วนค่าส่งเสรมิ การขายถอื เป็นต้นทุนทางตรงของแผนกขายแต่เป็นตน้ ทุนทางอ้อม ของแผนกผลติ เป็นตน้ 2.4.2 ตน้ ทุนทางออ้ ม (Indirect Costs) หมายถงึ ตน้ ทุนทม่ี ไิ ดเ้ กดิ ขน้ึ โดยตรง จากหน่วยต้นทุนนัน้ ๆ ซ่ึงไม่สามารถระบุได้ว่าต้นทุนใดเป็นของหน่วยต้นทุนใด เช่น ค่า ประกนั ภยั โรงงาน ค่าเช่าโรงงาน ถอื เป็นต้นทุนทางอ้อมของแผนกผลติ บางครงั้ อาจเรยี กว่า “ตน้ ทุนรว่ ม” (Common Costs or Joint Costs) เพราะไมส่ ามารถระบุไดอ้ ย่างชดั เจนว่าเป็น ของสนิ ค้าชนิดใดจานวนเท่าไร ค่าสาธารณูปโภคของบรษิ ทั ถอื เป็ นต้นทุนทางอ้อมของแต่ละ แผนก ขณะทเ่ี ป็นตน้ ทนุ ทางตรงของบรษิ ทั เป็นตน้ 2.5 การจาแนกตามพฤติกรรมต้นทนุ ก า ร จา แ น ก ต า ม พ ฤ ติก ร ร ม ต้น ทุ น เ ป็ น ก า ร จ า แ น ก ท่ีมีค ว า ม สัม พัน ธ์กับ ร ะ ดั บ กจิ กรรม มคี วามสาคญั เป็นอยา่ งยงิ่ ต่อการนาไปใชใ้ นการวางแผน และควบคุมเพ่อื การตดั สนิ ใจ แบง่ ไดเ้ ป็น 3 ประเภท ดงั น้ี 2.5.1 ต้นทุนผนั แปร (Variable Costs) หมายถงึ ตน้ ทุนทม่ี ลี กั ษณะตน้ ทุน ต่อหน่วยคงท่ี แต่ตน้ ทนุ รวมจะผนั แปรไปตามระดบั ของกจิ กรรม (Activities) ทเ่ี ปลย่ี นแปลงไป ซง่ึ มคี วามสาคญั ต่อการควบคุมเป็นอย่างมาก กล่าวคอื กจิ การสามารถทจ่ี ะเพม่ิ หรอื ลดต้นทุน ผันแปรได้ตามความต้องการโดยข้ึนอยู่กับการลดกิจกรรมท่ีทาให้เกิดต้นทุนนัน้ เช่น ค่า นายหน้าท่เี ปล่ยี นไปตามยอดขาย ค่าแรงงานทางตรงท่เี ปล่ยี นไปตามจานวนชวั่ โมงแรงงาน ทางตรง และต้นทุนวตั ถุดบิ ทางตรงท่ีเปล่ยี นไปตามปรมิ าณการผลติ ของสนิ คา้ ค่าเส่อื มราคา เครอ่ื งจกั รทค่ี ดิ ตามจานวนชวั่ โมงการทางานของเครอ่ื งจกั ร เป็นตน้ คาว่า กจิ กรรม หมายถงึ เหตุการณ์ การกระทา ทเ่ี ป็นสาเหตุทาใหเ้ กดิ ตน้ ทุน การผลติ สนิ คา้ หรอื บรกิ าร เชน่ จานวนชวั่ โมงแรงงานทางตรง จานวนชวั่ โมงเคร่ืองจกั ร จานวน ครงั้ ในการสงั่ ซอ้ื ปรมิ าณการผลติ เป็นตน้ เพ่อื ใหเ้ ข้าใจและชดั เจนมากยงิ่ ขน้ึ เก่ยี วกบั การจาแนกต้นทุนผนั แปร จงึ ขอ ยกตวั อยา่ งเกย่ี วกบั การคดิ คา่ นายหน้าทเ่ี ปลย่ี นไปตามยอดขาย ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 1-3 ดงั น้ี บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 15 ตวั อย่างที่ 1-3 บรษิ ัท อุดรจดั สรร จากัด ประกอบธุรกิจจดั สรรท่ดี นิ เพ่อื จาหน่าย โดยกาหนดค่า นายหน้าใหพ้ นักงานขายในอตั รา 10% ของยอดขาย ต่อไปน้ีเป็นขอ้ มลู เก่ยี วกบั ยอดขายใน ระยะเวลา 3 เดอื น ทผ่ี า่ นมา เดือน ยอดขาย (บาท) มกราคม 400,000 กุมภาพนั ธ์ 800,000 มนี าคม 1,000,000 จากขอ้ มลู ของบรษิ ัท อุดรจดั สรร จากดั สามารถนามาแสดงการคานวณหาตน้ ทุนค่า นายหน้าทจ่ี ะเกดิ ขน้ึ ในแต่ละเดอื น ดงั แสดงในตารางท่ี 1-3 ดงั น้ี ตารางท่ี 1-3 แสดงการคานวณตน้ ทนุ คา่ นายหน้า เดือน ยอดขาย อตั ราค่านายหน้า ต้นทนุ ค่านายหน้า มกราคม 400,000 10% 40,000 กุมภาพนั ธ์ 800,000 10% 80,000 มนี าคม 10% 100,000 1,000,000 จากตารางการคานวณข้างต้น แสดงให้เหน็ ว่า ต้นทุนค่านายหน้าในแต่ละเดอื นจะ เปล่ียนแปลงไปเพราะมียอดขายแตกต่างกัน ขณะท่ีอัตราค่านายหน้ายังมีอัตราคงท่ีไม่ เปลย่ี นแปลง จงึ สรปุ ไดว้ า่ คา่ นายหน้ามลี กั ษณะเป็นตน้ ทุนผนั แปรตามทไ่ี ดก้ ล่าวมาแลว้ 2.5.2 ตน้ ทุนคงท่ี (Fixed Costs) หมายถงึ ตน้ ทุนทม่ี ลี กั ษณะต่อหน่วยจะ เปลย่ี นไปตามระดบั กจิ กรรม แต่ต้นทุนรวมจะคงทเ่ี สมอ กล่าวคอื ไมว่ ่ากจิ กรรมจะเพมิ่ ขน้ึ หรอื ลดลงในช่วงกจิ กรรมทอ่ี ยภู่ ายใต้กาลงั การผลติ ปกตทิ ก่ี าหนด ก็จะไม่มผี ลกระทบต่อตน้ ทุนคงท่ี รวมแต่อย่างใด โดยไม่สามารถควบคุมใหน้ ้อยลงตามความตอ้ งการได้ เช่น เงนิ เดอื นผู้จดั การ ค่าเบ้ยี ประกนั ค่าภาษที รพั ยส์ นิ ค่าเช่าสานักงาน ค่าโฆษณา ค่าเส่อื มราคาท่คี านวณตามวธิ ี เสน้ ตรง เป็นตน้ บทท่ี 1

16 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ เพ่ือให้เข้าใจและชัดเจนมากย่ิงข้นึ เก่ียวกับการจาแนกต้นทุนคงท่ี จงึ ขอ ยกตวั อยา่ งเกย่ี วกบั การจา่ ยเงนิ เดอื นผจู้ ดั การ ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 1-4 ดงั น้ี ตวั อย่างที่ 1-4 จากขอ้ มลู ตวั อยา่ งท่ี 1-3 ของบรษิ ทั อุดรจดั สรร จากดั ประกอบธุรกจิ จดั สรรทด่ี นิ เพ่อื จาหน่าย ไดก้ าหนดจา่ ยเงนิ เดอื นใหแ้ ก่ผจู้ ดั การเดอื นละ 30,000 บาท ต่อไปน้ีเป็นขอ้ มลู ปรมิ าณ การผลติ และปรมิ าณการขายในรอบระยะเวลา 3 เดอื นทผ่ี ่านมา เดือน ปริมาณการผลิต (แปลง) ปริมาณการขาย (แปลง) มกราคม 10 6 กุมภาพนั ธ์ มนี าคม 15 8 20 10 จากข้อมูลขา้ งต้น สามารถนามาแสดงการคานวณประกอบการจ่ายเงนิ เดอื นให้แก่ ผจู้ ดั การ ดงั แสดงในตารางท่ี 1-4 ดงั น้ี ตารางท่ี 1-4 แสดงการคานวณการจา่ ยเงนิ เดอื นใหแ้ ก่ผจู้ ดั การ เดือน ปริมาณการผลิต ปริมาณการขาย เงินเดือนผจู้ ดั การ (แปลง) (แปลง) (บาท) มกราคม 10 6 30,000 กุมภาพนั ธ์ มนี าคม 15 8 30,000 20 10 30,000 จากตารางการคานวณข้างต้น แสดงให้เหน็ ว่า เงนิ เดอื นผู้จดั การท่เี กิดขน้ึ ในแต่ละ เดอื นมจี านวน 30,000 บาทเท่ากนั ทุกเดอื น ถงึ แมจ้ ะมปี รมิ าณการผลติ และขายแตกต่างกนั นนั่ เป็นเพราะวา่ เงนิ เดอื นผจู้ ดั การเป็นตน้ ทุนคงทจ่ี งึ ไม่มกี ารเปลย่ี นแปลงไปตามระดบั กจิ กรรมแต่ อยา่ งใด 2.5.3 ต้นทุนผสม ( Mixed Costs) หมายถงึ ตน้ ทุนทม่ี ลี กั ษณะผสมระหว่าง ตน้ ทุนคงท่แี ละตน้ ทุนผนั แปร ซง่ึ เป็นการยากทจ่ี ะระบุว่าต้นทุนส่วนใดเป็นตน้ ทุนคงทแ่ี ละส่วน ใดเป็นตน้ ทนุ ผนั แปร เชน่ ค่าสาธารณูปโภค ค่าซ่อมบารุง ค่าขนส่ง เงนิ เดอื นพนกั งานขายและ ค่านายหน้า เป็นต้น ซง่ึ หากต้องการจาแนกต้นทุนผสมเพ่อื ใหท้ ราบว่ามตี ้นทุนคงท่แี ละต้นทุน ผนั แปรจานวนเทา่ ไรนนั้ ตอ้ งอาศยั การประมาณตน้ ทนุ ซง่ึ จะกลา่ วในบทท่ี 2 ต่อไป บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 17 เพ่อื ให้เขา้ ใจและชดั เจนในการจาแนกต้นทุนผสม จงึ ขอยกตวั อย่างเก่ยี วกบั การ จา่ ยเงนิ เดอื นพนกั งานขายและคา่ นายหน้า ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 1-5 ดงั น้ี ตวั อย่างที่ 1-5 จากขอ้ มูลตวั อย่างท่ี 1-3 ของบรษิ ทั อุดรจดั สรร จากดั ประกอบธุรกจิ จดั สรรทด่ี นิ เพ่อื จาหน่าย โดยกาหนดค่านายหน้าให้พนักงานขายในอตั รา 10% ของยอดขาย สมมติ เพม่ิ เตมิ ถา้ บรษิ ทั ไดม้ นี โยบายการจา่ ยเงนิ เดอื นใหพ้ นกั งานเดอื นละ 8,000 บาท จากขอ้ มูลของบรษิ ทั อุดรจดั สรร จากดั สามารถนามาแสดงการคานวณหาเงนิ เดอื น และคา่ นายหน้าทจ่ี ะเกดิ ขน้ึ ในแต่ละเดอื น ดงั แสดงในตารางท่ี 1-5 ดงั น้ี ตารางท่ี 1-5 แสดงการคานวณเงนิ เดอื นและค่านายหน้า เดือน (1) (2) (3) (4) (3) + (4) ยอดขาย อตั ราค่า ค่านายหน้า เงินเดือน มกราคม นายหน้า (บาท) ต้นทนุ ผนั แปร กุมภาพนั ธ์ 400,000 (บาท) รวม (บาท) มนี าคม 800,000 10% 40,000 1,000,000 8,000 48,000 10% 80,000 8,000 88,000 10% 100,000 8,000 108,000 จากตารางการคานวณข้างต้น แสดงให้เห็นถึงพฤติกรรมต้นทุนเงินเดือนและค่า นายหน้าทต่ี อ้ งจา่ ยในแต่ละเดอื นมคี วามแตกต่างกนั ขณะท่มี สี ่วนหน่ึงไมม่ กี ารเปลย่ี นแปลงไป ตามกจิ กรรมจานวน 8,000 บาท ซง่ึ เรยี กส่วนน้ีว่า ตน้ ทุนคงท่ี ส่วนค่านายหน้าจะเปลย่ี นแปลง ไปตามกจิ กรรม เรยี กสว่ นน้ีวา่ ตน้ ทนุ ผนั แปร แต่เมอ่ื รวมกนั แลว้ จงึ เรยี กวา่ ตน้ ทนุ ผสม นนั่ เอง 2.6 การจาแนกตามความสมั พนั ธก์ บั เวลา จากแหล่งทม่ี าและขอ้ มลู ทผ่ี บู้ รหิ ารนามาใชใ้ นการตดั สนิ ใจทม่ี ที งั้ ขอ้ มลู ในอดตี และ ในอนาคต จงึ ไดจ้ าแนกตน้ ทุนตามความสมั พนั ธก์ บั เวลา แบง่ ออกเป็น 3 ประเภท ดงั น้ี 2.6.1 ต้นทุนในอดตี (Historical Costs) หมายถงึ ต้นทุนทก่ี จิ การไดจ้ า่ ยไป จรงิ ตามหลกั ฐานอนั เท่ยี งธรรมทป่ี รากฏในอดตี ซง่ึ ไม่มคี วามเหมาะสมท่จี ะนามาใช้ตดั สนิ ใจ ของฝา่ ยบรหิ ารในปจั จบุ นั เชน่ ตน้ ทุนการผลติ ของสนิ คา้ ทเ่ี กดิ ขน้ึ แลว้ ถงึ แมส้ นิ คา้ จะขายไดห้ รอื ไมไ่ ดก้ ต็ าม บทท่ี 1

18 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 2.6.2 ต้นทุนทดแทน (Replacement Costs) หมายถงึ มลู ค่า หรอื ราคา ตลาดปจั จบุ นั ของสนิ ทรพั ยป์ ระเภทเดยี วกันกบั ทก่ี จิ การใชอ้ ยู่ กล่าวคอื สนิ ทรพั ยท์ ่กี จิ การเคย ซอ้ื มาในอดตี ถา้ ตอ้ งการทจ่ี ะซอ้ื ใหมใ่ นขณะน้จี ะตอ้ งจา่ ยเงนิ ในจานวนเท่าไร ซง่ึ อาจมมี ลู ค่า สูงกว่าต้นทุนในอดตี ทงั้ น้ีอาจเกดิ จากสภาพเศรษฐกจิ ท่มี กี ารเปล่ยี นแปลงไป ความก้าวหน้า ทางเทคโนโลยี สภาวะการแขง่ ขนั ในปจั จบุ นั เป็นตน้ 2.6.3 ต้นทุนในอนาคต (Future Costs) หมายถึง ต้นทุนหรอื ค่าใช้จ่าย ทก่ี จิ การคาดว่าจะเกดิ ขน้ึ ในอนาคต อาจมาจากการพยากรณ์หรอื ประมาณการ ส่วนใหญ่ตน้ ทุน ในอนาคตจะถูกนามาใชใ้ นการวางแผน การควบคุม และการตดั สนิ ใจ ดงั นนั้ จงึ ต้องจดั ทาดว้ ย ความระมดั ระวงั และรอบคอบ เชน่ การวางแผนการขายสง่ ผลต่อการพยากรณ์หรอื การประมาณ การตน้ ทนุ การผลติ เป็นตน้ 2.7 การจาแนกตามการวิเคราะหป์ ัญหาเพื่อการตดั สินใจ การะบวนการตัดสินใจในการแก้ปญั หา ในขนั้ ตอนของการวิเคราะห์ในแต่ละ ทางเลอื กเพ่อื การตดั สนิ ใจนนั้ จาเป็นอย่างยงิ่ ท่ตี อ้ งมีการจาแนกตามการวเิ คราะหป์ ญั หาเพ่อื ตดั สนิ ใจ ทงั้ น้ีเพ่อื ให้ได้ขอ้ มลู ในการวเิ คราะห์อย่างครบถ้วนและเหมาะสม แบ่งออกเป็น 6 ประเภท ดงั น้ี 2.7.1 ต้นทุนทค่ี วบคุมได้ และตน้ ทุนทค่ี วบคุมไม่ได้ (Controllable and non- controllable Costs) การจาแนกต้นทุนในลกั ษณะน้ี ก็เพ่ือนาไปวดั และประเมนิ ผลการ ปฏบิ ตั งิ านของส่วนงานย่อย โดยไม่ให้ต้นทุนทเ่ี กดิ ขน้ึ ในส่วนงานท่อี ย่ใู นความรบั ผดิ ชอบของ ตนมสี ูงกว่างบประมาณท่ตี งั้ ไว้ ซ่งึ ถ้าส่วนงานย่อยมผี ลการประเมนิ ท่ดี ีแล้วก็จะส่งผลดตี ่อ ภาพรวมของบรษิ ทั ดว้ ยเชน่ กนั ต้นทุนทค่ี วบคุมได้ หมายถงึ ต้นทุนทอ่ี ย่ใู นอานาจการควบคุมของส่วนงาน ยอ่ ยหรอื บุคคลนัน้ โดยตรง เช่น เงนิ เดอื นพนักงานฝา่ ยผลติ ถอื เป็นต้นทุนทค่ี วบคุมได้สาหรบั ผูจ้ ดั การฝ่ายผลติ เพราะผู้จดั การสามารถท่จี ะเพมิ่ หรอื ลดเงนิ เดอื นของพนักงานได้ ค่าวสั ดุ สน้ิ เปลอื งทเ่ี กดิ ขน้ึ ในแผนกขายถอื เป็นตน้ ทุนทค่ี วบคุมไดข้ องผจู้ ดั การฝา่ ยขาย เป็นตน้ ตน้ ทุนทค่ี วบคุมไมไ่ ด้ หมายถงึ ตน้ ทุนทไ่ี มอ่ ยใู่ นอานาจการควบคุมของส่วน งานย่อยหรอื บุคคลนนั้ ๆ โดยตรง เช่น เงนิ เดอื นผูจ้ ดั การฝ่ายผลติ ถอื เป็นต้นทุนทค่ี วบคุมไมไ่ ด้ ของผู้จดั การฝ่ายผลิต เพราะผู้จดั การไม่สามารถเพิ่มหรอื ลดเงินเดือนของตนเองได้ ค่า นายหน้าถอื เป็นตน้ ทนุ ทค่ี วบคมุ ไมไ่ ดข้ องแผนกผลติ เพราะผจู้ ดั การฝา่ ยผลติ ไมม่ อี านาจในการ เพมิ่ หรอื ลดค่านายหน้าของพนกั งานขายได้ บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 19 2.7.2 ตน้ ทนุ จม (Sunk Costs) หมายถงึ ตน้ ทนุ ทเ่ี กดิ ขน้ึ แลว้ จากการตดั สนิ ใจ ในอดีต ซ่ึงไม่มผี ลกระทบต่อการตดั สินใจในปจั จุบนั เพราะไม่มคี วามแตกต่างกันในแต่ละ ทางเลอื ก เช่น ค่าเส่อื มราคาทต่ี ้องคดิ ให้สาหรบั สนิ ทรพั ยท์ ่มี อี ายุการใชง้ านเกนิ 1 ปี ตงั้ แต่ รบั เขา้ มาในกจิ การ คา่ เชา่ ทต่ี อ้ งจา่ ยตามสญั ญาเช่าระยะยาว ตน้ ทุนการผลติ ของสนิ คา้ ถงึ แมจ้ ะ ขายไมไ่ ดก้ ต็ าม เป็นตน้ 2.7.3 ต้นทุนทห่ี ลกี เลย่ี งได้ (Avoidable Costs) หมายถงึ ต้นทุนทก่ี จิ การ สามารถประหยดั ไดถ้ า้ ลดกจิ กรรมลงหรอื ไม่เลอื กทางเลอื กนนั้ โดยทวั่ ไปจะเป็นต้นทุนผนั แปร เช่น ถ้าไม่ผลติ สินค้าเอง ต้นทุนวตั ถุดบิ ทางตรง ต้นทุนค่าแรงงานทางตรงจะเป็นต้นทุนท่ี หลกี เลย่ี งได้ หรอื ตน้ ทุนส่วนทผ่ี นั แปรสามารถหลกี เลย่ี งไดถ้ ้าไมท่ าการผลติ และขายต่อไปอาจ เกดิ จากการตดั สนิ ใจยกเลกิ ผลติ สนิ คา้ หรอื ตดั สนิ ใจปิดโรงงานชวั่ คราว เป็นตน้ แต่ถา้ ตน้ ทุนท่ี กจิ การไม่สามารถประหยดั ได้ ถงึ แมจ้ ะลดกจิ กรรมลงหรอื จะไม่เลอื กทางเลอื กนัน้ จะเรยี กว่า ตน้ ทนุ ทห่ี ลกี เลย่ี งไมไ่ ด้ (Non-avoidable Costs) โดยปกตมิ กั เป็นตน้ ทนุ ส่วนทค่ี งท่ี การจาแนกตามการวิเคราะห์ปญั หาเพ่อื การตดั สินใจในประเภทของต้นทุนท่ี หลกี เล่ยี งได้ เพ่อื ให้เข้าใจมากยง่ิ ข้นึ จงึ ขอยกตวั อย่างเก่ยี วกบั การพจิ ารณาตดั สนิ ใจในการ ยกเลกิ ผลติ ภณั ฑบ์ างชนิด ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 1-6 ดงั น้ี ตวั อย่างท่ี 1-6 ต่อไปน้ีเป็นการแสดงข้อมูลเปรยี บเทยี บเพ่อื ประกอบการตดั สนิ ใจว่าควรจะทาการ ยกเลกิ ผลติ ภณั ฑบ์ างชนิดหรอื ไม่ ขาย ไมย่ กเลิก ยกเลิก รายได้และ หกั ตน้ ทนุ ผนั แปร ต้นทนุ ส่วนต่าง กาไรส่วนเกนิ 100,000 80,000 หกั ตน้ ทนุ คงท่ี 60,000 48,000 (20,000) กาไร (ขาดทนุ ) สทุ ธิ 40,000 32,000 (12,000) 25,000 25,000 (8,000) 15,000 7,000 - (8,000) จากการคานวณขา้ งต้น แสดงใหเ้ หน็ ว่า ยอดขายเม่อื ยกเลกิ แลว้ จะลดลง และต้นทุน ผนั แปรก็จะลดลง เพราะเป็นส่วนของต้นทุนท่หี ลกี เล่ยี งได้ ส่วนต้นทุนคงท่จี ะไม่มสี ่ว นต่าง เพราะเป็นส่วนของต้นทุนท่ไี ม่สามารถหลกี เล่ยี งได้ถึงแม้จะยกเลกิ ก็ตาม ดงั นัน้ หากให้ บทท่ี 1

20 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ พจิ ารณาเพ่อื ตดั สนิ ใจตามขอ้ มลู ดงั กล่าว กจิ การไม่ควรยกเลกิ ผลติ ภณั ฑบ์ างชนิด เพราะจะทา ใหก้ าไรลดลงจานวน 8,000 บาท 2.7.4 ต้นทุนเสยี โอกาส (Opportunity Costs) หมายถงึ ผลประโยชน์หรอื ผลตอบแทนทก่ี จิ การจะไดร้ บั จากการตดั สนิ ใจเลอื กทางเลอื กหน่ึง แต่กลบั ตอ้ งสญู เสยี โอกาสไป จากตดั สนิ ใจเลอื กอกี ทางเลอื กหน่งึ โดยปกตติ น้ ทุนเสยี โอกาส จะไม่มกี ารบนั ทกึ ลงในบญั ชขี อง กจิ การ เน่อื งจากไมไ่ ดเ้ ป็นตน้ ทุนทเ่ี กดิ ขน้ึ จรงิ หรอื จา่ ยเงนิ ไปจรงิ ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 1-7 ตวั อย่างที่ 1-7 บรษิ ทั เอซี จากดั ไดร้ บั ใบสงั่ ซอ้ื พเิ ศษจากลกู คา้ รายหน่ึงจานวน 1,000 หน่วย แต่ เกนิ กาลงั การผลติ ทว่ี างแผนไวเ้ ดมิ บรษิ ทั ฯ จงึ ยอมลดหน่วยผลติ และขายลงเพ่อื ยอมรบั ใบสงั่ ซอ้ื พเิ ศษครงั้ น้ี ซ่งึ จะทาใหบ้ รษิ ทั สูญเสยี กาไรท่คี วรจะไดจ้ ากการผลติ และขายปกตไิ ปจานวน 20,000 บาท ดงั นัน้ ถ้าบริษัทตัดสินใจรบั ใบสงั่ ซ้ือพิเศษจะทาให้มีต้นทุนเสียโอกาสจานวน 20,000 บาททนั ที ซง่ึ กห็ มายถงึ กาไรทบ่ี รษิ ทั สญู เสยี ไปทไ่ี มท่ าการผลติ และขายเอง 2.7.5 ต้นทุนส่วนต่าง (Differential Costs) หมายถงึ ตน้ ทุนทแ่ี ตกต่างกนั ใน แต่ละทางเลือก ซ่งึ การประมาณต้นทุนส่วนต่างอาจวิเคราะห์เป็นต้นทุนต่อหน่วย หรอื เป็น ตน้ ทุนรวมกไ็ ด้ โดยสามารถพจิ ารณาดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 1-8 ดงั น้ี ตวั อย่างที่ 1-8 ขณะน้บี รษิ ทั ฯ กาลงั พจิ ารณาทางเลอื กว่าควรจะผลติ สนิ คา้ ก หรอื สนิ คา้ ข โดยใช้ การวเิ คราะหเ์ พ่อื การตดั สนิ ใจในรปู แบบของตน้ ทุนส่วนต่างรวม ดงั น้ี วตั ถุดบิ ทางตรง สินค้า ก สินค้า ข ต้นทนุ ส่วนต่าง คา่ แรงงานทางตรง 100,000 100,000 - คา่ ใชจ้ า่ ยการผลติ 100,000 120,000 80,000 80,000 20,000 รวม 280,000 300,000 - 20,000 จากรปู แบบการคานวณขา้ งตน้ แสดงใหเ้ หน็ ว่า จะมตี ้นทุนส่วนต่างจานวน 20,000 บาท ซ่งึ เป็นต้นทุนส่วนต่างจากต้นทุนค่าแรงงานทางตรง ดงั นัน้ บรษิ ทั ฯ ควรพจิ ารณาเลอื ก ผลติ สนิ คา้ ก เพราะมตี น้ ทนุ ต่ากวา่ สนิ คา้ ข จานวน 20,000 บาท บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 21 อย่างไรก็ตาม การประมาณต้นทุนส่วนต่างอาจวเิ คราะห์อยู่ในรูปเป็นต้นทุนต่อ หน่วยกไ็ ด้ ซง่ึ สามารถแสดงในตวั อยา่ งท่ี 1-9 ดงั น้ี ตวั อย่างที่ 1-9 ต่อไปน้เี ป็นขอ้ มลู ตน้ ทนุ และค่าใชจ้ า่ ยของบรษิ ทั ยดู กี ารผลติ จากดั ตน้ ทนุ ผนั แปรต่อหน่วย: ตน้ ทุนการผลติ ผนั แปร 100 บาท บาท ค่าใชจ้ า่ ยการขายและบรหิ ารผนั แปร 20 บาท ตน้ ทนุ คงทร่ี วม: บาท ตน้ ทุนการผลติ คงท่ี 20,000 คา่ ใชจ้ า่ ยการขายและบรหิ ารคงท่ี 15,000 สมมตมิ ใี บสงั่ ซอ้ื พเิ ศษมายงั บรษิ ทั 200 หน่วย โดยถา้ บรษิ ทั ตดั สนิ ใจยอมรบั ใบสงั่ ซอ้ื พเิ ศษในครงั้ น้จี ะทาใหต้ น้ ทนุ การผลติ ผนั แปรเพม่ิ ขน้ึ 10% และค่าใชจ้ า่ ยการขายและบรหิ ารผนั แปรเพม่ิ ขน้ึ 5% จากขอ้ มลู ขา้ งต้น สามารถนามาแสดงการวเิ คราะห์ในรปู แบบของต้นทุนส่วนต่างต่อ หน่วย ไดด้ งั น้ี ตน้ ทุนการผลติ ผนั แปร ต้นทนุ ปกติ ต้นทนุ ส่วนต่าง ต้นทุนรวม 100 10 110 ค่าใชจ้ า่ ยการขายและบรหิ ารผนั แปร รวม 20 1 21 120 11 131 จากการคานวณขา้ งตน้ แสดงให้เหน็ ว่า ต้นทุนส่วนต่างต่อหน่วยของการตดั สนิ ใจ ยอมรบั ใบสงั่ ซอ้ื พเิ ศษ จะมเี ฉพาะตน้ ทนุ ผนั แปรเทา่ นนั้ โดยมอี ตั ราตน้ ทุนส่วนต่างต่อหน่วยรวม จานวน 21 บาทต่อหน่วย หรอื คดิ เป็นตน้ ทนุ สว่ นต่างรวมจานวน 26,200 บาท (200 หน่วย x 131 บาท) 2.7.6 ต้นทุนมาตรฐาน (Standard Costs) หมายถงึ ตน้ ทุนการผลติ หรอื ต้นทุนการดาเนินงานท่ีถูกกาหนดข้นึ ล่วงหน้าอย่างระมดั ระวังภายใต้การดาเนินงานท่ีมี ประสทิ ธภิ าพ ต้นทุนมาตรฐานประกอบด้วย วตั ถุดบิ ทางตรงมาตรฐาน ค่าแรงงานทางตรง มาตรฐาน และค่าใช้จ่ายการผลติ มาตรฐาน โดยจะถูกนามาใช้ในระบบการควบคุมท่อี ยู่ใน บทท่ี 1

22 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ รปู แบบของงบประมาณ เม่อื นามาเปรยี บเทยี บกบั ต้นทุนท่เี กดิ ขน้ึ จรงิ ในแต่ละงวดก็จะเหน็ ถงึ ผลต่างทส่ี ามารถนามาใชใ้ นการวเิ คราะห์เพ่อื การควบคุมต้นทุน และเป็นขอ้ มลู ในการตดั สนิ ใจ เพอ่ื เพมิ่ ประสทิ ธภิ าพในการดาเนินงานและวดั ผลการดาเนินงานของหน่วยงานต่างๆ ดงั จะได้ กลา่ วต่อไปในบทท่ี 6 สรปุ ลกั ษณะข้อมูลทางการบญั ชที ่สี าคัญท่นี ามาประกอบเพ่อื การตัดสินใจจาแนกเป็น ขอ้ มูลทางบญั ชกี ารเงนิ และข้อมูลการบญั ชบี รหิ าร ซ่งึ มแี หล่งท่มี าของขอ้ มูลทงั้ ภายในและ ภายนอกกจิ การ และเพ่อื ใหก้ ารตดั สนิ ใจมปี ระสทิ ธภิ าพจะต้องทาตาม 5 ขนั้ ตอน คอื ขนั้ ท่ี 1 คน้ หาปญั หาทแ่ี ทจ้ รงิ ขนั้ ท่ี 2 การกาหนดทางเลอื กท่จี ะใช้ในการแก้ไขปญั หา ขนั้ ท่ี 3 การเกบ็ รวบรวมขอ้ มูลทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกบั การตดั สนิ ใจ ขนั้ ท่ี 4 การวเิ คราะห์และเปรยี บเทยี บในแต่ละ ทางเลอื ก และ ขนั้ ท่ี 5 การตดั สนิ ใจ ส่วนการศกึ ษาและทาความเขา้ ใจเก่ยี วกบั การจาแนก ประเภทของต้นทุนก็ถือเป็นสงิ่ จาเป็นเพ่อื นามาใช้ในการวเิ คราะห์และการตดั สนิ ใจทงั้ น้ีเพ่ือ นามาใชป้ ระเมนิ ผลทแ่ี ตกต่างกนั โดยจาแนกได้ 7 ประเภท คอื จาแนกตามหน้าท่ี จาแนกตาม แหล่งต้นทุน การจาแนกตามความสมั พนั ธ์กบั รายได้ในช่วงเวลาหน่ึง การจาแนกตามหน่วย ต้นทุน การจาแนกตามพฤตกิ รรมของต้นทุน การจาแนกตามความสมั พนั ธ์กบั เวลา และการ จาแนกตามการวเิ คราะหป์ ญั หาเพอ่ื การตดั สนิ ใจ บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 23 แบบฝึ กหดั ท้ายบท 1. จงอธบิ ายถงึ ลกั ษณะขอ้ มลู ทางการบญั ชมี คี วามสาคญั ต่อกจิ การ 2 จงอธบิ ายความแตกต่างระหวา่ งการบญั ชกี ารเงนิ กบั การบญั ชบี รหิ าร 3. จงอธบิ ายลาดบั ขนั้ ตอนตามกระบวนการแกไ้ ขปญั หาเพอ่ื การตดั สนิ ใจ 4. จงอธบิ ายถงึ ความสาคญั ของการจาแนกประเภทตน้ ทุนเพ่อื นามาใชใ้ นการตดั สนิ ใจ 5. จงจาแนกตน้ ทนุ ตามหน้าทว่ี า่ รายการใดเป็นตน้ ทุนการผลติ และรายการใดไมเ่ กย่ี วกบั การผลติ 1. เงนิ เดอื นพนกั งานขาย 6. คา่ เบย้ี ประกนั สานกั งาน 2. หวายทใ่ี ชผ้ ลติ เกา้ อห้ี วาย 7. ซปิ ทใ่ี ชเ้ ยบ็ กระโปรง 3. ค่าน้ามนั เชอ้ื เพลงิ 8. คา่ ซอ่ มบารงุ เครอ่ื งจกั ร 4. คา่ แรงคนงานฝา่ ยผลติ 9. คา่ สาธารณูปโภคสานกั งาน 5. คา่ เส่อื มราคา-เครอ่ื งจกั ร 10. คา่ ขนส่งออก 6. จงจาแนกตน้ ทุนต่อไปน้วี า่ รายการใดเป็นตน้ ทนุ การผลติ และรายการใดไมเ่ กย่ี วกบั การผลติ (จาแนกตน้ ทุนตามหน้าท)่ี 1. หน้สี งสยั จะสญู 6. คา่ สาธารณูปโภคสานกั งาน 2. ค่าแรงงานแผนกประกอบ 7. คา่ โฆษณา 3. คา่ เส่อื มราคาอาคารสานกั งาน 8. ค่ารบั รองลกู คา้ 4. คา่ เชา่ โรงงาน 9. เงนิ เดอื นผจู้ ดั การโรงงาน 5. คา่ อะไหลร่ ถยนต์ 10. อฐิ ทใ่ี ชส้ รา้ งบา้ นปนู 7. จงระบุรายการตน้ ทนุ ต่อไปน้วี ่า รายการใดเป็นตน้ ทุนผลติ ภณั ฑ์ และรายการใดเป็นตน้ ทนุ งวดเวลา (การจาแนกตามความสมั พนั ธก์ บั รายไดใ้ นช่วงเวลาหน่งึ ) 1. แป้งทใ่ี ชผ้ ลติ โดนทั 6. ค่าโฆษณา 2. ค่านายหน้าพนกั งานขาย 7. มะเขอื เทศทใ่ี ชผ้ ลติ ซอสมะเขอื เทศ 3. เงนิ เดอื นผจู้ ดั การโรงงาน 8. คา่ สอบบญั ชี 9. คา่ ไฟฟ้าโรงงาน 4. คา่ เสอ่ื มราคา-อุปกรณ์สานกั งาน 10. คา่ เชา่ อาคารสานกั งาน 5. กลว้ ยทใ่ี ชท้ ากลว้ ยกวน บทท่ี 1

24 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 8. ต่อไปน้ีเป็นขอ้ มลู ต้นทุนทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกบั กจิ การแห่งหน่ึง ซง่ึ ทาการผลติ เฟอรน์ ิเจอร์ ให้ จาแนกตน้ ทุนว่าเป็นตน้ ทุนผลติ ภณั ฑห์ รอื ตน้ ทุนงวดเวลา โดยขดี เครอ่ื งหมาย  ลงในช่องว่าง ใหถ้ กู ตอ้ ง ต้นทนุ ผลิตภณั ฑ์ ต้นทนุ งวดเวลา ต้นทนุ วตั ถดุ ิบ ค่าแรงงาน ค่าใช้จ่าย ค่าใช้จ่าย ค่าใช้จ่าย ทางตรง ทางตรง การผลิต การขาย บริหาร 1. คา่ ภาษอี าคารโรงงาน 2. วสั ดุสานกั งานใชไ้ ป 3. คา่ สาธารณูปโภคโรงงาน 4. ไมส้ กั ทใ่ี ชผ้ ลติ ตไู้ ม้ 5. เงนิ เดอื นพนกั งานขาย 6. คา่ จา้ งพนกั งานประกอบ 7. เงนิ เดอื นพนกั งานบญั ชี 8. ค่าจา้ งพนกั งานออกแบบ เฟอรน์ เิ จอร์ 9. คา่ ชน้ิ สว่ นในการประกอบ 10. สที ใ่ี ชท้ าเฟอรน์ ิเจอร์ 11. คา่ สง่ เสรมิ การขาย 12. ค่าแรงคนงานตกแต่ง 13. ค่าเส่อื มราคา-เครอ่ื งใช้ สานกั งาน 14. ค่าพาหนะ 15. คา่ ซอ่ มแซมเครอ่ื งจกั ร 16. ค่าสาธารณูปโภค 17. เงนิ เดอื นพนกั งานทา ความสะอาดโรงงาน 18. ตะปทู ใ่ี ชใ้ นการผลติ 19. เงนิ เดอื นผบู้ รหิ าร 20. คา่ นายหน้า บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 25 9. จงขดี เครอ่ื งหมาย  ลงในช่องว่างให้ถูกต้อง เพ่อื จาแนกตน้ ทุนตามพฤตกิ รรมต้นทุน และจาแนกตน้ ทุนตามแหล่งตน้ ทุน พฤติกรรมต้นทนุ แหล่งต้นทุน ต้นทุน ผนั แปร คงท่ี ผสม ขนั้ ต้น แปร ปฏิบตั ิ 1. ค่าเสอ่ื มราคา-เครอ่ื งจกั ร สภาพ งาน (วธิ หี น่วยผลติ ) 2. ค่าเส่อื มราคา-อาคาร สานกั งาน (วธิ เี สน้ ตรง) 3. คา่ เบย้ี ประกนั ภยั โรงงาน 4. คา่ แรงคนงานฝา่ ยผลติ 5. ค่าเชา่ โรงงาน 6. คา่ โฆษณา 7. ค่าซอ่ มบารงุ เครอ่ื งจกั ร 8. ผา้ ทใ่ี ชใ้ นการผลติ เสอ้ื 9. คา่ แรงช่างตดั เสอ้ื ผา้ สาเรจ็ รปู 10. คา่ ขนสง่ ออก 11. ค่าไฟฟ้าโรงงาน 12. ค่าโทรศพั ทโ์ รงงาน 13. ไมท้ ใ่ี ชผ้ ลติ เฟอรน์ ิเจอร์ 15. เงนิ เดอื นประธานบรษิ ทั 15. กาวทใ่ี ชผ้ ลติ รองเทา้ 16. ค่าทาบญั ชี 17. ค่าแรงงานทางออ้ ม 18. ค่าน้ามนั รถยนต์ 19. ค่าแรงคนงานทาความ สะอาดโรงงาน 20. สที าเฟอรน์ เิ จอร์ บทท่ี 1

26 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 10. จงขดี เครอ่ื งหมาย  ลงในช่องวา่ งใหถ้ ูกตอ้ ง เพอ่ื จาแนกตน้ ทนุ ตามหน่วยตน้ ทนุ (กาหนดใหผ้ ลติ ภณั ฑเ์ ป็นหน่วยตน้ ทุน : Costs Objective) ต้นทนุ หน่วยต้นทุน ต้นทนุ ทางตรง ต้นทนุ ทางอ้อม 1. คา่ เสอ่ื มราคาอาคารโรงงาน 2. ค่าเบย้ี ประกนั ภยั โรงงาน 3. ค่าแรงคนงานแผนกซอ่ มบารงุ 4. คา่ ซอ่ มแซมโรงงาน 5. เหลก็ ทใ่ี ชใ้ นการผลติ รถยนต์ 6. คา่ แรงคนงานแผนกประกอบ 7. คา่ สาธารณูปโภคโรงงาน 8. คา่ แรงคนงานรกั ษาความปลอดภยั 9. สที ใ่ี ชใ้ นการผลติ รถยนต์ 10. ตวั ถงั รถทใ่ี ชป้ ระกอบรถยนต์ 11. จากขอ้ ความในแต่ละขอ้ ต่อไปน้ี ใหเ้ ขยี นวงกลม ลอ้ มรอบอกั ษร T(True) หน้าขอ้ ความ ทเ่ี หน็ ว่าถกู และวงกลมลอ้ มรอบอกั ษร F (False) ถา้ เหน็ ว่าขอ้ ความนัน้ ผดิ T F 1) ตน้ ทนุ ทก่ี จิ การสามารถประหยดั ได้ ถา้ ลดกจิ กรรมและจะเพมิ่ ขน้ึ ถา้ ระดบั กจิ กรรม เพมิ่ ขน้ึ เรยี กวา่ “ตน้ ทนุ ทห่ี ลกี เลย่ี งไมไ่ ด”้ T F 2) ตน้ ทนุ การผลติ สาหรบั งวดเวลาหน่งึ ถอื เป็นตน้ ทนุ ผลติ ภณั ฑ์ (Product Costs) แต่ตน้ ทนุ ขาย (Costs of Goods Sold) ของงวดเวลาเดยี วกนั กลบั ถอื เป็นตน้ ทนุ งวดเวลา (Period Costs) T F 3) ความแตกต่างอนั เป็นสาระสาคญั ระหว่างตน้ ทนุ ทางตรง (Direct Costs) และ ตน้ ทนุ ทางออ้ ม (Indirect Costs) ขน้ึ อยกู่ บั หน่วยวดั ตน้ ทุน (Costs Objective) T F 4) ตน้ ทนุ ผลติ ภณั ฑ์ ประกอบดว้ ย วตั ถุดบิ ทางตรง คา่ แรงงานทางตรง คา่ ใชจ้ า่ ย การผลติ และค่าใชจ้ า่ ยการขายและบรหิ าร T F 5) ตน้ ทนุ ทม่ี พี ฤตกิ รรมของตน้ ทุนต่อหน่วยผนั แปรไปตามระดบั ของกจิ กรรมแบบ ไมส่ ม่าเสมอ และตน้ ทุนรวมจะคงทเ่ี สมอ เรยี กว่า “ ตน้ ทนุ คงท”่ี T F 6) ผลประโยชน์หรอื ผลตอบแทนจากทางเลอื กทไ่ี มเ่ ลอื ก เรยี กวา่ ตน้ ทุนเสยี โอกาส บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 27 T F 7) ตน้ ทุนผสม (Mixed Costs) ประกอบดว้ ยตน้ ทุนคงท่ี และตน้ ทุนผนั แปร T F 8) เมอ่ื ปรมิ าณการผลติ เพมิ่ ขน้ึ ตน้ ทนุ ต่อหน่วยกจ็ ะเพมิ่ ขน้ึ ดว้ ยเสมอ เป็นลกั ษณะ ของตน้ ทุนผนั แปร T F 9) ตน้ ทนุ ทไ่ี มเ่ กย่ี วกบั การผลติ ถอื เป็นตน้ ทนุ งวดเวลา T F 10) ค่าใชจ้ า่ ยการขายและบรหิ าร ถอื เป็นตน้ ทนุ ปฏบิ ตั งิ าน T F 11) ตน้ ทุนจม (Sunk Costs) ตน้ ทนุ ทเ่ี กดิ ขน้ึ แลว้ จากการตดั สนิ ใจในอดตี ถา้ นามา ประกอบการตดั สนิ ใจเกย่ี วกบั ปญั หาในลกั ษณะทค่ี ลา้ ยๆ กนั ในปจั จบุ นั ถอื ว่า เหมาะสมและเป็นประโยชน์ต่อการตดั สนิ ใจในปจั จบุ นั T F 12) ตน้ ทนุ มาตรฐาน (Standard Costs) เป็นตน้ ทนุ การผลติ หรอื ตน้ ทนุ การดาเนินงาน ทก่ี าหนดขน้ึ ไวล้ ว่ งหน้าอยา่ งระมดั ระวงั และมหี ลกั เกณฑ์ T F 13) ตน้ ทนุ สว่ นต่าง (Differential Costs) สามารถวเิ คราะหใ์ นรปู แบบของตน้ ทนุ ต่อ หน่วยหรอื ตน้ ทุนรวมกไ็ ด้ ซง่ึ นยิ มนามาใชว้ เิ คราะหป์ ญั หาเพ่อื การตดั สนิ ใจ T F 14) ตน้ ทุนผนั แปรรวมจะเปลย่ี นแปลงไปตามการเปลย่ี นแปลงของปรมิ าณการผลติ หรอื ระดบั กจิ กรรม T F 15) ตน้ ทนุ ทค่ี วบคมุ ได้ (Controllable Costs) หมายถงึ ตน้ ทนุ ทไ่ี มอ่ ย่ใู นอานาจการ ควบคุมของหน่วยงานหรอื บคุ คลนนั้ ๆ โดยตรง 12. จงนาตวั อกั ษรหน้าคาศพั ท์ด้านล่าง มาเตมิ หน้าขอ้ ความแต่ละขอ้ ท่เี หน็ ว่ามคี วามหมาย ตรงกนั …………. 1) ตน้ ทนุ ทไ่ี มเ่ ปลย่ี นแปลงไปตามระดบั กจิ กรรม …………. 2) ตน้ ทุนทถ่ี กู กาหนดขน้ึ ล่วงหน้าอยา่ งระมดั ระวงั และมหี ลกั เกณฑ์ …………. 3) ตน้ ทุนทเ่ี กดิ ขน้ึ ในอดตี ซง่ึ ไมอ่ าจเปลย่ี นแปลงไดแ้ ละไมม่ ผี ลกระทบต่อ การตดั สนิ ใจในปจั จบุ นั …………. 4) ตน้ ทุนทถ่ี อื เป็นสนิ ทรพั ยจ์ นกวา่ จะขายออกไป จงึ จะกลายเป็นค่าใชจ้ า่ ย ………….. 5) ลกั ษณะของตน้ ทุนต่อหน่วยคงท่ี แต่ตน้ ทุนรวมจะเปลย่ี นไปตามระดบั ของกจิ กรรม …………. 6) ผลประโยชน์ทก่ี จิ การจะไดร้ บั จากทางเลอื กหน่ึง แต่ต้องสูญเสยี ไปจาก การตดั สนิ ใจเลอื กอกี ทางเลอื กหน่งึ …………. 7) ผลรวมของตน้ ทุนวตั ถุดบิ ทางตรงและคา่ แรงงานทางตรง …………. 8) ตน้ ทุนทใ่ี ชแ้ ลว้ หมดไปในแต่ละงวด บทท่ี 1

28 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ …………. 9) ตน้ ทุนทอ่ี ยใู่ นอานาจการควบคุม สามารถสงั่ การไดอ้ ยา่ งเตม็ ทข่ี องส่วน งานยอ่ ยหรอื บุคคลนนั้ โดยตรง ………….10) ตน้ ทุนการผลติ ทไ่ี มร่ วมถงึ ตน้ ทุนวตั ถุดบิ ทางตรง ต่อไปน้เี ป็นคาศพั ทท์ ใ่ี ชจ้ บั ค่กู บั ขอ้ ความดา้ นบน A. Variable Costs G. Sunk Costs B. Fixed Costs H. Job Costing C. Mixed Costs I. Period Costs D. Prime Costs J. Controllable Costs E. Conversion Costs K. Opportunity Costs F. Product Costs L. Standard Costs 13. บรษิ ทั นาคนิ การผลติ จากดั มขี อ้ มลู เกย่ี วกบั การผลติ และการจาหน่ายสนิ คา้ ดงั น้ี วตั ถุดบิ ทางตรง 100,000 บาท ค่าแรงงานทางตรง 80,000 บาท วตั ถุดบิ ทางออ้ ม 24,000 บาท เงนิ เดอื นฝา่ ยขาย 12,000 บาท คา่ เส่อื มราคาเครอ่ื งจกั ร (จานวนชวั่ โมงเครอ่ื งจกั ร) 6,000 บาท คา่ เส่อื มราคาอุปกรณ์สานกั งาน (เสน้ ตรง) 2,500 บาท ค่าเบย้ี ประกนั ภยั โรงงาน 10,000 บาท คา่ สาธารณูปโภค (สานกั งาน 40%) 12,000 บาท เงนิ เดอื นผจู้ ดั การโรงงาน 25,000 บาท คา่ นายหน้า 2% ของยอดขาย ขายสนิ คา้ (10,000 หน่วย) 500,000 บาท ให้ทา คานวณหาตน้ ทนุ แต่ละประเภทต่อไปน้ี 5. ตน้ ทุนคงท่ี 1. ตน้ ทนุ ขนั้ ตน้ 6. ตน้ ทนุ ผนั แปร 2. ตน้ ทนุ แปรสภาพ 7. ตน้ ทุนผสม 3. ตน้ ทุนผลติ ภณั ฑ์ 4. ตน้ ทนุ งวดเวลา บทท่ี 1

ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พ่อื การตดั สนิ ใจ 29 14. ตอ่ ไปน้เี ป็นขอ้ มลู เกย่ี วกบั การผลติ และการจาหน่ายสนิ คา้ ของบรษิ ทั บา้ นไทย จากดั วตั ถุดบิ ทางตรง 50,000 บาท วตั ถุดบิ ทางออ้ ม 5,000 บาท คา่ แรงงานทางตรง 20,000 บาท ค่าแรงงานทางออ้ ม 8,000 บาท คา่ เช่าโรงงาน 4,000 บาท คา่ ซ่อมบารงุ เครอ่ื งจกั ร 1,000 บาท ค่าสาธารณูปโภคสานกั งาน 3,000 บาท ขายสนิ คา้ 80,000 บาท คา่ ขนสง่ ออก ค่าโฆษณา 500 บาท เงนิ เดอื นผจู้ ดั การสานกั งาน 2,000 บาท 15,000 บาท ให้ทา คานวณหาตน้ ทนุ แต่ละประเภทต่อไปน้ี (กาหนดใหแ้ ผนกขายเป็นหน่วยตน้ ทุน) 1. ค่าใชจ้ า่ ยการผลติ 5. ตน้ ทุนทางออ้ ม 2. ตน้ ทุนการผลติ 6. ตน้ ทุนผนั แปร 3. ตน้ ทนุ ไมเ่ ก่ยี วกบั การผลติ 7. ตน้ ทนุ คงท่ี 4. ตน้ ทุนทางตรง 8. ตน้ ทุนผสม 15. นายศาสตราวุธ เป็นพนกั งานของบรษิ ทั แห่งหน่งึ ซง่ึ ไดร้ บั เงนิ เดอื น เดอื นละ 8,000 บาท และมคี ่าใชจ้ า่ ยในการเดนิ ทางไปทางานเฉลย่ี เดอื นละ 2,000 บาท และค่าใชจ้ ่ายเบด็ เตลด็ อกี เดอื นละ 3,000 บาท ขณะน้นี ายศาสตราวธุ กาลงั ตดั สนิ ใจทจ่ี ะทาการศกึ ษาต่อแบบเตม็ เวลา ในหลกั สตู รบญั ชบี ณั ฑติ ของมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั แห่งหน่งึ ซง่ึ ตอ้ งใชเ้ วลาในการศกึ ษาต่อ เป็นระยะเวลา 2 ปี โดยนายศาสตราวุธไดป้ ระมาณค่าใชจ้ า่ ยในการศกึ ษาไวป้ ีละ 20,000 บาท แต่ไม่ว่าจะตัดสินใจศึกษาต่อหรือไม่ นายศาสตราวุธ ต้องมีค่าใช้จ่ายในการครองชีพปีละ 100,000 บาท ให้ทำ จงคานวณและตอบคาถามต่อไปน้ี 1. นายศาสตราวุธควรตดั สนิ ใจเลอื กทางเลอื กใด เพราะเหตุใด 2. ตน้ ทนุ เสยี โอกาสจากการทน่ี ายศาสตราวุธ ตดั สนิ ใจเลอื กจะศกึ ษาต่อมจี านวน เท่าไร บทท่ี 1

30 ความรทู้ วั่ ไปเกย่ี วกบั การใชข้ อ้ มลู ทางบญั ชเี พอ่ื การตดั สนิ ใจ 16. บรษิ ทั บา้ นอุดร จากดั ไดแ้ บง่ หน้าทค่ี วามรบั ผดิ ชอบตามแผนก โดยกาหนดใหน้ างร่งุ นภา สุขเกษม เป็นผจู้ ดั การแผนกบญั ชี ซง่ึ มหี น้าทร่ี บั ผดิ ชอบเกย่ี วกบั การรวบรวมขอ้ มลู ในการจดั ทา รายงานเพ่อื เสนองบการเงนิ ต่อผู้ท่เี ก่ยี วขอ้ ง รวมถงึ การว่าจา้ งพนักงาน ซ้อื วสั ดุและอุปกรณ์ การใชจ้ า่ ยสาธารณูปโภคต่างๆ ในแผนก ต่อไปน้ีเป็นต้นทุนบางชนิดท่ีเกดิ ขน้ึ ในบรษิ ทั สาหรบั เดอื นมกราคม 25x1 คา่ ซ่อมเครอ่ื งจกั ร 5,000 บาท คา่ เช่าโรงงาน 10,000 บาท เงนิ เดอื นพนกั งานแผนกบญั ชี 20,000 บาท ค่าวสั ดแุ ผนกบญั ชี 4,000 บาท เงนิ เดอื นนางรงุ่ นภา สุขเกษม 15,000 บาท คา่ แรงคนงานฝา่ ยผลติ 25,000 บาท คา่ สาธารณูปโภคแผนกบญั ชี 3,000 บาท คา่ วสั ดโุ รงงาน 4,000 บาท คา่ เบย้ี ประกนั สานกั งาน 2,000 บาท ให้ทา 1. จงระบุวา่ ตน้ ทุนรายการใดบา้ งทส่ี ามารถควบคุมได้ โดยนางรงุ่ นภา สุขเกษม 2. จงระบวุ ่าตน้ ทนุ รายการใดบา้ งจดั ประเภทเป็นตน้ ทนุ ทางตรงของแผนกบญั ชี 3. จงระบวุ ่าตน้ ทนุ รายการใดบา้ งทจ่ี ดั เป็นต้นทนุ ทางออ้ มของแผนกบญั ชี 17. บรษิ ทั กลว้ ยไทย จากดั เป็นบรษิ ทั ผูส้ ่งออกกลว้ ยหอมไทยไปยงั ประเทศเพ่อื นบา้ น ซง่ึ เมอ่ื เดอื นทผ่ี ่านมาเกดิ ความขดั แยง้ ระหว่างประเทศ จงึ ทาใหก้ ารส่งออกกลว้ ยหอมลดลง คดิ เป็นมลู ค่ากลว้ ยทส่ี ่งออกไม่ไดเ้ ป็นเงนิ จานวน 120,000 บาท ขณะน้ีผูบ้ รหิ ารกาลงั พจิ ารณา ทางเลอื กทจ่ี ะทาใหม้ ผี ลขาดทนุ น้อยทส่ี ดุ 2 ทางเลอื ก คอื ทางเลอื กท่ี 1 นาไปขายลดราคาภายในประเทศ ซ่งึ จะทาให้มรี ายได้จากการขาย จานวน 50,000 บาท ในขณะทต่ี อ้ งเสยี ค่าขนสง่ เป็นเงนิ จานวน 5,000 บาท ทางเลอื กท่ี 2 นาไปแปรรูปใหเ้ ป็นกล้วยตากแหง้ ซง่ึ จะมรี ายไดจ้ ากการขาย จานวน 100,000 บาท แต่ต้องจ่ายค่าแรงคนงานจานวน 30,000 บาท ค่าใช้จ่ายการผลติ ผนั แปร จานวน 20,000 บาท และค่าใชจ้ า่ ยการขายผนั แปรอกี 10,000 บาท ให้ทา ผบู้ รหิ ารควรตดั สนิ ใจเลอื กทางเลอื กใด เพราะเหตุใด (คาประกอบ) บทท่ี 1

พฤตกิ รรมตน้ ทนุ และการประมาณต้นทุน 31 บทท่ี 2 พฤติกรรมต้นทุน และการประมาณต้นทนุ พฤตกิ รรมตน้ ทนุ (Cost Behavior) มสี ว่ นสาคญั ต่อการวางแผน การควบคุม และการ ตดั สนิ ใจเป็นอยา่ งมาก ตามทไ่ี ด้กล่าวมาแลว้ ในบทท่ี 1 จะเหน็ ว่าต้นทุนผนั แปรจะควบคุมได้ เพราะมกี ารเปล่ยี นแปลงไปตามระดบั กจิ กรรม ส่วนต้นทุนคงท่จี ะควบคุมไม่ได้เพราะถึงแม้ ระดบั กจิ กรรมจะเพม่ิ ขน้ึ หรอื ลดลง ตน้ ทุนคงทก่ี ย็ งั เกดิ ขน้ึ เทา่ เดมิ ไม่เปลย่ี นแปลง แต่จะมตี ้นทุน ประเภทหน่ึงท่ไี ม่สามารถระบุได้อย่างชดั เจนถงึ การควบคุมไดก้ ค็ อื ต้นทุนผสมเน่ืองจากมที งั้ ตน้ ทนุ คงทแ่ี ละตน้ ทุนผนั แปรรวมอยดู่ ว้ ยกนั ดงั นนั้ จงึ จาเป็นตอ้ งมกี ารประมาณต้นทุนผสมเพ่อื แยกตน้ ทุนคงท่ี และตน้ ทนุ ผนั แปรออกจากกนั ทงั้ น้กี เ็ พ่อื ประโยชน์ในการวางแผน และควบคุม เรอ่ื งต่างๆ เช่น การวเิ คราะหต์ น้ ทนุ ปรมิ าณ และกาไร การรายงานผลการดาเนินงานตามระบบ ต้นทุนรวมและระบบต้นทุนผนั แปร การวางแผนงบประมาณ การคานวณราคาผลติ ภณั ฑ์ การ ใชข้ อ้ มลู เพอ่ื การตดั สนิ ใจ เป็นตน้ ซง่ึ จะไดก้ ลา่ วในบทต่อๆ ไป ความหมายของพฤติกรรมต้นทนุ เบญจมาศ อภสิ ทิ ธภิ ์ ญิ โญ (2554 : 165) ไดใ้ หค้ วามหมายไวว้ ่า พฤตกิ รรมตน้ ทุน หมายถงึ ลกั ษณะของการเปลย่ี นแปลงตน้ ทุนว่ามคี วามสมั พนั ธก์ นั อย่างไรกบั การเปลย่ี นแปลง ของกิจกรรม การศกึ ษาทาความเข้าใจกบั พฤติกรรมต้นทุนมปี จั จยั สองประการท่ีต้องนามา พจิ ารณา ประการแรกจะต้องระบุถึงกิจกรรมท่เี ป็นสาเหตุทาให้เกิดต้นทุนซ่งึ เรยี กว่า ฐาน กจิ กรรม (Activities Base) หรอื กจิ กรรมผลกั ดนั ประการทส่ี องจะตอ้ งระบุช่วงของกจิ กรรม ซง่ึ ถา้ มากกวา่ ชว่ งน้จี ะส่งผลต่อการเปลย่ี นแปลงในตน้ ทนุ พรรณนิภา รอดวรรณะ (2556 : 20) ไดใ้ หค้ วามหมายไวว้ ่า พฤตกิ รรมต้นทุน หมายถงึ แนวทางหรอื ลกั ษณะของการท่ตี ้นทุนตอบสนองต่อระดบั ของระดบั กจิ กรรมในธุรกจิ การเพม่ิ หรอื การลดระดบั กจิ กรรมอาจสง่ ผลกระทบต่อตน้ ทนุ บางประเภท กชกร เฉลมิ กาญจนา (2557 : 97) ได้ให้ความหมายไว้ว่า พฤติกรรมต้นทุน หมายถงึ การวางแผน การดาเนินงาน การตดั สนิ ใจ และการควบคุมเป็นกจิ กรรมของบญั ชี บรหิ ารซ่งึ ต้องการความถูกต้องและการประมาณต้นทุนคงท่แี ละต้นทุนผนั แปรมาใช้ให้เกิด ประโยชน์ ซง่ึ มคี วามสมั พนั ธร์ ะหวา่ งตน้ ทนุ และกจิ กรรม บทท่ี 2

32 พฤตกิ รรมตน้ ทุน และการประมาณตน้ ทนุ กล่าวโดยสรุป พฤตกิ รรมต้นทุน หมายถงึ ลกั ษณะของการเปลย่ี นแปลงต้นทุนซ่งึ มี ความสมั พนั ธ์กนั ระหว่างตน้ ทุนกบั ระดบั กจิ กรรมในสดั ส่วนโดยตรง ซง่ึ ระดบั กจิ กรรมท่เี พม่ิ ขน้ึ หรอื ลดลงนนั้ อาจส่งผลกระทบต่อการเปลย่ี นแปลงต้นทุนบางประเภท ขณะทบ่ี างประเภทอาจ ไมเ่ ปลย่ี นแปลง การจาแนกประเภทต้นทนุ ตามพฤติกรรมต้นทนุ การจาแนกประเภทต้นทุนตามพฤติกรรมต้นทุนตามท่ีได้กล่าวมาแล้วในบทท่ี 1 สามารถจาแนกไดเ้ ป็น 3 ลกั ษณะ คอื ตน้ ทนุ ผนั แปร ตน้ ทุนคงท่ี และตน้ ทุนผสม ซง่ึ การจาแนก พฤตกิ รรมตน้ ทุนในลกั ษณะดงั กล่าว จะอยภู่ ายใตข้ อ้ สมมติทว่ี ่า การวเิ คราะห์พฤตกิ รรมตน้ ทุน ในช่วงระดบั กจิ กรรมหน่ึงๆ ซง่ึ เรยี กว่า “ช่วงกจิ กรรมทเ่ี กย่ี วขอ้ ง” (Relevant Range) หมายถงึ ช่วงของปรมิ าณการผลติ ทบ่ี รษิ ทั สามารถทาการผลติ ได้ ภายใต้กาลงั การผลติ ปกตทิ ว่ี างแผนไว้ ขณะนนั้ โดยไมท่ าใหป้ ระเภทของตน้ ทนุ คงทต่ี อ้ งเปลย่ี นแปลงไป 1. ต้นทุนผนั แปร (Variable Costs) หมายถงึ ต้นทุนและค่าใชจ้ ่ายใดๆ ทม่ี กี าร เปล่ยี นแปลงของต้นทุนรวมในสดั ส่วนโดยตรงกบั การเปล่ยี นแปลงของระดบั กิจกรรม เช่น วตั ถุดบิ ทางตรงเปลย่ี นแปลงไปตามจานวนผลผลติ ค่าแรงงานทางตรงเปลย่ี นแปลงตามรายชน้ิ หรอื รายชวั่ โมง คา่ เส่อื มราคา-เครอ่ื งจกั ร เปลย่ี นแปลงไปตามจานวนชวั่ โมงเครอ่ื งจกั ร และ คา่ นายหน้าทเ่ี ปลย่ี นแปลงไปตามยอดขาย เป็นตน้ ตวั อยา่ งประเภทตน้ ทนุ ผนั แปร มดี งั น้ี ตน้ ทนุ การผลติ ตน้ ทนุ ทไ่ี มเ่ กย่ี วกบั การผลติ 1. วตั ถุดบิ ทางตรง 1. ค่านายหน้า 2. ค่าแรงงานทางตรง 2. คา่ น้ามนั 3. วตั ถุดบิ ทางออ้ ม 3. ค่าวสั ดสุ านกั งานใชไ้ ป 4. ค่าน้ามนั เชอ้ื เพลงิ 4. ค่าขนส่งสว่ นทผ่ี นั แปร 5. ค่าเส่อื มราคา-เครอ่ื งจกั ร 5. ค่าสาธารณูปโภคสว่ นทผ่ี นั แปร (วธิ จี านวนผลผลติ หรอื วธิ จี านวน 6. ค่าเส่อื มราคา-รถยนต์ (วธิ ตี าม ชวั่ โมงการทางาน) ระยะทางทว่ี งิ่ ได)้ เพ่อื ใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจถงึ ลกั ษณะของตน้ ทุนผนั แปรมากยง่ิ ขน้ึ จงึ ขอยกตวั อย่าง การคานวณคา่ แรงงานทางตรงทม่ี รี ะดบั กจิ กรรมแตกต่างกนั ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 2-1 ดงั น้ี บทท่ี 2

พฤตกิ รรมตน้ ทุน และการประมาณต้นทุน 33 ตวั อย่างท่ี 2-1 บรษิ ทั เพ่อื น แพง จากดั ไดท้ าการผลติ และจาหน่ายสนิ คา้ ชนิดหน่ึง ซง่ึ มกี ารจา่ ย ค่าแรงงานทางตรงเป็นรายชวั่ โมง กาหนดให้อตั ราค่าจา้ งชวั่ โมงละ 50 บาท บรษิ ทั มขี อ้ มูล จานวนชวั่ โมงทพ่ี นกั งานแต่ละคนทางานไดใ้ น 1 สปั ดาห์ ตามขอ้ มลู ทป่ี รากฏดงั น้ี ช่ือพนักงาน จานวนชวั่ โมง (ชวั่ โมง) นายเมธา 80 นายพฤกษ์ 40 นายภผู า 20 นางวงเดอื น 60 จากขอ้ มลู ขา้ งตน้ บรษิ ทั จะตอ้ งจา่ ยค่าแรงงานทางตรงใหพ้ นกั งานแต่ละคน ดงั แสดง การคานวณไดใ้ นตารางท่ี 2-1 ตารางที่ 2-1 แสดงการคานวณคา่ แรงงานทางตรงทต่ี อ้ งจา่ ยใหพ้ นกั งาน ชื่อพนักงาน จานวนชวั่ โมง อตั ราค่าจ้างต่อชวั่ โมง ค่าแรงงานที่ต้องจ่าย (ชวั่ โมง) (บาท) (บาท) นายเมธา 80 50 4,000 นายพฤกษ์ 40 50 2,000 นายภผู า 20 50 1,000 นางวงเดอื น 60 50 3,000 จากการคานวณขา้ งตน้ แสดงใหเ้ หน็ วา่ ค่าแรงงานทางตรงทบ่ี รษิ ทั ต้องจ่ายให้แต่ละคน มคี วามแตกต่างกนั ทงั้ น้ีขน้ึ อย่กู บั จานวนชวั่ โมงทแ่ี ต่ละคนทางานไดน้ นั้ ไม่เท่ากนั ซ่งึ เราเรียก ชวั่ โมงการทางานว่า “กจิ กรรม” เพราะมผี ลทาใหค้ ่าแรงงานทางตรงเปล่ยี นแปลงไป ซ่งึ เม่อื นามาแสดงดว้ ยแผนภาพ เพ่อื ใหเ้ หน็ ถงึ พฤตกิ รรมของตน้ ทุนผนั แปรใหช้ ดั เจนขน้ึ ดงั แสดงใน ภาพท่ี 2-1 ดงั น้ี บทท่ี 2

34 พฤตกิ รรมตน้ ทุน และการประมาณตน้ ทุน ภาพท่ี 2-1 แสดงลกั ษณะของตน้ ทนุ ผนั แปร จากภาพท่ี 2-1 แสดงให้เห็นว่า เม่อื ลากเส้นผ่านจุดทุกจุดบนแผนภาพจะมี ลกั ษณะเป็นเสน้ ตรงทม่ี คี วามชนั เม่อื หาค่าความชนั ในแต่ละระดบั ของชวั่ โมงการทางานจะมคี ่า เทา่ กบั 50 ซง่ึ กค็ อื อตั ราค่าจา้ งต่อชวั่ โมงนนั่ เอง โดยสามารถนามาเขยี นเป็นเสน้ สมการตน้ ทุน ผนั แปรรวม ไดด้ งั น้ี y = bx โดยท:่ี y = ตน้ ทุนผนั แปรรวม b = ตน้ ทนุ ผนั แปรต่อหน่วย x = ระดบั กจิ กรรม จากขอ้ มลู ของบรษิ ทั เพ่อื น แพง จากดั เก่ยี วกบั การจ่ายค่าแรงงานทางตรงทต่ี อ้ ง จา่ ยใหก้ บั พนกั งานแต่ละคน สามารถเขยี นเสน้ สมการตน้ ทุนผนั แปรรวมไดเ้ ท่ากบั y = 50x ดงั นนั้ ขอ้ สรปุ เกย่ี วกบั ลกั ษณะของตน้ ทนุ ผนั แปรรวม คอื 1. ตน้ ทุนผนั แปรต่อหน่วยจะคงท่ี 2. ต้นทุนผนั แปรรวมจะเปล่ยี นแปลงไปตามระดบั กจิ กรรม กล่าวคอื เม่อื กจิ กรรมสูงขน้ึ ต้นทุนผนั แปรรวมก็จะสูงขน้ึ แต่ถ้ากจิ กรรมต่าลง ต้นทุนผนั แปรรมก็จะต่าลง หรอื ถา้ ไมม่ กี จิ กรรมเกดิ ขน้ึ กจ็ ะไมม่ ตี น้ ทุนผนั แปรรวมเกดิ ขน้ึ ดว้ ย บทท่ี 2

พฤตกิ รรมตน้ ทุน และการประมาณต้นทนุ 35 2. ต้นทุนคงที่ (Fixed Costs) หมายถงึ ตน้ ทนุ หรอื ค่าใชจ้ า่ ยใดๆ ทต่ี น้ ทุนรวม มไิ ดเ้ ปลย่ี นแปลงไปตามระดบั ของกจิ กรรม กล่าวคอื ไม่ว่ากจิ กรรมจะเพมิ่ ขน้ึ หรอื ลดลงในช่วง ของกจิ กรรมทอ่ี ย่ภู ายใต้กาลงั การผลติ ท่กี าหนด ก็จะไม่มผี ลกระทบต่อต้นทุนคงทแ่ี ต่อย่างใด เช่น ค่าเช่าสานกั งาน ค่าเบย้ี ประกนั ค่าภาษที รพั ยส์ นิ เงนิ เดอื น ค่าโฆษนา ค่าเส่อื มราคา (คดิ ตามวธิ เี สน้ ตรง) คา่ แรงงานทางออ้ ม เป็นตน้ ตวั อยา่ งของประเภทตน้ ทนุ คงท่ี สรปุ ไดด้ งั น้ี ตน้ ทนุ การผลติ ตน้ ทนุ ทไ่ี มเ่ กย่ี วกบั การผลติ 1. คา่ เช่าโรงงาน 1. ค่าเชา่ สานกั งาน 2. คา่ ภาษที รพั ยส์ นิ โรงงาน 2. คา่ ภาษโี รงเรอื น 3. คา่ แรงงานทางออ้ ม 3. เงนิ เดอื นพนกั งานขาย 4. คา่ เบย้ี ประกนั โรงงาน 4. เงนิ เดอื นผจู้ ดั การ 5. คา่ เส่อื มราคา-อาคารโรงงาน 5. คา่ เบย้ี ประกนั สานกั งาน 6. ค่าสาธารณูปโภคโรงงานส่วนท่ี 6. คา่ เสอ่ื มราคา-อุปกรณ์สานกั งาน คงท่ี 7. ค่าโฆษณา 8. ค่าส่งเสรมิ การขาย 9. คา่ รบั รองลกู คา้ เพ่อื ใหเ้ กดิ ความเขา้ ใจถงึ ลกั ษณะของต้นทุนคงทม่ี ากยงิ่ ขน้ึ จงึ ขอยกตวั อย่างการ คานวณคา่ เช่าอาคาร เพอ่ื แสดงการเปลย่ี นแปลงของตน้ ทุนคงท่ี ณ ระดบั การผลติ ทแ่ี ตกต่างกนั ดงั แสดงในตวั อยา่ งท่ี 2-2 ดงั น้ี ตวั อย่างที่ 2-2 สมมตวิ ่าบรษิ ทั น้าหนาวการบญั ชี จากดั ไดท้ าสญั ญาเช่าอาคารกบั บรษิ ทั อาคาร พาณชิ ย์ จากดั โดยในสญั ญาระบุใหต้ อ้ งจ่ายค่าเช่าเดอื นละ 20,000 บาท บรษิ ทั มขี อ้ มลู ระดบั การผลติ ในแต่ละเดอื น ดงั น้ี เดือน ระดบั การผลิต (หน่วย) มกราคม 500 1,000 กุมภาพนั ธ์ 1,500 มนี าคม 2,000 เมษายน บทท่ี 2

36 พฤตกิ รรมตน้ ทุน และการประมาณตน้ ทนุ จากขอ้ มลู ขา้ งตน้ บรษิ ทั สามารถพจิ ารณาการเปลย่ี นแปลงของตน้ ทุนคงท่ี ณ ระดบั การผลติ ทแ่ี ตกต่างกนั ดงั แสดงในตารางท่ี 2-2 ดงั น้ี ตารางท่ี 2-2 แสดงการคานวณตน้ ทุนค่าเช่าอาคาร ณ ระดบั การผลติ ทแ่ี ตกต่างกนั เดือน ระดบั การผลิต ต้นทนุ คงท่ีรวม ต้นทนุ คงที่ต่อหน่วย (หน่วย) (บาท) (บาท) มกราคม 500 20,000 40.00 กุมภาพนั ธ์ 1,000 20,000 20.00 มนี าคม 1,500 20,000 13.33 เมษายน 2,000 20,000 10.00 จากการคานวณขา้ งต้น แสดงใหเ้ หน็ ถงึ พฤติกรรมต้นทุนค่าเช่าสานักงานทต่ี ้องจ่าย เท่ากนั ทุกเดอื นเสมอ โดยมไิ ดข้ น้ึ อย่กู บั ระดบั การผลติ (ระดบั กจิ กรรม) ทเ่ี ปลย่ี นแปลงไปไมว่ ่า จะเพมิ่ ขน้ึ หรอื ลดลง ค่าเช่าสานกั งานคงเกดิ ขน้ึ เท่าเดมิ คอื 20,000 บาท แต่ขอ้ สงั เกตจากการ คานวณจะเหน็ ว่าตน้ ทุนคงทต่ี ่อหน่วยมกี ารเปลย่ี นแปลงไปตามระดบั กจิ กรรม พจิ ารณาไดจ้ าก เม่อื ระดบั กจิ กรรมเพม่ิ ข้นึ ต้นทุนต่อหน่วยจะลดลง แต่ถ้ากิจกรรมลดลงต้นทุนต่อหน่วยก็จะ เพมิ่ ขน้ึ ซง่ึ เม่อื นามาแสดงดว้ ยแผนภาพ เพ่อื ใหเ้ หน็ ถงึ พฤตกิ รรมของตน้ ทุนคงทใ่ี หช้ ดั เจนข้ึน ดงั แสดงในภาพท่ี 2-2 ดงั น้ี ภาพที่ 2-2 แสดงลกั ษณะของตน้ ทุนคงท่ี บทท่ี 2

พฤตกิ รรมตน้ ทนุ และการประมาณต้นทุน 37 จากภาพท่ี 2-2 แสดงให้เห็นว่า เม่อื ลากเส้นผ่านจุดทุกจุดบนแผนภาพจะมี ลกั ษณะเป็นเส้นตรงท่ีขนานกับแกนนอน นัน่ เป็นเพราะว่า ลกั ษณะของต้นทุนคงท่ีจะไม่ เปล่ยี นแปลงถึงแม้ระดบั การผลติ จะเปล่ยี นแปลงไป ซ่งึ สามารถนามาเขยี นเป็นเส้นสมการ ตน้ ทนุ คงทร่ี วม ไดด้ งั น้ี y= a โดยท:่ี y = ตน้ ทนุ คงทร่ี วม a = ตน้ ทุนคงทท่ี ต่ี อ้ งจา่ ยในงวดเวลาหน่งึ จากขอ้ มลู ของบรษิ ทั น้าหนาวการบญั ชี จากดั เก่ยี วกบั การจ่ายค่าเช่าสานักงาน สามารถเขยี นเสน้ สมการตน้ ทุนคงทร่ี วมไดเ้ ทา่ กบั y = 20,000 บาท ดงั นนั้ ขอ้ สรปุ เกย่ี วกบั ลกั ษณะของตน้ ทนุ คงทร่ี วม คอื 1. ตน้ ทุนคงทต่ี ่อหน่วยจะเปลย่ี นไปตามระดบั กจิ กรรม กล่าวคอื ถ้ากจิ กรรม สงู ขน้ึ ตน้ ทนุ คงทต่ี ่อหน่วยจะลดลง หรอื ถา้ กจิ กรรมลดลงตน้ ทุนคงทต่ี ่อหน่วยกจ็ ะเพมิ่ ขน้ึ 2. ตน้ ทุนคงทร่ี วมจะไมเ่ ปลย่ี นแปลงไปตามระดบั กจิ กรรม 3. ต้นทนุ ผสม (Mixed Costs) หมายถงึ ตน้ ทุนหรอื คา่ ใชจ้ า่ ยทจ่ี ะเปลย่ี นแปลง ไปตามระดบั กิจกรรม แต่จะไม่เป็นสดั ส่วนโดยตรงเหมอื นอย่างต้นทุนผนั แปร เน่ืองจากมี ลกั ษณะของตน้ ทนุ คงท่ี และตน้ ทนุ ผนั แปรรวมอยดู่ ว้ ยกนั เช่น ค่าสาธารณูปโภค ค่าขนส่ง คา่ ซอ่ มบารงุ เครอ่ื งจกั ร เงนิ เดอื นและคา่ นายหน้า เป็นตน้ ตวั อยา่ งของประเภทตน้ ทนุ ผสม สรปุ ไดด้ งั น้ี ตน้ ทนุ การผลติ ตน้ ทุนทไ่ี มเ่ กย่ี วกบั การผลติ 1. ค่าซ่อมบารงุ เครอ่ื งจกั ร 1. ค่าขนส่ง 2. คา่ ตรวจสอบคณุ ภาพสนิ คา้ 2. เงนิ เดอื นและคา่ นายหน้า 3. ค่าสาธารณูปโภคโรงงาน 3. ค่าสาธารณูปโภคสานกั งาน 4. เงนิ เดอื นผคู้ วบคุมโรงงาน (บางกรณ)ี เพ่อื ให้เกิดความเข้าใจถงึ ลกั ษณะของต้นทุนผสมมากยงิ่ ข้นึ จงึ ขอยกตวั อย่างการ คานวณต้นทุนค่าซ่อมบารงุ เคร่อื งจกั ร เพ่อื แสดงการเปล่ยี นแปลงของต้นทุนผสม ดงั แสดงใน ตวั อยา่ งท่ี 2-3 ดงั น้ี บทท่ี 2

38 พฤตกิ รรมตน้ ทุน และการประมาณตน้ ทนุ ตวั อย่างที่ 2-3 สมมตวิ ่าบรษิ ทั เหนอื ฟ้า จากดั กาหนดอตั ราคา่ ซ่อมบารงุ เครอ่ื งจกั รเดอื นละ 3,000 บาท บวกค่าบรกิ ารชวั่ โมงละ 100 บาท ถา้ ในแต่ละเดอื นของบรษิ ทั มจี านวนชวั่ โมงซ่อมบารุง ตามทป่ี รากฏในขอ้ มลู ดงั น้ี เดือน ระดบั กิจกรรม (ชวั่ โมง) มกราคม 20 กุมภาพนั ธ์ 30 มนี าคม 40 เมษายน 50 จากขอ้ มูลขา้ งต้น บรษิ ทั สามารถนามาคานวณต้นทุนค่าซ่อมบารุงเคร่อื งจกั รท่ตี ้อง จา่ ยในแต่ละเดอื น ดงั แสดงในตารางท่ี 2-3 ตารางท่ี 2-3 แสดงการคานวณตน้ ทุนค่าซอ่ มบารงุ เครอ่ื งจกั ร (1) (2) (3) (4) (3) + (4) ต้นทนุ ผนั ต้นทนุ คงท่ี ต้นทนุ รวม เดือน ระดบั กิจกรรม ต้นทุนผนั แปร แปร (บาท) ต่อหน่วย (บาท) (บาท) (ชวั่ โมง) 2,000 3,000 5,000 มกราคม 20 100 3,000 3,000 6,000 กุมภาพนั ธ์ 30 100 4,000 3,000 7,000 มนี าคม 40 100 5,000 3,000 8,000 เมษายน 50 100 จากการคานวณข้างต้น แสดงให้เห็นถึงพฤติกรรมต้นทุนค่าซ่อมบารุงเคร่อื งจกั ร โดยรวมทต่ี ้องจ่ายในแต่ละเดอื นมคี วามแตกต่างกนั ขณะท่มี สี ่วนหน่ึงไม่มกี ารเปลย่ี นแปลงไป ตามระดบั กจิ กรรมจานวน 3,000 บาท เรยี กว่า ต้นทุนคงท่ี อกี ส่วนหน่ึงจะเปลย่ี นแปลงไปตาม ระดบั กจิ กรรมเรยี กว่า ตน้ ทุนผนั แปร แต่เมอ่ื รวมกนั แลว้ จงึ เรยี กวา่ ตน้ ทนุ ผสม จากการวเิ คราะห์ลกั ษณะของต้นทุนผสมตามตวั อย่างท่ี 2-3 สามารถนามาแสดงใน ลกั ษณะแผนภาพในภาพท่ี 2-3 ดงั น้ี บทท่ี 2

พฤตกิ รรมตน้ ทนุ และการประมาณต้นทุน 39 ภาพท่ี 2-3 แสดงลกั ษณะของตน้ ทุนผสม จากภาพท่ี 2-3 แสดงใหเ้ หน็ ว่า จะมเี สน้ ตรงเกดิ ขน้ึ บนแผนภาพ 2 เสน้ ดว้ ยกนั ซง่ึ เมอ่ื ลากเสน้ ตรงจากจุดตดั ทแ่ี กนตงั้ ใหข้ นานกบั แกนนอน จดุ ดงั กล่าวจะถอื เป็นส่วนของต้นทุน คงท่ี ส่วนเสน้ ตรงอกี หน่ึงเส้นทล่ี ากผ่านจุดทุกจุดบนแผนภาพ ถอื เป็นส่วนของต้นทุนผนั แปร เม่อื นาเส้นตรงสองเส้นมารวมกนั จะถอื เป็นต้นทุนผสมนัน่ เอง ซ่งึ สามารถนาเขยี นเป็นเส้น สมการตน้ ทนุ ผสมไดด้ งั น้ี y = a + bx โดยท:่ี y = ตน้ ทุนรวม a = ตน้ ทุนคงทร่ี วม b = ตน้ ทุนผนั แปรต่อหน่วย x = ระดบั กจิ กรรม จากข้อมูลของบรษิ ทั เหนือฟ้า จากดั สามารถเขยี นเส้นสมการต้นทุนผสมรวมได้ เท่ากบั y = 3,000 + 100x ดงั นนั้ ขอ้ สรปุ เกย่ี วกบั ลกั ษณะของตน้ ทนุ ผสมรวม คอื 1. สว่ นของตน้ ทุนผสมทเ่ี ปลย่ี นไปตามระดบั กจิ กรรม เรยี กวา่ ตน้ ทนุ ผนั แปร 2. ส่วนของตน้ ทุนผสมทม่ี ไิ ดเ้ ปลย่ี นไปตามระดบั กจิ กรรม เรยี กวา่ ตน้ ทุนคงท่ี 3. ตน้ ทุนผสมรวมจะเปลย่ี นแปลงไปตามระดบั กจิ กรรม บทท่ี 2