Тастанов Иі. Ескі қыстау

РУХАНИ V» ЖЛ КГЬГРУ ^ ^* Иемберд1 ТАСТАНОВ ■Л! ECKI к;ы с т а у

Жет!су Штапханасы Иемберд! Сасьщбайулы ТАСТАНОВ ECKI КЫСТАУ АБЗАЛ-AV Алматы 2018

ООЖ 821.512.122 КБЖ 84 Кдз-5 Т 22 К'ттп Алматы облысыиы// эк}Mi Аманды /уГаббасулы Биталовтыи цолдауымеп и/ыгарылып отыр Тастанов И. Т 22 E c K i кыстау. блендер, эсселер, естелжтер/И.Тастанов. - Алматы: «Абзал-Ай» баспасы, 2018. -2 6 4 бет. ISBN 978-601-7172-79-4 Иемберд! Тастанов белгип айтыс акыны, 1996 жылгы Жамбыл Жабаевтын 150 жылдытына арналтан республикалык акындар мушэй- расынын жулдегерп Автор сонда'й-ак жыр жинактарымен дё окырман кауымта жаксы таныс. Жергипкт! жерлерде улкен сураныска не бол­ тан елендер! «Айналайын атамекен -ак мекен», «Аспантаулар аясын- да» атты жинактарга енген. Содты жылдардагы шыгармашылык жу- мысынын жем!с1 рет1нде елендер! «Еск! кыстау» деген атпен алгап] рет жеке жинак болып шыгарылып отыр. ЭОЖ 821.512.122 КБЖ 84 Каз-5 ISBN 978-601-7172-79-4 С Тастанов И.. 2018 С «Лбзал-Лй» баспасы. 2018

ОТАНЫМА Т1ЛЕК Ачгысоз орыына Дэрежемен елшейтугын багымды, Жан емеспш кузырлыга жагымды. Жастыгымда басты тауга, таска урып, Беймаза 6ip мшез1ммен танылдым. Пейин жат 6jpey ceHi тшдесе, Намысьщныц оты болып жагылдым. Маган бетен жылтыц мшез, жасац ой, Жасан ойдыц кекжиеп таса гой... Элдешмдер тайбаттаса сыртымнан, Арашала, катарына коса гой. Иыгымдагы ауырсынбан жупндк Себеп айтып, беземеймш тдпмдк Тусшесщ жаксылардыд кез!мш, Мына ем1рден eriri кеткен бурынгы. Ыстык маган келешепд, еткенщ, Кымбат жэне т1ршшпд бугшп. Калдырма тек меш ¥ л ы кешiднем, Заман жел1 шайкап етсе жупмдт 0Mip жолы буралад ба, тете ме, Бар гумырым адсауменен ете ме Кез алдымда келбеддеген сагымдай, Максаттарым орындалмай кете ме Мэресше кара у зт жете ме... Не де болса, катарыднан калдырмай, Сурлеущмен алга карай жетеле. Бумыр ортак момынга да, алгырга,

вкпелиз жок сынта салса тагдырга. Сапарымнан киыс кегсем жолга сал, Адастырма, катары цнан калдырма. Коппен болу батдарым мен максатым. Ел шпнде кале а болды жаксы атым. Халык кана когеред! бшкке, Жэдтейлер тырнак асты тапса Min. Шуагьщтек, киянаттьщжольш кес, Кецйпмнш кокжиепн такса муц. Сешменен болсын дэшм кддамым, Бакытымды кеппен 6ipre табайын. Алга кеткен Tipairine куанам, Тутшщнщ тузу шыкканын калаймын. KypMeyi кеп мынау куйбед т1рлжтщ, Сапарында б 1рде утылдым, б!рде уттым. Уысында устагандай ом1рдк Ш!ренед1 «шатыры» бар «кш мыкты». Бола алмаймын мен олардай «жугымды», Ауылына KOiiCbi конбан кулыктьщ. КдламаЙмын жещл. желт epicTi, Елмен кешкен тсршшпм келютк Кеппен керген улы тойга не жетеш, Bip белюем киындыкты, жещетк Менщ де бар сатан алып-косарым, Жетеле алга, 6ipre кадам басамын. 1лескен сон улы дуб!р кешше. СэтЫзджтен каймытамын несше. Сокпактарым сайрап жагса болтаны, Кшдж кескен туган жердш тесшде. Маздатамын т)рцплжтщ алауын, Елдщ сыры, муны менщ калауым. Болашактын мэресше алкынбай, Сатан деген сешмменен барамын. Желюшен туяк саяк кете ме. Meni езщмен алга карай жетеле. Бар казактыц белшепмш, otpiMiH, Маган жаттау жузге болу, руыц. Ата емес, баласы боп адамнын Батыт тутам улы Абайдьщ пш ш . 4

Ырьщ-жырьщ жагадан ап жармасса, Араздыктыд кеилмеящ курыгы. Жел жагына корган болу —мендеп ой, Сен де аяма алаканньщ жылуын. Мерешм1з устем болса неси айып, Тулпарларды додаларга косайык. Батыраштан, Кртыраштан коргайык, Бас бдйгенщ сересшен госайык. Елге тосын ниеттен мен адамын, Ул кенге - mi, юшшерге —агамын. Ортасынан табыламын эрдаиым, Сен колга алган мшдеггер мен шаранын. Багытымды бурма саяк, жекеге, MeHi алга езщменен жетеле. Тагдырьща журем ылги алавдап, Елге енжарлык, самаркаулык; маган жат. Сенен кыдыр, кызыр, б!рлж кетпесе, ¥ялайды эулепме, маган —Бак;. Менщ жайым белгш гой езще. Беле —жару жок ойымда, кез!мде. Толкынында заманауи т^рлжтщ, Талапшыл бол, калгып кетпе, кез игме. Жер, суынды шетке сатса кей ульщ, Мазасыз куй кешем жэне кейимш. Ул-кызыда дари берсш кут болып, Аспантаудай мэргпгщ, Сарыаркадай шетшз-шекхлз пеЙ1Л1н,!

ECKI КЫСТАУ 1-бол1м Ecki цыстау коне коз тапысымоан, Жацынымдай жэне де алысымдам... XX FАСЫРМЕН КОМПАСУ НЕМЕСЕ, МЕНЩ 6МГРБАЯНЫМ Жана гасыр! Ж етпк С1зге буйырса, (Купip болмае, жаратканга сыйынсак). Откен етт! кайталанбас жольшен, Уакыттьщ беделше шиыр сап. Катал тагдыр гумырларын шектеген, Осы кунге жеткеннен кеп жетлеген, ¥рпак Kerri, урпак келд1 кепгеген. Теледидар солар жайлы кун сайын, Парактауда жиырмасыншы гасыр беттерш. Откен дэу]р айшыктаса бояуын, Кеципме 6ip сагыныш жаяр муц. Себебр бул гасырдьщ тел жартысы, Бастан кешкен —менщ ем1’рбаяным. Жэ, жэ, ayeni 03ге жайлы, мен! кой, Мендж сез1м eзi^^шiлдiкжeлi гой. Аскар таудай экелердщ шогыры, Акпа-текпе аналардын кенйм. Тойдан кайтып «Частушкасын» билеген, Кикулаган орыстардын тобыры, Соныц 6api куш кеше ед] гой. «Бейб1тшипк» ундеу жинап эр колдан, Кещлдер! келер кунмен маркайган, Кайран жандар 6ipi erin е\\нрден, Bipi кош т кеттт бупн Нарынколдан. 6

Кдра басын ойламаган каракал, Солар жайлы мунды калай таратам?.. Кездескенде «шал-кемшрдщ» кез1 деп, КДлдан суйген кайран Тойган, Сара апам. KeuiipicHi 6ip суыкта какаган, «Кдрлыгаштын, балалары» атаган, Малды ауылга агпен жш келет'щ. Актив Анган б1зге калай жат адам?!,. Жана, жана жинаганда журт есш. Белюетш керосинш, бштесш, Берене агаш су дшрменшн нес!, Деевтщ де сагынамьщ кулшесш. Жаксы жанды кецЫнде дос сана, Зерденде тут, журепцнен тастама, Кобзевтщ тауыкбаздагы ушне, Баргым кеп жур баягыдай «пасхага». Кеудесше «Дызыл Жулдыз», кадаган, Сэйгулнч солдаттарта жаратан, Кенепбайдай ахам кайда кешеп, ©зшжш кептшне балаган. Курманжан кайда кеуде кдккан тайраддап, Теле кайда журетугын жайрандап. Соларменен 6ipre ©Tin барасыц, Менш, жасьш багым болган кайран уак- Ажыратыл ак пен кызыл арасын. Кезш дайткан Петр латша каласын, Кысылгандар ез1мсшш барганда. Жетелетш яиберетш карасын. Экемнз де колы жомарт ер едк Ал, анамыз Сыр елшщ гул1 едн Keздepiндeй ecKi кыстау, кима уй. TyciMe де бупн жш ю редг Уакыттыд кетсе де алга ыргагы, Калды еткенде жастык шагым сырлары, КСРО-ныд сарбаздары сапында, Кезш кайттык Монгол-Манжур кырларын. Дос-жолдаспен аскактаткдн багымды, КазГУ-деп студентик шагымды. Кдлашыктыд жайма-шуак т!рл iriH. 7

Кырды аскан кедш бупн сагынды. Жайсад жандар кетп кеб! бакул боп. Олар жайлы ойламауга хакым жок. Жада гасыр тогысында еткеннщ. TipLiiLuiri бара жатыр жакын боп. Жыр жазсын деп байыпты ойлар туйд1рдй Саяк журген cepi басты ид1рдк Крштасарда кол устас деп жар бердд Шал-кемшрдщ немересш суйд1рдк Жаныма нур куйгандыктан кектем боп, ©ткешме рахмет, екпем жок. Жана дэулр жол алмасын жаманат, Тагдырымды тэлешмд1 багалап, Отаныма, отбасыма нэр беру, Келер гасыр седщм саган —аманат! К0ЩЛДЕР1КДЗЫНА ЖАВДАР ЕД1... Чарынцолдагы «Погрет», «Ецбекий», «Каганович», «Крстобе» колхоздарьтыц согыстан оралмагаи боздацтарына, тыл ецбеккерлерте арнаймын Крйнауынан сыр тартар терендеген, Кдйшыбулак ангары ©лед дер ем. Солдат сайда белпшз зираггар кеп, Туяктармен тапталып, еленбеген. Дурбеледде ауган ел окка ушкан ба, Кешеп 6ip заманда кегенделген, Нарынколдьщ Албаны не кермеген? ... «Едбекипге» 6ipirin «Погранга», Ел ipreci бертшде кемелденген. ¥ялатып кедшге ак арманды, Бойга сешм, куш-куаттаралганды. Кджырымен экелер-шешелердщ, «Коганович», «КДстебе» каланган-ды. Кол оракпеп, тульщ тас, арбасымен, ©Mip кайта жалгаскан арнасымен. Жусайтугын жуздеген сэйгул1ктер. 8

«Погранныц» ек1 эр in танбасымен. Жаца елнрдщ жасауын тулеткелц Екшщц ецбек кдркынын удеткелк «Кагонович», «Костебе», «Ецбекшшщ», Бой жазбайтын Телеген, Ж1бектерк Есептеспей сарацдар, езбелерше, Барын колдан беретш езге десе, Сол жандардыц туныгы шайкалмас ед. Тек фашистер мылтыгын кездемссе Бдра кагаз, куса ана, куса бала, Ажал алган эр уйд1 ны сан ага. Жузден аса боздактыц керер куш. - Кднды согыс болмаса, тусала ма?... Отау курып ныгайтцан )ргелерш, Кыршын жастар эр уйдщ кундер! едк Кдй елкенщ буйырды топырагы?.. Клайда цалды белпшз мурделер1? Шайкалтпаган солардыц керегесш, Кдйсарлыктыц керсеткен енегесш, ©Kcin журш ocipin, ул-кыздарын, «Буган да шушр» деп, суйген немересш, Аналарга калайша суйсшбейгшз. Сезе тура жандарын тусшбейлнз... Барларына кдрайык курметпенен, Жоцтарьша шапагат тисш дейлнз. Кулю орнына муц тунып миыгына, Ауырльпугы кетерген иыгына. Экелерге, ыкылас, алгысымыз, Тиют1 емес ешкашан суйылуга. Жацындарын жогалтып боздап едй С е н т барып кайтадан маздап ед1. Кайгыларын жецпз'т бекелццкке, Согыс салган жараны жазган едт «Мырзалардай» бупнп бэлсшбестен, Бар адамньщ бакыты жансын дескен, Сол жандардыц жанцияр ецбектерк Урпактары ушш де калсын ба естен?... Киьш icTi келтз’р т орамына, Арык тартып ендстен жогарыга. 9

Курекпенен, кетпенмен кенейтпрш. Су шытартан «Кулшашар» тоганына. Жаца-жаца жиганда е^йздй Iarepi алый барсын деи кеипм1здк КаЙшыбулактын аузынан ездерьак. Колмен салтан шатындау СЭСАщздй Енжарлыкты мшпзбей желкесше, Жумылтанды жумыр ел бел шешше. Думай болса, бэйгенщ алдын бермей, Шулататын Тастанбек Бертесi де. Ат бэйгеден бшмеутш ек утылтанды, Жылкы азды ма, элде жер тыкырланды. «Пограннын,» ататын аспандаткан. Кайта Kerri сэйгулпс тукымдары?... Кетеретш еклеш, базынаны, Жаксылар да селд1реп. азы калды. Еслмдер1 олардын зердем1зде, Сез жок, алтын эршпен жазылады. Кен)лдер1 —казына жандар едт Кеюрегт —шуакты арман едь Мынау, Барлык —Солардан бастау алып, Мынау, Дуние —Солардан калган едг Кайран жандар! Сез емес, юке бешм, Атынды атап, тусйнд! тустемеймш. ¥лы Жешстщ бугшгт дуб!ршде, Аруактарын 6ip аунап туссе деймш, Аруактарьщ 6ip аунап туссе деймш!!! Ж ЕЩ С KYHI Сыртка суйреп 1ште буккдн сырымды, Жещс кун! Te6ipeHTTi-ay бупнп. Мерекеде кез алдыма келедк Бейнелер! улкендердщ бурынты. Bipi ерте, 6ipi елпрден кеш еткен, Солар жайлы маздатпаппын жырымды. Bipi эулетке, 6ipi урпакка улп едт 10

Эркайсыныц кайгаланбас гумыры. Не шара бар уакыттыц кешше, Жасымыз да келш калды-ау бесшге. Ардагерлер мерекеде кауышса, Кимастарым оралады eciMe. Жендс куш! Еске салып эрнеш, Жалау, уран кешелерге сэн бердк Шыркалуда отты жылдар эндерг Эуездер1 кандай хшрюн, откеннщ, Магынасы кандай терец, мэнд1 едг Ретро емес ецеш жыртып, жулынар, Ол эндерд1 журек керек угынар, Сездершде боздактардыц муцы бар. Саздарында емip yuiin курескен, Миллиондардыц бейнеы мен сыры бар. Ардагерлер бастан кешкен отты кун, Аскактатгы бейб1т куннщ шоктыгын. Сеш', меш аждаЬадан куткарып. Бар элемге шашты шуак, шаттыгын, Аскар таудай сол 6ip жайсац жандардыц, Эттец, эзтец Ke6i ем!рде жок 6yriH. Ортага сап колда барын, ел уипн, Еумырынын термед1 олар жем!сш. © к ш ш т солар курган бак-дэулет, Узартыпгы жугьшсыздын epiciH. Саган ш1м мумкш жумбак болармын, Жагып кеткен шырагымын солардьщ. Ацызакта табаныммен жер басып, Ак боранда пешлдерше орандым. Караулыктьщ сактамайтын сойылын, Ерекше едьау барлыгыныц пейш. Кай cap жандардьщ максат-мунын гусшбес, Бупнпнщ нысапсызы, дойыры. Жарасатын ортасында базы на, Акылдары кел-дария казына. Тау тулгалы сол жандарды ацсаган, Сагынышым калды еткеншц сазында. Жастьп ынын курбан еткен кектемш, Кеипрпгдер. жайсацдары еткеншц!

Атканы ушж эр кун сайын тан кулш, Кдрыздармыз алдарында мэцгшк. Сыртка суйреп im re букдан сырымды, Женю кун! теб1ренттьау бурынгы. Экелердр шешелерд! еске альт, Ак кагазга актарайын сырымды... НАРЫНКОЛ Бэсец тартып жарасымды сауыгыц, Grri елйрден, кетт! тал ай кауы.мын. Уакыттын ыргагына багынып, 1штен тынып жатсын 6yriH ауылым. ©ткенще коз жупртсем ущлш, Кенппмде уялайды жылылык. Сан катпарлы тарихыцнын кешшде, Кднша сырлар калды екен б уплт? Мынау тогай кайыц, талды, аршалы, Керкш, кейпш жаным талай ансады. Сулулыктыц сусындаткан сырымен, С утки орны ауылдаты баршанын. Сан купил сактап жаткан шшде, Жш керем тогайымды тус!мде. Ойранында он алтыншы жылдардьщ, Пана болды ол улкенге де, юипге. К^илы заман жагасынан алганда, Жазалаушылар елге лад салганда, Кепт1 сактап TOHin келген ажалдан, Кррган болды он алты болыс Албанга. Кербез орман мекеж ед1талайдын, Келбетше сагынышпен караймын. Казактарды талкандаган «Аттан» деп, Естюендей болам даусын Монайдыд. Кдлыд тогай Нарынколдын журеп, Шаруа баккан адамдардын riperi, Кектем, жазда кустар сайрап эуездк Цыргауылы пыр-пыр ушып журедт ]mi толган кара сулар ирегк Тал, кайыды самал желмен билейдт 12

Аландайында Едлк гул жайкдлып, Мурын жарар жуасы мен сирент Елендейдб елегзид! кенппм, Бул тогайда orri талай GMipiM. Байынколым жатыр Mine мо.гцпрел, Таулы елкенщерге суйреп шеруж. Алтын суга шайдым талай жузЁмдг Асау езенде талай тарих тузшдг Жау колынан Аккояндай ерлердщ, ©Mipi осы су бойында узш дт Жагаталдыц жасыл майса тогайын, Керген сайын журек жш согады. Онын суы басталатын Музтаудыц Кыста туган oip перзенп боламын. Цайшыбулак, Куанышбай, Кеккезен, Хан жайлаулар жер уйыгы жетпеген. Н ары нкол шьщынын касындагы жазык муз, Окитата куэ болды кептеген. Ак туйгыны, ел^шн бip асылы, Осы жерде МергенбаЙдын асуы. Ауган елден шыгын берм ей е с т ер, Жазык муздан аргы бетке асырды. Ел суйенсе кас батырга ер»м деп, Азаматтар одан калай белшбек? Кепке аткызбай пулеметш Шалдиннщ, Кузга reyin жзберглт) Керш бек1. 1 МертенбаЙ батырдыр Ханглдр] шьшынын етепндеп м.уздаш кешгп Нарынкол шыцыпан аткыла.чак болган шскаралык отрядтьш командир] Шалдиннщ пулеметш «лгыссад езЫен агыс. ашу бала-шаганын Kinoci нс» - деп. отряд мушес] Улкепбаев KepiivioeK кузга reyin Hdoepinri. Халык м уддес! уш]н ез басын каушке тжкен ожег жплттш бул каламы. отызыншы жылдары козсЬ ерлж сд1. KepiMocK Улкенбаев 1891 жылы Ьайынколдын жагасындагы Бозтобсде ом ipте кел- ген. Азамат согысына катысып, 1818 - 1921 жылдары Жаркент уезж ш гертппш ап ы аскер полкшш Красноярск ротасында оекери мшдетщ отейдп 1927 жылы кшп мили­ ционер. 1929 - 1931 жылдары Каркара ауданынын (о!рIкт!рiлген Нарынкол. Keren. Уйгыр аудандары) агкару комнтетшш председателе 1931 - 1936 жылдары Жамбыл облысы Ш\\ ауламынын райкомхозеоюзыныц бастыпы кызмет]нен. Шу аудандык партия комнтетшш кешлдшмен Москеуге колхоз ici жош’нде ie-canapra ж]'бер]ледп 1941 - 1942 жылы Кегендеп жылкы заводыныц директоры болып жур]п. броны бол- га ла мандат а сураиыи Kerin, Улы Огам еогысында кайтые болган (ЖумодЁл Кара- гтсв, Обл1'/:Л1;i.![ ■Жазылбеков! I

Ауыл тонап? ойран еткен ipreciH, ТалдысаЙдан тапты актар мурдесш. Нарынколмен тарихына eaiMHip, Вшпейтугын 6ip даркды к1рдг eeiM. Жаны жайсан, бершердей журеп, Кдйсар жандар бул ауылдын, Tiperi. Коршбейд1 апталдары.м кошеден, Keurri, алды бакилыктыц сурецг Озган доу!рде тозган кошер бупнгт Жудеттт: ажарынды, тур1ндк Орталыгын таракан сод ортанда, Талай дуние киратылды, булшдй Орындалсын берген бата. тшеулер, Кднат жайып еркендей бер, удей бер. Таудай аскак; мэртебенд! кызганып, Кесапатын типзбесш б!реулер. Вастап жаткан кызу т!рлж. кайта ем ip, Азаматтар аман болсын, эйтеуip!!! «Эл Бак 61зд1рдкешеде той болар» —деп, Алгы толкын, Жастарьща айта жур. Солар иес! бул тажайып елкешц, Бугшгщ мен ум1т артар ертецщ. Даму деген киыры жок; мухитка, - Жас гар бурсын! Нарынколымныц, Нарынколымнын. Нарынколымнын желкенш!!! БИЫЛ K0KTEM 03ГЕШЕ... Тшектес-ау табигат кез1 келсе, (Тек адамдар езгередд озгерсе.) Колдагандай Улы Жешс дуб1рш Жылдагыдан биыл кектем езгеше. Ылгалымен Жер-Ананы аялай, Жацбырын да жатыр зангар аямай. Шуагын да Terin жатыр алтын кун, TipmmiKKe 6eciKTeri баладай. 14

Булттар келш алыстан да жак,ыннан, Тобем13ден гамшыларын сапырган, Сэу1рде алгаш жархырады найзагай. Снарядтардай Берлинге алгаш атылган. Кек дур етп. агаш жапырак жаяды, Бар прш тж кемерше таяды. Ж елп т еткен жумсак самал секшдй Дархан жандардын аладаньтдай баягы. Сол жаддардьщ дереп Олар жайлы келд1 айтудын кезеп. Кеуделерш тоскан окка, ажалга, Эркдйсысы шын батырдын ©3i едг Акпа-текпе сод жандардай мына кун, Жанымызга шашып жатыр шуагьш. Жетшс жылда жетшс урпак зкелд!, ©м!р атты гокгамайтын улы агын. Эр жылдардьщ бар езш дж 1здерД Тарихшылар туЫщдрер 61'зге оны. Eipax, 6 ipaK сол алапат согыстьщ, Журектерде ani ешкен жок сыз-демй Умытардай хыска емес зердегшз, Согыс керген экелерд! кергелнз. Тылдьщ ауыр енбепне жеплген, Бейнет кешкен аналарды емгешз. От-жалында кансыраган ©зеп', ©р ул-кызьш табигат та сезедг Жешс куш рухтары олардын. Самый дала, тау, орманды кезедг Келд1 оларды ардактаудын кезегь Сан кубылган уакыттыд тезшде, Ецбектерш елемедш кезшде. Асылдарды хум 1шшде жасырмай, Солар жайлы айтылсын бар шеж(ре. 15

KAPAKEP AT Олпрдеп ерте озгап тыл ардагерi Кенепбай атома Кдйран атам, бйнпсщ бул баланды, Бастан талай кешерш шырталадды. Балалыкта бел шешш, бейнет кештж, Жастытымды сол бейнет урлап алды. Есептемен жетютж, табысымды, Кдйрап ест1м жжерге - намысымды. Жакындардыи аста-тек брлшне, Ата-анамнын. сан рет сагы сынды. Кдтар журш арада елшшпм, Мен солардьщ тузед1м кемшйппн. Алдыдгыныд бадшасы жай^алганда, Менщ жана кегерд1 тел шыбыгым. TipairiMfli тосын жай жатыр бузып, Кднтарда да журед1 emi кызып. MeHi ез1ндей Нарынколга экетпейд!, Каракер атда баскалар отыргызып. 1илмде —от, жайдары - сыртым дэшм, Атайынныц жайымен oip тынбаймын. Баятыдай юршжЫз сез1мменен, Эзщ)зге «Ата!» —дел умтылмаймын. С1з де жодсыз кететш алып MeHi, Тагдыр-тэлей жолыма батыт бердй Бул ем!рдщ кершбес тозагына, Санам, жуйкем сан рет барып келдй Ерте тускен басыма шырталанныд, Жылдарымды сеземш урлатанын. «Егемберд1м» —деп сешм артып кеткен, J\\,apa емендей кайыспас 6ip баладмын. Цайтем Ата пзбелеп оныд бэрш, Батыт, багдар сштеген жолыддамын. «Егемберд!ддЬ> киналса арка тутып, Тытырыктан жол тапты «момындарыд». «Осылардыд iuiiHen адам болар, Нгемберд!\\п> дейтш соз санамда бар. 16

У м т н ш актасам ата Сенат Жаксылыкка жасалган кадам болар... Айлар жылжып, жылдарым шектелуде, Кез ж1берсем балауса кектегупме, Ну орманда тау суы тулап агып, Тактайлары туратын еткелшде. ¥лы таудыц шуласа дарагайы, К,аскыр улып жататын бектершде. Кулыгы жок саудагер есебшдей, Мшез1 бар аджауын несерпщей. «Кызыл жулдызды» ез1трз, каракер ат, Коз алдыма келед! кешепдей. Бугш уадыт кешше малынды муц, Кез1 келд1 «алымды», «шалымдыньщ», Пысыкайлар аямай малый, пулын, Халык жерш, байлыгын «заддастырып», Терде отыр шалкайып, малдас курып. Огы coHin шындыдтын, жалындынын, «Пздэрщз излет» —деп, бетке айтатьш, С13дей жандардыц мушкшдеу хал! бупн. Тордеплер жауырдай сырта кта иды, ТеменпЫ тулкщей бултакта иды. Бугшгшщ «ерлер!» ел ушш деп, Жыдкылармен аязда тун катпайды. Жатымпаздык жайтасып ерелпзде, Жабыларды оздырдык серелпзге, 7'отылардай кайталап oipiH-oipi, Тенд1ред1 таятын тебем!зден. Босатага уятты ытыстырып, Eip-oipiHe ел-журтты жулыстырыгг. ©TipiKTi бос сезбен шынта балам, Есерлер жур кесеяш жутыстырып. Мансапкордан адамын, ойта баймын. (Содан болар «байлыкты» ойламаймын). С1здер кешкен бейнетп жазсын деген. Topip берген еленнен айналайын!!! Тол ей!не карсы кеп «утымдыньщ». Б!рде угылып, ал бзрде утьш журшн. ©м!р кайта келмесш белеем даш , Каракер аггы О'зд! ата кутш журмш... 11

БОЗЫМБАИ Кешегл алстат согыста Кузбас ишхтасыида жэие тык)а циындьщты цстыспай квтергеп экем Сасыцбай Тастстулына, тешем Ш алила Бекещызына арнагтып Опат келш опасыз нем1сщден, Ала тайдай булнцд ел imi кед. Боздак кетт1 майданга кару алып, Жастыгыныд адасып желюшед, Балдай тэтп балауса ерюшен. Жасы аскан экекдз ФЗО барып, Табылыпты Кузбастьщ кешшшед, Ол жакта да кай жайлы орын барды, Жанкенгп едбек, бейнеттен арылмады. Мезгйймен т1зе де букпрмегт, Екгнщц едбек. жослардыд дабылдары. Забой, кем ip, улы газ тозандары, КеретЫ сол кеште, азандагы. Жан шакыры'п калатьш узшюте, Ортак астад дэм татып казандагы. Шекесшен сипады согыс юмдд Арылмайтыд мойнында борыш турды. 0p6ip улттыд тузуш, кисыктарыд, Забойлары Кузбасстыд тогыстырды. Пэле тшеп содырлар сау басыда, Ара-тура болатын дау да осында. Соктыкканды экем 1*з баспен согып, Kearipinri талайын тэубасына. Мезгшмен турмаса тазаланып, Тем1рдщ де тот басып, тозары адыд. Уакыт ете сыр 6epin денсаулыты, Кдйтыпты экем екпеге тозад алып. Шахта газы кед тд е бас кайгы бод, Дэртер сез1 кединн жаскайды кед. KepceTinTi комиссия кужаттарыд, «Енд1 ем1рщ 6ip айдан аспайды» —деп. Шахта газы, тозады екпе Kipin, Денсаулыгы сыр берд! шетте ж у р т . 18

Комиссия ayылга кайтарганда, Кегрлшде оянган ептел улит. Азаматты жанынан туцшсш деп, Жаратпайды, улнттж ж.1*бш суйреп. СэН келсе, жолга да шыгарады. «Жургсн аякка жергем! шшсш» —деп. «Лерзенпнш иэ сот, колда бабам! Жастыгым бар, калайша жолда калам. Улы гаудыл койнауы дэрьдэрмек, Жан шипасы табылар онда маган» - Деп, кажыган экелпз елге оралды, Алыныпты майданга колда бары. Bip лакпен шеше\\пз карсы алганын, Ол айтканда кецпнм толганады. «Kepi кетер момыннын, кут кадамы, Туйе устшен бззд! ага ит кабады. Аман болсак, табылар нэлакамыз, Жалгасады момынныд «шыкпа жаны». Кос Ыме «тэубэ» деп бугш ендт, Согыс барам белгкнз туб1м ендг.. Курым кшзге оларды орап ecip. Коке, езще аманат, mmepiivi!» - Деген бауыр хабарсыз содан беру Сталинградтан шешт боп оралмады. ©31 мше, 1лшд1 ел шепне. 1шсшщ аркалап сол арманын. Секем] бар ойында була-бетен, Адамдарга киындык сынак екен. Жануясы подхоздын орысынын, Bip белмел! ушнде турады екен. Сэл де болса кещлдщ каушн басып, Тыныстады жанынын маукын басып. Туыстары келгендей емен-жаркын, Казак, орыс карсы алды, каукылдасып. Ак тшектен жандагы нала Kerri, Нала Kerri, жазылмас жара Kerri. Елд! жинап. белкдл куанышын, Жылкыдагы аккецы ага жerгi. CeHiM уялап, кецннн гасытты арман. 19

«Газ гой сенщ е клещи басып калган, Б1з жазамыз, корыкпа» - дейд1 орысгар, Жаксы созден жан жара кашык калган, Аптал жандай ол озш сезшедк YmПленен кеш батыл. кез 1ледГ Кос к р ы н ы «кекелеп», алдын орап, Жетшзсем деп соларды езш-езк Кайрап iiirreH кодпп желпшедк Желгпнед1 «Тэубэ» деп елтКедГ Tipain болса, орыстар денсаулыктыд, Eip кисынын сезедк келт1редг Одга тартты шайкалган гумыры ендк Орыс ewi завойдыд уын жеддк Кыргауылдыд етш жеп Ваня аскан, Керосищд тундырган ciMipeui. Арка тутып жанашыр, i3ri аганы, Шуак болып жаныныд муздаганы. Кус eTi мен керосин сауыктырып, Басылыпты окпенщ сыздаганы. Шуюр куш бар екен керетугын, Ырыздыгын тагдырдьщ теретугын. Урпактарын ecipin, ержетюзш. Ал, едбепн елше беретугын. Кол кусырып отыру кайда мунда, «Кой бак» деген колхоздыд байламына, Гоктады да экем1з ак таякты ап, Kerri ырысты Какпактыд койнауына... Улкен Какпак.Тау мынау. Тасыд мынау, Кер!нед] ез!ддей асылым-ау. EcKi кыстау орны тур кездер!ндей, Агамыз тур, мен турмын тосылып ой. Тосылып ой жанарга ерж бердж, Жасад мшез танытып, желжпедж. Топыракка айналган кыстау орнын, Суйдж жэне ер1нмен тен т келш. ЭОрелеу емес шын кедипхпз, Осы жерден басталган OMtpiMi3 . Ак тшеп анамныд - куатымыз, Экем1здщ ум1т1 - серпами. 20

Жастык шагьш отка орап, музга карып, Армандарын согыстыд бузганы анык. Солар керген киындык аркасында. EpKiH естж, тодбадык, муздамадык. 1\\айран жандар кедпейш, epeci кед, Аманаттарынды шыгарман мен ес!мнен Цайсы жерден дэу бугы сеюрд1 екен. «Так», «тэк» деген анамдыд тебесшен?.. Еск! кыстау мен ушш м эцп мекен, Айналасы езен, су, шалгын екен. Тэд1р айдап ж1берген дэу бутыны, Кдйсы жерде ит а л ь т кдлды екен?.. Ауырсынбай ем1рдщ сабактарын, Табигаттан айырган тамактарын, Шешем тауьш алатын елж eriH, Кдйсы жерде KGKOopi тамактады?.. Hecioeci пенденщ тагдырдан гой, Умггтерш жараткан жандырган гой. Шалакурсак жандарга куып келш. Туз тагысы олжасын калдырган гой. Кедютжке шыгарсам ой-угымды, 1ш 1п-жеуд} кексеген, тойыпуды. Елд1 билеп-тестеген Кдрынбайдан. Сын сагатта даскыр да мешр1мдь Мумкш емес умыту оныц бэрш, Мен Сендердщ акикат жолындамын. Тек еткеднщ сырларын жасыргандай, ¥лы таудьщ тур унс1з корымдары. KiMai аяды заманныд кубылысы, Сум согыстьщ кайгысы, зулым ici. «Аш ауыл» деп токтамай ететугын, Аншылардьщтур эне бурылысы. Эскер уидн ан емес, ет керек-тд Циындыкта тау ады ертке кетть Муше бермей кететш аншылар да, Крс агамды сан рет екпелетп. КУмнщ багы маздамай тусалыпты, Кайсар мшез женшт1 кусалыкты, Кдйырылмай кететш сол адшылар. 21

Кешн келш экемнен «муше» алыпты. Тацданбайык 6opi6ip, танданайык;, Пенделердщ MiHe3i алмагайып. Сум согыстыц кетерген диындыгын, Улкендерде, юппде бар ма айып Мандай тер] олардын толенген жок, Котам айткдн бакытка кенелген жок;. Ж анкецт екоек-буй ырды жылпостарга, Кыл-кыбырды кылгыткан елермен бон. Басшы, косшы тартты да ©з басына, Карамады еткеншд коз жасына. Кайсар жандар ардауы жырларымныц, Урпатынан алгыс бон сез калсын да. Суыкка тоньш, ыстыкка каталаган, Жастыктарын согыстьщ оты ораган, Бейнет кешш жетюзген урпактардан, Рахмет Слздерге. Ата-Анам. Атабайдыд аралап корымдарын, Суын iuiTiM киел! Бозымбайдыд, Пана болтан, Слздерге азык болтан, Еск! журтта тур yHci3 орындарыд. Дастарханы кеп уннн жиылмаган, Бейнет ш епп, баскалар сыйын алган. Таныстыкпен жылпостар орден тагып, Бшем Слздерге мактау да буйырмаган, Асылдарым сендердщ тагдырынды, Еске алу зрдайым киын маган. Аспандащан жасанды «кюипктЬд Жэд1гейдщ Tipairi туслшктт Жед ушынан жылпосты орге суйреп, «Бакыт, багын» аспанта «ушырыпты», Адалдардьщ ескермей маддай терш, Кою шадныд imiHe Tycipinri. Оныд бзрш баталар Хак-тагалам. Ала ж1бш ешюмнщ аттаматан, Куанышты, кайтыны кеппен бол in, Жамандыдты бойында садтамаган, ЖеНм менен жеслрге камшы у ш р т . Ар-намысын аякка талтамаган.

Урпадтарын баулыган адалдыкда, Слздер ушш к;уанам, макдана алам. Жылпостардай «еспед1м» жулдел1 боп, Мшез белек, олардан iprc белек. Куанамын, мансапкор элдеюмдей, Елден белек «ыздиып» жургемш жок. К,ылгытагын талкамай бэрьбэрш, К^омагайдьш кергем жок жарыганьш. Содпактарыд жолымнан адастырмай, Ел 1шшен кашанда табылармын. KiciMciHreH кужмддс пенделердщ, Ала-кула юшщ oepi мэл!м... Кулкын ушш oipeyre косшы болып, Ак жолымнан мен калай жадыламын... Бопымдагы 1згшж, жаксыльщтын, 0здерщнен бшемш дарыганын! Имандылык-мадеаты м, багдарым да, Келедкемд! туслрмей жан-жагыма, Слздер жаккан шыракты сенд!рместен, Багыттузеп барамын арманыма. АКТАЛМАГАН ЕЦБЕК иемесе ербекпщ бегшетш коп корт, зейнет'шен %агыс Рейган колхоз цурылысыиыц ардагерлерте арпептын (Эссе) Еткендерщ бекер енбек, бекер ic, Кергендерщ кнындык, пен Tenepim. Басы-аягы гаусыл.маган таукымет. Кыбыр-кыбыр жан кажыт^ан тенен ic. Азабы кеп, пайдасы кек тиындык. Шаруа, пряж, кабат-кабат киындык. Едбектердщ мьщнан oipiw Стздерге, Тым болмаса буйыртпапты буйым тып. Бар гумырды шаруа багып е т ш т . Киьждьжга канагаглед шектелш.

Партия айткан «келешекке» сенгенде, Зая болып ецбекгерщ Kerri е л т . Откендерщ —ауыр туман, алдын —сыз, Мандай терлер еленбестен калды унснз. Кецседеп мырзалардьщ бел ген i, Ауыз шайкар зейнетакы мардымсыз. Мардымсызды лажыздан малданып, Арызданыл эр тереге сан барып, Айды-айга жалгай алмай журднщер, Кургак уэде, жылтыр сезге алданып. Сол кезеднщ солай шыгар ураны, Отан юмдер, кай содырлар кшэл1? Соны ойласам хальщты емген кымсынбай, Ьелсендтер кез алдымда турады. 1здегеш пэле, айкай, кек жала, СэА туссе кенелш мол олжага, Эюрендеп, балагаттап баратын, Малды ауылга кызыл жага, кек жага. Зиялыга екпем де жок, кецт ак, Келе жатыр эднцнют корып-ак. Ал, бас шулгыгыш белеендтер калды анык, Шаруа баккан момын елдщ сорына. Баянсыздар шешее 1стщ TeririH 0Mip, TipaiK турар эркез кожырап. Yari erin шала-шарпы шараны, Тойьш таппай тэбеН мен араны. Тапканы мен таянтанын датып ап. Неге жуйе адамдарды канады? Бул сауалдын дайын жауап, себебк ¥рандар мен ем ip сэйкес келмедк Масылдарды асылдармен 6ip койып, Социалдык ©Mip салты тeнeдi. Енбеккердщ ащы TepiH су TeriH, Кургак мактау кагазымен ж1бердт Bspi уш!н еНмдшеу 6ip суайт. Орден алып, атак алып кенелдт Шындык нуры т а м тубше тасталды, Келецслздер елдт жерд1 баскарды. Кузырлынын табу ушш кеншн, 24

Ойланбастан шаш ал десе ,басты алды. Мытым Дрлж, е с т енбек, айкын ic, Баталамас кай агайын, кай туыс. B ip aK соны кенседеп кезтздер, Бурмалады кезжкендей шайпау ic, Акылга сап, эдшджпен пайымдар, Дссец олар, oip сылтауын дайындар. Есепшоты бэрш шолак кайырар, Умытылып тегш кеткен «заемдар». Кен^лдердщ ку гт еткен наласын, Думбшездердщ сарандыгын карашы. Зарыктырып берген зейнетакысы, Он уш пенен кырык сомнын арасы. Соныц езш 6ipi тузеп, 6ipi ецдер, Э дтд1кп Tipi кемген кшен кер. Сонда апыр-ау тарткан азап, бейнетп, KiM баталар, деректерш тугендер? «Ортак» дед! жыйды мул in, малынды, К^ажет болса киды шыбын жанынды. Айналып кеп сол баягы кепшшж, Аузындаты ак асынан катылды. Ел басына шушлгенде дара сын, Халык жазды уакыттын жарасын. Болашак деп тыным таппай еткерди «Тан каскадам» - «ала сак-сак» арасын. Жандар ед1 жосык б т ер , жен бтер, Киянатда калай бугш кендтер. Откендерш еске алса капа боп, Кездершен ащы тамшы мелд1рер. Шындык кегп шыргалан боп бул анык, Жылпостардын жумыгында шыланып. Аз акыны эред киды кердендер, Беретшдей калтасынан шыгарып. Уакытка тулю болып жолыккан, Жылпостар-ай елд1 шалган тобыктан. Басы артыгын аузынан жырып ап, Элдеюмнщ аузына тогыткан. Тапсырманы артытымен орындап, Оздер! дg кеп лайдага молыккан.

Заманы етш таусылганмен кукайы, Калтасы ток, тугел барлык упайы. Есебшен момындардыц imin-жеп, Картамганда болды ko6i «сыпаны». «Сыпайьщыз» сыбагасын еселер, «Урейленбей ойынды актар» десе стер, Елдщ камын оЙлагандаЙ олардыц, Вер!луде аттарына кешелер. Адамдардан кальш MempiM, жылылык, Кетп уакыт кайта ©3repin, кубылып. Баршылыкта колдан жасап жокшылык, Нарык алдан шыга кел1 жупынып. Шындык бар деп кеше сенген анкаулар, Эдшджтен кегп бшем, тущлш. Кабылданган каулылар кеп, жиын кеп, BipeyiHen елге келер тшм жок- Kemeri бел шешпей енбек еткенге, Бугш TinTi бара жатыр киын боп. Айырмаган ак, караныц арасын, Бул когамнан кандай шындык габасын? Тазы болып шалдырмайды момынга, Тулш - заман керсетпейд! карасын. Душм елдщ соры ма, элде багы ма?.. Кебж сезд! к еш р ш тп тагы да, Шыкты тагы ел алдына каймыкпай, Токырауда «тулпар» болтан жабыл ар. KyHi кеше мыктылардьщ сойылын, Соккандардан куту киын MempiM, Тагы халык сорлай мадеп коркамын, Замананын кеш ацгарып пейшн... 7.07.1993 жыл КАРА ШАЦЫРАК Карсы алатын айкара ашып кушагын, Аманбысьщ, касиетп ошагым!!! Куаныштан киындыгым кеп болды, Алдагы ем ip бшмеймш не коеарын. 26

Жазмышьщнан оз.мышыц жок тф.лкте, Неш болсын сабырменен тосамын. Келгешмен талай 1стщ орамы, ¥лы ц ушш белпс»здж кеп элг Жадыраган жаз жанымды талкандап, Аяк асты уйткып дауыл еогады. Кешгпме уайым, мун, толады. Б1зд1н TipaiK алай-тулей бупнп, Кеш ip саган шансам муным-сырымды. Аманатын ата-анамныц аркалап, Не де болса кетеремш жупмдк Иеслзсщ, касында да бола алмай, Кетпм саган кептен 6epi оралмай. Ecni кездей турганына куанам, Пайда куган есс!здерге тоналмай. Босагаднан арылмайтын ырыс, куг, 0poip белмец б1здер ymiH тым ыстык. Барыменен базар болтан ауланда, Орныгыпты 6yriH мегиреу тыныштык. Кузеткендей нулыптаулы eciieri, Жан жагыда жайкалып шел ecirrri. Керишлерден айналайын сактаган, Ата-анамнан калган ыстык бесжтк Естелжке айналыпты кешепм, Tipain сырым дей алмаймын шешемш. Кдукылдасып, жен сурасып жататын, КершбеЩд улкендер1 кешенщ. Жамандыкка жарты кадам баспайтын, Жаксы ырымы —жаксылыкка бастайтын, Бул кешенщ карттарыныц neiai/ii, Кенйпщи жадыратып тастайтын. Жасы жегп, жасамыскд тете кеп. Баки дуние K erri бэрш жетелеп. KiMre олар сенд1 екен табыстагк Кешем1здщ Абыздыгын ете деп. Ойым онга белшгенде селд1реп, Жакындарым куануда келд1 деп. Бауырымньщ бакшасында теришей, Танкурай мен каракат тур мелд/рел. 27

Аскактамай молайды деп тапканым, Саган деген мелд!рл1кт1 сактадым. «Бисмилланы » imiMHeH сан кайталап, EciKTi ашып, босаганнан а'1тадым. Бгзд! к у тт унспз жаткан дамылдап, Аманбысыд, кайран кара шадырак! Эке-шешем, Бейкут ш1м 6ip кезде, Кдрсы алатын, мэз-мэйрам боп жамырап. БШркш дуние! Соныц бэр! сагымдай, Сагыныштан койдым гой 6ip арылмай. Терт белменщ spoip заты кез1ме, Кершед! бастан ушкан багымдай. Мынау жерде тем ip nemTi кыздырып, OGirep боп анам журген уздтш. Анау терде отыратын кекем де, Жанарынан т е г т мешр1м, гзшпк, «всш, енш, кегер1ддер, кектендер», - Деп, жарыктык артушы ед! 6i3re ум it. Шыбыгьщ ем, бау-багында жайкалган. Бал кундерд! калай енд1 кайтарам?.. 0ткешмд1 KiMre, калай айта алам. 0 здер1дс1з кемедеймш багдарсыз, Желкежмд1 дауыл жулып, шайкаган. Лршшжте кершдестж талаймен, Болмасак деп мысык ттеу, майтабан. Ойым ойран, алабурткан сез1ммен, Сапарыма кетш барам езщнен. Кдй-кайда да умытпаймын ¥ям деп, Tmeyinai тыеп журш кез тем... ECKI КЫСТАУ Еск1 кыстау. Уй орны. Крра орны. Куннщ нуры, жел гана шолады оны, Унс1з жаткан бул мекен 6ip кездерг Сан тагдырдын тогыскан торабы едт Купиясын ©TKeHnin жасыргандай, 28

Алабота, калакай ко рады оны. Ерте турып, кеш жатка н малды ауылдан, Жалгыз калган естел in —солар еде Тарпан TjpaiK тауыскан тарлан кушн, Клм б(лед[ олардын арман, муцын? Тымырайган тыныштык сезд^редг Бул ем)рд1н отпели жалгандыгын. Турмыс, жагдай солар га кдтты келдй ©Mip oipaK, одан да т э т п едй Таршылыкта жайылган жайсан жандар Келешектщ жылытып жатты демш. Жалац кора, жалан уй, пэк кецыдер, Пэк кедшдер, букпеОз ак кешлдер. Емен-жаркын т1рлпт сол жандардын, Бэлюм бугшп урпакка жат кершер. Кдстерлеген кара нан, кара суды, Мшездер! суйюмдй жарасымды, Сол жандармен жогалтып алгандаймыз, Кеншдеп, бойдагы бар асылды. ©кетайлал 6ip-6jpiH, жокетайлап, Улкенд! ага, кшпш кекетайлап. Тар уйде-ак, отбасын сактады олар, Артык сейлеп бэлсшбей, секег ойлап. ©Mip бупн агуда баска арнамен, Турмыс, жагдай т у з е л т , жаксарганмен. Сол жандардын пеш лш таппай журмш, Жаксылыкка жандпры кастардан мен. Осы ма екен кешлдщ тарылганы, Азайгандай еткеншн пар улдары. Keнiлдeгi калганы улит кана, ©ткен куннщ жазира сагымдары. Менщ, Сенщ алансыз багын ушш. ©ткенш мен келешек камын ушш, Тумыр кешкен бабалар кыстауларын, Керген сайын коздайды сагынышым. Ecni кыстау, жайлы к!м, не бтпед!? Кдшан да кез!ме ыстык кершеди Мунда жолы тогыскан тагдырлар бар. 1згипк, куштарлыккд толы лебй 29

Ecki кыстау кенекез танысымдай, Жакынымдай жэне де алысымдай. Мунда ом1рд] еткерген экелер бар, Ауырлыкты кетерген сагы сынбай. Кдьшдыгын усынган тагдырменен, Еумыр кешкен, кызык пен сан бымеген. Мунда эзиз анамньщ дауысы бар. Жергегшде ем1рд1 элдилеген. Жумбак ем ip кушатын жайганда мен, Козы-лактай осыпда сайрандап ем. Кене журттан 1з1нд11здеп журмш, Базарымдай букпе<лз кайран дэурен. Еск1 кыстау: Yй орны, Кора орны, Куннщ нуры жел гана шолады оны. Унс1з жаткан осынау, Ыстык мекен, — Тагдырымныд —сокпагы, торабы едь УЛЫММЕН СЫРЛАСУ ¥лаига Баласыныд кызыктатан кылыгын, Эке ушш орны белек улыныд. Кедпн алад сол экенщ oipiMiH, Сен окута аттанганда туслщдм, Экелердщ ауырлытын жугшщ. Кецш хошы калыбынан темендеп, Еслкжактан езщ Kipin келердей, Op6ip затыд т)л катардай белмеднен, Мазасыз 6ip куй де кешт1м елендеп. Сенс1з улым жок eiviipiM, жок батым, Тагдырыда аландайтын шактамын. Тэубэ,тэубэ болашакты бетке устап, Miне, уйден кырык кадам аттадыд. Бшм куар, арман куар жасында, Журмейсщ той oipre мешд касымда. Атадменен коштасу мен кездесу. Талай болтан мен in де ез басымда. 30

Окем менщ унсЬ гана курсшген, Армияга кеткешмде жасымда. Кетер куннщ санап кунш, сагатын, Аттанганша таусылмайтын тагатым. Анам болса зыр жупрш, бэйек бои. Ал экемдщ кабагын муд шалатып, 1штсн тынып, ойга батып калатын. Кеппен oipre кику салып желжпен. Кете берд!м сап тузеген келжпен. Эке мунын тусшбешпн кезшде. Кекке ушкан киял деген сержпен. Эке деген. Ана деген —Шынардьщ, Кеш тусдщм ез1 екенш —Шын Ардьщ. Кад1рлерш тусшбеген алгыныд, Кылыктарын кедирмейтш шыгармын... 0м1р1мнен бастау алган булагьш, Акылынмен Сен экеде унадыд. Ее бшгенде «атам, апам кайда» - деп, Суреттерш шарк урып сурадыд. Куаныштан мен шпмнен жыладым. Kim токтатар ажал деген таскынды, Журепмде талай жарам аскынды. Ата-ападныд зиратыныд басында, Жанарыдда жылтылдаган жас турды. Соны K opin ед1реуге шак калдым. Тэубамды айтып езщ унпн мактандым. Атад, апад тускен шыгар 6ip аунап. Шуак болып каб1рлерщ жапкад муд. Атад жайлы. апад жайлы сез угар, LLIyKip магад колдау берер езщ бар. Менщ барлык арманым мен ум тм , Сен аркылы болашакка созылар. Б ш м ге сен багыт бурды д арналы, Бул экеднщ кептен куткен армады. Елге сыйлы Бауыржан батыр атаддай, Максаттарыд аскак болсын алдагы. Мына ем1рД1Д кеп кой жумбак туйтд Кеилтен калар жалтак жандар буйыгы. Сшшзпдд! арттыратын сыры бар.

БЭе-бшсец армиянын юшн. Кей саланын, жок татырлык тамтыгы, Армияныд талабы мен тэрыбд Сапарына багыт сштер жолдагы, ¥шкын шашар жанарьщныд жаркылы. Ец бастысы калыптасар сешмщ- Ол да менщ бастан кешкен OMipiM. Улан Баторда купиллы бел1мде, Кдлды менщ адгалдыгым, ж ел т м . Сол бел!мде анык бастым кадамды, Мшез1м де калыптасты табанды. 47 l-iiii аладньщ эскери кезещ, Тагдырыма жол Kepcerri саналы. К,аз!р уакыт кубылмалы байкадын, Сез шыгындап оны несш айтамын. Желжкеннщ, ержкеннщ тубшде, Тэщр e3i кагып алар сайтанын. Ал, сен улым Азаматтык жолдасын, Мен айтпаган сырдыд сен айт жалгасын. Хантэщр1ндей бшк болсын тугырыц, Райымбек бабам кадамынды колдасын!!! КУЗДИУН! ТАУ САРЫ Кузд1гуш тау сары, сары дала, Сары алтынга тедейд1 - магынада. Сары сагымда кун канша жылыса да, Кешл кектем жырына малына ма...— Кешл хошьщ ак кусын ушырмайды. Мазан кет1п, ойлайсыд кысын жайлы. Алтын куздщ oeKrepi ойга баткан, Бэйшешегш коктемнщ усынбайды. Энiw жинар куз кезн молшылыктьщ, bipaK жазгы \\з\\ жок кещшлжтщ. Кыр аетында сары аяз кол булгайды, Уюмшдей шорт кескен барша умгттщ. Сылдырлары уз iл ген жылгалардык, Жетюзед1 суыктын (ирхабарын.

©TKimui елпрдщ мэнш сезд1ргендей, Азан-казан дауысы тырналардыц. Табигаттын батынып байламына, Кдй-кайдагы ryceai ойларьща, Кешкен журтгай кеншслз куйге енер, Сэш кеткен кыр, дала, жайлауьщ да. Карашанын удеген екпек желк Алыстатар жаньщнан кектем лебш. Tipmmiri мулл ген ел1арада, Еске epiKci'3 оралар еткендерщ. Б1зге spoip сатыныш еткешм13, Жетпегеннен шамалы жеткешм1з, М езпл шашка TycipreH боз кыраумен, Алые калды бупнде кектем!м13. Журш еткен жаутандап 1з1м1зге, Аяк бастык буйыртса куз1м!зге. Албыраган алауды жылдар алды, Сары куздей тацба бар жуз1м1зде... Куз де келдтТау сары, сары дала, Сары алтынга тецейд1 магынада. Сары сагымда кун канша жылыса да, Конш кектем жырына малына ма...- Жастык жыры байкаймын аякталды, Сары аязды кысымыз таяп калды... ЕРЕУ1ЛТ©БЕДЕ Щарцара квтертстщ цурбандарьта К^аркарада кар жауды тобыктан кш, Кдрашада бул кандай жолыккан нур?!.. Ереушде ак карда толкып турмыз, Дегендей, куанган мен корыккан бip, Кгубылып тау, кед жазык, кубылып кыр, Оппа карда сан кел!к тыгылып тур, Тарпан лп'нез табигат аяк асты. Он алтыншы жылгыдай бузылып тур. Кар жауа ма. уйыткып жел есе ме.

Табигатта токтау жок не десенде, Касиепл тебеде жолыплскан, Куттыктап ел 6ip-6ipiH мэре-сэре, ¥лыс куш бола ма тосылуга, Таулы елкенщ KOpici, жасы мунда. Жамылгысын сыпырган ескертюшке, Ел ниеп шашу боп шашылуда. Мундай сэтте KiMтурар теб1ренбей, Кобк дармен кешл де ерпендеЙ... Бабаларга курмет керсетудщ, Журш ед,[ кептен 6ip жеш келмей. Царамастан нарыктыц кыспагына, Азаматтар т1зпнд1 устады да, Мэрмэр тастан тургызды ескертшштг Жоктык колды байлаган туста мы на, Намыс отын ояткан кеудем!зде, «Килы заман» ешпеШн зердем1зде, Кулыптастан бабалар epaiKTepi Pyx берер м эцгш к-Е лге, Б1зге Сан гасырлар мул!ген сананы ашып, Жалан колмен, эскермен жаталасып, КезЭз ерл!к керсеткен Арыстардьщ Рухтары жур копнен араласып. Кыргын Kepin сенген жок yMiirepi, Отаршылык пердесш бузып келдк Каркарага оларды еске алуга, Келд1 апталдай Албанныд хбпттерк «Шал елсщ» деп буынган белш бекем Есшдер-ай, серттер щ eiviipai екен, Буркасын боп ашылган кун райы, Буырканган халыктын кеп ме екен?... Болашакка деген ак сешм бе екен!!!... Фольбаумнын канышер, нояндары, «Жоям» деп ед1 урпагын жоя, алмады. Жылдар салып арага улы Мукан, Жазды «Килы заманныд» ой арманын. Мукан кезген шаткалды, сай-саланы, Кастер тутып кальщ ел ойга алады, Эке ]'з1мен ат соккан Каркарага 34

Бугщ Мурат Эуезов ойланады. Бабаларга арнаган асымызда, Береке бер кэрде, жасымызга. Тугад жерде окка ушып, ауа кешкен. Дурбеледщ жазбасын басьшызга, Кдркарада кар жауды, жауа берсш... Кепке, елге ылгалы дауа дерсщ, Жэмедкенщ, Узактыд журген жер1, Коктлд нурын, ырысын caya 6epcin. Жер ryneiiai - ылгалмен, жадарады. Ел тш еп акпенен агарады, Акбоз шалып ант берген бабалардыд, Тэуелслздж байрагын желб1ретш, Кеш KepyeHi iarepi барады —эне!!! ЗИРАТ БАСЫНДАГЫ ОИ Жольщ туссе осында, жаныд муцга оранар. Кениинде коздайды бугып жаткан жаралар. Катар-катар ескертюш, кумбездерден кез Tirep Орын тепкен зиратган жайсаддар мен даралар. Ундемей-ак сыр шертер есю, жада обалар, Ойларындагы оянар кудпрт тарткан саналар. Сатыныш пен муд курсап кекейдеп сешмдд Ержшзден ойлайсын туб! барар жердин. Кулыптастан сулбалар айкьшдайды эр кезде, Мезгидмен, мезплс1з токтап калган елпрдг Сулбалардан кергенде кул1мдеген ер1мдд Кудайдан шын тшейсщ мезплмен ак ел1мд1. Кулыптастар. обалар жанасы бар, есюсй Бул жалганнан жок ед! ешюшйд де KeuiKici. Жатыр енд1 тыныстап кара жердщ койнауын, Bip TyTiHHiH боздагы. 6ip TyTiHHiu eCTici. Мынау жаткан Кенепбай атам ед! кад1рлн Жаркын кенш мшезк салмакты да, сабырлы. Ушр-ушр колхоздын сэйгушгш ер m in, Топты жарган екшщд енбепмен танылды. Куйттемед] ешкашан камын кара басыныд.

Журупп ед1 жарыктык элдекайда асыгып. Малдагы уйден алдына отыргызып ершщ, Мен1 талай ап кеткен Нарынколга жасырын. Орын тепкен касынан кыршын кызы —Нургул!, Тагдыр ерте узд!рген сабагынан 6ip гулт «Алкодырды» эндет!п бейкам журген эпкем1з, Аяк асты баз кешш, ©гп ем^рден oip куш. Кездер!ме бейкунэ балад калпы елестеп, Кугшъша келердей пэк кулкшщ сыдгыры. 0Mip барда каза бар кейде келер тосыннан, Ею зират бул жерге бертшдер1 косылган. Розадай, Айткулдей ер кециш эпкелер, Аяк асты кез жумып, орын тент! осыннан. Eweyi де аккедш жандар ед) жайдары, Олар туесе еслме оралар кай-кайдагы, Куанышын тумырдыд берген тагдыр кенеттен, Kecin тузу сокпагын, бактарын да байлады. Бастарында му д барды 6ip адамга жетерлж, Мойынсынбай екеу! Kerri бэрш кетерш. Ерте тускен басына жеслр деген була кун, Мына коршау Нуриша апамыздыд турагы. Кдсайтпады Кенепбай атамыздыд тутшш, 03i екпрден еткенше ceндipмeдi шырагьш. Кектей жулган ©Mipin тагдырдыд 6ip дауыльз, Жатыр мунда тыны стан Ерболатгай бауырым. Трактордан мерыпп калмады оныд умггпен, Каралмаган дэршер, кершбеген Tayioi. Кдбагыда карайлап, тусшетш багадды, Кандай киын, ерте алса ажал жаксы аганды. Бауырмал да, кайтпайтын намысты ед], табанды, Абай ага Шелектен бакилык бон оралды. Эл1 кунге белгкйз, юмнен болды обалы. Кудай бары шын болса адал кдны ж1бермес, Жолын тоскан канды кол, кара журек ожарды. Катар турган зираты экем менен анамныд, Кдшан келсем ой салып, уй!ред! маган муд. Олар барда ем1рдщ буркасыны байкалмай. Сезуш1 ед1м жанымды жадыраткан самалын. Тула бойы тудгышы - агамыздыд ©л1мй 36

Кдйгы экелш рысрартты екеуш1р ©MipiH. Кдщрлерш тусшген, курметтеген баска елдр Жш ecine ап экелпз, ансап е г п Ташкендт Апам GTTi сагынып тугаи жерш, елш шын, Сыр боны иыи, арсаумен рарбызы мен жемшш. Соныц бэрш ойласам мазалайды меш ылги, Ата-анамньщ алдында етелмеген борышым. Тел козыдай тер ескен кайран Бейрут дйм-ай!!! Кырыр жастан асканда кете бардыр бурылмай. Жш-жш ойлаймын жайрар каккан жуз1рдр Мен айтпасам kim айтар ceHip мурыр, сырырды-ай. Жазылган сор басыма, мейл! тагдыр сынагын, 0те шыгар басымнан сортыриалы мына кун. Асыл ш]м Бейрутты алып кеткен мезгшыз, Жаратранга шарасыз налыганым, сурагым. Боздагымныр басында кецйимд! кел етш, Агыл-тегш жыладым... Баз кешкенше елнрден бтд1рмеген рарттыгын, Жогары устап кеудесш, жогалтпаган мартини. Керйпне жарпасатура айтып бет1не, Журетугын кызбалау жшгтердей шарт сынып, Курманжандай агамыз, маган кшдж эке едр Кептен 6epi оныр да зират болды мекеш. Зираттарда осындай килы-рилы тагдыр бар. Жатыр мэрп тыныстап момындар мен алгырлар. Жазмышынан Tapipflip гумырлары аспаган, Барлыгы да рад]рлр барлыгы да жарсы адам. Bip кездер! аумагы уй орнындай зираттын, Тек улгайып бул куш кеткетнен жасранам. Кулыптастан кез Tirin райран жандар турсырдар, Кариялар. боздактар, ерте узшген рыршындар. Катарыррыр алды eaip, 6ipip намыс бермеген. Ал, oipinai арират кептен 6epi кермегем. Kemip, кеш ip кушрлпс айтсам егер TapipiM, Ty6i осында орныгар жумыр басты пендер ем. Bip еебеппен зирагра жол тускенде халайыр, Топырар сап туысты, жарынды еске аланыр. TipmmiKTip бппейд1 ит ыржыры. pecipi, Маррумдарды алайда рурметтеген лайык 37

СЕРТ Лиам Шалипа Бекенцызыпыц рухына Аттанарда шашыдньщуйпактарын, Kopin турып кете алмай кипактадым. Оралуга 01рак та тию ем гой, Оралганда орныдды сипап калдым. Ken efli гой улыда едшшщ, Асыгып ем езщ е жету ушш. Жубатканын кайтесщ жанашырдыд, Тумырыма жетед! окшшпм. Мен ойлаган тшек пен жол баска ед1, Ажал деген оласыз жолдас па едк Алые жолдан сагынып оралганда, Мандайымнан сипасад болмас па едк Жас Ka6ipre орныда келт турмын, Сенбей турмын, epiKci3 сент турмын. Куанышпен K epicceM деген ед1м, Орны голмас кайгыга к ен т турмын. Кднатымды сындырса ем!р мешд, Кецшмнщ торласа тершде муд. Сыпсын кагып айтадь[ тчрлжтеп, Кылыгыдды жел ауыз келшдерщ. Сэл жымиып там-тумдап ашып сырын, Сез етед! колыдныд ашыктыгын. Сенпш ед1 деп кейде мэз болады, бздершщ умытып пасыкдыгын. Жаркын бейнещд мен талай сагынармын, Жансыз суретще табынармын. Иршшкте ардакты ана атыдды, Ту гып устар сене бер жаным-арым. 38

Шуылы кеп ем1рдщ кырманында, Туган жердщ тау, дала, дырлары нда, Мен жургенде мэдгшж сен журесщ. Канат болып Kerepmin жырларыма. ...Кайран анам, адылшым, Келдш ceni сагынът. Неге унслз жатырсыд... Кара жердг жамылыл. Берсе де ем]'р кеп мудыд, Кеттщ б!зге сыр бермей. Каб1рще кеп турмын, Коштасуга улгерм ей. ¥лым кашан келер деп, Тыным таппай 6ip кун де, Каражолга еледдел, Умггпенен журдщ бе. Турмын кештеу сезшш, Борышымды езще. Турмын 1штей езшш, Жас уйрппп кез1ме. Аскар таудай корганым, Кеткенщ бе келмеске?.. Кезш ойдыд арманын, Тушремш сеш еске. Ак журект! ардагым, Жоксыд бупн тер!мде. Кемген журек арманын, Не шара бар ел1мге. Жо-жок! Муным азгын ой, ©л)м алмас - Улысыд. Журепм жыр жазды гой, Сен де ендеше Tipicm. 39

ХОШ, AFA! Жылатып ульщ кызынды, Тумырын ерте узтдь Акыргы сапар алдыцда, Коре алмай калдым жуз1нд1. Жеткенде ceni сагынып, Коз1мн1ц алды тарылып. Кдрсы алды меш орньща, Туыстар кайгы жамылып. Жутты ажал оны тосын кеп, Кдйтесщ, ©Mip - осы деп. Жубатып жатыр достарый,, 1^алгандар аман болсын, —деп. Kemirin келд]м кеш ага, Кдтыгез ажал тоса ма... — Кдрсы алды меш езщ тз, Кднсырап калган босага!.. К©з1мде турды жас оба, Кез1мнен кетпес осы ара. Kemirin келд1м хош, ага! Кдйтешн ejviip-осы , ага... ЕМХАНАДАГЫ ЖЫРЛАР Дэрггерге Кдрайганга кез салатын кырымнан, Денсаулыгым тастай деулп ем бурыннан. Кедилмд! кектен жерге тушрген, Буд сыркатка кашан, калай урынгам?... Аты калай пэлекеттщ урейлк Еркшзден патша кешл жудейдТ Бауырым мен асказаным курыскан, Тез сауыгып кету1мд1 тшейдк 40

Кезщ, жузщ Kerri дейс!з саргайып, Саргайса да уайымга салмайык. Емщ1зден гулен жаным сауыгып, Жаз шыкканда Кдкпак жакка самгайык;. Кулю сыйла, мезгЫ мен дэр1 бер, Сонда барлык тамырымда кан удер. Аурудыд аскындырмай алдын ал, Айналайъш, колы жещл дэрг'герШ 4.03.1997 ж ы л К0КТЕМГЕ АМАНАТ Терезеден TycTi кектем шуагы, Тугырыяда куя кул^мдеп тур эне, Алты ай кыста тод курс аулап, мулл ген, Алаулайды Е р ш ш к п д шырагы, Басталады улы эн!. 1\\ыс экелген киындыгы кеп едк Табигат та кайтаргандай телемш, Кдбыргасын ceTiHerin ызгардыд, Журектерге нур-шуагын тегедг K©дiлiдe кектем эш келедт Kapi кыстьщ «сыйы» кетш, кар Kerin, Жер мен кекп думандатып, мэдщ етт. Сай-салада тулап акса езендер, Кикулатып кустар жетер эндетт. Жумсак. жайлы наурыз-coyip самалы, Жан-дуниеднен кipбiдiддi алады. Таукымегп, киындыкты умытып, Журепдде ум1т оты жанады. Кектем жайлы кеп эдгтме, байкадыд. Саган сырлас кайсы 6ipiH айтамьш. Мамыр келсе сагынышым оянып, Байызтаппай кырды Ke3in кайтамын. Одашада ойды-ойлар сапырып, Кедппмд! сез!м-мудга батырып, Экелердщ есю журты алыстан, Ыстык тартар кез алдымда шакырып. Сен осыядай мен кимайтын маусым ед. 41

Лебщнен сырдатыма жаусын ем. Узшмесш арманымды жалгайын, «Тыраулаган» тырналардьщ даусымен. Табигаттай жанаратын шагымда. Сырдат салды жаракатын жаныма. Емханада байлап койды тесекке. Кдтарга тез досылам ба тапл да... Журепме сенен тускен жарык коп. Meн>. мунда коп еаргайтпай алып кет. Бауырымныд каткан тоцын ж !о т п , Шуагьща мэцп-бади малып кет. ДЕНСАУЛЬЩ СЫР БЕРД1 Кджет жерде тж журш ек, TiKтурып, Оньщ 6api емес екен мыдтылыд. Денсаулыдтьщ дымбатырад екен in, Мынау сыркат Kerri маган удтырып. Кднга бггкен ду намыстыцжелжд Диьшдьжка riK даратып, телщь Шакшадай бас шарадай боп сан жерде, Cyra Tycri, отта майдай ерщЕ Кез1 келсе ерул ire дару гып, К^ызбалыдпен жжерлерд1 жаныдьж. Агайынга, ага, iHire дарайлап. Киындыдта кастарынан табылдык. Жетегшде жеткгзбеген ум1гтщ, Бауырыма салмад салып журшшн. Емханада соны ойлап epiKci3, КоцЫмде даптап кетп-ау кудж тьш... Желюлдеген жанымдагы дайда арман, Тым ертерек жуз!м неге саргайган?... 1штен yrin, сыртда унЫз сыр бермей, Бауырыма сыр дат дашан жайланган?.. Денсаулыд-ай, журдщталай «узшш», Калзрще жете алмаппыз б!з угып. Ащы-тушы кетпесшдел досылып. «/{пета» деп жу|жнз бугш сызылып... 42

ЕМХАНА КЫЗДАРЫН 8 НАУРЫЗ МЕРЕКЕСШ ЕН КА ТТЫКТАУ Инпекция - секемдшеу айдары, Ал, кыздары кандаи жаркын, жайдары. Кездершен уккандайсыц сырларын, Жуздершен кергендейсщ айнаны. Аурухаиа бел1мдер1 ш ш ен, Сез1мдерд1 сескенд1рер сусымен, Инпекцияда жаны нэзж кыздарга, Жумыс icTey шын ерлж деп тусшем. Жаткан кезде еыркатпенен байланып, Жагдай сурап, кабак багып, жай багып, Карльшашгай камкор болган кь/здардан, Кетпейсщ бе айналып!!! Буп'н м1не, сол кыздардьщ мейрамы, Алгыс та кеп, тшек те кеп ойдаты. Бар жаксысын ем!р берсш Слздерге, 0p6ip уйдщ Шолпаны мен Айманы. 7.03.1997 жыл НАУРЫЗ ©TTI.., Жас-кэрде саулык тихел, нур тшеп, Нарьтколда наурыз e rri дуршрел, Емханадан сырттаи гана бакылап, Кеншмде айтылмады 6ip тшек. Наурыз-кектем айыктырып мунардан, 0 р журекте жаккан шыгар шырагдан. ¥лыс куш окшаулалып ортамнан, Кеншмде маздамады 6ip арман. Мерекеде «оагдарлама», «шара» деп, Шырылдаган басекене багалы ек. Б/зде оларды куттыктаута кулык аз. Басекенде хал сурауга «шама» жок. Ауырды деп кас-кабагы туйшп, Н иетие журген шыгар суйылып. Денсаулыкка медет сурап кун сайын.

Bi3 жатырмыз жаратцанга сыйынып. Ортанколдау басшыга не екпе бар, Жан куйттеген шаруалары коп болар. Сэт1 келсе «кекесше» малага, «Жылу» жинап, сый-сияпат ап барар. Бэлк1м сондай «жумыстары» коп болар. Мэртебеден тапьдн - бакыт, кызыгын, Иршщжте талшык еткен - кузырын, Басшыга емес, Кепке берсш лайым, ¥лыс куннщ —Берекесш, Кызырын. Тагдыр салса кетерергшз тэлейш, Кептщ oipniK, татулыгын калайын. Дэм буйырса келер жылгы Наурызда, Ак тшекпен кездесешк, агайын!!5 24.03.1997 жыл ЖАЦА ЖЫЛЕА ИЛЕК! Елендетт, у м т м д 1 укшеп, Тагы 6ip жыл eciriMfli кагып тур. Жаца жылды жаксылыктын Куты деп, Кеше, ауланьщ шырактары жанып тур. Журпзуни сан кубылтып дауысын, Мерекешд, кецш-кушн келНрт, Жаксы кшм, жадсы айтылган эн уипн, Жетюзуде жулде барын желпшш. Сагынышпен карсы алатын думанда, Айтылады эн де, сыр да кептеген. Пешенеде жазган жазу турганда, Жана жылга жеткен де бар, жетлеген, Деп, сыр айтып жолдастарга, туганга. Не жетед1 бас коснанга кеппенен. вткенще салауат деп ержЫз, Журш еткен жолдарына карайсын- Еумыр кеигпм эс1рекызыл, желгкс1з. Тэлешмд1 ортага сап талай сын, Кенш денен лэс боп, б1рде шарыктап, Астык талай сурлеу бермес асудан. 44

Сапарыма тшек xinen, багыттап, Жанашырлар табылды эркез касымнан. Ертещмнен 6ip жаксылык келер деп, Ум1тпенен erri жылдар, e rri кун. Орта жолда ат шалдырган беленде, Жолдас, жакындардьщ Ke6i жок бупн. ©лшеп берген дэмд тузы таусылып, К^имастар-ай бакилыкка беттедК Кудшшен у м т мол лрш ш ж , Маган ani беретйпн кеп пе едИ?... Жаца жылда ойга калдым осындай, Ce6e6i, алда атдаратын борышым кеп. Ак тшекп актарайык тосылмай, Ел1Маман, журтым тыныш болсын деп! БАЛАЛЬЩ ШАККА САЯХАТ Ж ы р-жоцт ау Б ердю ек Соцпацбаевца Кдрамаймын еткенге жогарыдан, Туган жерлж кашан да болам улан. Болашактьщ сокпагын бастаганмын, Балалыцтын ж щ ш ке торабынан. Балалыктан кенешп ©piciMi3, Узартканбыз елпрд^н желюш 6i3. Сол кездеп сэттшк, сэтс1зд1ктен. К^уралган-ды кешнп жещслм13. Апыл-тапыл аявдап ес б т е 6i3, Улагатын улкеннщ ест1генб!з. Тентектжлен бэрш де журе тындап, К,атем1зд1 кенпрек, кеш бшем1з. Хан сарайга балаган кдраша уйдщ, Тершде сан тентектер аласурдык. Кдйталанбас ол да 6ip дэурен едь Бал кылыгы бойына жарасымды. Ойын-сауык мултжЫз менгерйпп, Табанымызга тас батып, шецге Kipin, Эншен кара домалак жарысушы ек.

Агаш аттьщ жалында ецгершп. Шетс1з-шекс1з киялга бершетш, Санамызда сан арман орБзетш. Тасасында таулардыц. кыркдлардыд, Жумбак элем жаткандай Kepinerin. Кдрмагында ак балык туламаса, СэтЫзджтер сешмш шьщдамаса, Жур'т еткен жершде каз кандылдап, Аулалардьш иттер! шуламаса, Балалыктын кандай 6ip Manici бар, Б1здщ дэурен осындай, танысып ал. Жантасында жасыктау - пенделж кеп, Кожасьшыд соткарлау - намысы бар. 0з 1н ерек сезшш, тес те к^гып, Эр ауылда 6ip Султан ескеш анык. Бузауларды куана кайтарганбыз, Кызды аулага шатысып кетсе «лагып». Откешмнщ еске алсам белестерш, Бэрш балдай, айнадай демес те ед1м. Жуз1мде бар согыстын кайгы-муды, Кез1мде бар ФЗО-ньщ елестерБ ТЙрлж б!зд1 ертерек сынаганды, Аз кермедж тагдыры жылаганды. Талай кимас жандармен коштастырды, Сокпагы мен ем 1рдщбуралады. Табаныммен тоздырган тау, даланы, Кдйда сол кез, апыр-ау кайда кдлды?... 0ткешмнен жазайын естелжтер, Сонда бшем, кенш м жайланады. Жастык арман сез!мд! арбады ма, Кеттж алые балалык калды ауылда. 1здер1м1з сакталган шыгар бэлюм, Крстебенщ кенерген тамдарында. Кенерген там... Сыры кеп. мэшс! бар, Мэшсш ук жас урпак. танысып ал. Аналардын ол жерде арманы бар. Экелердщ кайтпайтын намысы бар, Кешеп еткен ем!рдщ агысы бар. Токтап калган ырлжтш дабысы бар... 46

АЛЬБОМ AKJTAPFАНДА Кендшме оралды-ау талай сырлар, Талай сырлар юрцйкс1з арай сырлар. Кдйран достар альбомный, беттершен, Бая гыдай мелд1реп карайсьщцар. Кдрайсындар к1рпйкс1з пак кошлмен, Сырлар шертт сырнайлы соттер1мнен. Шомылдырып шаггыктьщ тешзше, Бес жыд да orin кетштнау коп коршген. Шекс1з-шетс1з Арканын даласында, Бурабайдыц, Есшдщ жагасында, Eipre отюзген кундерд1 кызыгы мол, Думанымен жастыктын тар асырган, Алматыньщ алмалы бартарын да, Булбул уш ел1ткен ак тадын да, Нур жайнаган бакытты жанарларьщ, Суреттерден сыр ш ер тт актаруда. Кдрайсыдцар акжаркын жуздерщмен, Кайдасындар, адастым 1здерщнен?.. Жаутандаймын бэрще эрнеш ойлап, Жыл кусындай адаскан ызбегшен. Бол in жармай куаныш, мунымызды, Бауыр тутып б1р1м!з-б1р1лпзд1, Журугш едж 6ip уйдщ баласындай, Мэдплз'кке жазбастай жубымызды. Оцтустжке, Батыска, Арка жакка, Кдйран достар кегпндер шар тарапка. 0м1р деген айдынга коз ттегшз, Тагдыр деген тайганак жаркабактан. Дипломымен Казгудыц жарактанып, Bip уядан ушып ек канаттанып, Журналисток сапарда журшндер ме* Блокноттыц ернектеп парактарын. Ацсайды екен вткенд1 тылсым кеуден, Му.цаймауга болмайды, курсшбеуге. Сендер дагы бас коскан сэттер!вде. Алматыны еске алып журшндер ме?.. Кенипме оралды-ау талай сырлар, 47

Талай сырлар, меп-мелд1р арай сырлар, Кдйран достар альбомный беттершен, Баягыдай мелд1реп дарайсыддар... 6.10. 1982 жыл СЕРГЕЛДЕЦ... ¥йдыны кезден кашырып, Кедщд1 унЫз сейлетш. Элде 6ip жадда асыгып, Олде 6ip жадда ой кетш... Жардылдап б1рде ашылып, Жабыгып б1рде тунерт. Алдынды туман жасырып, Содпадсыз жарга Tipeain. Шыгар жол таппай туйыдтан, Сарсадга туеден шагында, Кулед1 жандар миыдтан, К е л п р с т б1рде жаьынган. Ддш эрсш ауыз жыртады. Табалап сырттанжуредь К еб ей т бултад-сылтады, Кубылып жузд рецк Bipeyre кепдик тесейдь Bipeyre дабад туйедь врбплп лысык есепн, Пэлеш басда уйедь 0Mipi озгеге жалданган. Бар эл1 мундай сараддар. Осындай пасы к жандардан, Абай болыддар адамдар! 48

ЖАТАХКАНАДАГЫ СОН.ГЫ TYH, НЕМЕСЕ СТУДЕНТТ11С ©MIPMEH КОШТАСУ Жогалтканда аяулы 6ip асылын. Журен жш согады аласурып. Кдшасыдмен коштасдан содгы туш, Ататутын сиядты тад асыгып. Таусылар ма егшрдщ эттегенд Эр куаныш oip мудын ап келедп Мерей in асса тагдырьщ куле дарап, Жыгылганда жудырыд тап береди Абьгржыма сен оган алып-ушпа, 0 з жолыднан адасып жадылыспа, Сешмщшд багдарын дурыс бурып, Багытыдды сапарда анык уста. Тунжырама, мудайма, жабырдама, Цол жетпейтш арман деп тадырдама. Бадытынды гартып ал дымсынбай-ад, Жаныд таза болсын тек, арыд таза. Т усшемш журепд жаралы ма, Eip датшез тор курды-ау талабыца. Ад желкенд1 кемедд] алые уста, Ещд ropi жамандыд аралынан. Адтамаса семгенщ сен1м1дцд Жоталтданын 6ip жалган сершпщи Адымактыд кылытын кед miне ап, Отка салма 03i ыстык ем1р!дд. CepiK етле жаныда жобаны кур, Сейлемще коясыд один yrip. Кыран болсац топшыдмен кекп тшш. Жулдыз болсан бэршен жогары тур. 49