Қазақ қолжазабаларының ғылыми сипаттамасы 4

3. Султан Рабдолла Жэнпрха» (улына) жазганы— 17— 19-6. Осы уш елею де турмсде жатып ж азы лган елендер. 4. Акмолланын зам ана туралы жазганы — 19-26-6. 5. TaFbi 6ip хат насихаттармен антканы — 26-31-6. 6. Райыбыма кез салм а — 31-6. оп , 7. Молда ШаЬбердш (Маржаннге мерсиясы) — 32-48-0. 8. Сакыпжамал кы зга — 49-51-6. 9. Кектем — 52-6. 10. Ж а з-5 3 -б . 1 1 . Куз — 54-6. 12. Кун мен тун, су, жел, от, топырак. — 54—55-6. 13. Карындас туралы — 56-6. 14. Байлык туралы — 57-72-6. К о л т а н б а с ы . Иманжаннын жазганы. К а р а з ы, с и я с ы, о р п 1. Кенсе к агазы на кек сиямен араб эрш'нде жазылган. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е p i. 1947 жы л, Алматы. Б е т т е л у ь Европа цнфрымен бер1лген. T eK C T iii о р н а л а с т ы р ы л у ы . Эр бетке елек жол- дары 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. Колжазба тысталып, Ty6i ti- г ш п , калынпапкага салынган. Кагазы саргайган. П а п к а с ы 399 (O FK ). Акмолла Мухамедиярулынын eMipi Ьэм влендер1, 5-дэптер. 18 Ш. 339 (0FK) П . 76; Б. 152; Ж. 16 30,5X22; 18,5X17 А тал у ы . и-'г-.А Маржани мэрсиясы. А вторы . Wjji Акмолла Мухамедиярулы. Ж и н а у ш ы с ы : ,\\L~uXaceii Рали. Б у л Kiel 1902 жыл- дан бастап, 1912 жылга дейш Акмолланын ез1мен 6ipre жур1п, Костанай, Петропавл, Акмола, Кекшстау, уездершде бала окыткан. «Акмоллага Т1плген кшз уйлерд1 мен тоздырдым, Акмолланын ез колымен жазылган «лендерш кеп керд1М, кеп окыдым, Акмолланын колында окыган шэюрттершен онык елендер in жазып алдым» — дейди Хасаиугылыньщ улты та­ тар, жазгандары да татарш а болып кеткен. Акмолланын елен- дср1н татар т1л1нде жазган, оган туеннктер, талдаулар берген. Бухар, Шалкшз, Шернияз, Махамбет, М урат тагы баска

акындардын шыгармалары мен к а за к ауыз эдебнет улплерш де жинаган. Хасан Гали жинаган колжазбадагы автор шыгармалары- нын тЫ мк 1. М аржаниге марснясы — 20—ЗЗ-б. 2. Акмолланыц турмеде ж азган шыгармалары турасында —33—36-6. а) турмеде жазган елеш — 36—42-6. э) «Каракыз» аймагына ж азган хаты — 42—44-6. б) Ж онпрханулы Губайдоллага жазган хаты— 44—46-6. в) М олдаларта карата ж азган шытырлары — 46—51-6. г) Акмолланын турл1 уакытында турл! жерде жургенде массата (х ал ы кка) карата жазган шыгырлары — 51—55-6. д) Акмолланыц шыгырларга карашылары — 55—56-6. ж) Акмолланын турл! замана, турл1 Kicwepre к арата сей- леген шыгырлары — 56—57-6. 3. Зар — 57 -5 8 -6 . 4. Акмолланыц сезбен *enicyi — 58—60-6. Ц о л т а н б а с ы . Хасан Ралндыц жазганы. К a f а з ы, с и я с ы , о р п i. Ш акпак сызмкты дэптерге жасыл сиямен, араб эршмен жазылган. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , * e p i . 1930 жыл. Казан каласы. Б е т т е л у й Европалык цифрмен беттелгеи. Т е к с т 1 н о р н а л а с т ы р ы л у ы . ©леи жолдары эр бетке 6ip катардан орналастырылган. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у 1 . Колжазбанын Ty6i Tirtain, папкага салынган. Ак а у ы. Жок. П а п к а с ы 399. Акмолла нэш1рлэр1 он тогызьшшы гасыр- дын содгы жартысында татардын либерал буржуазия харак- TepiH уйретуге материал, 2-дэптер. Акмолланыц шыгармалары OFK-ныц 341, 399, 848, 1169, 1621 папкаларында (Жинагандар: Т. Тугелбаев, М. Хак1мжа- нова, Ш. Кусайынов, Ж. Сансызбаев, С. Шэршов, И. Ж ыл- кыайдаров), Э©И-ныц 242, 322, 399 папкаларында бар (Жинагандар: Т. Киланбеков, Э. Наурызбаев, Ж. Кашкынба- ев). 51

19 Ш. 1621 (OFK) П. 14; Б. 14; Ж. 28 29,5X21; 28X16 А т а л у ы. ii^ji Акмолла. Авторы. J j iiijJi Бул папкадары дерек бойынша Акмолланын аты К абикожа Ниязулы делшген. Ж и н а у ш ы . Е леу азо в Раббас (1878— 1979). Солтуопк Казахстан облысынан. Ескше окыган. Эл-Фараби шырарма- ларын аударган. 1950 жылдардаи OMipitiiH соцгы жылдарына дейж Алматыда турран. Ертедеп акындар шыгармаларын кеп жинарандардын 6ipi. Елеуазов Габбастыц жинагак автор шырармаларыныц Ti3iMi: 1. Акмолла туралы — 1-6. 2. Акмоллаиыц турмеде жазганы — 2—6-6. 3. Жогарыда аталган Есенкелд! Б атош ка Каракызра (ру аты) арнаган. («К аракыз» аймарына ж а зга н хаты )— 6—7-6. 4. Акмолланын султан 1'убайдоллаулы IIIbiHFUcxan Жи- Ьангерханнын баласы на жазган етппш хаты — 7—8-6. 5. Акмолланын еткен расырдагы адам балаларынын япш га.ч1,1м надан болып, ор кайсысыныц табиги мшсздсрж, ку- лыктарыи суймегенд1ктен жарыкка шырарып, эйплеп айтып отыргаи гибрат сездер1 — 8—9-6. 6. Молдалар туралы — 9—11-6. 7. Акмолланын уждаи, уят, адамгерпилж есиеттер туралы а йтканы — 11—12-6. 8. Жаксы адамдар ушш — 12-13-6. 9. Кабнкожанын (Акмолланын) ез уждаиынан сез1 — 14-6. Булардыц 6opi 399 папкадары шырармалардын кайта- лауы, KcfiCip текстш ©3repicTepi де бар. К о л т а и б а с ы. Елеус1зовт1к1. К а г а з ы, с и я с ы, о р п i. Кенсе ка газы на жасыл сиямен а р аб орпшде жазылран. Ж а з ы л р а н ж е р i, ж ы л ы. 1960 жылдар, Алматы. Б е т т с л у ь Европа цифрымен беттелген. Т е к с т i n о р и а л а с т ы р ы л у ы. Эр бетке ек1 катар- дан жазылган. К а л п Ын а к е л т i р i л у i. К олж азба а к кагазбен тыс- талып, ryOi Tiri.iin, nanxaFa салынран. П а п к а с ы 1621 (OFK). Акмолла акыниын елендер1, 2- доптер. 62

20 Ш. 399 (O FK ) П. 12; Б. 12; Ж . 24 29,5X21; 23,5X10 А т а л у ы. Акмолла шырармалары. А в т о р ы . Акмолла Мухамедиярулы. Ж и н а у ш ы л а р ы . Байсов XaKiM жэне Алманов Байга- нин. Бул екеу1 де Павлодар облысы, Баянауыл ауданынан. Журналист, ауы з эдебнепн жинаушылар. Осы жинаушылар жинаран колжазбадары автор шырармалармнмн т!з1м1: 1. Акмолланын токтыга батасы — 1-6. 2. Дуры стап конарасы бермегенде айтканы— 1—2-6. 3. Акмолла мен БэДш — З-б. 4. Акмолла ce3i — З-б. 5. Акмоллаиыд турмеге тускендеп айтканы — 3—4-6. 6. Акмолланын молдаларра айтканы — 4-6. 7. Акмолла сез! (латын арп1нде) — 5-6. 8. Акмолла сез! — 6-6. 9. Акмолладан 6ip веер — 7—8-6. 10. Акмолладан — 9-6. 11. Акмолла сездер! (араб з р т н д е ) — 10-6. 12. Акмолла алец1 (араб зрпшде) — 11-6. 13. Акмолланын болыстарга айтканы — 12-6. (жин: Ожанов Н ияз) араб эр. К а р а з ы, с и я с ы, a p n i . К ексе кагазына кек сиямен араб, латын, к аз!р п казак эрштер1нде жазылран. Ж а з ы л г а н ж и л ы , ж е р к 1939, 1947, 1949 жылдар. Баянауыл. Б е т т е л у i. Европа цнфрымен беттелген. Т е к с т 1 К о р н а л а с т ы р ы л у ы . Эр бетке елен жол- дары 6ip к атар д ан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. Колжазба тысталып, туб1 т1п'лген. А к а у ы . К агазы саррайран. П ап к а с ы К. 399 (OFK). Акмолла Мухамедиярулынык eiuipi жэне елендер!. 6-дэптер. 21 Ш. 729 (Э 0 И ) П. 1; Б. 1; Ж . 12 20,5X17; 12,5X12 А т а л у ы. Акмолланын кендл косы. А в т о р ы . Акмолла Мухамедиярулы. Ж и н а у ш ы с ы . Асылбек Тэшбаев. 1894 жылы каз1рг1 53

Коста пай облысы, Т аран ауданында тукан. Медресе бтрген. 1917—1957 жылзар ауыл мутал1м1 болган. Руы кыпшак, онын ш ш де жаке. Л н н о т а ц и я с ы . Бул шакын влецде акын дуниешн етпел1 екенд!пн, Tipi ж ан neci ел!мнен еш кайда кашып кутыла алмайтындыгын сез етедь ©лец он е м буыиды кара елец ул- псш де жазылкан. К о л т а н б а с ы . Жинаушыныц колы. К а к а з ьс, с и я с ы, э р п i. Ш акпак жолды дэптерге кулгш снямен, Ka3ipri к азак эртмен жазылкан. Ж а з ы л к а н ж ы л ы, ж е pi. 13 январь, 1971 жылы ин­ ститут корына тускен, жер|' белпаз. Б е т т с л у ь Европа улгюмен беттелген. T c K d i u о р н а л а с т ы р ы л у ы . ©лен жолдары эр бетке 6ip цатардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. К олж азба калыц ак TycTi катыркы каказбен тысталкаи. П а п к а с ы 729 (Э 0И ). Тэшбаев Асылбектш жинакан ауыз эдебиет улплерк 3-дэптер, 55-бет. 22 ш. 411 (эеи) П 1-11; Ж- 34 29X20; 26ХЮ АБЫЛ вТЕМБ£Т¥ЛЫ А т а л у ы. «Ай не болар куннен сон» (1-6.). А в т о р ы . Абыл акын ©тембетулы (1777— 1864). Мацкыс- тау тубегшдеп Бозащы мекешнде дунисге келген казактын акиа-гвкпс акыны. Знраты, атамекеш Каратвбеде. Ол Казак- станнын Батые анмакын, каракалпак, турж мен жерлерш ара- лап, вз тусындакы внерпаздармен таныекан. Терме, толгаула- ры, айтыстары бар. Ж н и а у ш ы с ы. Турманбетов Кенжебай. Гурьев облысы, Шевченко аудаиынан, K,a3ipri Мангышлак облысы. Э к с п е д и ц и я с ы . 1957 жылы Т^л-эдебиет институты уй- ымдастырган Гурьев экспедициясы, колжазбаны жинакан сол экспеднцняныц мушес!, Эдебиет ииститутынын кылыми кыз- метке/н Балтабан Адамбаев. А п н о т а ц н я с ы. Бул жинаушыпын колжазбасында акынныц бфнеше толкаулары бар: «Ай не болар куннен сон», «Айдан жарык порее жок», «Семсер кылыш асынар куш цол- да жок» «Шашырай жанкан кунде ©лер», «Абыл акынныц c©3i», «Лбылдын ж ас туралы елещ». Бул ел ец толкауларында

еткен eMip туралы езж щ ecTireniH, быгенш, кергенш айта к е л т , у р п а к т ы epaiwce б ау л и д ы . К а г а з ы , с н я сь .', э р п i. Bip жолды кагазга сия карын- дашпен Ka3ipri казак эрпшде жазылтан. Ж а з ы л р а н ж и л ы , нс е р i. 1957 жылы, Гурьев облысы. Б е т т е л у к Европа цифрымен беттелген. Т е к с т iH о р н а л а с т ы р ы л у ы , влен жолдары 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у 1. Колжазбаныц туб1 а к жшпен rirLnin, а к каразбеи тысталран. П а п к а с ы 411, З-дэп. Абыл акыи елендерт Ш. 445 (OFK) 23 П. 1; Б. 1; Ж . 15 ЛЖАР АКЫН 2 0 Х Н ; 17X19 А т а л у ы . j » i ; Еа л д щ еш жары айдай та- кыр. А в т о р ы . Ажар (сокыр). Каз1рп Караганды облысынын жершде (XIX расыр аяры, XX гасыр басы) туып-ескен. 0 з елшде белг1л1 болтан акындардын 6ipi. Ж и н а у ш ы с ы: Жапаков М аясар (1889—1965). Ka3ipri Караганды облысы, Шет аудаиы, Тагалы cooeTi, «Айгыржал» колхозында туып-ескен. Атакты М аясар акын казак халкыныц ауыз эдебиетш кеп б1лген, эн де шыгарган. 1943 жылы рес- публикалык халык акындарыныц айтысында Болман Кожа- баевпен айтыскан. Колхоз eMipi, Караганды кем1р1шлер1 ту­ ралы кептегеп олен-жырлар шыгарады. Акын шыгармалары облыстык, аудандык газеттерде басылган. Маясар бул елetui ертеде А ж ар акыннын езжен еспген. А н и о г а ц и я с ы. Орта жузден шыккаи Ажар акын ел араларам жылдарында Коянды жэрменкесше барып, топ арасьшда влен айткан. Кезжен айрылып бакытсыздыкка ушы- раганын д а еленше коскан. 0 л е « он 6ip буынды влек улпср Б а с к ы с е з i (1-6.): а д ., С о н г ы с е з i (2-6.): - « о — ... М в р i. Колжазбанын сол ж а к бурышына соиакша мер койылран, онда: «Каз ССР FA» деген жазу бар. Ж а з ы л т а н ж ы л ы , ж е р | ‘. 1940 жылы, «Айгыржал» колхозы.

Б е т т е л у ь Европа цифрымен беттелген. К a f а з ы, с и я с ы , э р п i. Ш акпак доптерге араб apni- меп, кек сиямен ж азылявн. Т е к с т i н о р н а л а с т ы р ы л у ы . © лен жолдары эр вет­ ке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а K e n T i p i a y i . Колжазба туптелт, Кызыл папкага салынып, жендеуден вткен. П а п.к а с ы 445 (O F K ). Ажар акын. 24 Ш. 382 (OFK) П. 10; Ж.28 28X20,5; 21X14,5 АЗАМАТК.ЫЗЫ АЛМАЖАН А т а л у ы. Алгашкыда аты жок, кешн (Алмажан кыздын елею ) деп беркпген. А в т о р ы : Алмажан Азаматкызы. О рал облысы, Жэн1бек ауданында Бекетай — Бескаска деген ж ерде 1823 жылы ту- Fan. Алмажаннын, oKeci Азамат 1836— 1837 жылдардагы И сатай, Махамбет бастаяан халык кетер1л1с1не катысып. осы сорыста каза тапкан. Алмаш кыздын осы поэмасынан баска елендер1 де болтан, б1рак олар эл1 жиналтан жок. Акыннын к ейш п eMipi де белг1с1з. Ж и и а у ш ы с ы . Ж умалиев Кажым (1908 —1968) Казак СС Р Рылыы акаделшясынын академuri, кернект1 гылы.ч кай- p arK ep i, одебиет туралы окулыктардын авторы. А н н о т а ц и я с ы. Исатай, Махамбет бастатан кетерЬ л1стс каза тапкан А зам ат деген ж ю гп н А лм аш атты кызы мен Тережан атты улына Н арын кумын бнлеген тотыз бнд1н кер- сеткеи жэб1р1 эюпме болады. Кыз Алмаш ж а с iнiсiн ерт!п, Жоцг1рха1п а шарим антута жолга шыгады. Б1рак кызды хан- ныц кузепшлер1 Ж ац п р ге ж1бер.мейд1. Ж е т и п н сез1н eiuidM ескермейдн Осы жайды акын кыз ез1 жыр еткен. Б а с к ы c e s i (1-6.): С о н г ы с е з i (19-6.): К a f а з ы, с и я с ы , э р п i. Араб эрп1мен 6ip сызыкты дэптер кагазыиа кара карындашпен, к а р а елен улг1Ымен жазгаи. Ж а з ы л f а н ж ы л ы , ж е р i. Белг1с1з, фондыта 1938 жылы тускен. Б е т т е л у к Европа цифрымен беттелген. Т е к с т 1 н о р н а л а с т ы р ы л у ы . Эр бетке елец жолы 6ip катардан орналаскан. 56

К а л п ы н а к е л т i р i л у i. Жендеуден еткен. А к а у ы. 8-парактыд уштен 6ipi жыртылраи, б!'рак ол текст ж азы ляастан бурын жыртылса керек, текатугел. П а п к а с ы 382 (OFK). 4-дэптер, Алмажан кыздын (Ж ет1М кыздык) елени 1938 жылы жинаган К- Жумалнев. Н у с к а л а р ы : 1302 папка (O FK ), 143 папка (Э 0 И ) бар. 25 Ш. 382 (O FK ) П. 11; Ж . 23 28X20,5; 20,5X15 Ат а л у ы. Кыз Алмаш. А в т о р ы . Алмажан Азаматкызы. Ж и н а у ш ы с ы . Эк1шев Зейнолла. Ол Орал облысы, Ж а- накала ауданы, «Сарыезен» колхозынан. А н н о т а ц и я с ы . Поэманын сюжетт1к окигасы алгашкы снпаттамадарыдай, сонымен катар, 6ipa3 езгешел1ктер1 де бар. Сондыктан кыскаша мазмунын берел1К. Жзцпр ханнын ту- сында Нарын кумында болтан 6ip окира баяндалады. Азамат деген ж1г!т e3i де, эйел! де кайтыс болады, олардык он терт жасар Алмажан деген кызм, жет! жасар Тережан деген улы желм калады. Нарын кумын билейтш тогыз би олардын ма- лын талан-таражра салып, жерш тартып алып, кызды 6ipi токалдыкка алмак, болады. Кыз бул корлыкка шыдай алмай, iniciH ертш ханга арыз етуге ж олрэ шырады. Жолда адасып журш, «Курраккел» деген камысты келге кездесед1, сол жерде оларды ханнын карауылы устап алады. Алмажан зкесппн жолдасы Сагатжан дегенмен кездесед1, оган басындагы му- цын шагады. Сагатжан кыздык жайык карауылдарга айтып тус!нд1ред1. Карауылдар кызды Ж энпрге алып келед1. BipaK какиа алдындаРылар кызды ханга ж1бермейд1. Кыз ез жайын ханнын, кузетиилерше елекмен айтып бергеннен кейш xaiiFa Kipeni. Кыз алдымен ханды мактанды, буган корлык керсет- кен тогыз би де сонда екен. Хан кызра «Байтал шауып бойге алмас» деп сез!н тыпдамэйды. Оран ыза болган Алмаш акы- рында «Хан жарлыры eKi емес», «Бас кессе де т1л кеспек жок», «Туэулжт! бкдмейтш мынау ханнан мал артык», — деп сезш аяктайды. Ек1 ж ет1мд1 ханнын кузетиплер1 байлап тастайды. Сагатжаннын катысуымен ею жет!М ел мен калады деп жыр аякталады. Б а с к ы с е з i (1-6.): Mskium 6ip ойсам жараснас, С о н р ы с е з i (10-6.): Бул ханнан мал артык. К о л т а н б а с ы . Жннаушыныкй 57

К a f а з ы, с и я с ы , э р п i. Мектеп балаларынын кунде- Л1к дэптерше орыс эрп1мен, кек снямен ж ы р улпсшде жазыл- Ж а з ы л f а н ж ы л ы, ж е р i. О рал облысы. «Сарыезен» колхозы, 1941 жыл. Б е т - г е л у к Европа цифрымен беттелгеп. Т е к(: т i н о р н а л а с т ы р ы л у ы . © леи жал и ор бетке Т а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у 1 . Ж ендеуден еткеи П а п к а с ы 382 (OFK). 5-дэптер. К ы з Алмаш. Жннаган: Экш1св Зсйнолла. Ш. 301 (Э0И) П. 2; Б. 3; Ж . 20 16X20,5; 13X17 ЛК.АН СЕР1 К,ОРАМСА¥ЛЫ А т а л у ы . Акан cepiaiH кенш айткакы (Сэл1мжауарра). А в т о р ы . Корамсаулы Акан cepi (1843— 1913). Ол осы кунп Кекшетау облысы, Володаровка ауданы, «Сырымбет» совхозы манындаты Коснел деген жерде тугаи. Руы — Аргын 11шндеп Карауыл. Оныц шын аты Акж1пт екен, кейш еркелет- ксн журт Акан деп кетштк Акан 13 ж асы на дейш ез ауылын- да ескдше сабак окнды. КеШн Кызылжардагы (каззрг! Петро­ павловск каласы) Уэли ахун дейтш KiciHtH мед1ресесшде екн уш жыл окып, б ш м ш арттырады. Cepi атангаи, сауык-серуенге 6ip ж о л а беркаген Аканнын дацкты жуй|ип — Кулагерк кыран б у р к т — Караторгайы, кумай тазысы — Базараласы езше сен1мд1 сер|‘ктер болтан. Акыннын соцгы cniipi ез жездесшщ ауыльш да еткеи, сол жер­ ди ол кайтыс болган. А й т у ш ы с ы. Ескен. Акмола (Ka3ipri Целиноград) кала- сыиан, 1891 жылы туган. Ж и п а у ш ы с ы . Сорсенбаев Сей1т. О л туралы мэл1.чет- тер кездсспейд!. Т а п с ы р у ш ы с ы , Моднее Ж уматай (1923—1965). Бу- рыигы Кекшетау облысы, Кызылжулдыз ауданы, «Жанаауыл» совхозынан. А н н о т а ц и я е ы. Карауыл Сэл1мжауар молданыц бала- сы кайткаида ез1 басын кетер.чен жатып алыпты. Буган кшил анту ушш Шынгыс торе Акан cepini ж1беред1. Ол келсе Сэл!м- жауар жатыр, ал Шок1мжаи деген Kimi баласы отыр екен. Сопдагы Аканнын айтканы осы елец-дк.. Шыгарма он 6ip буыпды кара елец уйкасына курылган. 58

Б а с к ы с в з i (39-6.). Шэкшжаи, бершаз Foil агакызды... С о н г ы с 6 з i (40-6.): Пу.тоге серед), купсыэ алады, Огаи айтар дау бар ма?! К о л т а ц б а с ы. Жинаушыныю. К а г а л ы , с и я с ы, э р п i. Тор кезд| дэптерге к©к сия- мен Ka3ipri к а за к эрпшде ж азылган. Ж а з ы л р а н ж ы л ы, ж е р i. 1956 жыл, Акмола кала- сы, эдебн корра 1962 жылы тускен. Б е х т е л у i. Европалык улг1мен бермген. Т е к с т 1н о р н а л а с т ы р ы л у ы . ©лед жолдары ор бет- ке 6ip к атар д ан орналаскак. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у 1 . Колжазба жартылай жвн- деуден еткен. П а п к а с ы 301 (Э 0И ). Ауыз эдебиеД улплерк 1-дэп., 38-40-6., жин. Модиев Ж уматай, 1962 ж. Осы 301 (Э 0И ) папкада кездесетш Акан cepi шырарма- 1. «Каз1рет, онын рас жарамайды» (Науан каз1ретке айт- каны). Ж ин. Сэрсенбаев CefiiT. Ka3ipri казак эрпшде, 1962, 2. Демейм1з бул дуниеде елмеген бар (кешл айту). Айту- шы: Эб1лев Тоштэй. Жин. Мэдиев Жуматай. Ka3ipri казак эрпшде, 1963, 8-дэи., 41—43-6. 3. ...Дарига, гумырымша ойнап кулсем (эш бар елец). Жин. Алпысов Шэймерден. Гапсырушы: Мэднев Жуматай. Каз]'рп к азак орпшде, 1963, 10-доп., 33—34-6. Ш. 339 (O FK ) 27 П. 3; Б. 5; Ж . 15 22X29,5; 15X26 А т а л у ы . J'/s Jj *-’ -jji Акан cepi туралы (Газиз акынра). А вторы. i_i,y Корамсаулы Акан cepi. А йтуш ысы. Кудиярулы Кэр1мжан. Ka3ipri Целиноград облысы, Аккел станциясы мацындагы «Карабулак» деген жерде тухан. Жинаушымен кездескен. 1946 жылы Кокшетау облысы, Енбекш1лдер ауданында турран. Ту- рэн ж ы л ы б е л п а з . Ж и и а у ш ы с ы. J it- H r Жакыпбайулы Бозтай (1887—1969). Павлодар облысы, Баянауыл ауданынан. Ол 1936— 1951 жылдар Пл жэне эдебиет институтында (стсген. 59

Б. Жакыпбасв казакты н ауыз эдебиеп улп'лерш жинауды 1914 жылдан бастаган. А н н о т а ц и я с ы . Кулагершен айры лы п ауыр кайрыга душ ар болган Акан 6ip жиында белгш Р а з и з акынмен кезде- сед1. Сол отырыста Р ази з салран эндер тек тындаушы халык- т ы ц гана кеншнен ш ы ры п коймай, Аканга д а эсерш тнг1зед1, cepiiiin жаралы ж уреп жазылрандай, а за л ы к е н ш азабынан айрылгандай, кулан-таза айыккандай болады . Бул — сондары Аканнык риза кенм м ен Разизга айтканы екен. Шырар.ма он dip буынды кара влек уйкасына курылран. Б а с н и с е 3i (4-6.). ‘ ■ «i-v С о н г ы с в з 1 (5 -6 .): ->4**-’> Л 1»г-*1W К о л т а н б а с ы . Жинаушыныи. К а г а з ы, с и я с ы , э р п i. Жолсыз а к кагаздарра кара карындашпсн араб эрпш де жазылран. Ж а з ыл F а н ж ы л ы, ж е р 1 . 1946 ж ы л, Кекшегау об- лысы, ЕцбекшЬлдер ауданы. Б е т т е л у i. Европалы к улп'мен берьлген. Т е к с т i к о р н а л а с т ы р ы л у ы . © лен жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л а ы и а к е л т i р i л у i. К олжазба жендеуден толык втпеген. П а п к а с ы 339 (О Р К ). Акан cepi шырармалары, 18-дэп., 1—5-6., жин. Ж акьшбаев Бозтай. Осы 339 (OFK) папкада сактаулы Акан cepi шырармалары: 1- доптер: Басасын шаттандырып «Кулагерд!» (Разиз акын- га айтканы). Жин. Кудиярулы Кор1мжан. K aeipri казак ор- пшде. Машинкага басылган. 1936 ж., 1-6. 2- д о п т е р: Шыцрыстын баласы Ж у с т к е айтканы. Жин. Ыбыраен Уоше. Тапсырушы: Кантарбаев К а р та . Каз!рп казак оршнде, 1-2-6. 3- д o n т е р : Нурила, мен кайтешн бестсп'щ и (Мейрамнык зйелш с айтканы). Ж ин. Баисов Хаю'м. K a3ipri казак эршн- де, Машинкага басылран. 1934 ж., 1-6. 4- д о п т е р : Тарт opi, отырмаймын, бестепнД! (Нуралыныц ойелше айтканы). Ж ни. Казыбеков Кыздарбек. K.a3ipri казак орпшде. MauiHHKaFa басылран. 1933 ж., 1-6. 5- д о п т е р: «Ж аман катын мынадай» деген еленн Айтушы: Сатыбалднн Файзолла. Ж ин. Хак1мжанова М эриям Апаб od- пшде. 1—2-6. v 6- д о п т е р : Акан cepiHiK Орынбаймен айтысканы. Жин. Токежанов Кусайын. Араб эрпшде. 1947 ж., 1—2-6. 60

7- д э п т е р : 1. ¥ркия кыздын женгесше айтканы — 1— 2-6. Айтушы: Бижпггов Эбубэшр. 2. Аканнын Карауыл Бегалы жэне Сулеймен молдалармен карысы. 3—4-6. Айтушылар Балта мен 96iui. 3. Жиын-той Кмзылжарда тойлап едщ (Уэли каз!рет пен Бари ахун куда болганда айтк аны ).— 5—8-6. Жин. Эсенулы. Латын эрпшде. 8- д э п т е р : 1. Акынныц эйелдер туралы айтканы— 1-6. 2. KapaFbiM, каракаттай коз жанарыа (Актоктыиа айтка­ ны) — 2 - 7 - 6 . 3. Орынбаймен кагысы — 8 —9-6. 4. Н акыл елеш — 10-6. 5. ...Е п з TyFaH атадан Аррын, Найман (Ерденшц баласы Бимендеге айтканы) — 11-13-6. Араб эршнде. 9- д о п т е р : 1. Жаман болса базарын. — Айтушы Канипа 2. Хат жаздым калам алып, кар а сия (Ж т т куншде кызды снпаттауы) — 3—4-6. 3. Сорлы жан, мылкау туран Жаканым-ай (Баласына айт­ каны) — 4-6. Айтушы: Махамбетов Окбар. 4. Акан туралы аныз-энп‘мелер (1—2-6.; 4—6-6.; 9— 10-6.). Айтушылар: Жанабергенулы Кылышбай, Махамбетов Экбар, Эбсамат, Зейнеп (Науан каз1реттш балдызы), Канипа. Жинау- шы: Нуртазина Разиза. Ka3ipri к азак эрп'шде. 1947 ж. 10- д э п т е р : 1. Аканнын Смагул жэне Шэймерденмен хат аркылы айтысканы. Жин. Иманжанов. Араб эрпшде — 1940 ж. 1—6-6. 11- д о п т е р: 1. Аканнын Нургожа, Орынбай жэне Кожам- бет акындармен айтысканы— 1—З-б. 2. Куарынкы тартыпты сакал-муртыи (Bip 6aftFa айтканы). 3. ...Кедейден байыганнын кетпес табы — 4-6. Жнпаушысы белпа'з. Kasipri казак, эршнде. 12- д э п т е р : Акай сершщ эйелдер, кыз-ж1г!ттер туралы айткандары жэне махаббат такырыбындагы елендер. Айту­ шы: Ожанов Нияз. Жин. Кусайынов Шахмет. Араб эрпшде — 1943 ж., I—22-6. 13- д а п т е р : Кара тай, колта Tycin арандадык. Ж ин. Жет- пков Ескенд1р. Латын эрпшде — 1935 ж., 1-6. 14- д э п т е р : Жзйлаукер, айпалэйып кер1м едш (Кулагер атына шыгарраны). Жин. 1940 жылиы Арал экспедициясыныц Myiucci Ахметов Марат. Латын эрпшде — 1940 ж„ 1—4-6. 15- д э п т е р : Аканнын Н урилага айтканы. Жин. Кулса- риев Ертай. Араб эршнде — 1939 ж., 1—4-6. 16- д э п т е р: 1. Акан сершщ аужары. (Акку кетш келдер- дщ, казы к алды жар-жар-ай!) — 1—4-6. 2. Н акыл елендер — 4 -10-6. Айтушы: Ержанов Молдах- 61

мет. Жин. Кусайынов Шахмет. Араб эргпнде — 1946 ж., 1— 10-6 . 17 -д э п т е р : Акан cepi мен Орынбай (Айтыс). Айтушы: Кусайынов Шэк1М. Ж ин. Кацтарбаев К арта. Араб эршнде— 1-2-6. 1-6 19- д э в т е р : 1. Кепсер ал, кепсер а л сад Кызылжар бар— . 2. Бул жерде Сырымбеттей тау бар ма екен (Актодтыра шырарганы) — 2-6. 3. Алтыбасар (К ы з кайда ei«i, сэулем, сенен асар) — З-б. TaFbi да баска Dili бар елецдер1 кездест! (4—8-6.). Айту- шылары: Тырбиев Молдахмет (Солтустж Казакстан облысы, Октябрь ауданынан), Отызбаев Шэкен (К екш етау облысы, Арыкбалык ауданынан). Жии. С. Кудабасв. Ka3ipri казак эргпнде. Машинкара басылран— 1946 ж., 1—8-6. 20- д ап т е р : 1. А кан cepi, Смагул, Шаймердендердщ хат аркылы айтыскандары— 1—11-6. 2. Аканнын ойелдерд1 сынаганы (Акыл ш ам, керек OFaH май мен бите) — И — 14-6. 3. Кыздынсыны (Уррашы... сулу болса к андай) — 14-19-6. 4. Жайыктын ак ту л к |с 1 аралдары (Р а зи я кызга шырарга- ны) — 19—21-6. 5. Курметлу хат жазам ы н асыл затка (Б и б 1’райшара арна- ганы) — 21-23-6. 6. Акку кустай сымбатыд (Жадатай кожаный кызына айтканы) — 24-6. 7. Ай, Айкын, ет1д де аппак, бетщ де ап п а к (Айкын деген кызга шырарраиы) — 25-6. Жинаган: Жылкыайдаров Иманжан. Араб эршнде— J946 ж., 1-25-6. 21- д э п т е р : 1. Акан се р ш т кызга арнараны (Тал бойыд Кулагердщ сагасындай) — 1-6. 2. Жусш-ау, тврел1к ж ок баярыдай (Акыннын Ж уст тере- ге айтканы )— З-б. 3. Муканга айтканы — 4-6. 4. Оралдыд акиыгы Сырандары — 4—5-6. 5. Курешп тан асырып дп'нген кандай — 10-6. Жин. Маргулан Олксй. Keuiipymici белпс13. Араб эрп1нде— 1941 ж., 1-10-6. 22- aonT ^epi: 1. А кан cepi жэне Тем1рбек акындар тура- 2. Кара тай, колга тусш арандадыд (EriH re Tycin усталын- Fan атка шыгарраны)— 30—31-6. 3. Мен кайтермш, ой еркем, сен кеткен сод (эн1 бар, нотасы коса бержген влек) — 32-6. 4. Актоктыныц эн* — ЗЗ-б. 62

Лйтушы: Жауарулы Уэлихан. Ж ин. Тсм1рбеков Арап. (Кек- шетау облысы, Айыртау ауданынан). Ka3ipri казак эрпшде — 1946 ж., 1 -3 3 -6 . 23- д э п т е р : 0д1л мен Аканнын айтысы. Жин. Габитова Фатима. Латын эрпшде. Машинкара басылган— 1941 ж., 1-3-6. 24- д э п т е р : Акай cepi мен М укан Мырзалыулынын ай- тыстары (Ек1 турл> уакытта болтан белек eni дуние). Жин. Габитова Фатима. Латын эрп1нде. Машинкара б асы лган— 1946 ж., 1—5-6. 25- д о п т е р: Акан сершщ елендерк сездер1, eMipiHe катыс- ты материалдар. Жинарандар: Габитова Фатима, Ысмайылов Тенпррали. Л аты н эрпшде. Машинкара басылган— 1941 ж., 1—7-6. 26- д э п т е р : 1. Бшмьяла, деп жазылган нурдан калам (Балтабектш кьгзы Актоктыны узатарда cepiHiH айткан аужа- ры) - 1 - 5 -6 . 2. Акай cepiHiH жумбактары — 5—6-6. Жин. Ысмайылов Тем1ргали. Л атын эршнде. Машинкара басылган — 1946 ж., 1—6-6. 27- д э п т е р : Акан cepiHiH Moiuhyp Жус(ппен хат аркылы айтысканы. Ж ин. Габитова Фатима. Латын эрпшде. М ашинка­ ра басылган — 1941 ж., 1—19-6. 28- д э п т е р : Жамандар жаксы жолдан арындаган (Ка- мидоллара айтканы). Жин. Габитова Фатима. Латын эршнде. Машинкара басылган — 1941 ж., 1—2-6. 29- д э п т е р : 1. Кез1мд1 кек ш ыккан сод ашып ед1м— 1-6. 2. Лкыниын Нурилага айтканы — 2—4-6. 3. Курении тан асырып мшгеи кандай — 5—6-6. 4. Еш нэрсс ойламайды кыз жасында (Узатылайын деп жаткан KW3Fa айтканы) — 6 -8 -6 . 5. Аузыи б ал, т ш к шекер, кэмпнт тандай (Гашырын мак- тараны) — 8—9-6. 6. Курметлу сез жазамын Раушанга — 9-6. 7. Перизат, Ж 1б' ерейш Ызге сэлем — 10—11-6. 8. Ассалаумаглайкум, мырза Касым — 11—12-6. 9. Меи булбул кызыл тшге тарткан сада — 13-6. Латын эрпш де машинкара басылран. 10. Нурлан-ау, улкен aFa« Ceri3 бе ед1 — 14-6. 11. Базардан алып меруерт т1зу керек — 14-6. 12. Бул кунде дэп жуз жылкы сен1н басын— 15-6. 13. Ассалаумаралайкум, Орскем-ай1 (Орынбай акынга айт­ каны).— 16-6. 14. Уйшде Сэкен байдыч каткан какпыш — 17-6. 15. Ореке, акындыкпен торлаганыц — 18-6. 16. Акан cepi мен Орынбайдын айтысы — 19—20-6. 63

Ka3ipri казак эрш нде машинкара басылран. Жинаушыла- ры белпс13— 1—20-6. 3 0 -д эп те р : 1. Раш ы к жан кермегел1 кеп ай болды— 1— 2-6. 2. Сез жаздым к ал ам алып, назбен бастап (Назымга ар- наканы). — 3—4-6. 3. Хат жаздым к ал ам алып, рашык ж анра - 5 —6-6. 4. Кудашара (кудаш а, сараи екепсщ сезге дейм1н). Айту- шы: Шоканулы Сертай. Жин. Сандыбаев F. Араб эрпшде. 1927 ж . - 1 —7-6. 28 Ш. 622 (Э9И) П. 10; Б. 20; Ж . 20 17X21; 13X20 А т а л у ы. li—i »£: ij ь i>| Аканнын Науан к азь регке шырарганы (1 -б .). А вторы. j j с—>_,/ Корамсаулы Акан cepi. Ж кнауш ысы . Касиманов Жанрали. 1913 ж. туран. Тюмень облысы, Голышмако станциясынан. Э к с п е д н ц и я с ы . Эдебиет жэне енер институты уйым- дастырран 1965 жылры Костанай, Петропавловск, Тюмень, Омск экспеднциясы. Экспедиция мушелер! Ысмайылов Есма- рамбст жэне Адамбаев Балтабай. А и и о т а ц и я с ы. Атырай-Карауылдын Ka3ipeTi Науан 8 жылга сотталып кеткенде бутил Кекшеден оны ешкчм |’здемед1 деп Акаиныц шыгарраиы. Жоктау тектес бул келемд! шыгарма он 6ip буынды кара елец уйкасмна курылран. Б а с с е з ! ( 1-6.): С о ц ры с в з Г (20-6.): К о л т а ц б а с ы . Жннаушынык!. 64

Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е р i. 1965 жыл, Тюмень облысы. Институт корына осы жылы тускен. Б е х т е л у i. Евроналык улпм ен бермген. Т е к с т i n о р н а л а с т ы р ы л у ы . 0лен жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к с л т i р i л у i. Жендеуден етпеген. П а п к а с ы 622 (Э0И ). Ауыз эдебиет! улплер!, 3-дэп., 1—20-6. Осы 622 (Э 0 И ) папкада кездесетш Аданнын шырармалары. 1- д э п т е р: 1. Мен муны ж ек кермеймш 6ip себептеи (Нау- ан каз1ретке шырарраны) — 72—74-6. 2. Каз1рет кайгы болды Атырэйрэ (Ka3iper ушш Карауыл- га екпелеп айтканы) — 74-76-6. 3. Кеше к аж ы ер еткен Айса молла —81—82-6. 4. Ассалаумагалайкум. каз1рет Ыскак —84—85-6. Жин. Оспанов Эбд1раш. Араб эрпшде. 2- д э п т е р : 1. Дейм1с1ц бул жалтанда елмеген бар (Сэ- л1мжауарга айткан кенш) — 35—36-6. 2. Кур куыс, жаман катын... кабы (Эйелдер туралы шырар­ раны) — 37—38-6. 3. Мэшйур Жусшке айтканы — 38-6. 4. Ж аратпаган эйелге шьшарраны — 39-6. 5. Каж ы ларга айтканы — 99— 100-6. 6. Аллаха кылтан мшажаты— 10 1—102-6. 7. Бастайын... магырип эуел бастан — 103-6. 8. Ассалаумагалайкум, Орекем-ай (Орынбай ацы ш а айт­ каны) — 104— 106-6. 9. Тары да Мэшйурге айтканы — 166—176-6. 10. Аканныц жумбагы жэне оны езш1к шешкен!— 177— 199-6. 29 Ш. 710 (Э 0 И ) П. 3; Б. 5; Ж . 12 16,5X20,5; 13X17,5 Ат а л у ы. Акан сершщ акырры тагдыр ауруымен ауырып жатканда аллад ан 'плетен мшажаты. А в т о р ы . Корамсаулы Акан сер!. Ж и н а у ш ы с ы . Акышев Молдавали. РСФСР-дыц Тю­ мень каласынан, баскалай дерек жок. Э к с п е д и ц и я с ы . 1965 жылы М. О. Эуезов атындагы Эдебиет жэне енер институты уйымдастыргап Костанай, Сол- тустцс К азадстан, Тумен, Омбы экспедициясы. Экспедиция му- шелер1 Ысмайылов Есмагамбет жэне Адамбаев Балтабай. 5—117

Осы папкадагы М . Акышев жинаган А кан cepi елендерп 1. Кудая, мусылманнын дшшде кыл — 1— 2-6. 2. Мурт баспак, с а к а л кырмак... — 3—4-6. 3. Тарт api, отырмаймын бестегщс — 4— 5-6. Бул елендердщ эркайсысынын шыгу тарихы бермгеи, 6api дс он 6ip буынды к а р а влек уйкасына курылран. К о л т а н б а с ы . Жинаушыныга. К а р а з ы. с и я с ы , э р п i. ¥зьш ж олды дэптерге Kasipri к а за к эргнмен, квк сиямен жазылран. Ж а з ы л р а и ж ы л ы, ж е р i. 1945 жы лы, Тюмень кала- сы, фондыра 1969 ж ы лы тускен. Б е т т е л у 1 . Европалык улпмен берклген. Т е к с т i к о р н а л а с т ы р ы л у ы . © лен жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. Ж ендеуден еткен. П а п к а с ы 710 (Э 0 И ). «Молдаралн Акышев ел аузынан жинаран шешендж сездер, солдаттык хаттар », 2-дэп., 1—5-6. Ж ин. Адамбаев Б., 1969 ж. Ш. 717 (30И ) П- 3; Б. 6; Ж . 13 14X20; 12X16 А т а л у ы. Шешендш сездер. А в т о р ы . Корамсаулы Акан cepi. Ж и н а у ш ы с ы . Мукатов Ралымжан (1900—1976). Ак- мола облысы, Ерейментау ауданынан. 1941— 1945 жылдары Отан сорысына катыскан. Облыстык, ауданды к газет редак- цияларында отыз жы лдай эдеби кызметкер болван. Мукатов кеп жылдар бойы Эдебиет жэне енер институтымен тырыз байланыс жасап турды. 1928—1970 ж ы лдары аралырында жинаган ауыз эдебиет улплерш институтка тапсырды. F. Мукатов жинаган осы папкадары А кан cepi eaeimepi: 1. Kefiefl.ai осы Kyui торпак молда — 2-дэп., З-б. 2. ...Бекейдщ данкы жслдей есед!—2-дэп., 4-6. 3. Ke3i б1ткен булактай — 3-дэп., 1 1 -6. 4. Муидай ел!м кайд а жок — 3-дэп., 11— 12-6. 5. Нурила-ау, мен кайтей!и бестегщд! — 4-дэп., 5-6-6. 6. ...Ашып ед1'м бул nyiiHeiiin cciriH — 9-дзп., 22-23-6. Бул шыгармалар же-п буынды жыр Ьэм он 6ip буынды к а р а елен улплер1не курылран, эр кайсысынын шыру тарихы б е р 1лген. К о л т а н б а с ы . Жинаушынык!. К a f а з ы, с и я с ы , э р п i. Жолды дэптерлерге кек сия­ мен Ka3ipri казак эрп1нде жазылран. 66

Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е р i. 1968—69 жылдар, Целино­ град каласы , институт корына 1969 жылы тускен. Б е т т е л у ! . Европалык улпм ен бермген. Т е к с т 1 н о р н а л а с т ы р ы л у ы . 0лец жолдары эр бет- ке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. Жвндеуден еткен. П а п к а с ы 717 (Э0И). «Ауыз здебиеп улп'лерй», Жин. F. Мукатов 2, 3, 4, 9-дэп. 31 Ш. 848 (O FK ) П. 2; Б- 3; Ж . 7 17X21; 15X13 Ат а л у ы. ’Афт serj d«$er] , Акан cepi елевдерк А в т о р ы . Ooramsaute Адан serj Корамсаулы Акан cepi. Ж и н а у ш ы с ы . %a>hefcev Qbzdaebefc. Казыбеков К,ыз- дарбек. Kaeipri Кекшетау облысы, Рузаевка селосынан. Ауыз эдебиетшш белд1 жннаушыларынын 6ipi. Осы жинаушы жнна- ган Акан елендерк 1. Нурлан-ау, улкен агас Сеп'з бе ед1 —49-6. 2. Мен e3iM будан былай сулы жеймш (Yfl iicciHin аты бо- лып айтканы) — 49—50-6. 3. Базардан алып меруерт Т)зу керек (шэшрттерге iiibiFap- ганы) — 50-6. 4. Бул кунде дэп жуз жылкы сеш'н басын. (Муслима кызга айтканы) — 51-6. К о л т а н б а с ы . Жннаушынык! К о с ы м ш а ж а з у ы . «Окып шыктым. Алуга болады. Барлыгын д а машинкага бастырган жен. 11 февраль 1938 ж. Мэлж», — деген жазу бар (68-6.). К a f а з ы, с и я с ы, a p n i . Ж олды ак кагаздарга каракек сиямен л аты н эршнде жазылган. Ж а з ы л г а н ж ы лы , ж е p i . 1937 жыл, Железноводск каласы. Ф ондыга 1938 жылы тускен. Б е т т е л у к Европалыкулпмен бермгеи. Т е к с т i к о р н а л а с т ы р ы л у ы . 0лец жолдары эр бетке 6ip катар д ан орналаскан. К а л п ы н а к с л т i р i л у i. Жвндеуден толык втпеген. П а п к а с ы 848 (OFK). К азакты н шешендйс сездер! мен ауыз эдебиет1 улплерь9-дэп., 49—51-6. Осы папкада кездесетш А канныц елендерк 4-дэ и т е р: 1. Жиырма бестен арты к жас бар ма? — 4-6. 2. ...Жаксы адамнын жасын сурам а — 4-6. Жинаушысы бел- паз. Араб эрпшде. 67

32 Ш. 1611 (OFK) П. 4; Б. 7; Ж . 16 17X21; 13X17 А т а л у ы. влен дер. А в т о р ы . Корамсаулы Акан cepl. Ж и н а у ш ы с ы , Ыбыраев Эбд1рахман. О л туралы мэл1мет жок. У. Ыбыраев жинаван Акай влендер!: 1. ...Мойныца сарындым деп колымды а р т с а м — 6-6. 2. Кыс болса Kaflipi втер еткен жаздын — 7-6. 3. Карарым, к аракаттай квз жанарыц — 8-6. 4. Нэешн мык Tenreirin rayhap тасы — 9 — 10-6. 5. Кара кус кайырганмен кус болмайды — 18-19-6. 6. Нурнла-ау, мен кайтеШн бестегпцй— 19—20-6. Бул элендердщ басым кепшшг1 эн1мен айтылатын шьгеар- малар, 6api де он 6ip буынды кара елец уйкасына курылран. К о л т а к б а с ы. Жинаушыньш. М е р i. Колжазбаныц 6ipiiimi жэне соцры беттершде К а­ зак ССР Рылым академиясы OFK-ныц сопак мерлер1 кездест1. К а г а з ы , с и я с ы , э р п i. Жолды дэптерге к.аз1рг! казак аргпмен, жасыл сиямеа жазылран. Ж а з ы л р а н ж ы л ы, ж е p i. 1959 ж., жер1 белпаз. Б с т т е л у к Европалык улпмен 6ер1лген. Т е к с т i ц о р н а л а с т ы р ы л у ы . © леи жолдары эр бстке 6ip катардаа орналаскап. К а л п ы па к е л т 1 р 1 л у 1 . Жендеуден еткен. П а п к а с ы 1611 (O FK ). «Казактыц рулары жайлы, елец- дср, макалалар жпнары», 2-дэптер. Акан cepi шырармалары твмспдег1 колжазбаларда кездеседк 1. К-301 (ЭвИ ). Сэл1мжауар деген порайдыц жалгыз ба- ласы ел in жылап отырганда айткан копий (жубату елец). Ж ни. Мэдиео Ж уматай. Ka3ipri к азак орш нде. 1963. 8-дэп. 41-43-6. 2. К-411 (Э вИ ). 1. Акан серйпн Орынбаймен кагысканы. Айтушы: Мусин Шэшрат. 2. МэшЬур Жусщ пен Акан. Айтушы: Амалдыков Молда- Faan. Жин. Мэдиев Ж уматай. Kaeipri к а з а к эршнде. 1962. 4- дэп., 13-20-6. 3. К—420 (OFK). Рашыры Уркияра кездест1рмеген карауыл Ш ебек Нуральшыц ойелше айтканы. Айтушы: Сулеймснулы Кожахмет. Жин. Казыбеков Кыздарбек. Л аты н эршнде. 1938. 2-доп., 16-17-6. 4. К—502 (Э 0 И ). Бул кунде кел'ш к алды к елуге де (Жас- T a p ra айтканы). Айтушы: Сэуленов Казн. Ж ин. Адамбаев Бал- табай. Ka3ipri казак эрпшде. 1963. 1-дэп., 63-6.

5. К —506 (Э вИ ). Тасыган к а з а к кез1 булактай боп (елец). Жин. Б удайли Махмуд. Араб эрпшде. 1964. 2-дэп., 9— 12-6. 6. К—619 (ЭвИ ). «Эр турл1 ж ан жаратцан х ак тагала», «Пайгамбар бола бермес журттын 6opi» (влевдер). Жин. 1965 ж . Костанай, Солтустж К азакстан, Тумен, Омбы экспеди- диясыныц мушелер! Е. Ысмайылов, Б. Адамбаев. Араб эрлш- де. 1966. 4-дэп., 9-10-6. 7. К—849 (OFK). Акан серш щ айтыс-карыстары жэне кейб1р елецдерк Жин. Матаков Ибади. Латын эршнде. 1939. 17-дэп., 1 1 -1 4 -6 . 8. К—855 (OFK). Аканнын кыска елецдер1. Жии. Эл|'мбаев Доскей. K aaipri казак эрпшде. Машинкага басылган. 2-дэп., 5 - 11-6. 9. К,— 1132 (OFK). Кулагер К|'шкснтайдан кер!м едж (елец). Ж ин. Кацтарбаев Карта. K,a3ipri казак эрпшде. 1950. 4-дэп., 3—4-6. (Бул дэптерде сонымен катар «Орынбай мен Акан», «Ерэл! мен Акан», «Акан мен Нурила», «Акан намаз окымай отырып калранда» жэне «Атыгай Тезекбай акыннык Акан cepi.Men кездесш кагысуы» деген материалдар б ар ). 10. К— 1641 (OFK). 1. Аканнын накыл сездерк 2-дап., 12— 22-6; 2. Бэрекелд!, Tayip айттын, Тезек ага (Сентябрь жэр- мецкесшде Атыгай Тезекбай акынмен кагысуы). 7-дэп., 6— 7-6. Сол сиякты акын елендер!, айтыс-кагыстары, онын eM ipiae байланысты материалдар Э вИ корындагы 137, 176, 341, 520 (жин. Терекулов Нысанбек), 611 (Жин. Муканов C epiK ), 631, 633 (жнн.ЕржановМолдахмет), 645 (фотокепнрме), 766 (жин. Бигожин К аратай), 780 (жин. Нуркенов Абыт) папкаларда да кездесть 33 ш. 411 ( э е и ) Б. 2—3; Ж . 30 29X20; 23X13 АКБЕРД1 АКЫН А т а л у ы. Акберд! акыннын елец1. А в т о р ы . Акбердк Туркютан елкесшде XX гасырдьщ ба- сында eMip су р ге н , api акын, opi сауыкшыл, енерл! ж ш т бол- А й т у ш ы с ы . Айтбеков Иса. Туркктан каласынан. Э к с п е д и ц и я с ы . 1962 жылы уйымдастырылган Оцтус- TiK Казакстан экспедициясы, баскарган Рахманкул Берд1баев. Институттыц фольклор 6eaiMiniK Menrepyuiici, филология гы- лымдарынын докторы.

И. Айтбеков жинаран акын ш ыгармалары: «Турюстан б1здщ ауы л каласында», «Ж асы м да эршм айтты баласын деп», «Керме иык, жазык м андай, алтын бурым». Акберд1 бул елендерд! кыз тандай ж у р ш , Бестацбалы де­ ген елге барганда шыгарран екен. К,а г а з ы , с и я с ы , e p n i . Ак K araaFa к,аз!рп казак эр тм е н машинка га басылган. Ж а з ы л f а н ж ы л ы , ж е р i. 1962 ж ы л, Туры'стан ка- ласы. Б е т т е л у i. Европа цифрымен беттелген. Т е к с т i ц о р н а л а с т ы р ы л у ы . Э р бетке елец жолда- ры 6ip катардан орналаскан. Кара сездер1 бетке толык жа- зылран. К а л п ы п а к е л т i р i л у i. Ак к а га зб е н тысталып туп* телген. П а п к а с ы 411 ( Э 0 И ). XIX расыр эдебиетп Акындардын. шыгармалары. 34 Ш. 679 (9©И) П. 15; Ж.20 16X30; 6X28 АК.ТАМБЕРД1 САРЫУЛЫ Ат а л у ы. «Булан да булан, булаясыц» (1-6.), «Жел, жел есер, жел есер» А в т о р ы . Актамберд1 Сарыулы (1-б ет). 1675 жылы Оц- туст!к Казакстанныц К аратау ендршде туып, 1768 жылы Семей облысы, Абай ауданы. Ж урен Жота деген ж ердс елген. Казак тарихындагы «Актабан шубырынды» уак игасы кезшде жоцрар шапкыншыларымсн кеп сорыскан. Актамберд1 колбасшы, ба­ тыр гана емсс, текпе ж ы рау да болган. О ны ц шырармалары, iieriaincii, батырлык толгаулар мен такпак-накылдар болып келсдк Мысалы: «Кулд1р-кулд1р KiciHeTin...», «Балпан-балпан him баспас», «Ж ауга шаптым», «От б асар орны отаудай», «Салпац-салпан жортармын», «Ж агалбай деген ел болар», «Душпаннан керген кдарлытым», «Арудан аскан жан бар ма?» т. б. толрау, такпактар осы Актамбсрд1 жыраудан тараран. Актамберд1 жопе оны ц улы Жаскктецнщ батырлык-срл1г! жайында ел арасында Актамберд! — Ж аскш ец атты дастан бар. Оныц 6ip нускасы осы колжазбада сакталган. Ж н н а у ш ы с ы. Кенжекан Бокасов. 1967 жылдары Семей облысы, Аякез ауданынык «Алра» газет1нде хатшы болып жу- мыс 1стеген, Актамберд1 жыраудын урпары, ол бул жырды ел 70

арасынан жинап, сол жылы М. О. Эусзов атындары Эдебиет жэне енер ииститутынын долж азба фондысына тапсырран. А н н о т а ц и я с ы . Бул толраулар «Алдаспан жннарыида (курастырран М. Магауин. «Ж азушы» баспасы, Алматы, 1971) (Нрнеше тадырьшда бел1н1п жарияланран. Ал бул колжазбада тадырыпда белшбеген, узад толраулар. Мазмуны: батырлыд, арман ж эне Рибратты накыл-такпактар. Адтамберд1 жыраудыц толрау-жырларынын баспада жа­ рияланран нусдаларымен бул колжазбаны салыстырранда жыр аралыктарында oipiieiue шумактар, б1рл1-ек1л i жолдар калып отыррандыры байкалады. ЖетЬсепз буынды, жы р улгЬ сшде бер1лген. К a f а з ы, с и я с ы, э р п i. Ад каразга даз1р п эрш те ма- шинкага басылран. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е р i. 1967 жылы, А якез ауданы. Б е т т е л у 1 . Европа цифрымен беттелген. Т е к с т i к о р н а л а с т ы р ы л у ы . Жыр жолдары эр бет- ке 6ip к атардаи орналаскан. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у 1 . Сырты ад даразбен дапта- лып, Ty6i т!г1лш, жендеуден етк!31лген. П а п к а с ы 679 (ЭвИ ). Бижанов Эздембайдын mbiFap- малары мен жинарандары, Адтамберд1 Сарыулынык шырар- малары, 8-дэптер. Ш. 1122 (OFK) 35 П. 17; Б. 35; Ж . 16 20X16; 18ХН АКТАН (НАЙМАН) А та л у ы. t* А дтан адьш шырармалары. А вторы. Адтан(1842— 1913). Ол Шырыс Казад- стан облысы, Батпадбулад ауыл советам дарасты Кызылтас деген жерде дуниеге келген. Руы Кекжарлы Найман, оныд шшде 0 теп. Жасыиан жодшылыдты кеп керген, аз атанын улы болып ескен Адтан кейшпен буткйп ел сыйлаган, би- болыстар мойындаган адын атанран, оныц елеадер1 халыд арасына кещ нен тараран. Ж инауш ы сы. Уу Турсынбаев Бэдел (1904— 1945). Ш ырыс Казадстан облысы, Курили ауданынан. ¥зад жыл устаздык еткен. Балалар жазушысы, соиымеи катар ауыз эдебиет улг!лерш де кеп жинараидардыд 6ipi. А н н о т а ц и я с ы . Бул колж азбада Адтаннын 61'рнеше 71

шыгармалары жэне акынныц ewipine каты сты б^рталай мате- риалдар кездестк 1. Актан жас кунш де (Жалдаиып ж а с кушмде козы бак- тым) — 2-4-6. 2. Актан 25-шде (Ж асы м бар 25-те, а ть ш А ктан) — 4—13-6. 3. Актанньщ Э к п б ай бите айтканы (Б и емес, бидщ аты K¥3FbiH KapFa) — 13— 18-6. 4. Актаннын атымсн айтысканы (Б уталы ж ер кершер кара баркын) — 18-24-6. 5. Актанньщ Ж ам ан балага айтканы (Ассалаумаралайкум, Ж аманбала) — 24—27-6. 6. Актанннн Болшыман бите амандасканы (Аты шыккан ел б1лер Актан ердщ) — 27-30-6. 7. Актан алпыстан асканда (Алтайда сайр ан еткен Актан акын) — 31—ЗЗ-б. 8. Актан елершде (Ж еттстщ 6ipeyiHe ж асы м келдО — 33; -35-6. Эр еленшн шыгу тарихы беркнген Ьэм ак ы н шыгармалары тег!стей он б!р буынды к а р а елец уйкасына курылган. К о л т а д б а с ы . Жинаушыныкк М е р i. Колжазбада К азак ССР Рылым академиясы Ор- т а л ы к рылыми кч'тапханасыныц сопакша м©рлер1 (1-6., 36-6.) бар. К а р а з ы , с и я с ы , o p n i . Саррыш та р т ка н ак кагаздар- ра химиялык карындашпен араб орпшде ж азылраи. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е р к 1946 ж ы л , Ж амбыл ауда- ны, Алматы облысы. Б с т т е л у i. Европа цифрымеп беттелген. Т с к с т 1и о р н а л а с т ы р ы л у ы. © лен жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы и а к е л т i р i л у i. Толык ж ендеуден етпеген, Tym epi 6ipircripi.ic т)г1л|'п, папкага салынРан. А к а у ы. Жок. П а п п а с ы 1122 (O F K ). Актан акынны к шырармалары. Ш. 268 (Э0И). П. 3; Б. 3; Ж. 20 19X16; 18X8 АКТАН КЕРЕЙ¥ЛЫ А т а л у ы. Той баста р ( 1—3-бет). А в т о р ы . Актан Керейулы (1850—1912). Сагыз езен1 бойында, Ka3ipri Актебе облысы, Байганин ауданында туып, сол мандаты Шибулак деген жерде кайтыс болган. Руы Адай: 72

Атасы А бдолла халык мурасын жадында сактап, айтып жур- ген. Актан езшен бурышы ж ы раулар дэстур1мен елешй суы- рып салып айтуды машык керген. Акта» ез1мен тустас Каша- Fan, Коспак, Кулмамбет, HypneSic сиякты акын, жыраулар- мен кездескен. Ж и н а у ш ы с ы . Ж адгабылов Сэгпгул (1876— 1966). Ка- 3ipri Мангышлак облысы, Мацяыстау аудаиы, Тущыкудык ауыл совепнде туып-ескен. Dpi акын, api халык мурасын жат­ ка бшетш жыршы. К азак С С Р Жснаргы Совет1 Сэтт1рулра 1961 жылы «Халык акыны» деген курметт! атак бердн Актан акынныц б1раз елец- дер! мен терме, толгаулары осы Сэгпгул акынныц айтуынан жазылып алындм. А и н о т а ц и я сы. Ол О разбай деген байдыц кызыныц тойын жырмен бастап, «Той бастар!» деген елец шыгарган. Кыз баланыц ата-TeriniH байлыгы мансап емес, онын адамгер- шш к мшез-кулкы, жаксы болу KepeKTiri, кер1к-сипаты ай- тылады. Б а с к ы с е з ! (1-6.): шакпак жолды «Тусывз келд|м, жарандар... С о ц р ы с е з i (З-б.): ...Кубылып тур гой макпалдай» К о л т а н б а с ы . ЖинаушыныкЕ К а г а з ы, с и я с ы , a p n i . Колжазба дэптерге химия снямен, Ka3ipri к а за к эршмен жазылган. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е р 1. 1940 жылдар, Мацрыстау ауданы. Б е т т е л у Е Европа цифрымен беттелген. Т е к с т i ц о р н а л а с т ы р ы л у ы . 0лец жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у Е Колжазба катты ак кагазбен тысталып, жендеуден еткен. П а п к а с ы 268. Жадгабылов Сэгирул б1лет1н ауыз эде- бнет улплерЕ 37 Ш. 390 (O FK ) П. 3; Б. 6; Ж . 43 30X21; 28X12 А т а л у ы. Ерл1к жыры. А в т о р ы . Керейулы Актан. Ж и н а у ш ы с ы . Конысов Нуррали. Халык мураларын кеп жинаган жинаушы. Актебе облысыиан. Э к с п е д и ц и я с ы . 1947 жылиы Батые Казакстан экспе- дициясы, онын мушеЫ Уйыкбаев Иманбек, ол Ka3ipri уакытта 73

К,азак ССР FA Т1л бШм1 институтынын а г а рылыми кызмет- Kepi. А н н о г а ц и я с ы . «ЕрлЬс жырында» А ктан ел тэуелЫз- д!г1, халык капы уш ш жанын кия курескен ардакты срлсрд! жырлайды. Солардыц 1'шшде Адайдан ш ы ккан Досан, Иса, Бердэулет, Жоламан, Айткозы, Берд1б' ек, Есен, Суп'рдщ; Бе- р1штен шыккан И сатай, Махамбетпц; Шектаден Бекегпц; Есептелирден шыккан асау Турлаидардыц ерлктер! жырла- нады. Б а с к и с е з ! (1-6.): Дуние пени болгалы... С о н а ы с в з i (6-6.): ...Не керемш энерден?! К о л т а н б а с ы . Жинаушыныкй М е р i. Колжазбаныц 6ipiitmi бетшде мер басылган, онда: «Центральная научная библиотека» деген ж а зу бар. К а р а з ы, с и я с ы , э р п i. Саррыш кагазра араб жэне K a3 ip ri казак opiniepiM en, кокилл химия сиясымен жэне ж ай к а р а карындашпен жазылган. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е pi. 1940— 1941 жылдар, Ак- теб е облысы. Б е т т е л у й Европа цифрьшен беттелген. Т е к с т i « о р н а л а с т ы р ы л у ы . © л ек жолдары ар бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т ! р 1 л у й Саргыш кагазбен тысталып, жендеуден еткен. П а п к а с ы 390. Кереев Актан акьшнын, елевдерй Ш. 390 (OFK) 38 П. 2; Б. 3: Ж . 20 20X16; 10X8 А вторы . ей Актан Карейулы. Э к с п е д н ц и я с ы . 1947 жылры Баты е Казакстан экспе- дициясы. Экспедицияны уйымдастырран Tui жэне эдсбиет институты. Экспедиция Myineci Уйыкбаев И. Ж и н а у ш ы с ы . J ujs “ r -’У Конысов Нургали. Ол тура- л ы i.’irepwe айтылды. А н н о т а ц и я с ы. Актан акын: «BipiuiuiAeK не жаман?»,— деген термесшде акыл-накыл, рибрат сездср мен жаксылык, жамандык, адамдык сиякты еьнрдж эр саласынан туйгеи халы к даналыгын суреттейдй 74

Б а с к , ы c o 3 i ( I - 6 .) : !- о u u •; ;>* * C o h f h с e з i (3-6.): O u u К, о л т a h, б а с ы. Жинаушыныкк M e p i . Колжазбанын 6ipiHiui бетше OFK-ныц шаршы M9pi койылран. К, a f а з ы, с и я с ы , a p n i . Колжазба 6ip жолды дэп- терге к а р а карындашпен, араб эршмен жазылран. Ж а з ы л р а н ж ы л ы , ж е р i. 1940 жыл, Актебе облысы. Б е т т е л у i. Европа цифрымен беттелген. Т е к с т i к о р н а л а с т ы р ы л у ы . Олек жолдары эр бетке 6ip катардан ориаласкан. К а л п ы н а к е л T i p i л у к Колжазба Ty6i жшпен Tiri- лш, ж ук а а к катазбен тысталып, жвндеуден еткен. П а п к а с ы 390 (OFK). А ктан Кересв акынньщ елендерк Осы папкада Актан акыннын 1940, 1941 жылдары Конысов HypFa.in мен Бекарыстанов Зердебай жинаган б1рнеше блен­ дер! бар. 39 Ш. 390 (Э 0 И ) Б. 1— 11; Ж . 20 20X 15; 18X13 АРАЛБАИ OKFAPBEKVAbI А т а л у ы. Аралбайдьщ баласын жоцтаганы. А в т о р ы . Аралбай Окгарбекулы (1854—1914) бурьшры Каракум аймагында, Мангыстау усп'ртшде eMip сурген, ка- 3ipri Гурьев облысы, Емб1 ауданында, Каспийдщ ш ырыс жа- ралауындары Айракты мекещнде балык аулап, кус салып кунелткен кедей адам болыпты. Руы Адай, онын ш ш де Жет1мек. Ж и н а у ш ы с ы . Ратауов Фарид. Ол 1908 жылы туран. Орал облысы, Жацакала ауданынаи. Мурал|мдер институтып бтрген. 1926 жылдан бастап Гурьевте биология пэншен сабак берген. 1939 жылдан ауыз эдебиет! улплерш жинаган. А н н о т а ц и я с ы . Аралбай мен Кашаран акын тустас, замандас ад ам дар екен. Аралбайдык баласы Берекет кайтыс болганда Кашаран акын келш, влецмен сэлемдесш, жай-куйШ сурапты. Сонда Аралбай акыннык «Атасы елее, ер ж1г1тт!н туы кулараны, анасы влее, квл1 суалраны, баласы ©лее, база­ ры таркаганы, с©ЙлеД1К деп секпе журт, мен ботасы влген бозмаямын» — деп кас1рет!н жырра косканы. Шыгарма жетГ ceria буынды жыр. 7б

Баск: в з i (1 -б .): Аралбай мен KaiuaFaH зама е з Тiул(ы1б1ы-н6а.)н: узбес кудерш. К о л т а н б с ы. Жинаушыныкк К. a f а з ы, с и я с ы, э р т Ак кагаздьтц ек! жагына ка- 3ipri казак эртмен жазылран. Ж азы лган ж ы лы , л каласы. Б е т т е л у й Европа цифрымен беттелген. Т е к с т i n о р я а л а с т ы р ы л у ы . © лен жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К, а л п ы и а к е л т i р i л у i. Дэптер а к кагазбен тыста- лып, папкага сальшран. А к а у ы. Кагазы тозынкы. П а п н а с ы 390 (Э 0 И ). Аралбай акын шырармалары. Ж ин. Еатауов Фарид, 1 -дэптер, 1—11-6. 40 Ш. 390 (Э0И) Б. 1—8; Ж. 14 20X17; 18X13 А талуы. Жет1мек Арал- байдыц KeaiHin жубаткан сезй А в т о р ы , и-**ijWI’1Аралбай акын. Ж ы р ш ы с ы. Элтш Ж ом артов. 1890 жылы туган. Каз|’рг1 М ацгыстау ауданы, Калинин атындагы колхоз- дан. Б ул жырды ол жны рм а жасыида Т алас Токпанбет баласы деген жыршыдан уйренген. Э к с п е д и ц и я с ы . 1957 жылры Т1л-эдсбиет институты уйымдастырран Батые К,азакстан экспедициясы, жетекипа' Адамбаев Б. А н н о т а и и я с ы . 1904 жылы баласы ел!п, кайры уетшде келш ш е айткан елещ. «К у домбыра долга алый, ертеден кеш- ке зарландым. Шырарымнан калган шыракты TipeK етемш, ешкен отым жацрандай, шелдеген Mei’iipiM кангандан, барлык кайры кем|ст|'пм 6iTin отыр» — дептй Акын келшше разылы- ры н б1лд1р!п. Шыгарма жетясепз буынды жы р улпс1Мен жа- зылган. Б а ек ы с е з 1 (1-6.): \\ j ^ o y y fs>iS 76

К a f а з ы, с и я с ы , э р п ь Кираш жолды дэптер каразы- на, сия карындашпен жазылран. Ж а з ы л р а н ж ы л ы , ж е p i . 1957 жыл, октябрь айы, Гурьев облысы. Б е х т е л у ! Европалык цифрмен оннан солра карай бет- телген. Т е к с т 1н о р н а л а с т ы р ы л у ы . 0лец жолдары ор бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у 1 :А к кагазбсн туптелш, папка- ра салынран. А к а у ы. Кагазы тозыцкы. П а п к а с ы 390 (Э6И). Аралбай акыннын шыгармалары, 2-дэптер, I—8-6. Осы жырдьщ ЭвИ-нын 216, 390 папкаларын- да нускалары сакталган (жинагандар: Кемелхан Ыбырайулы, КенжсРали Шопанов). 41 Ш. 726 (Э 6 И ) Б. 149— 163; Ж . 20 24X19; 17ХЮ АРЫСТАН ТОЛЫБАЙУЛЫ А талуы . иХ'у Туткынра тус- кен Арыстан акыннын жалынышы. А в т о р ы . и1.^и>>зс_-,|Толыбайулы Арыстан(1811—1880), Арыстан осы кунп Кекшетау облысы, Атыгай рулы елде туып ескен. Oneci Толыбай би болыпты. Арыстан аты шыккап айтыс акындарынын 6ipi, opi шешен. Опыц ©Mipi туралы Шо­ ка» Уэлиханов 1 пен II. Безверхое 2 ез еибектсршде Kcfldip мэлгметтер бередь Шока» Арыстанды Орыибайдыц катарын- дагы жуйр1к акыннын 6ipi деп ссептеген. П. Безверхов Арыс­ танды квне жырларды кеп б1летж жыршы деп таныран. Ж и н а у ш ы с ы . Шорманулы Садуакас. Ол туралы шге- р1де бер1лд! А н н о т а ц и я с ы . 1930 жылы Толыбай баласы Арыстан саудамеи Б ухара, Ташкентке барып кыз алып келе жатады. Акынды Кенесарынын карауылдары устап алып, султанныд алдына апарып елт1рмекип болады. Акын ез!н1н жазыксыз екенш осы елещмен баяндайды.* 1 Валиханов Ч. Сочинения. Спб.. 1904, с. 228. * Киргизская степная газета, 1893, Jft 16. 77

Б а с к и с е з ! (150-6.): С о ц f ы с 0 з i (163-6.): «rf-Vt*2У * &>'■*•’ Ж а з ы л р а н ж ы л ы , ж е p i. 1890 ж ы л дар, KypuiiM да- ласы. К а р а з ы, с и я с ы , s p n i . Араб э р т м е н жазылран фото- кэппрме. Б е т т е л у к Европа цифрымен беттелген. Т е к с т i к о р н а л а с т ы р ы л у ы . ©лен жолдары зр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у 1 . Фотокеш1рме калын курен папкара салынган. П а п к а с ы 726 (Э © И ). Салтыков-Щедрин атындагы кеп- иплж ютапханасы (академик Самойловнчтщ архившен). Ар- хивты 1965 жылы 1здест1рт тапкан М. Еум арова. 42 Ш. 269 (OFK) П . 0,5; Б. 1; Ж. 25 16X20,5; 11X19 АСАНКАЙРЫ СЭБИТУЛЫ А т а л у ы . Асан кайры эцг1месшен. А в т о р ы . Сэбитулы Асанкайры. Т арихи Асан жайлы ф актйик дерсктер вте а з. Алгашкыда А лтын Орда ам1рш1ле- piHiH 6ipi — Улур М ухамед ханныц ( к а за к т а ол Орман'бет деген атпен эйгш ) о н т1зесш баска» 6еделд1 бектершщ 6ipi болуы Ьом кешн, к азак ты н жеке халык болы п куралу кезшде атакты Эз Жэшбек ханны н манында журу1 Асанкайгынын XV гасырда 0Mip сургенд1'гш е дау тудырмайды. Ce6e6i бул хаи- дарды ц бил1к курган уакыты — XV расырды ц iuii. BipaK Асанкайры б)'зге, нег!з1нен, халык киялы тудырран эр турл! аны здар мен энп'мелердщ кейшкер1 ретжде мэл!м. Ж и н а у ш ы с ы . Еабитова Фатима (1903—1968) Талды- корран облысындары К апал селосында туран. Кеп жылдар к а з а к мектсптсржде устаздык кызмет жтеген. Сонымен катар ол к азак ауыз эдебиетшщ жанашыры рет1нде 20-жылдардан бастап атакты к азак акыны 1лияс Ж ансупровпсн 6ipre эр жанрлы нуска-улг1лерд1 жинаган. Ocipece, Э. Днваев енбек- Tepin сактап, кейшге ж еттзу д е Ф. 1'абитованын Фшрген ен- 6eri аса зор. А н н о т а ц и я с ы. Колжазбада кездескен Асанкайры еле- ш нде он бес пен токсан бес жас аралырындагы адам румыры энг1ме болады. Ш ырарма жет!-сег1з буынды жыр улпсше курылган. 78

Б а с к ы с е з i (23-6.): С о н р ы с е з i (23-6.): Тоцсан бес кез1мс кершбсйд!. К а р а з ы , с и я с ы , э р п х . Колжазба ак каразга каз1рг1 казак эршмен, кек сиямен жазылран. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е р 1. Кагаз бетше 1941 жылы T y c ip ia re ii . Б е т т е л у i. Европа цифрымен беттелген. Т е к с т i n о р н а л а с т ы р ы л у ы . Элен жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у к Жендеудеи еткен. П а п к а с ы 269 ( ОРК). «Ауыз эдебие-ri улплерх», 23-бет- те. 43 Ш. 333 (О РК) П. 9; Б. 18; Ж . 30 18,5X31; 7X25 А т а л у ы. Асанкайгы туралы материалдар. А в т о р ы . Сэбитулы Асанкайгы. Ж и н а у ш ы с ы . KiMекен! белгкнз. А н и о т а ц и я с ы. Бул колжазба жинакта акын туралы эр турл1 акыз-энг1мелер, жырлардан уз!нд1, онык жерге бер- ген сыны т. б. кездесед!. Сонымен катар мунда Асанкайрынын вз шыгармалары да берйген. Олар: 1. Кырьшда КИ1К жайлаган (Э з Жо1ибек xaHFa Асанкайгы айтты деген сез) — 3—4-6. 2. Алты атанга кос артып — 13-6. 3. Усарма, билер, усарма — 14-6. 4. Ед1л бол да Жайык бол — 16-6. 5. Заманынды жамандап — 16— 18-6. 6. Бакы ты н 6ip кун уйыктаса — 18-19-6. 7. Ата ж урты букара — 19—20-6. 8. Келде журген коцыр каз — 20-22-6. 9. Балпан-балпан KiM баспас — 22-6. 10. Аскар, аскар, аскар тау — 23-6. 11. Ж орары карап ок атпа — 24-6. 12. Ж агара жакын конбаныз — 24—25-6. 13. Ырри да ырри жуг1рген — 25—26-6. 14. Такырлауга конган каз тырна — 27-6. 15. Атадан алтау тудым деп — 27—28-6. 16. Балпан-балпан шм баспас — 39-6. 17. Килы-килы заман болар — 39-6. 79

К a f а з ы, с и я с ы, а р п i. Ак кагазд ар р а латын жэне Kaeipri казак эрш терш де машинкара басылган. д а з ы л г а н ж ы л ы , ж е р i. Б елгнлз. Б е т т е л у i. Европа цифрымен беттелген. T eK C T iK о р н а л а с т ы р ы л у ы . © лен жолдары эр бетке б«р катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. Толык жендеуден етпсгсп. П а п к а с ы 333 (O FK ). Асанкайры туралы материалдар, 19-дэп. 3-4-6., 13—28-6., 39-бетте. Н у с к а с ы . «Кырында кн1к ж айлаган» (Жэшбек xaHFa айтканы). Жинаушы: Кдрабатырулы Ермухамбет. Тапсыру- шы: Ермухамбетов Ж агыпар. Араб эрп1нде. 1910. К—748 ( 0 0 И ) , 8-дэп., 24-бетте. Ш. 848 (OFK) 44 П. 1; Б. 2; Ж . 5 18,5X20,5; 15X6 А т а л у ы. J-.'i i u Аеанкайры эулиемшн сез1. А вторы , ' j i Сэбитулы Асанкайры. Ж п н а у ш ы с ы . К1м екен1 белг1с1з. А н и о т а ни я с ы. Асанкайры бул влен1нде заман жайы- на байлапысты кен1л-куйш толгайды; байлардап кайыр, ал карттардан дэу1р кеткенд1гк замананыц килы-килы турге ен- re m ir i турасында ой козгайды. Шыгарма жетЕсепз буынды жы р улпсше курылран. Б а с к ы се 3 i (1-6.): —•L • С о ИРЫ с е з i (2-6.): К а г а з ы , с и я с ы , э р п i. Шакпак ж олды дэптерге араб эршмен, кексиямен жазылран. Ж а з ы л г а и ж ы л ы , ж е р i. Белг1Ыз. Б о т т е л у к Европалыкцифрмен беттелгеп. Т е к с т ! ц о р н а л а с т ы р ы л у ы . ©лен жолдары эр бетке еш катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. Колжазба жендеуден еткен. П а п к а с ы 848 (O FK ). Шешеидж, тапкырлык сездер, 4- 80

45 Ш. 849 (OFK) П. 2; Б. 3; Ж. 23 23X31; 22X25 А т а л у ы. Asan qtifob luralb, Асанкайга туралы. А в т о р ы Sibjtfilb. Asan qajoib Сэбитулы АсанкаЙРЫ. Ж и н а у ш ы с ы , Esenlaiulb Zaban > Есентайулы Забан. Ол жайлы вм1рбаяндык деректер кездеспедй А н н о т а ц н я с ы , Эз Жэн1бек Ногайлы ордасына хан болып турран заманында уш ic 6iTipren екен; астанасы Сарай- шыцта ете зэул1м сарай салдырыпты; карадан Карашаш деген esi акылды, в31 суду кыз алыпты; куладынга ку алдырыпты. Осы уш нэрсеге риза болган хан уш рет той жасап, он сан ногайлы халкык тугел шакырыпты. Bapi тепе жеткенмен, тек Асан гана тонга бармай уй!нде калыпты. Эз Жэшбек хан бу­ тан ашуланып, оны Kiel Ж1берш алдырыпты... Бул — Асаннын сондагы хан сурагына берген жауабы екен, шыгарма жетЬсепз буынды жыр улпеше курылран. Б а с к ы с о з i (57-6.): Ai, qan, men aitpasam bjlmeisjr)... С о н г ы с e з i (59-6.): ... endj men] bermeisjq. К о л т а н б а с ы . KemipymiHiKi. К a f а з ы, с и я с ы, э р п i, Саргыш тарткан ак кагаз- дарга латын эршмен, кара сиямен жазылган. Ж а з ы л f а н ж ы л ы, ж е р i. («Тан» журналыныц 1925 жылгы нюнь айындагы № 4-санынан кецпрьтген). Б е т т е л у i. Европалык цнфрмен бсттелген. Т е к с т i и о р н а л а с т ы р ы л у ь г . 9лец жолдары ал- гашкы бетте 6ip, ал скшипсшде—ек! катардан орналаскан. К а л п ы к а к е л т i р i л у i . Толык жендеуден етпеген. П а п к а с ы 849 (OFK). Ауыз эдебнет! улг!лер1, 10-дэп., 57-59-6. Н у с к а л а р ы. 1. «Асанкайгы толгауы» (Эз Жэн1бек ханга айтканы ). Жинаушысы: Есентайулы Забан. Латын эр- пшде жэне машинкага басылран. К.-333 (OFK), 4-дэп., 1—10-6. («Тан» журналыныц 1925 жылры июнь айындагы № 4-саны- нан Keiiiipi.nreii). 2. «Уай. Жэшбек хан, мен айтпасам бшмейсщ» (Хан су­ рагына акын жауабы). Жинаушы: Эсенов Мэди. Араб эрпш- де. 1951. К -1389 (OFK), 2-дэп„ 13— 14-п/к (3 бет). 6-117

Ш. 388 (30И). Б. 25; Ж. 20 29X20; 19ХЮ Э Б У Б Э К 1 Р Ш ОК.АНV J 1Ы А т а л у ы. Эбубэк1р шырармалары. А вторы . Д< Эбубэюр Ш оканулы Кердер) (1858— 1912). Руы Кердер! болгандыктаи ел арасында «Эбу- бэю р КердерЬ деп атап кеткен. Актебе облысы, Кобда ауда- нында туып ескеп. Орынбор мен Троицкще еск! мед1реселерде окып бш м алгап. О рал, Актебе манында молда болып, бала окыткан, толгау елендер шырарган. К азан да «Эдебиет каза­ кин» атты eKi жинагы шыккан (1-бвл1м, 1903 ж.; 2-бел1м, 1905 ж.). Э к с п е д и ц и я с ы . 1957 жылы \"Пл-эдебиет институты уйымдастырган Гурьев экспедициясы Ж инауш ысы. Бимагамбетов Мустахи (1926—1978). Бурынгы Гурьев облысы, Форт-Шевченко кала- сынан, журналист. М . BnMaF3M6eT0B жинаган автор шыгар- малары: «KafluaFa мен кел1н», «Сопыта», «9бубэк1рдщ сез1», «Эбубэшрдш елецдер!», «Ныгыметжанныц Эбубэюрге жазган хаты», «Ерлерд! бекер демешз», «Билер1м рад1л болып тура алмады», «Кызга арнап шыгарганы», « Б ал ж ан кызга», «Акын сезшен узшд1». Ж инаушы бул елендерд1 Т. Д1лмарамбетов, Ж . Жолайманов, О. Боранбаев, Т. Бады раков жэне К- Шо- паиовтардан жазып алиаи. К о л т а и б а с ы. М. Бимарамбетовтын жазганы. К. a f а з ы, с и я с ы, э р п i. Ак караздарра кек сиямен, Ka3ipri казак арш'мен жазылран. Ж а з ы л р а н ж ы л ы , ж е р i. 1957— 1958 жылдар, Гурь­ ев облысы. Б е т т е л у й П ар ак бойынша европа цифрымеи бстгелген. Т е к с т i д о р н а л а с т ы р ы л у ы . ©лен жолдары эр бетке б1р катардаи орналаскан. К, а л п ы н а к е л т й р 1 л у й Ак кагазбен тысталган. А к а у ы. Колжазбанын каразы жсл!мнен саргыш тарткан. П а п к а с ы 388 ( Э 0 И ). Эбубэшр шырармалары, 2-дэптер. 82

47 Ш. 332 ( 0 0 И ) Б. 81—86; Ж . 18 20X16; 18X15 А талуы . Эбубэк1рдщ сезк А в т о р ы , JifiJly}. Эбубэк1р Кердерь Ж и н а у ш ы с ы. й у Cij\\ Тайыр Ауатанов (1893— 1979). Гурьев облысы, Тсшз ауданындагы Нуржау аулынан. Руы — Бер1ш, оныц ШИнде Есенгул. Ауыз эдебиетш кеп жи- наушылардыц 6ipi. А н н о т а ц и я с ы . Адамнын балалык шагынан ер жет- кенге д ей ш п жэне одан кейшг! жастарында да 1стеген эрекет- Tepi бейнеленед1. Осы толгаумен 6ipre «KiM ашар», «Сэупрдш булты» деген влендер; бар. Б а с к ы с е з i (81-6.): С о и г ы ce3i(86-6.); ^ и и -и ы К о л т а н б а с ы. Жинаушыпыю. К а р а з ы, с и я с ы, а р п i. Ж олды дэптерге квк сиялы, кара сиялы каламмен араб эрш'нде жазылган. Ж а з ы л f а н ж и л ы , ж е р i. 1941 жылы, Астрахань об­ лысы, Зеленое ауданы. Институт корына I960 жылдар алын- FaH. Б е т т е л у 1 . Европалык цифрмен кагаздыц ек! жаты да беттелген. Т е к с т i н о р н а л а с г ы р ы л у ы . 0лен жолдары кара сез сек1'лд! бетке толык жазылган. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у Г Жвндеуден втпеген. А к а у ы. Дэптер тозып, Ty6i свг1лген. П а п к а с ы 332 (Э0И ). Ауыз эдебнет улгшерц 2-дэп... жин. Т. Ауатанов. 48 Ш. 677 (Э© И ) Б. 1—9; Ж —28 25,5X16,5; 19X12 А т а л у ы . Эбубок|'р Кердер1 акынныц влендер1. А в т о р ы . Эбубэк1р Шоканулы (Кердер1). Ж и н а у ш ы сы. Кенжегали Есжанов. Ол 1924 ж. туган. Орынбор облысы, Адамов ауданынан. Мэдени-yriT бригадала- рын баскарган. Белгйи жинаушылардыц 6ipi. 83.

Кенжегали Есжановтын автор шыгармаларынан жинаран- дары (23-дэптерде): «Кондырмаган кызга айтканы», «Эйелдерге айтканы», «Bip свз айтам куларынды ас», «Тары да ойелдерге», «Жер кайры- сын KiM ашар», «М ысал свз», «Кулымбетке айтканы», «Ку- лымбетпк жауабы»; 22-дэптершде: «Ауырып жатканда айт­ каны», «Молдалыктан пайда жок», «К алай карап жел сокса» т. б.; 29-дэптерде: «Акын термес!». К о л т а н б а с ы . Жинаушыныю. К а г а з ы , с и я с ы , э р п 1. Шакпак жолды дэптерге кул- riH tvcti автокаламмен каз!рг1 казак эрш нде жазылран. Ж а з ыл f а и ж ы л ы, ж е р i. 1965— 1966 жылдар, Кос- танай облысы, Жетмсара ауданы, институт корына 1967 жылы кабылданган. Б е т т е л у к Европалыкцифрмен беттелген. Т е к с т 1 н о р н а л а с т ы р ы л у ы . б л е к жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы и а к е л т i р i л у i. Жвндеуден отпеген. А к а у ы. Колжазбанын туб! сеп'лген. П а п к а с ы 677 (Э в И ). Эбубэмрдщ елендерн Жин. Есжа- 49 Ш. 664 (0 0 И) Б. 39—135; Ж . 20 20X16; 19X14 А т а л у w .J jW y .jU ii>i6£ijVSb*106y63Kip молданыц айткан тол гауы. А вторы . Эбубэшр Кердер'к Э к с н с д н ц и я с ы. 1965 жылы Эдебиет жэне внср ин­ ституты уйымдастырган Саратов-Астрахань экспедициясы. Экспедициями баскарган Шэмеиов Кэр1бай. Ол Эбубэмрдш елендерш Волгоград облысы, Паллас ауданында туратын Габдктможнтулы Зсйполладан алран. Ж и п а у ш ы с ы. Шэмеиов Kspi6ai\"i (1915—1970) Казак ССР Гылым академнясыныц М. О. Оуезов атындары Эдебиет jkoiю впер ннститутыныц ага гылыми кызметкер1 болып iere- гсп, Кекшстау облысы, Екбекиплдер ауданынан. К. Шоменов жипаган автор шырармалары: «Замам калпы жайлы толрауы», «©ткен заманды жакта- раны», «Сыркат болып жаткандагы айтканы», «Мен ез1м жыл- кы айдадым». К о л т а н б а с ы . Зейнолла Рабдьпмэжитулынык!.

К а F a з ы , с и я с ы , a p n i . Ш акпак жолды дэптерге жа- сыл сиялы автокаламмен араб эргпнде жазылган. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е р i. 1965 ж., Волгоград облы- сы, П аллас ауданы. Б е х т е л у i. Европалык цифрмен беттелген. Т е к с т 1 н о р и а л а с т ы р ы л у ы . 0лец жолдары ор бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. Ty6i riruiin, кек кагазбсн тысталган. А д а у ы. Сия тамган, ецнр1лген жерлер! бар. П а п к а с ы 664 (Э0И). «Эбубзк1р КердерМн толгаула- ры», 3-дэп. 50 Ш. 683 ( Э 0 И ) Б. 1—23; Ж . 20 20X16; 18X14 А т а л у ы. Эбубэюрдщ елендершен. А в т о р ы . Эбубэмр Кердерк А й т у ш ы с ы . Сепзбай Кулмагамбетулы. Актебе облы- сы, М угаджар ауданынан. Ж и н а у ш ы с ы . Бекниязов Кебей, Актебе облысы, Му- раджар ауданынан, мурал1м. ¥ лы Отан согысына катыскан. Ауыз адебиет1н жинаушылардын 6ipi. К. Бекниязов жинаган Эбубэм р елендер1 (2-дэптерде): «Эбубоюр елецдер1нен узшдЬ, «Тары 6ip жэйтте айткаиы», «KiM ашар», «Конырбайдын С е й тн е » ; 3-дэптерде: «Насихат сездер», «Эуелде бул дуниеден бастадык кеп», «Эбубэк1рге Казан татарыныц жазган хаты», «Молдага деген елещнен узим», «Толгау», «Аксак Teiwip салдырган», «Балжанга айт- К о л т а н б а с ы . Жинаушыныкк К а f а з ы, с и я с ы , o p n i . Ж олды доптерге кулпн сиялы автокаламмен Ka3ipri казак оршнде жазылган. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е p i . 1965 жылы, декабрь айы, Актебе облысы, Мугаджар ауданы, (Журын) «Ильич» сов- Б е т т е л у ь Европа цифрымен беттелген. Т е к с т i н о р и а л а с т ы р ы л у ы . 0лен жолдары эр бетке 6ip катардан Нзклген. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у ь Колжазбанын Ty6i а к ж тп е н Т |'п л г е н . А к а у ы. Емле кателер1 кездеседк П а п к а с ы 683 (Э0И). Эбубэюрдщ насихат сездер!, 2—

3-дэп. 683 (Э0И) папкада 1975 жылдары осы жинаушы жи- иаган колжазбада: «Эбубэмрдщ туй», «Кенес елецдер», «Ой- Fa тускенде», «EpiMen араз болтан эйелге», «Кергенс!3 эйел- дерге» т. б. eaenaepi бар. (10—11—12-дэптерлер). 51 Ш. 364 (Э9И) Б. 25—49; Ж. 23 20X16; 18X15 А т а л у ы. I Эбубэгир елекдерь А в т о р ы . б - > 0бубэк1р Кердер!. Ж и н а у ш ы с ы. <-*—•$ Кусниев Мурат(1887—1961). Орал оолысы, Ж эш бек ауданынан. Ауыз одебнетш кептеп тап- сырган жинаушылардьщ 6ipi. М. Кусниев жинаган Эбубаш'р ел е н д е р ш т Ti3iMi: «CefiiT правптельге екпелеп шырарганы», «Казагым, кыс болса кыстау- шы ед1н кырды барып», «Казагым кешкенде кешунп едщ ну­ ды жарып», «Хан болды Эбкхханыр бермен келш», «9уел1 бнсмилла деп сез басталык», «Ti.ire жэрдем бере rep!», «Ылай квлде келгспес», «Халыкка насихат» жэне «Жарандар xeric жазанын», «Кулеке \\ш жыл болды хатын келди, «Жерд1н соиin келирген», «Ж1г1тт1кхен не пайда?», «Казак, поган ка- рацыз кез|'нд1 ашып», «Бупн керген тус1мде», «Не пайда, не артык?» К о л т а ц б а с ы . Жииаушынык1. К а г а з ьг, с и я с ы, a р п i. Шакпак дэптерге кек сиялы калам мен араб эрпшде жазылган. Ж а з ы л г а и ж и л ы , ж е pi. 1950 жылдар, Орал об- лысы. Б е х т е л у 1 . Европа цифрымен ониан солга карай бет- Т с к с х i н о р и а л а с т м р ы л у ы. ©лен жолдары эр бехко Oip катардан ориаласкан. К а л п ы и а к е л т i р i л у i. Жондеуден втпеген. Л к а у ы. Колжазба тозган, кагазы шрлеген. П а п п а с ы 364 (Э 0 И ). Ауыз одсбиет улплерк жин. М. Кусниев. 5-дэпхер. Эбубэк1р Ксрдершщ елендер! Э0И-ныц 137, 155, 388, 676, 750, 863 папкаларында кездесед1 (жинаган- дар: О. Днваев, Н. Бит1леуов, А. Нуркенов, К. Есжанов).

52 Ш. 1299 (O FK ) Б. 1—73; Ж. 34 21,5X16; 16ХП А талуы . Сборник поэтиче­ ских произведений киргизского поэт а Абубакира Кердери. Ка­ зак акыны Эбубэюр Кердерпнц шыгармалар жинагы. А вторы. Боранкулулы ёбубэшр Кердер! (Боранкул Эбубомрдщ атасы болу керек). Ж н н а у ш ы с ы . Проф. А. В. Васильев. Ш ыгысты зерт- теуип талы м , орыстыц белгШ ориенталней XIX тасырдын екшш! жартысынан бастап казакты н ауыз эдебиет! улг1лерш жннатан. Мысалы, «Образцы киргизской словесности», Вып. 1; Киргизские сказки, Оренбург, 1898; «Образцы киргизской народной поэзии», вып. 2; Киргизские загадки, Оренбург, 1900; «Образцы киргизской народной словесности», вып. 3; Киргиз­ ская песня о трех молодцах, Оренбург, 1897. А. В. Васильев езшде сакталтан кептеген колжазбаларды Улт мэдениет1 институтыныц фондысына 1935— 1936 жылда- ры тапсырган. А. В. Васильев жинаран Эбубэмрдщ шытармаларыныи Ti- «25 жасында айтканы», «Дербшальпа шыгарган мадак жыры», «Дербкалыга жазган хаты», «Дуниеж мактаушылык кудайга кае», «Ер мен эйел», «Уйше кондырмаган кызта», «Сарыга» (Дэрекекшн косшысы), «Bip кызта арнауы», «Ор- ci<ire келгендс», «Есенбай деген ер екен», «Нытыметжанта», «Тож1мухаммед Ерсалыта», «Тарихтан свз», «Агадан енни ал- Fan соц», «вз!мнщ кара к а за к кайран журтым», «Той eum, бурынтыдан топыр калып», «Ауыртанда», «Bip жерге б1здщ халык, жиылысты», «Колбатырга», «Конакбай С ам рат бала- сына», «Тауарих киссасы», «Насихат елею», «Ж аранлар ке- нес ж азайы н», «втепкалита» т. б. олендер. Осы колжазбада баска акындардын елещ де аралас жа- змлгаи (75-беттен бастап акыииы к 1908 жылы Казанда басылган «Эдебиет казакия» атты кггабьшык KemipMeci коса Tirijiren. Жинаушысы: Ериали Есеижолулы. Институт корына 1947 ж ы лы тускен). М е р i. ¥зынша торт бурышты штампта: «Институт языка и литературы, отдел фонда рукописей, № 204, 28/XI— 1947».— деген ж а зу бар. К a F а з ы, с и я с ы, э р п i. Сартыш тарткан жолды ка- Fa3Fa к а р а сиялы каламмен кадимше жазылган. 87

Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е р i. Б е л п а з . Б е т т е л у i. Европа цифрымен eKiHUJi рет беттелген. Т е к с т i н о р и а л а с т ы р ы л у ы . © лен жолдары эр бетке кебшесе exi к атардан тгзглген. К а л п ы и а к е л т i р i л у i. Жендеуден втпеген. А к а у ы. Кагазы тозынкы. П а п к а с ы 1299 (O FK ). «Казак акыны Эбубэыр Керде- рш щ акындык шыгармалары»..., жик. А. Васильев, 1-дэп. Эбу- бзк!рдп! шыгармалары жэне ол -гуралы зерттеулер OFK-нын 1299 папкасында ксздесед1 (жинагандар: Б. Науканов, М. Кус- ниев, Э. Диваев, 3 . Коныратбаев, Е. Ы смайылов). 53 Ш. 783 (OFK) Б. 52; Ж. 20 ЭСЕТ НАЙМАНБАЙУЛЫ 20X17; 16X13 А т а л у ы . Эсет туралы жннактар (©Mipi мен елендерО- А в т о р ы . Эсет Найманбаев. (1-6.) (1867— 1923)— бел- п л ! акын, онш!, композитор. Бурынгы К аркаралы ye3i, каз1р- ri Караганды облысы, Коцырат ауданынан, руы Каракесек Ж и н а у ш ы с ы. Жаксымбеков С адуакас. Садуакас Се­ мей облысы, Аякез ауданынан. Б1раз мезг1л Эсетпен дкдарлас болып, коп елец сездерш яз кулагымен естш , жадында сак- таган. Ксйш сол eCTireiuepiH хатка Tycipin, колжазба корына 1948 жылдар тапсырган. Жаксымбсковтын жниаган материалдарынын Ti3iMi: Колжазба «Эсет туралы жннактар» деп аталады. Онда Эсст акыннын кайда, к|м меи кездескеш, канд ай елендер айт- каны баяндалады. 1. Зсет акыннын кытай казактары ж акка аууы жэне онда- гы казактардьщ (керей руынын) Ciueyujici Кызыр тереге айт- кандары — 7-6. 2. Россия патшасы Романовтын 300 ж ы лды к тойында, Тал- гарда Эсет акын мен Молине кыздын айтысы — 4-6. 3. «Бкммлэ сез бастайын тыцда журтым» деп басталатыи гаклия елендер! мен «Еркемай» деген эндер1 — 5-6. 4. Шауешек каласынын гуламасы Ишансей1т хаз1ретке жэне Мырауыт (Мнргабнт) байбатшага айткан елендер! — 6-6. 5. Эсет акыннын «Алашнама» деген поэма жазгандыгы жопе ол поэмадан 6ip узшд1 — 5-6.

6. Габдолла Токайга жэне Европа халды деген елендерт- нен уз1НД1. 7. Эсеттщ «Аужары» — 3-бет. 8. Эсет акыпныд Kicici елген жерлерге жазып берген жок- тау елендср1 — 12-6. Сондай-ак осы колжазбада: 2 - д э п т е р д е : «Аррынмын, атым Эсет а рындэтап» деген влеки 1, 5, 6, 7 д э п т е р л е р д е : «Кызыл табан, aFam ат» поэ- масынын б1рнеше жазбасы бар. (Бул поэманыд сипаттамасы 2-томда берйпдк). 0лен ж олдары он 6ip буынды кар а елец улпешде курыл- ран. К,о л т а н б а с ы. Жинаушынык!. К а г а з ы, с и я с ы. э р ni. Ш акпак жолды дэптер кага- зына кеплд1р сиямен, Ka3ipri к а за к эршмен жазылран. Ж а з ы л р а н ж ы л ы, ж е р i. 1948 жылы Киров кол­ хозы, М аканшы ауданы. Б е т т е л у i. Европа цифрымен беттелген. Т е к с т 1 н о р н а л а с т ы р ы л у ы . 0лен жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан, кар а ce;i,iepi бетке толык жа­ зылран. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у 1 . Колжазба ак кагазбен кап- талып, жендеуден етк1з1лген. А к а у ы.- Kefi6ip свз, елен жолдары сызылып, кайтадан жазылран. П а п к а с ы 783 (OFK). Эсет акыннын шыгармалары. Эсет туралы жинактар—e.Mipi мен елекдери 1—7-доптерлер. 54 Ш. 783 (O FK ) Б. 20; Ж . 20 17X20; 11X16 А т а л у ы. Эсеттщ кейб1р влендер1 мен саздер1 (1-6.). А в т о р ы . Эсет Найманбаев (1 -б .). Ж и и а у ш ы с ы. Байбатырулы Мукаш (18-6.) Талдыкор- ран облысы, Аксу ауданынан. 1899 жылы туран. 1936— 1961 жылдары Абай этындэры Опера жэне балет театрынын, anujici. Б1рнеше республикалык айтыстарра катыскан. 1950 жылдар- дан бастап, казакты н ауыз эдебиет1и жинаура 6ipa3 улес кос- кан жинаушы. Бул колжазбадагы Эсет акыннын сездер1 мен влендерi: 1. Эсет акынныц Бактыбаймен айтысы— 1—4-6. 1889 ж ы лдар шамасында Семей облысы, Маканшы ауданы- нын Ем1л-Бакты, Барлык болысы Садыр Канагаттын Ж акам- байынык асына Эсет акын да барады. Сол аста Эсет акын мен

Ж алайыр акыны Б актыбай айтыска туседк Айтыста Эсет акын женш, жол алады. «Зсет пен Бактыбайдыц айтысы»—«Жазу- шы» баспасы, 1968 жыл, Эсет Н айм анбаев шытармалары енпзшгсн. 2. ЭсеттщМаманка айтканелснк Бурынгы JKeTicyокрупнщ Крапал уезшс карасты Турысбектщ М аманы на айткаи еленк бул бурын баспада жарияланбаган — 6-6. 3. Эсет акынныц Колпаковскмй леоне Ж амбыл акынмен кездесу1 1902 жылы Колпаковскнй А л атау бектерше арнайы уй Tii<Ki3in, улкеп той етшзедк Бул тойда Маманнын улкен улы Кудайберген Э сет акынды алып к еледь Осы TofiFa Эсет акын Колнакозскнй жэне Жамбыл акынмен кез1г!п, елен айт- кан — 6-6. 4. «Жолыктым дэм таусылар уактысына» жэне «Болжау- сыз осы екен гой ©л1м деген». Бул — акынны ц елер алдындагы айтып кеткен елендер1. 5. Эсетт1ц неумбагы — 20-6. Осет акын ез тарапынан 6ip канша ж ум бак айткаи. BipaK iueiuyi айтылмаган. 0 лецдер1 кеб1нше он 6ip буынды кара елец улпешде курылган. К о л т а н б а с ы . Жинаушыньш. К а г а з ы , с и я с ы , a p n i. Жолды дэптер кагазына кек спямеи na3ipri к азак эрпшде жазылган. Ж а з ы л f а II ж ы л ы , ж е p i. 1946 жылы, Талдыкорган облысы, Аксу ауданы. Б е т т е л у 1. Европалык цнфрмен беттелген. Т е к с т i н о р н а л а с т ы р ы л у ы . ©лен жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан, кара сезд ер1 бетке толык жа- К а л п ы н а к е л т i р i.л у i. Ак к агазб ен капталып, туп- т е л т , жеидеуден еткен. А к а у ы . Keii6ip жолдар etmpuiin, к ай та жазылган. Кей жолдарра кайта елец, сездер косылган. П а п к а с ы 783 (OFK). «Эсет акынны ц шьцармалары», З-доптер. 55 Ш. 1638 (OFK) Б. 13; Ж . 50 17X20; 11X16 Ат алуы. Эсет акынныц махаб- б ат туралы елецдер1 (13-6.). А вторы . Эсет акын Найманбаев (13-6.). 90

Ж ы р ш ы с ы . Жушсхан Келдеев (14-6.). Жунгсхан Кел- десв (1 9 0 5 — 1965) Семей облысы, Маканшы ауданы, Бакты-Барлык болысында туран. О л узак жылдар Шынжан- нын Ш эуешек аймагы, Шаранторай ауданында болып, 1958 жылы езш щ туран жер!не кайта оралган. Жушсхан Келдеев ез жаньшан елец шырарып, эн салып, халык ортасында акын атангаи. Сондай-ак узак жыр, дастан, терме жырларды жат- тап, жатка айтатын жырау да. Ocipece Эсет акынныц «Кызыл табан, агаш ат», «Yin жет1м кыз», «Пушкин», «Салиха—Сэ- меп» дастандарын жэне кеп елендерш жаттап, жадында сак- таган. Онык М. Эуезов атындагы Одебнет жэне ©нер институ- тынык к о лж азба корына жэне Орталык гылымн к1тапхана корына сакталган ез шыгариалары Иэм Эсет акын шырарма- лары бар (папка 392, 214, 783 т. б.). Ж и н а у ш ы с ы . j & j i J i Бозтай Жакыпбаев. (1-6.). Ол туралы м эл1мет ктгерда бер1лдй Ж у тс х а н ез1 жырлатак бул ©лендергс ариайы атау такы- рып кой.маган. 9p6ip ©лендер1 мынадай жолдармен бастала- ды. «Тэнде ж ан ж а т а ©лшеген асыл затка», «Суйган жаным, суйген ж алгы з ©з1нс1к», «Кош калкам, енд1 аман бол, жаным суйген», «Ж ас токал алган Даярра». Эсеттщ бул махаббат туралы ©лецдер1 жастыкты еске тус!ру, сагыну, коштасу желшшде айтылран. Булар бурын баспа бетшде жарияланбаран. Бозтай Жакыпбаев жинаган Осетин мынадай дастан, сын- сыкак, гибрат, терме елендер1 бар: 1. Кызыл табан, агаш ат* (поэма) — I, 3-дэптер, 57-6. 2. Yin жет1м кыз (поэма) — 2-дэптер, 50-6. 3. Пушкин туралы (поэма) — 3-дэптер, 20-6. 4. Эсеттщ СэметТвремен айтысы — 4-дэптер, 11-6. 5. втепбергенге (гибрат ©лен) 6. О сетии 6ip кыз атыиан Кали акынга жазгаи в л ет'—7-6. 7. О сетии елер алдында айткандары—4-дэптер, 2-6. 8. Д а я р болыска — 1-6. 9. Б аласы н бесштеп атастырып — 1-6. 10. Хак уш!н карыз берсе унатпайды— 1-6. 11. Ж а с тока л алган Даярра - 2 - 6 . 12. Svtip туралы TonFay — З-б. 13. Кешыбай (дастан) — 1-дэптер, 24-6. ©лен курылысы он 6ip буынды кара влен улгкпмен жа- зылган. К а р а з ы, с и я с ы, э р п i. Ж олды дэптер кагазына кек- Ш1л сиямен, араб эрпшде жазылран. • 1. 2. 3, 4, 9, 12 печф.тердеп дастандары мен елсидср! Эсетп'ц 1968

i. 1949, 1959 жылдар, Ma- канш ы ауданы. Б е т т е л у I. Европа цифрымен беттелген. Т е к с т 1 н о р н а л а с т ы р ы л у ы . © л ен жолдары эр бетке 6in катардан орналаскан. К а л п ы н а н е л T i p i л у i. Колжазба а к кагазбен кап- талы и, туптелш, THiCTi жвндеуден втюз1лген. А к а у ы. Кейб1р в л е к жолдары, к а р а сездер1 eiuipuiin, кайта жазылган. Н у с к а л а р ы . Эсеттщ Сэмет твремен айтысы. Адамнын жасы женшде (eMip туралы ). Ж ушсханнык айтуынан жина- FaH Б. Адамбаев. П. 214 (Э©И) сактаулы. П а п к а с ы 1638. Найманбаев Эсет шырармалары 1 -5 - дэптерлер. 56 Ш. 411 (Э9И) Б . 13—29; Ж. 30 17X20; 11X16 А т а л у ы. Акын Эсет (13-6.) * Ж и н а ’ушысы. Мусылманбекулы Дэу1тбай (29-бет). Доуп'бай Эсет акынныц бул елецдерш Бесекеулы Нурахмет- тп1 айтуынан жазып алып, 1960 жылы К д зС С Р Былым ака- дсмиясы М. О. Эуезов атындагы Эдебиет ж эне впер институ- тынын текстология к о лж азба белiMiire тапсы рган. Бесекеулы Нурахмет жвншде TiiicTi малiмет алыпбаган. Д . МусабекулЫ Талдыкорган облысы, К апал ауданыиан. А уы з эдебиет!н жи- наушылардын 6ipi. А и н о т а ц и я с ы. Шыгарма карасвз а р а л а с вленмен бе- pw reii. Эсет акынныц Семей облысы, М аканш ы ауданы, Бак- ты — Барлмк, Ем|л ец1рлер1нде жэне Ш эуеш ек уалаятында (аймагында) бо.тып, одан 1918 жылы К у л ж а уалаятындагы кызай елine барганы, ондагы ел басшыларын Жабыкбай акы- лакш ы мен Мсшбет з э ц п т ц бас араздыгы, содан кызай e.ai- niu берекеенпн кашуы, Кулжадагы татар-уйгырлардыц да, кы­ зай ejiiiiiii аксакалдарыныц да оларды татуластыра алмауы, акыры oFau Эсет акынныц apaTycin, бп.п'к айтып жарастыртан влендер!' дерекп эцг1ме ретшде караевзбен айтылган. Жинау- шы Эсет акынныц елецдерш эцп'ме арасында вз калпыида xi- picT ipin отырган. Ол влендер! мыналар; * Шыгарма Эсет туралы, вида акынныц Oipiieuie влендер! кеэдес сондыктак «Авторы» дегеи суракка жауап бер!лмед1.

1. Эсет акыннын Мешбет зэнг!ге (старшин) жазып кеткен ceai — 15-6. 2. Эсет акыннын Мешбет зэцп ге карап айтканы — 21-6. 3. Ж абы кбай акылакшы (болыс) келгенде Эсеттщ айт­ каны— 23-6. 4. Мешбет пен Жабыкбайра айтканы —24-6. 6 лецдер1 он 6ip буынды кара елец улпсшде курылран. К о л ж а з б а д а г ы к о с ы м ш а ж а з у л а р . 14,29- беттердщ соцында елендер1не б1рнеше тусппктер бер1лген. К, a f а з ы, с и я с ы, э р п i. Шакпак жолды дэптер кага- зына кег1л д 1р сиямен Kaeipri к а за к эршнде жазылран. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е р р Талдыкорран облысы, Капал ауданы. 1959 ж. Б е т т е л у к Европа цифрымен беттелген. Т е к с т 1 н о р н а л а с т ы р ы л у ы . ©.тендер эр бетке 6ip катардан кар а сезбен жазылган дерсктер бетке тоЛык орна- ласкан. К а л п ы н а к е л т 1 р 1 л у 1. Колжазба ак кагазбен кап- талып, туптелш, THicTi жендеуден еткен. П а п к а с ы 411 (9©И). XIX гасьгр акындарынын шыгар- малары, 28-дэптер. 57 Ш. 214 (Э 0 И ) Б. 49—72; Ж . 28 17X20; 11X16 А т а л у ы. Эсегпн рибрат ©лек! (57-бет). А в т о р ы . Эсет акын (Найманбаев) (57-бет). Ж н р ш ы с ы . Жуш'схан Кэлдеев (60-бет). Э к с п е д и ц и я с ы . 1958 жылры Tiji-одебиет институты уйымдастырган Маканшы экспедициясы. Экспедицияны бас- карган Б алтабай Адамбаев. К азак ССР Былым академиясы- иын Т1л-эдебиет институтыныц рылми кызметкерк Б. Адамбаев жинаган акын елендершщ Ti3iMi: 1. Ж ас Ж1п т надандыкпен алданады — 49-6. 2. Эсеттщ рибрат ©лещ — 57-6. 3. FH330Wii хат жазайьш Омаржанга — 72-6. Бул елендерде акын такапларлык,, павдык, ©рк©к1рект!к м!нез-кулыктардан аулак болып, кшшейгл, жайсац, жайдары болу, адамгерш кик жаксы касиеттсрге ынтыру KepeKTirin тол- райды, бурый баспа бетшде жарияланбаран, он 6ip буынды кара елец улпсш е курылран. К а г а з ы, с и я с ы, a p n i . Жолды дэптер кагазына кв- гтлд^р сиямен каз!рп' казак эрпшде жазылран. 93

1958 жилы, Маканшы ауданы. Б е т т е л у i. Европа цифрымен беттелген. Т е к с т i n о р н а л а с т ы р ы л у ы . © лен жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы и а к е л т 1 р 1 л у 1 . Жендеудеи толык етпеген. А к а у ы. KeflOip влек жолдары сызылган, кайта жазыл- РаНП а п к а с ы 214 (Э 0 И ). «Келдесв Ж уш схан шытармалары Ьэм онын жннагандары», 2-дэп. 58 Ш. 222 (90И) Б. 29—31; Ж. 30 17X20; 11X16 А т а л у ы . Эссттщ Канапиясы... (29-бет). А в т о р ы . Эсет Найманбаев (29-бет). Ж ы р ш ы с ы . 9з1мжан Курманулы (1-6.) Эз1мжан Семей облысы, Маканшы ауданы, Карагаш (Ж арбулак) ауылында 1879 жылы тутан, 1930 жылдарда Ш эуещек, UlaFaiiTOFafl (Шыджан) аудандарына ауыскан. 1957 жылы езшщ TyF3H елш е кайта оралган. Эз1мжан ез e.Mipin куй тартып, эн салып етк1'зген, халык, оны куйш1 деп те, акын деп те атаган. Э к с п е д и ц и я с ы . Ол 1958 жылры К азак ССР Рылым академнясынын И л жэне эдебиет институты уйымдастыррав Семей, Маканшы экспеднциясын баекарган Балтабай Адам- баев. А и н о т а ц н я с ы. Эсет бул елекшде к азакты к кус салып, ит жуг1ртш, мылтык атып, аншылык кы лган сэн-салтанатын,. ссГпл-серуснж се р тл е вленге коскан. Ж эн е езшщ суйсше айтып журетж «Канапия» эншщ эсемдж касиетш дэрштейдк Он 6ip буынды кара елец улпанде курылран. Б а сны с е з i (29-6.): С онры c e a i (31-6.): Эрюмшц кулш журер курбысы бар, Тараспас купдыз-курым кураканмен. К a f а з ы, с и я с ы , э р л i. Шакпак жолды дэптер KaFa- зына кегйдшр сиямен K a3ipri казак эрп1нде жазылган. Ж а з ы л р а я * e p i , ж ы л ы . 1958 жыл, Жарбулак сов­ хозы, Маканшы ауданы. Семей облысы. Б е т т е л у т Европа цифрымен бурынгы бет HOMipi ernipi- лш , кайта беттелген. 94

Т е к с -riH о р н а л а с т ы р ы л у ы . ©лед жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. К,олжазба ак кагазбен капта- лып ™ icri жендеуден етю'зшген. П а п к а с ы 222 (ЭвИ ). «Маканшы-Аягез экспедициясы- нын кейб1р материалдары», 1-дэптер. 59 Ш. 392 ( Э 0 И ) Б. 20; Ж . 30 17X20; 8X15 А т а л у ы. Эсет акынныц эр турл1 мазмундагы елендср1- иен узгадь (1—6-дэптер). А в т о р ы . Эсет Найманбаев (1 -бет). Э к с п е д и ц н ясы . 1958 ж ы л ры Семей-Маканшы экспе- дициясы. Экспедицияны уйымдастырран Казак ССР Былым академиясынын Т1л жэне эдебиет институты. Баскарран Б. Адамбаев (5-бет). Бул колж азбада б1рнеше елсндсрдщ yaiwtfci бар. Олар мыналар: 1. Тертуыл Акболаттын би K ap6ire айтканы. 2. Ж асболат Kici-ак сд!ц алшацдаган. 3. Кара курсак KyiuiK булакка айтканы. (Найманбаев Эсет шыгармалары, 1968 жылты («Жазушы» баспасы) жинагына енген. 4. Мэмбет Кумарбайдын баласы Отыншыга айтканы. 5. Эсеттщ венет бленд 6. Алтайдын Акиык бурк1т5. 7. Эйелге айткан Эсеттщ сыны. 8. Ы бырайра (Абайра) Олжабайдык айткан алрысы, 9. Тзкрыт Ушрдай болыска айтканы. 10. К анарат болыска айтканы. 11. Эсеттщ уш арманы. Н у с к а с ы . Толык емес, барлыгы да шырармалардыд узшд1лер1. Он 6ip буынды кара влец улггсше курылган. К о л’т а н б а с ы. Жинаушынын колымен жазылран. К a f а з ы, с и я с ы, э р п i. Ж олды дэптер кагазы на ке- плд1р сиямен Ka3ipri казак эрпшде жазылран. Ж а з ы л г а н ж ы л ы , ж е p i . 1958 жыл, Маканшы ау- даны. Б е т т е л у 1 . Европа дифрымен беттелген. Т е к с т 1 к о р н а л а с т ы р ы л у ы . 0лен жолдары эр бетке 6ip катар д ан орналаскан, к а р а сезбен бетке толык ж а­ зылран. 95

К а л п ы н а к е л т i р i л у i, К олж азба жука ак кагазбен капталып, кайта туптелш, жендеуден еткен. А к а у ы . 2, 3, 7, 17, 19, 22-беттердш ней жолдары сызы- лып, кайта жазылкан. Kefi6ip калып койган елецдер жиекке жазылган. П а п к а с ы 392 (Э 0И ). «Найманбаев Эсет акынныц елецдерЬ 1—6-дэп. Ш. 392 (Э0И) Б. 1—15; Ж- 30 17X20; 8X15 А т а л у ы , Пушкин хикаясы (А. С. Пушклнге арнап шы- тарган поэма). (1-бет). А в т о р ы . Эсет Найманбаев. Э к с п е д и ц и я с ы . 1958 жылгы К а зак ССР Былым ака- демпясынын И л жэне эдебиет институты уйымдастырган. Се- мсй-Маканшы экспедициясы. Баскарган Б. Адамбаев. А н н о та ц и я с ы. Эсет акын А. С. Пушкнннщ акындык, адамгершшк атак-данкына токталып, езш ше жогары 6aFa берсдк Пушкнцш'ц «Евгений Онегин» поэмасынын жадны маз- мунынан эсер алып, «Пушкин —Татьяна» хикаясын езшше жырлайды. Поэма «Пушкин» деген атпен 1968 жылы «Жазу- шы» баспасынан шыккан Эсет Найманбаев шыгармалар жи- нагына снпзшген. Он 6ip буынды жыр улг1с1нде курылгак. Б а с к и с е з ! (1-6.): Орыста Gipev бопти Пушкин дегеи, Окыгаи oai устаз магрнфатты... С о ц г ы с е з Д (15-6.)^: ^ Осы жннаушы жинагаи: 1. Осетии Тотежанга жазган хаты — 18—20-6. 2. Оссттщ эйелi Тэтсжанпын жоктауы — 16—20-6. 3. Эссттш кызы Сэмугейдщ жоктауы — 3—8-6. «Осетии Тотежанга жазган хаты», — деген вленде: Эсет ж т т шагыпда Бакты—Барлык (Маканшы ауданы) euipin мскспдеген Момбст елшдеп Жылкьтбай дегеншц кызы Тотежанга гашык болып, осы елецд1 жазып ж1бередк ¥замай кыздан да жауап алып, экеа Жылкыбайдыц разылыгымеи, Тотежанды жубайлыкка алады. Тэтежан 1870 жылы тугал, хат таниды. Эсет Тзтежаннан гврт бала керед!. Олардан Tipi- лер1 Сэмугей (кыз), Кожеке (ул). Булар Семей облысы, Ма­ каншы ауданы, Бакгы кыстап>шда ем ip втк!зген. Осетин бул елеш Тотежанга каратылып айтылганымен

мазмуны ж а к с ы кыздын сын-сипаты, эдептшк касиетщ е ар- «Эсетт1Н эйел1 Тэтежакньщ ж октауы »,— деген оленде: Осет акы н К улжа аймагында елгенде Шэуешек каласыныц казак, уйкыр, татар халыктарыньщ 6ip топ ип' жаксылары Тотежанта келш естгртед!. Т отежан бурыягы к а за к салты бойынша кеп жоктау жырлар дайыидап, жыл боньг жоктау айтып, аза тутады . Бул колжазбадагысы Тэтежаннын сол кеп жоктауынын 6ip саласы. «Тотежаннык жоктауы» 1968 жылы «Жазушы баспасыман шыккан Эсет Наймаибаев шырармала- ры жпнарыыа енггзшген. «Эсеттщ кызы Сомугейдщ жоктауы», — деген шыгармада: Эсет акынны ц ел|'мше байлапысты онын кызы Сэмугейдщ (Ш эмипфаруздщ) жоктауы. Бул жоктау жырды Эсет Tipi куншде кы зы на жазып fiepin жат'гагкызкан деген аны з бар. Б|'рак ж ы рды н мазмунынан Сэмугейдщ e3i шыгарганы анга- рылады. Сэм угей 1910 жылы тугаи. Маканшы ауданы Bonin селосында туып ескен. Жасынан домбыра тартып елен шыгар- тан. Эсет Н аймаибаев шырармалары «Жазушы» баспасы, 1968жылы жарияланган. Бул ж ин ак к э енпзмгеижоктау жыры eni варианттан y3in алыпкан. Опын 6ipiimii бел1м1 Ж . Келде- евтш айтуы нан, екшип 6e.iiMi сол Сомугейдщ вз аузыпан Б. Лдамбаев 1958 жылы жазып алран. Сэмугейдщ жоктау жырыпын толы к нускасы осы папканын 1-доптер, 3-бет, 6-дэп- тер, 9-беттерш де сакталган. К , о л т а н б а с ы . Жинаушынык!. К a f а з ы, с и я с ы , о р п i. Ж олды дэптер кагазы на ке- m a ip сиямен Ka3ipri казак эрпшде жазылган. Ж а з ы л f а н ж ы л ы , ж е р i. 1958, Маканшы ауданы. Б е т т е л у i. Европа цифрымен беТтелгеи. Т е к с т 1 н о р и а л а с т ы р ы л у ы . ©лен жолдары эр бетке 6ip катар д ан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. Колжазба THicri жендеуден А к а у ы . 5, 7, 13, 14-беттердщ кей сездерк кейб|'р жолда­ ры сызылып, к ай та жазылган. П а п к а с ы 392 (Э0И). «Наймаибаев Эсет акыннык елец- дер!». 1—6-дэптер. 61 Ш. 360 (Э е И ) Б. 7; ж . 30 16X20; 12X16 А талуы . Эсет акыннан (31-бет)... А вторы. Эсет акын (Наймаибаев) 31-бет. 7—117

Ж инауш ысы. Бейсембек Бейсенбай- улы. Талдыкорган облысьг, Капал ауданынан. Ауыз Эдебнетш жинаушы. Бейсембек жинаган колжазбадагы акын туралы деректер мен елендер: Бейсембек жннаган Зсет акыннан деген дсрек-эцпмеде: 1900 жылдары ел аралап, эн салып, Ш эуешек жактагы казак арасына баруы, ондагы халыктыц Зсет акынды сырттай ecTin кумартуы, сый-курмет Kepceiyi жэпе Эсет акыннын 6ip кыз- бен кагысуы, шырката елсн. айткап жэй1ттер1 сез болады. Бул деректер карасезбен жазылган, ол акыннын елендер! жаттал- ган калпында бер1лген. Бурын баспада жарияланбаган. Аныз- деректер карасезбен жазылган. Ал eaeiuiepi он 6ip буынды кара елен улг1с1нде курылган. Б а с к ы с е з i (31-6.): --' .L>U?UДО ybsJ'yЗУ*у Д*>•*3 b jJ C I a3- С о Иг ы c e 3 i (37-6.): К о .1 т а к б а с ы. Жинаушынмкк К а г а з ы, с п я с ы, э р п i. Жолды дэптерге араб эршн- Ж а з ы л f а н ж ы л ы, ж е р i. 1959 жы л. Капал ауданы. Б е т т с л у i. Европалык цнфрмен беттелген. Т е к с т in o p и а л а с ты р ы л у ы. 0 л е ц жолдары эр ветке 6ip катардан орпаласкан, кара сездер1 бетке толык жа- . Ак кагазбен капталып, туп- тслп1, THicTi жвндеуден еткен. А к а у ы. Кейб1р елец жолдарыиын асты сызылган, кей еоздер euiipuiin кайта жазылган. П а п к ас и. 360 (Э 0 И ). «Ауыз эдебиет улплерЬ, 1-дэп- тер. Ш. 689 (О0И). П. 1; Б. 2; Ж. 25 19X15; 17ХЮ БАБАЖАНОВ ШЭИТ1М Аталуы. r i j o i i j . Адай ШэГтмнщ жас- ка шыгарган елец1. 98

А вторы. Шэйп'м Бабажанов. Шэйт1м Бабажанов XIX тасы рда Ka3ipri Орал облысы, На- рын кумында туып-ескен акын. Ж и н а у ш ы с ы Л Б а т ы р К,озыбакулы. Б. Козыбак- улы 1910 жылы Батые К азахстан облысы, Берл1 ауданында тутан. 1930— 1952 жылдары мутал1м болтан, газет редакция- ларында ктеген. Белгш ауыз эдебиетш жинаушы, ол мате- рнал дар ын 1960 жылдары к — корына етизген. А н н о т а ц и я с ы . Ж иырма бестен жузге дейшгч жасты елен еткен. Жиырма бес перщ ей жас, отызды ойран салар кез1м, кырыкты кынсыз кылы ш ка, слуд! xecxip егеуге тецей- Д|\\.. т. б. Б а с к ы с е 3 i (39-6.): С о ц р ы с е з 1 (40-6.): К о л т а н б а с ы . Жинаушыньш. К, а р а з ы, с и я с ы, э р п i. Ш акпак жолды дэптерге кек сиямен, а р аб эршмен жазылран. Ж а з ы л т а н ж ы л ы , ж е р i. 1968 ж., Орал каласы. Б е т т е л у i. Европа цифрымен беркген. Т е к с т i ц о р н а л а с т ы р ы л у ы. ©лен жолдары эр бетке 6ip катардан орналаскан. К а л п ы н а к е л т i р i л у i. К,алыд сэры катазбен туп- телген. П а п к а с ы 689 (Э 0И ). Ауыз эдебиет улплерк Ж ин. Б. К,о- зыбаков, 1968. Ш. Бабажановтын шытармалары Э0И-иыц 137, 327, 354 папкаларында (жннагандар: К. Салыков, Т. Ки- лапбеков, F. Ахметулы), O FK -ныц 357-папкасында (жин. К- Ж убанышэлиев) кездеседь 63 Ш. 488 (O F K ) Б. 1— 13; Ж . 16 22X 12; 19X9 БАБЫКОВ БАЙКАДАМ ШвКШЕУЛЫ А т а л у ы. Байкадам акынныц елендер1. А в т о р ы. Jj Бабыков Байкадам Шекшеулы (1692— 1779) к а зф п Шытыс К азакстан облысыныа Улан ауданы, C i6e езеш'шц бойында тугаи. Байкадам экесшен 2 жасында жет1м калады. 17 ж асы нда акындыкпен кезге тусед1. А й т у ш ы с ы. Ермек Аянбайулы. 1881 ж. туган. Шытыс