С. Муқанов-Сырдария 4 том

Bip MiHi жок жуйржтей. Саусактары суйрштей, (Кыз деме оны «эшир» де) 1\\ырра ауыл коиыскан, К,ымызга карык болыскан. Бас амандар кещлд!, 1шкендер мае, жеген ток, Бас аманра уайым жок, BacyFa аяк ершдк Туе ед1, Ky6ip кебейдй К,ыза сойлеп кемеШ, Котанда топыр Kiel отыр. Бэршш 6!р ксиес, Кенестер1 тек емес, Bitipep улкен ic отыр. Ат-шапаи байга Gepirixi, Кел'ш ала келтД, Ол ксл1Пш'м?... Балбвпе. Жылап отыр euipen, Опын зарып KiM б!лед, Апасьша Каибопе. Квкпшбек сака.1; иеп. Д ал алпыста Kyfieyi, Балбепс соган бершмек, Кунэаз таза nepiurre, Ж ас балдырган нуресте, Ер!кс!зден кешлмек. Пар-пар аттар жепл/б, Экстпек кайын келшдк Жалактады катыидар. Куйеудсн алды кэдесш, (Кормегедш коресш) KoCciijii айткан акылдар. Куп-ку болып кескш1, Балбвпе жылап ексщ1, Жулмалады «кий!» деп. — «Бай адамга барасьш, Ертен адам боласын.. Жастырын жалгыз быйыл»

Ойыишыл журт куледь Енгезердсй 6ipeyi: Балбопеге «жур!» лед'- А т жепл1п болыкran, Кшм-кешек салынган, Токтамайык «мш» дедь Ж а с нэресте не 61'лед, Козгалмады ец1реп. Куыршактай баланы , Korepin алып жэнелл1, Ж ур т кулюге кенелд!. Bipax кврд1' далапы. Кэргеи куш' бар болды, К ой деунл'ге зар болды, Апасына Капбопс, Талыксьтан дыбыспен Ышкьшган зарлы тыныспен «Ап-п... а-а» дед> Балбепс! Б ар табш ат Д1р1лдеп, IuiTcpiHCH куб!рлсп, Сэбимеп 6ipre ж ылады. Налет айтып гурыпка, Конбед! дсп ырыкка ©cixuiK шашык ж улады . v IV Ьирде кук желдегп Тамшысын булт колдетт1 Жср-кок тугел а ’лкш д!. Копарып жолдыц батпагы н, Лактырыи датпарын. Кос коцыр салды булкиш . Жылтьтлдап от xopimii, шихты бу. Экелд| деп келшдл, Катын-калаш у д а т у . Б озбала жасап ойыняы. Курмандык токты сойылды. Казаннан буры к-бурык

Ойын таркап жатты журт. Кякипл сакал, icTiK мурт, Жас сэбиге кадалды. «Ап-п-а-а...» дед1 Балбепе Апасына Канбвпе С1лк1нд1р1п самалды. Корген Kyui бар болды, Тенджке енд1 зар болды Кундес! квзге шукыды Тым болмаса катын дел, Аягымда жатыр деп Болыспады тукылы CipKere толды тулымы. Кырык тесШп жулыры. Жылтырады такымы 1здеп алар адам жок, Карсыласар замам жок. Квзшт жасы жакыни V Толып котан кенеске Жайылды журтка обеске1 Нарсот келд! десеяк «Балбепе арыз 6epinTi, Обеске coFaH келштЬ Кебейд! журттын. eceri. Жылкыбайдык ауылы, Каракурт боп бауыры Ж ыйылрэн журтка лык толдь 15 июльде Жылкыбайдын уйшде, Балбепеге сот болды. Кайырып ксй1н кеккпш. Жариялап журтка ук!Мш, Турегелд!- судья. Токалшыл тукыл сабаздын.

Арам карын буаздын Куны кетт! кулия. — Мынау KiM? — Мешн катыиым, BipeyniH альш акылын Осы uiipKiH бузылды. — Ол бузеан KiM, С эрсен ол. — Коммунис 03i комсомол, Татып ед1 тузы м дк. — Нешеде эйел? — 15-те. Кой, кай, мынау нэресте! — Иланмныз акыйкат. Оибеске осы келмесе, ©з ерш'мен конбесе, Б 1лед1 гой жамарат», Балбепеге парады, К араса жасы тамады. — НешедеЫн, шырагым? (Кезш сыгып Балбепе) О н уштемш, атаке, Жауыздаи кутк ар мурады Б iriri журттын ж ауабы , С удья icTi карады, Билжке мажлис ашылды. — Шаллын малы казы нага, 3 жыл 031 жазага... Балбепе кеш.л! басылды. 1927

БАТЫ Р А К. ЛРНАУ (Казац жаяшыларына) Мен сендерден 6ip тамшы тамран жзспын. Сол тамшы болран ушга 6afiFa каспыи. CeaiH жургеп жерщнен к.озгалмайтьш, Жудырыктай карам бар, наткан таспын. Мен дариядай тасыран агып келем. Менде акьшдык жалкыз соз «Жалшы!» лег? Сол сез мешн TonipiM табынатын, Баскаг-a сеней калса рана берем Мен сендерд! баскадан бурын корем. ААсы колымды сепдерге бурый берем. Сеидермен тек алысар ж ау табылса. Мои борщнен колында бурын олем. Сон жыласан кез1мнен каи агызам. Сен куансац тшмнеи бал та мызам, Ceniii егер езепя талып кетсе, Баскадан бурын caFaii пор тамызям. Бул мешн нманым мен адал сырым. Сепдер уин'н, мендеп бярлык жуяын Сендердщ OMipirwin 6ip суретт Алдын,а тарту кылып тарткан муным. Meiiiu Т1Л1М арнаулы саран рана, Мен сешнкпш еншще тиген дара. Алдына тарту тартып бас ием!и,

K.APAUTYHAK БАЛА К в Р Д ! Yiirip кез, мурны кайкыйран, Табактай 6cTi ж алпайран; Ш от ыандай, T y ci к.ап-к.ара Дурднс epin салпыйран. С ак ал мурты жабары, Туксие б!ткем кабагы ; Б ука мойын, шок ж елке, Тырысып жаткаII там агы . E ki шш какпактай, Булшык ет|' ш абактай; E ki\" eai Kip ке.удесЬ Баттасып жаткан батпактай. Таяктай колдыц сал асы , Тарамыс саусак арасы: Bip взнн'я келед!, Уш Ж!гГтке шамасы. Аупай, саупай MiH03Ai. Бсйнетке нендей твзе/и; О н KiciHiH жумысын 1стейд1 жеке 6ip ©3i. К.арашунак осыидай, Болып ескен жалшы eai, Е аркеудщ орнына, Ж ейтнп ылрый кам ш ы ед|'. Кукш аш оныи катыны, Сол-ак жалгыз ж акыны, Адам болып журген?, Ж алгыз соныц акылы. Карашунак болралы, Сонынан «кырсык» калм ады . Оты з жылдай Kicire, А д а л кушш жалдады.

45-ке басты аярын, Bip ашпады кабагым, 30 жылдай асырап Келед! жалгыз там аш а Сакал, шашка ак К!'рд!, BybiiiFa ылрал д а к к!рл1; Tepi устап ылрый ауырып «Куян»1 деген бак к!рд!. Куш те кайта бастады. Кажыган кайрат таспалы; Канша енбек етсе де, 0 м1-рде кезш ашпады Eid уш жасар арасы. ©ляг талай баласы, Жасынан оны картайткан; Кеп баланыц азасы. Асырайтьга туган жок. ©зше мал жыйган жок; Содан баска ол манда Сормандай болFan 6ip жан жок. Карашунак 6ip кезде, Шаттыкка туст! 6ip озге; Ек! кабат катыпы, Зарыгып жылап жургенде. Bip кун1 Куншаш толратты, Tyni бойы зар какты; Тан алдында босанып Тшеп’ болды — ул тапты. Шунакта ес калмады, «Тугелденд!» арманы; Bip кой сойып калжара 5 айга куш1н жалдады. Молдапы да такы рыл, Калжэдан дом таттырып. Былай деп соз бастады Касына жакын отырып.

«Мына 6ip Tepi орамал, Ырым кып кепке балап ал, А т койып бер балага, Жалгызга rniiipi болсын жар Молданык кулш кабары , Булюлдеп каиа там а гы; Козыбак болсын б ал а н деп. Атады туган баланы. Карашунак кул'шдеп. Кур-кур етш дурш деп, Буындары катайды, Сары с}' баскан д{р1лдеп. «Козыжан» койды баласын. Kopin оныч карасын; 1шпей, жемсй ток болды, Жазып есш жарасын. Кекпенбек болып иеп, Жумыста унем ж ур ед1‘; Талыксып шаршап келгенде. Козыжанын суйедг Yftine келсе олднлеп, Домбыра алып куй куйлеп; Дурдиген ерш кыбьтрлап, Булюлдейд! «суй, суй» деп. B ipre келш Козыжан, Болды шскен балдырган! Екгге аяк басканда, Шамдай болды жандырган Келгенде ушке ломалап. Жуп'рд! ылгый агалап: Карашунак суйедь Мыц балага багалап. Тортке колin кун болды, Кызарып шык.кан гул болды. Беске аяк басканы, Бр жеткенмен 6ip боллы

KAPAIUYHAK, К.АЛАЙ 0ЛД1 II Карашунак. сорлы да. Жалрыз-ак кара болды ма Жалданып байга кунелту, Баскан танба жарлыга. Ес 6i.im етек жапкалы, Жем болды байга тапканы; «Сокац адал адам!» деп, Ю'мге турса мактады. Б ыйылры жыл тургапы, Айдарбекпк Курмаиы, взше деген ту гГ ж о к , Сол уйдпо кылканы. Курман аскаи бай ед», Жеген! ылгый май едл. Терт тул!к мал тур тугел, Терт кубыласы сай едк Жуздеген оный биеск 60—70 туйес!, 500 кой, 300 сыйыр бар, Жалгыз бай сонын neci. 30-дап жалшы жалдайды, Аз булмен квклш аулайды, Карашы, коиыо.ы кедейлер, Жагынып тары калмайды. Bipeyi сауып 6necin, Bipeyi багып туйес?н, Тамары ушш сактайды Курмакещнк «киесш». Bip кун1 туйе ж ел д е тт, 4— 5 кун боп келмеггп, Олай-булай жургеншк Bipeyi ле к ер м етг.

Шунакты Карман шакырып, «Кайда,— дёп,— туйе?» акырып Малга не болмайсьш.1 «Журесш ылрый шатылып». Ата тепн боктады, Шошкалап сезбен каптады, Карашунак мелшейш Bip ауыз сез катпады. Экелш атын ерттедк Бай OFan nici ертпедк Курсшп, Kefiiri, буынып, Жатыр ед! кеткел!, Козыбагы жылады, Катыны жвшн сурады. «Туйе желдеп кетштк Бармасам бай урады». «Барма!— деда катыны,— Мал рана байдын жацыны, Ажалра жалрыз айда ран Не керек оныц шатуы. «Арам катдыр ж ыланбас,1 Kici керсе капы кас; Осы Kyui кутирып, Konipin жургеп есуас. Жалрыз жан калай айдайды, Bipeyre ол болмайды, Жыны чуссе устап ап Мылжалал cciii шайиайды. Азар болса шырарар, Курекке жумыс табылар. Егер бар деп кыстаса, Bipeyai тары epTin ал!» Катынньщ Tiain алмады. А лура бай болмады. б а с — кутыратын бура. -бГ

Лгганганда Кукшашы сСактай гер» деп зарлады. Кеш ед1 ымырт жабылды, Булт бар ала шабырлы, Жайлау жакка бет алып Тун бойы !здеп сабылды. Вip уакытта кун шыкты, Сершдгп туман ашыкты. Он кол жакта алыста, Бакырран 6ip ун шыкты Донге шырып карады, 'Гуйелер 60 шамалы, Кун батыска бет алып, Желдеп тартып барады. Атыньщ бурып мойынын, Колденен устап сойылын, Туйеге шаба женелдк Денн!н ала койынын. Жыланбас буран карады, ©ркешке басын сабады; Талтынып турып шабынып Борандай жыиы борады. Карашунак жакындап, Коркытып ойы акырмак, Айдаура, бетш кайтарып Сойылды эбден батырмак. Бурара Шунак тап берд1, Бура да карсы ш ап берд1, Сойылмен ура бергенде Долданып бура «ап» дедк Араидай аузын анырайтып, Жутардай козш бадырайтып. Ken e;xi, перд| сойылмен Дол шекеден ньшайтып

Ж эне 6epai жагынан, Бурылды, урды санынан, Ж ан таласып кыймыл fhh Кудер узд1 жанынан. Куш iне Keiuii суйшд!, Бура неше туй!лд1; ¥мтылайын лесе де, Жасканып мойын, шлд1. Туйеш айдап келед!. Бура тап-тап бередк Карсы келсе мандайдан Сойылмен келш перед!'. Басын бура шайкайды, Сойылмен тары жайкайды. Коркытпак боп айбынмен Кебейтсд! айрайды. Dip кезде бура тап берлк Шокан да карсы ш ап берд) Сойылмен бастан урианда Ортасынан как балдь Ty6iMen баска сабады, Бураныц жыны борады; Каймыгар 0F3H болмады, Курыды енд\\ акылы. Еид! соры кайнады. Тауысты icTep айланы; Жынын шашып буркырап Шоканды бура шайнады. Колымеи урды шскеге, Жудырык окан ете ме? Ойбай салды бакырып, Елге дауыс жетс ме! Ырс-ырс етш там агы, вркешше сабады, Шопак курлы кэрмед1, УМргендей баланы.

Eci ауып, к улак шулады, Журеп аттай тулады; Кэзшен канды ж а с агып Каррады iuiren бураны. Иземенен баскалы, Bip кезде жерге тастады; Тоаменен уйкелеп, Енд! езе бастады. TycipAi еске катынын, Алмаган онын акылыи; Курмелт тьл1 ынырсып «К,, о. о., з... ы... ж ::, а/., н.:. дед! акырын КОЗЫБАК Ж Е Т1М 111 Дурман жатты алансыз, Дарашунак хабарсыз, Сол. кеткеннен жок, болды, 1здед1 курман амалсыз. 1здеген журт сабылды, Кезд! сайды, адырды; Он бес шакты кун ©Tin, Cyfleri зорга табылды. Жаткан жер! сасыпты, Суйеп'н ит-кус шашыпты, Эр жерде ж аткан 6ip суйеи ETin кузган таусыпты. Bip хабар кылып суйек-п, Ap6aFa океп тиегп, «Тардырда солай жазылган», «Осылай жалгыз ие еттЬ. Деп кудайга аударды, CyftcKTi алып бар ранды. Кергенде Кущиа ш ойбайлап, Шашын жулып зарланды.

Курманды карраи-с!лед1, «Осындай езш кыл!» дед\\. К,айырлы болсын айтканды Кулаилна 1лмедр Ер жетпеген баласы, Кезшщ акты сорасы. >Kepai coFbin каргады К,олынан келген шамасы. Кдррады Куншаш вм1рд1, Кезшщ жасы теп'лд!, Салдырлааан ку суйек Ертешне кемши. Жылау-сыктау айгаймен, Бетш жырткан ойбаймен; Таты да (Нрер жыл е т п , Алысып сорлы мандаймен. ... Елге сузек тарады, Е стш п жаман хабары, Куншаштыд барлык, уайымы, «Кашан келш калады!» влген! артык езше. Жалрызы KyiiiK кезше. Ж етсе армаи кылмас ед. ¥лынын ждгг кезше. Bip куш ерте турды да, М|цдетт1 iciH кылды да. Огырды, басы ауырды,— «Шынымен кудай урды маЬ Ауру удей бастады, Басына жастык жастады. Коркайын дед1 журеп «Не пален! тастады?» Ек! шеке зырылдап, Денедеп тер Суркылдап, Жаыран оттай кызынын Жятып алды ын'г-ыллгтп.

IV -:н i : . . . :=, , t к'I - r- X '- ..1 \"U/UM.

Уардап ,х!хлап исурсс де, Ьшк;г.| обал демедь KepiffrcH кезге ш уцкды. Жудырык.;;е!' иукыды. Зркз'мгС 6ip тсл м :р т, Болмады тек кут1мь C.cnroui курмаи жадрыз-ак Курмзн 6ipai-; ercfi ж ат. Козидардки соаыпа, Ж яс л:ет1'м.\"1 койды сап. 1-а ной оредь ■I Козы белед!. ;еге жеткенде, зорра келед!. дупле тар болды, Сузст-а! мал болдь Васина потир бкпптдь Дяктарн Tuniii/ii. ITTorip Kipin ядсаидап, К.озымен 6ipro ж ур ед!. Ba.V.!FM жырым, жырылып Typyireii нш.дыр бурили, Блсыида таз копеш бар Тоапш Tcpci кырклып. Бас/.' кя!з котыр бол, К ирсгм кед-кокыр бол, Азды, елден in;iece Б ул сыкылды жет'ии кап. Бозго толran тамары, Бас-еарада даиди ipsa

Журт жеркенд1 манынан, Аккан ipiH карыиан, Жататык мскен жасады, Актабанныц жанынан. Бай уды ойын багады, Баска ici шамалы, Крзыбак керш оларды 1шшен ызаланады. l<03i куррыр кызырып, Ойнаура хеши бузылып, Жакындаса бай улы, Салады coFan жудырык. Арашалар адам жок. Карсыласар заман жок. Жер тепюлеп жылайды, Бурынрыдан жамаи боп. Бэйбше де кутпейдк Бул ierep ici 6irnefl/(i, Ер жеткен улкен Ж1г1ттей КЗмйынды да жуктейд!'. Жарымайды тамагы, Айраннык да шалабы Аузына еркш тимейд1, IpiMuiix урлап алады. Кдгады аштан буралып, ©згермед! бул калып, Акырында уры деп, Ж>берд! Курман шыгарып КОЗЫБАК КОПШЫ V Он ушке аяк аттады, Койшы болди, мактады . Койыпам ш ы р ы н ш ы гарм а Алган булын актады .

«Таз коПты» дегеп ат ялды, «С^р таидай», «асу ж ак» атаи Erm болды баладан ©З1мси ескен катарлы. Bip кермед! дамылды, Ертелысеш сабылды. Кол-аягы тшш'п, Кап-кара болып жарыллы Тан сабалап атканда, Бозторгай канат какканда. Жердщ уст! гаык болыл, Боп-бозгыл болып жаткаида. Уйкысы шайдай ашылып, Басын тыр-тыр касынып. 0рпзд1 койларын Иытына дорба асынып Bip аяк айран тамагы, Bip аяк курт алады. Кой жуп куш жамылып. Коймен KeTin калады. Шыкка белден туседк Быртыйып аяк 1сед!, Табанына шепрлер, Инедей болып шссдТ Тыр-тыр касып аркасын. Ke.Mipin Ticneii малтасын. Ермек кылыгт ойнайды, Аркалап журген калта сын Ауыздары булк1лдегг, Куйрыктары 1р' к1лдеп, «Шай, булай!» деген дауыскз Жапырылып дурк!реп. Жайылып койлар оред]', Соцында койшы келедк Коймен 6ipre жупрш, Жидект! бул да тередг

Сэскеде койлар толпы . ElUli ОТТРуДИ К.ОЯДЫ. К.ОЙШЫИЫД да к«тт жургеи Ауырады аягы. Жусайды койлар жатзлы, Ракатка койшы батпды. Шалхасьшак жатып ап. Шыпшикты жакпен a-raw (ь ы Куну-cm in дал* КыГкя- 1;aut:: л Шкркг.г. 9ЯГС СЛ Жаун:!Д!I серы Г ,-.0Й1! к ’’-1-u-.f ;и Ерш-басы бозарып, ■ (. . . ; Куп г.олс . 1.ул-о к-г | y.inc.i: i'! : .11 :

Козыбак 0CTt к у болды, Жургеи жерi ду болды, Бет1 кул!п журтты олдап, 1ш!'иде ащы у болды Тякяад, алея» ертс-ri.. Буля оды еркек етсл!, Жыйын тойда он с а л а т . Домбяратш вгартед!. Буады кез!н, ллдайды, T ii дс сяйрап зарлайды. Солей едбек стсе де, \"Таз койгаы» аты кал.'.тайды. CYRICKEH К6Н.1Л VI Козыблд с-'д! ж :г'т 6 t,u . Катяррп Kipin *о т'егт*. К.едейлж эл) ч?лгг:: у г~” АлДипа мал сялгян ж п” . Ро-TCI! леса да, Bvri;: =::iiM w r o п >-;ок. Тпкмдга гг тягал ж«к. Шpin дс слот коргогг жо;<. Он к-.тдлт! о;>еп тег!л:.п, Балхытыл секты тсм 1рд!. Б iл мой?!аI болмалы . 0тслл! ба*гп алрапы. Кудр-йберка дегеп бай, Б?р йсыл опы жвлдаль’ .

Атадан байлык кетпегем. Озше ешшм жетпеген, Аузынан уыз арылмай, Ешуакыт «ырыс* теппегем Кудай бсргея бай болдм. Терт тул1п сай болды. Шалкыйып жатып кунд1з, ту» Жегетп ьглгый май болды. Жалдады ондап жалшьшы, Устады малдай малшыны. Оларга ©3i кожа боп, Yfiipin журд! камшкиы. Козыбак тагы жакты оран, Жаздай luerrri шапты огаи. Кузде жыйнап отынын, Кыс болса малый бакты огам Бвтенге табан аулармай, Бэтен байга жалданбай, Жургенджтен бай оны, К©рд1 сатып алгандай. Токалсыз бай бола ма, Кедейде ес кала ма, Сураса бай ж ас кызъш Сатпай ма 3—4 карага. Кудайберген 50-дс, Эл! де кызык кэруге, Кенл! 6ip кез кетеда Токал ап кошлденуге. Тап басты oflFa аягын, «Макул» дед1 арайын; Кай кедейде кыз бар деп, Кездедi барлык манайыи. Онсызда екеу катыиы. Екеуден бар алты улн. YmiHiiiini алам деу, Ен байлыктын кяркыиы

H e Ken елдс, кедей к э п , © л ед 1 кедей «ке м е й» деч Кедейдщ кызы экеден, Тугандай foA я гей б оп Койшырул деген кедей бар. 6 0 -ка келга бол Fan ш а л . 15-теп Гулжанды. Bipeyre берТпалм ак мал Гулжан сулу ак мандай Ернш е бояу ж а к к а н д а й , Кумырыска бел, к а р а коз, Теп'л ген кара ш а ш к а н д а й Бай 6ip кун оны естцы, «Сулу десп кесюш », К,ойшырул С03С13 к о н е д г Берсе кой мен еш кш 5. Кедейде ес кал а м а, K ie l журд|' ара га. «М а л 6epeai, мол б ер ед Москалына карама». М а л лесе кедей ©лед!, Калынмалды бередi. О н кун ©тпей К у д е к с н , Токалды алып келедГ Ерк1мен Гулжан кел ген ж ок. Е р К 1мен эке берген ж о к . У йге алып келгенше, Куйеуш Гулжан корген жок Кекпенбек сакал и еп , 50-ден аскан к уй еуь 15-теп балдырган О л шалды калай суйедк Кун! сол гой жарлынын, BipaK б|'лд1 шалдырын.

Куиа1*ту;«: * ы 1 а У • с' Шыгз/лк • с ,- i Окбогяа ■ Кунл cd ••...................... - :ч< ' -с г Б о \"ы спад:1 т к Л\"У • Ж ксау--*: K w n i о'>яея сс?-! Гулчсек таг.ти тек .с. Г ^ т п ^ ’тоияУ ‘ .сетке- Подгту'р уакыт Солса Кея куа колы жетпед1 Гулжаига сл ya aftjii. Коз карт-сын сы.-тйды Жумкстзн КОЛЬ; бесяса Домбыраны буряЯди. : \" f ГС Пс!»Л?\"РП г у . \" • -с -■ Еч1 w l I Ы:-.;'.;. • • Keft ксздс гсзб? '1 • -• ТСл-;:'| - - ;.;'Ь П «г. .\" К дзибж сад! г - кап» Ai-.-д cculn Г.олг.1*:. liKeyi ГОСТЫ KOI'ITС- VГуyл. .снд«^VЛ,!,,..э...*...:.... Б»р ffip'.r Ал-\" .м . - Г А Г - у у ' v . Б>->: .-V -.

БАТЫРАК, СЪЕ31 VII Пышагак кайрам жакып ап. Бой'жиу кнздп сяпырдьг. ЖЫттер баЛды 'по»с\\!рды. — Отагасы евттсл Сжр Ж.члагыгм пар ащггльг. Б упн «умус к ;; Жялитылар б!Г-п Ж’

Лмалы байдык курыли «Артынан 6ip былыгы Жарао ед| болмаса, Жаком емес-ау ырымы» Деп (milieu ойлады, «Аналар бол!» деп коймяды «Козыбак, сен барма деп. Кудекен они арбады. Men бар лейin сен барма. Тук бермейдк алданба. Бермек тупл кол салар. Кайта меиеп алранра. Сен беп'ммсн журмш до. Баласымен б!рмш де, Жалдаибасам шарт жасаулы Элдскашан б!лд!м яе». — Сартып не? — Саган не керек! Кэмунес саган не беред.. Ауы’рып ертек сыркасон. Веремш мина мен комок Козыбак оран «куп» дед!, Келгендер коп кутпед!, Кенд1рд1м деп imiHen Бу да атын жскпедГ Келгендер кысып коймады. Бай «о, бу», деп алдяды. Жалтыны 6ipai< экетпей Келгендер кетор болмады. Бай атын жект! ам ал жок. Кдрсыласар заман жок. Козыбак та пртына Kerri амалсыз алан боп. Bip жерге журт жьтйыллы. Алка-котан п!рд!.

К,ойшы-колан, кул-куган, Караса бул жыйынды. Нускаушыныц сезк — «Кедей буры» ел ме ед), Байларда журш кулдыкта, Не азапты кормед!, К,анша ецбек етсе де, Акысын бай бермед1. Тузагьшда байлардын, Тегш болды коргеш. Тек устаса жуандар, Ит, шошкасын,— дер ме еж' Сол сезд! eciTin жалшыиын, Кез|‘ш'н жасы квлдедь Ойлашы, кэпе, жалшылар. Сол кундерщ кун бе ед]'? Байга малды сен таптыа, Отынды байга сен жактын. Кунге куйш далада, Шебш дары сен шаптын Когергеи курт, ащы ipaiT, Бай татпады, сен таттын Арасында курымнын. Бай жатпады, сен жагтын Адал кушщ арам боп, Байларга иттей талаттыи Акылсыз да сен болдыи, Жакынсыз да сен болдыи >Юл1гшде майы жок, Татымсыз да сен болдын. ©м!рде тоен жылымай, Катынсыз да сен болдын. Кешк тимей астыка Такымсызда сен болдын. ©sin адам болсак да, Айуанмеи тец болдын.

Турмыснпдп кем боддыц! B ipe yai Cipey т а л о н ж е у , Булан былай д о й ы л д и . Мшдетш бЬген сспдсйлер ВуЙГр: ШНРЫП ТОЙКНДЫ. Байлардыц ric h : сы кдкры п. Тенджке беттеп б о й урлы. Тепд'кке ж а п б а кел се стер Осыран бел ойы цды . 0031 Пайдалы, яки залалды? Ец эуз.п тусшд!р.

9уел1 бастык сайд: Сснан со!', б=»р:нмуше боп, Жаса'кети шорт к «Байдар жалиш жалдайды, Шарт кагазоы» алмайды. I'yiilsa JO са т г а и Apibm щ т ъ болмайды. Кай уакыггз шыксац да, Б1р гайынак калмайды. 2 нбеканык алмсйдi. Ба&кч б1рдей imsciK К;;лг;.::ын с: raw Осрчснд! ¥рмгк ryriji тсасыца, ¥рсып жаккп кедыейд!. Вертеп жалт«ы деп. Сен! ббтсн кормейдк Булан етпсй жалшыдар Пя,беттср1п. онбсйд!!». Турхпп тугел кулагы, Лртыпан тугел^Tyciiai.

Комитетке aFa кыи, Отыргызды Касымды К,озыбак тугел у рынды, Катесш (>\\m\\ бурынгы. Элп С0зд! eciTin Журен онын жылынды Кулдык,та квп жыл байлапды. Жаны жана жайланды, Уездеп съезге ол ©ю'л болып сайланды. мурлттын. л к ы л ы VIII Жыйылыс сезш токып ап, Ауылга кайтты Крзыбак, Алдыпан шыгып К удекен - - Келд1Н бе,— дед!,— саламат Жыйылыс не екен? Далдацдаган неме екен, Keuieri 6ip келгеидер Не б1т!рем дед1 екен. Ж э, не айтты сендерге? — Кэп сез айтты бшгенге. Квп соз айтты, кеп айтты.. — Не айтты, айт курмелме! — Байлар 6i3fli ж ейд! екен. Ит, шошкасын дейд! екен. — Мына mipnin не дейд1?! Малды i<iM байга берд! екен! — Кедейлер екен мал берген. Едбек жеп байлар дэндеген. — Алда, сорлы-ай, акыл жок Кургак сезге желденген. — Мен съезге сайландым. Уйымга да байландым.

А т мшуге ядеfti. А уы лга кайгл айна..''Iд ы м . . Съезд осы кемеге. Н еге керек epirin... С ага и бай ат горе ме. — Сен Gepedft! — Уа неге?.. Ш а т ы п о.мр’. ьч! ал ,е не:— — «Сен бересш, мен алам, М е н аламын, дэндеме! Келеек кун Козыбак, B ip атты устап M iH in ап, Ж аны нда eiri-уш ж а л ш ы бар К а л ага карай т а р т т ы салт. М у р а т жолдан ж о л ы к т ы , Сайлауын сайлап болыпты. Жалшылармен кенесш ЭнНмеге молыкты. Козыбакка кел дед:, Кыскарсын узак ж о л дед!, © л ед айт дсп e riH ln Айткызды б|'раз те р м е н к — Козыбагым ж а р а й с ы н , Кешепден калайсын? Курылган мынау уйымды, Н е нэрсеге санайсын? — Н е кермедпс вм !рде, Т иед! уйым квщ лге, А д а м боп алга басары ы з Д еге и келем сеш'мде. — О к у окып icopin п е еи?- — Болтан ж ок iciM окум ен; — Олай болса, К о з ы б а к , Съезде» кейш окы сен. \" Б1*л1мс!з адам б олм айсы н, Б Ш м а 'з теиш'к ал м айсы н. IV том. 81

— OnyFa TUiiM келе ме, Буыным катып калган сон. — Тыпн эбден кслед!, О к у б!л1и бередк. Окысак казщ турмысты, Айкын кылып кередк — Катынык бар ма у>\"<>кде? — Осы журген куШмде, MaFati катын тие ме? — Токал бар байдын уШнде. — Оныменен калайсын? — Онын несш сурайсын... Токалменен тэу'рмш EciKTe журген малайсын. С ез1мен токал алдайды, Далада сезщ калмайды... Мал салып алмай алдына, Кедейге катын бармайды. — Асыкпа, эл!, барады! Кедей де катын алады. Кыздардын K03i ашылса, Бай токалсыз ка.пады. Окысак былай етесш: ©з еркщмен кетесш. Катын да, мал да табасын Дегенще жетесш. Окымасан егер де Осылай болып втесш! Байдан акы даулайсын, Мын сомнан кем алмайсын. Сотка арыз апареан. Токалдан кур калмайсыи. Токал да саган тиед!, Кэрщек жаска иедь Акылыи тауып ала 61л Ол катын ceHi cyfiefli 62

Жолшыбай сотая энг'ше Калага кешке енд1 де, Жалшылар тарап жайгасты Жататын орын берд! де. Ертен съезд ашылды, Уй iiiii кызыл, жасылды. Ой мен кирдык жалшысы Съезде басы косылды. Жалшылар да св з алды, Талай мундар козгалды. Кергепдерш айтпагап Жалшылар да аз калды. Жыйылыс кеп бшлзд!, Жалшыга сана Kipri3fli. Не айтса куйып кулаки,а Ой жолымен журпздк Уш кунде съезд жабылды Жалшынын жосы табылды. Тасыган судам кешлмен Жалшылар елге арылды. КОЗЫБАК АК.ЫГЫН АЛДЫ IX Козыбак ксйтты елше, Семе густ! кенышге. 0ткен кунд| ойласа Кек косылды кегше. Кайта байга бармады, Кайта жалшы болмады. Keiuii аулы у т ж ы лры Акысып даулап алгальг Кудакец оны кем к утп, Кайтып келер деп Kyrri.

Елге кайггы. Келмед! Енд! узд! умггп. Комсомол ед! Т[леуоек Акылдасты coFan кем. Сезш тугел eciTin ¥натты ол макул деп. Yiu жылдык енбек азыгын Алмак боп жазды арызын. Енбек коргау б0л!мге Былай дед! манызын. «Жасымда калган ж а т 'ш с у , Какрырып кор боп кетш ем. Бейнетп'н жеп таягын Талайга кызмет етш ем. 6м1рде корлык коргеш'м, Бейнетт! 6ip женбед!м. ВДмде турсам акы жок. Ала берд!м бергешн. Кудайберген жалдады, Табаным уш жыл аумады. Жылда акымды берем деп, Bip тыйын бермей алдоды. Сураудыц жолын б!лмед|м, Жуырда гаиа бьлгешм. Алады екеи жалшылар Байлар бермей жургешн. Мунымды шагып жылаймын. Кез1мшц жасык булаймыя. Енбеп'ме уга жылдык Bip мынсомды сурлймын...» Сотка арыз бер'кддК Жалшыга сот сенш ли Сауатсыздкк жоятып Окуга койды кон!лд1. Bip жарым айдай окыды, Окуды ондаи токыды. \\«Н

Хат танып, газет окырлык, Б ш п алды окуды. Сот келд! 6ip кун каладап; Шакыру кагаз таракан. Каралмак екен каказда, Козыбак акы сур аран. Кудекец келд1 ырсылдап, Мандайы терпбп бырсылдап. Екшж тауды жыккандай, Ойы жок соттан кымсынбак. Кудекец эуел тергелдр Куа болып келген-дь Тугел!меи шакырып, Даулы сездер сейлендн Кудекен даура кэи!г1, Елге де бар кал\\рк 0ншец жуан куа бон, Аузыпа алды тэнр!ш. Соз алып сойлеп Козыбак Дэлелш айтты такталап. Berrecin мойкын бургызбай, Жаудыратып к.ойды сап. Ictih жеш коршд), Жыйылган журт сершлдк Соттын корin эд!лш Козыбак катгы кен!лд!. ... «Козыбакка 6ip мын сом, Бес жуз сом айып салган он. Тужырымды бул бил!к, Каралмайды будан сон!». Кудекен енд1 сум (рейд!, Жейтш жуан кедейдк К.арк-карк кулш Козыбак. Тугелдел: кенейдн

Козыбак. кешп жайланды, Белд! бекем байланды. Жалшыга жокшы болуга Енд! ез! ойланды. КОЗЫБАК YRJIЕКД1 X Туе ед! кун кайнады, Кенсеш'н тугел эймэры. Жыйылган ж урт халык толды 1с балды, жок ойдагы. Алыстан 6ip шан буркырап Kspinfli пар жеккен ат. 9 дегенше болмай-ак, Kanin калды жакындап. Кенсеге келд! ж анаса Милиция карася. Ортасыняа келшшек Булд1рш1ндей тамаш а. Келшшек уст! курымдай Кишдер! сумырай, Тулгасы б!рак езгеше Ж ана туган кулындай. Сонынан тары уга пар ат, Артынан тагы 4— 5 салт, Буркылдаран бойымен Кенсеге келд! жакындап. Сонгы келгеи Кулекен Куп-ку болып кеткен он. Бастапкы келгеи пар атты Милиция Гулжанмец. Кулекен тукт| бшмейд!, «Булар негып жур?!» дейдц «9уре кылып осынша...» Д еп кецсен! тьпдейд!. 88

Дуалра атты байлады, Кездесп жок сот ойдагы. Bip сумдыктын болранын Кулекец енд! ойлады. «Ойланбадым, б1лмед1м>, Деп бармагыи шайнады. Гулжанра карап: «Эй катын! Bip сез1м’ бар айтатын. Мойныиды 6cpi бура кет, Bepi кел, не бар коркатын!» «Уакытым жок баратын! Жауабы бар алатын. Ею талай болуым Будан былай мен катын». Коркайын дед! журег! Кулайдан тьтек тклед!. «Арыз берген болар ма, Бул жауыз, к!м б1ледП..» Гу-гу етш жатыр журт, Кудекенд! жед1 журт. >Kyperi тулап д1р!лдеп Тобесшен басты булт. Журт жыйналып отырды, Кудекек сасып коркулы. Ни эуел1 Гулжаннын Арызы жазган окылды. «Экем жарлы,— шал ед1. Кякейш кескен мал ед!. Тамагын байлык icipreH, Bip бакытсыз жан едь Meni сатып мал алмак, Алты, жет! кара алмак. Кудайберген 6ip жылы, Суратты мет Kici сап. «Экемд! кудай оклады» Бай айтты, ес калмады. 87

«Барясын ба, ж ок па?» деп, Ризалнк ялмады. K -ip i гкаллы Кете барлым орн<с!з Ол кеяде занды бйлмед!м. 17-де жаеым бар, 60-ка келген мынау шал. Менен баска колында Тары да era катын бар. Сот сендерге жыляймын! К ез1мнш жасын булаймын. Сол шалдаи мега аз а т ет, Деп сендердсн сураймын Гулжан.» Ж уреп ушып Кудекен,, «Азрырран муны гам екен! Жасаган-ай сактай к©р, Быйыл б!р жамаи ж ыл екен!» Куадан жауап альшды, Кудекен созден жеш лдь «Разы болып келген» деп Талай куа табылды. Гулжаннык кез'1 жайнады, Белга бекем байлады, Кудекещи сейлетпей Жуз1 жанып 6ip таймады. С от билжке отырды. Эргам зр сез от'шд!, Сот бил1п акырда Былай болып бек1лд(. «Гулжанра тендж бер!лсш, Суйгешне телшсш, Epiucia алгаи байынан, TKicTi eiraii белшсш. S3

Актык билЬс саналсыи, Гулжан ертед мал алсыи. Калын ici кылмыс боп Та гы dip сотта каралсын». Гулжаннын квз! кул1'мдеп, Кып-кызыл epai куб!рлеп. Шыка келд1 далаеа «Нашардын бул кун, кун!» деп. Тыста куткен Козыбак, Гулжанра карай жакындап. Кудекеншн козшше Бетшен суйд1 кушактап. Кайтерin жуан б1лмед1, Ж урт кулд!, ол кулмед!, Ерш, басы д1ршдеп, «Бэлем токтай тур!..» дед!. Кун K03i кулш кайнады, Жер шлемдей жайнады. Eki жасты куттыктап Келде кустар сайралы. Кобтктешп кол кулд!, Сагымданып дон кулд!. Eki жаска сыбырлап Жумсак жазгы жел кулд! Кег!лд!р тартып кок кулд!. Кок ала болыгт шоп кулд!. Аспаота гаыгып боз торгай Алакай-ау, деп кулд!. Жыйналган окшен «кул» кулд!. Кешеп «онгаец жын» кулд!. Сол кулгенн!н iuiiwte, Козыбак, Гулжан тым кулд1. ©ншен жалшы шуласты Мэз-майрам болып дуласты. Женя! деп жалшы азулы Kopi каскыр. ку бясты. 89

Байлардан eciTin кекесш, ОларРй айтьпт «не етеЫн!> Загска келд1 eKeyi, Кыйдырука некес'н. Жабырлап ж ур т жыйылды, Б уларга K03i туРилд!. EKi жастыц зары ккан Некелер! кыпылды. 1926 90

ТУРМЫСТЫН. ТУЛПАРЫ Ертепде ерте екен, Ешшлер1 борте екен; Хандар, байлар, батырлар, Манайларын куй;ирген, Жан шыдамас ерт екен. Эла'здш KeTin суреш, Кд ниллы болып журег«, ©зегшде ерт екен. Ханга болып карашы, Кеудеден кетпей жарасы, Арадай талап мазалап, Катьшы мен баласы, Шарузнын тоидары Икемге келмсс кслте екен. Бес купдж бакка таласып, Адамдыктаи адасып, Елд! шзумп езплеу Хандарда мыкты сорт екен. Сол сыкыдды заманда Шаруа асыи ciH'ii ме, Жаксылыктын Hici Мурынына к!рдг ме. Не нэрсеге кажетсш, Онынды eniKiM 61лд1 ме. Rapine сонын шыдагэн, Кайта жяныц бер!к екен. Бор1м айтпа 6ipiH айт, ©ripiK емес шыиын айт 91

«Октябрь!» деп сарнаныз Твбедеп шаштан коп, Одан алган олж амы з Сол олжанык 6ipeyi, TirtareH мынау орла мыз. Кара дауыл ©тсе де, Кара жауын та ксе де, Козгалмайды орнынан, Орныктырып алгамыз. Буралык салып асауна, Ж ана омip ж асауга, КвЛ1к' терд|' салкамыз. 1ргел! катар ел кылмяк, Кул, кутанды бя, баймен ©cipin бойын те к кылмак, BipaK оган талманыз! Кала мен ауыл косылса, Шаруасы ауылдын, Кетерйпп оркендеп, внд1р1с орны аш ылса, Будан артык, не керек, Тексерш кэне талданыз! Олай болса какал май, Кызыл тшм свйлеп кал, К ызырынды жер корер. Не ексен соны орарсык, Ж ем 1с1цд1 ел керер. Он саусарым ж оргала, Без калтага тускенде, К ызырынды «кор» корер! М ал емессш адамсын, Ертен-ак казы алдына, IciRai тугел саларсын, Курылып бил1к тергелер. Не дер!н вз! бшедк Акталура онгелер; ©темесен мшдегп, Жазбасан конган шдетт!, Мойынра жаза онгерер. Б ак дегешн курысын, Адал болса жумысыи

Есеп алган енбеыш К1мге де болса тенгерер! Б ейне кара жанылып, © сект! ат тагылып. Налет жуктер «женгелер». Журйл'ннен жанылма, Ж урмес жерге сабылма, Дамылдар жерде дамылда, Атындар жерде агында, Жалындар жерде жалында, Кунщ туды термелер. Е с б!л!п ойра кумар боп, ©з элшше кыран боп, ©зще кне туйредЩ. Эл iH бшмес олек деп Осыран не керек деп Кумармысьщ естуге Журттын, тш тигешн. Колым, сенде айып бар Таусылмайды ирегщ. Куларыи, сенде айып бар Жастыкка 6ip тимедщ. Т ш м , сенде айып бар Куйтаз кун1 куйледщ. А ярым, сенде айып бар, Lirepi жур деп суйредщ. Тамырым, сенде айып бар Тарлык корген жан болса, Bipey;iin муны бар болса, Карап турып игешц. Ие, курес aoyipi! ToHKepicriH дауыды, Басылранша таусылмас, Канша днтканмен куйбекш. Кой, кынжылу жарамас, Панасыз емен жалаиаш Досым да кеп, болса кас. Купли кэпе сынасын. Bip-eKi-ак жыл втед!, Жеткшшек-ак жетедь

«Лениншн улы менм1н> деп, К,аз1рде ерл!к етед), Маныма К1м' д1 жолатсын. Олай болса ©рге ш ап, Кайда гы кыкын ж ер ге шап. Курыктан спд1 куратсын. Туярым бар тулпардай, Кыягым бар сункардай, Кедерпш уатсын, Курыган бурын ш ел ед1'ц, Енд1 аккан булаксын. lllipiren бурын мыс ед!н, Ендт кушп' болатсын. Кушще досыц суйсш ш , Душпанынды жылатсын, ©эй! 6ipey болранмен, Екбекин деген ел in бар, Курыш болат бел1Н бар, Сен 6ip улкен куатсын, Квтеруге квшлдп Жацартура ewipnii Bip азырак энп'ме ай т Ецбектщ кушт1 гупбш, К©ц!л белin жубатсын. Сорсенбпнн сэт! ед!, Тан, бозарып бйпнд1, К©к жнеп кызарып. Кара нерпе туршд1, Аткаи танга коштасып С ул у шолпан кубылды. BcTi кулш бураддап, Устшде шык туманд ап, Дарняныц бетшде, Толкынга толкын урылды. ©с'мджкелсм слльш, Ж ел квбсйтп сыбырды, Аткан тан, сопкао слмалгя Ж аны барлар т!р1л д ь Б|зд]ц тулпар куригдеп, Депеле|н /ир'лдеп, ©з ©зшеп булини. Б уркылдатьш шаiгдакты Бстп-с устап тацдактьт в(

ЖуРУге ешй жумылды, Устшдеп Кызыл ер, Ti3ritiiH алып колына Аткаи октай зымырап, Астындагы тулпардын, Дауылдай соккан лебше, К ез ушында кершген, Квзге зорга шндь ТЧлеп онын жауда емес, 1здегенз cayFa емес, }Кол журга ецбек с!н!рмек, 1здемек емес тынымды, Ж алгыз кезз жаркырап, Кур айшрдай аркырап, Айбатынын алдына Не кез келсе калтырап, Жолын ашып бурылды. Тымык кундз желдегп Баялышты кумайт бар, Булд1ргенд| шынайт бар, Шенгел менен сексеузл, Жусандылы жердз еттз, Кумдактары ауылды, ¥йкылары ауырды, Уйкысынан тербет-п, K©3fli ашып-жумганша К ез ушындай жер кеттз. Бзр орында eKi уй, Бзр орында жетз уй, Талай талай ел;и erri. Ушлген таудай би!к кум, Ж ол бермейп'и туйык кум, Одан да кулаш серметт!. Катпарляяран маканы, ТуЙеден баска жан баспас, АЩЫЛЫ СуЛЫ СОРДЫ ОТТ1, Кокыр казн жайкалгаи, Аккулары кайкалгазз; Айдын шалкар кэлде erri. Жалгыз касык суы жок, Кара агашты иуы жок, Ушкан каз беи куы жок

Бетпакдала шелд{ orri. Баурында кип< ойнаран, Шебше оттап тоймаран. Е л !к, кулан жайлакан. Куба-куба денд! e rr i. Бидайыгы шайкалган, KenTi Kepin кдртайран. Ел конган талай кецд! erri. Кайкы ауыз кабандар. CeMi3 деген шабандар, Кысы-жазы жайларан, Балкаштыц калыц кобасын, Жиектен сала арады. Шацдагы майда былкылдак. Тиш кетсе буркылдак, Арыс кумра барады. YftciH, Жаппас калы к ел, Кызыгына карады. Айнадай жалтыр арыс кол, Berercai камыс к©л Лезде артта калады. А рып жаткан ираидеп Кей жерде суы куйбендеп, Кей жерлерде суйрендеп Сарысудыи езеш, Оран да кулаш салады. Жыраны ерлеп жылысып, Куракты сылдыр булактар, Бегет болып карады. Гркшместен оган да, ©рлей салды саганы Ею ©Hip арасын, Кылыштай как жарады. Кос кел мснен кынык шок, Шубарлы. кел, бшк шок, Итмурыидык суйык шок, Олардзн да жанады. Кеш устшде кездесш, Басьш erri тамзкы. Теншде уршык nipin, Алдасына сыйынып, Тулпарга Kesi туШлш Сыгалаи KeMnip каралы. м

Кыз, бозбала, кел!ншек, Ойын десе кешлшек, Атын косып тулпарга, Соаынан Tycin шабады. Аткан октай зымырап, Кеудеа пыр-пыр пырылдап, ©лердей даусы кырылдап, Белестен талай асады. Ылдый менен врлср бар, Ащылы, тушы колдср бар, Тырна катар елдср бар, Елдер конган квлдер бар, Молалы o.'iiK дондср бар, Бетпакдала шоллер бар, Аскар-аскар-аскар тау, Сары кумды Кашкар тау, Би жакларан Алатау, Хан жайлаган Кара тау, Талайдын устш басады. Квк жуз:нде kgiiikch булт, Сайрацдап желтей секса булт Оны да алды.ч тосады. Ирендеген сагымлар, Буйралапган агындар, Кезегш бср:п жол ашып, Санларды орлей еасады. Талма туст!н кет!аде, Б :.р ауылга токтады, Катын-кзлаш, балалар, Кара табан карала р, Ж 1н1шке-‘й, жуаады Кара курттай кантады. «Кетек-ау, бул Йемене! Жын журпзш келе ме?» К ути л кылды катыада р Кыйсыкын ойлан таппады. Ауылга айтып ManiciH, Баратурын бар iciH, Кызыл ер iMiiiai тулпарга, Агыза келш жонелдк Аткан октай зуылдап, 7-С. Муммоа, IV том. 97

Соккаа желдей суылдап, Жолыккапра керсеттк ¥шкырлык. жуир!к екерд!. Бинокль’ сальш кезше, Алдынш жакка парады, Кез ушьшда 6ip кара, А рызып Kerin барады, Куып жет1п артыиап, Амандасты «арма» деп, Алдьшда Kiciii бар ма, деп. Ол айтты: 65з жолаушы, Елдг аралап келем'з, Корасаннаи кутка рып, Балага шешек егем?з, Кай жерде каидлй сыркат бар, Бэршдаш кере\\пз. Ауырура шипам, Д эр1-дэрмек берекпз. Амандасып о м а да, Lnrepi карай агады, Кез ушында 6ip адам, Ijirepi журш барады. Оран келд! kiMciH деп. Не кылып, кайдан журс!и деп, Ол айтты: б!з землемер, Тагылыктан Ce3iuin, Болура кала жатыр ел, Сахараны аралап, Kecin 6epin жургтз жер, Халыкта ынта к у п т екен, Сездер1 «жерд1 Ti.ain бер!» Амандасып оган да, Lnrepi карай агады. Кез ушында 6ip кара, 1лгер1 журш барады. Оган да келд’1 KiMciH деп Не кылып кайдан журс'ш деп, О л айтты: мок Крайком, Ж'берш волком аш уга. 1 Алысташиы жакындататыи курал.

A yылдаш у я н ы н B ip жерге Оасын к о с у fa , Жетпегснш ж еткззш , Котырларык касута . 1стелмеген icxep коп , Жумсалмаган кухи те р коп, Уйретер адам т а б а алмай, Кайралып ж у р г е н т1стер кэп, Солардын ic iit керкейтш , Келе атырмын вдеш, Кепвдерш басука. Амандасып окан д а , . Lirepi карай ата ды , Коз ушында oip кар а, Аявдай басып б а р а д ы . K©3iu ашып-ж у м ка к ш а, О ган да к е л т к а л а д ы . Амандасты ю м сш деп, Н е кылып, к а й д а н ж у р с ш деп; Ол айтты: мен н у с к а у ш ы , Е л аралап келелпн. Кооператив к о н а м бар, Ж а ксы менеи ж а м а н бар, Бэрш де кэзбеи к эре м ш , Косшы, кексе тар ы сы ... Оларга жоба беремш , Елдж iuii кош лдь Жакаргар дек et.iipAi, М ен оларра сен ем ш . K iw i 6ecin кезшде, Нускаушыга к о ш бол деп Ijire pi карай агады . Карсакпайга бот койьш , Буркылдатып салады . Коз ушында Kopitiren, Кезд! ашып-жумранша, 1лезде артта к а л а д ы . Ш у , жануар, ш у дейд!, Ш у деген сайын гуле й д!, Табаны таска тимейдк Т а у мен тасты е р л ей д к

Лскарды кез! кермейд!, Жуг1рген ац, ушкан кус, О рэн да жолын бермейдй Кедерпш тындамай I.irepi кулаш сермейдк Ерте шыккан кызыл ер. Осы кызу жур1спен Д эл акшамнын кезшде, Карсакпайра барады. Т ынырып тунде дамылдап, Орнынап ерте турадк. Келген icia орыидап, Жумыскерлермем свйлесем Жыйып бер маран Kosip деп Бастырыиан сурайды. Бастыгы айтты, жыйылды, Жазык, жасыл далага, Айнала журтты ш'рд|, Свз сейлед! кызыл ср, Аузынан свз судай боп, YcTi-ycTine куйылды. Канал турслц, ж тд а с та р , Kopiii KC.uiK MJiiwp.tu, Жылан жы.пл Kit.i Лилfan, К«здщ а.асы мам. .д м. O j im u ЖНЙЛ1 a.ia.i м ал. ©3iMiiro бумы :ды. E u O crivj vcr.M r,on. EllOei.cijT |i г- u OlKCil куил1- б: .и i ЖГЖ. Сары ала . 11 ,1.1 гуамелер, Да.|дацл.ч ан пенс ср. F.K. CVli aVIJ( . ч«-Ы|.\\|.,й. Камшыл. рыи уыр м ©зще 03in кожасын. ©тк1здщ бастаи кыйынды. Ж ер, мал, ел — Gapi ccniKi, Ic icTcy керек тшмдй ©H,lipic купи KeGeiicin, Бул Miimemi дигейсш, Одактын куда артылып.

Кабыргасы кенейсш. Орташа мен кедейлер, Bip-6ipine тенелсш. 03IH де ток, ел де ток, Шыгарыкдар буГбрдк Дурыс дурыс кол шапак, Алакандар кызарып, Куанганнап сезбед1, Алакан xeplciii сыпырды. Сез 6iTTi, журт тарады, Эркайсысы езшш, Кен казатын орнына, Ентелей басып барады. Каранты кердеи мал 1’здеп, Б!лте шамын жаеады. Буттык балга, кок таска, Шалкая кел'ш сокканда Шак-шак ете калады,». Тарс-турс етш айнала, Куларынды жарады, Булшык ет! бултыйып, Туйгын кустай кунтыйып, Енбектщ epi жумыскер Мандайынан шыккан тер, Самайын куялап агады. Сазра тусе шылпылдап, Жарык жерде жылтылдап, Тобслен тамшы тамады. Уйдей тасты жарупа, IniiireH кен табугя, Жарыкшак жер1'н тауып ап Динамита1кагалы. Сол енбектщ 1'шшде Кокнп'л таспен альгсып Енбектщ оншен ерлер1, Шыркап энге салады. Bip жакта завод гур1лдеп, Доцга'лактар дуркпдеп, Муржадан шыккан тупндер, Кектщ жуз!н орады. 1 Д ияамят кеннщ гзсыи копаратын курал.