Proceedings SROI

100 จำนวน % ปจั จัย % อัตรำกำร % อตั รำกำร ผมู้ สี ว่ นไดส้ ว่ นเสยี ท่ีเก่ียวขอ้ ง ผลผลติ ผลลพั ธ์ สนบั สนนุ สญู เปลำ่ ทดแทน (รำยกำร) (Attribution) (deadweight) (displacement) - ศนู ยว์ จิ ัย ฯ - หนงั สือ - บทควำม ทำงวชิ ำกำร - รำยงำนวิจัย ฉบับสมบรู ณ์ หมำยเหต:ุ 1) ส่วนต่ำงรำยได้สุทธิจำกผลผลิตมะละกอที่เพิ่มขึ้นระหว่ำงกำรใช้พันธุ์เดิมและพันธุ์ใหม่ ในระยะ 18 เดือน ที่ให้ผลผลิต กำรคำนวณรำยได้ที่เพิ่มขึ้นและต้นทุนที่ลดลงของเกษตรกรเป็นไปตำมหลักกำรคำนวณเฉพำะ กำรเปลยี่ นแปลงทเ่ี รยี กวำ่ กำรงบประมำณบำงส่วน (partial budgeting) 2) สว่ นตำ่ งควำมเสียหำยของตน้ มะละกอทีเ่ ปน็ โรคลดลงเม่อื เทยี บกบั คำ่ เฉลยี่ ปกตขิ องมะละกอพนั ธุเ์ ดมิ 3) ส่วนเพิ่มของเงินเดือนที่ได้รับเนื่องจำกกำรมีประสบกำรณ์ทำงำนวิจัยเปรยี บเทียบกับนักศึกษำท่ีไม่มปี ระสบกำรณ์ งำนวจิ ัย 4) Deadweight เป็นข้อมูลจำกกำรสัมภำษณ์ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและปรึกษำกับผู้ทรงคุณวุฒิของโครงกำร กำหนด อัตรำสูญเปล่ำ ร้อยละ 50 ด้วยเหตุผล 2 ประกำร คือ 1) แม้ว่ำจะไม่มีทุนสนับสนุนจำก สกว. โครงกำรนี้ก็มีโอกำส เกิดขน้ึ ได้ เนือ่ งจำกหัวหนำ้ โครงกำรสำมำรถหำทุนสนับสนุนจำกแหลง่ อืน่ ได้ และ 2) เกษตรกรที่ผลิตมะละกอบำงส่วน ต้องยกเลกิ กำรปลูกในปตี ่อมำ เนอ่ื งจำกปัญหำน้ำท่วม 5) อัตรำกำรทดแทน (displacement rate) เป็นข้อมูลจำกกำรสัมภำษณ์และสำรวจแปลงในปี 2562 ก่อนใช้พันธุ์ แนะนำนั้นเกษตรกรใช้พันธุ์เดิมซึ่งมีมูลค่ำของผลผลิตอยู่แล้วจำนวนหนึ่ง คำนวณมูลค่ำผลผลิตที่เกษตรกร เคยได้รบั จำกกำรผลิตมะละกอพันธุ์เดิมแล้วนำไปหักออกจำกมูลค่ำผลผลิตที่ได้จำกมะละกอพันธุ์ใหม่ในรูปอัตรำส่วน ซ่ึงประมำณค่ำเทำ่ กบั ร้อยละ 60 หรอื อัตรำกำรทดแทน (displacement rate) 0.6 ชุดโครงกำรวิจยั มีผลตอบแทนทำงสังคมจำกกำรลงทุนเทำ่ กับ 10.55 ซ่ึงเปน็ อัตรำส่วนผลประโยชน์สุทธิ ทั้งหมดของโครงกำรวิจัย (125,389,794 บำท) ต่องบประมำณกำรวิจัยที่ได้รับจำก สกว. (11,888,370 บำท) หมำยควำมว่ำ ถ้ำ สกว. ให้กำรสนับสนุนงบประมำณกำรวิจัย 1 บำท จะได้รับผลตอบแทนทำงสังคมกลับคืน มำ 10.55 บำท แสดงว่ำ กำรสนับสนุนงบประมำณกำรวิจัยโดยภำพรวมมีควำมคุ้มค่ำ เกษตรกรได้รับสัดส่วน ผลประโยชน์ของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียสูงที่สุด คือ ร้อยละ 69.35 รองลงมำเป็น มหำวิทยำลัยต้นสังกัด และนักศกึ ษำ ตำมลำดบั (ตำรำงที่ 3)

The 1st National Conference on SROI 101 ตารางท่ี 3 ผลตอบแทนทำงสังคมจำกกำรลงทุนของชดุ โครงกำรวิจยั ผมู้ สี ่วนได้ จำนวน สัดสว่ น มูลคำ่ Attribution Dead - Displace มูลคำ่ ส่วนเสยี ผลประโยชน์ ผลประโยชน์ (รอ้ ยละ) weight – ment ผลประโยชน์ ของผมู้ สี ว่ นได้ รวม (บำท) (ร้อยละ) แทจ้ รงิ รวม rate สว่ นเสยี (ร้อยละ) (บำท) (รอ้ ยละ) เกษตรกร 4,000 97.1 523,600,000 70 50 60 109,956,000 นกั ศึกษำ ป. ตรี 14 0.4 2,046,607 100 0 0 2,046,607 นกั ศกึ ษำ 11 0.5 2,538,241 100 0 0 2,538,241 โท-เอก นกั วจิ ยั ใหม่ 1 0.1 345,109 100 0 0 345,109 มหำวิทยำลยั 18 0.7 3,523,161 100 0 0 3,523,161 นเรศวร มหำวิทยำลยั 2 0.2 903,977 100 0 0 903,977 ธรรมศำสตร์ มหำวทิ ยำลยั 2 0.1 273,987 100 0 0 273,987 ศรนี ครนิ ทร วิโรฒ มหำวิทยำลยั 6 0.4 2,002,846 100 0 0 2,002,846 เกษตรศำสตร์ มหำวทิ ยำลยั 11 0.2 1,263,466 100 0 0 1,263,466 มหิดล มหำวทิ ยำลยั 29 0.5 2,536,400 100 0 0 2,536,400 รำชภฏั - มหำสำรคำม มูลคำ่ ผลประโยชนร์ วม (บำท) 539,033,794 มลู คำ่ ผลประโยชน์แท้จริงรวม (บำท) 125,389,794 มูลคำ่ เงนิ ทุนวจิ ยั จำก สกว. (บำท) 11,888,370 อัตรำส่วนผลตอบแทนทำงสังคมจำกกำรลงทนุ (SROI) 10.55 หมำยเหตุ : 1) สดั สว่ นผลประโยชนข์ องผู้มีสว่ นได้สว่ นเสยี = มูลคำ่ ผลประโยชนส์ ทุ ธิของผ้มู สี ่วนไดส้ ว่ นเสยี x 100/ มูลค่ำ ผลประโยชน์สุทธทิ ง้ั หมด 2) ปจั จัยสนับสนนุ หรือผลลพั ธ์ทเ่ี กดิ จำกองคก์ รอืน่ (Attribution) = มลู คำ่ งบประมำณวิจัยจำก สกว. x100/มูลคำ่ งบประมำณวิจัยท้ังหมด 3) อตั รำกำรสูญเปล่ำหรือผลลพั ธส์ ว่ นเกนิ ((Deadweight) = สดั ส่วนผลลพั ธ์ทอี่ ำจจะเกดิ ข้ึนเองแมว้ ำ่ ไม่มีโครงกำรวิจยั สกว. ไดจ้ ำกกำรประเมนิ ของผู้มสี ว่ นไดเ้ สยี

102 4) มลู คำ่ ผลประโยชนส์ ทุ ธิ = มูลคำ่ ผลประโยชนร์ วม x %Attribution x (1-% Deadweight) x (% Displacement) 5) ผลตอบแทนทำงสงั คมจำกกำรลงทนุ (SROI) = มลู ค่ำผลประโยชนส์ ุทธิทัง้ หมด / มลู คำ่ งบประมำณวจิ ัยทไี่ ด้จำก สกว. ตำรำงที่ 3 แสดงผลผลิต/ผลลัพธ์ของรำยโครงกำร โดยชุดโครงกำร Thai Fruits – Functional Fruits 11 โครงกำร สร้ำงมูลค่ำรวม 10,955,676 บำท จำกงบประมำณกำรวิจัยรวม 8,924,370 บำท น้ันคือ ผลตอบแทนสทุ ธทิ ำงกำรเงนิ ของชดุ Thai Fruits – Functional Fruits เปน็ บวกหรอื คดิ เป็น 1.23 เท่ำ ของทุนวิจัยจำก สกว. เนื่องจำกในชุดโครงกำร Thai Fruits – Functional Fruits (11 โครงกำร) เป็นงำนวิจัยทำงวิทยำศำสตร์ 10 โครงกำรที่มีผลได้ค่อนข้ำงต่ำ ซึ่งเป็นไปตำมลักษณะของงำนวิจัยพื้นฐำน หรืออยู่ในขั้นต้นน้ำรอกำรพัฒนำนวัตกรรมในระดับกลำงน้ำต่อไป ในจำนวนนี้ 3 โครงกำรที่มีกำรต่อยอด ผลงำนสร้ำงนวัตกรรมหรือวิจัยเพ่ิมเติมทีส่ ร้ำงมูลคำ่ ไดม้ ำกกว่ำควำมคุ้มค่ำต่อกำรลงทุนของโครงกำร เกิดจำก ผลผลิตงำนวิจัยที่มีมูลค่ำสูง โดยเฉพำะมูลค่ำเพิ่มจำกคุณภำพของบทควำมทำงวิชำกำรและผลผลิต ของโครงกำรวิจัยดังกล่ำวได้ถูกนำไปขยำยผลต่อยอดโครงกำรวิจัยต่อเนื่องภำยใต้งบประมำณสนับสนุน จำก สกว. สวก. วช. และหน่วยงำนอน่ื ๆ สำหรับอีก 8 โครงกำรที่เหลือ เป็นโครงกำรที่มีผลผลิตตำมวัตถุประสงค์งำนวิจัย แต่ผลผลิตที่เป็น บทควำมทำงวชิ ำกำรอยู่ในฐำน TCI ท่มี ีมูลคำ่ ไม่สูงมำกนกั หรอื ผลผลิตได้ยตุ แิ ล้วด้วยเหตผุ ลทำงวชิ ำกำร น่ันคือ ผลผลิตงำนวิจัยไม่ได้นำไปใช้งำนจริงจนเกิดผลลัพธ์ภำยใต้เงินทุนสนับสนุนจำก สกว. ในช่วงเวลำนั้น ผลผลิตที่สำคัญ คือ กำรสร้ำงบุคลำกรวิจัย รำยงำนวิจัยฉบับสมบูรณ์ และรอกำรตีพิมพ์บทควำม หรือมีอุปสรรคทำให้ไม่สำมำรถบรรลุเป้ำหมำยกำรต่อยอดเชิงพำณิชย์ได้ (1 โครงกำร) โดยมีผลตอบแทน ทำงสงั คมจำกกำรลงทุนระหวำ่ ง 0.18 – 0.98 แสดงวำ่ กำรลงทุนของ สกว. ในโครงกำรเหล่ำนี้ไม่มีควำมคุ้มค่ำ ต่อกำรลงทุน ควำมไม่คุ้มค่ำตอ่ กำรลงทุนงำนวจิ ยั ของ สกว. ในโครงกำรวิจยั เหล่ำน้ียังไม่ไดร้ วมมลู ค่ำที่เกิดจำก กำรขยำยตัวขององค์ควำมรู้ ควำมเชี่ยวชำญของนักวิจัยและนักวิจัยหน้ำใหม่ที่กลำยเป็นทุนมนุษย์ และผลกระทบจำกมูลค่ำทำงอ้อมอื่น ๆ เนื่องจำกโครงกำรวิจัยในกลุ่มนี้ได้ก่อให้เกิดผลกระทบที่สำคัญ คือ นักวิจัยมีทักษะและควำมเชี่ยวชำญเพิ่มขึ้น ศักยภำพกำรต่อยอดงำนวิจัย นักศึกษำที่เป็นผู้ช่วยวิจัยสำเรจ็ กำรศึกษำเป็นบัณฑิต มหำบัณฑิตและดุษฎีบัณฑิต ซึ่งสำมำรถหำงำนทำได้ง่ำยขึ้นและได้รับค่ำตอบแทน ที่สูงกว่ำเมื่อเทียบกับบัณฑิตที่ไม่มีประสบกำรณ์กำรช่วยงำนในโครงกำรวิจัย ซึ่งเป็นกำรสร้ำงนักวิจัย และบุคลำกรวิจัยให้กับประเทศ ซึ่งผลผลิตดังกล่ำวสอดคลอ้ งกับเป้ำหมำยแผนสนบั สนุนวิจัยของ สกว. ที่เน้น กำรสรำ้ งองค์ควำมรู้และสรำ้ ง/พัฒนำนักวจิ ัยในช่วงเวลำดงั กล่ำว (สำนักงำนกองทุนสนับสนุนกำรวิจัย, 2552) ผลกระทบเหล่ำนี้จะเพิ่มควำมสำมำรถในกำรแก้ปัญหำทำงวิทยำศำสตร์และเทคโนโลยี รวมถึงมีผลต่อกำร เจริญเตบิ โตทำงเศรษฐกิจของประเทศในอนำคต (Salter and Martin, 2001)

The 1st National Conference on SROI 103 สำหรบั โครงกำรศูนย์วจิ ัยและพัฒนำมะละกอบรโิ ภคสด จงั หวดั มหำสำรคำมและกลุม่ อสี ำนตอนกลำง เป็นงำนวิจัยกึ่งพัฒนำจึงสำมำรถสร้ำงผลลัพธ์และผลกระทบได้เป็นรูปธรรม ซึ่งได้รับงบประมำณจำก สกว. 2,964,000 บำท และทุนสมทบจำกมหำวิทยำลยั ต้นสังกัด รวมถงึ อบต. และ สวทช. จำนวน 1,300,000 บำท (รวมเป็น 4,264,000 บำท) โครงกำรมีผลตอบแทนสุทธิทำงกำรเงินสูงมำกถึง 114,434,118 บำท เนื่องจำก กำรนำนวัตกรรมวิจัยไปสู่กำรขำยเมล็ดพันธุ์ กำรผลิตของเกษตรกรมีรำยได้เพิ่มขึ้นและขยำยกำรฝึกอบรม ให้แก่เกษตรกรในวงกว้ำงโดยได้รับควำมร่วมมือจำกหน่วยงำนในพื้นที่ โครงกำรมีผลตอบแทนทำงสังคม จำกกำรลงทนุ 38.61 แสดงวำ่ กำรลงทุนของ สกว. ในโครงกำรมคี วำมคุ้มค่ำตอ่ กำรลง

104 ตัวแบบทางทฤษฎี กจิ กรรม ผลผลติ กจิ กรรม/โครงกำรงำนวจิ ยั ส่ิงท่ีไดจ้ ำกโครงกำ ปจั จัยนาเขา้ ประโยชนต์ อ่ ผู้มสี ว่ เงินสนับสนนุ นักวิจัย ผู้ช่วยวิจัย กจิ กรรมงานวิจัย ผลผลิต - วิจัยและพัฒนาสายพันธุม์ ะละกอ ตัวแบบจรงิ ทเ่ี หมาะสมกบั ภาค - พนั ธุ์มะละกอบ ปัจจัยนาเขา้ ตะวันออกเฉียงเหนอื - อนุสิทธบิ ัตรสำ - เงนิ ทนุ วิจัย - วิจยั และพฒั นาสายพันธุ์มะละกอ มะละกอ ให้มีความทนทานต่อการเขา้ - เมล็ดพันธมุ์ ะล จำก สกว. ทำลายของโรคใบจุดวงแหวน ศรรี ำชภัฏ - เงินทุนสนับสนนุ - สง่ เสริมการผลติ เมลด็ พันธ์แุ ละ -- ศนู ย์วจิ ัย ฯ ตน้ กลา้ มะละกอให้กระจายสู่ - หนังสอื จำก พนื้ ที่เป้าหมาย บทควำมตีพมิ พ มหำวิทยำลยั - สง่ เสรมิ การผลติ มะละกอในพื้นท่ี ระดบั นำนำชำต - นักวิจัย เป้าหมายเพื่อใหเ้ กษตรกรมี - นกั ศกึ ษำระดับ - คำ่ เสยี โอกำส รายไดเ้ สริม - นักศกึ ษำระดับ จำกเงนิ ทนุ - เพื่อสร้างฐานพันธกุ รรมของ บัณฑติ ศึกษำ และส่งิ อำนวย มะละกอ - เกษตรกรทีผ่ ำ่ น ควำมสะดวก - เพื่อสรา้ งเครือขา่ ยและถ่ายทอด - คำ่ เสยี โอกำส องค์ความรดู้ ้านการผลิตมะละกอ จำกใชเ้ คร่อื งมือ สชู่ ุมชน อุปกรณ์ ฝกึ อบรม - รำยงำนวิจัยฉบ รูปที่ 1 ตัวอย่ำงแผนท่ผี ลลัพธข์ องโครงกำรศนู ย์วิจยั และพฒั นำมะละกอบริโภคสดจังหวดั

ต ผลลพั ธ์ ผลกระทบ ำรวจิ ัยที่เป็น ควำมเปลี่ยนแปลงทีเ่ กิดขึน้ / ควำมเปล่ยี นแปลงท่เี ปน็ วนไดส้ ว่ นเสยี ภำพใหญ่สำหรบั กลมุ่ คน ทไี่ ดร้ ับจำกกำรดำเนิน โครงกำรวจิ ยั ในวงกวำ้ งมำกข้ึน ผลลัพธ์ ผลกระทบ - รำยได้สุทธิที่เกิดขึ้น บรสิ ุทธ์ิ - รำยไดส้ ทุ ธทิ ี่เพิ่มจำกปลกู จำกเกษตรรนุ่ ท่ีสอง ำยพันธ์ุ มะละกอ - มูลค่ำเชิงเศรษฐกิจ ละกอ - ต้นทุนลดลงจำกโรคแมลง จำกกำรนำควำมรู้และ - มลู คำ่ รำยได้สุทธิ ชุดเทคโนโลยีไปใช้งำน พใ์ นวำรสำร ของศูนยฯ์ หลังปสี ้ินสดุ จรงิ เชิงพำณิชย์ ติ โครงกำร 2559 บปริญญำตรี - ทักษะและควำม บ เช่ยี วชำญในงำนวิจยั นกำร ของนักวิจัยเพ่มิ ขน้ึ บับสมบรู ณ์ ดมหำสำรคำมและกลุ่มอสี ำนตอนกลำง

ตารางที่ 4 ผลตอบแทนทำงสงั คมจำกกำรลงทนุ จำแนกรำยโครงกำรวิจยั โครงกำรวจิ ัย ผู้มสี ่วนไดส้ ่วนเสีย มลู ค่ำผลผลติ /ผลลัพธ์1 (บำท) attr (ร 1) กำรพฒั นำเจลลม่ี ะม่วง 1) นักศกึ ษำบัณฑติ ศกึ ษำ 126,835 เพื่อสขุ ภำพสำหรับผสู้ ูงอำยุ 789,800 2) มหำวิทยำลยั มหดิ ล 2) กำรศกึ ษำกำรรับประทำน 1) นักศึกษำบณั ฑติ ศกึ ษำ 317,087 สม้ โอตอ่ ระดับสำรฟลำโว 2) มหำวทิ ยำลัยมหดิ ล 384,826 นอยด์ในซรี ั่มและผลตอ่ กำรทำงำนของเกล็ดเลอื ด ในอำสำสมัครสุขภำพดี 3) กลไกกำรต้ำนควำมเครยี ด 1) นกั ศกึ ษำ 639,565 ออกซิเดชนั และกำรตำย บณั ฑติ ศึกษำ 903,977 ของเซลลบ์ โุ พรง หลอดเลือดมนษุ ย์ 2) มหำวทิ ยำลัย ชนดิ EA.hy926 ธรรมศำสตร์ จำกผลมะละกอดบิ

The 1st National Conference on SROI 105 ribution2 deadweight3 มลู คำ่ ผลผลติ / มูลคำ่ ผลผลติ / มลู ค่ำเงนิ ทุนวิจัย SROI ร้อยละ) (ร้อยละ) ผลลัพธแ์ ทจ้ ริง ผลลพั ธแ์ ท้จริง จำก สกว. (บำท) 0.83 ทั้งหมด (บำท) (บำท) 1,098,000 916,635 100 0 126,835 100 0 789,800 100 0 317,087 701,913 1,048,260 0.67 100 0 384,826 100 0 639,565 1,543,542 1,039,770 1.48 100 0 903,977

106 โครงกำรวจิ ัย ผมู้ ีส่วนไดส้ ว่ นเสีย มูลคำ่ ผลผลติ /ผลลพั ธ์1 (บำท) attr (ร 4) ฤทธข์ิ องชมพพู่ นั ธุท์ บั ทมิ 1) นกั ศึกษำปริญญำตรี 383,739 288,120 จันทรต์ อ่ กำรเกิดอนมุ ลู 2) มหำวิทยำลัยนเรศวร 128,297 อสิ ระและกำรทำงำนของ 345,109 2,002,846 หลอดเลอื ดในหนูที่มี 140,704 1,158,165 คอเลสเตอรอลในเลือดสงู 203,382 5) คณุ สมบตั ิในกำรยบั ย้งั 1) นกั ศกึ ษำ 273,987 กำรก่อกลำยพันธุ์ บัณฑิตศกึ ษำ และป้องกันกำรเกดิ มะเร็ง 2) นักวจิ ัยใหม่ ของผลไมไ้ ทย 3) มหำวิทยำลยั เกษตรศำสตร์ 6) ศักยภำพของผลกลว้ ยไข่และ 1) นักศึกษำบัณฑิตศกึ ษำ นำ้ ว้ำในกำรป้องกนั มะเรง็ 2) มหำวิทยำลยั นเรศวร ผวิ หนงั ในหนู ท่ถี กู เหนยี่ วนำด้วย ดเี อม็ บีเอและรงั สยี ูวบี ี 7) ฤทธขิ์ องนำ้ คั้นสม้ โอ 1) นักศกึ ษำ ต่อภำวะบกพรอ่ งในกำร บณั ฑติ ศกึ ษำ เรยี นรู้และควำมจำในหนู 2) มหำวทิ ยำลยั เบำหวำนชนิด 2 ศรนี ครินทรวิโรฒ

ribution2 deadweight3 มลู ค่ำผลผลติ / มลู คำ่ ผลผลติ / มูลคำ่ เงนิ ทุนวิจยั SROI ร้อยละ) (ร้อยละ) ผลลพั ธ์แทจ้ ริง ผลลพั ธ์แทจ้ ริง จำก สกว. (บำท) 0.76 ทั้งหมด (บำท) (บำท) 881,200 671,859 100 0 383,739 100 0 288,120 100 0 128,297 2,476,252 878,460 2.82 100 0 345,109 100 0 2,002,846 100 0 140,704 1,298,869 781,650 1.66 100 0 1,158,165 100 0 203,382 477,369 739,870 0.65 100 0 273,987

โครงกำรวิจยั ผ้มู สี ่วนไดส้ ว่ นเสยี มูลค่ำผลผลติ /ผลลัพธ์1 (บำท) attr (ร 8) ประโยชน์ของมะละกอใน 1) นักศึกษำปริญญำตรี 127,913 509,936 หนูที่ถูกเหนี่ยวนำให้เกิด 2) มหำวิทยำลยั 191,869 467,320 ภำวะอ้วนด้วยอำหำรไขมัน นเรศวร 383,739 สงู 1,099,620 9) กำรศกึ ษำผลของทเุ รยี น 1) นักศกึ ษำ สำยพนั ธ์ุหลงลบั แล บัณฑติ ศึกษำ ตอ่ กำรเรียนรแู้ ละจดจำ 2) มหำวทิ ยำลัยนเรศวร และสมรรถภำพทำงเพศ ในหนแู ก่เพศผู้ 10) ฤทธข์ิ องชมพ่ทู ับทิมจันทร์ 1) นักศกึ ษำ ต่อกำรตำยแบบ apoptosis บณั ฑิตศึกษำ และฤทธ์ิตำ้ นอนมุ ลู อิสระ ในเบต้ำเซลลต์ ับอ่อนของหนู ทีถ่ ูกเหนีย่ วนำให้เปน็ เบำหวำนด้วยสำร streptozo tocin 2) มหำวทิ ยำลยั นเรศวร

The 1st National Conference on SROI 107 ribution2 deadweight3 มลู ค่ำผลผลติ / มูลค่ำผลผลติ / มูลค่ำเงินทุนวจิ ยั SROI รอ้ ยละ) (ร้อยละ) ผลลพั ธแ์ ทจ้ รงิ ผลลัพธแ์ ทจ้ รงิ จำก สกว. (บำท) 0.91 ทง้ั หมด (บำท) (บำท) 699,360 637,849 100 0 127,913 100 0 509,936 100 0 191,869 659,189 673,200 0.98 100 0 467,320 100 0 383,739 1,483,359 596,200 2.49 100 0 1,099,620

108 โครงกำรวิจัย ผ้มู สี ว่ นไดส้ ว่ นเสยี มูลค่ำผลผลติ /ผลลัพธ์1 (บำท) attr (ร 11) ฤทธ์ทิ ำงชีวภำพของ 1) มหำวทิ ยำลัยมหดิ ล 88,840 สำรสกัดผลไม้ไทย ในเนือ้ เย่ือเซลลเ์ ตำ้ นม มนุษย์ท่ถี กู เหน่ียวนำกำร ทำลำยดเี อน็ เอแบบ ออกซเิ ดชัน ดว้ ยเอสโตร-เจน รวม 11 โครงการ 10,955,676 หมำยเหตุ : 1) โครงกำรใดไมม่ ีผลลัพธ์จะเสนอเปน็ มลู คำ่ ของผลผลติ แทน 2) attribution คดิ เฉพำะปัจจัยสนับสนนุ ทเ่ี ปน็ เงนิ สด (in cash) จงึ ไม่รวมกำรสนับสนุน 3) deadweight ของโครงกำรที่ 12 มีรอ้ ยละ 50 เน่อื งจำกนักวจิ ัยมน่ั ใจวำ่ โอกำสท่จี ะได 4) displacement rate ของโครงกำรที่ 12 เท่ำกับ 60 เฉพำะผลประโยชน์ของเกษตรก

ribution2 deadweight3 มลู ค่ำผลผลติ / มูลคำ่ ผลผลติ / มลู ค่ำเงินทุนวิจัย SROI ร้อยละ) (รอ้ ยละ) ผลลพั ธ์แทจ้ ริง ผลลัพธแ์ ทจ้ ริง จำก สกว. (บำท) 0.18 ทงั้ หมด (บำท) (บำท) 488,400 88,840 100 0 88,840 10,955,676 8,924,370 1.23 นเครื่องมือและห้องปฏิบัติกำรของหน่วยงำนต้นสังกดั ด้รับทนุ สนับสนนุ จำกแหลง่ อ่ืนมรี ้อยละ 50 กร

The 1st National Conference on SROI 109 สรปุ ผลการวจิ ัยและข้อเสนอแนะ ชุดโครงกำรวิจัยที่ใช้เป็นกรณีศึกษำมีมูลค่ำของผลประโยชน์สุทธิในรูปของผลผลิตและผลลัพธ์รวม 125,389,794 บำท และงบประมำณกำรวิจัยเท่ำกับ 11,888,370 บำท ผลตอบแทนทำงสังคมจำกกำรลงทุน ของโครงกำรวิจัยโดยภำพรวมเท่ำกับ 10.55 นั่นคือ กำรสนับสนุนงบประมำณกำรวิจัยของ สกว. 1 บำท จะได้รับผลตอบแทนทำงสงั คมกลบั คืนมำ 10.55 บำท แสดงว่ำ มคี วำมคุม้ คำ่ ในกำรลงทุน โครงกำรวิจัยท่ีสร้ำง ผลลพั ธค์ อ่ นขำ้ งสูง ได้แก่ ศูนย์วจิ ัยและพัฒนำมะละกอบริโภคสด จงั หวัดมหำสำรคำมและกลุม่ อีสำนตอนกลำง มีผลตอบแทนทำงสังคมจำกกำรลงทุนสูงเท่ำกับ 38.61 ตำมลำดับ และอีก 4 โครงกำรมีค่ำผลตอบแทน ทำงสังคมจำกกำรลงทุนมำกกว่ำ 1.0 ในภำพรวมชุดโครงกำรมีผลผลิตและผลลัพธ์สอดคล้องกับแผนวิจัย ของ สกว. ในช่วงปี 2550 – 2556 ที่ให้ควำมสำคัญกับกำรสร้ำงระบบวิจัย สร้ำงองค์ควำมรู้ และสร้ำงนักวิจัย บทควำมน้ีมีข้อเสนอแนะตอ่ สกสว. หน่วยงำนสนับสนนุ กำรวจิ ยั และสถำบนั กำรศกึ ษำ ดงั นี้ 1. ลักษณะกำรสนับสนุนโครงกำรวิทยำศำสตร์ควรมีลักษณะต่อเนื่องตำมนโยบำยกำรสนับสนุน งบประมำณแบบต่อเนื่องรำยปี (multiyear) เพื่อให้โครงกำร/ชุดโครงกำรมีโอกำสในกำรวิจัย ทดลองซ้ำ วิจัยเชิงลึกหรือต่อยอดตำมโซ่อุปทำน สำหรับโครงกำรวิจัยที่เน้นสร้ำงองค์ควำมรู้เชิงลึกและสร้ ำง/พัฒนำ นักวิจัย ควรสนับสนนุ งบประมำณวจิ ัยตำมโปรแกรมวจิ ยั ท่ีมเี ปำ้ หมำยผลผลิตในระยะ 3 – 5 ปี 2. พัฒนำระบบนิเวศวิจัยของหน่วยงำนต้นสังกัด ซึ่งควรได้รับกำรออกแบบอย่ำงมีระบบตลอด โซ่คุณค่ำงำนวิจัยและเพิ่มงบลงทุนเพื่อสร้ำงควำมพร้อมของห้องปฏิบัติกำรที่ทันสมัยแก่มหำวิท ยำลัย หรือเครือข่ำยมหำวิทยำลัยเป็นกำรบูรณำกำรกบั ยุทธศำสตร์งำนวิจัย โดยเฉพำะควำมเพยี งพอ ควำมพร้อมใช้ กำรเข้ำถึงเครื่องมือและห้องปฏิบัติกำรที่ทันสมัย อำจจะสร้ำงเครือข่ำยศูนย์เครื่องมือและห้องปฏิบัติกำรที่ใช้ รว่ มกัน 3. มหำวิทยำลัยต้นสังกัดได้รับผลประโยชน์ตรงและทั้งหมดของมูลค่ำของผลผลิตในระดับต้นน้ำ จึงควรสนับสนุนทุนวิจัยในลักษณะกำรร่วมทุนระหว่ำงแหล่งทุนกับมหำวิทยำลัยสำหรับงบดำเนินงำน และส่งเสริมกำรบรู ณำกำรงำนวจิ ัยข้ำมสถำบัน 4. สร้ำงแรงจูงใจให้แก่นักวิจัยเพื่อสำมำรถจดสิทธิบัตร/อนุสิทธิบัตรหรือทรัพย์สินทำงปัญญำ ได้รวดเร็วเพื่อลดกำรเก็บผลกำรศึกษำบำงส่วนไว้กับนักวิจัยเองและเมื่อนักวิจัยไม่สำมำรถหำทุนวิจัยได้ ควำมร้นู น้ั จะไมป่ รำกฏและได้รบั กำรตอ่ ยอดเท่ำกบั เป็นกำรสญู เปล่ำของผลลัพธ์ 5. ส่งเสริมกำรประเมินโครงกำรวิจัยที่มีผลผลิตไม่แล้วเสร็จ ไม่สมบูรณ์หรือไม่เสถียร หำกมี ควำมเป็นไปได้ในกำรวิจัยต่อเนื่อง นักวิจัยมีควำมจรงิ จังและกระตือรือรน้ และใช้งบประมำณวจิ ยั เพิ่มในจำนวน ที่ไม่มำกนัก ควรสนับสนุนงบประมำณกำรวิจัยเพื่อดำเนินโครงกำรวิจัยต่อเนื่องจะช่วยเพิ่มโอกำส ของกำรเกิดผลลพั ธ์หรือผลกระทบของโครงกำรวจิ ยั

110 กิตตกิ รรมประกาศ งำนวิจัยนี้ได้รับกำรสนับสนุนจำกสำนักงำนกองทุนสนับสนุนกำรวิจัยและขอขอบคุณศำสตรำจำรย์ เกียรติคณุ ดร.อำรี วิบูลยพ์ งศ์ ในฐำนะหัวหนำ้ โครงกำรวจิ ยั เอกสารอ้างอิง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.์ 2558. ขออนุมตั ิหลักกำรยทุ ธศำสตร์พัฒนำผลไม้ไทย พ.ศ. 2558 – 2562. [ระบบออนไลน]์ . แหลง่ ทีม่ ำ: https://www.moac.go.th/command-preview-391991791938. [8 สิงหำคม 2562]. กระทรวงกำรอดุ มศึกษำ วิทยำศำสตร์ วจิ ยั และนวตั กรรม. 2563. กำรลงทนุ R&D ไทย รอบสำรวจปี 62. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มำ: https://www.nxpo.or.th/th/4885/ [25 สิงหำคม 2564]. ไชยยะ คงมณี พลำกร สตั ยซ์ ื่อ และปรุ วิชญ์ พทิ ยำภนิ นั ท์. 2561. ผลตอบแทนทำงสงั คมจำกกำรลงทุนของ โครงกำรวิจยั ทำงวิทยำสตรใ์ นชุดโครงกำรกำรพัฒนำอุตสำหกรรมยำงพำรำ. วำรสำรกำรจดั กำร สมัยใหม่, 16(2), 43–56. สำนักงำนเศรษฐกิจกำรเกษตร. 2561. สถิตกิ ำรเกษตรของประเทศไทย ป 2561. [ระบบออนไลน]์ . แหล่งทีม่ ำ: http://www.oae.go.th/assets/portals/1/files/jounal/2562/yearbook2561.pdf. [8 สงิ หำคม 2562]. สำนกั งำนกองทนุ สนับสนุนกำรวิจยั . 2552. ยุทธศำสตรก์ ำรสนบั สนนุ กำรวจิ ยั ของสำนกั งำนกองทนุ สนับสนุน กำรวิจัย (สกว.) พ.ศ.2553 – 2556. [ระบบออนไลน]์ . แหลง่ ท่ีมำ: https://www.trf.or.th/component/attachments/download/81. [11 พฤษภำคม 2562]. Achavanuntakul, S., & Yamla-or, P. 2017. Handbook for Social impact assessment and Social Return on Investment. Bangkok: The Thailand Research Fund. [in Thai] Banke-Thomas, A. O., Madaj, B., Charles, A., & van den Broek, N. 2015. Social Return on Investment (SROI) methodology to account for value for money of public health interventions: A systematic review. BMC Public Health, 15, 582. Benjasiri, R. 2015. Social Return on Investment of skywalk in Bangkok. Journal of Politics, Administration and Law, 7(2), 77–106. [in Thai]

The 1st National Conference on SROI 111 Bertotti, M., Farr, R., & Akinbode, A. 2015. Assessing the Social Return on Investment of highway house, a homeless shelter in Haringey, London. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Marcello_Bertotti/publication/286342508_Asses sing_the_Social_Return_on_Investment_of_Highway_House_a_homeless_shelter_in_L ondon_UK/links/5667f7c908aea62726eede51/Assessing-the-Social-Return-on- Investment-of-Highway-House-a-homeless-shelter-in-London-UK.pdf Courtney, P., & Powell, J. 2020. Evaluating innovation in European rural development programmes: Application of the social return on investment (SROI) method. Sustainability, 12(7), 2657. Cordes, J. J. 2017. Using cost-benefit analysis and social return on investment to evaluate the impact of social enterprise: Promises, implementation, and limitations. Evaluation and Program Planning, 64, 98–104. European Science Foundation. 2012. Evaluation of publicly funded research: The challenges of impact assessment. Strasbourg, France: European Science Foundation. Faivel, S., Ghosh, S., Hilton, O., James, D., & Peppercorn, D. 2012. Social Return on Investment: Lessons learned in Australia. Retrieved from https://socialventures.com.au/assets/SROI-Lessons-learned-in-Australia.pdf Isvilanonda, S. 2010. Let’s try to understand research impact assessment. In S. Isvilanonda, P. Pananurak & S. Praneetvatakul (Eds.), Impact assessment of agriculture and agro- industry research. Bangkok: TQP. [in Thai] Jones, M. 2012. The social value of a community-based health project: healthy living wessex Social Return on Investment report. Bristol, UK: University of the West of England. King, N. 2014. Making the case for sport and recreation services: The utility of Social Return on Investment (SROI) analysis. International Journal of Public Sector Management, 27(2), 152–164.

112 Nicholls, J. 2017. Social return on investment–Development and convergence. Evaluation and Program Planning, 64, 127–135. Nicholls, J., Lawlor, E., Neitzert, E., & Goodspeed, T. 2009. A guide to social return on investment. Retrieved from https://www.bond.org.uk/data/ files/Cabinet_office_A_guide_to_Social_Return_on_ Investment.pdf Nicholls, J., Lawlor, E., Neitzert, E., Goodspeed, T. 2012. A guide to social return on investment (2nd ed.). Retrieved from http://socialvalueint. org/wp- content/uploads/2016/12/The-SROI-Guide-2012.pdf Ruiz-Lozano, M., Tirado-Valencia, P., Sianes, A., Ariza-Montes, A., Fernández-Rodríguez, V., & López-Martín, M. 2020. SROI methodology for public administration decisions about financing with social criteria. A case study. Sustainability, 12(3), 1070. Salter, A. J., & Martin, B. R. 2001. The economic benefits of publicly funded basic research: A critical review. Research Policy, 30(3), 509–532. Scholten, P., Nicholls, J., Olsen, S., & Galimidi, B. 2006. Social return on investment: A guide to SROI analysis. Amstelveen, Netherlands: Lenthe. Thai Health Promotion Foundation. 2014. Social Return on Investment (SROI): Selected cases from Thai Health Promotion Foundation. Bangkok: Thai Health Promotion Foundation. [in Thai] Walker, T., Maredia, M., Kelley, T., La Rovere, R., Templeton, D., Thiele, G., & Douthwaite, B. 2008. Strategic guidance for ex post impact assessment of agricultural research. Rome, Italy: Science Council Secretariat. Wilson, D., & Frederick Bull, M. 2013. SROI in practice: The wooden canal boat society. Social Enterprise Journal, 9(3), 315–325.

The 1st National Conference on SROI 113 การประเมินความคุ้มค่าของการลงทนุ แบบ Ex-ante ในแผนงานวจิ ัย ด้านการแกป้ ญั หาวกิ ฤตจิ ากการแพร่ระบาดของโควิด 19 ภสั สริ ิ โคมกระจ่ำง* และ บริภัทร กุณฑลบตุ ร สานกั งานคณะกรรมการสง่ เสรมิ วิทยาศาสตร์ วิจยั และนวัตกรรม, ประเทศไทย *Correspondence: [email protected] บทคัดยอ่ บทควำมวิชำกำรนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเครำะห์ควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนในแผนงำนวิจัยด้ำนกำร แก้ปัญหำวกิ ฤตจิ ำกกำรแพร่ระบำดของโควดิ -19 โดยคำดกำรณ์ไปในอนำคต แผนงำนวิจัยน้ีได้รับงบประมำณ จำกกองทุนส่งเสริมวิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (ววน.) ในปีงบประมำณ 2563 – 2565 คิดเป็นมูลค่ำ ปัจจุบันในปี พ.ศ. 2563 เท่ำกับ 3,327 ล้ำนบำท จำกผลกำรลงทุนในแผนงำนดังกล่ำวคำดว่ำจะสำมำรถ กอ่ ให้เกิดผลประโยชน์ทำงด้ำนเศรษฐกิจและสงั คมขน้ึ ดังน้ี ในด้ำนเศรษฐกิจ แผนงำนวิจัยนี้จะสำมำรถช่วยสร้ำงรำยได้จำกกำรท่องเที่ยว โดยช่วยให้ กำรท่องเที่ยวฟื้นคืนกลับสู่ภำวะปกติและสร้ำงรำยได้ให้กับครัวเรือนจำกกำรฟื้นตัวของภำคธุรกิจต่อกำรจ้ำง แรงงำนในภำคบริกำร โรงแรมและภัตตำคำร คิดเป็นมูลค่ำทำงเศรษฐกิจ คือ รำยได้จำกกำรท่องเท่ียวเพิ่มขน้ึ คิดเป็นมูลค่ำปัจจบุ ันได้ระหว่ำง 463 – 1,684 ล้ำนบำทและรำยได้ของครัวเรือนเพิ่มขึน้ คิดเป็นมูลคำ่ ปจั จุบนั ได้ระหว่ำง 828 – 3,658 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันได้ระหว่ำง 1,291 – 5,341 ลำ้ นบำท ในด้ำนสังคม แผนงำนนี้จะสำมำรถช่วยป้องกันกำรสูญเสียชีวิตของประชำชนจำกโรคโควิด-19 คิดเปน็ มลู ค่ำปัจจุบนั ไดร้ ะหวำ่ ง 484 – 10,723 ลำ้ นบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกจิ และสงั คม คดิ เป็นมลู ค่ำ ปัจจุบันได้ระหว่ำง 1,774 – 16,064 ล้ำนบำท เมื่อคำนวณอัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงสังคม (SROI) โดยวิเครำะห์ควำมสำเร็จในกำรดำเนินงำนของระบบวิทยำศำสตร์ วิจัยและนวัตกรรม พร้อมคำนึงถึง Deadweight และ Contribution ของ ววน. พบว่ำมีค่ำอยู่ระหว่ำง 0.53 – 4.83 เท่ำ โดยค่ำ SROI ในกรณี ของ Usual impact และ Usual probability of success มคี ำ่ เทำ่ กับ 3.04 เทำ่ คาสาคญั : โควิด-19 ควำมคมุ้ คำ่ ของกำรลงทุน Ex-ante

114 บทนา กำรแพร่ระบำดของเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 นับตั้งแต่ช่วงต้นปี พ.ศ. 2563 จนถึงเดือนมีนำคม พ.ศ. 2564 ประเทศไทยมียอดจำนวนผู้ติดเชื้อสะสมประมำณ 2.8 หมื่นคน แต่ภำยในช่วงระยะเวลำ 3 เดือน ถัดมำ พบว่ำยอดผู้ติดเชื้อสะสมเพิ่มขึ้นเป็น 10 เท่ำ ประมำณ 3.17 แสนคนและตัวเลขนี้น่ำจะสูงขึ้นเรื่อย ๆ ตำมแนวโน้มจำนวนผู้ติดเชื้อใหม่ที่เพิ่มขึ้นในระดับเกือบ 1 หมื่นคนต่อวัน ซ่ึงสูงที่สุดนับตั้งแต่มีกำรระบำด ของโรคโควิด-19 ผลที่ตำมมำก็คือเกิดกำรเสียชีวิตที่เพิ่มขึ้นอย่ำงรวดเร็ว โดยจำนวนผู้เสียชีวิตสะสมตั้งแต่ ปี พ.ศ. 2563 เพม่ิ ขึน้ จำก 94 คน ณ ส้ินเดอื น มีนำคม พ.ศ. 2564 จนสงู กวำ่ 2.5 พันคน ณ วันท่ี 9 กรกฎำคม พ.ศ. 2564 (ทีดอี ำรไ์ อ, 2562) จำกสถำนกำรณ์ดังกล่ำวส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจไทยอย่ำงมำก ซึ่งทำงธนำคำรแห่งประเทศไทย (ธปท.) ประเมินว่ำเศรษฐกิจไทยในปี พ.ศ. 2563 จะหดตัวถึงร้อยละ 5.3 เนื่องมำจำกประเทศไทยยังคงพึ่งพำ รำยได้จำกต่ำงประเทศในระดับที่สูงทำให้มูลค่ำควำมเสียหำยสูงตำมไปด้วย โดยข้อมูลเดือนเมษำยน ปี พ.ศ. 2563 พบว่ำภำคกำรท่องเที่ยวซึ่งมีขนำดร้อยละ 17 ของ GDP หดตัวร้อยละ 100 กำรลงทุน ในประเทศอยู่ในระดับต่ำมำนำน ธุรกิจขนำดกลำงและขนำดย่อม (SMEs) และแรงงำนส่วนใหญ่ไม่สำมำรถ แข่งขันได้และมีปัญหำหนี้ครัวเรือนสูง ซึ่งถือเป็นข้อจำกัดสำคัญของกำรฟื้นตัว (เสำวณี จันทะพงษ์และทศพล ต้องหุ้ย, 2563) ประกอบกับมำตรกำรกำรปิดประเทศ (Lockdown) ของรัฐบำล กำรปิดสถำนประกอบกำร ทำให้แรงงำนบำงส่วนถูกเลิกจ้ำง โดยเฉพำะแรงงำนในภำคบริกำร โรงแรมและภัตตำคำร กำรปิดประเทศ ทำให้ธุรกิจกำรบินได้รับผลกระทบเป็นอย่ำงมำกและยังขยำยวงกว้ำงไปยังธุรกิจกำรท่องเที่ยวและธุรกิจ ที่เกี่ยวเนื่อง ทำให้รัฐบำลต้องเร่งมำตรกำรกระตุ้นเศรษฐกิจและบรรเทำผลกระทบจำกกำรแพร่ระบำด ของเชอื้ ไวรสั โควดิ -19 (รชั ตะ จันทร์พำณชิ ย์, 2564) กำรแก้ปัญหำวิกฤติกำรแพร่ระบำดของโรคโควดิ -19 จึงเป็นเร่ืองสำคัญและเร่งด่วนมำกในกำรจัดกำร มำตรกำรต่ำง ๆ กำรคน้ หำวธิ ีกำรตรวจวนิ จิ ฉยั กำรพัฒนำวัคซีนและกำรผลติ วสั ดุอปุ กรณท์ ำงกำรแพทยต์ ่ำง ๆ ให้เพียงพอต่อกำรยับยั้งหรือชะลอกำรแพร่ระบำดของโรคโควิด-19 ลดอัตรำกำรติดเชื้อและเสียชีวิต ของประชำกรไทยเพื่อให้ประเทศไทยสำมำรถทำวิจัยและพัฒนำงำนวิจัยด้ำนวิทยำศำสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรมจงึ เกิดกำรสนบั สนนุ งบประมำณด้ำนวิทยำศำสตร์ วิจัยและนวัตกรรมท่ีตอบโจทย์ควำมต้องกำร ของประเทศได้อย่ำงรวดเร็ว สำมำรถนำส่งผลผลิต ผลลัพธ์และผลกระทบที่สำมำรถนำไปพัฒนำเศรษฐกิจ และสังคมของประเทศได้ สำนักงำนคณะกรรมกำรส่งเสริมวิทยำศำสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) จึงเล็งเห็นถึงควำมสำคัญ ของกำรแก้ปัญหำวิกฤตโควิด-19 จึงได้จัดทำแผนด้ำนวิทยำศำสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (ววน.) ที่เกี่ยวข้องกับ กำรแพร่ระบำดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนำ 2019 (COVID-19) และแก้ปัญหำวิกฤตเร่งด่วน (Strategic Fund

The 1st National Conference on SROI 115 & Fundamental Fund) ภำยใต้โปรแกรมที่ 17 เรื่องกำรแก้ปัญหำวิกฤตเร่งด่วนของประเทศ ซึ่งภำยใน โปรแกรมนี้ได้รวมแผนงำนวิจัยด้ำนกำรแก้ปัญหำวิกฤตจำกกำรแพร่ระบำดของโควิด-19 โดยได้จัดสรร งบประมำณประจำปดี ำ้ นวิทยำศำสตร์ วจิ ัยและนวัตกรรม ผ่ำนกองทุนส่งเสรมิ วทิ ยำศำสตร์ วจิ ยั และนวัตกรรม โดยมีกำรจัดสรรงบประมำณให้หน่วยงำนบริหำรจัดกำรโปรแกรม “7 พีเอ็มยู” ได้แก่ สำนักงำนกำรวิจัย แห่งชำติ (วช.) สถำบันวิจัยระบบสำธำรณสุข (สวรส.) สำนักงำนพัฒนำกำรวิจัยกำรเกษตร (สวก.) หนว่ ยบริหำรและจัดกำรทุนวิจัยและนวัตกรรมด้ำนกำรพัฒนำระดับพ้นื ท่ี (บพท.) หนว่ ยบรหิ ำรและจัดกำรทุน ด้ำนกำรพัฒนำกำลังคนและทุนด้ำนกำรพัฒนำสถำบันอุดมศึกษำ กำรวิจัยและกำรสร้ำงนวัตกรรม (บพค.) หนว่ ยบรหิ ำรและจดั กำรทุนดำ้ นกำรเพ่ิมควำมสำมำรถในกำรแข่งขันของประเทศ (บพข.) สำนักงำนนวัตกรรม แห่งชำติ (สนช.) และหน่วยงำนวิจัยอื่น ๆ ที่รับงบประมำณจำกกองทุน ววน. ในปี พ.ศ. 2563 ได้จัดสรร งบประมำณเป็นจำนวน 1,082 ล้ำนบำท ปี พ.ศ. 2564 ได้จัดสรรงบประมำณเป็นจำนวน 1,615 ล้ำนบำท และปี พ.ศ. 2565 ได้จัดสรรงบประมำณเป็นจำนวน 686 ล้ำนบำท เพื่อแก้ปัญหำวิกฤตเร่งด่วนที่เกิดข้ึน ในปัจจบุ นั โครงกำรภำยใต้แผนงำนวิจัยดังกล่ำว ได้จัดสรรทุนผ่ำน PMU ดังนี้ ปี พ.ศ. 2563 หน่วยงำน สนช. ได้จัดสรรทุนโครงกำรหน่วยขับเคลื่อนนวัตกรรมเพื่อสังคม หน่วยงำน วช. ได้จัดสรรทุนโครงกำรกำรวิจัย เพื่อแก้ปัญหำและผลกระทบจำกโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 สถำบันวิจัยระบบสำธำรณสุข ได้จัดสรรทุน โครงกำรกำรวิจัยระบบสำธำรณสุขเรง่ ด่วนเพื่อตอบสนองกำรระบำดโรคติดเชื้อไวรสั โคโรนำ 2019 หน่วยงำน สวก. ได้จัดสรรทุนโครงกำรสนับสนุนทุนวิจัยเพื่อรองรับและแก้ปัญหำด้ำนกำรเกษตรในสภำวะวิกฤต หน่วยงำน บพท. ได้จัดสรรทุนโครงกำรตัวแบบเชิงธุรกิจเพื่อสร้ำงเศรษฐกิจฐำนรำกรองรับกำรเปลี่ยนแปลง และวิกฤตด้ำนเศรษฐกิจ หน่วยงำน บพค. ได้จัดสรรทุนโครงกำร Frontier Research และกำรพัฒนำระบบ กำรสร้ำงควำมสำมำรถเพื่อรองรับสถำนกำรณ์โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 และหน่วยงำน บพข. ได้จัดสรร ทุนโครงกำรกำรวิจัยและพัฒนำเพื่อบรรเทำผลกระทบจำกสถำนกำรณ์กำรแพร่ระบำดโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 ปี พ.ศ. 2564 หน่วยงำน วช. ได้จัดสรรทุนสำหรับโครงกำรริเริ่มพิเศษและเร่งด่วนเพื่อแก้ไขปัญหำ เร่งด่วนของประเทศประเด็นเชื้อไวรัสโคโรนำสำยพันธุ์ใหม่ 2019 สถำบันวิจัยระบบสำธำรณสุขได้จัดสรรทุน โครงกำรกำรวิจัยเพื่อสร้ำงควำมเข้มแข็งของระบบสุขภำพในกำรตอบสนองต่อกำรระบำด COVID-19 หน่วยงำน สวก. ได้จัดสรรทุนโครงกำรกำรพัฒนำศักยภำพสมุนไพรไทยในกำรรักษำและป้องกันโรคอุบัติใหม่ จำกเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 หน่วยงำน บพท. ได้จัดสรรทุนโครงกำรกำรสร้ำงแผนธุรกิจเพื่อสร้ำงเศรษฐกิจ ฐำนรำกรองรับกำรเปลี่ยนแปลงและวิกฤตด้ำนเศรษฐกิจและแก้ไขปัญหำควำมยำกจน (ต่อเนื่อง) หน่วยงำน บพค. ได้จัดสรรทุนโครงกำร Frontier Research และกำรพัฒนำระบบกำรสร้ำงควำมสำมำรถเพื่อรองรับ สถำนกำรณ์โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 (ต่อเนื่อง) หน่วยงำน บพข. ได้จัดสรรทุนโครงกำรอุตสำหกรรม กำรแพทย์ กำรปรับตัวของภำคอุตสำหกรรมอ่ืน ๆ หนว่ ยงำน สนช. ไดจ้ ดั สรรทุนโครงกำรกำรกระตุ้นเศรษฐกิจ

116 ในระยะสั้นของวสิ ำหกิจฐำนนวัตกรรม (Startup & SMEs) ท่ีไดร้ ับผลกระทบจำกไวรสั โคโรนำ 2019 และยังมี หนว่ ยงำนวิจัยอน่ื ๆ (Fundamental Fund) อีกดว้ ย ทั้งนี้ จำกกำรดำเนินงำนของ PMU ที่ผ่ำนมำในปี พ.ศ. 2563 - 2564 พบว่ำ ภำพรวมผลงำน ของ ววน. ในกำรแก้ปัญหำวิกฤติโควิด-19 สำมำรถแบ่งผลงำนวิจัยออกเป็น 5 ด้ำน ดังนี้ 1) งำนวิจัย ด้ำนเวชภัณฑ์เพื่อวินิจฉัยและรักษำ สำมำรถผลิตหน้ำกำกอนำมัย เช่น หน้ำกำกผ้ำ WIN Masks, Masks, หน้ำกำกนำโน, หน้ำกำกอนำมัยชนิด N95 และ N99 ชุดป้องกันเชื้อโรคสำหรับบุคลำกรทำงกำรแพทย์ เช่น ชุด PAPR, ชุด PPE ไม่น้อยกว่ำ 40,000 ชิ้นและผลิตชุดตรวจเชื้อโควิด 19 เช่น ชุดตรวจ RT-PCR, ชุดตรวจ RT-LAMP, ชุดตรวจ RT-LAMP-XO ไม่น้อยกว่ำ 100,000 ชิ้น 2) งำนวิจัยด้ำนกำรป้องกันควบคุม และกำรดูแลรักษำผู้ป่วย สำมำรถผลิตนวัตกรรมให้กับชุมชนและโรงพยำบำลทั่วประเทศกว่ำ 20 แห่ง เช่น ห้องควำมดันติดลบแบบเคลื่อนย้ำยได้ ห้องแยกผู้ป่วยที่แพร่กระจำยเชื้อทำงอำกำศแบบถอดประกอบได้ เครื่องฟอกอำกำศและกำรจัดกำรเชื้อไวรัส อุปกรณ์ Smart Pulz Platform กำรดูแลผู้ป่วยออนไลน์สำหรับ โรงพยำบำล ระบบปัญญำประดิษฐ์ AiMASK และกำรสังเครำะห์มำตรกำรและนโยบำยของรัฐบำลเพื่อลด กำรแพร่ระบำดของเชื้อโควิด-19 3) งำนวิจัยด้ำนวัคซีนต้ำนไวรัส สำมำรถผลิตวัคซีนต้นแบบชนิด mRNA เพื่อป้องกันโรคโควิด-19 และนำไปสู่กำรต่อยอดในระดับอุตสำหกรรมในอนำคต เช่น งำนวิจัยวัคซีน ChulaCov19 สำมำรถลดกำรนำเข้ำวัคซีนจำกต่ำงประเทศและป้องกันกำรระบำดของโรคโควิด -19 4) งำนวิจัยด้ำนกำรระบำดวิทยำและเชื้อไวรัส เช่น กำรถอดรหัสพันธุกรรม SARS-CoV-2 กำรวิจัยลักษณะ ทำงพันธุกรรมและกำรกลำยพันธุ์ของเชื้อไวรัสจำกผู้ติดเชื้อ ทำให้สำมำรถหำแนวทำงและมำตรกำรป้องกัน และรับมือกับวิกฤติที่จะเกิดขึ้นได้ 5) งำนวิจัยด้ำนสังคมและเศรษฐกิจ สำมำรถพัฒนำแบบจำลองบูรณำกำร ระบบกำรแก้ไขปัญหำโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 และสร้ำงนวัตกรรมชุมชนเพื่อพัฒนำเศรษฐกิจฐำนรำก และบรรเทำผลกระทบจำกโควิด-19 ในพ้นื ทจี่ งั หวัดกระบ่ี (กระบโี่ มเดล) เปน็ ตน้ อย่ำงไรก็ตำม จำกกำรคำดกำรณ์ผลกระทบที่เกิดขึ้นจำกแผนงำนวิจัยดังกล่ำว คำดว่ำเศรษฐกิจ ของประเทศไทยมีโอกำสฟื้นตัวแบบค่อยเป็นค่อยไปตำมทิศทำงกำรฟื้นตัวของเศรษฐกิจโลก สิ่ งสำคัญ คือ กำรฟื้นตัวของภำคกำรท่องเที่ยวให้กลับสู่ภำวะปกติได้เร็วขึ้นรวมถึงกำรฟื้นตัวของภำคธุรกิจต่อกำรจ้ำง แรงงำนในภำคบริกำร โรงแรม และภัตตำคำร เป็นต้น ทั้งนี้คำดว่ำผลงำนวิจัยที่ได้จำกแผนงำนวิจัยน้ี จะสำมำรถช่วยควบคุมกำรแพร่ระบำด ลดอัตรำกำรติดเชื้อและเสียชีวิตของประชำชนจำกโรคโควิด-19 ได้นนั้ เอง กำรศึกษำครั้งนี้นับเป็นครั้งแรกในกำรจัดทำกำรประเมินควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนแบบ Ex-ante ในแผนงำนวจิ ยั ดำ้ นกำรแกป้ ัญหำวกิ ฤติจำกกำรแพร่ระบำดของโควิด-19 ภำยใต้กำรดำเนนิ งำนของสำนักงำน คณะกรรมกำรสง่ เสรมิ วทิ ยำศำสตร์ วิจยั และนวตั กรรม

The 1st National Conference on SROI 117 วธิ ดี าเนินการวิจัย กำรศึกษำครั้งนี้เป็นกำรศึกษำเพื่อวิเครำะห์ควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนในแผนงำนวิจัยด้ำนกำร แก้ปัญหำวิกฤติจำกกำรแพร่ระบำดของโควิด-19 แบบคำดกำรณ์ (Ex-ante Evaluation) ตำมกรอบ กำรประเมิน Triple S โดยมีรำยละเอียดดังนี้ 1) รวมรวบข้อมูลทุติยภูมิเพื่อนำมำใช้เป็นฐำนในกำรคำนวณ ผลประโยชน์ของแผนงำนวิจัย โดยใช้ข้อมูลรำยได้กำรท่องเที่ยวจำกเว็บไซต์กระทรวงกำรท่องเที่ยวและกีฬำ (https://www.mots. go.th/index.php) ข้อมูลรำยได้เฉลี่ยต่อเดือนของครัวเรือนเป็นรำยภำคและจังหวัด จำกเว็บไซต์สำนักงำนสถิติแห่งชำติ (http://www.nso.go.th) ข้อมูลจำกรำชกิจจำนุเบกษำ ประกำศสำนัก ทะเบียนกลำง เรื่องจำนวนรำษฎรทั่วรำชอำณำจักรตำมหลักฐำนกำรทะเบียนรำษฎร ณ วันที่ 31 ธันวำคม พ.ศ. 2563 ข้อมูลผู้ติดเชื้อโควิด ผู้เสียชีวิตจำกโรคโควิด-19 และอัตรำกำรได้รับวัคซีนป้องกันโรคโควิด-19 จำกเว็บไซต์ศนู ย์บริหำรสถำนกำรณโ์ ควดิ -19 (ศบค.) ณ วนั ท่ี 3 มิถนุ ำยน พ.ศ. 2564 2) สถำนกำรณ์ปัจจุบัน (Situation) ซึ่งในกำรศึกษำนี้จะกล่ำวถึงควำมสำคัญ เรื่องที่มุ่งดำเนินกำรและเส้นทำงของผลกระทบในแผน งำนวิจัย (Impact pathway) 3) กำหนดสถำนกำรณ์ (Scenarios) ซึ่งประกอบด้วย Best case, Usual case และ Worst case โดยคำดกำรณ์ผลประโยชน์ที่เกิดขึ้นตำมสมมติฐำนที่ได้จำกกำรคำนวณอัตรำเติบโตต่อปี (CAGR) ย้อนหลังและตำมควำมสำเร็จของ ววน. ที่ร้อยละ 100, 75 และ 50 4) จำลองสถำนกำรณ์ (Simulation) เพื่อคำนวนผลตอบแทนจำกกำรลงทุนด้ำนสังคม พร้อมกำหนดค่ำ Deadweight (คำดกำรณ์ จำกอัตรำเติบโตต่อปีในสถำนกำรณ์ที่ไม่มีกำรลงทุนด้ำน ววน.) คำนวณมูลค่ำปัจจุบันซ่ึงกำหนดอัตรำดอกเบี้ย ที่ร้อยละ 2 (คิดจำกอัตรำเงินเฟ้อสูงสุดที่เป็นไปได้ในปัจจุบัน) และคำนวณ Contribution ที่เกิดจำก ววน. ใชส้ ตู รคำนวณดงั น้ี Contribution ววน. = งบประมำณรวมทั้งหมด/งบกองทุน ววน. โดยใช้ขอ้ มูลงบประมำณ แผน่ ดนิ ประจำปี พ.ศ. 2563 จำกเวบ็ ไซต์ https://th.wikipedia.org/wiki กำรคิดอัตรำเติบโตต่อปี (CAGR: Compound Annual Growth Rate) ใช้สูตรในกำรคำนวณ ดังน้ี CAGR = [ (End year/ First year)^1/(n-1) ] – 1 กำรประเมนิ ควำมคุ้มคำ่ จำกผลตอบแทนจำกกำรลงทนุ ดำ้ นสังคม (Social Return On Investment: SROI) ใช้สูตรคำนวณ SROI = ผลประโยชน์รวม/เงินลงทนุ

118 กรอบแนวคิด ผลตอบแทนทางเศรษฐกิจและสังคมในอนาคตของแผนงานวิจัยด้านการแก้ปัญหาวิกฤตจากการแพร่ ระบาดของโควิด-19 ปัจจัยนาเข้า ผลผลิต ผลลพั ธ์ (Outcome) ผลกระทบในอนาคต (Input) (Output) (Potential Impact) ผใู้ ช้ประโยชน์ การเปล่ียนแปลง งบประมำณกองทนุ องค์ควำมรู้ใหม่ - บุคลำกรทำง - เกิดกำรถำ่ ยทอดควำมรู้ ดำ้ นเศรษฐกจิ ววน. ของโรคโควดิ -19 กำรแพทย์ และนำงำนวิจัย - เพ่ิมกำรจำ้ งงำน คิดมลู ค่ำปัจจุบนั - หน่วยงำนภำครัฐ และนวตั กรรมมำ (รำยไดข้ องครวั เรอื น ในปี 2563 เท่ำกับ ตน้ แบบทำง - หนว่ ยงำนภำคเอกชน ประยุกตใ์ ชใ้ นชุมชน เพ่ิมขึ้น) 3,327 ลำ้ นบำท เทคโนโลยี และผลิตภณั ฑ - เกิดควำมรว่ มมือกบั - รำยไดจ้ ำกกำร ท่องเที่ยวเพมิ่ ขึ้น ทำงกำรแพทย์ - ประชำชน ภำคเอกชน และนำเทคโนโลยี - ลดต้นทุนจำกกำร นำเข้ำวสั ดอุ ปุ กรณ์ ตน้ แบบมำต่อยอดสู่ ทำงกำรแพทย์ และชดุ ตตรวจวนิ จิ ฉยั ภำคกำรผลติ ในระดบั จำกต่ำงประเทศ อุตสำหกรรม - ลดกำรนำเข้ำวัคซนี จำกต่ำงประเทศ - ลดกำรนำเขำ้ วคั ซนี จำกตำ่ งประเทศ ดำ้ นสังคม - มีกำรจัดทำฐำนขอ้ มลู - ลดอตั รำกำรตดิ เชือ้ ผู้ปว่ ยและประมวลผล และเสียชวี ติ จำกกำร กำรศึกษำเพื่อเข้ำใจ แพรร่ ะบำดของ ธรรมชำติของกำรเกดิ โรค โรคโควดิ -19 - ลดอตั รำกำรเสยี ชีวิต และระยะเวลำในกำรพกั รักษำตัวของผู้ป่วย

The 1st National Conference on SROI 119 ผลการวจิ ยั ผลกระทบในการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว จำกกำรศกึ ษำข้อมูลรำยได้กำรท่องเท่ียวในปี พ.ศ. 2563 มีรำยไดร้ วม 810,000 ลำ้ นบำท (กรณีฐำน) หำกในปี พ.ศ. 2564 ถึง พ.ศ. 2566 ประชำกรไทยได้รับวัคซีนป้องกันโควิด-19 ครบทั้งประเทศหรือเพียงพอ ต่อกำรสร้ำงภูมิคุ้มกันหมู่ (ร้อยละ 70 ของประชำกรไทย) คำดว่ำกำรท่องเที่ยวจะฟิ้นตัวกลับสู่ภำวะปกติ ได้เร็วขึ้นด้วยกำรเปิดประเทศให้มีกำรรับนักท่องเที่ยวจำกต่ำงประเทศมำกขึ้น ส่งผลให้รำยได้กำรท่องเที่ยว และบริกำรเพิ่มขึ้นตำมลำดับ จำกกำรคำดกำรณ์รำยได้กำรท่องเที่ยวในอนำคต ปี พ.ศ. 2564 – พ.ศ. 2566 โดยคิดอัตรำเติบโตต่อปี (CAGR) ของรำยได้กำรท่องเที่ยวย้อนหลัง ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2555 - พ.ศ. 2562 พบว่ำ อัตรำเติบโตอยู่ที่ร้อยละ 11 ผู้วิจัยจึงสมมติฐำนค่ำดังกล่ำวในสถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) เพื่อคำดกำรณ์รำยได้ท่องเที่ยวในอนำคตหลังจำกกำรท่องเที่ยวฟื้นตัวสู่ภำวะปกติได้ จำกนั้นกำหนดอัตรำ เติบโตในสถำนกำรณ์ที่ดีที่สุด (Best case) คือ ร้อยละ 14 และสถำนกำรณ์ที่เลวร้ำย (Worst case) คือ ร้อยละ 8 ซึ่งมำจำกกำรสมมติฐำนของผู้วิจัยเองและกำหนด Deadweight คือ รำยได้ช่วงที่ไม่มีกำรรับ นักท่องเทีย่ วจำกตำ่ งประเทศ พบว่ำรำยได้กำรท่องเที่ยวสุทธิ (Marginal change) ท่ีเกดิ ข้ึนในปี พ.ศ. 2564 – พ.ศ. 2566 แต่ละสถำนกำรณ์ได้ดังน้ี สถำนกำรณ์ที่ดีที่สุด (Best case) รวมมูลค่ำปัจจุบันของรำยได้ กำรท่องเที่ยวได้เท่ำกับ 711,982 ล้ำนบำท สถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) ได้เท่ำกับ 548,659 ล้ำนบำท และสถำนกำรณ์ที่เลวร้ำย (Worst case) ได้เท่ำกับ 391,313 ล้ำนบำท จำกนั้น คิดผลกระทบที่เกิดจำกกำร ลงทุนของ ววน. คิดสัดส่วนควำมสำเร็จของ ววน. ที่จะช่วยแก้ปัญหำวิกฤติจำกกำรแพร่ระบำดของโควิด -19 ได้จรงิ (Probability of success ของ ววน.) ไดค้ ่ำดงั ตำรำงท่ี 1 ตารางที่ 1 กำรคำดกำรณ์ผลกระทบในกำรสร้ำงรำยได้ท่องเที่ยว เมื่อคิดสัดส่วนตำมควำมสำเร็จของ ววน. (ร้อยละ 100, 75 และ 50) ปี พ.ศ. 2564 2565 หนว่ ย: ล้ำนบำท Best Prob of success 100% 75% 2566 Best Impact 711,982 533,987 50% Usual Impact 548,659 411,495 Worst Impact 391,313 293,485 355,991 274,330 195,656

120 ผลกระทบในการสร้างรายได้ครวั เรือน จำกกำรศึกษำข้อมูลสถำนกำรณ์ควำมยำกจนในปี พ.ศ. 2563 ในช่วงครึ่งแรกของปีซึ่งเป็นช่วงที่เกิด กำรระบำดของโควิด-19 อย่ำงหนัก พบว่ำในภำพรวมคนไทยมีรำยได้ลดลงร้อยละ 12.20 ทำให้ประมำณ รำยได้ครัวเรือนเฉลี่ยในปี พ.ศ. 2563 ได้เท่ำกับ 6,127,476 ล้ำนบำท จำกกำรคำดกำรณ์รำยได้ครัวเรือน ในอนำคต ปี พ.ศ. 2564 – พ.ศ. 2566 โดยคิดอัตรำเติบโตต่อปี (CAGR) ของรำยได้ครัวเรือนย้อนหลัง โดยใช้ข้อมูลรำยได้ครัวเรือน ตั้งแต่ พ.ศ. 2554 - พ.ศ. 2562 พบว่ำอัตรำเติบโตอยู่ท่ีร้อยละ 3 ผู้วิจัย จึงสมมติฐำนค่ำดังกล่ำวในสถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) เพื่อคำดกำรณ์รำยได้ครัวเรือนในอนำคต จำกนั้นกำหนดอัตรำเติบโตในสถำนกำรณ์ที่ดีที่สุด (Best case) คือ ร้อยละ 4 และสถำนกำรณ์ที่เลวร้ำย (Worst case) คอื รอ้ ยละ 1.5 กำหนด Deadweight ท่ี 0.006 ซง่ึ ไดม้ ำจำกกำรคำนวณอตั รำเติบโตของรำยได้ ครัวเรือนในช่วงเวลำที่ไม่มีกำรแพร่ระบำดของโรคโควิด (สถำนกำรณ์ที่ไม่มีกำรลงทุนด้ำน ววน.) จำกนั้นคำนวณรำยได้ครัวเรือนสุทธิ (Marginal change) ที่เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2564 – พ.ศ. 2566 พบว่ำ ในสถำนกำรณ์ที่ดีที่สุด (Best case) รวมมูลค่ำปัจจุบันของรำยได้ครัวเรือนได้เท่ำกับ 1,662,760 ล้ำนบำท สถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) ได้เท่ำกับ 1,478,983 ล้ำนบำทและสถำนกำรณ์ที่เลวร้ำย (Worst case) ได้เท่ำกับ 752,779 ล้ำนบำท จำกนั้น คิดผลกระทบที่เกิดจำกกำรลงทุนของ ววน. คิดสัดส่วนควำมสำเร็จ ของ ววน. ที่จะช่วยแก้ปัญหำวิกฤติจำกกำรแพร่ระบำดของโควิด-19 ได้จริง (Probability of success ของ ววน.) ไดค้ ่ำดงั ตำรำงท่ี 2 ตารางที่ 2 กำรคำดกำรณ์ผลกระทบในกำรสร้ำงรำยได้ครัวเรือน เมื่อคิดสัดส่วนตำมควำมสำเร็จของ ววน. (รอ้ ยละ 100, 75 และ 50) ปี พ.ศ. 2564 2565 หน่วย: ล้ำนบำท 2566 Best Prob of success 100% 75% Best Impact 1,662,760 1,247,070 50% Usual Impact 1,478,983 1,109,237 831,380 Worst Impact 739,492 752,779 564,584 376,390

The 1st National Conference on SROI 121 ผลกระทบในการป้องกนั การสญู เสยี ชีวิตของประชาชน จำกกำรศึกษำข้อมูลประชำกรไทยในปีที่ผ่ำนมำ พบว่ำมีอัตรำกำรเพิ่มขึ้นคิดเป็นร้อยละ - 0.59 และแนวโน้มจำนวนผู้ติดเชื้อและเสียชีวิตจำกโรคโควิด-19 ณ วันท่ี 3 มิถุนำยน พ.ศ. 2564 พบว่ำจำนวน ผู้ติดเชื้อมีอัตรำเพิ่มขึ้นคิดเป็นร้อยละ 0.16 และมีอัตรำกำรเสียชีวิตของผู้ที่เป็นโรคโควิด-19 คิดเป็นร้อยละ 1.09 ซึ่งสำมำรถคำดกำรณ์จำนวนผู้ติดเชื้อและเสียชีวิตจำกโรคโควิด -19 ได้ดังตำรำงที่ 3 สำหรับ กำรคำดกำรณ์ผูท้ ี่ได้รบั วัคซีนและยังไม่ไดร้ ับวคั ซีนปอ้ งกันโรคโควิด-19 ซึ่งมีควำมเส่ียงตอ่ กำรตดิ โรคโควิด-19 และมีโอกำสเสียชีวิตในแต่ละสถำนกำรณ์ที่เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2564 – พ.ศ. 2566 ดังตำรำงที่ 4 ทั้งนี้ผู้วิจัย ได้สมมติฐำนค่ำ Deadweight กรณีที่ ววน. ไม่มีส่วนในกำรช่วยแก้ปัญหำวิกฤติจำกกำรแพร่ระบำด ของโควิด-19 แต่ได้รบั กำรชว่ ยเหลอื จำกภำคส่วนอน่ื แทน ซง่ึ กำหนด Deadweight เทำ่ กบั 0.50 ตารางท่ี 3 กำรคำดกำรณส์ ถิติของผตู้ ดิ เช้ือและเสียชวี ติ จำกโรคโควิด 19 ในปี พ.ศ. 2564 – พ.ศ. 2566 ปี พ.ศ. 2654 2565 หนว่ ย: คน, บำท จำนวนประชำกรไทย (คน) ผตู้ ิดโควิด ( w/o ววน.) (คน) 65,228,120 64,843,217 2566 ผเู้ สยี ชวี ิต ( w/o ววน.) (คน) 64,460,585 มูลค่ำกำรสญู เสียชีวติ (บำท) 104,365 103,749 103,137 1,138 1,131 1,124 8,441,000,185 8,391,190,850 8,341,675,434 ตารางที่ 4 กำรคำดกำรณ์ของผู้ที่ได้รับวัคซีนและยังไม่ได้รับวัคซีนป้องกันโรคโควิด-19 ซึ่งมีควำมเสี่ยง ต่อกำรติดโรคโควิด-19 และมีโอกำสเสียชีวิตในแต่ละสถำนกำรณ์ที่เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2564 – พ.ศ. 2566 อัตราการได้รบั วคั ซนี (โดส) 2564 2565 หนว่ ย: คน Best case 50,000,000 50,000,000 Usual case 5,000,000 10,000,000 2566 Worst case 2,230,000 5,000,000 50,000,000 20,000,000 ผู้ที่ยงั ไมไ่ ด้รับวคั ซีน (คน) 2564 2565 10,000,000 Best case 15,228,120 0 2566 Usual case 60,228,120 50,228,120 Worst case 62,998,120 57,998,120 0 30,228,120 47,998,120

122 ผทู้ ีไ่ ม่ได้รับวัคซนี จะตดิ โรคโควดิ (คน) 2564 2565 2566 24,365 - - Best case 96,365 Usual case 100,797 80,365 48,365 Worst case 2564 92,797 76,797 ผู้ทีต่ ดิ โรคโควิดจะเสียชวี ิต (คน) 2565 2566 Best case 266 Usual case 1,051 - - ผทู้ ต่ี ดิ โรคโควิดจะเสยี ชีวิต (คน) 2564 876 528 Worst case 1,099 2565 2566 Deadweight (w/o ววน.) (0.50) 1,012 838 อตั ราการรอดชวี ติ (คน) 2564 Best case 133 2565 2566 Usual case 526 - - Worst case 550 ดงั น้ัน อัตราการเสียชวี ิตจรงิ ที่ ววน. 2564 438 264 จะสามารถชว่ ยได้ (คน) 506 419 Best case 133 2565 2566 Usual case 525 Worst case 549 - - 438 264 506 419 จำกผลกำรคำดกำรณ์จำนวนผู้ติดเชื้อและมีโอกำสเสียชีวิตในปี พ.ศ. 2564 – พ.ศ. 2566 พบว่ำ บทบำทของ ววน. สำมำรถช่วยป้องกันกำรสูญเสียชีวิตของประชำกรไทยได้ถึงครึ่งหนึ่งของจำนวน ผู้เสียชวี ิตจรงิ ในสำมปีขำ้ งหนำ้ เป็นจำนวน 133 คน 1,227 คน และ 1,474 คน ตำมลำดับสถำนกำรณ์ท่ีสมมติ ขึ้นในทำงตรงกันข้ำมหำกไมม่ ีแผนงำนวิจัยน้ีหรือไม่มกี ำรสนับสนนุ งบประมำณด้ำน ววน. จะพบว่ำควำมเสีย่ ง ของผู้ติดเชื้อและเสียชีวิตเพิ่มสูงขึ้นเป็น 266 คน 2,455 คน และ 2,949 คน ตำมลำดับของสถำนกำรณ์ ดังกลำ่ ว จำกนั้นคำนวณมูลค่ำชีวิตที่สูญเสีย (บำท) ซึ่งกำหนดให้มูลค่ำชีวิตต่อคนเท่ำกับ 7,420,148 บำท ไดม้ ูลคำ่ ปจั จุบันของชวี ิตท่ีสญู เสยี ท่ีเกิดข้ึนในปี พ.ศ. 2564 – พ.ศ. 2566 ในแต่ละสถำนกำรณ์ คือ สถำนกำรณ์ ที่ดีที่สุด (Best case) รวมมูลค่ำปัจจุบันของชีวิตที่สูญเสียได้เท่ำกับ 967,529,102 บำท สถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) รวมมูลค่ำปัจจุบันของชีวิตที่สูญเสียได้เท่ำกับ 8,926,001,565 บำท และสถำนกำรณ์ที่เลวร้ำย (Worst case) รวมมูลค่ำปัจจุบันของชีวิตที่สูญเสียได้เท่ำกับ 10,722,841,325 บำท คิดผลกระทบที่เกิดจำก กำรลงทุนของ ววน. โดยคิดสัดส่วนควำมสำเร็จของ ววน. ที่จะช่วยแก้ปัญหำวิกฤติจำกกำรแพร่ระบำด ของโควดิ -19 ไดจ้ ริง (Probability of success ของ ววน.) ได้คำ่ ดังตำรำงที่ 5

The 1st National Conference on SROI 123 ตารางที่ 5 กำรคำดกำรณ์ผลกระทบในกำรป้องกันกำรสูญเสียชีวิตของประชำชนจำกโรคโควิด-19 โดยคิดสัดสว่ นตำมควำมสำเร็จของ ววน. (ร้อยละ 100, 75 และ 50) ปี พ.ศ. 2564 2565 หน่วย: บำท Best Prob of success 100% 75% 2566 Best Impact 10,722,841,325 8,042,130,994 50% Usual Impact 8,926,001,565 6,694,501,174 Worst Impact 967,529,102 725,646,826 5,361,420,663 4,463,000,782 483,764,551 การประเมินผลตอบแทนจากการลงทนุ ดา้ นสังคม จำกตำรำงขำ้ งต้น สำมำรถวิเครำะห์ควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนในแผนงำนวจิ ัยดำ้ นกำรแก้ปัญหำวิกฤติ จำกกำรแพร่ระบำดของโควิด-19 โดยคำดกำรณ์ไปในอนำคตจำกปีที่แผนงำนวิจัยเริ่มต้น จนถึงปี พ.ศ. 2566 (Ex-ante Evaluation) ซึ่งมูลค่ำกำรลงทุนของแผนงำนวิจัยนี้ (พ.ศ. 2563 - พ.ศ. 2565) มีมูลค่ำต้นทุน ที่คิดลดแล้วเท่ำกับ 3,327 ล้ำนบำท ซึ่งคิด Contribution ของ ววน. ได้เท่ำกับร้อยละ 0.24 ในด้ำนกำร ท่องเที่ยวและร้อยละ 0.22 ในด้ำนครัวเรือน เนื่องจำกผลประโยชน์รวมทำงเศรษฐกิจและสังคมที่เกิดขึ้นน้ัน ไม่ได้เกิดจำกกำรลงทุนของ ววน. เพียงแหล่งทุนเดียว ดังนั้นจึงต้องคิดสัดส่วนผลประโยชน์ที่คำดว่ำเกิดจำก ววน. นั้นเอง โดยคำดว่ำแผนงำนวิจัยนี้จะสำมำรถก่อให้เกิดผลประโยชน์ด้ำนเศรษฐกิจจะสำมำรถช่วยสร้ำง รำยได้จำกกำรท่องเที่ยว โดยช่วยให้กำรท่องเที่ยวฟื้นคืนกลับสู่ภำวะปกติได้เร็วขึ้นและสร้ำงรำยได้ให้กับ ครัวเรือนโดยช่วยให้เกิดกำรจ้ำงงำนทั้งภำคเกษตรกรรม อุตสำหกรรมและบริกำร คิดเป็นมูลค่ำทำงเศรษฐกจิ ได้ คือ รำยได้จำกกำรท่องเที่ยวเพิ่มขึ้นซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันสุทธิได้ระหว่ำง 463 – 1,684 ล้ำนบำท และรำยไดข้ องครวั เรือนเพ่ิมข้ึนซ่ึงคิดเป็นมลู ค่ำปัจจุบนั สุทธิได้ระหว่ำง 828 – 3,658 ลำ้ นบำท รวมผลกระทบ ทำงเศรษฐกิจซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันสุทธิ ณ ปี พ.ศ. 2563 ได้ระหว่ำง 1,291 – 5,341 ล้ำนบำท นอกจำกนี้ แผนงำนดังกล่ำวยงั สำมำรถชว่ ยปอ้ งกนั กำรสูญเสียชีวติ ของประชำชนจำกกำรตดิ เชื้อโควดิ -19 ซึ่งคดิ เป็นมูลค่ำ ปัจจุบันสุทธิ ได้ระหว่ำง 484 – 10,723 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคมซึ่งคิดเป็นมูลค่ำ ปัจจุบนั สทุ ธิ ณ ปี พ.ศ. 2563 ไดร้ ะหวำ่ ง 1,774 – 16,064 ลำ้ นบำท เม่ือประเมินผลกระทบทำงสังคมไปในอนำคตในระยะเวลำส้ัน ๆ อกี สำมปีขำ้ งหนำ้ ในปี พ.ศ. 2564 - พ.ศ. 2566 (Ex-ante Evaluation) พบว่ำ อัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงสังคม (SROI) พบว่ำ มีค่ำอยู่ ระหว่ำง 0.53 – 4.83 เท่ำ โดยค่ำ SROI ในกรณีของ Usual impact และ Usual probability of success มคี ำ่ เทำ่ กบั 3.04 เทำ่

124 สรปุ และอภปิ รายผล งำนวิจัยนี้เป็นกำรศึกษำควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนในแผนงำนวิจัยด้ำนกำรแก้ปัญหำวิกฤติ จำกกำรแพร่ระบำดของโควิด-19 โดยคำดกำรณ์ไปในอนำคตจำกปีท่ีแผนงำนวิจัยเริ่มต้น จนถึงปี พ.ศ. 2566 (Ex-ante Evaluation) พบว่ำ มีต้นทุนจำกกำรลงทุนในแผนงำนวิจัยนี้ โดยได้รับงบประมำณจำกกองทุน ส่งเสริมวิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (ววน.) ในปีงบประมำณ พ.ศ. 2563 – พ.ศ. 2565 คิดเป็นมูลค่ำ ปัจจุบันในปี พ.ศ. 2563 เท่ำกับ 3,327 ล้ำนบำท และจำกกำรสืบค้นข้อมูลข้อเสนอแผนงำนฯ ประจำปี พ.ศ. 2565 ของหน่วยงำนบรหิ ำรจัดกำรโปรแกรม “7 พีเอม็ ยู” พบว่ำ ผลผลติ ท่ีไดร้ บั จำกโครงกำรท่ีเก่ียวข้อง กับกำรแพร่ระบำดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 (COVID-19) และแก้ปัญหำวิกฤตเร่งด่วนที่ผ่ำนมำ (พ.ศ. 2563 - พ.ศ. 2564) อำทิ ผลงำนวิจัยด้ำนเวชภัณฑ์เพื่อวินิจฉัยและรักษำ ได้แก่ หน้ำกำกอนำมัย ชุดป้องกันเชื้อโรคสำหรับบุคลำกรทำงกำรแพทย์ ชุดตรวจเชื้อโควิด-19 เป็นต้น ผลงำนวิจัยด้ำนกำรป้องกัน ควบคุมและกำรดูแลรักษำผู้ป่วย ได้แก่ ห้องควำมดันติดลบแบบเคลื่อนย้ำยได้ ห้องแยกผู้ป่วยที่แพร่กระจำย เชื้อทำงอำกำศ เป็นต้น ผลงำนวิจัยด้ำนวัคซีนต้ำนไวรัส ได้แก่ งำนวิจัยวัคซีน ChulaCov19 และผลงำนวิจัย ด้ำนกำรระบำดวิทยำและเชื้อไวรัส ได้แก่ กำรถอดรหัสพันธุกรรม SARS-CoV-2 เป็นต้น ซึ่งผลงำนเหล่ำน้ี ถูกนำไปใช้ประโยชน์อย่ำงเด่นชัดด้วยกำรเผยแพร่องค์ควำมรู้ของโรคโควิด-19 กำรนำงำนวิจัยมำประยุกต์ใช้ ในชุมชนให้สำมำรถสร้ำงผลผลิตเองได้ รวมไปถึงผลิตภัณฑ์ทำงกำรแพทย์ต่ำง ๆ ได้นำส่งให้กระทรวง สำธำรณสุข โรงพยำบำลและประชำชน จะเหน็ ไดว้ ่ำผลงำนวิจัยดงั กลำ่ วสำมำรถชว่ ยแก้ปญั หำกำรแพร่ระบำด ของโควิด-19 ได้ ด้วยกำรลดกำรแพร่ระบำดลดอัตรำกำรติดเชื้อและสูญเสียชีวิตของประชำชน นอกจำกน้ี คำดว่ำกำรพัฒนำและผลิตวัคซนี ป้องกันโรคโควดิ -19 ของประเทศไทยได้เอง จะสำมำรถช่วยให้กำรท่องเที่ยว ฟื้นตัวกลั บสู ่สภ ำว ะป กติ ได้ เร ็ว ขึ้ น พร ้ อมกั บช่ วย เร่ ง มำ ตร กำร ฟื้ นต ัว ของภ ำ คธุ ร กิจ ต่ อกำร จ้ ำง แร ง ง ำ น ในภำคบริกำร โรงแรม และภัตตำคำร จำกกำรคลำยมำตรกำรปิดประเทศ (Lockdown) ให้สำมำรถกลับมำ เปดิ ประเทศได้เหมือนเดิม ผลกำรศึกษำนี้ พบว่ำกำรลงทุนด้ำนวิทยำศำสตร์ วิจัยและนวัตกรรมของประเทศในแผนงำนวิจัย ด้ำนกำรแก้ปัญหำวิกฤติจำกกำรแพร่ระบำดของโรคโควิด-19 มีควำมคุ้มค่ำในกำรลงทุน คำดว่ำจะสำมำรถ สร้ำงผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสงั คมได้ในสำมปขี ้ำงหนำ้ (พ.ศ. 2564 - พ.ศ. 2566) ทั้งนี้ ผลประเมินอัตรำ ผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงสังคม (SROI) ได้ค่ำเท่ำกับ 3.04 เท่ำ (ในกรณีของ Usual impact และ Usual probability of success) หมำยถึง กำรลงทุนในแผนงำนวิจัย 1 บำท ได้สร้ำงผลประโยชน์ ทำงสังคม 3 บำท หรือ 3 เท่ำของเงินลงทุน ในกรณีที่กำรดำเนินกำรของ ววน. สำเร็จในระดับร้อยละ 75 ผู้วิจัยหวังว่ำกำรคำดกำรณ์ผลตอบแทนทำงสังคมดังกล่ำวจะสำเร็จตำมที่คำดหวังไว้นั้น ทั้ง สกสว. หน่วยบริหำรจัดกำรทุน และหน่วยงำนอื่น ๆ ที่รับงบประมำณจำกกองทุน ววน. ควรร่วมมือกัน

The 1st National Conference on SROI 125 สร้ำงผลงำนวิจัยในระบบ ววน. ให้มีกำรนำไปใช้ประโยชน์ให้มำกที่สุดและสร้ำงคุณค่ำให้กับสังคม และประเทศชำติ สิ่งสำคัญ คือ ผู้ใช้ประโยชน์ควรชัดเจนตั้งแต่แรก มีกำรวำงกรอบแนวทำงเส้นทำง สู่ผลกระทบในอนำคตของแผนงำนวิจัยเพื่อสะท้อนภำพเป้ำหมำยที่ชัดเจนและผลักดันให้เกิดผลสัมฤทธิ์ ตำมท่กี ำหนดไว้ให้ได้ ทัง้ นี้ หำกไมม่ กี ำรสนบั สนนุ งบประมำณดำ้ น ววน. ในแผนงำนวจิ ัยดังกล่ำวจะพบว่ำอัตรำ ของผู้ติดเชื้อและมีโอกำสเสียชีวิตจำกโรคโควิด-19 เพิ่มจำนวนสูงขึ้นมำก แสดงให้เห็นว่ำบทบำทของ ววน. มสี ่วนสำคญั ตอ่ กำรชว่ ยแก้ปญั หำวิกฤติจำกกำรแพรร่ ะบำดของโรคโควิด-19 กำรศึกษำครั้งนี้นับเป็นครั้งแรกในกำรจัดทำกำรประเมินควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนแบบ Ex-ante ในแผนงำนวิจยั ดำ้ นกำรแกป้ ัญหำวิกฤติจำกกำรแพรร่ ะบำดของโควิด-19 ภำยใต้กำรดำเนนิ งำนของสำนักงำน คณะกรรมกำรส่งเสริมวิทยำศำสตร์ วิจัยและนวัตกรรม แต่อย่ำงไรก็ดี กำรวิเครำะห์ข้อมูลในกำรศึกษำนี้ เป็นเพียงกำรวิจัยในระยะสั้นจำกฐำนข้อมูลทุติยภูมิเท่ำนั้นและทำกำรวิเครำะห์ในช่วงกำรแพร่ระบำด ในประเทศไทย ทำให้ยังมีข้อจำกัดอยู่ ดังน้ัน กำรศึกษำระยะยำวจึงมีควำมสำคัญเพื่อศึกษำผลกระทบ ที่เกิดขึ้นจริงต่อแผนงำนด้ำนกำรแก้ปัญหำวิกฤติจำกกำรแพรร่ ะบำดของโรคโควิด-19 ในระยะยำว นอกจำกนี้ ช่วง lockdown อำจจะทำให้กิจกรรมหลำยอย่ำงเกิดกำรหยุดชะงักได้ กำรวิเครำะห์ผลกำรดำเนินงำน ของหน่วยงำนให้ทุน (PMU) ต่ำง ๆ ที่เกี่ยวข้องในแผนงำนวิจัยนี้อำจมีข้อจำกัดในกำรดำเนินกำร ซึ่งนับว่ำมี ควำมสำคัญในกำรพฒั นำงำนวิจยั ตอ่ ไป เอกสารอ้างองิ กระทรวงกำรท่องเที่ยวและกีฬำ. 2563. ข้อมูลรำยไดภ้ ำคกำรท่องเทยี่ ว. [ระบบออนไลน]์ . แหล่งท่ีมำ: https://www.mots. go.th/index.php กระทรวงสำธำรณสุข. 2564. รำยงำนประสิทธภิ ำพของวัคซีนในกำรป้องกันโรคโควิด19. [ระบบออนไลน์]. แหล่งทม่ี ำ: https://www.hfocus.org/content/2021 /04/21385 ขำ่ วสด. 2564. รำยงำนผลกระทบจำกไวรสั โควดิ -19 ต่อรำยได้ธรุ กจิ ท่องเทีย่ ว. [ระบบออนไลน]์ . แหลง่ ทีม่ ำ: https://www.khaosod.co.th/economics/news_6063993 ทดี อี ำร์ไอ. 2562. ประเมนิ ผลงำนกลำงเทอมรฐั บำลประยทุ ธ์ 2: กำรควบคุมกำรระบำดของโควิด-19 และกำรบรหิ ำรจดั กำรวคั ซีน. กรงุ เทพฯ: สถำบันวิจัยเพ่ือกำรพัฒนำประเทศไทย ประกำศสำนกั ทะเบียนกลำง. 2563. จำนวนรำษฎรท่ัวรำชอำณำจักร ตำมหลักฐำนกำรทะเบียนรำษฎร. [ระบบออนไลน์]. แหล่งทม่ี ำ: http://www.ratchakitcha.soc.go.th/ DATA/PDF/ 2564/E/053/T_0021.PDF

126 รัชตะ จันทร์พำณิชย์. 2564. ผลกระทบและกำรปรับตัวของธุรกิจกำรบินจำกสถำนกำรณ์กำรแพร่ระบำด ของเช้อื ไวรสั โควิด-19 (COVID-19). กรงุ เทพฯ: วำรสำรวิชำกำร มหำวิทยำลยั รำชภัฏบรุ ีรมั ย์ วิกิพเี ดยี . 2563. งบประมำณแผน่ ดนิ ของไทย พ.ศ. 2563. [ระบบออนไลน์]. แหล่งทมี่ ำ: https://th.wikipedia.org/wiki ศูนย์บริหำรสถำนกำรณ์โควิด-19. 2564. รำยงำนสถำนกำรณโ์ ควดิ 19. [ระบบออนไลน์]. แหล่งที่มำ: https://www.moicovid.com สำนกั งำนสถติ ิแห่งชำต.ิ 2562. รำยไดเ้ ฉล่ียต่อเดือนของครัวเรือน เป็นรำยภำคและจังหวัด. [ระบบออนไลน]์ . แหลง่ ท่ีมำ: http://statbbi.nso.go.th/staticreport/page/sector/th/ 01.aspx สำนกั งำนสถติ ิแห่งชำติ. 2563. จำนวนครวั เรอื น จำแนกตำมภำคและจังหวัด. [ระบบออนไลน]์ . แหลง่ ทมี่ ำ: http://statbbi.nso.go.th/staticreport/page/sector/th/01.aspx เสำวณี จันทะพงษ์ และทศพล ตอ้ งหุ้ย. 2563. เศรษฐกจิ โลก เศรษฐกิจไทยหลังโควดิ 19: โรคปฏิวัตโิ ลก ยกเครื่องสอู่ นำคตวถิ ชี วี ติ ใหม่. กรุงเทพฯ: ธนำคำรแห่งประเทศไทย

The 1st National Conference on SROI 127 การประเมินความคุม้ ค่าในการลงทนุ ดา้ น ววน. แบบ Ex-ante ของแผนงานวิจยั ดา้ นการจัดการขยะและของเสยี สนุ ันทำ กำยพรมรำช* และ ศศลิ ักษณ์ ปรำงคช์ ัยกุล สานักงานคณะกรรมการส่งเสรมิ วิทยาศาสตร์ วจิ ยั และนวตั กรรม (สกสว.) *Correspondence: [email protected] บทคัดยอ่ กำรศกึ ษำน้ี มีวัตถปุ ระสงค์เพือ่ ประเมินควำมคมุ้ ค่ำของกำรลงทุนดำ้ นวทิ ยำศำสตร์ วิจยั และนวัตกรรม (ววน.) ในแผนงำนวิจัยด้ำนกำรจัดกำรขยะและของเสีย โดยกำรคำดกำรณ์ผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคม ในอนำคต (ex-ante) ด้วยเทคนิค Triple S (Situation, Scenario, Simulation) ร่วมกับกำรพิจำรณำ ถึงควำมน่ำจะเป็นในกำรทำวิจัยได้สำเร็จตำมเป้ำหมำย กำรประเมินผลกระทบที่เกิดขึ้นจำกแผนงำนนี้ ครอบคลุมผลกำระทบ 5 ด้ำน ได้แก่ ลดต้นทุนกำรจัดกำรขยะ เพิ่มรำยได้ของธุรกิจรีไซเคิล เพิ่มรำยได้ ของธุรกิจจำกกำรลดปริมำณขยะ ลดกำรเกิดก๊ำซเรือนกระจกจำกของเสียและลดผลกระทบต่อสุขภำพ ของประชำชน จำกกำรศึกษำพบว่ำ กำรลงทุนในแผนงำนดังกล่ำวคำดว่ำจะก่อให้เกิดผลประโยชน์ทั้งทำงด้ำน เศรษฐกิจและสังคม ในด้ำนเศรษฐกิจ แผนงำนนี้สำมำรถช่วยลดต้นทุนกำรจัดกำรขยะคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบัน เท่ำกับ 8,209 - 24,228 ล้ำนบำท และช่วยเพิ่มรำยได้ของธุรกิจรีไซเคิลคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 6,982 - 69,882 ล้ำนบำท และช่วยเพิ่มรำยได้ของธุรกิจจำกลดปริมำณขยะคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 844 - 3,378 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกจิ มลู ค่ำ 16,036 - 97,487 ล้ำนบำท ในดำ้ นสงั คม แผนงำน นี้สำมำรถช่วยลดกำรเกิดก๊ำซเรือนกระจกคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 24 - 180 ล้ำนบำท และช่วยลด ผลกระทบต่อสุขภำพของประชำชนคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 89 - 887 ล้ำนบำท รวมผลกระทบ ทำงเศรษฐกิจและสังคมมูลค่ำ 16,149 – 98,554 ล้ำนบำท ดังนั้น อัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุน ทำงเศรษฐกิจ (ROI) อยู่ระหว่ำง 2.24 - 13.59 เท่ำ และอัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงสังคม (SROI) อย่รู ะหวำ่ ง 2.25 - 13.74 เท่ำ คาสาคัญ: กำรคำดกำรณ์ผลกระทบ, กำรจัดกำรขยะและของเสยี , ex-ante

128 บทนา ประเทศไทยต้องเผชิญกับปัญหำดำ้ นกำรจัดกำรขยะที่ไม่มีประสิทธิภำพมำอย่ำงยำวนำน สำเหตุหลัก เกิดจำกพฤติกรรมกำรไม่แยกขยะของประชำชนทำให้ไม่สำมำรถนำขยะกลับมำใช้ใหม่ได้ ส่งผลให้มีปริมำณ ขยะที่ต้องกำจัดสูงกว่ำที่ควรจะเป็นและมีต้นทุนในกำรจัดกำรขยะจงึ สงู ขึ้นตำมไปด้วย ท่ีผ่ำนมำ ประเทศไทย ได้เดินหน้ำด้ำนกำรจัดกำรขยะ ทั้งแผนปฏิบัติกำร “ประเทศไทยไร้ขยะ” แผนปฏิบัติกำรจัดกำรขยะมูลฝอย ในชุมชน “จังหวัดสะอำด” รวมถึงแผนที่กำหนดมำตรกำรครอบคลุมระยะต้น กลำง และปลำย แต่ในทำง ปฏบิ ัตยิ งั ไมส่ ำมำรถดำเนนิ กำรได้ตำมท่ีกำหนดเอำไว้เพรำะยังมีช่องว่ำงท่ีหน่วยงำนหลำยภำคส่วนต้องร่วมมือ กัน (ทีมข่ำวคุณภำพชีวิต, 2564) ประกอบกับสถำนกำรณ์กำรแพร่ระบำดของโควิด-19 ในปัจจุบัน ทำให้มี ปริมำณขยะพลำสติกแบบใช้ครั้งเดียวและขยะติดเชื้อเพิ่มขึ้น (กรมควบคุมมลพิษ, 2564) กำรจัดกำรขยะ จึงยำกลำบำกข้นึ ไปอีก ดงั น้นั ปัญหำขยะจึงเปน็ เรื่องเรง่ ด่วนท่ีต้องแก้ปัญหำอยำ่ งครบวงจร ทั้งในเชิงนโยบำย และปฏิบัติบนฐำนกำรวิจัยที่พร้อมใช้งำนและสำมำรถปรับไปตำมสภำพปัญหำและพื้นที่ โดยใช้กลไก กำรมีส่วนร่วมของทุกภำคส่วนในดำเนินกำรรว่ มกันอย่ำงต่อเนื่อง (สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรวิจัยแห่งชำติ, 2565) ระบบวิทยำศำสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (ววน.) ได้เล็งเห็นควำมสำคัญของกำรพัฒนำระบบบริหำร จัดกำรขยะ ซึ่งสอดรับกบั ยุทธศำสตร์ชำติ 20 ปี (พ.ศ. 2561 - พ.ศ. 2580) ยุทธศำสตรช์ ำติท่ี 5 ดำ้ นกำรสร้ำง กำรเติบโตบนคุณภำพชีวติ ท่ีเป็นมติ รต่อสิ่งแวดล้อม โดยมีเป้ำหมำยในกำรลดขยะครวั เรือนลงร้อยละ 10 ต่อปี และลดขยะอุตสำหกรรมร้อยละ 10 ต่อปี รวมถึงเพิ่มอัตรำกำรนำขยะจำกทุกกระบวนกำรกลับมำใช้ร้อยละ 10 ต่อปี โดยใช้ควำมรู้กำรวิจัยและนวัตกรรม กำรมีส่วนรวมของภำครัฐและประชำชน เพื่อบรรลุเป้ำหมำย กำรพัฒนำอย่ำงยั่งยืนให้คนทุกช่วงวัยมีคุณภำพชีวิตที่ดี สำมำรถดำรงชีวิตได้อย่ำงมีควำมสุขมุ่งเน้น กำรส่งเสริมให้เกิดกำรบริหำรจัดกำรขยะและกำจัดอย่ำงถูกต้องและเกิดกำรบริหำรจัดกำรขยะครัวเรือน และขยะอุตสำหกรรมให้เหลือศูนย์ (Zero Waste) ซึ่งมีกรอบแนวคิดในกำรใช้หลัก 3R และแนวคิดเศรษฐกิจ หมุนเวียน (Circular Economy) คือ ลดปริมำณขยะมูลฝอยที่จะต้องส่งเข้ำไปทำลำยด้วยระบบต่ำงๆ ให้นอ้ ยทีส่ ุด นำขยะมลู ฝอยมำใชป้ ระโยชน์ทงั้ ในสว่ นของกำรใชซ้ ้ำและแปรรปู เพือ่ ใชใ้ หม่ (Reuse & Recycle) รวมถึงกำรกำจัดที่ได้ผลพลอยได้ เช่น ปุ๋ยหมักหรือพลังงำน โดยสนับสนุนทุนวิจัยและพัฒนำเพื่อต่อยอด เพื่อให้เกิดนโยบำยกำรบริหำรจัดกำรหรือแผนงำนสนับสนุนกำรจัดกำรลดปัญหำขยะ ได้แก่ กำรวิจัยเชิง พฤติกรรมสังคมเพื่อขับเคลื่อนกำรจัดกำรขยะรวมถึงกำรนำแนวคิดเศรษฐกิจหมุนเวียนมำสร้ำงดุลยภำพ ระหว่ำงเทคโนโลยีกับชีวภำพเพื่อลดปัญหำขยะอย่ำงเป็นรูปธรรม ภำยใต้แผนงำนวิจัยด้ำนกำรจัดกำรจัดกำร ขยะและของเสีย ซึ่งบริหำรจัดกำรโดยสำนักงำนกำรวิจัยแห่งชำติ (วช.) (สำนักงำนคณะกรรมกำรกำรวิจัย แหง่ ชำติ, 2565)

The 1st National Conference on SROI 129 กำรศึกษำวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษำข้อมูลแผนงำนวิจัยด้ำนกำรจัดกำรขยะและของเสีย และประเมินควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนด้ำน ววน. ด้วยกำรคำดกำรณ์ผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคม ในอนำคต (ex-ante) ด้วยเทคนิค Triple S (คมสัน สรุ ยิ ะ, 2564) เพื่อใช้เป็นข้อมูลสนบั สนุนในกำรจัดทำแผน ดำ้ น ววน. และประกอบชีแ้ จงงบประมำณ รวมทงั้ ใช้เปน็ ฐำนสำหรับกำรเปรียบเทียบกับผลลัพธแ์ ละผลกระทบ ที่จะสำมำรถประเมินพบได้เมื่อสิ้นสุดโครงกำร (Ex-post evaluation) เพื่อยืนยันผลลัพธ์และผลกระทบ ของกำรจดั สรรเงินทุน ววน. ตอ่ ไป วิธีการดาเนินการ ทำกำรประเมินแผนงำนวจิ ยั ด้ำนกำรจัดกำรขยะและของเสียดว้ ยเทคนิค Triple S ซ่งึ ประกอบด้วย 1. Situation คือ กำรศึกษำข้อมูลแผนงำน ฯ ควำมสำคัญ เป้ำหมำย ผลที่คำดว่ำจะได้รับ ผู้มีส่วนได้ ส่วนเสีย ผู้ใช้ประโยชน์จำกงำนวิจัยและสถำนกำรณ์ปัจจุบันของกำรจัดกำรขยะเพื่อใช้เป็นข้อมูลในกำร คำดกำรณแ์ ละและอธบิ ำยถึงเสน้ ทำงส่ผู ลกระทบ 2. Scenario คือ กำรนำข้อมูลที่ได้จำก situation มำใช้ในกำรวิเครำะห์และคำดกำรผลกระทบ ที่จะเกิดขึ้นเมื่อได้รับงบประมำณสนับสนุนจำกกองทุน ววน. โดยแบ่งเป็น 3 สถำนกำรณ์ ได้แก่ กรณีดีที่สุด (best case) กรณีปำนกลำง (usual case) กรณแี ย่ที่สุด (worst case) รวมทงั้ คำนงึ ถึงสถำนกำรณ์ท่ีจะเกิดขึ้น กรณที ่ไี ม่ไดร้ ับงบประมำณสนบั สนุนจำกกองทุน ววน. (Without SRI) ด้วย 3. Simulation คือ กำรตั้งสมมุติฐำนเพื่อคำนวณผลกระทบที่เกิดขึ้นจำกกำรสนับสนุนงบประมำณ ววน. ในแต่ละกรณี (best case, usual case, worst case) โดยใช้ กรณีที่ไม่ได้รับงบประมำณสนับสนุน จำกกองทุน ววน. (Without SRI) เป็น deadweight และคดิ เป็นมูลคำ่ ปจั จุบนั โดยใช้อตั รำคดิ ลด เทำ่ กับ 0.02 พร้อมคำนึงถึงสัดส่วนกำรมีส่วนร่วมในกำรทำให้เกิดผลกระทบ (contribution) กำรนำผลงำนวิจัยไปใช้ (adoption) และควำมน่ำจะเปน็ ในกำรวิจัยไดส้ ำเร็จตำมเป้ำหมำย (probability of success) ที่ 100% 75% และ 50% ตำมลำดบั แล้วคำนวณควำมคมุ้ ค่ำในกำรลงทนุ จำกสตู รคำนวณ ดังนี้ 1) คำนวณอตั รำผลตอบแทนจำกกำรลงทนุ ทำงเศรษฐกิจ ������������������ = ผลกระทบทำงเศรษฐกิจ เงนิ ลงทุน 2) คำนวณอตั รำผลตอบแทนจำกกำรลงทนุ ทำงสังคม ������������������������ = ผลกระทบทำงเศรษฐกิจ+ผลกระทบทำงสงั คม เงนิ ลงทนุ

130 กรอบแนวคดิ แผนงำนวิจัยด้ำนกำรจัดกำรขยะและของเสียเป็นแผนงำนต่อเนื่องที่เริ่มดำเนินกำรในปี พ.ศ. 2563 มีจุดมุ่งหมำยในกำรสร้ำงองค์ควำมรู้และเทคโนโลยีและนวัตกรรมในกำรบริหำรจัดกำรขยะที่มีประสิทธิภำพ และสร้ำงเครือข่ำยในกำรจัดกำรขยะแบบบูรณำกำร โดยใช้หลัก 3R และแนวคิดเศรษฐกิจหมุนเวียน จัดทำนโยบำยและเครื่องมือกำรจัดกำรเพื่อขับเคลื่อนนโยบำยในกำรบริกำรจัดกำรขยะ รวมทั้งผลักดัน กำรบริหำรจัดกำรขยะผ่ำนสื่อสังคมเพื่อลดขยะลดปริมำณขยะและเพิ่มอัตรำกำรนำขยะจำกทุกกระบวนกำร กลับมำใช้ใหม่ตำมยุทธศำสตร์ชำติและเป้ำหมำย OKRs ของแผน ววน. ปี พ.ศ. 2563-2565 กำรดำเนินกำร ที่ผ่ำนมำ ได้มีกำรจัดสรรงบประมำณเพื่อแก้ปัญหำกำรจัดกำรขยะครัวเรือน ชุมชน ขยะอิเล็กทรอนิกส์ ขยะทำงกำรเกษตรและอุตสำหกรรม ขยะในทะเล รวมถึงกำรนำขยะกลับมำใช้ประโยชน์หรือแปรรูป สร้ำงมูลค่ำเป็นผลิตภัณฑต์ ่ำง ๆ หรือเชื้อเพลงิ ชีวภำพและพลงั งำนทดแทน ซึ่งมีกำรนำไปใช้ประโยชน์ในพื้นท่ี จริงแล้วบำงส่วน เช่น กำรจัดกำรขยะทะเลที่ชุมชนขุนสมุทรจีน กำรส่งเสริมให้บำงแสนเป็น Zero Waste Beach แห่งแรกของประเทศ เป็นต้น ทั้งนี้ หำกสำมำรถดำเนินกำรวิจัยได้สำเร็จตำมเป้ำหมำย มีกำรต่อยอด และนำงำนวิจยั ไปขยำยผลอย่ำงเป็นรูปธรรม คำดว่ำจะทำให้ประเทศไทยมีปริมำณขยะที่เกิดขึ้นลดลง มีระบบ บริหำรจัดกำรขยะที่ดีขึ้น สำมำรถนำขยะหรือของเสียกลับมำใช้ใหม่มำกขึ้นหรือแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์อื่น ๆ สรำ้ งมลู ค่ำเพิม่ ได้ ส่งผลให้เกดิ ผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคม ดงั ตำรำงท่ี 1 ตารางที่ 1 เส้นทำงส่ผู ลกระทบ (Impact pathway) ของแผนงำนวจิ ยั ด้ำนกำรจดั กำรขยะและของเสยี ปจั จัยนาเข้า ผลผลิต (Output) ผลลัพธ์ (Outcomes) ผลกระทบ (Impact) (Input) 1. องค์ควำมรู้ ต้นแบบ 1. มรี ะบบกำรบรหิ ำรจดั กำร ดา้ นเศรษฐกิจ งบประมำณของแผน เทคโนโลยี/นวตั กรรม เพอื่ ใช้ ขยะท่ีเหมำะสม - ลดต้นทุนกำรจดั กำรขยะ งำนวจิ ยั ดำ้ นกำร ในกำรบริหำรจัดกำรขยะ 2. มมี ำตรกำร/นโยบำยในกำร - เพิ่มรำยไดใ้ ห้กบั ธรุ กิจ จัดกำรขยะ 2. ขอ้ เสนอแนะเชิงนโยบำย จัดกำรขยะทีเ่ ป็นรปู ธรรม จำกกำรนำขยะไปใช้ และของเสยี และเคร่ืองมอื กำรจดั กำร 3. มีกำรผลกั ดนั ให้เกดิ กำร ประโยชน์ เพือ่ กำรขับเคลอื่ นนโยบำย จัดกำรขยะทถี่ กู ต้องผำ่ นสอ่ื - เพมิ่ รำยไดข้ องธุรกิจ ท่เี ก่ียวขอ้ งกับกำรจัดกำรขยะ สังคม ด้วยกำรลดปรมิ ำณขยะ 3. ตน้ แบบส่ือสังคม 4. ปรมิ ำณขยะลดลง ท่จี ะเกดิ ขึ้น เพ่ือขับเคล่อื นเชงิ พฤตกิ รรม 5. มีกำรนำกลับมำใชใ้ หม่ ในกำรลดขยะ แปรรปู เป็นผลติ ภณั ฑ์ ดา้ นสังคม หรอื เชอ้ื เพลงิ ชวี ภำพ - ลดผลกระทบตอ่ และพลังงำนทดแทนเพิ่มขึน้ สิ่งแวดลอ้ ม - ลดผลกระทบต่อสุขภำพ

The 1st National Conference on SROI 131 ดังนั้น กำรประเมินควำมคุ้มค่ำในกำรลงทุนของแผนงำนนี้ จึงคำนึงถึงผลกระทบทั้ง 5 ด้ำน ได้แก่ ลดต้นทุนกำรจัดกำรขยะ เพิ่มรำยได้ของธุรกิจรีไซเคิล เพิ่มรำยได้ของธุรกิจจำกกำรลดปริมำณขยะ ลดกำรเกดิ ก๊ำซเรือนกระจกจำกของเสียและลดผลกระทบต่อสุขภำพของประชำชน ซึ่งคำดกำรณ์วำ่ ผลกระทบ ดังกล่ำวจะเริ่มเกิดขึ้นอย่ำงเป็นรูปธรรมในปี พ.ศ. 2565 หลังจำกสถำนกำรณ์โควิด-19 คลี่คลำยลง และมีผลต่อเนื่อง 3 ปี เช่นเดียวกับงบประมำณที่ได้รับจัดสรร โดยมีรำยละเอียดของกำรประเมินควำมคุ้มค่ำ ดังนี้ ผลการศกึ ษา 1. ผลกระทบด้านการลดตน้ ทนุ การจัดการขยะ แผนงำนนี้มีเป้ำหมำยในกำรลดปริมำณขยะครัวเรือนลงร้อยละ 10 ต่อปี ซึ่งปริมำณขยะที่ลดลง จะส่งผลให้ต้นทุนกำรจัดกำรขยะลดลงด้วย จึงใช้ปริมำณขยะที่ลดลงในกำรคำนวณมูลค่ำของผลกระทบ โดยทำกำรคำนวณอัตรำกำรเพิ่มขึ้นของขยะมูลฝอย (CAGR) จำกปริมำณขยะมูลฝอยปี พ.ศ. 2552 - 2562 ซึ่งมีปริมำณเท่ำกับ 24.11 - 28.71 ล้ำนตัน (กรมควบคุมมลพิษ, ข้อมูลสถำนกำรณ์ขยะมูลฝอยของประเทศ, 2563) จะได้ CAGR เท่ำกับ 0.018 แล้วใช้ค่ำดังกล่ำวในกำรคำดกำรณ์ปริมำณขยะมูลฝอยกรณีท่ี ไมม่ ีงบประมำณสนับสนุนจำก ววน. ในปี 2564 - 2567 จำกปีฐำน (ปี 2563) เทำ่ กบั 25.37 จะไดป้ ริมำณขยะ มูลฝอยเท่ำกับ 25.82 26.27 26.73 และ 27.21 ตำมล ำดับ จำกนั้น ค ำนวณปริมำณขยะที่ลดลง โดยคำดกำรณ์ว่ำกรณี best case จะลดขยะลงได้ร้อยละ 10 ต่อปี กรณี usual case จะลดขยะลงได้ร้อยละ 8 ต่อปี และกรณี worst case จะลดขยะลงไดร้ ้อยละ 6 ต่อปี แล้วคำนวณค่ำใชจ้ ่ำยในกำรจดั กำรขยะท่ลี ดลง จำกกรณีที่ไม่มีงบประมำณสนับสนุนจำก ววน. (Marginal change) โดยใช้มูลค่ำต้นทุนกำรจัดกำรขยะ 1.5 บำทต่อกิโลกรัม (กรมส่งเสริมกำรปกครองส่วนท้องถิ่น, 2560) ตำมด้วยกำรคำนวณ probability of success จะได้มูลคำ่ ผลกระทบด้ำนกำรลดต้นทุนกำรจัดกำรขยะคิดเปน็ มลู คำ่ ปัจจบุ ันเทำ่ กับ 8,209 - 24,228 ลำ้ นบำท ดังตำรำงท่ี 2 ตารางท่ี 2 ผลกระทบด้ำนกำรลดตน้ ทุนในกำรจัดกำรขยะ Impact1 Best Prob Usual Prob Worst Prob ลดต้นทุนการจดั การขยะ of success of success of success (มูลค่าปจั จบุ นั ลา้ นบาท) (100%) (75%) (50%) Best case 24,228 Usual case 22,247 18,171 12,114 Worst case 16,419 16,685 11,123 12,314 8,209

132 2. ผลกระทบด้านการเพ่ิมรายไดข้ องธุรกจิ รีไซเคิล แผนงำนนี้มีเป้ำหมำยในกำรเพิ่มอัตรำกำรนำขยะจำกทุกกระบวนกำรกลับมำใช้ร้อยละ 10 ต่อปี เมอ่ื มกี ำรนำขยะกลับมำใช้ใหม่เพิ่มมำกขน้ึ คำดว่ำจะส่งผลใหธ้ รุ กิจรีไซเคิลเติบโตขึน้ ดว้ ย จึงใช้รำยได้ที่เพ่ิมขึ้น ของธุรกิจรไี ซเคลิ ในกำรคำนวณมูลคำ่ ผลกระทบ โดยคำนวณอัตรำกำรเพิ่มขึ้นของรำยไดธ้ รุ กิจรีไซเคิล (CAGR) กรณีที่ไม่มีงบประมำณสนับสนุนจำก ววน. จำกข้อมูลรำยได้ธุรกิจรีไซเคิลปี 2556 - 2561 ซึ่งมีมูลค่ำเท่ำกับ 135,000 - 162,000 ล้ำนบำท (Krungthai, 2563) ได้เท่ำกับ 0.037 แล้วใช้ข้อมูลดังกล่ำวในกำรคำดกำรณ์ รำยได้ของธุรกิจรีไซเคิลกรณีที่ไม่มีงบประมำณสนับสนุนจำก ววน. ในปี 2562 - 2567 จะได้ดังตำรำงที่ 3 จำกนั้น คำนวณรำยได้ของธุรกิจรีไซเคิลเมื่อได้รับงบประมำณสนับสนุนจำก ววน. โดยคำดกำรณ์ว่ำกรณี best case อัตรำกำรเพิ่มขึ้นของรำยได้ธุรกิจรีไซเคิล จะอยู่ที่ 0.10 กรณี usual case จะอยู่ที่ 0.075 และกรณี worst case จะอยู่ที่ 0.05 แล้วคำนวณมูลค่ำผลกระทบเกิดขึ้นจำก ววน. โดยใช้มูลค่ำของธุรกิจ รีไซเคิลกรณีที่ไม่มีงบประมำณสนับสนุนจำก ววน. เป็น deadweight ตำมด้วยกำรคำนวณ probability of success จะได้มูลค่ำผลกระทบด้ำนกำรเพิ่มรำยได้ของธุรกิจรีไซเคิล คิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 6,982 - 69,882 ล้ำนบำท ตารางท่ี 3 รำยได้ของธุรกิจรไี ซเคิลกรณไี ม่มีงบประมำณสนับสนุนงำนวจิ ัยด้ำนขยะจำก ววน. ปี พ.ศ. รายได้ของธุรกิจ Recycle กรณี without ววน. (ล้านบาท) 2562 167,994 2563 174,210 2564 180,656 2565 187,340 2566 194,272 2567 201,459 3. ผลกระทบด้านการเพม่ิ รายไดข้ องธรุ กิจจากการลดปริมาณขยะ แผนงำนนี้มีควำมคำดหวังจะทำให้เกิดเทคโนโลยีที่ช่วยลดกำรเกิดขยะหรือทำให้เกิดกำรจัดกำรขยะ ที่มีประสิทธิภำพมำกขึ้น ส่งผลให้เกิดกำรสร้ำงรำยได้เพิ่มขึ้น ทั้งนี้จะใช้ผลเทคโนโลยี AI ที่ช่วยปรับลดรำคำ

The 1st National Conference on SROI 133 สินค้ำที่เน่ำเสียง่ำยโดยอัตโนมัติ เพื่อให้สินค้ำสำมำรถคงอยู่บนชั้นวำงสินค้ำได้นำนขึ้นเป็นตัวแทนในกำ ร คำนวณผลกระทบ ซึ่งเทคโนโลยี AI ดังกล่ำวช่วยให้ห้ำงร้ำนมีรำยได้เพิ่มขึ้น 20% และทำให้อัตรำกำไรสุทธิ เพิ่มขึ้น 3% (IGreen, 2564) ทั้งนี้ คำดว่ำธุรกิจที่จะนำเทคโนโลยีเหล่ำนี้ไปใช้ คือ ธุรกิจดิสเคำน์สโตร์ และซูเปอร์มำร์เก็ต โดยคำดกำรณ์ว่ำกรณี Best case จะมีกำรนำไปใช้ถึง 30% กรณี usual case จะมีกำร นำไปใชถ้ งึ 20% และกรณี worst case จะมีกำรนำไปใช้ 15% ตำมลำดบั แลว้ คำนวณผลกระทบทเ่ี กดิ ข้นึ จำก กำรนำเทคโนโลยไี ปใช้โดยใช้ โดยใชร้ ำยไดข้ องธรุ กิจดิสเคำนส์ โตรแ์ ละซเู ปอร์มำร์เก็ตปี พ.ศ. 2560 (สรุปธุรกิจ ค้ำปลีกทั้งหมด, 2561) ซึ่งมีมูลค่ำเท่ำกับ 1,063,532 ล้ำนบำท เป็นมูลค่ำฐำนในกำรคำนวณ ตำมด้วย กำรคำนวณ probability of success จะได้มูลค่ำผลกระทบด้ำนกำรเพิ่มรำยได้ของธุรกิจจำกกำรลดปริมำณ ขยะคิดเปน็ มลู คำ่ ปจั จุบนั เทำ่ กับ 844 - 3,378 ล้ำนบำท 4. ผลกระทบด้านการลดการเกดิ กา๊ ซเรือนกระจกจากของเสีย ปรมิ ำณขยะท่ีลดลง ส่งผลให้กำรปล่อยกำ๊ ซเรอื นกระจกจำกภำคของเสียลดลงตำมไปด้วย ดงั นั้น จึงใช้ ปริมำณกำรปล่อยก๊ำซเรือนกระจกที่ลดลงในกำรคำนวณผลกระทบที่เกิดขึ้น โดยใช้คำร์บอนเครดิต 25.15 บำทต่อตัน (องค์กำรบริหำรจัดกำรก๊ำซเรือนกระจก, 2564) เป็น financial proxy ทั้งนี้ คำดกำรณ์ว่ำ กรณี best case จะสำมำรถลดขยะลงได้ร้อยละ 10 ต่อปี กรณี usual case จะลดขยะลงได้ร้อยละ 8 ต่อปี และกรณี worst case จะลดขยะลงได้ร้อยละ 6 ต่อปีและส่งผลให้กำรปริมำณกำรปล่อยก๊ำซเรือนกระจก ลดลงตำมสัดส่วนดังกล่ำว จำกน้ัน ทำกำรคำนวณผลกระทบที่เกิดขึ้นโดยใช้ข้อมูลปริมำณขยะและกำรปล่อย ก๊ำซเรือนกระจกจำกภำคของเสียปี 2556 ซึ่งเท่ำกับ 26.77 ล้ำนตัน และ 11.83 MtCO2eq ตำมลำดับ เป็นข้อมูลฐำนในกำรคำนวณ (สำนักนโยบำยและแผนทรัพยำกรธรรมชำติและสิ่งแวดล้อม, 2563) และใช้ปริมำณขยะและปริมำณกำรปล่อยก๊ำซเรือนกระจกกรณีที่ไม่มีงบประมำณสนับสนุนจำก ววน. เป็น deadweight แล้วตำมด้วยกำรคำนวณ probability of success จะได้มูลค่ำผลกระทบด้ำนกำรลด กำรเกดิ กำ๊ ซเรอื นกระจกจำกของเสียคิดเป็นมลู ค่ำปัจจุบนั เทำ่ กบั 24 - 180 ลำ้ นบำท 5. ผลกระทบด้านการลดผลกระทบต่อสุขภาพของประชาชน กำรจัดกำรขยะมูลฝอยที่ไม่ถูกตอ้ งทำใหเ้ กิดปัญหำต่ำง ๆ ตำมมำ เช่น ไฟไหม้บ่อขยะ มลพิษจำกกำร กำจัดขยะที่ไม่ถูกต้อง นำเสียจำกบ่อขยะ ส่งผลกระทบต่อประชำชนในพื้นที่ ดังนั้น ระบบบริหำรจัดกำรขยะ ที่ดี จะช่วยลดปัญหำดังกล่ำวลงได้ ทั้งนี้ จะใช้ผลกระทบต่อสุขภำพของประชำชนจำกกำรเกิดไฟใหม้บ่อขยะ เป็นตัวแทนในคำนวณมูลค่ำผลกระทบที่เกิดขึ้น โดยใช้ค่ำรักษำพยำบำลที่คำดว่ำจะเกิดขึ้นจำกเหตุไฟไหม้ บอ่ ขยะ 500 บำทต่อคน เป็น financial proxy ในกำรคำนวณ ซง่ึ ในปี พ.ศ. 2563 มีสถำนที่กำจดั ขยะมูลฝอย ที่ไม่ถูกต้องจำนวน 1,891 แห่ง (กรมควบคุมมลพิษ, ข้อมูลสถำนกำรณ์ขยะมูลฝอยของประเทศ, 2563) สง่ ผลใหเ้ กิดไฟใหมบ่ อ่ ขยะถึง 25 ครั้ง (กองโรคจำกกำรประกอบอำชีพสง่ิ แวดล้อม, 2563) มปี ระชำชนในพื้นท่ี

134 ได้รับผลกระทบประมำณ 1,000 คน (PBS, 2563) ทั้งนี้ คำดกำรณ์ว่ำกรณี best case สถำนที่กำจัดขยะ มูลฝอยที่ไม่ถูกต้องจะลดลง 100% กรณี usual case สถำนที่กำจัดขยะมูลฝอยที่ไม่ถูกต้องจะลดลง 75% และกรณี worst case สถำนที่กำจัดขยะมูลฝอยที่ไม่ถูกต้องจะลดลง 50% จำกนั้น คำนวณผลกระทบ จำกปรับปรุงสถำนที่กำจัดขยะมูลฝอยเพื่อลดโอกำสกำรเกิดไฟใหม้บ่อขยะที่มีผลต่อสุขภำพของประชำชน โดยใช้ผลกระทบกรณีที่ไม่มีงบประมำณสนับสนุนจำก ววน.เป็น deadweight ตำมด้วยกำรคำนวณ probability of success จะได้มูลค่ำผลกระทบด้ำนกำรกำรลดผลกระทบต่อสุขภำพของประชำชนคิดเป็น มูลคำ่ ปัจจุบนั เท่ำกบั 89 - 887 ล้ำนบำท 6. อัตราผลตอบแทนจากการลงทุน คำนวณผลกระทบทำงเศรษฐกิจ โดยกำรรวมมลู ค่ำผลกระทบ 3 ดำ้ น ไดแ้ ก่ ลดตน้ ทุนกำรจัดกำรขยะ เพิ่มรำยได้ของธุรกิจรีไซเคิลและเพิ่มรำยได้ของธุรกิจจำกกำรลดปริมำณขยะ จะได้มูลค่ำผลกระทบ อยู่ท่ี 16,036 - 97,487 ล้ำนบำท ดงั ตำรำงที่ 4 ตารางที่ 4 ผลกระทบทำงเศรษฐกจิ ของแผนงำนวิจัยด้ำนกำรจัดกำรขยะและของเสยี Economic Impact Best Prob of success Usual Prob of Worst Prob of success (50%) (100%) success (75%) Best case 97,487 73,116 48,744 Usual case 66,266 49,699 33,133 Worst case 32,071 24,053 16,036 จำกนั้น คำนวณสัดส่วนกำรมีส่วนร่วมในกำรทำให้เกิดผลกระทบ (contribution) จำกงบประมำณ ของแผนงำนด้ำนกำรจัดกำรขยะและของเสีย ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2563 - 2565 คิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 297 ล้ำนบำทและใช้งบประมำณในกำรจัดกำรขยะของภำครัฐปี พ.ศ. 2559 - 2561 (สำนักงบประมำณของ รัฐสภำ, 2560) ซึ่งมีมูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 6,876 ล้ำนบำท แทนงบประมำณในกำรจัดกำรขยะของภำครัฐในปี พ.ศ. 2563 - 2565 จะได้ contribution ของแผนงำนน้ีเท่ำกบั 4.14% คำนวณอัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงเศรษฐกิจ (ROI) ที่เกิดขึ้น จำกมูลค่ำผลกระทบ ทำงเศรษฐกิจหำรด้วยงบประมำณของแผนงำนด้ำนกำรจัดกำรขยะและของเสีย โดยใช้ contribution 4.14% จะได้ ROI 2.24 -13.59 เทำ่ ดงั ตำรำงที่ 5

The 1st National Conference on SROI 135 ตารางที่ 5 อัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทนุ ทำงเศรษฐกิจ (ROI) ของแผนงำนวิจัยดำ้ นกำรจดั กำรขยะ และของเสีย ROI (เทา่ ) Best Prob of success Usual Prob of Worst Prob of success (50%) (100%) success (75%) Best case 13.59 10.19 6.80 Usual case 9.24 6.93 4.62 Worst case 4.47 3.35 2.24 คำนวณผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคม โดยกำรรวมมูลค่ำผลกระทบ 5 ด้ำน ได้แก่ ลดต้นทุน กำรจัดกำรขยะ เพิ่มรำยได้ของธุรกิจรีไซเคิล เพิ่มรำยได้ของธุรกิจจำกกำรลดปริมำณขยะ ลดกำรเกิดก๊ำซ เรือนกระจกจำกของเสียและลดผลกระทบต่อสุขภำพของประชำชน จะได้มูลค่ำผลกระทบ 11,954 - 86,392 ลำ้ นบำท ดังตำรำงท่ี 6 ตารางท่ี 6 ผลกระทบทำงเศรษฐกจิ และสงั คมของแผนงำนวิจยั ดำ้ นกำรจดั กำรขยะและของเสยี Economic and Social Best Prob of success Usual Prob of Worst Prob of success (50%) Impact (100%) success (75%) Best case 98,554 73,649 48,957 Usual case 67,085 50,109 33,297 Worst case 32,637 24,336 16,149 ค ำนวณอัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงสังคม (SROI) ที่เกิดขึ้น จำกมูลค่ำผลกระทบ ท ำ ง เ ศ ร ษ ฐ ก ิ จ แ ล ะ ส ั ง ค ม ห ำ ร ด ้ ว ย ง บ ป ร ะ ม ำ ณ ข อ ง แ ผ น ง ำ น ด ้ ำ น ก ำ ร จ ั ด ก ำ ร ข ย ะ แ ล ะ ข อ ง เ สี ย โดยใช้ contribution 4.14% เช่นเดยี วกนั จะได้ SROI 2.25 - 13.74 เท่ำ ดงั ตำรำงท่ี 7

136 ตารางที่ 7 อตั รำผลตอบแทนจำกกำรลงทนุ ทำงสงั คม (SROI) ของแผนงำนวจิ ัยด้ำนกำรจัดกำรขยะ และของเสีย SROI (เทา่ ) Best Prob of success Usual Prob of Worst Prob of (100%) success (75%) success (50%) Best case 13.74 10.27 6.82 Usual case 9.35 6.99 4.64 Worst case 4.55 3.39 2.25 สรุปและอภิปรายผลการศึกษา ผลกำรประเมินควำมคุ้มค่ำในกำรลงทุนแบบ ex-ante ของแผนงำนวิจัยด้ำนกำรจัดกำรขยะ และของเสียด้วยเทคนิค Triple S โดยคำดกำรณ์ว่ำจะเกิดผลกระทบทั้งทำงด้ำนเศรษฐกิจและสังคม จำกแผนงำนวิจัยในปี พ.ศ. 2565 ต่อเนื่องจนถึงปี พ.ศ. 2567 ดังนี้ ในด้ำนเศรษฐกิจ แผนงำนนี้จะช่วยลด ต้นทุนกำรจดั กำรขยะคิดเปน็ มลู ค่ำปัจจบุ นั เทำ่ กบั 8,209 - 24,228 ลำ้ นบำท ช่วยเพ่มิ รำยได้ของธุรกิจรีไซเคิล คิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 6,982 - 69,882 ล้ำนบำทและเพิ่มรำยได้ของธุรกิจจำกลดปริมำณขยะคิดเป็น มูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 844 - 3,378 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจมูลค่ำ 16,036 - 97,487 ล้ำนบำท ในด้ำนสังคม แผนงำนนี้สำมำรถช่วยลดกำรเกิดก๊ำซเรือนกระจกคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 24 - 180 ล้ำนบำท และช่วยลดผลกระทบต่อสุขภำพของประชำชนคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันเท่ำกับ 89 – 887 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคมมูลค่ำ 16,149 - 98,554 ล้ำนบำท จำกนั้น คำนวณอัตรำผลตอบแทน จำกกำรลงทุน โดยคำนึงถึงสัดส่วนกำรมีส่วนร่วมในกำรทำให้เกิดผลกระทบ (contribution) จะได้อัตรำ ผลตอบแทนจำกกำรลงทนุ ทำงเศรษฐกจิ (ROI) อยู่ระหวำ่ ง 2.24 - 13.59 เท่ำ โดยคำ่ ROI ในกรณขี อง usual impact และ usual probability of success มีค่ำเท่ำกับ 6.93 เท่ำ อัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุน ทำงสังคม (SROI) อยู่ระหว่ำง 2.25 - 13.74 เท่ำและค่ำ SROI ในกรณีของ usual impact และ usual probability of success มคี ่ำเทำ่ กับ 6.99 เทำ่ จำกผลกำรประเมินควำมคุ้มค่ำดังกล่ำว หำกแผนงำนนี้สำเร็จตำมเป้ำหมำยคำดว่ำจะให้อัตรำ ผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงเศรษฐกิจ (ROI) สูงถึง 6.93 เท่ำ และให้อัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุน ทำงเศรษฐกิจและสังคม (SROI) สูงถึง 6.99 เท่ำของงบประมำณที่ลงทุน ดังนั้น เพื่อให้เกิดผลที่เป็นรูปธรรม และยั่งยืน จึงควรสนับสนุนงบประมำณเพื่อใช้ในกำรทำวิจัยในด้ำนนี้อย่ำงต่อเนื่อง อย่ำงไรก็ตำม ค่ำ ROI

The 1st National Conference on SROI 137 และ SROI ที่ได้จำกกำรคำนวณแตกต่ำงกันค่อนข้ำงน้อย เนื่องจำกกำรประเมินแผนงำนนี้ใช้ค่ำแทน ทำงกำรเงิน (financial proxy) จำกข้อมูลทุติยภูมิในกำรคำนวณผลกระทบ ซึ่งอำจยังไม่ครอบคลมุ ผลกระทบ ทำงด้ำนสังคมทั้งหมดที่เกิดจำกกำรจัดกำรขยะและของเสีย ทั้งนี้ หำกมีกำรทำแบบสอบถำมและเก็บข้อมูล เพิ่มเติมเพื่อปรับปรุง financial proxy ที่ใช้ในกำรคำนวณผลกระทบ จะทำให้ผลกำรประเมินมีควำมสมบูรณ์ มำกยิ่งขึ้นและสำมำรถนำไปใช้เป็นข้อมูลอ้ำงอิงในกำรพิจำรณำจัดสรรงบประมำณ รวมถึงใช้เป็นข้อมูลฐำน ในกำรประเมินเมือ่ ส้ินสุดโครงกำรต่อไป เอกสารอ้างอิง IGreen. (มิถนุ ำยน 2564). เข้ำถงึ ได้จำก https://www.facebook.com/igreenstory/photos/a.1502559170059991/2861820260800 535 Krungthai. (มกรำคม 2563). ฮำวทูทิ้ง (ขยะ) สรำ้ งโอกำสจำกขยะ ดำ้ ยรไี ซเคลิ แพลตฟอรม์ . หนำ้ 7. เข้ำถึงไดจ้ ำก https://krungthai.com/Download/economyresources/EconomyResourcesDownload_4 42how_to_bin_final.pdf Thai PBS. (31 มกรำคม 2563). อพยพ 30 หมู่บา้ นหนีไฟไหมบ้ อ่ ขยะ จ.ปราจนี บุรี. เข้ำถงึ ไดจ้ ำก Thai PBS: https://news.thaipbs.or.th/content/288528 กรมควบคุมมลพิษ. (2563). ข้อมูลสถานการณ์ขยะมูลฝอยของประเทศ. เข้ำถึงได้จำก ระบบสำรสนเทศ ดำ้ นกำรจัดกำรขยะมูลฝอย: https://thaimsw.pcd.go.th/report1.php?year=2563 กรมควบคุมมลพิษ. (2564). กรุงเทพฯ: กรมควบคุมมลพษิ กระทรวงทรัพยำกรธรรมชำตแิ ละส่งิ แวดลอ้ ม. กรมสง่ เสรมิ กำรปกครองสว่ นท้องถน่ิ . (2560). เข้ำถงึ ไดจ้ ำก http://www.dla.go.th/upload/document/type2/2017/9/18682_1_1504516829736.pdf? time=150451689 กลุ่มระบำดวิทยำและตอบโต้ภำวะฉุกเฉนิ กองโรคจำกกำรประกอบอำชีพส่งิ แวดลอ้ ม. (2563). รายงาน สถานการณ์การเฝา้ ระวังภัยด้านสารเคมี ปี 2563. นนทบุรี: กลุม่ ระบำดวทิ ยำและตอบโต้ภำวะฉุกเฉิน กองโรคจำกกำรประกอบอำชีพสิง่ แวดลอ้ ม. คมสัน สรุ ยิ ะ. (2564). กำรประเมินด้วยเทคนิค SROI. กรุงเทพฯ: สำนักงำนคณะกรรมกำรสง่ เสริม วิทยำศำสตร์ วิจัยและนวตั กรรม.

138 ทมี ข่ำวคุณภำพชีวติ . (9 กันยำยน 2564). เข้ำถงึ ได้จำก กรุงเทพธุรกิจ: https://www.bangkokbiznews.com/news/detail/947912 สรปุ ธรุ กจิ คา้ ปลีก ทัง้ หมด. (18 ตลุ ำคม 2561). เขำ้ ถึงได้จำก ลงทุนแมน: https://www.longtunman.com/10718 สำนักงบประมำณของรฐั สภำ. (2560). การบริหารจัดการขยะมูลฝอยภายใต้งบประมาณแผนงานบูรณาการ. สำนักงบประมำณของรัฐสภำ. สำนกั งำนคณะกรรมกำรกำรวิจัยแหง่ ชำติ. (2565). แผนงานวิจัยด้านการจัดการขยะและของเสยี . สำนักนโยบำยและแผนทรัพยำกรธรรมชำตแิ ละส่ิงแวดล้อม. (2563). รายงานสถานการณค์ ุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ.2562. 259. องค์กำรบริหำรจัดกำรกำ๊ ซเรือนกระจก. (2564). ตลาดคาร์บอน. เข้ำถงึ ได้จำก องค์กำรบริหำรจัดกำรกำ๊ ซ เรือนกระจก: http://carbonmarket.tgo.or.th/index.php?lang=TH&mod=Y2hhcnQ=&action=bGlzdA==

The 1st National Conference on SROI 139 การประเมินผลตอบแทนทางสังคมจากการลงทุนของโครงการนวัตกรรมสาหรบั เมือง และชุมชนเพอื่ การป้องกนั อาชญากรรมยานยนต์ สถานตี ารวจนครบาลบางซื่อ กองบัญชาการตารวจนครบาล ปัทพรรณ กำจัดภยั 1, ฐิตพิ งศ์ โกศลจนั ทรยนต์1,*, วรธชั วชิ ชวุ ำณิชย์1, พรเพญ็ ศริ ิดำรง1, ศิริภัสสร สุขวฒุ ิกิจ1, รุ่ง คำปู่1, ภรู ติ พชั ร์ นันทสิทธอิ์ งั กูร2 และเสนติ สำรำญสำรวจกิจ3 1คณะนติ วิ ิทยาศาสตร์ โรงเรียนนายร้อยตารวจ สานักงานตารวจแหง่ ชาติ 2กองวจิ ยั สานกั งานยุทธศาสตรต์ ารวจ สานกั งานตารวจแห่งชาติ 3กองบญั ชาการตารวจนครบาล สานักงานตารวจแหง่ ชาติ *Corresponding author อเี มล์ [email protected] บทคัดยอ่ กำรศึกษำนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษำผลตอบแทนทำงสังคมจำกกำรลงทุนของโครงกำรนวัตกรรม สำหรับเมืองและชุมชนเพื่อกำรป้องกันอำชญำกรรมยำนยนต์ สถำนีตำรวจนครบำลบำงซื่อ กองบัญชำกำร ตำรวจนครบำล ซึ่งเป็นโครงกำรที่นำเอำเทคโนโลยี NB-IOT Tracking มำใช้ในกำรป้องกันปรำบปรำม อำชญำกรรม โดยเฉพำะกำรโจรกรรมรถยนต์และรถจักรยำนยนต์ โดยเน้นปฏิบัติงำนเชิงรุก สร้ำงควำมรู้ ควำมเข้ำใจ ควำมเท่ำทันต่อสถำกำรณ์อำชญำกรรมด้วยเทคโนโลยี นอกจำกนี้เทคโนโลยีดังกล่ำวยังเป็น ส่วนสำคัญในกำรสนับสนุนงำนสืบสวนสอบสวนผู้กระทำควำมผิดได้อย่ำงสะดวกและทันท่วงที กำรศึกษำนี้ จึงนำเสนอภำพรวมผลกระทบจำกข้อมูลผู้มีส่วนได้ส่วนเสยี ที่เกี่ยวข้องทั้งหมด ปัจจัยนำเข้ำ กิจกรรม ผลผลิต และผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นตำมหลักทฤษฎีกำรเปลี่ยนแปลง จำกนั้นดำเนินกำรวิเครำะห์ผลกระทบในภำพรวม กำรประเมินผลตอบแทนทำงสังคมจำกกำรลงทุน (Social Return on Investment: SROI) โดยผลกำรศึกษำ กำรลงทุนที่เกิดข้ึนในโครงกำร เบื้องต้นพบว่ำในช่วงเวลำ 2 ปี 3 เดือน (กรกฎำคม 2562 ถึง กันยำยน 2564) สถำนีตำรวจนครบำลบำงซื่อ มีจำนวนคดีอำญำในฐำนควำมผิดเกี่ยวกับทรัพย์เฉพำะกำรโจรกรรมรถยนต์ และโจรกรรมรถจักรยำนยนต์ ลดลงมำกถึง 106 คดีหรือคิดเป็นร้อยละ 96.36 เมื่อคำนวณมูลค่ำปัจจุบัน ของผลประโยชน์ (อัตรำลดลงร้อยละ 2) มีมูลค่ำ 7,283,997 บำท โดยประมำณ เมื่อเทียบกับปัจจัยนำเข้ำ 1,965,140 บำท ในระยะเวลำ 2 ปี 3 เดือน ทำให้ SROI มีค่ำ 3.54 เท่ำ ผลลัพธ์ส่วนเกิน (deadweight) ของกำรใช้งำนเทคโนโลยี NB-IOT Tracking เมื่อเทียบกับสถำนีตำรวจอื่นในพื้นที่ใกล้เคียงกัน พบว่ำ มีควำมแตกต่ำงกัน ผลประโยชน์ที่เกิดขึ้นจำกปัจจัยอื่น (attribution) มีปัจจัยมำจำกกำรปฏิบัติกำรกวดขัน

140 วินัยกำรใช้พื้นที่สำธำรณะ ประกอบกับกำรยกเลิกสัญญำเช่ำพื้นที่ตลำดนัดเจเจกรีนและกำรแพร่ระบำด ของไวรัสโควิด-19 ทำให้โอกำสในกำรเกิดอำชญำกรรมลดลงด้วย ส่วนผลลัพธ์ทดแทน (displacement) นั้น เน่อื งจำกผลลพั ธท์ ี่เกิดข้นึ เปน็ ผลลัพธ์เชิงบวกมำกจึงไมน่ ำมำใช้พจิ ำรณำ สรปุ ได้ว่ำ กำรลงทนุ โครงกำรดังกล่ำว สร้ำงคณุ ค่ำท่ีเปน็ ประโยชน์ตอ่ สังคม คาสาคญั : กำรประเมินผลตอบแทนทำงสงั คมจำกกำรลงทุน, อำชญำกรรม, โจรกรรมรถยนต์ และรถจกั รยำนยนต์ บทนา สภำพสังคมในประเทศไทยนั้นมีกำรพัฒนำปรับปรุงเปลี่ยนแปลงไปตลอดเวลำตำมยุคตำมสมัย ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันจำกยุค Thailand 1.0 (ยุคเกษตรกรรม) จนปัจจุบันเป็นยุค Thailand 4.0 (ยคุ กำรขบั เคลื่อนดว้ ยนวัตกรรม) ทำให้มเี ทคโนโลยีและนวัตกรรมต่ำง ๆ เกดิ ขน้ึ อย่ำงมำกมำย ซ่ึงมีผลกระทบ ต่อกำรดำเนินชีวิตของผู้คนและควำมมั่นคงปลอดภัยในสังคมอย่ำงหลีกเลี่ยงไม่ได้ โดยเฉพำะอย่ำงย่ิง ผลกระทบที่เกี่ยวข้องกับควำมมั่นคงปลอดภัย ซึ่งเกิดควำมท้ำทำยในกำรพัฒนำเทคโนโลยี เช่น กำรเพ่ิม ศักยภำพกำรแข่งขันจัดอันดับเมืองปลอดภัยระดับโลก โดยมี 4 ประเด็น ได้แก่ ควำมมั่นคงทำงดิจิทัล ควำมม่ันคงทำงโครงสร้ำงพน้ื ฐำน ควำมมัน่ คงส่วนบคุ คลและควำมมั่นคงด้ำนสขุ ภำพ สำนักงำนตำรวจแห่งชำติ (ตร.) ได้รับกำรสนับสนุนงบประมำณจำกสำนักงำนนวัตกรรมแห่งชำติ (สนช.) ให้ดำเนินโครงกำรนวัตกรรมสำหรับเมืองและชุมชน เรื่อง “นวัตกรรมเพื่อกำรป้องกันปรำบปรำม อำชญำกรรมยำนยนต์” โดยเป็นกำรทดลองใช้อุปกรณ์เทคโนโลยี Narrowband Internet of Things (NB-IOT) Tracking ซึ่งเป็นเป็นเทคโนโลยีเครือข่ำยพลังงำนต ่ำ (Low-Power Wide-Area Network (LPWAN)) ท่เี สถยี ร ใช้งำนง่ำย รำคำถกู ไม่ละเมิดสิทธิสว่ นบุคคลของผ้ใู ช้งำน โดยเช่อื มต่อเข้ำกับยำนพำหนะ ซึ่งสำมำรถระบุตำแหน่งได้อย่ำงแบบ real-time และสถำนะของพำหนะตลอดกำรเดินทำง โดยระบบ จะส่งสัญญำณเตือนให้กับเจ้ำของยำนพำหนะและศูนย์ประสำนงำนข้อมูลให้ทรำบทันทีเมื่อเกิดเหตุที่อำจเป็น ส่วนหนึ่งของกำรก่ออำชญำกรรมได้ ทั้งนี้ โครงกำรนวัตกรรมสำหรับเมืองและชุมชน เรื่องนวัตกรรม เพื่อกำรป้องกันปรำบปรำมอำชญำกรรมยำนยนต์ ประกำศรับอำสำสมัครผู้ทดลองใช้งำนอุปกรณ์ NB-IOT Tracking จำนวน 100 รำย โดยเป็นผู้ทีพ่ ักอำศัยทำงำนหรือประกอบอำชพี ในพื้นท่ีควำมรับผิดชอบของสถำนี ตำรวจนครบำลบำงซื่อ เช่น ตลำดนัดสวนจตุจักร พิพิธภัณฑ์เด็กกรุงเทพมหำนคร สวนสมเด็จพระนำงเจ้ำ สิริกิติ์ฯ สวนวชิรเบญจทัศ สวนจตุจักร สถำนีขนส่งผู้โดยสำรกรุงเทพ (จตุจักร ๒) สถำนีรถไฟฟ้ำหมอชิต สถำนีรถไฟฟ้ำสะพำนควำย สถำนีรถไฟฟ้ำอำรีย์ กระทรวงพลังงำน กระทรวงกำรคลัง กระทรวง ทรัพยำกรธรรมชำติและสิ่งแวดล้อม ธนำคำรออมสินและธนำคำรกสิกรไทยสำนักงำนใหญ่ และบริษัท

The 1st National Conference on SROI 141 ปตท.จำกัด (มหำชน) สำนักงำนใหญ่ เป็นต้น นอกจำกนี้ยังได้จำลองเหตุกำรณ์และจัดทำยุทธวิธีกำรสืบสวน สอบสวนและกำรเข้ำจับกุมผู้กระทำควำมผิดโดยใช้งำนเทคโนโลยีดังกล่ำวตลอดจนดำเนินกำรเก็บรวบรวม ข้อมลู ควำมพงึ พอใจของผูใ้ ช้งำนอุปกรณ์ NB-IoT Tracking ทั้งเชิงคุณภำพและเชิงปรมิ ำณ ทฤษฎีกำรประเมินมีปรัชญำกำรประเมินที่แตกต่ำงกัน พื้นฐำนควำมแตกต่ำงที่สำคัญอยู่ที่ข้อตกลง เบื้องต้นของกำรประเมินกับมำตรกำรเข้ำถึงคุณค่ำของสิ่งที่ประเมินเป็นผลให้มีกำรสร้ำงโมเดลหรือรูปแบบ ของกำรประเมินหรือแนวทำงกำรประเมินในลักษณะที่แตกต่ำงกันไป (ศิริชัย กำญจนวำสี, 2562) เพื่อให้เกิด ควำมเข้ำใจและทรำบผลกระทบของกำรดำเนินโครงกำรดังกล่ำว คณะผู้ประเมินจึงเลือกศึกษำข้อมูล และประเมินผลตอบแทนทำงสังคมจำกกำรลงทุน (Social Return on Investment : SROI) ซึ่งเป็นกำรวัด มูลค่ำของโครงกำรทีค่ รอบคลมุ มูลค่ำทำงสังคมท้ังผลลพั ธท์ ี่เป็นตัวเงินและมใิ ช่ตัวเงนิ (โชติกำ ภำษีผล, 2560) รวมถึงสรุปผลเพื่อนำข้อมูลที่ได้มำประยุกต์ใช้ในกำรป้องกันกำรโจรกรรมรถยนต์และรถจักรยำนยนต์ ตำมหลักกำรป้องกันอำชญำกรรมและเพื่อให้เป็นไปตำมยุทธศำสตร์สำนักงำนตำรวจแห่งชำติ 20 ปี (2561 – 2580) “เป็นองค์กรบังคับใชก้ ฎหมำยท่ปี ระชำชนเชื่อมน่ั ศรทั ธำ” วัตถุประสงค์ กำรศึกษำนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินผลตอบแทนทำงสังคมจำกกำรลงทุนของโครงกำรนวัตกรรม สำหรับเมืองและชุมชนเพื่อกำรป้องกันอำชญำกรรมยำนยนต์ สถำนีตำรวจนครบำลบำงซื่อ กองบัญชำกำร ตำรวจนครบำล ด้วยข้อมูลผู้มีส่วนได้ส่วนเสียที่เกี่ยวข้องทั้งหมดที่เป็นประโยชน์ ตลอดจนกำรคำนวณมูลค่ำ ทำงกำรเงิน ซึ่งจะเป็นเครื่องมือสำคัญและเป็นจุดเริ่มต้นสำหรับกำรวำงแผนดำเนินโครงกำรอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง กับกำรปอ้ งกนั ปรำบปรำมกำรโจรกรรมรถยนต์และรถจักรยำนยนต์ในอนำคตได้ ขอบเขตของการศึกษา ประชำกร ได้แก่ ประชำชนที่พักอำศัย ประกอบอำชีพอยู่ในพื้นที่ควำมรับผิดชอบของสถำนีตำรวจ นครบำลบำงซอ่ื กลุ่มตัวอย่ำง ได้แก่ จำนวนประชำชนอำสำสมัครใช้งำนเทคโนโลยีฯ จำนวน 100 รำย และเจ้ำหน้ำที่ ตำรวจที่ปฏิบัติหน้ำที่ป้องกันปรำบปรำมของสถำนีตำรวจนครบำลบำงซื่อ โดยกำรเลือกแบบเฉพำะเจำะจง (purposive selection) ระยะเวลำในกำรดำเนินกำรรวบรวมข้อมูลสถิติคดีอำญำในฐำนควำมผิดเกี่ยวกับทรัพย์เฉพำะ กำรโจรกรรมรถยนต์และโจรกรรมรถจักรยำนยนต์และศึกษำผลลัพธ์ส่วนเกิน (deadweight) เปรียบเทียบ ระหว่ำงสถำนตี ำรวจนครบำลบำงซื่อกับสถำนีตำรวจนครบำลบำงเขน (เนื่องจำกเป็นพ้ืนทีท่ ี่ใกล้เคียงกับสถำนี

142 ตำรวจนครบำลบำงซื่อ ประกอบด้วยส่วนรำชกำรขนำดใหญ่ สถำนีรถไฟฟ้ำ สวนสำธำรณะ ศูนย์กำรค้ำ และย่ำนธุรกจิ ) ตัง้ แต่ มกรำคม 2560 ถึง ธันวำคม 2561 และ กรกฎำคม 2562 ถงึ กนั ยำยน 2564 วธิ ีการศกึ ษา กำรศึกษำนี้เป็นกำรประเมินตำมหลักวิชำกำร โดยเป็นกำรประเมินผลลัพธ์ย้อนหลังผ่ำนกำรประเมนิ ปัจจัยนำเข้ำ กำรสร้ำงผลผลิตและผลลัพธ์ โดยพิจำรณำผลต่อผู้มีส่วนได้ส่วนเสียทั้งในเชิงผลบวกและผลลบ ทั้งตั้งใจและมิตั้งใจ โดยอำศัยทฤษฎีกำรเปลี่ยนแปลง (ตำรำงที่ 1) (ดัดแปลงจำ ก สมพร อิศวลำนนท์ และปยิ ะทศั น์ พำฬอนุรักษ,์ 2561) ตารางที่ 1 แสดงทฤษฎีกำรเปลย่ี นแปลง ทรพั ยากร กิจกรรม ผลผลิต (outputs) ผลลัพธ์ (outcomes) ผลกระทบ (impacts) หรอื ปัจจยั นาเข้า (activities) ผลของกจิ กรรม กำรใช้งำนผลผลิตและ กำรเปลยี่ นแปลง (inputs) กำรดำเนนิ งำน ทดี่ ำเนนิ งำนโครงกำร เกิดกำรเปลีย่ นแปลงใน (change) ท่ีเกิดขึน้ วธิ ีกำรเพื่อตอบ โดยตอบวตั ถปุ ระสงค์ ระดบั ทไี่ ดร้ บั กำรยอมรบั จำกผลลัพธท์ งั้ ใน ทรัพยำกรทล่ี งทนุ วตั ถุประสงค์ ของโครงกำรท่ตี ง้ั ไว้ เชงิ ควำมรู้ ทศั นคติ เชิงเศรษฐกจิ สงั คม ในโครงกำร เชน่ ของกำรดำเนิน พฤติกรรมและกำรปฏิบตั ิ และส่ิงแวดลอ้ ม ทุนวิจยั บุคลำกร โครงกำรท่ตี ้ังไว้ วิจยั เวลำ เปน็ ต้น ขั้นตอนกำรวิเครำะห์ SROI ประกอบด้วย 4 ขั้นตอนหลัก คือ 1) ศึกษำขอบเขตและผู้มีส่วนได้ ส่วนเสียที่สำคัญ ระบุขอบเขตตั้งแต่กระบวนกำรดำเนินงำนและวิธีกำรมีส่วนร่วม 2) รวบรวมข้อมูล จัดทำ แผนภูมิผลกระทบตำมหลักกำรทฤษฎีกำรเปลี่ยนแปลง แสดงควำมสัมพันธ์ระหว่ำงผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย ปัจจัยกำรผลิต ผลผลิตและผลลัพธ์ 3) ประเมินผลกระทบเป็นจำนวนเงินจำกหลักฐำนที่รวบรวมไว้ รวมถึงจัดทำกำรอ้ำงผลกระทบ (impact claim) 4) คำนวณ SROI สรปุ และรำยงำนผล (ดัดแปลงจำก UNFPA กองทนุ ประชำกรแห่งสหประชำติ ประจำประเทศไทย) กำรคำนวณมลู คำ่ ปัจจุบนั ด้วยอัตรำลดลง (อัตรำดอกเบยี้ ) รอ้ ยละ 2 แลว้ คำนวณดว้ ยสมกำรที่ 1 Present Value: PV = Pn …สมกำรท่ี 1 (1+i)n เมื่อ Present Value: PV = มลู ค่ำปจั จบุ ัน Pn = มูลคำ่ ของเงนิ ในปีท่ี n i = อตั รำดอกเบี้ย / ปี n = จำนวนปี

The 1st National Conference on SROI 143 และเมื่อปรับใช้สูตรคำนวนข้ำงต้นเพื่อคำนวณหำมูลค่ำปัจจุบันของผลประโยชน์สำมำรถคำนวนได้ ตำมสมกำรท่ี 2 มลู คำ่ ปจั จบุ นั ของผลประโยชน์ (Present Value) = มลู คำ่ ควำมเสียหำยท่ีลดลง …สมกำรที่ 2 1+อัตรำลดลงต่อปีจำนวนปี จำกนน้ั นำมำคำนวณค่ำ SROI โดยเทียบกับปจั จัยนำเขำ้ (input) ดังสมกำรที่ 3 และรำยงำนผล SROI = มลู คำ่ ปัจจุบันของผลประโยชน์ …สมกำรท่ี 3 ปจั จัยนำเข้ำ ดำเนินกำรสรปุ และเชอื่ มโยงผลกระทบทีเ่ กดิ ขึ้นให้สอดคล้องกับนโยบำยของสำนักงำนตำรวจแห่งชำติ ด้ำนกำรป้องกันปรำบปรำมกำรกระทำควำมผิดคดีอำญำกลุ่มคดีควำมผิดเกี่ยวกับโดยฉพำะกำรโจรกรรม รถยนต์และรถจักรยำนยนต์เพื่อปรับปรุงแนวทำงกำรปฏิบัติงำน วิเครำะห์และประเมินผลให้สอดคล้ องกับ สถำนกำรณ์และสำมำรถนำไปปฏบิ ัติงำนไดจ้ ริง ผลการศกึ ษา กำรรำยงำนจำนวนคดีอำญำในฐำนควำมผิดเกี่ยวกับทรัพย์เฉพำะกำรโจรกรรมรถยนต์และโจรกรรม รถจักรยำนยนต์ ตั้งแต่ มกรำคม 2560 – ธันวำคม 2561 (ระยะเวลำ 2 ปี) พบว่ำ มีรำยงำนคดีอำชญำกรรม ดังกล่ำวจำนวน 110 คดี และเมื่อเปรียบในมูลค่ำควำมเสียหำยรวมเป็นเงิน 7,559,150 บำท โดยประมำณ (ระบบงำนปรำบปรำมสถำนีตำรวจนครบำลบำงซื่อ, 2562) ทั้งนี้ โครงการฯ เริ่มต้นตั้งแต่ กรกฎาคม 2562 (ปดิ โครงการในเดอื น เมษายน 2564) จนถงึ กนั ยายน 2564 รวมระยะเวลาดาเนินการทั้งสน้ิ 2 ปี 3 เดือน พบว่ำ สถำนีตำรวจนครบำลบำงซื่อมีจำนวนคดีโจรกรรมรถยนต์และโจรกรรมรถจักรยำนยนต์ ทั้งสิ้น 4 คดี (ระบบงำนปรำบปรำมสถำนตี ำรวจนครบำลบำงซือ่ , 2564)

144 ผู้มสี ่วนได้ สว่ นเสยี ปัจจัยนาเขา้ กจิ กรรม สานักงานตารวจแหง่ ชาติ 1,965,140 บำท 1) ดำเนินกำรทดลองใช้อุปกรณ์ NB-IOT Tracking โดยเชอื่ มตอ่ เขำ้ กับยำนพำหนะ ของประชำชนอำสำสมัครทีเ่ ขำ้ ร่วมโครงกำร 2) ดำเนินกำรจัดตง้ั ศนู ย์ประสำนเครอื ข่ำย Tracking ณ สถำนตี ำรวจนครบำลบำงซอ่ื ภาคเอกชนผจู้ าหน่าย 3) ประชำสัมพนั ธ์โครงกำรและกำรใช้อปุ กรณ์ อุปกรณแ์ ละใหบ้ ริการ NB-IOT Tracking ต่อสำธำรณะ สญั ญาณอนิ เตอร์เน็ต ทำใหป้ ระชำชนทรำบถึงกำรป้องกันปรำบปรำม กำรโจรกรรมเชงิ รุก ประชำสมั พนั ธ์อุปกรณ์ NB-IOT Tracking ตอ่ สำธำรณะทำให้ประชำชนทรำบขอ้ มูล กำรใชง้ ำนอปุ กรณ์ NB-IOT Tracking