Proceedings SROI

The 1st National Conference on SROI 285 2. การกาหนดขอบเขตการประเมนิ ขอบเขตกำรประเมินในครั้งนี้ เพื่อประเมินผลลัพธ์ที่เกิดจำกกำรถ่ำยทอดนวัตกรรมและองค์ควำมรู้ จำกกำรวิจัยทำงด้ำนเทคนิคกำรปลูกครำมโดยไม่ใช้สำรเคมี เทคนิคกำรทำควำมสะอำดด้ำยฝ้ำยโดยกำร ลดกำรใช้สำรเคมี เทคนิคกำรย้อมผ้ำฝ้ำยด้วยสีย้อมธรรมชำติจำกพืชในท้องถิ่นของจังหวัดพะเยำ เทคนิค กำรยอ้ มครำม เทคนคิ กำรผลติ กระดำษจำกฟำงข้ำวเพื่อบรรจุภัณฑ์ รวมไปถึงเทคนิคและกระบวนกำรทถ่ี ูกต้อง ในกำรคำนวณต้นทุนและกำรตั้งรำคำสินค้ำ เพื่อช่วยให้สมำชิกสำมำรถตั้งรำคำสินค้ำได้อย่ำงเหมำะสม และมีควำมถูกต้อง เพื่อพัฒนำและส่งเสริมควำมมั่นคงทำงวิสำหกิจอย่ำงยั่งยืนต่อไป ระยะเวลำในกำร ประเมินผล 11 เดอื น ต้ังแต่ วนั ท่ี 1 กรกฎำคม 2563 ถึง 31 พฤษภำคม 2564 3. การระบกุ ลุ่มผู้มสี ว่ นไดเ้ สียและการกาหนดผลลพั ธ์ของโครงการ ตำรำงที่ 2 เป็นกำรเชื่อมโยงระหว่ำงผู้มีส่วนได้เสียและผลลัพธ์ของโครงกำร สำหรับกำรวิเครำะห์ และคำนวณ SROI ในลำดบั ถัดไป 4. ผลจากการเก็บข้อมูลหลังเสรจ็ สน้ิ โครงการ 4.1 การถา่ ยทอดนวตั กรรมและองคค์ วามรู้ในการคานวณต้นทุนและการตงั้ ราคาขาย เนื่องจำกกลุ่มผ้ำมัดย้อม “แม่อิงชิโบริ” เพิ่งจัดตั้งขึ้นจึงทำให้ขำดประสบกำรณ์ในกำรกำหนดรำคำ ผลิตภัณฑ์ของกลุ่ม เกิดควำมไม่แน่ใจว่ำรำคำที่ตั้งมีควำมเหมำะสมหรือไม่ รำคำเท่ำไหร่ถึงจะทำให้ผลิตภัณฑ์ ขำยได้และไม่ขำดทุนในระยะยำว จึงมีควำมต้องกำรควำมรูแ้ ละเทคนิคท่ีถูกต้องในกำรคำนวณต้นทุนและกำร ตั้งรำคำสินค้ำที่เหมำะสม โครงกำรได้มีกำรจัดกิจกรรมอบรมกำรคำนวณต้นทุนและกำรตั้งรำคำสินค้ำ โครงกำรได้ออกแบบวิธีกำรคำนวณต้นทุนกำรผลิต โดยใช้โปรแกรม Microsoft Excel และได้ทดลอง และถ่ำยทอดนวัตกรรมและองค์ควำมรู้ดังกล่ำวให้แก่กลุ่ม โดยได้คำนวณรำคำทุนของผลิตภัณฑ์ที่เกิดข้ึน จำกโครงกำรจำนวน 1 ชนิด จำกกำรคำนวณต้นทุนผ้ำมัดย้อมที่ใช้ในกำรผลิตกระเป๋ำ พบว่ำ มีต้นทุนของผ้ำมัดยอม จำแนกเป็น ค่ำวัตถุดิบ 635.00 บำท ค่ำแรงงำน 400.00 บำท ค่ำใช้จ่ำยในกำรผลิตอื่น ๆ 76.00 บำท คิดเป็นต้นทุน ผ้ำมัดย้อมต่อเมตร เท่ำกับ 370.33 บำท กำรคำนวณต้นทุน กระเป๋ำ 1 ใบ ซึ่งใช้ผ้ำมัดย้อมเพียงครึ่งเมตร ประกอบกับก้นผักตบสำน จำกกำรคำนวณพบว่ำ มีต้นทุนของผ้ำมัดยอมจำแนกเป็นค่ำออกแบบ 40.00 บำท

286 ค่ำวตั ถดุ บิ 566.42 บำท ค่ำแรงงำน 600.00 บำท คดิ เป็นตน้ ทนุ กำรผลิตประเป๋ำ 1 ใบ เทำ่ กับ 1,206.42 บำท โดยหำกคดิ กำไรจำก Mark up จำกต้นทนุ ร้อยละ 60 รำคำขำยของกระเป๋ำจะเทำ่ กับประมำณ 2,000.00 บำท นอกจำกนี้ นักวิจัยยังได้เสนอแนวทำงในกำรให้กลุ่มผลิตด้ำยจำกสีย้อมธรรมชำติเพื่อเป็นผลิตภัณฑ์ ใหม่อีกชนิดหนึ่ง หำกชุมชนมีกำรปลูกดำวเรืองหรือครำมเป็นจำนวนมำก อำจนำไปสู่ปัญหำจำนวนวัตถุดิบ ท่ีมำกเกนิ กวำ่ ควำมต้องกำรเพ่อื ผลิตหรือปญั หำผลผลิตล้นตลำด ทง้ั น้เี นื่องจำกในปจั จุบนั กลุ่มทอผ้ำในพื้นท่ีอ่ืน มีควำมต้องกำรด้ำยจำกสีย้อมธรรมชำติเพิ่มมำกขึ้น จำกกำรคำนวณ พบว่ำ ต้นทุนของด้ำยย้อม จำแนกเป็น ค่ำวัตถุดิบ 335.77 บำท ค่ำแรงงำน 300.00 บำท ค่ำใช้จ่ำยในกำรผลิตอื่น ๆ 76.00 บำท คิดเป็นต้นทุน ด้ำยยอ้ มตอ่ 1 ไจ เทำ่ กบั 35.59 บำท หลังจำกกำรคำนวณต้นทุนกำรผลิตกระเป๋ำอย่ำงละเอียดแล้ว พบว่ำ ต้นทุนกำรผลิตเพิ่มข้ึน จำกสมมตฐิ ำนโครงกำร จำกเดิม 600 บำท เปน็ 1,206.42 บำท คดิ เปน็ ร้อยละ 60.32 และในปจั จุบนั สำมำรถ ตั้งรำคำขำยเพิ่มขึ้นจำกเดิม 200 บำท เป็น 2,000 บำท คิดเป็นร้อยละ 900 ส่งผลให้กลุ่มผ้ำมัดย้อม “แม่อิงชิโบริ” สำมำรถคำนวณต้นทุนและตั้งรำคำได้อย่ำงถูกต้องและเหมำะสม อีกทั้งยังสำมำรถนำควำมรู้ เรื่องวิธีกำรคำนวณตน้ ทนุ และกำรตัง้ รำคำสินคำ้ ไปใช้กับผลิตภัณฑ์อื่น ๆ ของกลุ่มต่อไป ทั้งนี้ ปัญหำที่สำคัญ ของกลุ่มคือกำรเก็บเอกสำรหลักฐำนทำงบัญชีที่ไม่เป็นระบบระเบียบ อำจยังมีต้นทุนแฝงที่ยังไม่ได้นำมำรวม คำนวณต้นทุน ทำใหต้ ้นทนุ ท่ีคำนวณได้อำจจะไม่ได้สะท้อนต้นทนุ ท่ีแทจ้ ริง

The 1st National Conference on SROI 287 ตารางท่ี 2 กำรเชอ่ื มโยงกลุ่มผู้มสี ่วนได้เสยี และกำรกำหนดผลลัพธข์ องโครงกำร บทบาทหนา้ ท่ี กลุม่ ผ้มู สี ว่ นไดเ้ สีย ผู้ได้รบั ผ้ดู าเนนิ บุคคล/ บุคคล/ ผลลัพธ์ กลมุ่ ผำ้ มดั ยอ้ ม “แมอ่ งิ ชิโบริ” ประโยชน์ โครงการ กลุ่มผู้ให้ กล่มุ ที่ หลัก ทุน เกย่ี วข้อง สนับสนุน อื่น ๆ (โดยตรง) (โดย อ้อม) รำยได้เพ่ิมข้นึ ผลติ ภณั ฑ์ใหม่ กำรคำนวณตน้ ทุน กำรตัง้ รำคำขำย องค์ควำมรู้ดำ้ นกำรมัดยอ้ ม สธี รรมชำติ ทักษะกำรมดั ยอ้ ม บรรจภุ ณั ฑท์ เี่ ป็นเอกลักษณ์ สมำชกิ ในชมุ ชน องค์ควำมรู้ รำยได้เพ่มิ ขึ้น นักวจิ ยั กำรถำ่ ยทอดนวตั กรรม นสิ ติ และองคค์ วำมรู้ โครงกำรวิจยั ตอ่ ยอด องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถนิ่ ประสบกำรณใ์ นกำรลงพนื้ ที่ ชมุ ชน กำรเรยี นรโู้ ดยใชช้ ุมชนเปน็ หอ้ งเรียน องคค์ วำมรดู้ ำ้ นกำรมดั ย้อม สธี รรมชำติ ทักษะกำรมดั ย้อม คนในชุมชนมีรำยได้เพิม่ ข้ึน กำรสรำ้ งควำมสมั พนั ธ์ทีด่ ี ของชมุ ชน

288 บทบาทหน้าที่ กลุ่มผมู้ สี ่วนได้เสยี ผ้ไู ดร้ บั ผูด้ าเนนิ บุคคล/ บุคคล/ ผลลัพธ์ สถำบนั นวัตกรรมและถ่ำยทอด ประโยชน์ โครงการ กลมุ่ ผูใ้ ห้ กลมุ่ ท่ี เทคโนโลยี มหำวิทยำลยั พะเยำ หลัก ทนุ เกย่ี วข้อง สนับสนนุ อนื่ ๆ (โดยตรง) (โดย ออ้ ม) กำรส่งเสรมิ ภำพลักษณแ์ ละ กำรเป็นท่ีร้จู กั ของชุมชน หมายเหตุ: คอื ผลลพั ธ์ท่ีสำมำรถวดั มลู คำ่ เปน็ ตัวเงินได้ คอื ผลลพั ธท์ ี่ไม่สำมำรถวดั มูลคำ่ เป็นตวั เงินได้

The 1st National Conference on SROI 289 4.2 การวเิ คราะห์ผลลัพธ์ของโครงการ 4.2.1 กำรวิเครำะหป์ ัจจัยนำเข้ำ ตำรำงที่ 3 แสดงปจั จยั นำเข้ำของโครงกำร โดยมีจำนวนรวมทั้งสิน้ 482,150.00 บำท โดยเป็นเงินทุน สนับสนุนโครงกำรจำก สถำบันนวัตกรรมและถ่ำยทอดเทคโนโลยี มหำวิทยำลัยพะเยำ จำนวน 270,000.00 บำท คิดเป็นร้อยละ 56 และปัจจัยนำเข้ำในกำรดำเนินโครงกำรจำนวน 212,150.00 บำท คิดเป็นร้อยละ 44 ปัจจัยนำเข้ำในกำรดำเนินโครงกำร ประกอบด้วย ค่ำเสียโอกำสของสมำชกิ ในชุมชนท่ีเขำ้ ร่วมโครงกำรจำนวน 5,600.00 บำท คิดเป็นร้อยละ 3 ปัจจัยนำเข้ำของกลุ่มผ้ำมัดย้อม “แม่อิงชิโบริ” ประกอบด้วย ค่ำแรงงำน ค่ำวัสดุ อุปกรณ์ จำนวน 79,300.00 บำท คิดเป็นร้อยละ 37 และค่ำเสียโอกำสของนักวิจัยจำนวน 14,000.00 บำท คดิ เปน็ รอ้ ยละ 7 4.2.2 กำรวเิ ครำะห์กำรเปลยี่ นแปลง จำกกำรเก็บข้อมูลจำกกำรสมั ภำษณผ์ ู้เขำ้ รว่ มโครงกำรภำยหลงั จำนวน 22 คน และสัมภำษณ์หัวหน้ำ กลุ่มมัดย้อมผลกำรเปลี่ยนแปลงแสดงดังรูปที่ 12 และตำรำงที่ 7 โดยเฉลี่ยแล้วสมำชิกในชุมชนเข้ำร่วม กิจกรรมกับโครงกำรจำนวน 6 ครั้งจำกทั้งหมด 9 ครั้ง โดยมีควำมพึงพอใจในระดับมำกท่ีสุด เมื่อเทียบกับ ควำมคำดหวังที่อยู่ในระดับมำกก่อนเริ่มโครงกำร โดยผู้ร่วมโครงกำรทั้งหมดเห็นว่ำโครงกำรก่อให้เกิด กำรเปลี่ยนแปลงด้ำนนวัตกรรม โดยเฉพำะนวตั กรรมและองค์ควำมรู้เรือ่ งกำรมัดย้อมและกำรยอ้ มสธี รรมชำติ โดยมีควำมพึงพอใจอยู่ในระดับมำกที่สุดเช่นเดียวกัน ส่วนกำรเปลี่ยนแปลงด้ำนสังคมควำมสัมพันธ์น้ัน ผู้เข้ำร่วมโครงกำรส่วนมำกเห็นว่ำโครงกำรทำให้รู้จักมหำวิทยำลัยพะเยำมำกยิ่งขึ้น นอกจำกนี้ยังสร้ำงรำยได้ เพม่ิ ใหก้ บั คนในชมุ ชน ตำรำงท่ี 8 แสดงกำรคำนวณผลกำรเปลี่ยนแปลงในรูปแบบตัวเงินและไม่เป็นตัวเงินโดยกำ ร เปลี่ยนแปลงด้ำนนวัตกรรม โดยเฉพำะนวัตกรรมและองค์ควำมรู้เป็นกำรเปลี่ยนแปลงที่เกิดกำรเปลี่ยนแปลง มำกที่สุด โดยส่งผลกระทบต่อกลุ่มผู้มีส่วนได้เสียทุก ๆ กลุ่ม รูปที่ 13 แสดงควำมสัมฤทธิ์ผลของกำรถ่ำยทอด นวัตกรรมและองค์ควำมรู้ โดยผู้เข้ำร่วมโครงกำรร้อยละ 44 ระบุว่ำตนเองได้ควำมรู้ในกำรมัดย้อมและรอ้ ยละ 30 ระบุวำ่ ตนเองได้ควำมรใู้ นกำรยอ้ มสีธรรมชำตมิ ำกทีส่ ุด จำกตำรำงที่ 8 โครงกำรก่อให้เกิดผลกำรเปลี่ยนแปลงที่เป็นตัวเงินจำนวน 983,983.00 บำท โดยผู้วิจัยได้รับสนับสนุนงบประมำณในกำรดำเนินโครงกำรวิจัยกับกลุ่มผ้ำมัดย้อม “แม่อิงชิโบริ” โครงกำรวิจัย “กำรปรับปรุงคุณสมบัติของผ้ำสีย้อมธรรมชำติด้วยอนุภำคนำโนซิงค์ออกไซด์ที่เตรียมด้วย กระบวนกำรสีเขียว” ทุนสนับสนุนงำนพื้นฐำน (Fundamental Fund: FF) ปีงบประมำณ 2565 จำนวน 300,000.00 บำท คิดเป็นร้อยละ 30 ของผลกำรเปลี่ยนแปลงที่เป็นตัวเงินของโครงกำรทั้งหมด

290 ผลกำรเปลี่ยนแปลงที่เป็นตัวเงินของสมำชิกในชุมชนจำนวน 141,500.00 บำท คิดเป็นร้อยละ 14 เช่น เกิดรำยได้จำกกำรจ้ำงงำน กำรเพิ่มพื้นที่สีเขียวจำกพื้นที่ปลูกดอกดำวเรือง กำรนำขยะมำสร้ำง มูลค่ำ เช่น ดำวเรืองที่ไม่ได้มำตรฐำน เปลือกยูคำลิปตัส ใบหูกวำง ที่นำมำเป็นวัตถุดิบในกำรย้อมผ้ำและรำยได้ ท่เี พ่ิมขึ้นของกลุ่มจำกกำรขำยผลติ ภัณฑ์ใหมจ่ ำนวน 542,483.00 บำท คดิ เป็นร้อยละ 55 4.2.3 กำรคำนวณผลตอบแทนทำงสงั คม ตำรำงท่ี 9 แสดงกำรคำนวณ SROI Ex-post โดยมูลค่ำผลลัพธ์สุทธิ 11 เดือนของโครงกำรเท่ำกับ 471,833.00 บำทหรอื คดิ เปน็ อตั รำผลตอบแทนทำงสังคมร้อยละ 97.86 ตารางท่ี 3 ปจั จัยนำเข้ำ ผ้มู ีส่วนไดเ้ สีย ปจั จัยนาเขา้ มูลคา่ % การคานวณ หลกั ฐาน 1. กอ่ นเริ่มดาเนนิ โครงการ สถำบันนวัตกรรมและ งบประมำณ 270,000.00 100% สญั ญำโครงกำร ถ่ำยทอดเทคโนโลยี สนบั สนุน มหำวิทยำลยั พะเยำ รวม 270,000.00 56% 2. การดาเนินโครงการ ค่ำเสยี โอกำสใน กลุม่ ผำ้ มัดยอ้ ม “แมอ่ ิงชโิ บริ” กำรประสำนงำน 5,600.00 3% กำรประสำนงำน กำรสัมภำษณ์ 800 ต่อวัน x 7 ครงั้ กำรเข้ำร่วม 79,300.00 37% ตำรำงที่ 4 กำรสัมภำษณ์ โครงกำร สมำชกิ ในชมุ ชนทเ่ี ขำ้ รว่ ม กำรเขำ้ รว่ ม 43,050.00 20% ตำรำงที่ 5 กำรประมำณกำร โครงกำร โครงกำร คำ่ เสียโอกำส นกั วจิ ยั กำรประสำนงำน 14,000.00 7% 2,000 ตอ่ วนั x 1 กำรประมำณกำร คน x 7 คร้งั

The 1st National Conference on SROI 291 ผูม้ ีส่วนไดเ้ สยี ปจั จัยนาเข้า มลู ค่า % การคานวณ หลกั ฐาน นิสติ 54,000.00 25% ตำรำงที่ 5 กำรประมำณกำร กำรเข้ำร่วม กำรประมำณกำร โครงกำร 10,200.00 5% ตำรำงที่ 5 กำรประมำณกำร กำรเข้ำร่วม โครงกำร สถำนที่ 6,000.00 ค่ำใหใ้ ช้พืน้ ที่ องค์กรปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ 3% 2,000 บำท x 3 และโรงเรอื น ครั้ง รวม 212,150.00 44% รวมทงั้ สิ้น 482,150.00 100% มูลค่าการลงทนุ ตามกลุม่ ผู้มีส่วนได้เสีย ผ้ไู ดร้ บั ประโยชน์ 127,950.00 ผดู้ ำเนนิ โครงกำรหลัก 78,200.00 ผูใ้ ห้ทุนสนบั สนุน 270,000.00 บุคคล/กลุม่ ทีเ่ กย่ี วขอ้ ง 6,000.00 รวม 482,150.00 ตารางที่ 4 ปจั จยั นำเข้ำกลุ่มผ้ำมัดยอ้ ม “แม่อิงชิโบริ” จานวนเงิน รายการ 19,200 เช้ือเพลิง อำทิตย์ละ 2 กระสอบ กระสอบละ 200 บำท 12,800 ค่ำแรงงำน 50,000 ค่ำผ้ำ 15,000 สำรเคมี

292 จานวนเงนิ 300 รายการ 2,000 คำ่ บำรงุ สถำนที่ ค่ำใชส้ ถำนที่ (20,000) หัก ผ้ำปลำยงวด 79,300 รวมปจั จัยนาเขา้ ตารางท่ี 5 ค่ำแรงงำนท่ีเกดิ ข้ึนจำกกำรจัดอบรม วันทจ่ี ัดอบรม สมาชกิ ในชุมชน อาจารย์ นสิ ิต กลุ่มแม่องิ 10/10/2563 22 3 9 1 23/10/2563 50 2 11 2 24/10/2563 39 2 4 2 25/10/2563 40 2 19 9/11/2563 24 3 4 1 10/11/2563 23 4 12 2 1/12/2563 14 3 2 2 24/1/2564 25 3 2 26/3/2564 25 4 17 2 27/3/2564 25 4 21 2 รวม 287 27 102 16 อตั ราคา่ จา้ งต่อวัน 300 2,000 100 800 อัตราการจา้ งงาน 50% 100% 100% 100% 43,050 54,000 10,200 12,800

The 1st National Conference on SROI 293 กำรเขำ้ รว่ มกิจกรรมเฉลย่ี คร้ังจำกทงั้ หมด ครัง้ หลัง ควำมพึงพอใจในกำรเขำ้ ร่วมโครงกำร ก่อน ค่ำเฉลีย่ ควำมคำดหวังก่อนเร่มิ โครงกำร (ควำมพึงพอใจมำกทส่ี ุด) (ควำมคำดหวังมำก) ระดับความรู้จากการถา่ ยทอดเทคโนยีและนวตั กรรม (ควำมพึงพอใจมำก ทีส่ ุด) รูปที่ 12 ผลกำรเปล่ียนแปลง หมำยเหตุ: กำรตีควำมค่ำเฉลี่ยควำมคำดหวังจำกกำรเข้ำร่วมโครงกำรเป็นดังนี้ ค่ำเฉลี่ย = 0.00 – 1.80 หมำยถึง ควำมคำดหวัง/ควำมพึงพอใจน้อยที่สุด ค่ำเฉลี่ย = 1.81 – 2.60 หมำยถึง ควำมคำดหวัง/ ควำมพึงพอใจน้อย คำ่ เฉล่ีย = 2.61 – 3.40 หมำยถงึ ควำมคำดหวัง/ควำมพงึ พอใจปำนกลำง ค่ำเฉล่ยี = 3.41 – 4.20 หมำยถึง ควำมคำดหวัง/ควำมพึงพอใจมำก และค่ำเฉลี่ย = 4.21 – 5.00 หมำยถึง ควำมคำดหวัง/ ควำมพงึ พอใจมำกท่ีสุด ตารางที่ 6 รำยได้ รายได้ ปี เดือน รายได้ ปี เดอื น 28,970.00 2564 มกรำคม 59,065.00 65,120.00 2564 กมุ ภำพนั ธ์ 49,510.00 2563 ตลุ ำคม 137,480.00 2564 มีนำคม 101,790.00 2563 พฤศจิกำยน เมษำยน 93,548.00 2563 ธันวำคม 2564 พฤษภำคม 7,000.00 2564 310,913.00 รวม 231,570.00 รวม 542,483.00 รวมทั้งส้ิน

294 ความถี่ เปอรเ์ ซน็ ต์ ตารางที่ 7 ผลกำรเปล่ยี นแปลง 8 35% ผลการเปล่ยี นแปลง 2 9% 1 4% ด้านสังคมความสมั พนั ธ์ 1 4% ร้จู กั มหำวทิ ยำลยั พะเยำมำกย่งิ ขน้ึ สรำ้ งควำมสมั พันธ์ท่ีดรี ะหว่ำงมหำวิทยำลยั กับชุมชน 23 100% กำรสร้ำงควำมสมั พันธ์ทดี่ กี บั ชมุ ชนอน่ื 5 22% เกิดควำมสำมัคคีในชุมชน 10 43% ทกั ษะ/นวัตกรรม 1 4% กำรถำ่ ยทอดนวตั กรรมและองคค์ วำมรู้ 7 30% - ปลกู ครำมและดำวเรือง - มัดยอ้ ม 2 9% - กำรทำกระดำษจำกฟำงข้ำว - ยอ้ มสีธรรมชำติ 1 4% สุขภาวะ (กายใจ) 14 61% กำรใชเ้ วลำวำ่ งใหเ้ กิดประโยชน์ เศรษฐกิจ/การเงิน 3 13% ผลิตภณั ฑ์ใหม่ 5 22% รำยได้เพ่ิมข้ึน ส่ิงแวดล้อม เพิ่มพน้ื ที่สีเขียวจำกกำรปลกู ดำวเรอื ง/ครำม นำขยะมำสร้ำงมลู ค่ำ เช่น ดำวเรือง เปลอื กยคู ำลิปตัส ใบหูกวำง

ตารางท่ี 8 กำรคำนวณผลกำรเปล่ยี นแปลงในรปู แบบตวั เงนิ และไมเ่ ป็นตวั เงนิ

The 1st National Conference on SROI 295 น

296 การยอ้ มสี ปลกู ครามและ ธรรมชาติ, 7, 30% ดาวเรือง, 5, 22% การทากระดาษ การมดั ยอ้ ม, 10, จากฟางขา้ ว, 1, 44% 4% รูปที่ 13 กำรถำ่ ยทอดนวตั กรรมและองค์ควำมรู้ ตารางท่ี 9 กำรคำนวณ SROI มูลคำ่ ผลลพั ธ์ 983,983.00 ตำรำงท่ี 8 หัก รำยได้หำกไม่มโี ครงกำร 30,000.00 กำร สมั ภำษณ์ หกั มูลค่ำกำรลงทุน 482,150.00 ตำรำงท่ี 3 มลู คา่ ผลลัพธส์ ุทธิ 11 เดือน 471,833.00 SROI Ex-post SROI Ex-post = มูลค่ำปัจจุบันของผลประโยชน์สทุ ธิ/มูลค่ำปัจจบุ นั ของ กำรลงทนุ มูลคำ่ ปัจจุบันของผลประโยชนส์ ุทธิ = (983,983-30,000)/(1+0.015)11/12 มลู ค่ำปจั จุบนั ของผลประโยชน์สทุ ธิ = 809,867.87 SROI Ex-post = 809,867.87/482,150 SROI Ex-post = 1.68 เทำ่

The 1st National Conference on SROI 297 หมำยเหตุ: ใชอ้ ัตรำคิดลดทร่ี อ้ ยละ 1.5 ตอ่ ปี ซ่ึงเปน็ อัตรำดอกเบี้ยพันธบตั รรัฐบำลอำยุ 3 ปี และเป็นอัตรำ ดอกเบี้ยในปีที่ 1 (https://www.bot.or.th/Thai/DebtSecurities/SalestoIndividuals/Pages/default.aspx) สรุปผลการวเิ คราะห์ผลตอบแทนทางสงั คม รูปที่ 14 สรุปผลกำรประเมินผลตอบแทนทำงสังคมของกำรดำเนินโครงกำรในระยะเวลำ 11 เดือน โดยอัตรำผลตอบแทนทำงสังคม 1.68 เท่ำ ทั้งนี้เนื่องจำกเป็นกำรดำเนินโครงกำรในช่วงระยะเวลำสั้น ๆ และในอนำคต อัตรำผลตอบแทนดังกล่ำวน่ำจะเพิ่มขึ้น ทั้งนี้เนื่องจำกกลุ่มมีผลิตภัณฑ์ใหม่และที่สำคัญ กลุ่มสำมำรถผลิตสินค้ำที่มีมูลค่ำเพิ่มสูงข้ึนอีกด้วย สำหรับมูลค่ำกำรลงทุนนั้น ร้อยละ 27 เป็นของผู้ได้รับ ผลประโยชน์ ร้อยละ 56 เป็นของผู้ให้ทุนสนับสนุน หำกพิจำรณำมูลค่ำผลลัพธ์ที่ไม่เป็นตัวเงินร้อยละ 48 เป็นของผู้ได้รับผลประโยชน์ ในรูปแบบองค์ควำมรู้และนวัตกรรมด้ำนกำรมัดย้อมและกำรย้อมสีธรรมชำติ ร้อยละ 24 เปน็ ของบคุ คล/กลมุ่ ที่เก่ียวข้อง ทีอ่ ยูใ่ นรปู แบบของกำรทำใหม้ หำวิทยำลยั เป็นทีร่ ู้จักของชุมชนมำก ยงิ่ ขึ้นและกำรสร้ำงควำมสัมพันธท์ ่ีดีระหว่ำงชุมชนและมหำวิทยำลัย ส่วนมลู คำ่ ผลลัพธ์ทเี่ ป็นตัวเงินร้อยละ 30 เป็นของผดู้ ำเนนิ กำรหลักที่นักวิจยั สำมำรถต่อยอดงำนวจิ ยั เพ่ือพฒั นำผลติ ภัณฑ์ของกลมุ่ ในอนำคตและร้อยละ 70 เป็นของผู้ได้รับผลประโยชน์ในรูปแบบกำรจ้ำงงำน กำรจัดส่งวัตถุดิบและรำยได้ของกลุ่มจำกกำรขำย ผลิตภัณฑ์ใหม่ทีเ่ กิดขึ้นจำกโครงกำร สำหรับมิติตัวชี้วัดที่ไม่เปน็ ตัวเงินรอ้ ยละ 43 เป็นมิติสังคม/ควำมสัมพันธ์ และร้อยละ 24 เป็นมิติของทักษะ/นวัตกรรม หำกพิจำรณำมิติตัวชี้วัดที่เป็นตัวเงินพบว่ำร้อยละ 30 เป็นมิติ ของทักษะ/นวตั กรรม และรอ้ ยละ 68 เป็นมติ ิเศรษฐกิจ/กำรเงิน นอกจำกนี้ นักวิจัยยังได้เสนอแนวทำงในกำรให้กลุ่มผลิตด้ำยจำกสีย้อมธรรมชำติ เพื่อเป็นผลิตภัณฑ์ ใหม่อีกชนิดหนึ่ง ทั้งนี้เนื่องจำกในปัจจุบันกลุ่มทอผ้ำในพื้นที่อื่นมีควำมต้องกำรด้ำยจำกสีย้อมธรรมชำติเพ่ิม มำกข้นึ แต่ปัญหำท่สี ำคญั ของกลุ่มคือกำรเก็บเอกสำรหลักฐำนทำงบัญชีท่ีไม่เปน็ ระบบระเบยี บ อำจยังมีต้นทุน แฝงที่ยังไม่ได้นำมำรวมคำนวณต้นทุน ทำให้ต้นทุนท่ีคำนวณได้อำจจะไม่ได้สะท้อนต้นทนุ ท่ีแทจ้ ริง ดังนั้นกลมุ่ ควรมรี ะบบบัญชีกำรเงนิ ทเี่ ปน็ ระบบระเบียบมำกยง่ิ ข้นึ

298 โครงการ: แมอ่ ิงชิโบริ ระยะเวลาประเมนิ : 11 เดอื น อตั ราผลตอบแทนทางสังคม: 1.68 เท่า มลู ค่าผลลพั ธ์สุทธิ: 471,833.00 บาท มลู ค่าการลงทุนตาม 1% 27% 56% 16% มลู ค่าผลลัพธ์ท่ีไมเ่ ป็นตวั เงนิ ตามกลุม่ ผมู้ ีส่วนไดเ้ สยี 24% 48% ผู้ได้รับประโยชน์ ผู้ดาเนินโครงการหลัก 14% ผู้ใหท้ นุ สนับสนนุ 14% บคุ คล/กลุ่มที่เก่ยี วข้อง

มกลุ่มผ้มู ีสว่ นได้เสยี ผ้ไู ดร้ ับประโยชน์ ผดู้ าเนินโครงการหลกั ผู้ให้ทุนสนบั สนนุ บุคคล/กลุ่มท่ีเกีย่ วขอ้ ง มูลค่าผลลพั ธ์ทเี่ ป็นตวั เงินตามกล่มุ ผู้มสี ว่ นไดเ้ สยี 0% ผูไ้ ด้รับประโยชน์ 30% ผดู้ าเนินโครงการหลัก ผู้ให้ทุนสนับสนนุ 70% บคุ คล/กลุ่มท่เี ก่ียวข้อง

มติ ติ ัวชี้วดั ไม่เป็นตวั เงิน 19% 43% มิติสังคม/ความสมั พันธ์ 5% มติ ิทกั ษะ/นวัตกรรม 9% มติ สิ ขุ ภาวะ (กาย-ใจ) มิตเิ ศรษฐกจิ /การเงิน 24% มิติสงิ่ แวดลอ้ ม รปู ท่ี 14

The 1st National Conference on SROI 299 มิตติ วั ชีว้ ัดที่เปน็ ตวั เงิน 20%% มิตสิ งั คม/ความสัมพนั ธ์ 30% มติ ิทักษะ/นวตั กรรม มติ ิสุขภาวะ (กาย-ใจ) 0% มติ เิ ศรษฐกิจ/การเงิน 68% มิตสิ งิ่ แวดล้อม 4 สรุปผล

300 เอกสารอา้ งอิง Arvidson, M., Lyon, F., McKay, S., & Moro, D. 2013. Valuing the social? The nature and controversies of measuring social return on investment (SROI). Voluntary sector review, 4(1), 3-18. Ashwanuntakul, S. and Yamla-or, P. 2017. Handbook of the assessment of social return on investment. Bangkok: Thailand Research Fund Banke-Thomas, A. O., Madaj, B., Charles, A., & van den Broek, N. 2015. Social Return on Investment (SROI) methodology to account for value for money of public health interventions: a systematic review. BMC public health, 15(1), 1-14. Lingane, A., & Olsen, S. 2004. Guidelines for social return on investment. California management review, 46(3), 116-135. Millar, R., & Hall, K. 2013. Social return on investment (SROI) and performance measurement: The opportunities and barriers for social enterprises in health and social care. Public Management Review, 15(6), 923-941. Pathak, P., & Dattani, P. 2014. Social return on investment: three technical challenges. Social Enterprise Journal, 10(2), 91-104. Rotheroe, N., & Richards, A. 2007. Social return on investment and social enterprise: transparent accountability for sustainable development. Social Enterprise Journal, 3(1), 31-48. The SROI Network. 2012. A guide to social return on investment. [ออนไลน์] https://socialvalueint.org/wp-content/uploads/2018/05/The-SROI-Guide-US- edition.pdf เขำ้ ถงึ เมื่อวนั ท่ี 12 มิถุนำยน 2563

The 1st National Conference on SROI 301 การประเมินความค้มุ คา่ ของการลงทุนแบบ Ex-ante ในแผนงานวิจัย ดา้ นสงั คมสงู วัยและคณุ ภาพชีวติ ของผูส้ ูงวัย ภัสสิริ โคมกระจำ่ ง และ บรภิ ัทร กุณฑลบตุ ร* สานักงานคณะกรรมการสง่ เสริมวทิ ยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม, ประเทศไทย *Corresponding author อีเมล์ [email protected] บทคดั ย่อ แผนงำนวิจัยด้ำนสังคมสูงวัยและคุณภำพชีวิตของผู้สูงวัย ได้รับงบประมำณจำกกองทุนส่งเสริม วิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (ววน.) ในปีงบประมำณ พ.ศ. 2563 เท่ำกับ 310 งบประมำณรวม ของแผนงำนย่อยปี พ.ศ. 2564 เท่ำกับ 217 ล้ำนบำท งบประมำณรวมของแผนงำนย่อยปี พ.ศ. 2565 เท่ำกับ 105 ล้ำนบำท ซึ่งผลจำกกำรลงทุนในแผนงำนดังกล่ำวคำดว่ำจะสำมำรถก่อให้เกิดผลประโยชน์ ดำ้ นเศรษฐกจิ และสงั คมขน้ึ จำกผลกำรวิจัยพบวำ่ ผลประโยชนท์ ำงด้ำนเศรษฐกจิ แผนงำนน้ีจะสำมำรถช่วยลด กำรนำเข้ำทำงเทคโนโลยี ซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันสุทธิ ได้ระหว่ำง 46 - 1,147 ล้ำนบำท และรำยได้จำกกำร จำหน่ำยอุปกรณ์กำรแพทย์ที่เพิ่มขึ้น ซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันสุทธิ ได้ระหว่ำง 6 - 138 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจ ซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันสุทธิ ณ ปี พ.ศ. 2563 ได้ระหว่ำง 49 - 1,285 ล้ำนบำท ผลประโยชน์ทำงด้ำนสังคม แผนงำนนี้จะสำมำรถช่วยเพิ่มรำยได้ผู้สูงวัย ซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันสุทธิ ได้ระหว่ำง 58 - 6,550 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคมซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันสุทธิ ณ ปี พ.ศ. 2563 ได้ 107 - 7,835 ลำ้ นบำท อัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทนุ ทำงเศรษฐกิจ (ROI) เมอื่ วิเครำะห์ ด้วยผลกำรดำเนินงำนของหน่วยงำนให้ทุน (PMU) ต่ำง ๆ ที่เกี่ยวข้องในปี พ.ศ. 2563 พร้อมกับได้คำนึงถึง Deadweight, Contribution พบว่ำ มีค่ำอยู่ระหว่ำง 0.23 - 1.64 โดยค่ำ ROI ในกรณีของ Usual impact และ Usual probability of success มีค่ำเท่ำกับ 0.71 เท่ำ อัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงสังคม (SROI) เมื่อวิเครำะห์ด้วยผลกำรดำเนินงำนของหน่วยงำนให้ทุน (PMU) ต่ำง ๆ ที่เกี่ยวข้องในปี พ.ศ. 2563 พร้อมกับได้คำนึงถึง Deadweight, Contribution และ Displacement ต่ำง ๆ แล้ว พบว่ำมีค่ำอยู่ระหว่ำง 0.51 - 10.03 เ ท ่ ำ โ ด ย ค ่ ำ SROI ใ น ก ร ณ ี ข อ ง Usual impact แ ล ะ Usual probability of success มีคำ่ เท่ำกบั 5.46 เทำ่ คาสาคญั : สงั คมสงู วยั , ควำมคมุ้ ค่ำของกำรลงทนุ , ex-ante

302 บทนา ในปัจจุบันประเทศไทยและอีกหลำยประเทศทั่วโลกกำลังเข้ำสู่สังคมสูงวัยทำให้แรงงำนวัยหนุ่มสำว เริ่มขำดแคลนและส่งผลกระทบทั้งในเรื่องของภำคเศรษฐกิจและสังคม โดยในปี พ.ศ. 2564 ประชำกรไทย ที่มีอำยุ 65 ปีขึ้นไป มีจำนวนอยู่ที่ประมำณ 9 ล้ำนคนหรือคิดเป็นสัดส่วนรำว 12.8% และเมื่อเทียบกับ ประเทศอน่ื ๆ ในอำเซยี นประเทศไทยมสี ัดสว่ นประชำกรสูงอำยตุ ่อประชำกรท้ังหมดมำกเปน็ อนั ดับ 2 รองจำก ประเทศสิงคโปร์ ด้วยสถำนกำรณ์ที่กล่ำวมำนั้น ทำให้ประเทศไทยถูกคำดกำรณ์ว่ำจะเป็นประเทศกำลังพัฒนำประเทศ แรกของโลกที่สำมำรถก้ำวเข้ำสู่สังคมสูงอำยุแบบสมบูรณ์ (Aged Society) หรือมีสัดส่วนประชำกรสูงอำยุ เพม่ิ ขึ้นแตะ 14% ของประชำกรท้งั หมดในปี พ.ศ. 2565 เปน็ อยำ่ งเร็ว เนื่องจำก อัตรำกำรเกิดของคนไทยมีแนวโน้มลดต่ำลงมำอย่ำงต่อเนื่อง โดยปัจจุบันอยู่ที่ระดับต่ำกวำ่ 10 ของประชำกร 1,000 คนหรือมีจำนวนกำรเกิดเพียงประมำณ 6 แสนคนต่อปี ตำมกำรแต่งงำนที่ช้ำลง และควำมไม่ต้องกำรมีบุตรที่เพิ่มขึ้น อีกทั้งเมื่อเทียบกับปีก่อนหน้ำนี้ที่จำนวนกำรเกิดเริ่มมีอัตรำ ติดล บแล ะห ำกส ถำน กำร ณ์ย ังเป็น เช ่น น ี้ต่อไปจ ำน ว น ปร ะช ำกร ไทย จ ะเร ิ่มล ดล งใน อีกไม่ กี่ปีข้ำ ง ห น้ ำ และประเทศไทยน่ำจะขยับขึ้นเป็นสังคมสูงอำยุแบบสุดยอด (Hyper Aged Society) หรือมีสัดส่วนประชำกร สูงอำยุถึง 20% โดยใช้เวลำเพยี ง 9 ปี หลังจำกกำรเป็นสังคมสูงอำยุแบบสมบรู ณ์ ซึ่งนับว่ำเปน็ อัตรำที่รวดเร็ว กว่ำประเทศญีป่ ุ่นทใ่ี ชร้ ะยะเวลำนำนถงึ 11 ปี ด้วยปัจจัยดังกล่ำว สำนกั งำนคณะกรรมกำรส่งเสริมวิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรม จงึ ได้จัดทำแผน วิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรมในด้ำนของผู้สูงวัย กำรประเมินควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนแบบ Ex-ante ในแผนงำนวิจัยด้ำนสังคมสูงวัยและคุณภำพชีวิตของผู้สูงวัยและประเมินควำมคุ้มค่ำในกำรลงทุนด้ ำน ววน. โดยแผนงำนวิจัยด้ำนสังคมสูงวัยและคุณภำพชีวิตของผู้สูงวัย โดยได้รับงบประมำณจำกกองทุนส่งเสริม วิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรม พ.ศ.2563 เท่ำกับ 310 ล้ำนบำท งบประมำณปี พ.ศ. 2564 เท่ำกับ 217 ล้ำนบำทและงบประมำณปี พ.ศ. 2565 ประมำณเท่ำกับ 105 ล้ำนบำท โดยแผนงำน ววน. นี้ มีงำนวิจัย ที่ช่วยสนับสนุนและส่งเสริมคุณภำพชีวิตและควำมเป็นอยู่ของผู้สูงวัยรวมทั้งเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่ช่วย ในกำรดำรงชีวิตของผู้สูงวัย ซึ่งผลจำกกำรลงทุนในแผนงำนดังกล่ำวคำดว่ำจะสำมำรถก่อให้เกิดผลประโยชน์ ด้ำนเศรษฐกิจและสังคมในหลำย ๆ ด้ำน โดยเฉพำะอย่ำงยิ่งในด้ำนคุณภำพชีวิตของผู้สูงวัยที่ดีข้ึน อย่ำงคอ่ ยเปน็ คอ่ ยไป

The 1st National Conference on SROI 303 วธิ ีดาเนินการวิจัย กำรศึกษำครั้งนี้เป็นกำรศึกษำเพื่อวิเครำะห์ควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนด้ำนวิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (ววน.) ของแผนงำนวิจัยด้ำนสังคมสูงวัยและคุณภำพชีวิตของผู้สูงวัยแบบคำดกำรณ์ (Ex-ante Evaluation) ตำมกรอบกำรประเมิน Triple S โดยมรี ำยละเอียด 3 สว่ น ดงั น้ี ส่วนที่ 1 รวมรวบข้อมูลทุติยภูมิเพื่อนำมำใช้เป็นฐำนในกำรคำนวณผลประโยชน์ของแผนงำนวิจัย โดยใช้ข้อมูลจำนวนประชำกรผู้สูงอำยุในปี พ.ศ. 2563, ข้อมูลมูลค่ำตลำดและสินค้ำหรือบริกำรผู้สูงอำยุ จำกสำนักข่ำวฐำนเศรษฐกิจ, ข้อมูลรำยได้เฉล่ียผู้สงู อำยุจำกมูลนิธิสถำบันวิจัยและพัฒนำผู้สูงอำยุไทย, ข้อมูล ทำงสถิติของผู้สูงอำยุจำกกรมกิจกำรผู้สูงอำยุ, ข้อมูลผลประกอบกำรทำงธุรกิจขำยสินค้ำเวชภัณฑ์ และเครื่องมือแพทย์จำกกรมพัฒนำธุรกิจกำรค้ำ, ข้อมูลดุลกำรชำระเงินทำงเทคโนโลยีจำกศูนย์ข้อมูล วทิ ยำศำสตร์ เทคโนโลยแี ละนวตั กรรม ส่วนที่ 2 กำหนดสถำนกำรณ์ (Scenarios) ซึ่งประกอบด้วย Best case, Usual case และ Worst case ตำมควำมสำเร็จของววน. ที่ร้อยละ 100, 50 และ 20 ส่วนที่ 3 จำลองสถำนกำรณ์ (Simulation) เพื่อคำนวณผลตอบแทนจำกกำรลงทุนด้ำนสังคม พร้อมกำหนดค่ำ Deadweight เพื่อคำนวณมูลค่ำปัจจุบัน ซึ่งกำหนดอัตรำดอกเบี้ยที่ร้อยละ 2 และคำนวณ Contribution ที่เกิดจำก ววน. กำรคิดอัตรำเติบโตต่อปี (CAGR: Compound Annual Growth Rate) โดยใช้สูตรค ำนวณ ดังนี้ CAGR = [ (End year/ First year)^1/(n-1) ] – 1 กำรประเมินควำมคุ้มค่ำ จำกผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงเศรษฐกจิ (Return on Investment: ROI) และทำงสงั คม (Social Return On Investment: SROI) ใช้สตู รคำนวณ ดงั นี้ ROI, SROI = ผลประโยชนร์ วม/เงนิ ลงทุน

304 กรอบแนวคิด ผลตอบแทนทางเศรษฐกจิ และสังคมในอนาคตของแผนงานวจิ ัยดา้ นสังคมสูงวัย และคุณภาพชีวติ ของผู้สูงวยั ปจั จัยนาเข้า ผลผลติ ผลลพั ธ์ (Outcome) ผลกระทบในอนาคต (Input) (Output) ผ้ใู ช้ประโยชน์ การเปลีย่ นแปลงท่ีเกดิ ขนึ้ (Potential Impact) 1. แผนงำนวิจัย 1. ตน้ แบบ - ประชำชน - ผลงำนวิจยั เชงิ บรู ณำกำร ด้ำนสังคม ด้ำนสังคมสงู วัย เทคโนโลยี ทีส่ ะทอ้ นคณุ คำ่ ผสู้ ูงอำยุ และคณุ ภำพชวี ิต สำหรับผสู้ งู วัย - หนว่ ยงำนรฐั นำไปสู่กำรเปลย่ี นแปลง - ผสู้ ูงอำยุมสี ขุ ภำพ ของผ้สู ูงวยั และเอกชน เชิงนโยบำย และคณุ ภำพชีวิตที่ดี 2. องค์ควำมร้ใู หม่ 2. งบประมำณ - องค์กร - ประเทศไทยมคี วำมพรอ้ ม - สงั คม/ชมุ ชน กองทุน ววน. 3. กระบวนกำร สว่ นทอ้ งถน่ิ กำ้ วเข้ำสู่สังคมสงู วยั เชน่ มคี วำมพร้อมในกำร รวม 625 ลำ้ นบำท ใหม่ และจงั หวดั กำรพฒั นำศักยภำพของ ดแู ลผสู้ งู อำยอุ ย่ำงมี ปีงบประมำณ ผสู้ งู อำยุในดำ้ นต่ำง ๆ คุณภำพ พ.ศ. 2563 - 2565 - องคค์ วำมรู้ทำงดำ้ น ดำ้ นเศรษฐกิจ เทคโนโลยแี ละนวัตกรรมทำง สงั คม - รำยไดจ้ ำกกำร ทสี่ ง่ เสรมิ และสนับสนุน จำหน่ำยนวตั กรรม ให้คนทุกวัยใชช้ วี ติ ร่วมกนั ทำงกำรแพทยเ์ พมิ่ ขึน้ ในสงั คมอย่ำงมีคณุ ภำพ - รำยไดจ้ ำกกำรลด - เกิดควำมรว่ มมือระหว่ำง กำรพึ่งพำเทคโนโลยี ภำครฐั และภำคเอกชน จำกตำ่ งประเทศ ในกำรขับเคลอื่ นนโยบำย และเสรมิ ทกั ษะตำ่ ง ๆ ทีส่ ำมำรถตอบโจทย์ ควำมตอ้ งกำรของ ตลำดแรงงำนไดอ้ ยำ่ งตรงจุด

The 1st National Conference on SROI 305 ผลการวิจยั ผลกระทบในการสรา้ งรายได้ผ้สู งู อายุ จำกกำรสืบค้นข้อมูล พบว่ำปี พ.ศ. 2563 ผู้สูงวัยทั่วประเทศ มีรำยได้รวม 1,757,489 ล้ำนบำท ดังนั้น หำกในปี พ.ศ. 2564 ถึง พ.ศ. 2570 แผนงำนประสบผลสำเร็จจะทำให้ผู้สูงวัยมีรำยได้เฉลี่ยเพิ่มข้ึน โดยคดิ จำกอตั รำกำรเติบโตต่อปี (CAGR) พบวำ่ อัตรำกำรเตบิ โตในสถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) คำดกำรณ์ ไว้ คือ ร้อยละ 7 อัตรำกำรเตบิ โตในสถำนกำรณ์ทด่ี ีท่สี ดุ (Best case) คอื ร้อยละ 8 และสถำนกำรณ์ที่เลวร้ำย (Worst case) คือ ร้อยละ 6 กำหนด Deadweight คือ สถำนกำรณ์ที่ไม่มีกำรลงทุนของววน. เท่ำกับ 0.06 พบว่ำ รำยได้ผู้สูงอำยุ (Marginal change) ที่เกิดขึ้นในปี พ.ศ. 2564 – พ.ศ. 2570 ในแต่ละสถำนกำรณ์ คือ สถำนกำรณ์ที่ดีที่สุด (Best case) รวมมูลค่ำปัจจุบันของรำยได้ผู้สูงอำยุได้เท่ำกับ 1,227,400 ล้ำนบำท สถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) ได้เท่ำกับ 795,725 ล้ำนบำทและสถำนกำรณ์ที่เลวร้ำย (Worst case) ได้เท่ำกับ 54,712 ล้ำนบำท จำกนั้น คิดผลกระทบที่เกิดจำกกำรลงทุนของ ววน. คิดสัดส่วนควำมสำเร็จ ของ ววน. ทจ่ี ะชว่ ยแก้ปญั หำสังคมสูงวัยได้จริง (probability of success ของ ววน.) ได้ค่ำสัดสว่ นควำมสำเรจ็ ดังตำรำงที่ 1 ตารางท่ี 1 ผลกระทบในกำรสร้ำงรำยไดผ้ สู้ งู อำยุ เม่อื คิดสัดส่วนตำมควำมสำเร็จของ ววน. (ล้ำนบำท) ปี พ.ศ. 2564 - 2570 100% 50% 20% Best Impact 1,227,400 613,700 245,480 Usual Impact 795,725 397,863 159,145 Worst Impact 54,712 27,356 10,942 ผลกระทบในการจาหนา่ ยนวตั กรรมทางการแพทย์ จำกกำรสำรวจข้อมูลรำยได้กำรจำหนำ่ ยนวัตกรรมทำงกำรแพทย์ พบข้อมูลรำยได้จำกกำรจำหน่ำย ฯ พ.ศ. 2555 - 2563 โดยปี พ.ศ. 2563 รำยได้กำรจำหน่ำย ฯ คือ 19,705 ล้ำนบำท กำรคิดอัตรำกำรเติบโต เฉลี่ยต่อปี โดยใช้ข้อมูลรำยได้กำรจำหน่ำย ฯ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2555 - 2563 เพื่อใช้คำดกำรณ์รำยได้ ในปี พ.ศ. 2564 - 2570 โดยคิดอัตรำกำรเติบโตต่อปี (CAGR) พบว่ำ อัตรำกำรเติบโตในสถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) คำดกำรณ์ไว้ คือ ร้อยละ 7 อัตรำกำรเติบโตในสถำนกำรณ์ที่ดีที่สุด (Best case) คือ ร้อยละ 9

306 และสถำนกำรณ์ที่เลวร้ำย (Worst case) คือ ร้อยละ 6 กำหนด Deadweight ที่ 0.06 พบว่ำ รำยได้จำกกำร จำหนำ่ ยนวตั กรรมทำงกำรแพทย์ (Marginal change) ท่เี กดิ ข้ึนในปี พ.ศ. 2564 – 2570 ในแต่ละสถำนกำรณ์ คือ สถำนกำรณ์ที่ดีที่สุด (Best case) รวมมูลค่ำปัจจุบันของรำยได้กำรจำหน่ำยนวัตกรรมทำงกำรแพทย์ เท่ำกับ 25,777 ล้ำนบำท สถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) ได้เท่ำกับ 14,145 ล้ำนบำทและสถำนกำรณ์ ที่เลวร้ำย (Worst case) ได้เท่ำกับ 5,666 ล้ำนบำท จำกนั้น คิดผลกระทบที่เกิดจำกกำรลงทุนของ ววน. คิดสัดส่วนควำมสำเร็จของ ววน. ที่จะช่วยส่งเสริมกำรจำหน่ำยนวัตกรรมทำงกำรแพทย์ได้จริง (probability of success ของ ววน.) ไดค้ ่ำสดั สว่ นควำมสำเร็จ ดังตำรำงที่ 2 ตารางที่ 2 ผลกระทบในกำรจำหน่ำยนวัตกรรมทำงกำรแพทย์เมื่อคิดสัดส่วนตำมควำมสำเร็จของ ววน. (ล้ำนบำท) ปี พ.ศ. 2564 - 2570 100% 50% 20% 5,155 Best Impact 25,777 12,889 2,829 Usual Impact 1,133 Worst Impact 14,145 7,072 5,666 2,833 ผลกระทบในการลดดุลการชาระเงนิ ทางเทคโนโลยี จำกกำรสำรวจข้อมูลรำยได้ดุลกำรชำระเงินทำงเทคโนโลยี พบข้อมูลรำยได้จำกดุลกำรชำระเงิน ทำงเทคโนโลยี พ.ศ. 2555 - 2561 และคิดหำค่ำเฉลี่ยกำรเติบโตดุลกำรชำระเงินทำงเทคโนโลยี ในปี พ.ศ. 2562 และปีพ.ศ. 2563 โดยใช้อัตรำกำรเติบโต ร้อยละ 6 กำรคำดกำรณ์ดุลกำรชำระเงิน ทำงเทคโนโลยี ในปี พ.ศ. 2564 - 2570 คิดอัตรำกำรเติบโตต่อปี (CAGR) พบว่ำ อัตรำกำรเติบโต ในสถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) คำดกำรณ์ไว้ คือ ร้อยละ 6 อัตรำกำรเติบโตในสถำนกำรณ์ที่ดีที่สุด (Best case) คือ ร้อยละ 9 และสถำนกำรณ์ที่เลวร้ำย (Worst case) คือ ร้อยละ 5 กำหนด Deadweight ที่ 0.02 พบว่ำ กำรเติบโตสุทธิ (Marginal change) ที่เกิดขึ้นในปีพ.ศ. 2564 – 2570 ในแต่ละสถำนกำรณ์ คือ สถำนกำรณ์ที่ดีที่สุด (Best case) รวมมูลค่ำปัจจุบันกำรลดดุลกำรชำระเงินทำงเทคโนโลยี เท่ำกับ 214,937 ล้ำนบำท สถำนกำรณ์ปกติ (Usual case) ได้เท่ำกับ 103,931 ล้ำนบำทและสถำนกำรณ์ที่เลวร้ำย (Worst case) ได้เท่ำกับ 39,778 ล้ำนบำท จำกนั้นคิดผลกระทบที่เกิดจำกกำรลงทุนของ ววน. คิดสัดส่วน ควำมสำเรจ็ ของ ววน. ทีจ่ ะชว่ ยลดดลุ กำรชำระเงินทำงเทคโนโลยีไดจ้ ริง (probability of success ของ ววน.) ไดค้ ำ่ สดั ส่วนควำมสำเรจ็ ดงั ตำรำงที่ 3

The 1st National Conference on SROI 307 ตารางที่ 3 ผลกระทบในกำรลดดลุ กำรชำระเงินทำงเทคโนโลยี เมือ่ คดิ สดั ส่วนตำมควำมสำเรจ็ ของ ววน. (ล้ำนบำท) ปี พ.ศ 2564 - 2570 100% 50% 20% Best Impact 214,937 107,469 42,987 Usual Impact 103,931 51,966 20,786 Worst Impact 39,778 19,889 7,956 การประเมนิ ผลตอบแทนจากการลงทนุ ทางเศรษฐกจิ และสงั คม จำกข้อมูลข้ำงต้น สำมำรถวิเครำะห์ควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนในแผนงำนวิจัยด้ำนสังคมสูงวัย และคุณภำพชีวิตของผู้สูงวัย โดยคำดกำรณ์ไว้ในอนำคตจำกข้อมูลงบประมำณแผ่นดิน ปี พ.ศ. 2563 พบว่ำ งบประมำณของกระทรวงแรงงำน เท่ำกับ 67,736 ล้ำนบำท งบประมำณของกระทรวงพัฒนำสังคม และควำมมั่นคงของมนุษย์ 17,795 ล้ำนบำท งบประมำณของกระทรวงสำธำรณสุข 26,731 ล้ำนบำท งบประมำณของกระทรวงพำณิชย์ 4,227 ล้ำนบำท งบประมำณของกองทุน ววน. 625 ล้ำนบำท โดยมีงบประมำณรวมเท่ำกับ 117,114 ล้ำนบำท โดยมีต้นทุนที่คิดลดแล้วเท่ำกับ 625 ล้ำนบำท ซึ่งคิด Contribution ของ ววน. ได้เท่ำกับร้อยละ 0.53 โดยแผนงำนวิจัยนี้คำดว่ำจะสำมำรถก่อให้เกิด ผลประโยชน์ด้ำนเศรษฐกิจและช่วยในกำรลดดุลกำรชำระเงินทำงเทคโนโลยีที่มีมูลค่ำปัจจุบันสุทธิระหว่ำง 42 - 1,147 ล้ำนบำท รำยได้จำกกำรจำหน่ำยนวัตกรรมทำงกำรแพทย์มีมูลค่ำปัจจุบันสุทธิระหว่ำง 6 - 138 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันสุทธิได้ระหว่ำง 49 – 1,285 ล้ำนบำท เมื่อประเมินผลกระทบทำงเศรษฐกิจไปใน อนำคตในระยะเวลำส้ัน ๆ อกี ประมำณเจ็ดปีข้ำงหน้ำ ซ่ึงคำดกำรณ์ ว่ำมีควำมเป็นไปได้สูงที่จะเกิดกำรใช้ ประโยชน์ได้จริงในปี พ.ศ. 2564 – 2570 (Ex-ante Evaluation) พบว่ำ อัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงเศรษฐกิจ (ROI) มีค่ำอยู่ระหว่ำง 0.23 – 1.64 เท่ำ โดยค่ำ ROI ในกรณีของ Usual impact และ Usual probability of success มีค่ำเท่ำกับ 0.71 เท่ำ อัตรำผลตอบแทน จำกกำรลงทนุ ทำงสังคม (SROI) มีคำ่ อยู่ระหวำ่ ง 0.51 – 10.03 เท่ำ โดยคำ่ SROI ในกรณีของ Usual impact และ Usual probability of success มคี ่ำเท่ำกบั 5.46 เท่ำ

308 สรุปและอภปิ รายผล งำนวิจัยนี้เป็นกำรศึกษำควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนในแผนงำนวิจัยด้ำนสังคมสู งวัยและคุณภำพชีวิต ผู้สูงวัยโดยคำดกำรณ์ไปในอนำคตจำกปีที่แผนงำนวิจัยเริ่มต้นจนถึงปี พ.ศ. 2566 (Ex-ante Evaluation) พบว่ำ มีต้นทุนจำกกำรลงทุนในแผนงำนวิจัยนี้ โดยได้รับงบประมำณจำกกองทุนส่งเสริมวิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (ววน.) ในปีงบประมำณ พ.ศ. 2563 เท่ำกับ 310 ล้ำนบำทและงบประมำณปี พ.ศ. 2564 เทำ่ กบั 217 ล้ำนบำทและงบประมำณปี พ.ศ. 2565 เทำ่ กบั 105 ลำ้ นบำท ในส่วนของกำรจัดสรรงบประมำณ ของกองทุน ววน. ผ่ำนหน่วยงำนบริหำรและจัดกำรทุน ได้แก่ สำนักงำนวิจัยแห่งชำติ (วช.) ในปี พ.ศ. 2564 – 2565 ได้มีแนวทำงในกำรสร้ำงผลงำนวิจัยด้ำนสังคมสูงวัยและคุณภำพชีวิตของผู้สูงวัยที่มุ่งเน้นให้เกิด องค์ควำมรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรมที่ส่งเสริมและสนับสนุนให้ผู้สูงอำยุมีสุขภำพและคุณภำพชีวิตที่ดี สำมำรถดำรงชีวิตในสังคมได้อย่ำงมีคุณค่ำและสำมำรถพึ่งพำตนเองได้ โดยเริ่มต้นในปี พ.ศ. 2563 สิ้นสุด ในปีงบประมำณ พ.ศ. 2566 ซึ่งจำกผลกำรดำเนินงำนสนับสนุนกำรวิจัยมีงำนวิจัยที่สำมำรถพัฒนำนวัตกรรมและเทคโนโลยี เพอ่ื เพม่ิ คุณภำพชวี ติ ให้กับผู้สงู อำยุในดำ้ นต่ำง ๆ ดังนี้ 1. ดำ้ นกำรส่งเสริมให้ผ้สู ูงอำยุมีสขุ ภำพดีและพึ่งพำตัวเองได้ - กำรพัฒนำนวตั กรรมและเทคโนโลยีทร่ี องรับในด้ำนทันตกรรม เช่น กำรพฒั นำผลติ ภณั ฑก์ ลำสเซรำ- มิก ชนิดไมกำที่มีควำมทนทำนและมีสีใกล้เคียงกับฟันจริงตำมควำมต้องกำรทำงคลินิกในกำรครอบฟัน และอดุ ครอบ ซง่ึ มีรำคำตน้ ทุนอยู่ท่ี 500 บำท/ช้ิน ขณะท่รี ำคำในท้องตลำดปัจจบุ นั ประมำณ 1,500 – 3,000 บำท/ชิ้น - กำรพัฒนำแบบคัดกรองควำมเสี่ยงกระดูกหักและควำมเสี่ยงต่อกำรหกล้มเพื่อให้เจ้ำหน้ำท่ี สำธำรณสขุ ในชมุ ชนสำมำรถนำไปใช้คดั กรองผู้สูงอำยุในพ้นื ทีร่ ับผดิ ชอบ โดยมีพ้ืนทด่ี ำเนินกำรใน 6 ภูมิภำค 2. ด้ำนกำรพัฒนำศักยภำพและสวัสดิกำรของผู้สูงอำยุโดยมุ่งเน้นกำรสนับสนุนให้คนเกษียณหรือผู้สูงอำยุ สำมำรถเข้ำสู่สังคมแห่งกำรเรียนรตู้ ลอดชวี ติ - มีระบบในกำรบริหำรจัดกำรเครือข่ำยวิสำหกิจเพื่อสังคม ด้ำนกำรให้บริกำรบริบำลผู้สูงอำยุ (Nursing Home Care Monitoring Device) ไดแ้ บบ Real Time ในรูปแบบ Application 3. ดำ้ นเทคโนโลยีและนวตั กรรมทชี่ ว่ ยเหลือกำรดำรงชีวิต (Assisted living) สำหรบั ผู้สงู อำยแุ ละคนพกิ ำร - นวัตกรรมที่ช่วยในกำรดูแลผู้สูงอำยุ เช่น เก้ำอี้ย้ำยตัวจำกเตียงเพื่อกำรขับถ่ำยและอำบน้ำ อุปกรณ์ย้ำยตัวจำกรถยนต์สู่รถเข็น ซึ่งมีรำคำต้นทุนในกำรผลิตไม่เกิน 30,000 บำท/ตัว ซึ่งเหมำะในกำรใช้

The 1st National Conference on SROI 309 ลดภำระของผู้ดูแล และลดค่ำรักษำพยำบำลหรือนวัตกรรมเตียงพลิกตะแคงไฟฟ้ำพร้อม แอพพลิเ คชัน ทำงโทรศพั ทม์ ือถอื - มอเตอร์ไซคส์ ำมล้อไฟฟ้ำสำหรับผสู้ ูงอำยุและผู้พิกำรทำงกำรเคล่ือนไหว โดยใชพ้ ลังงำนไฟฟ้ำในกำร ขับเคลื่อนสำมำรถชำร์จไฟได้ที่บ้ำนหรือสถำนีชำร์จไฟฟ้ำเป็นกำรสร้ำงโอกำสให้ผู้สูงอำยุและผู้พิกำร ไดร้ บั โอกำส ในกำรเข้ำถงึ ส่ิงอำนวยควำมสะดวกหรือนวัตกรรมรถเข็นปรับยนื แบบไม่ใชไ้ ฟฟ้ำ เปน็ ตน้ 4. ดำ้ นกำรสนบั สนุนใหค้ นทุกวัยใชช้ ีวติ อยรู่ ว่ มกันอยำ่ งมคี ุณภำพ - งำนวจิ ยั ที่เกดิ ข้ึนจะเป็นงำนในลักษณะข้อเสนอแนะเชิงนโยบำย เช่น แนวทำงกำรปฏิรูปและพัฒนำ นโยบำยด้ำนกำรออมสำหรับวัยแรงงำนและวัยก่อนเกษียณอำยุเพื่อเตรียมพร้อมสำหรับกำรเป็นผู้สูงอำยุ ในอนำคต 5. ด้ำน Universal Design ทเ่ี ป็นมิตรกับผสู้ งู อำยุ - งำนวจิ ัยเพ่ือพฒั นำระบบและออกแบบปรบั ปรุงบ้ำนท่ีมีควำมเส่ือมโทรมมำกให้กับผ้สู ูงอำยุที่มรี ำยได้ น้อยให้สอดคล้องกับภูมิศำสตร์และภมู ิสังคม Universal design เพื่อพัฒนำคุณภำพชวี ิตของผู้สูงอำยุให้ยงั คง มีสุขภำพที่ดี มีควำมม่ันคง ปลอดภัยในสิ่งแวดล้อมทั้งภำยในและภำยนอกที่อยู่อำศัย พร้อมกับสำมำรถ มสี ว่ นรว่ มในฐำนะเปน็ หนงึ่ ในสมำชกิ ของสังคมได้ ทั้งนี้ ผลกำรประเมินอัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงเศรษฐกิจ (ROI) ได้ค่ำเท่ำกับ 0.71 เท่ำ (ในกรณีของ Usual impact และ Usual probability of success) หมำยถึง กำรลงทุนในแผนงำนวิจัย 1 บำท ได้สร้ำงผลประโยชน์ทำงเศรษฐกิจ 0.71 บำทหรือไม่ถึง 1 เท่ำของเงินลงทุน แต่เนื่องจำกแผนงำนนี้ จะเนน้ ไปทีผ่ ลประโยชนท์ ำงด้ำนสังคมไม่ได้เนน้ ไปทำงด้ำนเศรษฐกจิ และผลประเมนิ อัตรำผลตอบแทนจำกกำร ลงทุนทำงสังคม (SROI) ได้ค่ำเท่ำกับ 5.46 เท่ำ (ในกรณีของ Usual impact และ Usual probability of success) หมำยถึง กำรลงทุนในแผนงำนวิจัย 1 บำท ได้สร้ำงผลประโยชน์ทำงสังคม 5 บำท ในกรณี ทค่ี วำมสำเรจ็ ในกำรดำเนินกำรของววน. อย่ใู นระดับรอ้ ยละ 50 ข้อจากดั และงานวจิ ัยในอนาคต กำรศึกษำครั้งน้ี เป็นกำรจัดทำกำรประเมินควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนด้ำน วิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรม แบบ Ex-ante ของแผนงำนวิจัยด้ำนสังคมสูงวัยและคุณภำพชีวิตของผู้สูงวัยภำยใต้ กำรดำเนินงำนของสำนักงำนคณะกรรมกำรส่งเสริมวิทยำศำสตร์ วิจัยและ นวัตกรรม แต่อย่ำงไรก็ดี กำรวิเครำะห์ขอ้ มูลในกำรศึกษำนี้เป็นเพยี งกำรวิจัยในระยะสั้นจำกฐำนข้อมูลทุติยภูมิเท่ำนน้ั และยังมีข้อจำกัด

310 ในหลำย ๆ ด้ำน ดังนั้นกำรศึกษำระยะยำวจึงมีควำมสำคัญเพื่อศึกษำผลกระทบที่เกิดขึ้นจริงต่อแผนงำน เพือ่ ศกึ ษำและพฒั นำคุณภำพชีวิตของผูส้ ูงวัย รายการอ้างอิง มลู นธิ สิ ถำบันวจิ ัยและพฒั นำผสู้ งู อำยไุ ทย. 2563. เปดิ โรดแมป์ ยำ่ งก้ำว สู่ สงั คมสงู อำยุอยำ่ งสมบูรณ์ปี 2564 ทำอย่ำงไรให้กำรสูงวยั อย่ำงมีคุณภำพ. [Online] แหลง่ ทีม่ ำจำก: https://thaitgri.org/?p=39222 ฐำนเศรษฐกิจ. 2564. ข้อมลู มลู คำ่ ตลำดและสนิ คำ้ หรือบริกำรผ้สู ูงอำย.ุ [Online] แหล่งท่มี ำจำก: https://www.thansettakij.com/property/473014 มลู นิธิสถำบนั วจิ ัยและพัฒนำผู้สงู อำยุไทย. 2563. ขอ้ มูลรำยไดเ้ ฉล่ียผูส้ ูงอำยุ. [Online] แหล่งท่มี ำจำก: https://thaitgri.org/?p=39148 กรมกจิ กำรผสู้ งู อำย.ุ 2563. ข้อมลู ทำงสถิติของผูส้ ูงอำย.ุ [Online] แหลง่ ทีม่ ำจำก: https://www.dop.go.th/th/know/1 กรมพัฒนำธุรกจกำรค้ำ. (2561). ขอ้ มลู ผลประกอบกำรทำงธุรกิจขำยสินค้ำเวชภัณฑแ์ ละเครื่องมือแพทย์. [Online] แหลง่ ที่มำจำก: https://www.dbd.go.th/download/document_file/Statisic/2561/T26/T26_201802.pdf สำนกั งำนสภำนโยบำยกำรอดุ มศกึ ษำ วทิ ยำศำสตร์ วิจยั และนวัตกรรมแหง่ ชำต.ิ ข้อมลู ดุลกำรชำระเงนิ ทำงเทคโนโลยี [Online] แหล่งท่มี ำจำก: http://stiic.sti.or.th/stat/ind-tb/

The 1st National Conference on SROI 311 การประเมินความค้มุ คา่ ของการลงทนุ ดา้ น ววน. แบบ Ex-ante ของแผนงานวจิ ยั ดา้ นการวิจัยและนวัตกรรมเพือ่ แก้ไขปัญหาคนจนอย่างเบด็ เสรจ็ และแม่นยา ศศลิ ักษณ์ ปรำงค์ชยั กลุ และสุนนั ทำ กำยพรมรำช สานกั งานคณะกรรมการส่งเสรมิ วทิ ยาศาสตร์ วจิ ัยและนวตั กรรม (สกสว.) *Corresponding author อเี มล์ [email protected] บทคัดย่อ บทควำมทำงวิชำกำรนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนด้ำนวิทยำศำสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (ววน.) ในแผนงำนวิจัยด้ำนกำรวิจัยและนวัตกรรมเพื่อแก้ไขปัญหำคนจนอย่ำงเบ็ดเสร็จ และแม่นยำ โดยกำรคำดกำรณ์ผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคมในอนำคต (ex-ante) ด้วยเทคนิค Triple S ร่วมกับกำรพิจำรณำถึงควำมน่ำจะเป็นในกำรวิจัยได้สำเร็จตำมเป้ำหมำย กำรประเมินผลกระทบที่เกิดข้ึน จำกแผนงำนนี้ คำนึงถึงผลกระทบ 2 ส่วน คือ ช่วยเพิ่มรำยได้ครัวเรือนและคนจนมีควำมเป็นอยู่ดีขึ้น จำกผลกำรศึกษำผลจำกกำรลงทุนในแผนงำนดังกล่ำวคำดว่ำจะก่อให้เกิดผ ลประโยชน์ทั้งทำงด้ำนเศรษฐกิจ และสังคม ในด้ำนเศรษฐกิจแผนงำนนี้สำมำรถช่วยกำรเพิ่มรำยได้ครัวเรือน ซึ่งเป็นผลกระทบทำงเศรษฐกิจ ซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันได้ระหว่ำง 6,437 – 24,638 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจซึ่งคิดเป็นมูลค่ำ ปัจจุบันได้ระหว่ำง 253 – 967 ล้ำนบำท ในด้ำนสังคมแผนงำนนี้ช่วยให้คนจนมีควำมเป็นอยู่ดีขึ้น ซึ่งคิดเป็น มูลค่ำปัจจุบันได้ระหว่ำง 804 - 5,811 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคมซึ่งคิดเป็นมูลค่ำ ปัจจุบันได้ระหว่ำง 412 - 2,120 ล้ำนบำท ดังนั้นอัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงเศรษฐกิจ (ROI) และอัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงสงั คม (SROI) เมอ่ื วิเครำะหด์ ้วยผลกำรดำเนนิ งำนของหนว่ ยงำนให้ทุน (PMU) ต่ำง ๆ ที่เกี่ยวข้องพร้อมกับได้คำนึงถึง Deadweight, Contribution และ Displacement ต่ำง ๆ แล้วอตั รำผลตอบแทนจำกกำรลงทนุ ทำงเศรษฐกิจ (ROI) อยรู่ ะหวำ่ ง 0.48 - 1.82 เทำ่ และอตั รำผลตอบแทน จำกกำรลงทนุ ทำงสังคม (SROI) อยรู่ ะหว่ำง 0.78-3.99 เท่ำ คาสาคัญ: กำรคำดกำรณผ์ ลกระทบ, กำรแก้ไขปัญหำคนจนอยำ่ งเบด็ เสร็จ, ex-ante

312 บทนา จำกรำยงำนสถำนกำรณ์ควำมยำกจนและเหลื่อมล่ำในปี 2562 ซึ่งเป็นกำรรำยงำนสถำนกำรณ์ล่ำสุด ของสำนักงำนสภำพัฒนำกำรเศรษฐกิจและสังคมแห่งชำติ พบว่ำ สัดส่วนคนยำกจนลดลงจำกร้อยละ 9.85 ในปี 2561 มำอย่ทู ร่ี ้อยละ 6.24 ในปี 2562 หรือมคี นจนจำนวน 4.3 ลำ้ นคน ลดลงจำก 6.7 ลำ้ นคน ในปีก่อน หน้ำ ทั้งเมื่อพิจำรณำแนวโน้มของควำมยำกจน ในระหว่ำงปี 2541 - ถึงปัจจุบัน สัดส่วนและจำนวนคนจน มีแนวโน้มลดลงอย่ำงต่อเนื่อง จำกจำนวนคนยำกจน 25.8 ล้ำนคนหรือคิดเป็นสัดส่วนร้อยละ 38.63 ในปี 2541 ลดลงเหลือ 11.6 ล้ำนคน หรือร้อยละ 17.88 ในปี 2552 และลดลงเหลือ 4.3 ล้ำนคน หรือร้อยละ 6.24 ในปี 2562 (สภำพัฒนำกำรเศรษฐกิจและสังคมแห่งชำติ, 2563 ) อย่ำงไรก็ตำมกำรรักษำระดับสัดส่วน คนจนใหอ้ ยู่ในระดับตำ่ นน้ั ยังตอ้ งติดตำมสถำนกำรณ์ต่อไป เนอ่ื งจำกในปี 2563 ประเทศไทยประสบกับภำวะ กำรแพร่ระบำดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนำ 2019 (COVID-19) ที่ส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจและกำรจ้ำงงำน เป็นวงกว้ำง ประกอบกับคนยำกจนลดลงทั้งกลุ่มคนยำกจนน้อยและคนยำกจนมำก แต่คนเกือบจนกลับมีอยู่ เป็นจำนวนมำก เมื่อพิจำรณำคนเกือบจนหรือกลุ่มประชำกรที่ไม่ใช่คนยำกจนแต่มีรำยจ่ำยเพื่อกำรอุปโภค บริโภค ใกล้เคียงกับเส้นควำมยำกจน ซึ่งอำจกล่ำวได้ว่ำประชำกรในกลุ่มนี้มีควำมเสี่ยงที่จะเป็นคนยำกจน ได้ง่ำย หำกมีปัญหำมำกระทบ เช่น กำรเจ็บป่วย กำรว่ำงงำน อุบัติภัย ฯลฯ กำรเฝ้ำระวังและมีมำตรกำรดแู ล ช่วยเหลือตอ่ เนอื่ งจะชว่ ยไม่ใหค้ นกล่มุ น้ีตกไปเปน็ กลุ่มคนจน กำรแก้ไขปัญหำควำมจนและควำมเหลื่อมล้ำทำงสังคม เป็นหนึ่งในนโยบำยยุทธศำสตร์ชำติที่รัฐบำล ให้ควำมสำคัญ อำทิ โครงกำรบัตรสวัสดิกำรแห่งรัฐ ซึ่งเป็นโครงกำรที่มุ่งช่วยเหลือประชำชนผู้มีรำยได้น้อย ให้พ้นจำกปัญหำควำมยำกจน โดยรัฐบำลจะให้เงินใส่ไปในบัตรสวัสดิกำร ให้ผู้ที่มีรำยได้น้อยขึ้นทะเบียน กับกระทรวงกำรคลัง นำไปใช้ซื้อสินค้ำอุปโภคบริโภค เพื่อช่วยในกำรลดค่ำครองชีพ ทั้งกำรซื้อสินค้ ำ และสำธำรณูปโภค อย่ำงไรก็ตำมโครงกำรดังกล่ำวยังไม่สำมำรถแก้ปัญหำควำมจนและควำมเหลื่อมล้ำ ทำงสังคมได้อย่ำงทั่วถึงเพรำะมีคนจนจำนวนไม่น้อยที่ยังไม่สำมำรถลงทะเบียน เนื่องจำกอยู่พื้นที่ห่ำงไกล ไม่ทรำบถงึ มำตรกำรของภำครฐั แผนงำนวิจัยด้ำนกำรวิจัยและนวัตกรรมเพื่อแก้ไขปัญหำคนจนอย่ำงเบ็ดเสร็จและแม่นยำนี้น้ัน มงุ่ หวงั ใหเ้ กดิ กลไกควำมร่วมมือของสถำบันอุดมศกึ ษำ รว่ มมือกบั กลไกภำคประชำสังคมในพน้ื ท่ีเพื่อกำรสำรวจ และวิเครำะห์ข้อมูลคนจนรำยครัวเรือนอย่ำงแม่นยำเพื่อนำคนจนที่ยำกไร้และขำดโอ กำสในกำรเข้ำถึงระบบ สวัสดิกำรภำครัฐออกมำเข้ำสู่ระบบ อีกทั้งยังช่วยเหลือคนจนผ่ำนกำรสร้ำงโมเดลกำรจัดกำรกระบวนกำร เรียนรู้เพื่อพัฒนำอำชพี และเพิม่ ทักษะกำรดำรงชีวติ โดยสถำบันอุดมศึกษำและองค์กรภำคประชำสังคมในพื้นที่ โดยมุ่งเน้นที่จะทำระบบคัดกรองและช่วยเหลือคนจน 20 จังหวัดนำร่อง ได้แก่ ชัยนำท แม่ฮ่องสอน สุรินทร์ ศรีสะเกษ ยโสธร อำนำจเจริญ กำฬสินธุ์ สกลนคร มุกดำหำร ปัตตำนี ลำปำง พิษณุโลก นครรำชสีมำ บุรีรัมย์ อุบลรำชธำนี เลย ร้อยเอ็ด พัทลุง ยะลำ นรำธิวำส เพื่อพัฒนำเป็นระบบข้อมูลขนำดใหญ่ที่เชื่อมต่อกับระบบ

The 1st National Conference on SROI 313 ควำมช่วยเหลือภำครัฐ เอกชนและประชำสังคม ซึ่งจะก่อให้เกิดฐำนข้อมูลคนจนขนำดใหญ่เพื่อใช้เป็นข้อมูล ให้แก่กระทรวง กรมที่เกี่ยวข้องเพื่อประกอบกำรตัดสินใจเชิงนโยบำยและกำรผลักดันแพลตฟอร์มกำรแก้ไข ปัญหำควำมยำกจนอย่ำงเบ็ดเสร็จเข้ำสู่แผนพัฒนำจังหวัดและแผนพัฒนำระดับพื้นที่ของส่วนท้องถิ่ น เพื่อใช้เป็นข้อเสนอเชิงนโยบำยกำรพัฒนำคุณภำพชีวิตคนจนอย่ำงตรงเป้ำและกำรจัดกำรกระบวนกำรเรียนรู้ ช่วยเหลือชุมชนยำกจน ด้วยกำรใช้องค์ควำมรู้ เทคโนโลยี และนวัตกรรม โดยสถำบันอุดมศึกษำ ภำคประชำ สังคมในพื้นที่เพื่อให้คนจนเป้ำหมำยได้รับกำรช่วยเหลือและพัฒนำทักษะในกำรประกอบอำชีพ ลดหนี้สิน ครวั เรอื น วตั ถุประสงค์ของการวจิ ยั บทควำมนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษำข้อมูลแผนงำนวิจัยด้ำนกำรวิจัยและนวัตกรรมเพื่อแก้ไขปัญหำ คนจนอย่ำงเบ็ดเสร็จและแม่นยำและประเมินควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนด้ำน ววน. ด้วยกำรคำดกำรณ์ ผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคมในอนำคต (ex-ante) ด้วยเทคนิค Triple S เพื่อใช้เป็นข้อมูลสนับสนุน ในกำรจัดทำแผนด้ำน ววน. และประกอบชี้แจงงบประมำณ รวมทั้งใช้เป็นฐำนสำหรับกำรเปรียบเทียบ กับผลลัพธ์และผลกระทบที่จะสำมำรถประเมินพบได้เมื่อสิ้นสุดโครงกำร (Ex-post evaluation) เพื่อยืนยัน ผลลัพธ์และผลกระทบของกำรจดั สรรเงนิ ทนุ ววน. ตอ่ ไป วิธกี ารดาเนินการ 1. กรอบการประเมินโดยใช้ Triple S หลักกำรกำรวิเครำะห์ผลกำรประเมินควำมคุ้มค่ำของกำรลงทุนด้ำน ววน. แบบ Ex-ante ของสำนัก กลยุทธ์แผนและงบประมำณ ด้ำนกำรวิเครำะห์แผนและงบประมำณ สกสว. ซึ่งอธิบำยถึง 3 วิธีกำรที่มุ่งไปสู่ กำรวเิ ครำะห์ (คมสนั สรุ ิยะ, 2564) ได้แก่ 1) Situation อธิบำยถึงเสน้ ทำงของผลกระทบ (Impact Pathway) ซึ่งนำไปสู่ควำมมุ่งหวัง เป้ำหมำยและควำมสำคัญที่จะต้องมีแผนงำน 2) Scenario กำรกำหนดตัวแปร ผลกระทบต่อกำรเปลี่ยนแปลงของ Situation และเพื่อแสดงให้เห็นถึงควำมมุ่งหวังของแผนงำน ตำมสถำนกำรณ์ปัจจุบันและ 3) Simulation กำรตั้งสมมติฐำนเพื่อให้เห็นผลของวิธีกำรซึ่งนำมำวิเครำะห์ และกำรคำนวณ กำรนำผลงำนวิจัยไปใช้ (adoption) และควำมน่ำจะเป็นในกำรวิจัยได้สำเร็จตำมเป้ำหมำย (probability of success) ที่ 100% 75% และ 50% ตำมลำดบั

314 2. การวิเคราะหผ์ ลตอบแทนจากการลงทนุ (ROI) อัตรำผลตอบแทนจำกำรลงทุนสุทธิที่ได้จำกงบประมำณกำรลงทุนทั้งหมด ผลกระทบทำงเศรษฐกิจ โดยคำนวณจำกสตู ร ������������������ = ผลตอบแทนจำกำรลงทุน เงนิ ลงทุน 3. การวเิ คราะหผ์ ลตอบแทนทางสังคม (SROI) อัตรำผลตอบแทนทำงสงั คมคำนวณจำกมูลค่ำผลประโยชนท์ ง้ั หมด ผลกระทบทำงเศรษฐกจิ และสังคม โดยคำนวณจำกสูตร ������������������������ = มูลคำ่ ผลประโยชนท์ ้ังหมด เงินลงทุน 4. การคิดอัตราการเตบิ โตเฉล่ยี ตอ่ ปี (Compound Annual Growth Rate: CAGR) จำกสูตรคำนวณ CAGR = [Final Value / initial Value)^(1/n)]-1 ผลการศกึ ษา กำรประเมินควำมคุ้มค่ำในกำรลงทุนของแผนงำนนี้ ได้คำนึงถึงผลกระทบ 2 ส่วน คือ ช่วยกำรเพ่ิม รำยไดค้ รัวเรือนและชว่ ยให้คนจนมคี วำมเป็นอยู่ดขี ึ้น ซ่งึ มรี ำยละเอียดดงั นี้ 1. ผลกระทบดา้ นการเพ่มิ รายได้ครัวเรือน แผนงำนวิจัยด้ำนกำรวิจัยและนวัตกรรมเพื่อแก้ไขปัญหำคนจนอย่ำงเบ็ดเสร็จและแม่นยำ มุ่งเน้น ที่จะทำระบบคัดกรองและช่วยเหลือคนจน 20 จังหวัดนำร่อง โดยเรียงจำกดัชนีควำมก้ำวหน้ำของคน (Human Achievement Index : HAI) ประจำปี 2562 ด้ำนรำยได้ของสำนักงำนสภำพัฒนำกำรเศรษฐกิจ และสงั คมแห่งชำติ (หน่วยบริหำรและจัดกำรทุนด้ำนกำรพฒั นำระดับพื้นท่ี, 2564) ได้แก่ ชยั นำท แม่ฮ่องสอน สุรินทร์ ศรีสะเกษ ยโสธร อำนำจเจรญิ กำฬสนิ ธ์ุ สกลนคร มกุ ดำหำร ปตั ตำนี ลำปำง พษิ ณุโลก นครรำชสีมำ บุรีรัมย์ อุบลรำชธำนี เลย ร้อยเอ็ด พัทลุง ยะลำ นรำธิวำส เพื่อพัฒนำเป็นระบบข้อมูลขนำดใหญ่ที่เชื่อมต่อ กับระบบควำมช่วยเหลือภำครัฐ เอกชน และประชำสังคม ซึ่งคำดว่ำหำกสำมำรถดำเนินกำรได้สำเร็จ

The 1st National Conference on SROI 315 ตำมเป้ำหมำย รำยได้ครัวเรือนของ 20 จังหวัดนำร่องจะเพิ่มขึ้น ดังนั้นจึงนำรำยได้ครัวเรือนของ 20 จังหวัด นำร่อง (สำนักงำนสถิติแห่งชำติ, 2562) มำคำนวณผลกระทบที่เกิดขึ้น โดยเริ่มจำกกำรหำรำยได้ต่อครัวเรือน ของ 20 จังหวัดเป้ำหมำย โดยคำนวณอัตรำกำรเติบโตเฉลี่ยต่อปี (Compound Annual Growth Rate: CAGR) ของรำยได้ครัวเรือนแต่ละจังหวัดจำกข้อมูลรำยได้ครัวเรือน ตั้งแต่ปี พ.ศ . 2552 - 2562 แล้วใช้ค่ำ CAGR นั้น ในกำรคำดกำรณ์รำยได้ต่อครัวเรือน ในปี พ.ศ. 2565 – 2567 โดยกำหนดให้อัตรำ กำรเติบโตของรำยได้ครัวเรือนกรณี best case เท่ำกับ CAGR+0.01 กรณี usual case เท่ำกับ CAGR และกรณี worst case เท่ำกับ CAGR-0.01 และกรณี without ววน. เท่ำกับ CAGR-0.02 จะได้รำยได้ ต่อครัวเรือนของ 20 จังหวัดนำร่อง จำกนั้น คำนวณหำค่ำอัตรำกำรเติบโตเฉลีย่ (CAGR) ของจำนวนครัวเรอื น ปี 2552 - 2562 (ที่มำ: สำนักงำนสถิติ) เพื่อคำดกำรณ์จำนวนครัวเรือนของ 20 จังหวัดนำร่องในปี 2563 - 2567 ดังตำรำงที่ 1 ตารางท่ี 1 จำนวนครวั เรือน 20 จงั หวดั นำร่อง ปี 2563 - 2567 จังหวดั 2563 2564 2565 2566 2567 ชัยนำท 126,857 128,711 130,593 132,502 134,440 แมฮ่ ่องสอน 114,924 117,642 120,425 123,274 126,190 404,846 411,937 419,152 426,493 433,962 สุรนิ ทร์ 399,329 405,392 411,548 417,797 424,140 ศรีสะเกษ 175,663 178,801 181,995 185,246 188,555 ยโสธร 120,498 123,055 125,666 128,333 131,057 อำนำจเจรญิ 311,513 317,288 323,169 329,160 335,262 กำฬสนิ ธ์ุ 387,762 396,046 404,507 413,149 421,976 สกลนคร 118,375 121,061 123,808 126,618 129,492 มุกดำหำร 195,703 200,094 204,583 209,172 213,865 ปตั ตำนี 295,506 298,621 301,770 304,951 308,166 ลำปำง 353,572 359,992 366,529 373,185 379,961 พษิ ณโุ ลก 585,341 597,724 610,368 623,281 636,466 นครรำชสมี ำ 477,417 486,521 495,799 505,254 514,889 บุรีรัมย์ 619,374 634,086 649,147 664,566 680,350 อุบลรำชธำนี 227,667 232,191 236,805 241,510 246,309 394,300 400,471 406,738 413,104 419,569 เลย 198,080 202,028 206,055 210,162 214,351 ร้อยเอด็ 170,894 174,736 178,664 182,680 186,786 พทั ลงุ 220,542 225,464 230,495 235,639 240,897 ยะลำ 5,898,163 6,011,861 6,127,816 6,246,076 6,366,683 นรำธิวำส รวม

316 คำนวณรำยได้ครัวเรือนของ 20 จังหวัดนำร่องของแต่ละกรณีโดยใช้รำยได้ต่อครัวเรือน คูณด้วยจำนวนครัวเรือน แล้วจึงคำนวณรำยได้ครัวเรือนที่เพิ่มขึ้น (marginal change) ของแต่ละกรณีโดยใช้ รำยได้ครัวเรือนกรณี without ววน. เป็น deadweight แล้วคำนวณมูลค่ำปัจจุบัน (อัตรำคิดลด = 0.02) จะได้มลู คำ่ ผลกระทบด้ำนกำรเพ่ิมรำยได้ครัวเรือนของ 20 จงั หวดั นำร่อง ดังตำรำงท่ี 2 ตารางท่ี 2 กำรคำนวณผลกระทบด้ำนกำรเพม่ิ รำยได้ครัวเรือน (ลำ้ นบำท) กรณี Best case Usual case Worst case 2565 2566 2567 2565 2566 2567 2565 2566 2567 3,259 4,530 5,923 รำยไดค้ รัวเรือน 5,129 8,627 12,533 4,194 6,569 9,197 เพิม่ ข้ึน (ล้ำนบำท) 3,133 4,269 5,472 12,874 PV (ล้ำนบำท) 4,930 8,129 11,579 4,031 6,190 8,497 รวม (ล้านบาท) 24,638 18,718 จำกนั้น คำนวณผลกระทบที่เกิดจำกกำรลงทนุ ของ ววน. ด้ำนกำรเพิ่มรำยได้ครัวเรือนโดยคิดสัดส่วน Capability ของ ววน. ที่จะช่วยเพิ่มรำยได้ครัวเรือนได้จริง (probability of success ของ ววน.) จะได้มูลค่ำ ผลกระทบ ดังตำรำงที่ 3 ตารางที่ 3 ผลกระทบด้ำนกำรเพมิ่ รำยได้ครวั เรือน (มลู ค่ำปจั จุบัน ลำ้ นบำท) ผลกระทบ Best Prob of success Usual Prob of success Worst Prob of success ด้านการเพ่มิ รายได้ครัวเรือน (50%) (มูลค่าปจั จบุ นั ล้านบาท) (100%) (75%) 12,319 Best case 24,638 18,478 9,359 6,437 Usual case 18,718 14,038 Worst case 12,874 9,655 2. ผลกระทบดา้ นคนจนมีความเป็นอยู่ดีข้ึน ข้อมูลจำกกำรสำรวจภำวะเศรษฐกิจและสังคมของครัวเรือน สำนักงำนสถิติแห่งชำติ ระบุว่ำ คนจน หมำยถึง ประชำกรที่มีรำยจ่ำยเพื่อกำรอุปโภคบริโภคเฉลี่ยต่อคนต่อเดือนต่ำกว่ำเส้นควำมยำกจน แผนงำนน้ี มีเป้ำหมำยเพื่อให้คนจนมีควำมเป็นอยู่ที่ดี ดังนั้นสิ่งที่จะบ่งชี้ได้ว่ำประชำชนมีควำมเป็นอยู่ดีขึ้น คือ รำยจ่ำย เพอ่ื กำรอุปโภคบรโิ ภค (ขอ้ มูลเศรษฐกิจและสังคม, 2563) จำกผลกำรดำเนินกำรทผ่ี ่ำนมำกลุ่มเป้ำหมำยคนจน ที่จะดำเนินกำรในปี 2563 และปี 2564 เท่ำกับ 131,040 คน และ 205,199 คน รวมเป็น 336,239 คน

The 1st National Conference on SROI 317 (หน่วยบริหำรและจัดกำรทุนด้ำนกำรพัฒนำระดับพื้นที่, 2564) ทั้งนี้รำยจ่ำยเพื่อกำรอุปโภคบริโภคเฉล่ีย ของคนกลุ่ม 40% ล่ำง ในปี 2562 เท่ำกับ 3,268 บำท/คน/เดือน (สำนักงำนสภำพัฒนำกำรเศรษฐกิจและ สงั คมแหง่ ชำติ) ทำกำรคำดกำรณ์รำยจ่ำยเพื่อกำรอุปโภคบริโภค ปี 2563 - 2567 จำกอัตรำกำรเพิ่มขึ้นเฉลี่ยต่อปี (CAGR) ของรำยจ่ำยเพื่อกำรอุปโภคบริโภคของประชำกรกลุ่ม 40% ล่ำง (สำนักงำนสภำพัฒนำกำรเศรษฐกิจ และสังคมแห่งชำติ) โดยใช้ข้อมูลรำยจ่ำยเพื่อกำรอุปโภคบรโิ ภคเฉลี่ยคนต่อเดอื น ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2552 - 2562 เพื่อคำนวณหำค่ำ CAGR ได้เท่ำกับ 0.054 จำกข้อมูลดังกล่ำว คำดว่ำอัตรำกำรเพิ่มขึ้นของรำยจ่ำยเพื่อกำร อุปโภคบริโภค กรณี best case เทำ่ กับ 0.1 กรณี usual case เทำ่ กบั 0.075 กรณี worst case เทำ่ กบั 0.05 และในกรณี without ววน. เท่ำกับ 0.03 ตำมลำดับ จำกนั้นคำนวณรำยจ่ำยเพื่อกำรอุปโภคบริโภค ของกลุ่มเป้ำหมำยในแต่ละกรณี จำกรำยจ่ำยเพื่อกำรอุปโภคบริโภคกลุ่ม 40% ล่ำงคูณด้วยจำนวนคนจน เป้ำหมำย แล้วคำนวณรำยจ่ำยเพื่อกำรอุปโภคบริโภคที่เพิ่มขึ้นของกลุ่มเป้ำหมำย ( marginal change) โดยใช้รำยจ่ำยเพื่อกำรอุปโภคบริโภคของกลุ่มเป้ำหมำยกรณี without ววน. เป็น deadweight แล้วคำนวณ มลู ค่ำปัจจุบัน จะได้มูลค่ำผลกระทบดังตำรำงที่ 4 ตารางที่ 4 กำรคำนวณผลกระทบด้ำนคนจนมคี วำมเปน็ อยดู่ ขี น้ึ รายจ่ายเพื่อการ รายจา่ ยเพือ่ รายจ่ายเพอื่ การ อปุ โภคบรโิ ภค คนจน การอุปโภค กรณี พ.ศ. กลุ่ม 40% ล่าง เป้าหมาย บริโภคของ อปุ โภคบริโภค PV รวม (บาท/คน/ (คน) กลุ่มคนจน ของกลมุ่ คนจน (ลา้ น (ล้านบาท) เป้าหมาย เปา้ หมายเพิ่มข้นึ บาท) เดือน) (ล้านบาท) (ลา้ นบาท) - 2563 3,268 - - -- 2564 3,366 - -- Best 2565 3,702 336,239 14,939 case 2566 4,073 336,239 16,433 951 914 5,811 4,480 336,239 2,025 1,908 2567 18,076 3,236 2,989 - 2563 3,268 - - -- 2564 3,366 - 14,599 -- Usual 2565 3,618 336,239 15,694 611 587 3,676 case 2566 3,890 336,239 1,286 1,212 16,871 2567 4,181 336,239 2,031 1,877

318 รายจา่ ยเพ่อื การ รายจา่ ยเพอื่ รายจา่ ยเพื่อการ อุปโภคบรโิ ภค คนจน การอุปโภค กรณี พ.ศ. กลุ่ม 40% ล่าง เป้าหมาย บริโภคของ อุปโภคบรโิ ภค PV รวม (บาท/คน/ (คน) กลุม่ คนจน ของกลมุ่ คนจน (ลา้ น (ล้านบาท) เปา้ หมาย เปา้ หมายเพิ่มข้ึน บาท) เดอื น) (ล้านบาท) (ลา้ นบาท) - 2563 3,268 - -- 3,366 - - 2564 3,534 336,239 -- Worst 3,711 336,239 14,260 272 261 1,608 case 2565 3,896 336,239 565 565 14,973 881 881 2566 15,721 2567 จำกนั้น ค ำนวณผลกระทบที่เกิดจำกกำรลงทุนของ ววน. ด้ำนคนจนมีควำมเป็นอยู่ดีข้ึน โดยคิดสัดส่วน Capability ของ ววน. ที่จะช่วยให้คนจนมีควำมเป็นอยู่ดีขึ้นได้จริง (probability of success ของ ววน.) จะได้มลู คำ่ ผลกระทบดงั ตำรำงท่ี 5 ตารางที่ 5 ผลกระทบดำ้ นคนจนมีควำมเปน็ อยู่ดีขึ้น (มูลค่ำปัจจุบัน ลำ้ นบำท) คนจนมคี วามเป็นอยดู่ ีขนึ้ Best Prob of success Usual Prob of success Worst Prob of success (มลู คา่ ปจั จบุ นั ล้านบาท) (100%) (75%) (50%) 5,811 4,358 2,906 Best case 3,676 2,757 1,838 Usual case 1,608 1,206 804 Worst case การวเิ คราะหป์ ระเมนิ คา่ ROI และคา่ SROI 3.1 ผลการประเมนิ คา่ ROI (Return on Investment) แผนงำนนี้ได้รับงบประมำณทั้งสิ้น 532 ล้ำนบำท มีกำรใช้จ่ำยงบประมำณบัตรสวัสดิกำรแห่งรัฐ ในปี 2563 จำนวน 47,844 ลำ้ นบำท ซึง่ ปจั จุบันมผี ้ถู ือบตั รสวัสดิกำรฯ จำนวน 14.6 ลำ้ นคน (สำนักข่ำวอศิ รำ, 2563) กำรค ำนวณ contribution ของผลกระทบด้ำนกำรเพิ่มรำยได้ครัวเรือน โดยใช้งบประมำณ ของแผนงำนวิจัยนี้หำรด้วยผลรวมของงบประมำณของแผนงำนวิจัยนี้และงบประมำณของบัตรสวัสดิกำรรัฐ ของประชำชนในพื้นที่ 20 จังหวัดเป้ำหมำย จะได้ contribution ของ ววน. 3.93% ผลกระทบทำงเศรษฐกิจ ซง่ึ คิดเป็นมลู คำ่ ปัจจุบนั ได้ระหวำ่ ง 253 – 967 ล้ำนบำท ดังตำรำงท่ี 6

The 1st National Conference on SROI 319 ตารางที่ 6 ผลกระทบทำงเศรษฐกิจของแผนงำนวิจัยด้ำนกำรวิจัยและนวัตกรรมเพื่อแก้ไขปัญหำคนจน อย่ำงเบ็ดเสรจ็ และแม่นยำ Economic Impact Best Prob of success Usual Prob of success Worst Prob of success (มลู ค่าปจั จบุ นั ล้านบาท) (100%) (75%) (50%) 967 725 484 Best case 735 551 367 Usual case 505 379 253 Worst case ผลกระทบทำงเศรษฐกิจของแผนงำนนี้เท่ำกับผลกระทบด้ำนกำรเพิ่มรำยได้ครัวเรือน โดยเมื่อคิด contribution ววน. แล้วจะได้มูลค่ำผลกระทบทำงเศรษฐกิจซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันได้ระหว่ำง 6 ,437 – 24,638 ล้ำนบำท จำกนั้นทำกำรคำนวณผลอัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงเศรษฐกิจ ( ROI) จะไดเ้ ท่ำกบั 0.48 - 1.82 ดงั ตำรำงท่ี 7 ตารางที่ 7 อตั รำผลตอบแทนจำกกำรลงทนุ ทำงเศรษฐกิจ (ROI) ROI (เทา่ ) Best Prob of success Usual Prob of success Worst Prob of success Best case (100%) (75%) (50%) Usual case 1.82 1.36 0.91 Worst case 1.38 1.04 0.69 0.95 0.71 0.48 3.2 ผลการประเมินค่า SROI (Social Return on Investment) ทำกำรคำนวณ contribution ของผลกระทบด้ำนคนจนมีควำมเป็นอยู่ที่ดีขึ้นจำกงบประมำณ ของแผนงำนวิจัยน้ีหำรด้วยผลรวมของงบประมำณของแผนงำนวิจัยนี้และงบประมำณบัตรสวัสดิกำรแห่งรัฐ ทใ่ี ชส้ ำหรับคนจนเป้ำหมำย ในปี 2563 – 2565 จะได้ contribution ของ ววน.จะเทำ่ กับ 19.85% ผลกระทบ ทำงเศรษฐกิจและสังคมซ่งึ คิดเป็นมูลคำ่ ปัจจุบันไดร้ ะหวำ่ ง 412 - 2,120 ลำ้ นบำท ดังตำรำงที่ 8

320 ตารางที่ 8 มูลค่ำปัจจุบันผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคมของแผนงำนวิจัยด้ำนกำรวิจัยและนวัตกรรม เพอื่ แก้ไขปัญหำคนจนอยำ่ งเบด็ เสรจ็ และแม่นยำ Economic and Social Best Prob of success Usual Prob of success Worst Prob of success Impact (100%) (75%) (50%) (มลู ค่าปจั จุบนั ล้านบาท) 2,120 Best case 1,464 1,590 1,060 Usual case 824 1,098 732 Worst case 618 412 คำนวณผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคมจำกผลกระทบทำงเศรษฐกิจบวกผลกระทบด้ำนคนจน มีควำมเป็นอยู่ที่ดีขึ้น คูณ %contribution จะได้มูลค่ำผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคมซึ่งคิดเป็นมูลค่ำ ปัจจุบันได้ระหว่ำง 804 - 5,811 ล้ำนบำท ซึ่งคำนวณผลอัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงสังคม (SROI) จะไดเ้ ทำ่ กบั 0.78 - 3.99 ดงั ตำรำงที่ 9 ตารางที่ 9 อตั รำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงสังคม (SROI) SROI (เทา่ ) Best Prob of success Usual Prob of success Worst Prob of success (100%) (75%) (50%) Best case 3.99 2.99 1.99 Usual case 2.75 2.07 1.38 Worst case 1.55 1.16 0.78 สรุปผลการศกึ ษา จำกกำรประเมนิ ควำมคุ้มค่ำในกำรลงทนุ ของแผนงำนวจิ ยั ดำ้ นกำรวิจัยและนวัตกรรมเพื่อแก้ไขปัญหำ คนจนอย่ำงเบ็ดเสร็จและแม่นยำด้วยเทคนิค Triple S พบว่ำ แผนงำนดังกล่ำวมีควำมเป็นไปได้ที่จะสร้ำง ผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคมอย่ำงมหำศำล ในด้ำนเศรษฐกิจ แผนงำนนี้สำมำรถช่วยกำรเพ่ิมรำยได้ ครัวเรือน ซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันได้ระหว่ำง 6,437 – 24,638 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจ ซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันได้ระหว่ำง 253 – 967 ล้ำนบำท ในด้ำนสังคมแผนงำนนี้ช่วยให้คนจนมีควำมเป็นอยู่ ดีขึ้น ซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันได้ระหว่ำง 804 - 5,811 ล้ำนบำท รวมผลกระทบทำงเศรษฐกิจและสังคม ซึ่งคิดเป็นมูลค่ำปัจจุบันได้ระหว่ำง 412 - 2,120 ล้ำนบำท อัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทุนทำงเศรษฐกิจ (ROI) เมื่อวิเครำะห์ด้วยผลกำรดำเนินงำนของหน่วยงำนให้ทุน (PMU) ต่ำง ๆ ที่เกี่ยวข้องในปี พ.ศ. 2563 พร้อมกับได้คำนึงถึง Deadweight, Contribution และ Displacement ต่ำง ๆ แล้ว พบว่ำ มีค่ำอยู่ระหว่ำง

The 1st National Conference on SROI 321 0.48 - 1.82 เท่ำ โดยค่ำ ROI ในกรณีของ Usual impact และ Usual probability of success มีค่ำเท่ำกับ 1.04 เทำ่ อัตรำผลตอบแทนจำกกำรลงทนุ ทำงสังคม (SROI) เมอื่ วเิ ครำะห์ด้วยผลกำรดำเนนิ งำนของหนว่ ยงำน ให้ทุน (PMU) ต่ำง ๆ ที่เกี่ยวข้องในปี พ.ศ. 2563 พร้อมกับได้คำนึงถึง Deadweight, Contribution และ Displacement ต่ำง ๆ แล้ว พบว่ำ มีค่ำอยู่ระหว่ำง 0.78 - 3.99 เท่ำ โดยค่ำ SROI ในกรณีของ Usual impact และ Usual probability of success มคี ำ่ เท่ำกับ 2.07 เทำ่ รายการอ้างอิง กองพัฒนำข้อมลู และตวั ชีว้ ดั สังคม ข้อมลู เศรษฐกิจและสงั คม. (2563). ข้อมลู จากการสารวจภาวะเศรษฐกจิ และสังคมของครัวเรอื น. เขำ้ ถงึ ไดจ้ ำก https://www.nesdc.go.th/main.php?filename=social คมสนั สรุ ยิ ะ. (2564). กำรประเมนิ ด้วยเทคนคิ SROI. กรงุ เทพฯ: สำนักงำนคณะกรรมกำรส่งเสริม วิทยำศำสตร์ วจิ ยั และนวตั กรรม. สภำพฒั นำกำรเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชำต.ิ (2563 ). การนาเสนอรายงานสถานการณ์ความยากจนปี 2562. เขำ้ ถึงไดจ้ ำก https://www.nesdc.go.th/article_attach/article_file_20201103111407.pdf สำนักข่ำวอิศรำ. (27 มิถุนำยน 2563). งบฯปี 64 เพม่ิ เงินบตั รคนจน 4.95 หมนื่ ล้าน! -3 ปี รบ.แจกผมู้ รี ายได้ นอ้ ย 1.9 แสนล้าน . เข้ำถงึ ได้จำก https://www.isranews.org/article/isranews-news/89933- gov-welfare-card.html สำนักงำนสถติ ิแห่งชำติ. (2562). เขำ้ ถึงไดจ้ ำก รำยได้เฉล่ยี ต่อเดือนของครัวเรอื น เป็นรำยภำคและจงั หวดั พ.ศ. 2545 - 2562: http://statbbi.nso.go.th/staticreport/page/sector/th/08.aspx สำนักงำนสภำพัฒนำกำรเศรษฐกิจและสงั คมแหง่ ชำต.ิ (ม.ป.ป.). สถติ ิด้านความยากจนและการกระจายรายได้. เข้ำถึงไดจ้ ำก https://www.nesdc.go.th/main.php?filename=social หน่วยบรหิ ำรและจัดกำรทนุ ด้ำนกำรพฒั นำระดับพ้นื ท่.ี (2564). แถลงผลงำนวิจยั ท่เี กิดผลกระทบต่อประเทศ จำกกำรจดั สรรงบประมำณกองทุนวิทยำศำสตร์ วจิ ยั และนวตั กรรม ปี 2563-2564 เรื่องกำรขจัด ควำมยำกจน.

322

The 1st National Conference on SROI 323

324

The 1st National Conference on SROI 325

326

The 1st National Conference on SROI 327

328

The 1st National Conference on SROI 329

330

The 1st National Conference on SROI 331