tripitaka_29

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 206ปจจยั แกทิฏฐิ ฉะน้นั พระผูม ีพระภาคเจา เม่อื จะทรงชโี้ ทษในบทเหลา น้นัจึงตรัสพระพุทธดาํ รสั วา อธิ คามณิ เอกจฺโจ สตฺถา เอวฺวาที โหติดังน้ีเปนตน . บรรดาบทเหลา นัน้ บทวา อห ปมฺหิ ตดั บทเปน อห ป อมฺหิแปลวา แมเรา. คาํ ท่ีควรจะกลาว ในบทวา เมตตฺ าสหคเตน เปน ตนนัน้ ทงั้ หมด ไดก ลาวไวแ ลวในคัมภรี วิสุทธิมรรค พรอมดวยภาวนานยั .แตบ ทวา เสยยฺ ถาป คามณิ พลว ส ขธมโฺ ม เปน ตน ในทีน่ ้ี ยงั ไมมีมากอ น. ในบทนัน้ ความวา คนเปา สังขสมบรู ณดวยกําลงั . บทวาอปฺปกสเิ รน แปลวา โดยไมยาก โดยไมล าํ บาก. จรงิ อยู คนเปา สังขที่มกี ําลังนอ ย เม่อื เปาสงั ขยอ ม ไมอาจใหค นรแู จงทง้ั ๔ ทศิ ไดด ว ยเสยี งเสยี งสงั ขข องเขาไมก ระจายไปทว่ั ทศิ แตเสียงสงั ขข องผูมีกําลัง ยอ มมีประการตรงกันขาม (ดังไปทัว่ ทิศ) ฉะนั้น จึงตรัสวา พลวา. ในบทวาเมตฺตาย เจโตวิมุตตฺ ิยา นี้ เมื่อกลา ววา เมตตา หมายถึงทง้ั ท่ีเปนอปุ จาร ทง้ั ที่เปนอปั ปนา แตเ มื่อกลา ววา เจโตวมิ ตุ ติ ก็หมายถึงท่เี ปนอปั ปนาเทานั้น. บทวา ย ปมาณกต กมมฺ  ความวา กรรมทที่ ําพอประมาณ เรียกวา กามาวจร กรรมที่ทาํ หาประมาณมไิ ด เรยี กวา รูปาวจรกรรมทีเ่ ปน รูปาวจรนั้น เรียกวา ทาํ หาประมาณมิได เพราะทาํ ขยายเกนิประมาณ แผไ ปทุกทิศทง้ั เจาะจงและไมเจาะจง. บทวา น ต ตตฺราวสิสสฺ ติน ต ตตรฺ าวตฏิ ติ ความวา กรรมทีเ่ ปนกามาวจร ไมเ หลอื อยู ไมต้ังอยูในกรรมที่เปนรปู าวจรนัน้ . อธิบายอยา งไร. อธบิ ายวา กรรมท่เี ปนกามาวจรน้ัน ไมอ าจทจี่ ะติดหรอื ตงั้ อยใู นระหวางแหง กรรมท่เี ปน รูปาวจร

พระสุตตันตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 207และอรูปาวจรนั้น ไมอ าจท่จี ะแผไ ปถงึ กรรมท่เี ปนรูปาวจรและอรปู าวจรแลวยึดถือเปนโอกาสของตนตง้ั อยู ท่แี ท กรรมท่ีเปน รปู าวจรและอรปู าวจรนน่ั เอง ยอ มแผทบั กรรมท่ีเปนกามาวจรเขา ตั้งแทนที่ เหมอื นหว งนํ้าใหญแผน ํา้ ไปทีละนอยเขา ตัง้ แทนที่ หา มวบิ ากของกรรมทเี่ ปนกามาวจรนั้นแลว นาํ เขาถึงความเปน สหายกบั พรหมในสมยั นั่นแล พรสูตรทด่ี ําเนนิ ไปตามอนุสนธิทเี ดียว เพราะตอนตน เรมิ่ ดว ยอาํ นาจกเิ ลส ตอนทายถอื เอาดว ยอาํ นาจพรหมวิหาร. จบ อรรถกถาอสังขาสูตรท่ี ๘ ๙. กุลสูตร วา ดว ยเหตุปจจยั ๘ อยา ง ทาํ ใหต ระกูลคบั แคน [๖๒๐] สมัยหนึ่ง พระผูมพี ระภาคเจา เสด็จจารกิ ไปในโกศลชนบท พรอมดวยภิกษุสงฆเปน อันมาก เสดจ็ ถงึ นาฬนั ทคาม ไดย ินวาสมัยน้นั พระผูมีพระภาคเจาประทยั อยู ณ ปาวาริกอมั พวนั ใกลนาฬนั ทคามสมยั นน้ั แล ชาวนาฬนั ทคามมีภกิ ษาหาไดย าก เลีย้ งชีวิตอยไู ดโ ดยฝด เคืองเกลื่อนกลาดดวยกระดูก ตอ งจับจายดวยสลาก (บตั รปน สวน) สมัยนนั้ แลนิครณฐน าฏบตุ รอาศยั อยใู นนาฬันทคาม พรอมดว ยบริษทั นิครณฐเ ปนอันมาก ครง้ั นนั้ นายบานนามวา อสิพันธกบุตร สาวกนิครณฐ เขา ไปหานิครณฐนาฏบตุ รยังท่อี ยู ไหวแ ลว นง่ั ณ ทค่ี วรสว นขา งหนึ่ง คร้นั แลวนิครณฐนาฏบตุ รไดพดู กบั นายคามณีอสิพันธกบุตรวา มาเถดิ นายคามณีจงยกวาทะแกพระสมณโคดม กิตติศพั ทอ ันงามของทา นจกั ขจรไปอยา งนี้วา

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 208นายคามณอี สิพันธกบุตรยกวาทะแกพระสมณโคดมผมู ฤี ทธม์ิ ากอยางน้ี มีอานุภาพมากอยางนี้ นายคามณีถามวา ทานผูเจริญ ขา พเจาจะยกวาทะแกพระสมณโคดมผมู ีฤทธิม์ าก มอี านุภาพมากอยา งไร นคิ รณฐน าฏบุตรกลาววา มาเถดิ ทานคามณี จงเขาไปหาพระสมณโคดม ครน้ั แลว จงกลาวกะพระสมณโคดมอยา งน้ีวา ขาแตพระองคผเู จรญิ พระผมู พี ระภาคเจาทรงสรรเสรญิ ความเอน็ ดู การตามรักษา ความอนุเคราะหส กลุ ทง้ั หลายโดยอเนกปรยิ ายมิใชห รือ ถาพระสมณโคดมถกู ทานถามอยา งน้ีแลว ทรงพยากรณอยางนีว้ า อยางน้นั นายคามณี ตถาคตสรรเสรญิ ความเอน็ ดู การตามรกั ษา ความอนเุ คราะหสกลุ ท้งั หลาย โดยอเนกปริยาย ทา นจงกลา วกะพระสมณโคดมนนั้ อยางน้ีวา ขา แตพระองคผ เู จรญิ เมื่อเชนนน้ั ทําไมพระผมู ีพระภาคเจา กับภกิ ษสุ งฆเปน อันมากจึงเท่ียวจาริกอยูในนาฬันทคามอันเกิดทพุ ภกิ ขภัย เลี้ยงชีวิตอยไู ดโ ดยฝดเคอื ง เกล่ือนกลาดดวยกระดูกตอ งจับจา ยดวยสลากเลา พระผูมีพระภาคาเจา ทรงปฏบิ ัตเิ พ่ือตดั รอนสกลุเพื่อใหสกลุ เสื่อม เพอ่ื ใหสกุลคบั แคน ดูกอ นนายคามมี พระสมณโคดมอันทานถามปญ หา ๒ เงอื่ นนี้แลว จะไมอาจคาย จะไมอ าจกลนื (กลนื ไมเขาคายไมออก) ไดเลย. [๖๒๑] นายอสพิ นั ธกบตุ รรับคาํ นิครณฐนาฏบุตรแลว ลุกจากอาสนะไหวน คิ รณฐนาฏบุตารทาํ ประทกั ษณิ แลว เขา ไปเฝาพระผมู ีพระภาคเจาถงึ ที่ประทับ ถวายบงั คมพระผูม ีพระภาคเจา แลว นัง่ ณ ที่ควรสวนขา งหนึ่งครน้ั แลว ไดท ูลถามพระผมู ีพระภาคเจาวา ขา แตพ ระองคผูเจริญ พระผูม-ีพระภาคเจา ทรงสรรเสรญิ ความเอ็นดู การตามรกั ษา ความอนเุ คราะห

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 209สกลุ ทง้ั หลาย โดยอเนกปรยิ ายมิใชหรือ พระผูม พี ระภาคเจาตรัสตอบวาอยา งน้ัน นายคามณี ตถาคตสรรเสริญความเอ็นดู การตามรกั ษา ความอนุเคราะหส กุลทั้งหลาย โดยอเนกปรยิ าย. คา. ขาแตพระองคผูเจรญิ เมื่อเชนนน้ั ทําไมพระผูมพี ระภาคเจาพรอมดวยภิกษสุ งฆเปนอนั มาก จงึ เทยี่ วจาริกอยใู นนาฬนั ทคามอันเกิดทุพภิกขภยั เลีย้ งชวี ิตอยไู ดโดยฝด เคอื ง เกลือ่ นกลาดดว ยกระดูก ตอ งจบั จายดว ยสลากเลา พระผมู พี ระภาคเจาปฏบิ ัตเิ พอ่ื ตดั รอนสกุล เพือ่ ใหสกุลเสื่อม ปฏบิ ตั ิเพื่อใหส กุลคบั แคน . [๖๒๒] พ. ดกู อนนายคามณี แตภัทรกปั น้ีไป ๙๑ กปั ที่เราระลึกได เราไมร สู ึกวา เคยเบยี ดเบยี นสกุลไหน ๆ ดว ยการถอื เอาภิกษาท่ีสุกแลว เลย อนึง่ เลา สกุลเหลาใดมงั่ คง่ั มีทรัพยม าก มีโภคะมาก มีทองและเงนิ มาก มที รัพยค ือเครื่องอุปกรณม าก มที รัพยคอื ขา วเปลือกมากสกลุ ทัง้ ปวงนั้นเจรญิ ข้นึ เพราะการใหท าน เพราะสจั จะและสญั ญมะ ดูกอ นนายคามณี เหตุปจ จยั ๘ อยางเพอื่ ความคับแคน แหง สกุลท้งั หลาย คือสกลุ ท้งั หลายถึงความคบั แคน จากพระราชา ๑ จากโจร ๑ จากไฟ ๑ จากน้าํ ๑ ทรพั ยทฝี่ ง ไวเคล่ือนจากท่ี ๑ ยอ มวบิ ตั เิ พราะการงานประกอบไมด ี ๑ทรัพยใ นสกลุ เดิมเปน ถา นไฟ ๑ คนในสกุลใชจา ยโภคทรพั ยเ หลานัน้ ฟุม -เฟอ ย ใหพนิ าศสูญหายไป ๑ ความไมเ ท่ียงเปนที่ ๘ ดูกอ นนายคามณีเหตุปจจยั ๘ อยางเหลา นแ้ี ล เพือ่ ความคับแคน ของสกุลท้งั หลาย เมอื่ เหตุปจ จัย ๘ อยา งเหลา น้ีมอี ยู ผูใดพงึ วาเราอยางนีว้ า พระผูมีพระภาคเจา

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 210ปฏบิ ัตเิ พอ่ื ใหสกุลขาดสญู เพอ่ื ใหสกลุ เสอื่ ม เพื่อใหส กุลคบั แคน ดงั น้ีผูน้ันยงั ไมละวาจานน้ั ยังไมล ะความคิดนั้น ยังไมสละทิฏฐินัน้ ตอ งดง่ิ ลงในนรกแนแ ท. เม่อื พระผมู พี ระภาคเจาตรัสอยางน้แี ลว นายคามณีอสิพนั ธกบตุ รไดกราบทูลพระผมู พี ระภาคเจาวา ขา แตพระองคผ เู จริญ พระธรรมเทศนาของพระองคแ จมแจง นัก ขา แตพ ระองคผ ูเจริญ พระธรรมเทศนาของพระองคแจม แจงนัก ฯลฯ ขอพระผมู พี ระภาคเจาโปรดทรงจาํ ขา พระองคว าเปน อุบาสกผถู ึงพระรัตนตรยั เปนสรณะจนตลอดชีวิต ตั้งแตว ันนเ้ี ปนตนไปเถิด พระเจาขา . จบ กุลสูตรท่ี ๘ อรรถกถากลุ สตู รท่ี ๙ ในกุลสตู รท่ี ๙ พึงทราบวนิ ิจฉัยดงั ตอ ไปน้.ี บทวา ทพุ ภฺ กิ ขฺ า แปลวา มีภิกษาหาไดยาก. บทวา ทฺวีหิตกิ าความวา มคี วามเปน อยูเปน ไปอยา งนว้ี า พวกเราจักมีชีวติ อยไู ดห รอื ไมหนอ.ปาฐะวา ทุหิตกิ า ดังนกี้ ็มี เน้ือความกอ็ ยางนีแ้ หละ ชือ่ วา ทหุ ิติกาในขอวาเปน อยูลาํ บาก นเ้ี พราะไมอ าจประกอบการงานอะไร ๆ ไดส ะดวกช่ือวา เสตฏิกา เพราะมีกระดกู ของคนทีต่ ายในที่นั้น ๆ ขาวเกลอ่ื นกลาด.บทวา สลากวุตฺตา ไดแกม ีชวี ิตอยูไดเพียงใชส ลาก (บตั รปนสว น) คอืความเปน อยูในนาฬันคามนัน้ เพียงใชส ลากเทา นัน้ อธบิ ายวา ใหเกิดผล.

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 211บทวา อคุ คฺ ิลิตุ ความวา เมื่อพระสมณโคดมไมอาจกลา วแกเงอื่ นทงั้ สองไดช่ือวา ไมอ าจคายคือนาํ ออกนอก. บทวา โอคิลติ ุ ความวา เมื่อทรงเห็นโทษของคาํ ถามแลวไมอ าจนําเขาไป ชือ่ วา ไมอาจกลนื คือใหเขาไปภายใน. พระผูมพี ระภาคเจา เม่ือตรัสวา อโิ ต โส คามณิ เอกนวุโตกปฺโป เทานั้น ก็ทรงระลึกไป ๑ กัป ช่ัวเวลาทลี่ มหายใจออกจากจมกูแลวยงั ไมกลบั เขา ไป เพ่ือกําหนดรูว า ในตระกูลที่เคยถกู เบยี ดเบียนดว ยการใหภกิ ษาทีส่ กุ แลว มีบางไหมหนอถึงอยางนัน้ ก็มไิ ดทรงเหน็ แมแตรายเดยี วจึงตรัสพระพทุ ธพจนเ ปนตนวา อิโต โส คามณิ ดังน.ี้ บัดนี้ เม่ือตรัสอานิสงสข องทานเปน ตน จึงทรงเรม่ิ พระธรรมเทศนาวา อถโข ยานิตนิ ิ กลุ านิ อทธฺ านิ ดังนี.้ บรรดาบทเหลา น้ัน บทวา ทานสมฺภตู านิแปลวา เปนพรอ มคอื บังเกิดเพราะการใหทาน. แมใ นบทท้งั สองทเี่ หลอืก็นยั นี้เหมือนกัน. ก็ในบทน้ี ความเปน คนพูดจรงิ ช่อื สัจจะ ศลี ทเ่ี หลือช่ือ สัญญมะ. บทวา วิกิรติ ความวา เมือ่ ไดแ ตใ ชโดยไมประกอบการงานยอ มทาํ ทรัพยใหกระจุยกระจาย. บทวา วิธมติ ความวา ยอมใหพนิ าศเหมือนจดุ ไฟเผา. บทวา วิทฺธ เสติ ความวา ใหพ ินาศ คือเปน ของเทยี่ งคงทห่ี ามไิ ด หรือทรพั ยทใี่ ชเ วลาเปนอันมากเกบ็ รวบรวมไว อันตรธานไปช่วั ขณะเทานน้ั เพราะมแี ลวไมม.ี จบ อรรถกถากลุ สูตรที่ ๙

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 212 ๑๐. มณจิ ูฬกสูตร วา ดว ยทองและเงินไมส มควรแกส มณศากยบุตร [๖๒๓] สมยั หน่งึ พระผมู ีพระภาคเจา ประทบั อยู ณ พระวหิ ารเวฬวุ ันกลันทกนวิ าปสถาน ใกลก รงุ ราชคฤห. ก็สมัยน้นั แล เมอ่ื ราชบริษทั นงั่ ประชุมกนั ในพระราชวังสนทนากนั วา ทองและเงินยอมควรแกสมณศากยบุตร สมณศากยบตุ รยอ มยนิ ดที องสละเงนิ ยอ มรบั ทองและเงนิ . [๖๒๔] ก็สมัยน้นั แล นายบา นนามวา มณิจูฬกะนัง่ อยูในบริษทัน้นั นายบาน นามวามณิจูฬกะไดก ลาวกะบริษทั น้ันวา ทานผเู จรญิ ยอ มไมกลา วอยางนี้ ทองและเงินไมค วรแกสมณศากยบุตร สมณศากยบตุ รยอมไมยินดที องและเงิน ยอมไมร บั ทองและเงิน สมณศากยบุตรหา มแกวและทองปราศจากทองและเงนิ นายบา นมณจิ ฬู กะไมอาจใหบ รษิ ัทนน้ั ยินยอมได. [๖๒๕] ครัง้ น้นั นายบา นมณิจูฬกะจึงเขาไปเฝาพระผมู ีพระภาค-เจา ถึงที่ประทบั ถวายบงั คมพระผูมพี ระภาคเจา แลว นั่งอยู ณ ทีค่ วรสวนขางหนง่ึ ครนั้ แลวไดกราบทลู พระผูม พี ระภาคเจาวา ขา แตพระองคผเู จรญิเม่ือราชบริษทั น่ังประชมุ กันในพระราชวงั สนทนากนั วา ทองและเงนิยอมควรแกสมณศากยบุตร สมณศากยบตุ รยอมยนิ ดที องและเงนิ เมอ่ืราชบรษิ ทั กลาวอยา งนี้ ขาพระองคไดก ลาวกะบรษิ ัทนนั้ วา ทา นผเู จรญิอยาไดก ลาวอยางน้ี ทองและเงนิ ยอ มไมควรแกสมณศากยบตุ ร สมณ-ศากยบตุ รยอมไมยนิ ดีทองและเงนิ ยอมไมร ับทองและเงนิ สมณศากยบตุ ร

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 213หามแกวและทอง ปราศจากทองและเงิน ขาแตพระองคผ ูเ จริญ ขา พระองคไมอ าจใหบรษิ ัทนน้ั ยินยอมได เม่ือขา พระองคพ ยากรณอ ยา งนี้ เปนอนักลา วตามคาํ ท่พี ระผมู ีพระภาคเจา ตรัสแลว จะไมกลาวตูพ ระผูมีพระภาคเจาดว ยคําไมจรงิ และพยากรณธ รรมสมควรแกธรรม และสหธรรมกิ ไร ๆคลอยตามวาทะ จะไมถ ึงฐานะอันวิญชู นพึงตเิ ตยี นไดแ ลหรือ พระเจาขา. [๖๒๖] พระผูม พี ระภาค จา ตรัสวา ดีละ นายคามณี เม่ือทานพยากรณอ ยา งน้ี เปนอันกลาวตามคาํ ทเี่ รากลาวแลว ไมกลา วตเู ราดวยคําไมจรงิ และพยากรณธรรมสมควรแกธ รรม และสหธรรมิกไร ๆ คลอยตามวาทะ จะไมถ ึงฐานะอนั วญิ ชู นพึงตเิ ตยี นได. เพราะวา ทองและเงินไมควรแกส มณศากยบุตร สมณศากยบตุ รยอ มไมยินดีทองและเงนิ สมณศากยบุตรหา มแกวและทอง ปราศจากทองและเงิน. ดูกอ นนายคามณีทองและเงินควรแกผใู ด เบญจกามคุณก็ควรแกผูน นั้ เบญจกามคุณควรแกผ ใู ด ทองและเงนิ กค็ วรแกผนู ้นั ดูกอนนายคามณที า นพงึ ทรงจาํ ความที่ควรแกเบญจกามคณุ น้ันโดยสวนเดยี ววา ไมใชธรรมของสมณะ ไมใ ชธรรมของศากยบุตร อน่ึงเลา เรากลา วอยา งนวี้ า ผูตองการหญา พึงแสวงหาหญา ผตู อ งการไมพ งึ แสวงหาไม ผตู อ งการเกวยี นพงึ แสวงหาเกวียนผูต องการบุรษุ พงึ แสวงหาบรุ ษุ เรามิไดกลา ววา สมณศากยบุตรพงึ ยนิ ดีพงึ แสวงหาทองและเงนิ โดยปริยายอะไรเลย. จบ มณจิ ฬู กสูตรที่ ๑๐

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 214 อรรถกถามณจิ ฬู กสตู รที่ ๑๐ ในมณจิ ูฬกสูตรท่ี ๑๐ พงึ ทราบวินิจฉัย ดงั ตอ ไปน.้ี บทวา ต ปริส เอตทโวจ ความวา ไดยินวา นายบานนามวามณิจฬู กะนั้นไดม คี วามคิดวา กลุ บุตรทงั้ หลายเมือ่ บวช ยอ มละบตุ รและภรรยา ทองและเงนิ กอนแลว จึงบวช แลเขาเหลานัน้ ครน้ั ละแลวบวช จึงไมอาจรบั ทองและเงนิ นั้นได. นายบานนัน้ มคี วามยดึ ถือเปนพิเศษ จึงไดกลาวคําเปนตน วา มา อยฺยา ดังน้ี. บทวา . เอก เสเนต ความวาทานพึงทรงจาํ ความทคี่ วรแกกามคุณหานัน้ โดยสวนเดยี ววา ไมใชธรรม.ของสมณะ ไมใ ชธ รรมของศากยบตุ ร. บทวา ติณ ไดแกหญา มงุ เสนาสนะ.บทวา ปริเยสติ พฺพ ความวา เม่ือเรอื นท่มี งุ ดวยหญา หรอื มุงดวยอิฐพงัพงึ ไปยงั สํานักของผทู ่ีทําเรือนนัน้ บอกวา เสนาสนะทีท่ า นทาํ ฝนร่วั .เราไมอ าจอยใู นเสนาสนะนนั้ ได. มนุษยท ้ังหลายเม่ือทําไดก ็จักทาํ ให เมอ่ืทาํ ไมไ ดก ็จกั บอกวา พวกทานจงหานายชางใหทํา พวกเราจักใหสญั ญากะนายชางเหลา นนั้ ครั้นใหนายชา งท่บี อกไวอ ยางน้ันทาํ เสรจ็ แจว พึงบอกแกม นษุ ยเ หลา นน้ั พวกมนุษยจกั ใหคา จา งแกพ วกนายชาง. ถาไมม ีเจาของที่อยูอาศัย ภกิ ษผุ ูประพฤติภิกขาจารวตั ร ควรบอกแมแกคนอื่น ๆใหท าํ . บทวา ปริเยสิตพพฺ  ตรสั หมายขอความดงั นี.้ บทวา ทารุความวา เมื่อไมกลอนหลังคาเปนตนในเสนาสนะพัง พึงแสวงหาไมเ พือ่ซอมแซมสิ่งนนั้ . บทวา สกฏ ไดแกเ กวียนชวั่ คราวเทานนั้ ทําใหแปลกจากของคฤหสั ถ มิใชแตเกวียนอยางเดียวเทา น้ัน แมอปุ กรณอ ืน่ ๆ มีมดี

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 215ขวานและจอบเปนตน ก็ควรแสวงหาอยา งน้.ี บทวา ปุรโิ ส ความวาควรแสวงหาคนมาชวยงาน คือ พดู กะคนใดคนหน่ึงวา ทา นจักชว ยงานไดไ หม เมือ่ เขาบอกวา กระผมจกั ชวยขอรบั ควรใหเ ขาทาํ สง่ิ ทต่ี อ งการวาทานจงทําส่ิงนี้ ๆ. บทวา น เตวฺ วาห คามณิ เกนจิ ปริยาเยน ความวาแตเ รามไิ ดก ลา วถงึ ทองและเงนิ วาสมณศากยบุตรพึงแสวงหา ดวยเหตุอะไร ๆ เลย. จบ อรรถกถามณิจูฬกสูตรที่ ๑๐ ๑๑. คันธภกสตู ร วาดว ยเหตุเกิดและดับแหง ทกุ ข [๖๒๗] สมัยหนงึ่ พระผูมีพระภาคเจา ประทับอยู ณ อรุ เุ วลกปั ปะนคิ มของมลั ลกษัตริย ในมัลลรัฐ. ครั้งนัน้ แล นายบานนามวา คันธภกะเขาไปเฝา พระผมู ีพระภาคเจาถงึ ท่ปี ระทับ ถวายบงั คมพระผูมีพระภาคเจาแลว นั่งอยู ณ ทีค่ วรสวนขางหนง่ึ ครน้ั แลว ไดกราบทลู พระผมู พี ระภาคเจาวา ขา แตพระองคผ ูเจรญิ ขาพระองคขอประทานพระวโรกาส ขอพระผมู ีพระภาคเจา โปรดทรงแสดงเหตุเกดิ และเหตุดบั แหง ทุกขแกข าพระองคเ ถิดพระผมู ีพระภาคเจาตรัสวา ดูกอ นนายคามณี กเ็ ราพึงปรารภอดีตกาลแสดงเหตเุ กดิ และเหตุดับแหง ทุกขแกทา นวา ในอดตี กาลไดมแี ลว อยางน้ีความสงสัย ความเคลือบแคลงในขอ น้ันจะพงึ มีแกท าน ถา เราปรารภอนาคตกาลแสดงเหตเุ กดิ และเหตดุ บั แหงทกุ ขแ กทา นวา ในอนาคตกาลจักมอี ยางนี้ แมในขอ น้ัน ความสงสยั ความเคลอื บแคลง จะพงึ มแี กท า น

พระสุตตนั ตปฎก สังยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 216อนึง่ เลา เรานง่ั อยู ณ ทน่ี ีแ้ หละ จกั แสดงเหตุเกดิ และเหตดุ บั แหงทกุ ขแกทา น ซ่ึงนั่งอยูทน่ี ี้เหมือนกนั ทานจงพึงคาํ นั้น จงใสใจใหดเี ราจักกลา วนายคันธภกคามณีทูลรับพระผูมพี ระภาคเจาแลว พระผูม พี ระภาคเจา ไดตรัสพระดํารัสนวี้ า ดกู อ นนายคามณี ทานจะสาํ คญั ความขอ น้ันเปนไฉนความโศก ความรา่ํ ไร ความทกุ ข โทมนัสและอปุ ายาส พงึ เกดิ ข้นึ แกทา นเพราะหมูมนุษยในอรุ ุเวลกัปปนิคมตาย ถูกจองจํา เส่อื มทรัพย หรือถกูติเตียน มีแกท า นหรือ. คา. มอี ยู พระเจาขา ที่ความโศก ความราํ่ ไร ความทุกขโ ทมนัสและอุปายาส พึงเกดิ มแี กขาพระองค เพราะหมมู นษุ ยในอุรเุ วลกปั ปนิคมตาย ถูกจองจํา เสื่อมทรัพย หรอื ถูกติเตียน. พ. ดกู อนนายคามณี ก็ความโศก ความร่าํ ไร ความทุกข โทมนัสและอุปายาส ไมพึงเกดิ ขึ้นแกท าน เพราะหมูมนุษยใ นอุรเุ วลกัปปนคิ มตายถกู จองจํา เส่ือมทรพั ยหรือถูกตเิ ตียน มอี ยแู กท า นหรือ. คา. มอี ยู พระเจาขา ท่คี วามโศก ความรํา่ ไร ความทกุ ข โทมนัสและอุปายาส ไมพงึ เกิดมแี กข า พระองค เพราะหมมู นุษย ในอุรุเวลกปั ปนิคมตาย ถูกจองจํา เสื่อมทรัพยห รอื ถกู ตเิ ตียน. พ. ดกู อ นนายคามณี อะไรเปน เหตเุ ปนปจ จยั เครื่องใหความโศกความรา่ํ ไร ความทุกข โทมนสั และอปุ ายาส พงึ เกดิ ขึน้ แกทา น เพราะหมูม นษุ ยชาวอุรเุ วลกปั ปนิคมบางพวกตาย ถกู จองจาํ เสอื่ มทรัพยห รอืถูกตเิ ตียน กห็ รอื วาอะไรเปนเหตุเปน ปจจยั เครือ่ งใหค วามโศก ความร่าํ ไรความทกุ ขโ ทมนสั และอุปายาส ไมพงึ เกิดข้ึนแกท าน เพราะหมมู นษุ ยชาวอรุ เุ วลกปั ปนคิ มบางพวกาตาย ถกู จองจาํ เส่อื มทรพั ยหรือถกู ตเิ ตียน.

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 217 คา. ขาแตพระองคผ เู จรญิ ความโศก ความราํ่ ไร ความทุกขโทมนัสและอปุ ายาส พึงเกดิ ขึ้นแกขา พระองค เพราะหมูมนษุ ยชาวอรุ -ุเวลกปั ปนคิ มเหลา ใดตาย ถูกจองจาํ เส่ือมทรพั ยหรือเพราะถูกติเตยี น ก็เพราะขาพระองค มฉี ันทราคะ ในหมมู นษุ ยชาตอิ รุ ุเวลกปั ปนคิ มเหลา นน้ัสว นความโศก ความรํา่ ไร ความทกุ ขโทมนสั และอปุ ายาส ไมพ ึงเกดิ ขึ้นแกขาพระองค เพราะหมูม นุษยชาวอุรุเวลกัปปนิคมเหลาใดตาย กจ็ องจาํเส่อื มทรัพยห รอื ถูกติเตียน ก็เพราะขาพระองคไมมฉี นั ทราคะ ในหมูมนษุ ยชาวอุรเุ วลกัปปนคิ มเหลา นน้ั พระเจา ขา . พ. ดกู อนนายคามณี ทา นจงนําไปซง่ึ ทกุ ขอ ันใดดว ยธรรมท่เี หน็แลว ทราบแลว บรรลุแลวโดยไมป ระกอบดว ยกาล หย่ังลงแลว ท้ังอดีตและอนาคต ทกุ ขเ ปนอดตี กาลอยา งใดอยา งหนึง่ เมอ่ื เกดิ ยอมเกิดข้ึนทกุ ทง้ั หมดนน้ั มีฉันทะเปนมูล มีฉันทะเปน เหตุ เพราะฉันทะเปน มลูแหงทุกข ทกุ ขเ ปนอนาคตกาลอยา งใดอยา งหนงึ่ เม่อื เกิด จักเกิดขน้ึ ทุกขท้งั หมดนั้นมฉี ันทะเปนมูล มีฉนั ทะเปน เหตุ เพราะฉันทะเปนมลู แหงทกุ ข คา. ขา แตพ ระองคผ ูเ จริญ นาอศั จรรย ไมเ คยมมี าแลว พระดาํ รสัน้ีวา ทุกขเ ปนอดีตกาลอยา งใดอยางหน่ึงเมื่อเกดิ ยอ มเกิดขึน้ ทกุ ข-ทัง้ หมดนน้ั มฉี นั ทะเปนมลู มีฉันทะเปนเหตุ เพราะฉันทะเปน มลู แหง ทกุ ขทกุ ขเปน อนาคตกาลอยางใดอยา งหนง่ึ เมอื่ เกิด จักเกดิ ขึ้นทุกขทั้งหมดนัน้มีฉันทะเปน มูล มฉี นั ทะเปนเหตุ เพราะฉนั ทะเปน มลู แหงทกุ ข ดังนี้พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั ดแี ลว ขา แตพ ระองคผ เู จรญิ กุมารนามวา จริ วาสีบตุ รของขาพระองคม ีอยู เขาอาศยั อยูภ ายนอกนคร ขา พระองคล กุ ขึน้

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 218แตเ ชาตรู สงบุรษุ ไปดว ย สัง่ วา แนะ นาย เจา จงไปจงทราบกมุ ารจริ วาสีขา แตพ ระองคผเู จริญ บุรษุ นน้ั ยงั ไมมาเพยี งใด ความกระวนกระวายใจยอมมแี กข า พระองคว า อะไร ๆ อยา เบียดเบียนจริ วาสกี ุมารเลย ดงั น้ีเพียงนน้ั ๆ. [ ๖๒๘ ] พ. ทา นจะสําคัญความขอ นน้ั เปนไฉน ความโศก ความร่ําไร ความทกุ ข โทมนสั และอปุ ายาส พึงเกิดขน้ึ แกท า น เพราะจริ วาสีกมุ ารตาย ถกู จองจํา เสอื่ มทรัพยห รือถูกตเิ ตียนหรือ. คา. ขาแตพระองคผ ูเจรญิ แมเ มอ่ื จิรวาสีกมุ ารยังมชี ีวติ อยูขาพระองคย ังมคี วามกระวนกระวายใจ ไฉนความโศก ความรํา่ ไร ความ-ทุกขโทมนัสและอปุ ายาส จกั ไมเกิดข้นึ แกข าพระองค เพราะจริ วาสกี ุมารตาย ถูกจองจํา เสอื่ มทรพั ยห รอื ถูกติเตยี นเลา พระเจา ขา. พ. ดูกอนนายคามณี ขอ นนั้ พงึ ทราบโดยปริยายนวี้ า ทุกขอ ยางใดอยา งหนง่ึ เมือ่ เกดิ ยอ มเกดิ ขน้ึ ทุกขทงั้ หมดนั้นมีฉนั ทะเปนมูล มีฉันทะเปนเหตุ เพราะฉนั ทะเปน มูลแหง ทกุ ข ดกู อ นนายคามณี ทานจะสําคญัความขอน้ันเปนไฉน เม่ือใด ทา นไมไดเหน็ มารดาของจิรวาสีกุมาร ไมไ ดฟงเสียง เมื่อนั้น ทานมคี วามพอใจ ความกําหนัดหรอื ความรักในมารดาของจริ วาสกี ุมารหรือ. คา. ไมใ ชอยา งนนั้ พระเจา ขา . พ. เพราะอาศยั การเห็นหรือการฟง ทา นจึงมคี วามพอใจ ความกําหนัดหรอื ความรักในมารดาของจิรวาสีกุมารหรือ.

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 219 คา. อยางน้ัน พระเจา ขา. พ. ทานจะสําคัญความขอนน้ั เปนไฉน ความโศก ความร่าํ ไรความทกุ ข โทมนัสและอปุ ายาส พึงเกดิ ขึ้นแกทาน เพราะมารดาของจริ วาสีกุมารตาย ถกู จาํ จอง เส่ือมทรพั ยห รอื ถกู ตเิ ตยี นหรอื . คา. ขาแตพ ระองคผ ูเจรญิ แมเม่อื มารดาของจิรวาสีกมุ ารมชี ีวิตอยูขา พระองคพึงมีความกระวนกระวายใจ ไฉนความโศก ความร่ําไรความทุกข โทมนสั และอุปายาส จักไมเกิดขนึ้ แกขาพระองค เพราะมารดาของจิรวาสกี มุ ารตาย ถกู จองจํา เส่อื มทรัพยหรือถกู ติเตยี นเลา พระเจา ขา . พ. ดกู อนนายคามณี ทานพงึ ทราบความขอ น้ันโดยปรยิ ายนี้วาทกุ ขอ ยา งใดอยา งหนึ่งเม่ือเกดิ ยอมเกดิ ขึ้น ทุกขทัง้ หมดนนั้ มีฉนั ทะเปนมูลมีฉนั ทะเปน เหตุ เพราะฉันทะเปนมลู เหตแุ หงทกุ ข. จบ คนั ธภกสูตรท่ี ๑๑ อรรถกถาคันธภกสูตรที่ ๑๑ ในคนั ธภกสตู รท่ี ๑๑ พึงทราบวินิจฉัยดงั ตอไปน้ี. บทวา มลเฺ ลสุ ไดเ เกใ นชนบทชึง่ มชี ื่ออยา งนน้ั . บทวา วเธนแปลวา ตาย. บทวา ชานิยา แปลวา เสอ่ื มทรพั ย. บทวา อกาลิเกนปตฺเตน ความวา บรรลใุ นระหวางกาล คอื บรรลไุ มลว งเลยกาล หามิได.บทวา จิรวาสี นาม กุมาโร ไดแกบ ตุ รของนายบา นนน้ั มชี อ่ื อยางน้ัน.บทวา พหอิ าวาสเถ ปฏิวสติ ความวา อยูเรยี นศลิ ปะบางอยา งนอกเมอื ง. ในสูตรนี้ พระผมู พี ระภาคเจา ตรัสถึงทกุ ขใ นวฏั ฏะ. จบ อรรถกถาคนั ธภกสตู รท่ี ๑๑

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 220 ๑๒. ราสยิ สตู ร วาดว ยบรรพชิตไมควรเสพสวนสดุ ๒ อยา ง [ ๖๒๙ ] ครง้ั น้ันแล นายบานนามวา ราสยิ ะไดเ ขาไปเฝาพระผมู ีพระภาคเจาถงึ ท่ีประทบั ถวายบงั คมพระผมู ีพระภาคเจาแลว น่ัง ณ ท่ีควรสวนขา งหนึ่ง คร้ันแลวไดกราบทูลพระผูมพี ระภาคเจา วา ขาแตพ ระองคผเู จรญิ ขา พระองคไ ดส ดบั มาวา พระสมณโคดมตเิ ตียนตบะท้งั ปวง เขาไปวา เขา ไปดาบุคคลท้ังปวงผูมตี บะ ทรงชพี อยูอยางเศราหมอง โดยสว นเดียว ดังน.ี้ ขาแตพ ระองคผูเจรญิ ชนเหลา ใด ไดก ลาวแลวอยางน้ีวาพระสมณโคดมตเิ ตยี นตบะทัง้ ปวง เขาไปวา เขาไปดา บุคคลทง้ั ปวงผมู ตี บะ.ทรงชีพอยูอ ยางเศราหมอง โดยสว นเดียว ดงั น้ี ชนเหลานัน้ เปนอันกลา วตามคําที่พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั แลว จะไมก ลาวตูพระผูมีพระภาคเจาดว ยคาํ อันไมจรงิ และพยากรณธรรมสมควรแกธ รรม ทั้งการคลอ ยตามวาทะที่ถกู ไรๆ จะไมถ ึงฐานะอันวิญูชนพงึ ตเิ ตยี นไดแลหรอื พระเจา ขา . พระผูมพี ระภาคเจา ตรัสวา ดูกอนนายคามณี ชนเหลาใดไดก ลา วแลวอยางนี้วา พระสมณโคดมตเิ ตียนตบะทั้งปวง เขา ไปวา เขา ไปดาบคุ คลทั้งปวงผูม ตี บะชพี อยอู ยางเศรา หมอง โดยสวนเดยี ว ดังน้ี ชนเหลาน้นัยอ มไมเ ปน อนั กลาวตามความที่เรากลาวแลว และกลา วตเู ราดว ยคาํ เท็จ ไมเปนจรงิ .

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 221 [๖๓๐] ดูกอนนายคามณี บรรพชิตไมค วรเสพสวนสดุ ๒ อยา งนี้คอื ๑. การประกอบตนใหพ วั พันดวยกามสขุ ในกามทัง้ หลาย อนั เปนธรรมเลวทราม เปนของชาวบาน เปน ของปถุ ุชน ไมใ ชเปนของพระ-อรยิ ะ ไมป ระกอบดว ยประโยชน ๒. การประกอบตนใหเหนด็ เหนอ่ื ยลําบากเปลา ซึ่งเปนทุกข ไมใ ชเปนของพระอรยิ ะ ไมประกอบดวยประโยชน ดูกอนนายคามณี ขอปฏิบัติสายกลาง ไมเ ขาไปใกลส วนสุด๒ อยางนนั้ อนั พระตถาคตตรสั รดู ว ยปญ ญาอนั ย่งิ แลว กระทาํ ใหเ กิดจักษุกระทําใหเกิดญาณ ยอมเปนไปเพ่ือความสงบระงบั เพอ่ื ความรูยงิ่ เพ่ือตรสั รูย ง่ิ เพอื่ นิพพาน ดูกอนนายคามณี ก็ขอปฏิบตั สิ ายกลาง อันพระ-ตถาคตตรสั รดู วยปญ ญาอันยงิ่ แลว กระทาํ ใหเ กิดจกั ษุ กระทาํ ใหเกดิ ญาณยอ มเปน ไปเพอ่ื ความสงบระงับ เพอื่ ความรูยง่ิ เพ่อื ตรัสรู เพ่อื นพิ พานนั้นเปนไฉน คอื อริยมรรคอันประกอบดว ยองค ๘ นีแ้ ล คือ สัมมาทฏิ ฐิ ฯลฯสัมมาสมาธิ ดกู อนนายคามณี ขอปฏิบัตสิ ายกลางน้แี ล อันตถาคตตรสั รูดวยปญ ญาอันย่งิ แลว การทาํ ใหเกดิ จกั ษุ กระทําใหเ กิดญาณ ยอมเปน ไปเพ่ือความสงบระงบั เพอื่ ความรยู ่งิ เพ่อื ตรสั รู เพอ่ื นพิ พาน. วา ดวยบคุ คลผูบรโิ ภคกาม ๓ จําพวก [๖๓๑] ดูกอนนายคามณี บคุ คลผบู ริโภคกาม ๓ จําพวกนี้ มีปรากฏอยใู นโลก ๓ จําพวกเปน ไฉน คือ บุคคลบริโภคกามบางคนในโลกนี้แสวงหาโภคทรพั ยโ ดยไมชอบธรรม โดยความผลุนผลัน คร้ันแลว ไมเล้ียงตวั ใหเปน สขุ สบาย ไมจาํ แนกทาน ไมท ําบญุ ๑ ก็บุคคลผบู ริโภคกาม

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 222บางคนในโลกน้ี แสวงหาโภคทรัพยโ ดยไมชอบธรรม โดยความผลุนผลนัครั้นแลวเลีย้ งตวั ใหเ ปนสขุ สบาย แตไ มจําแนกทาน ไมทําบุญ ๑ บุคคลผบู ริโภคกามบางคนในโลกนี้ แสวงหาโภคทรพั ยโ ดยไมชอบธรรม โดยความผลุนผลนั ครน้ั แลว เล้ียงตัวใหเปนสขุ สบาย จําแนกทาน ทําบญุ ๑. [๖๓๒] ดกู อนนายคามณี บคุ คลผูบรโิ ภคกามบางคนในโลกนี้แสวงหาโภคทรัพยโดยชอบธรรม และไมชอบธรรม โดยความผลนุ ผลันบา ง โดยความไมผ ลนุ ผลนั บาง ครั้นแลว ไมเ ลยี้ งตัวใหส ุขสบาย ไมจําแนกทาน ไมท าํ บุญ บุคคลผบู รโิ ภคกามบางคนในโลกน้ี แสวงหาโภคทรัพยโดยชอบธรรมและไมชอบธรรม โดยความผลนุ ผลนั บาง โดยความไมผลนุ ผลนั บาง คร้ันแลว เลย้ี งตัวใหเปนสุขสบาย แตไ มจ ําแนกทาน ไมทําบญุ บุคคลผบู รโิ ภคกามบางคนโนโลกน้ี แสวงหาโภคทรัพยโ ดยชอบธรรมและไมช อบธรรม โดยความผลุนผลันบา ง โดยความไมผ ลุนผลนั บางครนั้ แลวเล้ียงตัวใหเปนสุขสบาย จําแนกทาน ทาํ บุญ. [๖๓๓] ดกู อ นนายคามณี อนง่ึ บุคคลผูบ รโิ ภคกามบางคนในโลกน้ี แสวงหาโภคทรพั ยโ ดยชอบธรรม โดยไมผ ลุนผลนั ครน้ั แลวไมเลี้ยงตัวใหเปน สขุ สบาย ไมจาํ แนกทาน ไมทาํ บุญ ก็บุคคลผูบรโิ ภคกามบางคนในโลกน้ี แสวงหาโภคทรัพยโ ดยชอบธรรม โดยไมผลนุ ผลนัคร้นั แลว เลี้ยงตัวใหเ ปน สุขสบาย แตไมจาํ แนกทาน ไมท าํ บุญ กบ็ คุ คลผูบ รโิ ภคกามบางคนในโลกนี้ แสวงหาโภคทรัพยโ ดยชอบธรรม โดยไมผลนุ ผลนั ครั้นแลวเลี้ยงตวั ใหเปนสุขสบาย จาํ แนกทาน ทาํ บญุ แตยัง

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 223เปนคนละโมภ หลงพวั พนั ไมเห็นโทษ ไมมีปญญาเคร่ืองสลัดออกบริโภคทรพั ยน นั้ อยู ดูกอนนายคามณี อนึ่ง บคุ คลผบู ริโภคกามบางคนในโลกนี้ แสวงหาโภคทรัพยโดยชอบธรรม โดยไมผ ลนุ ผลนั คร้ันแลวเล้ียงตัวใหเ ปนสขุ สบาย จําแนกทาน ทําบุญ และไมละโมภ ไมหลงไมพวั พัน มปี กตเิ หน็ โทษ มปี ญ ญาเครอื่ งสลัดออก บริโภคทรพั ยน้ันอยู วาดวยผบู ริโภคกามพึงถกู ติเตยี นและสรรเสรญิ [๖๓๔] ดกู อนนายคามณี ในบคุ คลผบู ริโภคกาม ๓ จําพวกนนั้ผูบ รโิ ภคกามที่แสวงหาโภคทรัพยโดยไมชอบธรรม โดยความผลนุ ผลันครนั้ แลวไมเล้ียงตัวใหเปนสุขสบาย ไมจําแนกทาน ไมท ําบญุ น้ี พึงถกูตเิ ตยี นโดย ๓ สถาน. พึงถกู ติเตยี นโดย ๓ สถานเปนไฉน คอื สถานท่ี ๑พงึ ถูกติเตยี นดงั นีว้ า แสวงหาโภคทรัพยโดยไมช อบธรรม โดยความผลนุ ผลัน สถานที่ ๒ พึงถูกติเตียนดงั น้วี า ไมเลีย้ งตัวใหเปนสุขสบายสถานที่ ๓ พงึ ถกู ติเตยี นดังนีว้ า ไมจาํ แนกทาน ไมทาํ บญุ ดูกอนนายคามณีบคุ คลผูบรโิ ภคกามเชน นี้ พงึ ถูกติเตยี นโดย ๓ สถานเหลา นัน้ [๖๓๕] ดูกอนนายคามณี ในบคุ คลผบู รโิ ภคกาม ๓ จาํ พวกน้ันผูบริโภคกามทแี่ สวงหาโภคทรพั ยโ ดยไมช อบธรรม โดยความผลนุ ผลันครัน้ แลวเล้ียงตัวใหเ ปน สขุ สบาย แตไ มจาํ แนกทาน ไมท ําบญุ น้ี พงึ ถูกติเตียนโดย ๒ สถาน ควรสรรเสรญิ โดยสถานเดยี ว พงึ ถูกติเตยี นโดย๒ สถานเปน ไฉน คอื สถานที่ ๑ พงึ ถกู ติเตียนดงั น้ีวา แสวงหาโภคทรัพยโดยไมชอบธรรม โดยความผลุนผลนั สถานท่ี ๒ พึงถูกตเิ ตียนดงั นวี้ า

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 224ไมจาํ แนกทาน ไมท าํ บญุ ควรสรรเสริญโดยสถานเดียวเปนไฉน ควรสรรเสริญโดยสถานเดียววา เลย้ี งตัวใหเปนสุขสบาย ดกู อ นนายคามณีบคุ คลผูบริโภคกามเชน น้ี พงึ ถกู ติเตยี นโดย ๒ สถาน ควรสรรเสริญโดยสถานเดยี วน.ี้ [๖๓๖] ดูกอ นนายคามณี ในบุคคลผูบรโิ ภคกาม ๓ จําพวกนนั้ผูบริโภคกามทีแ่ สวงหาโภคทรัพยโ ดยไมชอบธรรม โดยความผลุนผลนัครั้นแลวเลย้ี งตัวใหเ ปน สขุ สบาย จําแนกทาน ทําบญุ น้ี พึงถกู ตเิ ตยี นโดยสถานอยางเดยี ว ควรสรรเสริญโดย ๒ สถาน พงึ ถูกติเตยี นโดยสถานเดยี วเปน ไฉน คือ พึงถกู ติเตียนโดยสถานเดียววา แสวงหาโภคทรพั ยโ ดยไมชอบธรรม โดยความผลุนผลัน ควรสรรเสรญิ โดย ๒ สถานเปน ไฉนคอื สถานที่ ควรสรรเสรญิ ดงั น้ีวา เล้ียงตวั ใหเ ปนสุขสบาย สถานที่ ๒ควรสรรเสริญดังนี้วา จาํ แนกทาน ทาํ บุญ ดกู อนนายคามณี บุคคลผูบรโิ ภคกามเชนนี้ พงึ ถูกติเตยี นโดยสถานเดียว ควรสรรเสริญโดย๒ สถานเหลา น้ี. [๖๓๗] ดกู อ นนายคามณี ในบุคคลผูบ ริโภคกาม ๓ จําพวกนัน้ผบู รโิ ภคกามท่แี สวงหาโภคทรพั ยโ ดยชอบธรรมและไมช อบธรรม โดยผลนุ ผลนั บาง โดยไมผลุนผลนั บา ง ครนั้ แลวไมเลีย้ งตัวใหเ ปน สุขสบายไมจ ําแนกทาน ไมท ําบญุ น้ี ควรสรรเสรญิ โดยสถานเดยี ว พึงถูกติเตยี นโดย ๓ สถาน ควรสรรเสริญโดยสถานเดยี วเปน ไฉน คือ ควรสรรเสรญิโดยสถานเดียวดังนว้ี า แสวงหาโภคทรัพยโดยชอบธรรม โดยความไมผลนุ ผลัน พงึ ถูกติเตียนโดย ๓ สถานเปนไฉน คอื สถานที่ ๑ พงึ ถกู

พระสตุ ตันตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 225ตเิ ตียนดงั นี้วา แสวงหาโภคทรัพยโดยไมช อบธรรม โดยความผลุนผลนัสถานที่ ๒ พงึ ถกู ติเตียนดงั นี้วา ไมเ ลยี้ งตวั ใหเปนสขุ สบาย สถานท่ี ๓พึงถูกตเิ ตยี นดังนีว้ า ไมจ าํ แนกทาน ไมทําบุญ ดกู อ นนายคามณี บคุ คลบริโภคกามเชน นี้ ควรสรรเสริญโดยสถานเดยี ว พงึ ถกู ตเิ ตียนโดย ๓ สถานเหลา น้.ี [๖๓๘] ดกู อ นนายคามณี ในบุคคลผบู ริโภคกาม ๓ จําพวกนนั้ผูบริโภคกามท่ีแสวงหาโภคทรัพยโ ดยชอบธรรมและไมชอบธรรม โดยผลุนผลนั บา ง โดยไมผ ลุนผลันบาง ครนั้ แลวเล้ียงตวั ใหเ ปนสุขสบายแตไ มจําแนกทาน ไมทาํ บญุ นี้ ควรสรรเสริญโดย ๒ สถาน พงึ ถกู ติเตยี นโดย ๒ สถาน ควรสรรเสรญิ โดย ๒ สถานเปนไฉน คอื สถานท่ี ๑ควรสรรเสรญิ ดงั นีว้ า แสวงหาโภคทรัพยโ ดยชอบธรรม โดยความไมผลนุ ผลัน สถานที่ ๒ ควรสรรเสริญดงั นว้ี า เลีย้ งตัวใหเ ปน สุขสบายพงึ ถูกตเิ ตยี นโดย ๒ สถานเปนไฉน คอื สถานที่ ๑ พึงถกู ติเตยี นดังนี้วาแสวงหาโภคทรพั ยโ ดยไมช อบธรรม โดยความผลนุ ผลนั สถานท่ี ๒ พึงถูกตเิ ตยี นดังนว้ี า ไมจําแนกทาน ไมทาํ บญุ ดกู อ นนายคามณี บุคคลผูบ รโิ ภคกามเชน นี้ ควรสรรเสริญโดย ๒ สถาน พึงถูกติเตยี น ๒ สถานเหลาน้ี [๖๓๙] ดกู อนนายคามณี ในบุคคลผูบ ริโภคกาม ๓ จําพวกนัน้ผูบ ริโภคกามท่แี สวงหาโภคทรพั ยโ ดยชอบธรรมและไมช อบธรรม โดยผลุนผลันบาง โดยไมผลนุ ผลนั บา ง ครัน้ แลวเล้ยี งตวั ใหเปนสุขสบายจําแนกทาน ทาํ บญุ น้ี ควรสรรเสริญโดย ๓ สถาน พงึ ถกู ตเิ ตยี นโดยสถานเดียว ควรสรรเสริญโดย ๓ สถานเปน ไฉน คือ สถานที่ ๑ ควร

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 226สรรเสรญิ ดงั น้ีวา แสวงหาโภคทรัพยโ ดยชอบธรรม โดยความไมผ ลุนผลนัสถานที่ ๒ ควรสรรเสรญิ ดังนีว้ า เลยี้ งตวั ใหเปนสขุ สบาย สถานท่ี ๓ควรสรรเสริญดังน้วี า จําแนกทาน ทาํ บุญ พึงถูกติเตยี นโดยสถานเดียวเปน ไฉน คือ พงึ ถกู ตเิ ตยี นโดยสถานเดียวดงั นี้วา แสวงหาโภคทรพั ยโดยไมช อบธรรม โดยความผลนุ ผลัน ดกู อนนายคามณี บุคคลผบู รโิ ภคกามเชนน้ี ควรสรรเสรญิ โดย ๓ สถาน พึงถูกตเิ ตยี นโดยสถานเดยี วน.ี้ [๖๔๐] ดกู อ นนายคามณี ในบคุ คลผูบริโภคกาม ๓ จาํ พวกน้ันผูบ รโิ ภคกามทแ่ี สวงหาโภคทรัพยโดยชอบธรรม โดยความไมผลุนผลนัคร้ันแลวไมเ ล้ียงตวั ใหส ุขสบาย ไมจ าํ แนกทานไมทาํ บญุ นี้ ควรสรรเสริญโดยสถานเดียว พึงถูกตเิ ตยี นโดย ๒ สถาน ควรสรรเสรญิ โดยสถานเดียวเปนไฉน คอื ควรสรรเสรญิ โดยสถานเดียวดังน้ีวา แสวงหาโภคทรัพยโดยชอบธรรม โดยความไมผลนุ ผลัน พงึ ถกู ตเิ ตียนโดย ๒ สถานเปน ไฉนคอื สถานท่ี ๑ พึงถกู ตเิ ตียนดังนี้วา ไมเลย้ี งตวั ใหเปนสขุ สบาย สถานที่ ๒พงึ ถูกตเิ ตยี นดงั นี้วา ไมจ าํ แนกทาน ไมท ําบุญ ดกู อ นนายคามณี บคุ คลผูบรโิ ภคกามเชนน้ี ควรสรรเสริญโดยสถานเดยี ว พงึ ถูกตเิ ตยี นโดย๒ สถานเหลา น้ี. [๖๔๑] ดูกอนนายคามณี ในบุคคลผูบรโิ ภคกาม ๓ จาํ พวกนั้นผูบรโิ ภคกามทแี่ สวงหาโภคทรัพยโดยชอบธรรม โดยความไมผ ลุนผลนัครั้นแลวเลย้ี งตวั ใหเ ปน สขุ สบาย แตไ มจําแนกทาน ไมทําบญุ นี้ ควรสรรเสรญิ โดย ๒ สถาน พึงถกู ตเิ ตียนโดยสถานเดยี ว ควรสรรเสริญโดย

พระสุตตันตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 227๒ สถานเปน ไฉน คอื สถานท่ี ๑ ควรสรรเสริญ. ดงั นี้ วา แสวงหาโภคทรพั ยโดยชอบธรรม โดยความไมผ ลุนผลัน สถานท่ี ๒ ควรสรรเสริญดงั นว้ี าเล้ียงตวั ใหเ ปนสุขสบาย พึงถูกติเตยี นโดยสถานเดียวเปน ไฉน คอื พึงถูกตเิ ตยี นโดยสถานเดียวดังนว้ี า ไมจ าํ แนกทาน ไมทาํ บุญ ดกู อ นนายคามณีบคุ คลผบู ริโภคกามเชนน้ี ควรสรรเสริญโดย ๒ สถาน พึงถูกตเิ ตยี นโดยสถานเดียวน้ี. [๖๔๒] ดกู อ นนายคามณี ในบุคคลผบู ริโภคกาม ๓ จําพวกน้ันผูบ ริโภคกามทแ่ี สวงหาโภคทรพั ยโดยชอบธรรม โดยความไมผ ลนุ ผลันครัน้ แลว เลีย้ งตัวใหเ ปนสขุ สบาย จาํ แนกทาน ทาํ บุญ แตย งั เปน คนละโมภหลง พวั พนั ไมเหน็ โทษ ไมมปี ญญาเครื่องสลัดออก บรโิ ภคโภคทรัพยน ี้ควรสรรเสริญโดย ๓ สถาน พึงถูกตเิ ตยี นโดยสถานเดียว ควรสรรเสริญโดย ๓ สถานเปน ไฉน คือ สถานท่ี ๑ ควรสรรเสริญดงั นีว้ า แสวงหาโภคทรัพยโดยชอบธรรม โดยความไมผ ลุนผลนั สถานที่ ๒ ควรสรรเสริญดังน้ีวา เลี้ยงตัวใหเ ปนสขุ สบาย สถานที่ ๓ ควรสรรเสรญิ ดังนี้วา จําแนกทาน ทาํ บญุ พึงถกู ติเตยี นโดยสถานเดียวเปน ไฉน คอื พงึ ถกู ตเิ ตยี นโดยสถานเดียวดังนว้ี า เปน คนละโมภ หลง พัวพนั ไมเหน็ โทษ ไมม ีปญ ญาเครอื่ งสลัดออก บริโภคโภคทรัพย ดูกอนนายคามณี บุคคลผบู รโิ ภคกามเชน น้ี ควรสรรเสริญโดย ๓ สถาน พงึ ถูกตเิ ตียนโดยสถานเดยี วน.้ี [๖๔๓] ดกู อ นนายคามณี ในบุคคลผูบรโิ ภคกาม ๓ จาํ พวกนน้ัผูบ ริโภคกามท่แี สวงหาโภคทรพั ยโ ดยชอบธรรม โดยความไมผ ลุนผลนัคร้ันแลว เลี้ยงตวั ใหเปนสขุ สบาย จําแนกทาน ทําบญุ และไมล ะโมภ

พระสตุ ตันตปฎก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 228ไมหลง ไมพวั พนั มีปกติเหน็ โทษ มปี ญญาเปนเครอ่ื งสลัดออก บรโิ ภคโภคทรัพยน้ี ควรสรรเสริญโดย ๔ สถาน ควรสรรเสรญิ โดย ๔ สถานเปนไฉน คอื สถานท่ี ๑ ควรสรรเสรญิ ดังน้ีวา แสวงหาโภคทรัพยโดยชอบธรรม โดยความไมผ ลุนผลัน สถานท่ี ๒ ควรสรรเสรญิ ดังนว้ี าเลีย้ งตัวใหเปน สขุ สบาย สถานที่ ๓ ควรสรรเสรญิ ดังน้ีวา จาํ แนกทานทําบญุ สถานที่ ๔ ควรสรรเสรญิ ดงั น้ีวา เปนคนไมละโมภ ไมหลงไมพ ัวพนั มปี รกตเิ ห็นโทษ มปี ญ ญาเปน เคร่อื งสลัดออก บรโิ ภคโภคทรัพยดกู อ นนายคามณี บุคคลผบู ริโภคกามเชน น้ี ควรสรรเสรญิ โดย ๔ สถานเหลาน.้ี วา ดว ยผูม ตี บะทรงชพี อยูอยา งเศราหมอง ๓ จําพวก [๖๔๔] ดกู อนนายคามณี บคุ คลผมู ตี บะ ทรงชพี อยูอยา งเศรา หมอง ๓ จาํ พวกนี้ มปี รากฏอยใู นโลก ๓ จาํ พวกเปน ไฉน คือ บุคคลผูมตี บะทรงชพี อยูอ ยา งเศรา หมองบางคนในโลกน้ี เปนผมู ศี รัทธาออกบวชเปน บรรพชิตดว ยคดิ วา ไฉนหนอ เราพงึ บรรลุกุศลธรรม พงึ ทําใหแจงซึ่งอุตตริมนสุ สธรรมที่เปน ญาณทัศนะ วเิ ศษช้นั เย่ยี ม อยา งบรบิ รู ณ ดังน้ีเขายอ มทําตัวใหร อ นรนกระวนกระวาย แตก ็ไมบรรลกุ ุศลธรรม ทําใหแจงซง่ึ อุตตริมนุสสธรรมที่เปน ญาณทศั นะวิเศษชนั้ เยี่ยมอยา งบริบรู ณไ มไ ด๑ ดกู อนนายคามณีกบ็ คุ คลผูม ีตบะทรงชีพอยูอยางเศราหมองบางคนในโลกนี้ เปนผูม ีศรัทธา ออกบวชเปนบรรพชิตดวยคดิ วา ไฉนหนอ เราพงึบรรลกุ ศุ ลธรรม พงึ ทาํ ใหแจงซง่ึ อุตตริมนุสสธรรม ทีเ่ ปน ญาณทัศนะวิเศษ

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 229ชั้นเยยี่ มอยางบรบิ รู ณ ดังน้ี เขายอมทาํ ตัวใหรอ นรนกระวนกระวายบรรลุกุศลธรรมอยางเดยี ว แตก ระทาํ ใหแ จงซง่ึ อุตตริมนุสสธรรมทเี่ ปนญาณทศั -นะวิเศษช้นั เยยี่ มอยางบริบูรณไ มได ๑ ดูกอนนายคามณี กบ็ คุ คลผมู ีตบะทรงชพี อยอู ยางเศรา หมองบางคนในโลกน้ี เปน ผูม ีศรทั ธา ออกบวชเปนบรรพชติ ดว ยคดิ วา ไฉนหนอ เราพงึ บรรลกุ ุศลธรรม พงึ ทําใหแ จงซ่ึงอุตตริมนุสสธรรมที่เปน ญาณทศั นะวเิ ศษช้นั เยย่ี มอยา งบริบูรณ ดงั น้ีเขายอ มทําตวั ใหร อ นรนกระวนกระวาย ไดบรรลกุ ศุ ลธรรม และทาํ ไหแจงซ่งึ อตุ ตรมิ นสุ สธรรมทเี่ ปน ญาณทศั นะวิเศษช้นั เย่ียมอยา งบรบิ ูรณ ๑. [๖๔๕] ดกู อนนายคามณี ในบรรดาบคุ คลผมู ีตบะทรงชีพอยูอยางเศราหมอง ๓ จาํ พวกนัน้ ผมู ตี บะทรงชีพอยูอ ยางเศราหมอง ทีท่ ําตัวใหรอ นรนกระวนกระวาย ไมไดบ รรลุกศุ ลธรรม ทาํ ใหแจง ซง่ึ อตุ ตรมิ นุ-สสธรรมท่ีเปน ญาณทศั นะวเิ ศษชน้ั เยี่ยมอยา งบริบูรณไ มไดน ้ี พงึ ถูกตเิ ตยี นโดย ๓ สถาน พงึ ถูกตเิ ตยี นโดย ๓ สถานเปนไฉน คือ สถานท่ี ๑ พึงถกูติเตยี นดังนี้วา ทําตัวใหรอ นรนกระวนกระวาย สถานท่ี ๒ พงึ ถกู ติเตียนดงั นวี้ า ไมไ ดบรรลุกุศลธรรม สถานท่ี ๓ พงึ ถกู ตเิ ตียนดงั นีว้ า ทําใหแจง ซง่ึ อุตตริมนุสสธรรม ท่ีเปน ญาณทศั นะวเิ ศษชัน้ เย่ยี มอยางบริบรู ณไ มไดดูกอ นนายคามณีบคุ คลผมู ีตบะทรงชพี อยางเศรา หมองน้ี พงึ ถกู ตเิ ตียนโดย ๓ สถานเหลา น.ี้ [๖๔๖] ดูกอ นนายคามณี ในบรรดาบุคคลผูม ีตบะทรงชพี อยูอยางเศรา หมอง ๓ จําพวกนั้น ผมู ีตบะทรงชีพอยูอ ยา งเศรา หมอง ทที่ าํตวั ใหร อ นรนกระวนกระวาย ไดบ รรลกุ ุศลธรรมเหลานั้น แตทาํ ใหแจง

พระสตุ ตันตปฎก สังยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 230ซ่งึ อุตตรมิ นุสสธรรมชั้นเย่ยี มอยา งบริบูรณไมไดน้ีพึงถกู ตเิ ตียนโดย ๒ สถานควรสรรเสรญิ โดยสถานเดียว พึงถกู ติเตยี นโดย ๒ สถานเปนไฉน คือสถานที่ ๑ พงึ ถูกติเตียนดงั น้วี า ทําตัวใหร อ นรนกระวนกระวาย สถานที่ ๒ พึงถกู ติเตียนดังน้วี า ทาํ ใหแจงซึ่งอตุ ตริมนสุ สธรรมท่ีเปนญาณทัศ-นะวิเศษชน้ั เย่ียมอยางบรบิ ูรณไมได ควรสรรเสรญิ โดยสถานเดยี วเปนไฉนคอื ควรสรรเสรญิ โดยสถานเดียวดังน้ีวา ไดบ รรลุกศุ ลธรรม ดกู อนนายคามณี บุคคลผูมตี บะทรงชีพอยูอยา งเศราหมองเชน นี้ พึงถกู ติเตยี นโดย๒ สถาน ควรสรรเสรญิ โดยสถานเดียวนี้. [๖๔๗] ดกู อนนายคามณี ในบรรดาบุคคลผูมตี บะทรงชพี อยูอยางเศราหมอง ๓ จาํ พวกน้นั ผมู ตี บะทรงชพี อยูอยา งเศราหมอง ทีท่ ําตวั ใหรอ นรนกระวนกระวาย ไดบรรลกุ ศุ ลธรรม และทําใหแจงซึ่งอุตต-รมิ นุสสธรรมทีเ่ ปน ญาณทัศนะวิเศษชนั้ เยย่ี มอยางบริบรู ณน ี้ พึงถกู ตเิ ตยี นโดยสถานเดยี ว ควรสรรเสริญโดย ๒ สถาน พึงถูกตเิ ตยี นโดยสถานเดียวเปนไฉน คอื พึงถูกตเิ ตยี นโดยสถานเดยี วดงั น้ีวา ทําตัวใหร อนรนกระวนกระวาย ควรสรรเสริญโดย ๒ สถานเปนไฉน คือ สถานท่ี ๑ ควรสรรเสรญิ ดังนี้วา ไดบรรลกุ ุศลธรรม สถานท่ี ๒ ควรสรรเสรญิ ดงั น้ีวาทําใหแจงซงึ่ อตุ ตรมิ นุสสธรรมทเี่ ปน ญาณทัศนะวิเศษช้ันเยย่ี มอยา งบริบรู ณได ดกู อนนายคามณี บุคคลผมู ีตบะทรงชพี อยูอยา งเศรา หมองเชนนี้ พึงถูกติเตียนโดยสถานเดยี ว ควรสรรเสริญโดย ๒ สถานเหลานนั้ .

พระสุตตนั ตปฎก สังยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 231 วาดว ยธรรม ๓ อยางอันบคุ คลพงึ เหน็ เอง [๖๔๘] ดกู อนนายคามณี ธรรม ๓ อยา งน้ี เปน ของอันบุคคลพงึ เห็นเอง หาความทรุดโทรมมไิ ด ไมป ระกอบดวยกาล ควรเรยี กใหมาดูควรนอมเขา มาในตน อนั วญิ ชู นจะพงึ รูเฉพาะตน ธรรม ๓ อยา งเปน ไฉน คือ การทีบ่ คุ คลเปน ผกู ําหนัดตัง้ ใจทจี่ ะเบียดเบยี นตนเองบา งตัง้ ใจที่จะเบียดเบียนผูอืน่ บาง ตั้งใจท่จี ะเบยี ดเบยี นทัง้ ตนเองทั้งผูอน่ื บางเพราะราคะเปน เหตุ เม่อื ละราคะไดแลว ยอ มไมต ้งั ใจทจี่ ะเบียดเบียนตนเองบาง ยอมไมตัง้ ใจทจ่ี ะเบยี ดเบยี นผอู ืน่ บา ง ยอ มไมต้งั ใจทีจ่ ะเบียดเบียนทงั้ ตนเองทง้ั ผูอืน่ บา ง นเ้ี ปนธรรมอนั บุคคลพึงเห็นเอง หาความทรุดโทรมมไิ ด ไมป ระกอบดว ยกาล ควรเรียกใหม าดู ควรนอ มเขา มาในตน อัน-วญิ ชู นจะพึงรูเ ฉพาะตน ๑ การท่ีบคุ คลผูถกู โทสะประทุษรา ยแลว ตงั้ ใจทจี่ ะเบียดเบยี นตนเองบา ง ต้งั ใจทจ่ี ะเบียดเบยี นผูอ่ืนบาง ต้ังใจท่จี ะเบยี ดเบียนท้งั ตนเองท้ังผอู ืน่บาง เพราะโทสะเปนเหตุ เม่ือละโทสะไดแ ลว ยอมไมตัง้ ใจทีจ่ ะเบยี ดเบียนตนเองบาง ยอมไมต ัง้ ใจที่จะเบียดเบียนผูอ่ืนบา ง ยอมไมตงั้ ใจที่จะเบียดเบียนทัง้ ตนเองทง้ั ผอู ่นื บาง นี้เปนธรรมอันบุคคลพงึ เหน็ เอง หาความทรดุ โทรมมไิ ด ไมประกอบดว ยกาล ควรเรยี กใหม าดู ควรนอ มเขา มาในตน อันวิญชู นจะพงึ รเู ฉพาะตน ๑

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 232 การท่บี คุ คลผหู ลงแลว ตัง้ ใจจะเบยี ดเบียนตนเองบา ง ตัง้ ใจจะเบยี ดเบยี นผอู นื่ บา ง ตั้งใจจะเบียดเบียนทง้ั ตนเองทั้งผอู ื่นบา ง เพราะโมหะเปน เหตุ เมอ่ื ละโมหะไดแลว ยอมไมต ัง้ ใจทจ่ี ะเบยี ดเบยี นตนเองบางยอ มไมต้ังใจท่จี ะเบยี ดเบียนผอู ื่นบาง ยอ มไมต งั้ ใจท่จี ะเบยี ดเบียนทงั้ ตนเองท้งั ผอู ่นื บา ง นเี้ ปน ธรรมอนั บคุ คลพึงเห็นเอง หาความทรุดโทรมมิไดไมประกอบดว ยกาล ควรเรียกใหมาดู ควรนอ มเขามาในตน อันวิญชู นจะพงึ รเู ฉพาะตน ๑ ดูกอ นนายคามณี ธรรม ๓ อยา งนแ้ี ล เปนของอันบุคคลพงึ เห็นเองหาความทรุดโทรมมิได ไมประกอบดว ยกาล ควรเรียกใหม าดู ควรนอ มเขา มาในตน อนั วิญชู นจะพงึ รูเฉพาะตน. เมอ่ื พระผมู พี ระภาคเจา ตรสั ดงั นีแ้ ลว นายบานนามวา ราสิยะไดกราบทูลพระผมู ีพระภาคเจาวา ขา แตพ ระองคผเู จริญ พระธรรมเทศนาของพระองคแจมแจงนกั ขาแตพระองคผเู จริญ พระธรรมเทศนาของพระองคแจมแจงนกั พระผูมีพระภาคเจา ทรงประกาศธรรมโดยอเนก ปรยิ ายดุจหงายของทคี่ วา่ํ เปดของทปี่ ด บอกทางใหแ กค นหลงทาง หรือสอ งไฟในทีม่ ดื ดว ยหวงั วา คนมจี ักษุจักเหน็ รปู ฉะนั้น ขา แตพระองคผ เู จรญิขา พระองคน ้ีขอถึงพระผมู ีพระภาคเจา กับทัง้ พระธรรมและพระภิกษุสงฆวาเปน สรณะ ขอพระผูมีพระภาคเจา โปรดทรงจาํ ขา พระองคว า เปนอบุ าสกผูถ ึงพระรัตนตรยั เปนสรณะ ตัง้ แตว นั น้เี ปนตนไปจนตลอดชวี ิต. จบ ราสยิ สตู รที่ ๑๒

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 233 อรรถกถาราสยิ สตู รที่ ๑๒ ในราสยิ สตู รที่ ๑๒ พงึ ทราบวินิจฉยั ดงั ตอ ไปนี้ บทวา ราสิโย ความวา พระธรรมสังคาหกเถระไดกาํ หนดชือ่นายบานวา ราสยิ ะ อยางนี้ เพราะเขาถามปญหาเปน กลุมกอน บทวาตปสสฺ ึ ไดแกอ าศัยตบะ. บทวา ลขู ชีวึ แปลวา มคี วามเปนอยูปอน ๆ. บทวา อนตฺ า ไดแกส ว น. บทวา คาโม ไดแ กเปน ของชาวบานปาฐะวา คมฺโม ดังนกี้ ็ม.ี ความวา เปนเรื่องของชาวบา น บทวา .อตตฺ กลิ มถานโุ ยโค แปลวา การประกอบตนใหลําบากเปลา อธบิ ายวาทําความเดอื ดรอนแกรา งกาย. ถามวา กใ็ นท่ีน้ี เหตไุ รจงึ ทรงถอื เอากาม-สขุ ัลลิกานุโยค เหตุไรจงึ ทรงถือเอาอัตตกิลมถานโุ ยค เหตุไรจงึ ทรงถอื เอามัชฌมิ าปฏิปทา. แกว า ทรงถอื เอากามสุขัลลิถานุโยค เพ่ือแสดงแกเ หลาชนผูบรโิ ภคกามกอ น ทรงถือเอาอัตตกิลมถานุโยค เพ่อื แสดงแกเหลา ชนผูอาศัยตบะ ทรงถอื เอามชั ฌิมาปฏปิ ทา เพ่ือแสดงเร่ืองทีห่ าชราความทรุด-โทรมมไิ ด ๓ ประการถามวา ในการแสดงขอปฏบิ ัตเิ หลา นน้ั ไดประโยชนอะไร. แกวา บรรดาขอ ปฏิบตั ิเหลาน้ี พระตถาคตทรงละสวนสดุ ๒ อยา งแลวทรงบรรลุพระสัมมาสมั โพธิญาณดว ยมัชฌิมาปฏิปทา ผบู ริโภคกามท้งั หลาย พระองคกม็ ิไดท รงตําหนิ มิไดทรงสรรเสริญไปทงั้ หมด แมผูอาศัยตบะท้ังหลาย พระองคก็มิไดทรงตําหนิ มิไดทรงสรรเสรญิ ไปทกุ คนทรงตําหนเิ ฉพาะผทู ่ีควรตาํ หนิ ทรงสรรเสริญผทู ี่ควรสรรเสริญ พงึ ทราบวา ประโยชนใ นการแสดงขอ ปฏิบัตเิ หลาน้ี ก็เพือ่ ประกาศเนอื้ ความน้ีดว ยประการฉะนี้. บดั น้ี เมอื่ จะทรงประกาศเนื้อความนน้ั จงึ ตรสั พระ-พทุ ธพจนว า ตโย โขเม คามณิ กามโภคิโน ดงั นีเ้ ปน ตน .

พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 234 บรรดาบทเหลานน้ั บทวา สหเสน แปลวา ดวยการกระทําอยางผลนุ ผลัน. บทวา น ส วิภชติ ความวา ไมแจกจา ยแกม ิตรสหายท่เี คยเห็นเคยคบกนั . บทวา น ปุ ฺ านิ กโรติ ความวา ไมทาํ บุญซ่ึงเปนปจ จัยแกภพภายหนา. บทวา ธมมฺ าธมเฺ มน แปลวา โดยชอบธรรม และโดยไมชอบธรรม. บทวา าเนหิ ไดแกโดยเหตุท้ังหลาย.บทวา สจฉฺ ิกโรติ ความวา ผูมีตบะ เม่อื ทําตวั ใหรอ นรนกระวนกระวายจะทาํ ใหแจงซ่ึงอตุ ตรมิ นสุ สธรรมไดอยางไร. ธรรมราศี กองธรรม ๓ อยา งชอ่ื วา อันบคุ คลพึงเหน็ เอง ดว ยอาํ นาจความเพยี รทปี่ ระกอบดวยองค ๔และดว ยอาํ นาจธดุ งค. ในบทวา นิชฺชรา นี้ ทานเรียกมรรคบางอยางวาติสฺโส นชิ ฺชรา เพราะกเิ ลสทง้ั สามหาชราทรุดโทรมมไิ ด. จบ อรรถกถาราสิยสตู รท่ี ๑๒ ๑๓. ปาฏลิยสูตร วา ดว ยทรงรจู ักมายา [๖๔๙] สมัยหนึง่ พระผมู ีพระภาคเจาประทับอยู ณ อตุ ตรนิคมแหงชาวโกฬิยะในแควนโกฬยิ ะ ครงั้ น้นั แล นายบานนามวาปาฏลยิ ะเขา ไปเฝาพระผมู พี ระภาคเจา ถึงทป่ี ระทบั ถวายบงั คมพระผมู ีพระภาคเจาแลว น่งั ณ ทค่ี วรสวนขางหน่ึง คร้ันแลวไดก ราบทลู พระผูม ีพระภาคเจาวา ขา แตพ ระองคผูเจริญ ขาพระองคไดส ดับมาวา พระสมณโคดมทรงรจู ักมายา ขาแตพ ระองคผูเจรญิ ชนเหลาใดกลา วอยางนว้ี า พระสมณโคดมทรงรูจกั มายา ดังนี้ ชนเหลาน้ันเปนอันกลา วตามพระดํารัสท่ีพระผูม พี ระ-

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 235ภาคเจาตรัสแลว จะไมก ลา วตพู ระผมู พี ระภาคเจาดว ยคําไมจรงิ และพยากรณธรรมสมควรแกธรรม และสหธรรมกิ ไร ๆ คลอยตามวาทะ จะไมถึงฐานะอันวญิ ูชนจะตเิ ตยี นไดแลหรอื เพราะวา ขาพระองคไมประสงคจะกลาวตพู ระผูม ีพระภาคเจาเลย พระผูม พี ระภาคเจาตรัสตอบวา ดูกอนนายคามณี ชนเหลาใดกลาวอยางนี้วา พระสมณโคดมทรงทราบมายาดงั น้ี ชนเหลา นั้นเปน อันกลา วตามคาํ ที่เรากลาวแลว ยอ มไมกลาวตเู ราดวยคาํ ไมจ ริง และพยากรณธรรมสมควรแกธรรม และสหธรรมิกไร ๆคลอ ยตามวาทะ ยอมไมถึงฐานะอันวิญชู นจะติเตียนได. คา. ขาวเลา ลือขอนั้นจรงิ เทยี วพระองค แตพ วกขาพระองค มิไดเชื่อถือสมณพราหมณพ วกนนั้ วา พระสมณโคดมทรงรูจักมายา ขาแตพระองคผูเ จรญิ ขา ววา พระสมณโคดมมีมายา. พ. ดกู อ นนายคามณี ผูใ ดแลพดู อยา งนวี้ า เรารจู กั มายา ผนู นั้ยอมจะพูดอยางน้ีวา เรามมี ายา. คา. ขาแตพ ระผูมีพระภาคเจา ขอ นน้ั ยอ มเปนดังน้ันเทียว ขาแตพระสคุ ต ขอนน้ั ยอมเปน ดังน้ันเทียว. พ. ดกู อนนายคามณี ถาเชน น้ัน เราจกั ยอ นถามทา นในขอ นี้ ทา นพึงแกต ามท่ีทา นชอบใจ. [๖๕๐] ดูกอนนายคามณี ทา นจะสาํ คัญความขอ นน้ั เปนไฉนทานยอ มรูจกั พวกอาํ มาตยผ ูมมี วยผมยาวแหงชาวโกฬิยะหรือ คา. ขา แตพระองคผ ูเ จริญ ขา พระองคย อ มรจู กั พวกอํามาตยม ีมวยผมยาวแหงชาวโกฬยิ ะ พระเจา ขา.

พระสุตตันตปฎก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 236 พ. ดูกอนนายคามณี ทา นจะสําคัญความขอ นน้ั เปน ไฉน พวกอาํ มาตยผ มู มี วยผมยาวแหงชาวโกฬิยะมปี ระโยชนอยา งไร. คา. ขาแตพระองคผูเจริญ พวกอํามาตยผูมีมวยผมยาวแหง ชาวโกฬยิ ะมปี ระโยชนดังน้ี คอื เพือ่ ปอ งกนั พวกโจรแหง ชาวโกฬิยะ เพ่ือละความเปน คนนาํ ขาวแหง ชาวโกฬิยะ ขาแตพระองคผูเจรญิ พวกอํามาตยผมู ีมวยผมยาวแหง ชาวโกฬยิ ะมีประโยชนอ ยางน้ี พระเจา ขา . พ. ดกู อนนายคามณี ทานจะสําคัญความขอ นนั้ เปนไฉน ทา นยอ มรจู ักอาํ มาตยผ มู ีมวยผมยาวในนิคมแหงชาวโกฬิยะวา เปนคนมีศีลหรือเปน คนทุศีล. คา. ขาแตพระองคผ เู จริญ ขา พระองคยอมรจู กั พวกอํามาตยผ ูมีมวยผมยาวแหงชาวโกฬยิ ะวาเปนคนทุศลี มธี รรมเลวทรามและพวกอํามาตยผ มู มี วยผมยาวแหงโกฬยิ ะ เปนพวกหนึ่งในจาํ นวนบุคคลผทู ศุ ลี มีธรรมเลวทรามในโลก. พ. ดูกอนนายคามณี ผูใดแลพงึ พดู อยา งน้ีวา นายบา นนามวาปาฏลยิ ะ รจู ักพวกอํามาตยผมู ีมวยผมยาวแหงชาวโกฬยิ ะ ซง่ึ เปน คนทุศีลมีธรรมเลวทราม แมน ายบานปาฏลยิ ะก็เปนคนทุศลี มีธรรมเลวทรามดังนี้ ผูน้ันเมือ่ พูดถงึ พงึ พูดถูกหรอื หนอแล. คา. หาเปนเชนนัน้ ไม พระเจา ขา พวกอาํ มาตยผมู ีมวยผมยาวแหง ชาวโกฬิยะเปนพวกหนง่ึ ขาพระองคเ ปน พวกหนึง่ พวกอาํ มาตยผมู ีมวยผมยาวแหง ชาวโกฬิยะเปน คนมธี รรมเปน อยา งหนึง่ ขาพระองคเปนคนมธี รรมเปน อยา งหนึง่ .

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 237 พ. ดกู อนนายคามณี ก็ทจ่ี ริง ทา นจักไมไดเปนดังนวี้ า นายบานนามวา ปาฏลยิ ะ รูจกั พวกอาํ มาตยผ มู ีมวยผมยาวแหง ชาวโกฬยิ ะ ซึง่ เปนคนทุศลี มีธรรมเลวทราม แตน ายบา นปาฏลิยะไมใ ชเปนคนทศุ ีล มธี รรมเลวทราม ฉะนนั้ ตถาคตจกั ไมไ ดเ ปน ดังนี้วา ตถาคตรจู กั มายา แตว า ตถาคตไมมมี ายา. [๖๕๑] ดูกอนนายคามณี เรารูช ัดท้ังมายา ผลของมายา และตลอดถงึ ความทีบ่ คุ คลผูม ีมายาปฏิบตั อิ ยางไรแลว เมอ่ื แตกกายตายไป ยอ มเขาถึงอบายทุคติ วนิ ิบาต นรก เรารชู ัดทงั้ ปาณาตบิ าต ผลของปาณาตบิ าตและตลอดถงึ ความท่บี คุ คลผูฆ า สัตวปฏบิ ตั อิ ยา งไรแลว เม่อื แตกกายตายไปยอมเขาถึงอบายทุคติ วนิ บิ าต นรก เรารูช ดั ทัง้ อทินนาทาน ผลของอทนิ นาทาน และตลอดถึงความท่บี คุ คลผลู ักทรพั ยปฏบิ ตั อิ ยางไรแลว เมอ่ืแตกกายตายไป ยอมเขาถงึ อบายทคุ ติ วนิ ิบาต นรก เรารชู ดั ทั้งกาเมสมุ จิ ฉาจาร ผลของกาเมสมุ ิจฉาจาร และตลอดถึงความทบ่ี ุคคลผปู ระพฤติผิดในกามปฏิบตั ิอยางไรแลว เมื่อแตกกายตายไป ยอมเขาถึงอบาย ทุคติวินบิ าต นรก เรารชู ัดทงั้ มุสาวาท ผลของมุสาวาท และตลอดถึงความที่บุคคลผูพ ูดเทจ็ ปฏิบัติอยา งไรแลว เมอ่ื แตกกายตายไป ยอมเขา ถงึ อบายทุคติ วินิบาต นรก เรารชู ัดทั้งปสณุ าวาจา ผลของปส ุณาวาจา และตลอดถงึ ความท่ีบคุ คลกลาวคําสอเสยี ดปฏิบตั ิอยา ไรแลว เมื่อแตกกายตายไปยอมเขา ถึงอบาย ทุคติ วินบิ าต นรก เรารูช ดั ท้ังผรุสวาจา ผลของผรสุ -วาจา และตลอดถึงความทบ่ี ุคคลผกู ลา วคาํ หยาบปฏบิ ตั อิ ยางไรแลว เม่ือแตกกายตายไป ยอ มเขา ถึงอบาย ทุคติ วนิ บิ าต นรก เรารูชัดทงั้

พระสุตตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 238สมั ผปั ปลาปะ ผลของสัมผปั ปลาปะ และตลอดถงึ ความทีบ่ ุคคลผูพดู เพอ เจอปฏบิ ตั ิอยางไรแลว เม่อื แตกกายตายไป ยอมเขา ถงึ อบาย ทคุ ติ วนิ ิบาตนรก เรารูช ดั ทง้ั อภิชฌา ผลของอภชิ ฌา และตลอดถงึ ความทบ่ี ุคคลผูมีอภิชฌาปฏิบตั ิอยา งไรแลว เมือ่ แตกกายตายไป ยอ มเขา ถึงอบาย ทคุ ติวนิ ิบาต นรก เรารูชดั ทัง้ ความพยาบาท ประทุษรา ยเขา ผลของความพยาบาทประทุษรายเขา และตลอดถึงความที่บุคคลผมู ีจิตพยาบาทปฏิบัติอยา งไรแลว เมอื่ แตกกายตายไป ยอมเขา ถึงอบาย ทุคติ วินบิ าต นรกเรารชู ัดทง้ั มิจฉาทฏิ ฐิ ผลของมจิ ฉาทิฏฐิ และตลอดถงึ ความท่บี ุคคลผูเปนมจิ ฉาทิฏฐปิ ฏิบตั อิ ยา งไรแลว เม่ือแตกกายตายไป ยอมเขาถงึ อบาย ทคุ ติวินิบาต นรก. [๖๕๒] ดูกอ นนายคามณี มีสมณพราหมณพวกหนง่ึ มวี าทะอยางน้ี มีทฏิ ฐอิ ยางนี้วา บคุ คลผูฆา สตั วท กุ คนตองเสวยทกุ ขโทมนสั ในปจ จบุ นั บคุ คลผูลักทรพั ยทกุ คนตอ งเสวยทุกขโทมนสั ในปจจุบัน บคุ คลผปู ระพฤตผิ ิดในกามคุณทุกคนตอ งเสวยทกุ ขโ ทมนัสในปจจบุ ัน บุคคลผูพูดเทจ็ ทุกคนตอ งเสวยทกุ ขโทมนสั ในปจ จบุ ัน. [๖๕๓] ดกู อนนายคามณี กแ็ ละบคุ คลบางคนในโลกนี้ ปรากฏวาเปนผูป ระดบั ดว ยดอกไม ใสต มุ หู อาบนํา้ ลบู ไลด ีแลว ตกแตงผมและหนวดแลว ใหบาํ เรอตนดวยความใครกับสตรี เหมือนกับพระราชาชนท้ังหลายพดู ถงึ บุคคลน้นั อยางนว้ี า ดูกอนทานผูเจรญิ ชายคนน้ีไดท าํอะไรจึงเปน ผูประดับดวยดอกไม ใสตุมหู อาบนา้ํ ลูบไลดีแลว ตกแตง ผมและหนวดแลว ใหบ าํ เรอตนดวยความใครก ับสตรเี หมอื นกบั พระราชา

พระสุตตนั ตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 239ชนท้ังหลายไดพูดถงึ ชายคนนนั้ อยางนี้วา ดกู อ นทานผูเจรญิ ชายคนน้ีขมขา ศึกของพระราชาแลวฆา มันเสีย พระราชาทรงโสมนัส ไดทรงพระ-ราชทานรางวลั ฉะน้นั ชายคนน้ีจงึ เปนผปู ระดบั ดว ยดอกไม ใสต ุมหูอาบน้ํา ลบู ไลดแี ลว ตกแตง ผมและหนวดแลว ใหบาํ เรอตนดวยความใครกบั สตรีเหมือนกบั พระราชา ดูกอ นนายคามณี บุคคลบางคนในโลกนี้ ปรากฏวา ถูกเขาเอาเชือกทเี่ หนียวแนนมดั แขนไพลห ลงั อยางมั่นคงแลวโกนศีรษะเสีย แลวพาตระเวนไปตามถนนตามตรอก ดว ยบัณเฑาะวเสียงสนนั่ แลว ออกทางประตูดา นทิศทักษิณ แลวตัดศรี ษะเสยี ทางดานทักษณิ ของพระนคร ชนทงั้ หลายไดพ ดู ถึงบคุ คลน้นั อยางน้ีวา ดูกอนทานผูเจรญิ ชายคนนีไ้ ดทาํ อะไรไว จึงถกู เขาเอาเชอื กที่เหนยี วแมน มัดแขนไพลห ลังอยา งม่ันคงแลว โกนศีรษะเสีย แลว พาตระเวนไปตามถนนตามตรอก ดวยบัณเฑาะวเสียงสน่ัน แลวออกทางประตูดานทิศทักษิณ แลวตัดศรี ษะเสยี ทางดานทักษิณของพระนคร ชนท้งั หลายไดพดู ถงึ ชายคนนี้วาดกู อนทา นผูเจริญ ชายคนนฆ้ี า บุรษุ หรอื สตรีที่มีเวรกบั พระราชา ฉะนั้นพระราชาท้งั หลายจึงรบั สั่งใหจ ับเขาแลว กระทํากรรมกรณเ หน็ ปานนี้ ดงั น้ีดกู อ นนายคามณี ทา นจะสาํ คญั ความขอ น้นั เปนไฉน เหตกุ ารณเชน น้ีทานไดเ ห็นหรือไดฟงมาบา งไหม. คา. ขา แตพระองคผูเ จรญิ เหตกุ ารณเ ชนน้ี ขาพระองคไดเ หน็มาแลว ดว ย ไดฟ ง มาแลว ดวย จักไดฟ ง ตอไปอีกดว ย. [๖๕๔] พ. ดกู อนนายคามณี ในสมณพราหมณเ หลานน้ัสมณพราหมณพ วกท่ีมีวาทะอยา งนี้ มที ิฏฐอิ ยางนวี้ า บคุ คลผูฆา สัตวทุกคนตองเสวยทกุ ขโทมนัสในปจจบุ ัน ดงั น้ี เขาเหลานั้นพดู จรงิ หรือเทจ็ .

พระสุตตันตปฎ ก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 240 คา. พูดเท็จ พระเจาขา . พ. กพ็ วกท่ีกลาวเทจ็ เปลา ๆ นั้น เปนคนมีศลี หรือเปนคนทุศีลเลา . คา. เปนคนทุศลี พระเจา ขา . พ. กพ็ วกทีเ่ ปน คนทุศลี มธี รรมเลวทรามน้นั เปนคนปฏิบตั ิผิดหรือเปนคนปฏบิ ัติชอบเลา . คา. เปน คนปฏบิ ัตผิ ดิ พระเจา ขา . พ. กพ็ วกที่ปฏบิ ตั ผิ ิดน้ัน เปนคนมีความเห็นผดิ หรือเปนคนมีความเห็นชอบเลา . คา. เปน คนมีความเหน็ ผิด พระเจา ขา. พ. กส็ มควรละหรือท่จี ะเล่อื มใสในพวกท่ีมีความเหน็ ผิดเหลาน้นั . ค . ไมส มควรเลย พระเจาขา . [๖๕๕] พ. ดกู อนนายคามณี บุคคลบางคนในโลกนี้ ปรากฏวาเปนผูป ระดบั ดว ยดอกไม ใสตมุ หู ฯลฯ แลวใหบาํ เรอตนดว ยความใครกับสตรีเหมือนกบั พระราชา ชนทัง้ หลายพูดถึงบคุ คลน้ันอยางนีว้ า ดูกอ นทา นผูเ จริญ ชายคนนไี้ ดท ําอะไร จึงเปน ผปู ระดับดวยดอกไม ใสต ุม หู ฯลฯใหบ าํ เรอตนดวยความใครก ับสตรีเหมอื นกบั พระราชา ชนท้งั หลายไดพ ากนั พูดถงึ ชายคนนอี้ ยา งนว้ี า ดูกอนทา นผเู จรญิ ชายคนนข้ี ม ขี่ ลกั เอาทรพั ยของขาศึกของพระราชา พระราชาทรงโสมนสั ไดพระราชทานรางวัลแกเขา ฉะนั้น ชายคนนี้จงึ ประดบั ดวยดอกไม ใสตมุ หู ฯลฯ ใหบ าํ เรอตนดว ยความใครก ับสตรีเหมือนกับพระราชา ดกู อ นนายคามณี บคุ คลบางคน













พระสตุ ตนั ตปฎก สงั ยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 247ยอมมีแกเขา มีบาปถึงเขา แมห ากบคุ คลจะไปยงั ฝง ขวาแหงแมน ํ้าคงคาฆาเอง ใชใ หผ ูอน่ื ฆา ตดั เอง ใชใหผ อู ่นื ตัด เบียดเบียนเอง ใชผ ูอน่ืใหเบียดเบียน บาปท่ีมีการทําเชนนั้น เปนเหตุยอ มมแี กเขา มบี าปมาถงึ เขาแมหากบุคคลจะไปยงั ฝงซา ยแหงแมน ้าํ คงคา ใหเอง ใชใ หผ ูอื่นให บูชาเองใชใ หผ อู ่ืนบชู า บญุ ที่มีการทาํ เชน นัน้ เปน เหตุยอมมีแกเขา มีบุญมาถึงเขาดวยการใหท าน การทรมานอนิ ทรยี  การสํารวม การกลาวคาํ สัตย บุญทม่ี ีการทําเชนน้ันเปน เหตยุ อ มมีแกเขา มบี ญุ มาถึงเขา ขา แตพ ระองคผูเจรญิขาพระองคม คี วามสงสยั สนเทหว า บรรดาสมณพราหมณผ ูเจริญเหลา นี้ใครหนอพูดจรงิ ใครหนอพูดเทจ็ . พ. ดกู อ นนายคามณี กค็ วรแลว ที่ทานจะสงสยั ควรแลวที่ทานจะสนเทห  ก็และความสนเทหข องทานเกิดแลว ในฐานะทน่ี า สงสยั . คา. ขาแตพ ระองคผ ูเจรญิ ขาพระองคเ ลอ่ื มใสในพระผมู ีพระ-ภาคเจาดงั นี้วา พระผมู พี ระภาคเจาสามารถแสดงธรรมแกขา พระองค โดยทขี่ าพระองคพงึ ละความสงสยั นไ้ี ด. [๖๖๕] พ. ดกู อ นนายคามณี ธรรมสมาธิมีอยู ถาทานต้งั อยูในธรรมสมาธนิ ัน้ พงึ ไดจ ิตตสมาธไิ ซร เมื่อเปนเชน นี้ ทานพึงละความสงสยั น้ไี ด ดูกอนนายคามณี กธ็ รรมสมาธเิ ปน ไฉน. ดกู อ นนายคามณีพระอรยิ สาวกในธรรมวินัยน้ี เปนผลู ะปาณาตบิ าต งดเวน ปาณาติบาตเปนผูล ะอทินนาทาน งดเวน อทินนาทาน เปนผูละกาเมสมุ ิจฉาจารงดเวนกาเมสมุ จิ ฉาจาร เปน ผูล ะมสุ าวาท งดเวนมสุ าวาท

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 248เปน ผูละปสุณาวาจา งดเวนปสณุ าวาจา เปนผลู ะผรสุ วาจา งดเวนผรุสวาจาเปน ผลู ะสมั ผัปปลาปะ งดเวน สมั ผปั ปลาปะ เปนผลู ะอภิชฌา ไมม ากดวยอภิชฌา เปนผลู ะความพยาบาทประทุษราย มจี ติ ไมพ ยาบาท เปน ผลู ะความเหน็ ผดิ มีความเหน็ ชอบ. [๖๖๖] ดูกอ นนายคามณี พระอรยิ สาวกนั้น ผซู ง่ึ ปราศจากอภชิ ฌา ปราศจากพยาบาทแลวอยางนี้ เปน ผไู มฟ นเฟอน มีสมั ปชัญญะมีสติเฉพาะหนา มใี จประกอบดว ยเมตตาแผไปตลอดทิศหน่งึ อยู ทิศที่ ๒ที่ ๓ ที่ ๔ กเ็ หมอื นกนั ตามนัยนี้ ทั้งเบ้ืองบน เบอื้ งลา ง เบอ้ื งขวางแผไปตลอดโลก ทั่วสตั วท ุกเหลา ในท่ที ุกสถาน ดว ยใจประกอบดว ยเมตตาอนั ไพบลู ย ถงึ ความเปน ใหญหาประมาณมิได ไมม เี วร ไมมีความเบียดเบยี นอยู พระอรยิ สาวกนนั้ ยอ มพิจารณาเห็นดงั นี้วา ศาสดาผูมีวาทะอยา งนี้ มีความเห็นอยา งนีว้ า ทานไมมีผล การบูชาไมมีผล การเซน-สรวงไมมีผล ผลวบิ ากท่ที าํ ดที าํ ชั่วไมม ี โลกนี้ไมม ี โลกหนา ไมม ี มารดาไมมี บดิ าไมม ี สตั วผผู ุดเกิดขน้ึ ไมม ี สมณพราหมณผดู าํ เนนิ ไปดี ปฏบิ ัติชอบ กระทําโลกน้แี ละโลกหนาใหแจงดว ยปญญาอันยง่ิ ดว ยตนเอง แลวสอนหมูสตั วใหรูตาม ไมมีในโลก ถา ถอ ยคําของศาสดาน้นั เปนความจรงิขอ ท่ีเราสาํ รวมกาย สํารวมวาจา สํารวมใจ ๑ ขอทีเ่ ราจักเขา ถึงสคุ ตโิ ลกสวรรค เมอื่ แตกกายตายไป ๑ ท้ังสองนี้เปน การถอื เอาชัยชนะในขอ นี้เพราะเราผไู มเบียดเบียนใคร ๆ คือผสู ะดงุ หรือผูม ่ันคง เปนผปู ฏบิ ตั ิไมผดิความปราโมทยยอ มเกิดแกพ ระอริยสาวกน้ัน เมือ่ เกิดปราโมทยแลว ยอ มเกดิ ปต ิ เม่อื มปี ตใิ นใจ กายยอ มสงบ เธอมกี ายสงบแลว ยอมไดเสวยสขุ

พระสุตตนั ตปฎก สงั ยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ท่ี 249เม่ือมีสุข จติ ยอมตัง้ มั่น ดกู อนนายคามณี นแ้ี ลธรรมสมาธิ ถา ทานตัง้ อยูในธรรมสมาธนิ ้ัน พงึ ไดจติ ตสมาธิไซร เมอื่ เปนเชนน้ี ทา นพงึ ละความสงสัยน้ีได. [๖๖๗] ดกู อ นนายคามณี พระอริยสาวกนั้น ผซู ึ่งปราศจากอภิชฌา ปราศจากพยาบาทแลว อยางน้ี เปน ผูไ มฟ นเฟอ น มีสมั ปชญั ญะมีสตเิ ฉพาะหนา มใี จประกอบดว ยเมตตาแผไ ปตลอดทศิ หน่งึ อยู . . .พระอรยิ สาวกน้นั ยอมพจิ ารณาเหน็ ดงั น้วี า ศาสดาผมู ีวาทะอยา งนี้ มคี วามเหน็อยางนี้วา ทานมีผล การบูชามผี ล การเซน สรวงมีผล ผลวบิ ากทท่ี ําดีทําช่ัวมีอยู โลกน้มี ี โลกหนามี มารดามี บดิ ามี สตั วผผู ุดเกิดข้ึนมีสมณพราหมณผดู าํ เนนิ ไปดี ปฏิบตั ชิ อบ กระทาํ โลกน้แี ละโลกหนาใหแจงดวยปญ ญาอนั ยิ่งดวยตนเอง แลวสอนผูอ่ืนใหร ตู ามมอี ยใู นโลก ดงั นี้ ถาถอ ยคําของศาสดาผูนั้นเปน ความจริง ขอที่เราสํารวมกาย สาํ รวมวาจาสาํ รวมใจ ๑ ขอทเี่ ราจกั เขาถงึ สุคติโลกสวรรค เมอื่ แตกกายตายไป ๑ทัง้ สองน้ี เปนการถือเอาชัยชนะในขอ น้ี เพราะเราผไู มเบียดเบียนใคร คอืผสู ะดุงหรอื ผูมน่ั คง เปน ผูปฏบิ ตั ไิ มผ ดิ ความปราโมทยยอมเกดิ ขึ้นแกพ ระ-อรยิ สาวกน้นั เมื่อเกดิ ปราโมทยแลว ยอมเกิดปติ เม่ือมปี ต ใิ นใจ กายยอ มสงบ เธอมีกายสงบแลว ยอ มไดเ สวยสุข เม่ือมสี ขุ จิตยอ มตง้ั ม่นักอ นนายคามณี นีแ้ ล ธรรมสมาธิ ถาทานต้งั อยใู นธรรมสมาธนิ ัน้พงึ ไดจ ิตตสมาธิไซร เมื่อเปน เชนนี้ ทา นพึงละความสงสยั นไ้ี ด.

พระสตุ ตันตปฎก สงั ยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 250 [๖๖๘] ดูกอ นนายคามณี พระอริยสาวกนนั้ ผูซ ่งึ ปราศจากอภชิ ฌา ปราศจากพยาบาทแลวอยา งน้ี เปน ผูไ มฟน เฟอ น มสี มั ปชัญญะมีสติเฉพาะหนา มีใจประกอบดว ยเมตตาแผไ ปตลอดทศิ หนงึ่ อยู . . . พระอรยิ สาวกนนั้ ยอ มพิจารณาเหน็ ดังน้ีวา ศาสดาผมู วี าทะอยา งน้ี มคี วามเหน็อยางน้ีวา เม่อื บคุ คลทําเอง ใชใหผ อู ่นื ทํา ตดั เอง ใชใหผ ูอ ื่นตดั เบียดเบียนเอง ใชใ หผ ูอ ืน่ เบียดเบยี น ทําเขาใหเ ศรา โศกเอง ใชผูอ ่นื ทําเขาใหเศราโศก ทาํ เขาใหลาํ บากเอง ใชผ ูอ่นื ทาํ เขาใหลําบาก ด้ินรนเอง ทําเขาใหดิน้ รน ฆา สตั ว ลักทรัพย ตัดที่ตอ ปลนไมใ หเหลือ ทาํ โจรกรรมในเรอื นหลังเดียว ซมุ อยใู นที่เปลย่ี ว ทาํ ชูภรรยาเขา พูดเทจ็ ผูทาํ ชอ่ื วาไมท าํ บาป หากแมนผูใ ดจะใชจกั รซึง่ มคี มโดยรอบเหมอื นมีดโกน สังหารเหลา สัตวในพน้ื ปฐพนี ้ี ใหเ ปน ลาน ใหเปน กองมงั สะอันเดียวกนั บาปทม่ี ีการทาํ เชน นัน้ เปน เหตยุ อมไมม ีแกเ ขา ไมมีบาปมาถึงเขา แมหาบุคคลจะไปยงั ฝง ขวาแหง แมน ้าํ คงคา ฆาเอง ใชใหผอู ่ืนฆา ตดั เอง ใชใหผูอน่ื ตดั เบยี ดเบียนเอง ใชใหผูอ ืน่ เบียดเบียน บาปที่มีการทําเชนนน้ัเปน เหตุ ยอมไมมแี กเขา ไมมบี าปมาถึงเขา แมห ากบุคคลจะไปยงั ฝง ซายแหง แมน าํ้ คงคา ใหเ อง ใชใ หผูอืน่ ให บชู าเอง ใชใ หผ ูอ่ืนบชู า บญุ ที่มกี ารทําเชนน้ันเปนเหตุยอ มไมมแี กเ ขา ไมมีบญุ มาถึงเขา ดว ยการใหทานการทรมานอินทรยี  การสํารวม การกลาวคําสตั ย บญุ ทม่ี กี ารทาํ เชน น้ันเปน เหตุ ยอมไมมแี กเ ขา ไมม บี ุญมาถงึ เขา ดงั นี้ ถาถอยคําของศาสดาน้ันเปน ความจรงิ ขอ ที่เราสาํ รวมกาย สํารวมวาจา สาํ รวมใจ ๑ ขอ ทเี่ ราจักเขา ถึงสคุ ตโิ ลกสวรรค เมือ่ แตกกายตายไป ๑ ทงั้ สองน้ีเปน การถอื เอา