tripitaka_29

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 301แตตายแลวยอ มเกดิ อกี กห็ ามิได ยอ มไมเ กดิ อกี กห็ ามิไดก็ดี ยอมไมเ กิดมีแกบ คุ คลผรู ูผ เู หน็ เวทนา สญั ญา สังขาร วิญญาณ ตามความเปน จรงิรเู หน็ เหตเุ กิดแหง เวทนา สญั ญา สงั ขาร วญิ ญาณ ตามความเปน จรงิรูเห็นความดบั แหง เวทนา สัญญา สงั ขาร วญิ ญาณ ตามความเปน จริงรเู ห็นปฏปิ ทาเคร่ืองใหถ งึ ความดบั แหง เวทนา สัญญา สงั ขาร วิญญาณตามความเปนจริง. จบ ทุติยสารปี ุตตโกฏฐิตสตู รท่ี ๔ ๕. ตตยิ สารปี ุตตโกฏฐิตสตู ร วา ดว ยพระโกฏฐิตะถามปญ หาพระสารบี ุตร [๗๗๖] สมัยหน่ึง ทา นพระสารบี ุตรและทา นพระมหาโกฏฐิตะอยู ณ ปาอิสปิ ตนมฤคทายวนั กรุงพาราณสี ฯลฯ ไดมีคาํ ถามอยางนัน้เหมอื นกันวา ดกู อนทานผมู ีอายุ อะไรเลาเปนเหตเุ ปน ปจจยั ใหพระผูม-ีพระภาคเจาไมท รงพยากรณปญหาขอน้นั . [๗๗๗] ทา นพระสารบี ุตรตอบวา ดกู อนทา นผูมีอายุ ความเห็นวา สัตวเ บอื้ งหนา แตตายแลว ยอมเกิดอีกก็ดี ฯลฯ สัตวเบอ้ื งหนา แตตายแลวยอมเกิดอีกกห็ ามไิ ด ยอ มไมเ กดิ อกี ก็หามไิ ดก ็ดี ยอมเกดิ มแี กบคุ คลผยู ังไมปราศจากความกาํ หนดั ความพอใจ ความรกั ความระหาย ความเรารอนความทะยานอยากในรปู ความเห็นวา สัตวเ บ้อื งหนา แตต ายแลวยอมเกิดอีกก็ดี ฯลฯ สตั วเ บอ้ื งหนา แตตายแลวยอมเกิดอีกก็หามิได ยอ มไมเ กดิ อีก

พระสุตตันตปฎ ก สงั ยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 302กห็ ามไิ ดกด็ ี ยอมเกดิ มแี กบุคคลผูยงั ไมปราศจากความกําหนดั ความพอใจความรัก ความระหาย ความเรา รอน ความทะยานอยากในเวทนา ในสัญญา ในสังขาร ในวิญญาณ. [๗๗๘] ดูกอ นทา น ความเหน็ วา สตั วเ บื้องหนา แตตายแลวยอมเกดิ อกี ก็ดี ฯลฯ สตั วเบือ้ งหนา แตต ายแลวยอมเกดิ อีกกห็ ามไิ ด ยอ มไมเ กดิ อกี กห็ ามไิ ดก็ดี ยอมไมเ กดิ มแี กบ คุ คลผู ปราศจากความกาํ หนัดความพอใจ ความรกั ความระหาย ความเรา รอ น ความทะยานอยากในรปู ความเห็นวา สตั วเ บอื้ งหนา แตต ายแลวยอมเธออีกกด็ ี ฯลฯ สัตวเบือ้ งหนาแตตายแลวยอ มเกิดอกี ก็หามิได ยอมไมเกิดอีก ก็หามไิ ดก็ดียอมไมเกิดมีแกบุคคลผปู ราศจากความกําหนดั ความพอใจ ความรกัความระหาย ความเรา รอ น ความทะยานอยากในเวทนา ในสัญญาในสงั ขาร ในวญิ ญาณ ดูกอ นทาน นี้แลเปน เหตเุ ปนปจ จัยในพระผูม -ีพระภาคเจาไมทรงพยากรณปญ หาขอน้ัน. จบ ตตยิ สารีปุตตโกฏฐิตสตู รที่ ๕ ๖. จตตุ ถสารปี ุตตโกฏฐิตสูตร วา ดวยพระสารีบตุ รถามปญ หาพระโกฏฐิตะ [๗๗๙] สมัยหน่ึง ทานพระสารบี ตุ รและทานพระมหาโกฏฐิตะอยู ณ ปา อสิ ิปตนมฤคทายวนั กรุงพาราณสี คร้งั นั้นแล ในเวลาเย็นทานพระสารีบุตรออกจากทหี่ ลีกเรน แลว ไดเ ขาไปหาทา นพระมหาโกฏฐติ ะ

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 303ถงึ ทอ่ี ยู ไดปราศรัยกบั ทานพระมหาโกฏฐติ ะ ครนั้ ผานการปราศรยั พอใจระลกึ ถงึ กันไปแลว จงึ นงั่ ณ ทค่ี วรสวนขา งหน่ึง ครน้ั แลว ทา นพระสารบี ุตรไดถามทานพระมหาโกฏฐติ ะวา ดกู อนทา นมหาโกฏฐติ ะ สตั วเ ปน หนาแตต ายแลวยอมเกดิ อกี หรอื ฯลฯ สตั วเ บอื้ งหนา แตตายแลวยอมเกิดอกี ก็หามไิ ด ยอ มไมเ กดิ อกี กห็ ามิไดหรอื ฯลฯ เมอื่ ผมถามแลว ดงั นี้ ทานก็ตอบวาดูกอนทาน แมป ญ หาขอ น้กี เ็ ปน ปญ หาทีพ่ ระผมู พี ระภาคเจา ไมท รงพยากรณดูกอ นทาน กอ็ ะไรเลา เปน เหตุเปน ปจจัย ใหพระผมู พี ระภาคเจา ไมท รงพยากรณปญหาขอนั้น. [๗๘๐] ทานพระมหาโกฏฐิตะตอบวา ดกู อ นทาน ความเห็นวาสัตวเบือ้ งหนา แตตายแลวยอ มเกดิ อีกก็ดี สตั วเ บ้ืองหนา แตต ายแลวยอมไมเกดิ อีกกด็ ี สตั วเบ้อื งหนาแตตายแลวยอ มเกิดอกี ก็มี ยอมไมเ กดิ อกี ก็มกี ด็ ีสตั วเบอื้ งหนา แตตายแลว ยอ มเกิดอีกก็หามไิ ด ยอมไมเกดิ อกี ก็หามิไดก็ดียอ มเกดิ มแี กบคุ คลผูม ีรูปเปน ที่มายนิ ดี ผูยินดแี ลว ในรูป ผูห มกมนุ แลวในรปู ผไู มรไู มเ หน็ ความดับแหงรูปตามความเปน จรงิ ความเหน็ วา สตั วเบื้องหนาแตตายแลวยอ มเกดิ อีกก็ดี ฯลฯ สตั วเบอ้ื งหนา แตตายแลว ยอ มเกดิ อกี กห็ ามิได ยอ มไมเ กิดอกี ก็หามไิ ดก ็ดี ยอมเกดิ แกบุคคลผูมเี วทนาสัญญา สงั ขาร วญิ ญาณ เปนทีม่ ายนิ ดี ผยู นิ ดแี ลวหมกมุน แลว ในเวทนาในสัญญา ในสังขาร ในวิญญาณ ผไู มรูไ มเห็นความดับแหงเวทนา แหงสัญญา แหงสงั ขาร แหง วญิ ญาณ ตามความเปน จรงิ .

พระสตุ ตันตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 304 [๗๘๑] ดกู อนทา นผูมีอายุ ความเห็นวา สัตวเบอ้ื งหนาแตต ายแลว ยอมเกิดอกี ก็ดี ฯลฯ สตั วเบอ้ื งหนา แตต ายแลว ยอ มเกิดอีกกห็ ามิไดยอ มไมเ กิดอีกก็หามไิ ดก ็ดี ยอมไมเ กิดมแี กบคุ คลผูไ มมรี ูปเปน ทมี่ ายินดี ผูไมย ินดแี ลว ในรปู ผูไ มหมกมุนแลวในรปู ผรู เู ห็นความดบั แหง รปู ตามความเปนจรงิ ความเหน็ วา สัตวเ บ้อื งหนาแตตายแลว ยอ มเกิดอีกกด็ ี ฯลฯสตั วเบอ้ื งหนา แตต ายแลว ยอมเกิดอกี ก็หามไิ ด ยอมไมเกดิ อีกก็หา มิไดก็ดียอ มไมเ กิดมีแกบ ุคคลผไู มมเี วทนา สัญญา สงั ขาร วิญญาณ เปนท่ีมายนิ ดี ผูไมยินดแี ลว ไมห มกมนุ แลว ในเวทนา ในสัญญา ในสงั ขาร ในวิญญาณ ผรู เู ห็นความดบั แหงเวทนา แหง สญั ญา แหง สงั ขาร แหงวิญญาณ ตามความเปนจริง ดูกอนทา น นี้แลเปนเหตเุ ปนปจจยั ใหพ ระผู-มีพระภาคเจา ไมทรงพยากรณปญ หาขอ น้นั . [๗๘๒] ทา นพระสารีบตุ รถามวา ดกู อนทา น กป็ ริยายแมอ ื่นซงึ่ เปน เหตใุ หพ ระผมู ีพระภาคเจา ไมทรงพยากรณป ญ หาขอนน้ั พงึ มีหรือทานพระมหาโกฏฐติ ะตอบวา พึงมีทาน คือ ความเห็นวา สตั วเบอื้ งหนาแตตายแลวยอ มเกิดอีกก็ดี ฯลฯ สัตวเ บือ้ งหนา แตตายแลวยอมเกิดอกี ก็หามิได ยอมไมเ กิดอีกก็หามไิ ดก็ดี ยอ มเกิดมีแกบ ุคคลผูมีภพเปน ทีม่ ายินดี ผูยนิ ดแี ลวในภพ ผูหมกมุนแลว ในภพ ผูไ มร ไู มเหน็ ความดับ แหงภพตามความเปนจรงิ . [๗๘๓] ดกู อนทาน ความเหน็ วา สัตวเบอ้ื งหนาแตตายแลว ยอมเกิดอกี กด็ ี ฯลฯ สตั วเบ้ืองหนา แตตายแลวยอ มเกดิ ก็หามไิ ด ยอมไมเกิดอีกกห็ ามิไดก ด็ ี ยอ มไมเกิดมีแกบคุ คลผูไ มมภี พเปน ท่ีมายนิ ดี ผไู มย นิ ดี

พระสุตตนั ตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 305แลว ในภพ ผูไ มหมกมุนแลวในภพ ผรู ผู เู ห็นความดับแหงภพตามความเปน จรงิ ดูกอ นทา น แมขอ นกี้ เ็ ปนปรยิ ายใหพระผมู ีพระภาคเจา ไมท รงพยากรณป ญหาขอ นั้นเหมอื นกนั . [๗๘๔] ทานพระสารบี ตุ รถามวา ดูกอ นทา น ก็ปริยายแมอ่ืนซง่ึ เปนเหตุใหพ ระผมู พี ระภาคเจาไมทรงพยากรณปญ หาขอน้นั พงึ มหี รอืทา นพระมหาโกฏฐติ ะตอบวา พงึ มีทาน คือ ความเห็นวา สตั วเบ้อื งหนาแตต ายแลวยอมเกิดอกี ก็ดี ฯลฯ สตั วเบอ้ื งหนา แตตายแลวยอมเกดิ อกี กห็ ามิได ยอมไมเกิดอกี กห็ ามไิ ดกด็ ี ยอ มเกดิ มีแกบุคคลผมู ีอุปาทานเปน ท่มี ามไิ ด ผูย นิ ดีแลว ในอุปาทาน ผหู มกมุน แลว ในอุปาทาน ผไู มรูไ มเหน็ความดบั แหงอุปาทาน ตามความเปนจริง. [๗๘๕] ดกู อนทา นผมู อี ายุ ความเหน็ วา สตั วเ บือ้ งหนาแตตายแลว ยอมเกิดอีกก็ดี ฯลฯ สตั วเบอ้ื งหนา แตต ายแลวยอ มเกดิ อกี กห็ ามไิ ดยอมไมเกดิ อีกกห็ ามไิ ดก ด็ ี ยอ มไมเ กดิ มแี กบ คุ คลผไู มม ีอปุ าทานเปนทมี่ ายินดี ผูไมยนิ ดแี ลว ในอปุ าทาน ผไู มหมกมุนแลว ในอุปาทาน ผรู ูผเู ห็นความดบั แหงอุปาทานตามความเปนจริง ดูกอ นทาน แมขอน้ีก็เปนปรยิ ายใหพระผมู ีพระภาคเจา ไมท รงพยากรณปญหาขอ นนั้ . [๗๘๖] ทานพระสารีบุตรถามวา ดกู อ นทานผูมีอายุ ก็ปรยิ ายแมอ ื่นอึก ซงึ่ เปน เหตใุ หพระผมู พี ระภาคเจา ไมทรงพยากรณป ญ หาขอ นัน้พึงมีหรือ ทานพระมหาโกฏฐิตะตอบวา พงึ มีทาน คอื ความเหน็ วาสัตวเบอื้ งหนา แตต ายแลว ยอ มเกิดอกี ก็ดี ฯลฯ สตั วเ บ้อื งหนาแตตายแลว ยอ ม

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 306เกดิ อกี กห็ ามไิ ด ยอ มไมเ กดิ อีกก็หามไิ ดก ด็ ี ยอ มเกดิ มีแกบคุ คลผมู ตี ณั หาเปนทีม่ ายนิ ดี ผยู นิ ดแี ลวในตัณหา ผหู มกมนุ แลว ในตณั หา ผไู มร ูไ มเ หน็ความดับแหง ตัณหาตามความเปนจริง. [๗๘๗] ดูกอนทา นผูมอี ายุ ความเห็นวา สัตวเบ้ืองหนาแตตายแลว ยอมเกิดอีกกด็ ี ฯลฯ สตั วเ บื้องหนาแตต ายแลวยอ มเกดิ อกี กห็ ามิได ยอ มไมเกิดอกี กห็ ามิไดก ็ดี ยอ มไมเ กิดมแี กบ ุคคลผไู มมตี ณั หาเปน ท่ีมายินดี ผูไมยนิ ดแี ลว ในตณั หา ผูไมห มกมุนแลวในตณั หา ผูรูผเู หน็ความดบั แหงตัณหาตามความเปนจรงิ ดูกอนเทานีผ้ ูมีอายุ ขอนแ้ี ลเปนปรยิ ายใหพระผูม พี ระภาคเจาไมท รงพยากรณป ญ หาขอ น.้ี ส. ดกู อ นทาน กป็ รยิ ายแมอื่นซึง่ เปน เหตใุ หพ ระผูมพี ระภาคเจาไมทรงพยากรณป ญหาขอ น้ี พึงมหี รือ. ม. ดูกอนทา น บัดนี้ ทา นยังปรารถนาอะไรในปญหาขอน้ียิง่ ขน้ึไปกวาน้อี ีก ดูกอนทา นสารบี ุตร วัตรเพือ่ บัญญตั ิยอมไมม ีแกภิกษผุ ูพนวเิ ศษแลวเพราะความสิน้ ไปแหงตัณหา. จบ จตตุ ถสารีปตุ ตโกฏฐติ สูตรท่ี ๖ ๗. โมคคัลลานสตู ร วา ดว ยวัจฉโคตรปริพาชกถามปญหาพระโมคคัลลานะ [๗๘๘] คร้ังน้ันแล วจั ฉโคตรปรพิ าชกเขาไปหาทานพระมหาโมคคลั ลานะถึงทอ่ี ยู ไดป ราศรยั กบั ทานพระมหาโมคคลั ลานะ คร้ันผานการปราศรยั พอใหระลกึ ถึงกันไปแลว จึงนั่ง ณ ท่คี วรสว นขา งหน่งึ คร้ัน

พระสุตตนั ตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 307แลวไดถ ามทานพระมหาโมคคัลลานะวา ดกู อนทานโมคคลั ลานะ โลกเท่ียงหรือ ทา นพระมหาโมคคลั ลานะตอบวา ดูกอ นวัจฉะ ปญ หาขอนี้เปน ปญหาที่พระผูมีพระภาคเจา ไมท รงพยากรณ ว. ดูกอ นทานโมคคลั ลานะ โลกไมเ ที่ยงหรือ. ม. ดูกอนวจั ฉะ แมปญ หาขอ นีก้ เ็ ปน ปญหาท่ีพระผูมพี ระภาคเจาไมทรงพยากรณ. ว. ดกู อ นทา นโมคคลั ลานะ โลกมที ่ีสดุ หรอื . ม. ดกู อนวัจฉะ ปญหาขอน้เี ปน ปญ หาท่ีพระผมู พี ระภาคเจา ไมทรงพยากรณ. ว. ดูกอ นทา นโมคคัลลานะ โลกไมม ที สี่ ุดหรือ. ม. ดูกอ นวัจฉะ แมปญหาขอนก้ี เ็ ปนปญหาทพี่ ระผูมีพระภาคเจาไมทรงพยากรณ. ว. ดกู อนทา นโมคคัลลานะ ชพี กอ็ นั นัน้ หรอื . ม. ดูกอนวจั ฉะ ปญหาขอ น้ีเปน ปญหาท่พี ระผูมพี ระภาคเจา ไมทรงพยากรณ. ว. ดูกอ นโมคคัลลานะ ชีพเปนอ่นื สรีระกเ็ ปนอ่ืนหรอื . ม. ดกู อนวัจฉะ แมป ญ หาขอ นก้ี ็เปนปญหาที่พระผูมพี ระภาคเจาไมทรงพยากรณ. ว. ดกู อนโมคคัลลานะ สตั วเ บือ้ งหนา แตตายแลวยอ มเกิดอกี หรือ. ม. ดกู อ นวจั ฉะ ปญ หาขอ นี้เปนปญหาทพ่ี ระผูมีพระภาคเจา ไมทรงพยากรณ.

พระสุตตันตปฎก สังยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 308 ว. ดกู อ นโมคคลั ลานะ สัตวเ บอื้ งหนา แตต ายแลว ยอมไมเ กดิ อกีหรือ. ม. ดกู อ นวัจฉะ แมปญหาขอ นีก้ เ็ ปน ปญหาทพี่ ระผมู ีภาคเจาไมทรงพยากรณ. ว. ดกู อนโมคคลั ลานะ สัตวเบ้ืองหนาแตต ายแลวยอมเกิดอีกกม็ ียอมไมเ กดิ อีกกม็ ีหรือ. ม. ดูกอ นวัจฉะ ปญ หาขอนกี้ ็เปน ปญหาท่พี ระผูมีพระภาคเจา ไมทรงพยากรณ. ว. ดูกอ นทานโมคคลั ลานะ สัตวเบื้องหนาแตตายแลวยอ มเกดิ อีกกห็ ามไิ ด ยอมไมเ กดิ อีกกห็ ามิไดหรือ. ม. ดกู อ นวัจฉะ แมปญหาขอน้กี เ็ ปนปญ หาที่พระผูมพี ระภาคเจาไมท รงพยากรณ. [๗๘๙] ว. ดูกอนทา นโมคคัลลานะ อะไรหนอเปนเหตเุ ปนปจจยั ใหพวกปริพาชกผถู ือลัทธอิ ื่น เมือ่ ถกู ถามอยางนนั้ แลว พยากรณอยางนวี้ า โลกเท่ียงบาง โลกไมเที่ยงบา ง โลกมที สี่ ุดบา ง โลกไมมที สี่ ุดบา งชีพก็อนั น้นั สรรี ะก็อันนั้นบาง ชพี เปน อยา งอ่นื สรรี ะก็เปน อยา งอื่นบางสัตวเบอื้ งหนา แตตายแลว ยอ มเกิดอีกบาง สตั วเบอ้ื งหนาแตต ายแลวยอมไมเกิดอีกบาง สตั วเบ้อื งหนาแตต ายแลว ยอมเกดิ อกี กม็ ี ยอ มไมเกดิ อกี กม็ บี า งสัตวเบอ้ื งหนาแตต ายแลว ยอ มเกิดอกี กห็ ามิได ยอ มไมเกดิ อกี ก็หามิไดบางดูกอ นทา นโมคคัลลานะ ก็อะไรเลา เปนเหตุเปนปจจยั ใหพระสมณโคดมเมอื่ ถกู ถามอยางน้แี ลว ไมทรงพยากรณอ ยา งน้ันวา โลกเท่ยี งก็ดี โลกไม

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 309เทย่ี งก็ดี โลกมีทีส่ ุดกด็ ี โลกไมมีที่สุดก็ดี ชีพก็อนั น้ัน สรรี ะก็อนั นั้นกด็ ีชพี เปนอยา งอืน่ สรีระกเ็ ปนอยางอื่นก็ดี สตั วเ บื้องหนาแตตายแลว ยอมเกิดอกี กด็ ี สตั วเ บื้องหนา แตต ายแลวยอมไมเ กดิ อกี กด็ ี สัตวเบ้อื งหนา แตตายแลวยอ มเกดิ อกี กม็ ี ยอมไมเ กดิ อกี กม็ กี ด็ ี สตั วเ บอื้ งหนา แตตายแลวยอมเกดิ อีกก็หามิได ยอมไมเ กิดอีกก็หามไิ ดก ด็ .ี [๗๙๐] ม. ดูกอนวัจฉะ ก็เพราะพวกปรพิ าชกผถู อื ลัทธอิ ืน่ ยอมตามเหน็ จักษุวา นั้นของเรา เราเปนนน้ั นนั่ เปน ตัวตนของเรา ปริพาชกผถู ือลทั ธอิ ่นื ยอ มตามเหน็ หู . . . . จมูก . . . . ลน้ิ . . . . กาย . . . . ใจวานนั่ ของเรา เราเปน น่ัน น่ันเปน ตัวตนของเรา. เพราะเหตนุ น้ั เม่อื พวกปริพาชกผถู ือลทั ธอิ ืน่ ถูกถามอยางน้นั แลว จึงพยากรณอยา งนว้ี า โลกเทีย่ งบาง ฯลฯ สตั วเ บื้องหนาแตตายแลว ยอมเกิดอีกกห็ ามิได ไมเกิดอกีกห็ ามไิ ดบ า ง ดูกอ นวัจฉะ สวนพระตถาคตอรหนั ตสัมมาสมั พทุ ธเจา ยอมทรงพิจารณาเห็นจกั ษุวา นนั่ ไมใชข องเรา เราไมเปน น่ัน นัน่ ไมใชต วั ตนของเรา ยอมทรงพิจารณาเหน็ หู . . . . จมูก. . . . ล้ิน . . . . กาย . . . . ใจวาน่นั ไมใ ชข องเรา เราไมเ ปน นนั่ น่ันไมใ ชตวั ตนของเรา เพราะฉะน้ันเมอื่ พระตถาคตถูกถามอยา งนน้ั แลว จงึ ไมท รงพยากรณอ ยางน้ีวา โลกเท่ยี งกด็ ี ฯลฯ สัตวเบื้องหนา แตตายแลวยอ มเกิดอกี ก็หามไิ ด ยอมไมเกิดอกี ก็หามไิ ดก็ดี. [๗๙๑] คร้ังนนั้ แล วัจฉโคตรปรพิ าชกลกุ ขน้ึ จากที่นั่งแลว เขา ไปเฝา พระผูมีพระภาคเจา ถึงทีป่ ระทับไดปราศรยั กบั พระผูมีพระภาคเจา ครัน้ผานการปราศรยั พอใหร ะลึกถึงกันไปแลว จงึ นัง่ ณ ท่ีควรสว นขางหนึ่ง

พระสตุ ตนั ตปฎก สังยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 310คร้นั แลว ไดทลู ถามพระผมู ีพระภาคเจา วา ขาแตพระโคดมผูเ จรญิ โลกเท่ยี งหรอื พระผูมีพระภาคเจาตรัสตอบวา ดกู อ นวัจฉะ ปญหาขอน้เี ปนปญหาท่ีเราไมพยากรณ ฯลฯ. ว. ขาแตพ ระโคดมผูเจรญิ สัตวเบื้องหนา แตตายแลวยอมเกิดอกีกห็ ามไิ ด ยอมไมเกดิ อกี ก็หามิไดหรือ. พ. ดูกอ นวัจฉะ แมปญ หาขอ นีเ้ ราก็ไมพยากรณ. ว. ขา แตพ ระโคดมผเู จรญิ อะไรเหลา เปนเหตุเปน ปจ จยั ใหพวกปริพาชกผูถอื ลทั ธิอน่ื เมื่อถกู ถามอยางนัน้ แลว ยอ มพยากรณอ ยางนีว้ าโลกเท่ยี งบาง ฯลฯ สตั วเบือ้ งหนา แตตายแลว ยอมเกิดอีกกห็ ามไิ ด ยอมไมเกดิ อีกกห็ ามไิ ดบาง ขาแตพ ระโคดมผเู จรญิ อะไรเลาเปนเหตเุ ปน ปจ จัยไดพระโคดมผูเจริญ เมอ่ื ถูกทูลถามอยา งนัน้ แลว จงึ ไมทรงพยากรณอยา งน้ีวา โลกเท่ยี งกด็ ี ฯลฯ สัตวเ บื้องหนาแตต ายแลว ยอ มเกดิ อกี กห็ ามิได ยอ มไมเกิดอกี กห็ ามิไดก ็ด.ี [๗๙๒] พ. ดกู อ นวจั ฉะ พวกปรพิ าชกผูถือลัทธอิ ืน่ ยอมตามเหน็ จกั ษวุ า น่นั ของเรา เราเปน นน่ั นั่นเปนตัวตนของเรา พวกปริพาชกผูถอื ลทั ธิอื่นยอ มตามเห็น หู . . . . จมูก. . . . ลิ้น . . . . กาย . . . . ใจวานั่นของเรา เราเปนน่นั น่นั เปนตัวตนของเรา เพราะเหตุนัน้ เมอ่ื พวกปริพาชกผถู ือลัทธิอื่นถูกถามอยา งนนั้ แลว จงึ พยากรณอยางน้วี า โลกเที่ยงบา ง ฯลฯ สตั วเ บ้อื งหนาแตตายแลว ยอ มเกิดอกี กห็ ามิได ยอ มไมเ กดิอกี กห็ ามิไดบา ง ดูกอ นวจั ฉะ สวนพระตถาคตอรหนั ตสมั มาสัมพทุ ธเจา

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สงั ยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 311ยอ มทรงพิจารณาเหน็ จกั ษุวา น่นั ไมใชของเรา เราไมเปนน่ัน นั่นไมใ ชตวั ตนของเรา ยอ มทรงพจิ ารณาเปน ห.ู . . .จมกู . . . .ลิน้ . . . .กาย. . . .ใจวา นนั่ ไมใ ชข องเรา เราไมเ ปนน่ัน น่นั ไมใชต วั ตนของเรา เพราะเหตุนน้ั เมื่อตถาคตถกู ถามอยางนัน้ แลว จึงไมทรงพยากรณอ ยางน้ีวา โลกเทยี่ งก็ด.ี ฯลฯ สัตวเ บื้องหนาแตตายแลวยอมเกิดอกี กห็ ามิได ยอมไมเ กิดอีกกห็ ามไิ ดก ด็ ี. [๗๙๓] ว. ขาแตพระโคดมผเู จริญ นาอศั จรรย ไมเ คยมี ในขอทอ่ี รรถกับอรรถ พยัญชนะกับพยัญชนะ ของศาสดากับของสาวก ยอมเทยี บกันไดเขากันได ไมผดิ เพี้ยนกันในบทท่ีสาํ คัญ ขาแตพ ระโคดมผูเจริญเมอื่ กนี้ ขี้ าพระองคไ ดเ ขาไปหาสมณมหาโมคคลั ลานะแลว ไดถามความขอน้ีแมสมณมหาโมคคลั ลานะก็ไดพ ยากรณค วามขอน้ี ดวยบทเหลานดี้ วยพยัญชนะเหลานี้ แกข า พระองค ดจุ พระโคดมผเู จริญเหมอื นกนั ขา แตพระโคดมผูเ จรญิ นา อัศจรรยไมเคยมี ในขอ ที่อรรถกับอรรถ พยัญชนะกับพยัญชนะ ของศาสดากับของสาวก ยอมเทยี บกันได เขากันไดไมผ ดิ เพยี้ นกนั ในบททีส่ ําคญั . จบ โมคคลั ลานะสตู รที่ ๗ ๘. วจั ฉสตู ร วาดวยวจั ฉโคตรปรพิ ชกถามปญ หาพระผูม พี ระภาคเจา [๗๙๔] คร้งั น้นั แล วัจฉโคตรปรพิ าชกไดเ ขาไปเฝาพระผมู ี-พระภาคเจาถึงทปี่ ระทับ ไดปราศรยั กบั พระผูมพี ระภาคเจา ครัน้ ผานการปราศรยั พอใหระลกึ ถงึ กนั ไปแลว จงึ นง่ั ณ ทคี่ วรสว นขา งหนง่ึ ครนั้ แลว

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 312ไดทูลถามพระผูมพี ระภาคเจาวา ขาแตพ ระโคดมผเู จริญ โลกเท่ยี งหรือพระผมู ีพระภาคเจา ตอบวา ดูกอนวัจฉะปญหาขอ น้เี ปน ปญหาทีเ่ ราไมพยากรณ ฯลฯ. ว. ขา แตพระโคดมผูเ จรญิ สัตวเบอื้ งหนาแตตายแลวยอ มเกิดอกีกห็ ามไิ ด ยอมไมเกดิ อีกก็หามไิ ดหรือ. พ. ดูกอนวัจฉะ แมป ญหาขอ นก้ี เ็ ปน ปญหาท่ีเราไมพ ยากรณอีกเหมือนกนั . ว. ขาแตพระโคดมผูเจรญิ อะไรเลา เปนเหตเุ ปนปจ จัย ไดพ วกปริพาชกผูถ ือลัทธิอนื่ เมอื่ ถูกถามอยางนั้นแลว พยากรณอ ยา งนี้วา โลกเทีย่ งบาง ฯลฯ สตั วเ บอื้ งหนาแตต ายแลวยอ มเกดิ อีกก็หามไิ ด ยอ มไมเกดิ อีกก็หามิไดบาง ขาแตพ ระโคดมผูเจรญิ อะไรเลา เปน เหตุ เปน ปจ จัยใหพ ระโคดมผเู จริญ เม่อื ถกู ทลู ถามอยางนนั้ แลว ไมท รงพยากรณอ ยางน้ีโลกเที่ยงก็ดี ฯลฯ สว นเบื้องหนา แตตายแลวยอ มเกิดอกี ก็หามไิ ด ยอมไมเกิดอกี ก็หามิไดกด็ .ี [๗๙๕] พ. ดกู อ นวจั ฉะ พวกปริพาชกผถู อื ลทั ธอิ ่นื ยอมเห็นรปู โดยความเปนตน ยอ มเหน็ ตนวามีรปู ยอมเห็นรูปในตน หรอื ยอมเห็นตนในรูป ฯลฯ ยอมเห็นวญิ ญาณโดยความเปน ตน ยอ มเหน็ ตนวามีวญิ ญาณยอ มเหน็ วิญญาณในตน หรอื ยอมเหน็ ตนในวิญญาณ เพราฉะนั้นพวกปริพาชกผถู ือลทั ธอิ นื่ เมื่อถกู ถามอยา งนั้นแลว จึงพยากรณอยา งน้ีวาโลกเที่ยงบาง ฯลฯ สตั วเ บื้องหนาแตตายแลว ยอมเกดิ อีกก็หามไิ ด ยอ มไม

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 313เกิดอกี กห็ ามไิ ดบ าง ดูกอ นวัจฉะ สว นพระตถาคตอรหนั ตสมั มาสมั พุทธเจายอ มไมเห็นรปู โดยความเปน ตน ยอ มไมเ ห็นตนวา มรี ูป ยอ มไมเห็นรูปในตน หรอื ยอ มไมเห็นตนในรูป ฯลฯ ยอมไมเห็นวญิ ญาณโดยความเปน ตน ยอ มไมเห็นตนวา มีวญิ ญาณ ยอ มไมเ ห็นวิญญาณในตน หรอืยอ มไมเห็นตนในวิญญาณ เพราะฉะน้นั เม่ือตถาคตถกู ถามอยางน้ันจึงไมพยากรณอยา งนวี้ าโลกเทย่ี งกด็ ี ฯลฯ สตั วเ บอื้ งหนา แตตายแลวยอ มเกดิ อีกก็หามไิ ด ยอ มไมเ กดิ อกี ก็หามิไดก็ดี. [๗๙๖] ครง้ั น้ันแล วจั ฉโคตรปริพาชกลุกขน้ึ จากทนี่ ง่ั แลวไดเ ขาไปหาทใ่ี นพระมหาโมคคลั ลานะถึงที่อยู ไดป ราศรัยกบั ทา นโมคคัล-ลานะ ครั้นผา นการปราศรัยพอใหระลกึ ถงึ กันไปแลว จงึ น่ัง ณ ที่ควรสวนขา งหนง่ึ ครนั้ แลวไดถ ามพระมหาโมคคัลลานะวา ดูกอ นทา นโมค-คัลลานะ โลกเที่ยงหรอื ทา นพระมหาโมคคัลลานะตรัสวา ดกู อ นวัจฉะปญหาขอ นี้เปน ปญหาที่พระผูม ีพระเจา ไมท รงพยากรณ ฯลฯ. ว. ดูกอ นทานโมคคัลลานะ สตั วเ บื้องหนา แตตายแลว ยอ มเกดิ อกีกห็ ามิได ยอ มไมเ กิดอกี ก็หามิไดหรือ. พ. ดูกอ นวัจฉะ แมปญ หาขอนก้ี เ็ ปนปญ หาที่พระผูมพี ระภาคเจาไมทรงพยากรณอ ีกเหมือนกนั . ว. ดกู อนทานโมคคลั ลานะ อะไรหนอ เปน เหตุเปนปจจัยใหพวกปรพิ าชกผถู ือลทั ธิอนื่ เมือ่ ถกู ถามอยา งนัน้ ยอ มพยากรณอยางนวี้ าโลกเท่ยี งบาง ฯลฯ สตั วเ บือ้ งหนาแตต ายแลว ยอมเกดิ อกี ก็หามไิ ด ยอ ม

พระสุตตนั ตปฎก สังยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 314ไมเ กดิ อีกก็หามไิ ดบ าง ดกู อนทานโมคคลั ลานะ เหน็ อะไรหนอ เปน เหตุเปน ปจจยั ใหพ ระสมณโคดม เมอ่ื ถกู ทูลถามอยา งนนั้ แลว ยอมไมทรงพยากรณอยางนว้ี า โลกเทยี่ งก็ดี ฯลฯ สัตวเบ้ืองหนา แตต ายแลว ยอ มเกิดอกีก็หามไิ ด ยอมไมเ กดิ อีกก็หามไิ ดก ด็ ี. [๗๙๗] ดกู อ นวัจฉะ พวกปริพาชกผูถอื ลทั ธอิ นื่ ยอ มเห็นรูปโดยความเปนตน ยอมเห็นตนวา มีรูป ยอ มเห็นรูปในตน หรอื ยอมเห็นตนในรปู ฯลฯ ยอมเหน็ วญิ ญาณโดยความเปน ตน ยอ มเห็นตนวามีวญิ ญาณยอ มเห็นวิญญาณในตน หรอื ยอ มเห็นตนในวิญญาณ เพราะฉะน้นั พวกปรพิ าชกผูถอื ลทั ธอิ น่ื เมือ่ ถกู ถามอยา งน้ัน จึงพยากรณอยา งนี้วา โลกเท่ยี งบาง ฯลฯ สตั วเ บอื้ งหนาแตต ายแลว ยอมเกิดอีกก็หามิได ยอมไมเ กดิอีกก็หามไิ ดบ าง ดกู อ นวัจฉะ สวนพระตถาคตอรหนั ตสมั มาสัมพทุ ธเจายอ มไมทรงเหน็ รูป โดยความเปนตน ยอมไมทรงเห็นตนวา มรี ูป ยอ มไมทรงเหน็ รปู ในตน หรอื ยอ มไมท รงเหน็ ตนในรปู ฯลฯ ยอ มไมท รงเหน็วิญญาณโดยความเปนตน ยอมไมทรงเหน็ ตนวามีวญิ ญาณ ยอ มไมทรงเหน็ วญิ ญาณในตน หรอื ยอ มไมทรงเหน็ ตนในวิญญาณ เพราะฉะนน้ั เมอื่พระตถาคตถูกทลู ถามอยา งนน้ั จึงไมท รงพยากรณอ ยา งนี้วา โลกเที่ยงกด็ ีโลกไมเ ทีย่ งกด็ ี โลกมีท่สี ุดก็ดี โลกไมม ที ี่สดุ กด็ ี ชพี ก็อนั นั้น สรรี ะก็อันน้นั กด็ ี ชพี เปน อยางอืน่ สรีระก็เห็นอยา งอน่ื กด็ ี สตั วเบอ้ื งหนาแตตายแลว ยอมเกิดอีกกด็ ี สตั วเ บอ้ื งหนาแตต ายแลวยอมไมเ กดิ อีกก็ดี สัตวเบอ้ื งหนาแตต ายแลว ยอมเกิดอกี ก็มี ยอมไมเ กิดอีกกม็ กี ด็ ี สัตวเบื้องหนา แตตายแลวยอมเกิดอีกก็หามิได ยอมไมเ กิดอกี ก็หามไิ ดก็ด.ี

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยตุ ตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 315 [๗๙๘] ดกู อนทา นโมคคัลลานะ นา อศั จรรย ไมเคยมี ในขอที่อรรถกบั อรรถ พยัญชนะกับพยญั ชนะ ของศาสดากับของสาวก ยอ มเทยี บกันได สมกันได ไมผิดเพ้ียนกันในบททส่ี ําคัญ ดกู อ นทา นโมคคัลลานะ.เมอ่ื กนี้ ขี้ า พเจาไดเ ขาไปเฝาพระสมณโคดม ไดท ลู ถามเรือ่ งน้ี แมพ ระ-สมณโคดมก็ไดทรงพยากรณเ รือ่ งน้ี ดว ยบทเหลานี้ ดวยพยญั ชนะเหลาน้ีแกขา พเจา ดจุ ทา นโมคคัลลานะเหมือนกัน ดูกอนทา นโมคคัลลานะนาอศั จรรย ไมเคยมี ในขอ ท่อี รรถกบั อรรถ พยญั ชนะกับพยญั ชนะของศาสดากบั ของสาวก ยอ มเทียบกันได สมกันได ไมผิดเพีย้ นกนั ในบทท่ีสาํ คญั . จบ วัจฉสตู รท่ี ๗ ๙. กตุ ุหลสาลาสูตร วา ดวยพระผูมพี ระภาคเจายอดเย่ยี มกวา ครูทั้ง ๖ [๗๙๙] ครง้ั น้นั แล วัจฉโคตรปริพาชกไดเขา ไปเฝา พระผมู -ีพระภาคเจาถงึ ทปี่ ระทบั ไดปราศยั กับพระผูมพี ระภาคเจา ครั้นผานการปราศรยั พอใหระลึกถึงกันไปแลวจึงนง่ั ณ ท่ีควรสวนขางหนงึ่ ครน้ั แลวไดท ราบทลู พระผูม พี ระภาคเจาวา ขาแตพ ระโคดมผเู จริญ เมอ่ื วันกอน ๆโนน พวกสมณพราหมณแ ละปริพาชกผถู อื ลัทธิอนื่ มากดวยกนั นัง่ ประชุมกันในศาลาวนุ วาย ไดเกดิ มีการสนทนาขึ้นในระหวางวา ปรู ณกสั สปนี้แลเปนเจา หมูเจา คณะ. เปนคณาจารย มีชือ่ เสยี ง มเี กียรตยิ ศ เปน เจาลทั ธิชนสวนมากยกยอ งวา ปูรณกัสสปนน้ั ยอ มพยากรณส าวกผกู ระทาํ กาล

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 316กิริยาลว งไปแลวในอุปบัตทิ งั้ หลายวา ทา นโนนบังเกดิ ในภพโนน ทา นโนน บงั เกดิ ในภพโนน ดงั นี้ แมสาวกคนใดของทา นปรู ณกัสสปนัน้ เปนบรุ ุษสงู สุด เปน บุรษุ ยอดเยย่ี ม บรรลคุ วามปฏบิ ตั ยิ อดเย่ียมแลว ทานปูรณกัสสปกย็ อมพยากรณสาวกแมน ัน้ ผกู ระทํากาลกริ ยิ าลว งไปแลวในอปุ บตั ิทัง้ หลายวา ทานโนน บงั เกิดในภพโนน ทา นโนน บงั เกิดในภพโนนดงั นี้ แมมกั ขลิโคสาล. . . แมน คิ รณฐนาฏบุตร. . . แมสญชยั เวลฏั ฐบุตร. . .แมป กธุ กัจจานะ. . . แมอ ชติ เกสกมั พลก็เปน เจา หมูเจา คณะ เปน คณาจารยมีช่อื เสยี ง มีเกยี รติยศ เปนเจาลทั ธิ ชนสว นมากยกยองวาดี แมท านอชิตเกสกัมพลนัน้ กย็ อ มพยากรณสาวกผูกระทาํ กาลกิริยาลวงไปแลว ในอุปบตั ทิ ง้ั หลายวา ทา นโนนบังเกิดในภพโนน ทานโนน บังเกดิ ในภพโนนดงั น้ี แมส าวกใดของทานอชติ เกสกัมพลนั้นเปนบุรุษสงู สุด เปนบรุ ุษยอดเยีย่ ม ไดบรรลคุ วามปฏิบตั ิอันยอดเยีย่ มแลว. ทา นอชิตเกสกัมพลก็ยอ มพยากรณส าวกผูกระทาํ กาลกิรยิ าลวงไปแลวแมน ั้นในอปุ บัติทงั้ หลายวาทา นโนน บงั เกิดในภพโนน ทา นโนนบงั เกิดในภพโนน ดังนี้ เหมือนกนัแมพระสมณโคดมนี้เปน เจา หมเู จา คณะ. เปน คณาจารย มชี ่อื เสยี ง มีเกยี รตยิ ศ เปนเจา ลัทธิ ชนสว นมากยกยองวาดี แมพ ระสมณโคดมนน้ัก็ทรงพยากรณสาวกผูกระทาํ กาลกริ ิยาลว งไปแลวในอปุ บัติท้งั หลายวา ทานโนนบงั เกิดในภพโนน ทา นโนนบงั เกดิ ในภพโนน ดงั นี้ และสาวกของพระสมณโคคมนั้น รูปใดเปน บรุ ุษสงู สดุ เปนบรุ ุษยอดเยยี่ ม ไดบ รรลุความปฏิบตั อิ ันยอดเย่ียมแลว พระสมณโคดมกท็ รงพยากรณส าวกรปู นน้ัผูกระทํากาลกริ ยิ าลวงไปแลวในอปุ บัติทง้ั หลายวา ทานโนนเกิดในภพโนนทานโนนบังเกดิ ในภพโนน ดังน้ี เหมือนกัน ย่งิ กวา นั้นพระสมณโคดมน้นัยังทรงพยากรณส าวกรูปนนั้ อยา งนีว้ า รูปโนน ตดั ตัณหาขาดแลว ถอน

พระสตุ ตันตปฎ ก สังยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 317สังโยชนทงิ้ เสยี แลว ทาํ ทส่ี ดุ แหงทกุ ขแ ลวเพราะไดบ รรลเุ หตุที่ละมานะไดโดยชอบ ดงั นี้ ขาแตพระโคดมผูเจริญ ขา พเจา น้นั มีความเคลอื บแคลงสงสัยแทว า อยางไร ๆ พระสมณโคดมก็ตอ งทรงรูธรรมอันบคุ คลพึงรูยิ่ง [๘๐๐] พระผูมีพระภาคเจา ตรสั วา ดกู อ นวัจฉะ จริงทเี ดียวควรท่ีทานจะสงสัยเคลอื บแคลงใจ ความเคลือบแคลงเกิดขึ้นแลวแกท า นในฐานะท่ีควรสงสัย ดูกอนวจั ฉะ เรายอมบญั ญตั ิความเกิดข้นึ แกคนที่ยงัมอี ปุ าทานเทา น้นั หาบญั ญตั แิ กค นท่หี าอปุ าทานมไิ ดไม ดูกอนวัจฉะไฟมเี ชือ้ จงึ ลกุ โพลง ไมมเี ชอ้ื หาลุกโพลงไมแมฉันใด ดกู อนวจั ฉะ เราก็ยอมบัญญัตคิ วามเกดิ ขึ้นแกค นทย่ี ังมอี ปุ าทาน หาบัญญัติแกคนทห่ี าอุปาทานมไิ ดไม ฉนั นั้นเหมอื นกันแล. ว. ขาแตพ ระโคดมผูเจริญสมยั ใด เปลวไฟถูกลมพัด ยอมไปไกลได ก็พระโคดมผูเ จริญจะทรงบญั ญตั ิอะไรแกเ ปลวไฟน้ี ในเพราะเชื้อเลา . พ. ดกู อ นวัจฉะ สมยั ใด เปลวไฟถกู ลมพัด ยอมไปไกลไดเรายอมบัญญัติเชอ้ื คอื ลมน้นั ดกู อ นวจั ฉะ เพราะสมยั นัน้ ลมยอ มเปน เชอ้ื ของเปลวไฟน้นั . ว. ขาแตพ ระโคดมผเู จริญ สมัยใด สตั วยอมทอดทง้ิ กายน้ดี ว ยไมเ ขา ถึงกายอนั ใดอนั หน่งึ ดวย ก็พระโคดมผเู จริญ จะทรงบญั ญตั ิอะไรแกส ตั วนใ้ี นเพราะอปุ าทานเลา. พ. ดูกอ นวัจฉะ สมัยใด สัตวท อดทง้ิ กายน้ีดว ย ไมเขาถึงกายอันใดอันหนง่ึ ดว ย เรายอมบัญญัตอิ ปุ าทาน คือ ตณั หานั้นแล ดกู อนวจั ฉะเพราะวาสมัยน้ัน ตณั หายอมเปน เชือ้ ของสตั วนั้น. จบ กุตหุ ลสาลาสูตรท่ี ๙

พระสตุ ตนั ตปฎ ก สังยุตตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 318 อรรถกถากตุ หุ ลสาลาสตู รที่ ๙ ในกตุ หุ ลสาลาสตู รท่ี ๙ พึงทราบวนิ จิ ฉยั ดังตอ ไปน.้ี บทวา กุตหุ ลาย ความวา ศาลาเฉพาะหลัง ชื่อวากุตหุ าลา ไมมีแตส มณพราหมณท งั้ หลาย ผูถือลทั ธติ า ง ๆ กนั สนทนากนั ถึงเร่อื งตาง ๆท่ศี าลาใด ศาลาน้ัน คอื ศาลาหลงั นีส้ าํ หรับสมณพราหมณเปนอันมากทา นกลาวดงั น้.ี ศาลาหลังน้ี ทานเรียกวา กุตุหลสาลา เพราะเปน ทีเ่ กดิความวุนวายวา พดู อะไรกัน. บทวา ทูร ป คจฉฺ ติ ความวา ยอ มไปจนถงึ พรหมโลกชนั้ อาภัสสร. บทวา อิมฺจ กาย นิกฺขปิ ติ ความวายอ มทอดท้งิ ดว ยจุติจิต. บทวา อนุปปนฺโน โหติ ความวา ยอมไมเขา ถงึเพราะปฏสิ นธจิ ิตไมเกดิ ในจตุ ขิ ณะน้นั เอง. จบ อรรถกถากุตหุ ลสาลาสูตรที่ ๙ ๑๐. อานันทสูตร วา ดวยพระอานนทถ ามปญ หา [๘๐๑] ครง้ั น้นั แล วจั ฉโคตรปรพิ าชกไดเขา ไปเฝาพระผูม -ีพระภาคเจา ถึงทีป่ ระทบั ไดป ราศรัยกบั พระผมู ีพระภาคเจา คร้นั ผานการปราศรยั พอใหระลึกถงึ กนั ไปแลว จึงนงั่ ณ ทีค่ วรสวนขา งหนึ่ง ครนั้ แลวไดท ูลถามพระผมู ีพระภาคเจาวา ขา แตพระโคดมผเู จริญ อัตตามีอยหู รอืเมือ่ วัจฉโคตรปริพาชกไดท ูลถามอยางนี้แลว พระผูมพี ระภาคเจา ไดทรง

พระสุตตันตปฎก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนา ที่ 319ดุษณีเสีย วจั ฉโคตรปรพิ าชกไดท ลู ถามอกี วา ขา แตพระโคดมผูเ จริญก็อัตตาไมม หี รือ แมค ร้ังที่สอง พระผมู พี ระภาคเจา ก็ไดท รงดษุ ณเี สียเหมอื นกนั คร้ันแลว วจั ฉโคตรปรพิ าชกกไ็ ดล กุ ขนึ้ จากที่นง่ั หลีกไป. [๘๐๒] ครั้งนัน้ เมอ่ื วัจฉโคตรปรพิ าชกหลีกไปแลว ไมนานทานพระอานนทไ ดทูลถามพระผมู พี ระภาคเจา วา ขา แตพระองคผ ูเจรญิเพราะเหตุอะไรหนอ พระผูมีพระภาคเจา อันวัจฉโคตรปริพาชกทลู ถามปญ หาแลว จงึ ไมทรงพยากรณ พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั วา ดกู อ นอานนทเราอันวัจฉโคตรปริพาชกถามวา อัตตามีอยหู รือ ถา จะพงึ พยากรณวาอัตตามอี ยไู ซร คําพยากรณน ัน้ กจ็ ักไปรว มกับลัทธิของพวกสมณพราหมณผูเ ปนสสั สตทฏิ ฐิ ดกู อนอานนท เราอันวัจฉโคตรปรพิ าชกถามวา อัตตาไมม หี รือ ถา จะพึงพยากรณวา อตั ตาไมมไี ซร คําพยากรณน ้ันกจ็ ักไปรวมกบั ลัทธิของพวกสมณพราหมณผ เู ปน อจุ เฉททิฏฐิ ดูกอ นอานนท เราอันวัจฉโคตรปรพิ าชกถามวา อัตตามีอยูหรือ ถา จะพึงพยากรณวา อัตตามีอยูไ ซร คําพยากรณข องเราน้ัน จักอนุโลมเพอ่ื ความบังเกดิ ขนึ้ แหงญาณวาธรรมทัง้ ปวงเปน อนตั ตาบา งหรือหนอ. อา. หามไิ ด พระเจา ขา. พ. ดูกอ นอานนท ถา หากเราอันวจั ฉโคตรปรพิ าชกถามวา อัตตาไมม ีหรือ จะพงึ พยากรณว า อัตตาไมมีไซร คาํ พยากรณนั้นคงจกั เปนไปเพอ่ื ความหลงงมงายแกวัจฉโคตรปริพาชกผูง มงายอยแู ลวา เม่ือกอ นอัตตาของเราไดมแี ลวแนนอน บัดน้ี อตั ตาน้นั ไมม ี ดังน.้ี จบ อานันทสตู รที่ ๑๐

พระสุตตนั ตปฎก สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาท่ี 320 อรรถกถาอานนั ทสตู รท่ี ๑๐ ในอานนั ทสตู รที่ ๑๐ พึงทราบวนิ ิจฉยั ดังตอไปน้ี. บทวา เตสเมต สทฺธึ อภวิสสฺ ความวา คาํ พยากรณน ้นั จกัเปนอันเดียวกันกบั ลัทธขิ องสมณพราหมณเหลา น้นั จักอนุโลมเพอ่ื ความเกิดขึน้ แหงญาณวา สพเฺ พ ธมมฺ า อนตตฺ า วิปสสนาญาณวา สพเฺ พธมฺมา อนตฺตา นีย้ อ มเกดิ ขนึ้ คาํ พยากรณของเรานน้ั จักอนุโลมบางหรอื หนอ. จบ อรรถกถาอานันทสูตรที่ ๑๐ ๑๑. สภยิ สูตร วา ดว ยวจั ฉโคตรปริพาชกถามปญหาพระสภยิ กัจจานะ [๘๐๓] สมยั หน่งึ ทา นพระสภิยกัจจานะอยู ณ ทีพ่ ักซง่ึ กอ สรางดว ยอิฐ ใกลบ านญาติ คร้งั นนั้ แล วจั ฉโคตรปริพาชกไดเขาไปหาทา นพระสภิยกจั จานะถึงท่ีอยู ไดป ราศรัยกบั ทานสภยิ กจั จานะ คร้ันผา นการปราศรัยพอใหร ะลกึ ถงึ กนั ไปแลว จงึ นั่ง ณ ท่คี วรสวนขางหนึ่ง ครน้ั แลวไดถ ามทานพระสภยิ กจั จานะวา ดูกอนกัจจานะผูเจรญิ สัตวเบือ้ งหนา แตตายแลวยอ มเกิดอีกหรือ ทา นพระสภยิ กจั จานะตอบวา ดกู อนวัจฉะ ปญ หาขอ น้ีเปน ปญหาที่พระผูมีพระภาคเจา ไมท รงพยากรณ. ว. ดกู อ นกัจจานะผเู จริญ สัตวเ บ้อื งหนา แตตายแลว ยอมไมเ กดิ อีกหรือ.

พระสุตตนั ตปฎ ก สังยตุ ตนกิ าย สฬายตนวรรค เลม ๔ ภาค ๒ - หนาที่ 321 ส. ดูกอนวจั ฉะ แมปญหาขอนี้กเ็ ปนปญหาทพ่ี ระผมู ีพระภาคเจาไมทรงพยากรณ. ว. ดูกอนกัจจานะผเู จรญิ สตั วเ บื้องหนา แตตายแลวยอมเกิดอกี ก็มียอ มไมเกดิ อีกกม็ ีหรือ. ส. ดูกอนวัจฉะ ปญ หาขอน้เี ปนปญ หาท่ีพระผมู ีพระภาคเจาไมทรงพยากรณ. ว. ดกู อนกจั จานะผเู จริญ สัตวเบอ้ื งหนา แตตายแลวยอมเกดิ อีกก็หามไิ ด ยอ มไมเกดิ อกี ก็หามไิ ดหรอื . ส. ดูกอนวจั ฉะ แมปญ หาขอน้ีกเ็ ปนปญ หาทพ่ี ระผมู ีพระภาคเจาไมทรงพยากรณ. ว. ดกู อ นกจั จานะผูเ จรญิ เมื่อขา พเจาถามวา สัตวเ บ้อื งหนา แตตายไปแลวยอมเกิดอกี หรอื ทา นกต็ อบวา ดกู อนวจั ฉะ ปญ หาขอนเ้ี ปนปญ หาทพ่ี ระผูม ีพระภาคเจา ไมทรงพยากรณ ดกู อ นกจั จานะผูเจริญ เม่ือขา พเจา ถามวา สตั วเบอ้ื งหนาแตต ายแลว ยอมไมเ กดิ อีกหรือ ทานกต็ อบวาดกู อนวัจฉะ ปญ หาขอนเี้ ปน ปญ หาทพี่ ระผมู พี ระภาคเจาไมทรงพยากรณเม่ือขา พเจา ถามวา ดูกอ นกัจจานะผเู จรญิ สตั วเบื้องหนาแตตายแลว ยอ มเกดิ อีกก็มี ยอมไมเกิดอีกก็มหี รอื ทา นกต็ อบวา ดูกอ นวจั ฉะ ปญ หาขอน้ีเปน ปญหาทีพ่ ระผมู ีพระภาคเจา ไมทรงพยากรณ ดกู อ นกัจจานะผูเ จรญิเมื่อขา พเจา ถามวา สตั วเ บอ้ื งหนา แตต ายแลวยอมเกิดอกี กห็ ามไิ ด ยอ มไมเกดิ อีกกห็ ามไิ ดห รือ ทา นก็ตอบวา ดกู อ นวจั ฉะ แมปญ หาขอน้ีก็เปนปญ หาทพี่ ระผมู พี ระภาคเจา ไมท รงพยากรณ ดูกอนกัจจานะผูเจรญิ อะไรหนอ เปน เหตุเปน ปจจัยใหพระสมณโคดมไมทรงพยากรณปญหาขอนนั้ .