tripitaka_12

พระสตุ ตนั ตปฎก ทีฆนิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 1 โสณทณั ฑสูตร [๑๗๘] ขาพเจา ไดส ดบั มาแลวอยางนี้. สมัยหน่ึง พระผมู พี ระภาคเจา เสดจ็ จารกิ ไปในอังคชนบทพรอ มดว ยภกิ ษสุ งฆห มูใหญ ประมาณ ๕๐๐ รปู เสด็จถงึ นครจัมปา. ไดทราบวาสมัยน้นั พระองคประทบั อยใู กลข อบสระโบกขรณีคัคครา ในนครจมั ปา. เสดจ็ นครจมั ปา [๑๗๙] กส็ มัยนั้น พราหมณโ สณทัณฑะ ครองนครจมั ปา ซง่ึ คับคง่ัดวยประชาชนและหมูสัตว อดุ มดวยหญา ดวยไม ดวยนา้ํ สมบรู ณดว ยธัญญาหาร ซ่ึงเปนราชสมบัติ อนั พระเจาแผนดนิ มคธจอมเสนา พระ-นามวา พิมพิสาร พระราชทานปูนบาํ เหนจ็ ใหเ ปน สว นพรหมไทย พราหมณและคฤหบดชี าวนครจมั ปา ไดสดับขา ววา พระสมณโคดมศากยบุตร ทรงผนวชจากศากยสกลุ เสด็จจารกิ ไปในอังคชนบท พรอ มดว ยพระภิกษสุ งฆหมูใหญป ระมาณ ๕๐๐ รปู เสดจ็ ถึงนครจัมปา ประทับอยูใกลข อบสระโบกขรณี ชอ่ื คัคครา ในนครจัมปา เกยี รติศัพทอ นั งามของพระโคดมพระองคน้นั ขจรไปแลว ดังนี้วา แมเ พราะเหตนุ ี้ พระผูมพี ระภาคเจาพระองคน ั้น เปนพระอรหันตตรัสรเู องโดยชอบ ถึงพรอ มดว ยวชิ ชาและจรณะเสดจ็ ไปดแี ลว ทรงรโู ลก เปนสารถฝี ก คนทค่ี วรฝก ไมม ผี อู น่ื ยงิ่ กวาเปนพระศาสดาของเทวดาและมนุษยท ง้ั หลาย เปน ผูเบิกบานแลว เปนผูจาํ แนกพระธรรม พระองคทรงทําโลกน้พี รอมทงั้ เทวโลก มารโลกพรหมโลก ใหแจง ชัดดวยพระปญ ญาอนั ยง่ิ ของพระองคเองแลว ทรงสอนหมู

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 2สัตวพ รอ มทั้งสมณพราหมณ เทวดาและมนษุ ยใหร ตู าม ทรงแสดงธรรมงามในเบอื้ งตน งามในทา มกลาง งามในทส่ี ดุ ทรงประกาศพรหมจรรยพรอมทง้ั อรรถ พรอมทง้ั พยญั ชนะ บริสทุ ธิ์บริบรู ณสิ้นเชงิ ก็การเห็นพระอรหันตท ั้งหลายเห็นปานน้นั ยอมเปน การดีแล ดังน้ี คร้งั นัน้ พราหมณีและคฤหบดีชาวนครจัมปา ออกจากนครจมั ปารวมกันเปนหมู ๆ พากนั ไปยงั สระโบกขรณีคคั ครา. โสณทณั ฑพราหมณเ ขาเฝา [๑๘๐] สมัยนนั้ พราหมณโ สณทณั ฑะนอนกลางวันอยู ณ ปราสาทชน้ั บน ไดเ หน็ พราหมณแ ละคฤหบดีชาวนครจมั ปา ออกจากนครจัมปารวมกนั เปน หมู ๆ พากันไปยังสระโบกขรณคี ัคครา จงเรียกทป่ี รึกษามาถามวา พราหมณและคฤหบดชี าวนครจมั ปาออกจากนครจมั ปารวมกนั เปน หมู ๆไปยงั สระโบกขรณีคคั ครา ทําไมกัน. ทปี่ รึกษาบอกวา เรอ่ื งมีอยขู อรบัพระสมณโคดมศากยบตุ ร ทรงผนวชจากศากยสกุล เสดจ็ จาริกไปในองั ค-ชนบท พรอ มดวยภกิ ษุสงฆห มูใหญป ระมาณ ๕๐๐ รปู เสด็จถงึ นครจัมปาประทับอยูใกลข อบสระโบกขรณีคคั คราในนครจมั ปา เกยี รตศิ พั ทอันงามของพระองคข จรไปแลว อยางน้ีวา แมเ พราะเหตุนี้ พระผูมพี ระภาคเจาพระองคน้นั เปน พระอรหนั ตตรสั รเู องโดยชอบ ทรงถงึ พรอมดวยวิชชาและจรณะ เสด็จไปดีแลว ทรงรูโลก ทรงเปนสารถฝี กคนท่ีควรฝก ไมม ีผอู ืน่ ยิ่งกวา เปนพระศาสดาของเทวดาและมนุษยท ้ังหลายเปน ผเู บิกบานแลว เปนผจู ําแนกพระธรรม พราหมณแ ละคฤหบดเี หลา นัน้ พากนั ไปเฝาพระโคดมพระองคน ้ัน. โสณทณั ฑะกลา ววา ถา เชนน้นั ทา นจงไปหาเขาแลวบอกเขาอยางนวี้ า ทา นทัง้ หลาย พราหมณโสณทัณฑะสงั่ วา ขอใหท า น

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 3ทั้งหลายจงรอกอน พราหมณโ สณทณั ฑะจะไปเฝาพระสมณโคดมดวย. ท่ีปรกึ ษารับคําแลวไปหาพราหมณแ ละคหบดชี าวนครจัมปา แลว บอกตามคาํสั่งวา พราหมณโสณทณั ฑะส่งั วา ขอทานท้งั หลายจงรอกอน พราหมณโสณทัณฑะจะไปเฝาดวย. [๑๘๑] สมยั น้นั พวกพราหมณต างเมืองประมาณ ๕๐๐ คนพกั อยูในนครจัมปาดวยกรณยี กจิ บางอยา ง. เขาไดท ราบวา พราหมณโ สณทัณฑะจักไปเฝา พระสมณโคดม จงึ พากนั เขาไปหาแลวถามวา ไดท ราบวา ทานจักไปเฝาพระสมณโคดมจริงหรอื . โสณทัณฑะตอบวา ทา นผเู จรญิ เราคดิ วา จักไปเฝา พระสมณโคดมจริง พวกพราหมณกลา ววา อยา เลย ทา นโสณทัณฑะทานไมควรไปเฝา พระสมณโคดม ถาทานไป ทา นจะเสียเกยี รตยิ ศ เกียรติยศของพระสมณโคดมจกั รุงเรอื ง ดวยเหตนุ ้ีแหละ ทา นจงึ ไมค วรไป พระสมณโคดมตางหากควรจะเสดจ็ มาหาทา น อนง่ึ ทานเปนอุภโตสชุ าต ทง้ัฝา ยมารดาและบดิ า มคี รรภเปนท่ถี อื ปฏิสนธิหมดจดดีตลอด ๗ ชั่วคน ไมมีใครจะคดั คานติเตียนไดดว ยการกลา วอางถึงชาติ เพราะเหตุนี้ ทานจงึ ไมควรไปเฝา พระสมณโคดม พระสมณโคดมตา งหากคารจะเสดจ็ มาหาทานอนง่ึ ทานเปนผมู ง่ั คง่ั มีทรพั ยมาก มโี ภคสมบัตมิ าก....อนง่ึ ทานเปน ผูคงแกเ รยี น ทรงจาํ มนต รูจบไตรเพท พรอมท้ังคมั ภีรนฆิ ณั ฑุ คมั ภรี เกตุภะ พรอ มทงั้ ประเภทอกั ษร มคี มั ภีรอ ติ หิ าส เปนทหี่ า เปน ผูเขา ใจตวั บท เปน ผเู ขา ใจไวยากรณ ชํานาญในคัมภีรโ ลกายตะ และมหาปรุ ิส-ลักษณะ อน่ึง ทา นมรี ปู งาม นา ดู นาเล่อื มใส ประกอบดว ยผวิ พรรณผดุผองยิง่ นกั มีวรรณคลา ยพรหม มรี ูปรา งคลา ยพรหม นา ดู นาชมไมนอ ยอนึ่ง ทา นเปนผูมีศีล มีศลี ยั่งยนื ประกอบดว ยศีลยงั่ ยนื อนึ่ง ทานเปนผมู ีวาจาไพเราะ มีสาํ เนยี งไพเราะ ประกอบดว ยวาจาของชาวเมือง สละสลวย

พระสุตตันตปฎก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 4หาโทษมไิ ด ใหผ ูฟ งเขาใจเน้อื ความไดชัด อนงึ่ ทา นเปน อาจารยและปาจารยข องชนหมมู าก สอนมนตแกมาณพถึง ๓๐๐ คน มาณพเปน อนั มากตา งทิศตางชนบทผตู องการมนต ใครจะเรยี นมนตในสํานักของทา นพากนัมา อนึ่ง ทานเปน คนแกเ ฒา เปนผใู หญลวงกาลผา นวยั มาโดยลาํ ดบั สว นพระสมณโคดมเปน คนหนมุ และบวชแตยังหนุม อน่งึ ทานเปนผอู นั พระเจา แผน ดินมคธ จอมเสนา พระนามวา พมิ พิสาร ทรงสกั การะเคารพนับถือ บูชา นอบนอม อนึง่ ทานเปนผอู ันพราหมณโปกขรสาติสีกการะเคารพ นบั ถอื บชู า นอบนอ ม อนง่ึ ทานครองนครจมั ปาซง่ึ คบั คง่ั ดว ยประชาชนและหมูสตั ว อดุ มดวยหญา ดว ยไม ดว ยนํา้ สมบรู ณดวยธญั ญาหาร ซงึ่ เปนราชสมบัตอิ ันพระเจา แผนดนิ มคธ จอมเสนา พระนามวาพมิ พสิ าร พระราชทานปนู บําเหนจ็ ใหเ ปน สว นพรหมไทย เพราะเหตนุ ้ีแหละทา นจงึ ไมควรไปเฝา พระสมณโคดม พระสมณโคดมตา งหาก ควรจะเสด็จมาหาทาน ดังน้.ี พระพุทธคุณ [๑๘๒] เมอ่ื พวกพราหมณกลา วอยางน้แี ลว พราหมณโ สณทณั ฑะไดกลา ววา ทานท้ังหลาย ถาอยา งน้นั ขอพวกทา นจงฟงขาพเจา บาง เราน้แี หละควรไปเฝา พระโคดมพระองคน้นั พระโคดมไมค วรเสด็จมาหาเราไดทราบวา พระสมณโคดม เปนอุภโตสชุ าต ทัง้ ฝายพระมารดาและพระบิดา มีพระครรภท ีท่ รงถอื ปฏิสนธหิ มดจดดีตลอด ๗ ชั่วคน ไมมีใครจะคัดคา นตเิ ตียนไดด วยการกลา วอางถึงพระชาติ เพราะเหตุน้แี หละ พระโคดมจงึ ไมควรเสด็จมาหาเรา ทถี่ ูกเรานแ้ี หละควรจะไปเฝา พระองค ไดทราบวา พระสมณโคดม ทรงสละพระญาตหิ มูใหญออกทรงผนวช ทรง

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนิกาย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 5สละเงินและทองเปนอันมาก ทั้งท่ีอยูใ นพนื้ ดนิ ทัง้ ท่ีอยใู นอากาศออกทรงผนวช พระองคก าํ ลังหนุม มีพระเกศาดําสนิท ทรงพระเจรญิ ดวยปฐมวัย ออกทรงผนวชเปน บรรพชิต เมือ่ พระมารดาและพระบดิ าไมทรงปรารถนาใหทรงผนวช มีพระพักตรอ าบดว ยนํ้าพระเนตรทรงกันแสงอยู พระองคท รงปลงพระเกศาและพระมัสสุ ทรงครองผา กาสาว-พัสตรเ สดจ็ ออกผนวชเปน บรรพชิต พระองคม ีพระรูปงาม นา ดู นาเลอ่ื มใส ประกอบดว ยพระฉววี รรณผดุ ผอ งยงิ่ นัก มพี ระวรรณคลา ยพรหมมีพระรปู คลายพรหม นาดู นาชมไมนอย พระองคเ ปน ผมู ีศลี มีศลี อันประ-เสรฐิ มศี ลี เปนกศุ ล ประกอบดวยศลี เปน กศุ ล พระองคม พี ระวาจาไพเราะมีพระสาํ เนยี งไพเราะ ประกอบดว ยวาจาของชาวเมอื ง สละสลวย หาโทษมิได ใหผูฟงเขาใจเน้อื ความไดช ัด พระองคเปน อาจารยแ ละปาจารยข องคนหมมู าก พระองคสนิ้ กามราคะแลว เลกิ ประดบั ประดาแตง แลว พระองคเปน กรรมวาที เปน กริ ยิ วาที ไมทรงมงุ รา ยแกพวกพราหมณ พระองคท รงผนวชจากสกลุ สูง คอื สกลุ กษัตริยอ ันไมเจือปน พระองคทรงผนวชจากสกุลมัง่ คั่ง มีทรัพยมาก มโี ภคสมบตั ิมาก ชนตางรัฐตางชนบทพากนัมาทลู ถามปญ หากะพระองค เทวดาหลายพนั นอบชีวติ ถึงพระองคเ ปนสรณะพระเกียรตศิ พั ทอ ันงามของพระองคขจรไปแลว อยางน้วี า แมเพราะเหตุนี้ ๆพระผูมีพระภาคเจา พระองคน ั้น เปนพระอรหันตต รสั รเู องโดยชอบ ถึงพรอมดว ยวชิ ชาและจรณะ เสด็จไปดีแลว ทรงรูโ ลก ทรงเปนสารถีฝกคนทีค่ วรฝก ไมม ีผอู ่นื ยงิ่ กวา เปนพระศาสดาของเทวดาและมนุษยท ง้ั -หลาย เปน ผเู บกิ บานแลว เปน ผูทรงจาํ แนกพระธรรม ดงั น้ี พระองคท รงประกอบดวยมหาปรุ ิลกั ษณะ ๓๒ ประการ พระองคม ปี กติกลาวเชื้อเชิญเจรจาผกู ไมตรี ชา งปราศรยั พระพกั ตรไ มสยว้ิ เบกิ บาน มปี กตติ รสั

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 6กอ น พระองคเปน ผูอันบริษทั ๔ สักการะ เคารพนบั ถอื บูชา นอบนอมเทวดาและมนุษยจ ํานวนมากเลอื่ มใสในพระองคย ิง่ นกั พระองคท รงพํานักอยูในหมูบา นหรือในนคิ มใด ในหมูบา น หรือในนิคมน้นั ไมม ีอมนษุ ยเ บียด-เบียนมนุษย พระองคทรงเปนเจา หมเู จา คณะและทรงเปนคณาจารยไดร ับยกยองวา เปนยอดของเจาลทั ธิเปน อันมาก สมณพราหมณเหลา นรี้ งุ เรืองยศดว ยประการใด ๆ แตพ ระสมณโคดมไมอยางนั้น ทแ่ี ทพ ระสมณโคดมรงุเรืองพระยศ ดว ยวิชชาและจรณสมบตั อิ ันยอดเยีย่ ม พระเจาแผนดินมคธจอมเสนา พระนามวา พมิ พิสาร พรอ มทง้ั พระโอรส และพระมเหสี ทง้ัราชบรพิ ารและอํามาตย ทรงมอบชีวิต ถงึ พระองคเปน สรณะ พระเจาปเสนทิโกศล พรอ มทงั้ พระโอรส และพระมเหสที ง้ั ราชบริพารและอาํ มาตยทรงมอบชีวิตถงึ พระองคเปนสรณะ พราหมณโปกขรสาตพิ รอมทั้งบุตรและภรรยา ท้งั บรวิ ารและอํามาตย มอบชีวิตถงึ พระองคเปนสรณะพระองคเปน ผูอ ันพระเจาแผนดนิ มคธ จอมเสนา พระนามวา พิมพสิ าร ทรงสกั การะเคารพนับถอื บูชา นอบนอม พระองคเปนผอู นั พระเจา ปเสนทโิ กศลทรงสักการะ เคารพ นับถือ บูชานอบนอ ม พระองคเปน ผูอนั พราหมณโปกขรสาตทิ รงสกั การะ เคารพ นับถอื บูชา นอบนอม พระองคเสดจ็ ถงึนครจมั ปา ประทับอยู ณ ขอสระโบกขรณีคัคครา ในนครจัมปา สมณะหรอื พราหมณเหลา ใดเหลา หนงึ่ มาสูเ ขตบานของเรา ทานเหลานั้นจดั วาเปนแขกของเรา และเปนแขกอนั เราควรสักการะ เคารพ นับถอื บชู านอบนอ ม พระสมณโคดมเสด็จถึงนครจัมปา ประทบั อยู ณ ขอบสระโบก-ขรณีคคั ครา ในนครจมั ปา พระองคท รงเปน แขกของพวกเรา และเปน แขกทเ่ี ราควรสักการะเคารพนับถอื บชู า นอบนอม เพราะเหตฉุ ะนแ้ี หละ พระองคจงึ ไมควรเสดจ็ มาหาเรา ท่ีถกู เราตา งหากควรจะไปเฝาพระองค ขาพเจา

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 7ทราบพระคุณของพระโคดมเพียงเทาน้ี แตพระโคดมไมใชม พี ระคณุ เพยี งเทาน้ี ความจรงิ พระองค มพี ระคณุ หาประมาณมไิ ด. [๑๘๓] เมื่อพราหมณโสณทณั ฑะกลา วอยางนแ้ี ลว พราหมณเ หลาน้นั ไดก ลาววา ทานโสณทัณฑะกลา วชมพระสมณโคดมถงึ เพยี งนี้ ถึงหากพระโคดมพระองคน ัน้ จะประทับอยไู กลจากทนี่ ี้ตัง้ รอยโยชน ก็ควรแทท ี่กลุ บุตรผมู ศี รัทธาจะไปเฝา แมจะตองนําเสบียงไปก็ควร. พราหมณโสณทณั ฑะกลาววา ถา เชนนน้ั เราทั้งหมดจกั ไปเฝา พระสมณโคดม.ลาํ ดบั นั้น พราหมณโสณทณั ฑะพรอมดว ยคณะพราหมณห มูใหญไปถงึสระโบกขรณีคัคครา. เม่ือผานพนราวปา ไปแลว ไดเกิดปรวิ ิตกขน้ึ อยา งนี้วา ถาเราจะถามปญหากะพระสมณโคดม หากพระองคจ ะพงึ ตรัสกะเราอยา งนว้ี า พราหมณ ปญหาขอนท้ี านไมควรถามอยา งนั้น ทถ่ี กู ควรจะถามอยา งนี้ดงั นี้ ชมุ นุมชนน้จี ะพงึ ดหู ม่นิ เราไดดวยเหตุน้นั วา พราหมณโ สณทัณฑะเปนคนเขลา ไมฉลาด ไมอาจถามปญหาโดยแยบคายกะพระสมณโคดมได ผูทีถ่ ูกชมุ นุมชนดูหมนิ่ พึงเสื่อมยศ ผูเส่ือมยศก็เสอื่ มจากโภคสมบตั ิเพราะไดย ศ เราจึงมีโภคสมบตั ิ ถา พระสมณโคดมจะพึงตรัสถามปญ หากะเรา และเราแกไ มถ กู พระทัย ถาพระองคจ ะพึงตรัสกะเราอยางนีว้ าพราหมณ ปญ หาขอนที้ านไมควรแกอ ยา งนัน้ ที่ถกู ควรจะแกอยางนี้ ดงั นี้ชุมนมุ ชนนีจ้ ะพึงดหู มิ่นเราไดด ว ยเหตุนัน้ วา พราหมณเปน คนเขลา ไมฉลาดไมอ าจแกปญหาใหถกู พระทัยพระสมณโคดมได ผทู ่ีถูกชมุ นมุ ชนดหู ม่นิ พงึเส่ือมยศ ผูเ ส่อื มยศก็พงึ เสอ่ื มโภคสมบตั ิ เพราะไดยศเราจงึ มโี ภคสมบัติอนงึ่ เราเขามาใกลถ งึ เพียงนี้แลว ยงั มิไดเฝา พระสมณโคดม จะกลับเสยีชุมนมุ ชนนจ้ี ะพงึ ดูหมิ่นเราไดด วยเหตุนน้ั วา พราหมณโ สณทัณฑะเปนคน-

พระสุตตันตปฎก ทฆี นิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 8เขลาไมฉ ลาด กระดา งดวยมานะ เปน คนฉลาด ไมอ าจเขาเฝา พระสมณ-โคดมได เขา มาใกลถงึ เพียงนแี้ ลว ยังไมทนั เฝา พระสมณโคดม ไฉนจึงกลบั เสยี ผทู ถ่ี กู ชมุ นมุ ชนดูหม่ินพึงเสอ่ื มยศ ผูเ สื่อมยศก็พึงเสือ่ มโภคสมบัติเพราะไดยศเราจึงไดโ ภคสมบัต.ิ [๑๘๔] ลําดับนั้น พราหมณโสณทณั ฑะเขา ไปเฝาพระผูมพี ระภาค-เจาถึงทป่ี ระทับ ไดป ราศรัยกับพระผูม ีพระภาคเจา ครน้ั ผา นการปราศรัยพอใหระลึกถงึ กันไปแลว จึงนงั่ ณ ท่คี วรสวนขา งหน่ึง. ฝา ยพราหมณและคฤหบดชี าวนครจมั ปา บางพวกกถ็ วายอภิวาท บางพวกก็ปราศรัยบางพวกก็ประนมอญั ชลีไปทางพระผมู พี ระภาคเจา บางพวกกป็ ระกาศชือ่และโคตร บางพวกกน็ ิ่งอยู แลวตางกน็ ่งั ณ ทค่ี วรสว นขา งหนึ่ง ๆ. ไดยินวา ในขณะนั้น พราหมณโ สณทัณฑะน่งั ครนุ คิดถงึ แตเรื่องนน้ั วา ถาเราจะพงึ ถามปญหากะพระสมณโคดม หากพระองคจ ะพงึ ตรสั กะเราอยา งน้ีวา พราหมณ ปญหาขอนีท้ านไมควรถามอยา งนนั้ ทถ่ี ูกควรจะถามอยา งน้ีดงั นี้ ชุมนุมชนน้ีจะพงึ ดูหม่นิ เราดวยเหตนุ ัน้ วา พราหมณโสณทณั ฑะเปนคนเขลา ไมฉ ลาด ไมอาจถามปญหาโดยแยบคายกะพระสมณโคดมได ผูท่ถี ูกชมุ นุมชนดหู มนิ่ พึงเสือ่ มยศ ผเู สื่อมยศกพ็ งึ เสือ่ มโภคสมบัติ เพราะไดยศเราจงึ มโี ภคสมบัติ ถาพระสมณโคดมจะพึงตรสั ถามปญ หากะเรา ถาเราแกไ มถูกพระทยั ถา พระองคจะพงึ ตรสั กะเราอยา งนีว้ า พราหมณ ปญหาขอน้ีทา นไมค วรแกอ ยา งนี้ ท่ีถูกควรจะแกอ ยางน้ี ดังน้ี ชมุ นมุ ชนนจี้ ะพงึ ดูหมิ่นเราไดดว ยเหตนุ ้ันวา พราหมณโสณทัณฑะเปนคนเขลา ไมฉลาด ไมอาจแกปญหาใหถูกพระทยั พระสมณโคดมได ผทู ีถ่ ูกชมุ นมุ ชนดูหม่นิ พึงเสอ่ื มยศ ผูเส่ือมยศกพ็ ึงเสอื่ มโภคสมบัติ เพราะไดย ศเราจงึ มโี ภคสมบตั ิ ถา

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 9กระไร ขอพระสมณโคดมพึงตรัสถามปญหากะเราในเรอ่ื งไตรวิชาอันเปนของอาจารยของเรา เราจะพึงแกใ หถูกพระทัยของพระองคไ ดเ ปนแน. [๑๘๕] ลาํ ดับนน้ั พระผูม พี ระภาคเจา ทรงทราบความคดิ ในใจของพราหมณโ สณทณั ฑะดว ยพระหฤทัย แลว ทรงดาํ รวิ า พราหมณโ สณ-ทณั ฑะน้ลี ําบากใจตวั เองอยู ถากระไร เราพงึ ถามปญ หาเขาในเรื่องไตร-วชิ าอันเปนของอาจารยของเขา. ตอ แตน้นั จึงไดตรสั ถามพราหมณโสณ-ทัณฑะวา ดูกอ นพราหมณ บคุ คลผูประกอบดว ยองคเ ทา ไร พวกพราหมณจงบัญญัติวา เปน พราหมณ และเมือ่ เขาจะกลา ววา เราเปน พราหมณ ก็พึงกลา วไดโ ดยชอบ ทงั้ ไมตอ งถึงมุสาวาทดวย. พราหมณโสณทัณฑะดําริวา เราไดป ระสงคจ าํ นงหมายปรารถนาวา ไวแ ลววา ถา กระไร ขอพระสมณ-โคดมพงึ ตรสั ถามปญหากะเรา ในเรือ่ งไตรวชิ าอนั เปน ของอาจารยข องเราเราพึงแกใหถ ูกพระทัยของพระองคไ ดเ ปน แนน ้ัน เผอญิ พระองคก ต็ รัสถามปญ หากะเราในเรือ่ งไตรวชิ าอนั เปนของอาจารยของเรา เราจักแกปญหาใหถกู พระทยั ไดเปน แนทเี ดยี ว พราหมณบ ญั ญตั ิ [๑๘๖] ลาํ ดับนนั้ พราหมณโ สณทณั ฑะจึงเผยอกายขนึ้ เหลยี วดชู ุม-นุมชนแลวกราบทูลพระผูม พี ระภาคเจาวา ขาแตพระโคดมผเู จริญ บุคคลประกอบดวยองค ๕ ประการ พวกพราหมณย อมบญั ญตั วิ า เปน พราหมณและเมอ่ื เขาจะกลาววา เราเปนพราหมณ กพ็ ึงกลา วไดโ ดยชอบ ทัง้ ไมตองถงึ มสุ าวาทดว ย องค ๕ ประการเปนไฉน ขาแตพ ระโคดมผเู จรญิบุคคลผเู ปนพราหมณใ นโลกน้ี ๑. เปน อุภโตสชุ าต ท้งั ฝา ยมารดาและบิดา มคี รรภเปนท่ถี อื ปฏสิ นธิ

พระสุตตันตปฎ ก ทีฆนิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 10หมดจดดตี ลอด ๗ ช่ัวคน ไมมีใครจะคดั คา นติเตียนได ดวยการกลา วอางถงึ ชาติ ๒. เปน ผูค งแกเ รยี น ทรงจาํ มนตรูจบไตรเพท พรอมท้ังคัมภีรนิฆณั ฑุ คัมภีรเกตภุ ะ พรอ มท้งั ประเภทอกั ษรมีคมั ภีรอักษรมีคมั ภรี อติ ิหาสเปนท่ี ๕เปนผเู ขา ใจตวั บท เปนผเู ขาใจไวยากรณ ชาํ นาญในคมั ภีรโลกายตะและมหาปรุ ิสลักษณะ ๓. เปนผมู รี ูปงาม นา ดู นาเลอื่ มใส ประกอบดวยผิวพรรณผุดผอ งยง่ิ นกั มพี รรณคลายพรหม มีรูปรา งคลา ยพรหม นา ดู นา ชม ไมน อย ๔. เปน ผมู ศี ลี มีศลี ยัง่ ยืน ประกอบดว ยศีลยง่ั ยนื ๕. เปน บัณฑติ มปี ญ ญาเปนท่ี ๑ หรอื ที่ ๒ ของพวกปฏคิ าหก ผูรับบูชาดวยกัน ขาแตพ ระโคดมผเู จรญิ บุคคลประกอบดว ยองค ๕ เหลา นแ้ี ล พวกพราหมณย อ มบัญญัติวาเปนพราหมณ และเมอ่ื เขาจะกลา ววา เราเปนพราหมณ ก็พงึ กลา วไดโ ดยชอบ ทั้งไมตอ งถึงมสุ าวาทดว ย. [๑๘๗] พระผูมพี ระภาคเจา ตรัสวา ดูกอนพราหมณ บรรดาองคท ง้ั๕ เหลา น้ี ยกเสียองคหนึ่งแลว บคุ คลประกอบดวยองค เพียง ๔ อาจจะบญั ญัติวา เปน พราหมณไ ดห รือไม และเมื่อเขาจะกลาววา เราเปนพราหมณพ ึงกลาวไดโ ดยชอบ ท้ังไมตอ งถงึ มสุ าวาทดวย. พราหมณโสณทัณฑะทลู วา ได พระโคดมผูเ จรญิ บรรดาองคทงั้ ๕ เหลา น้ี ยกวรรณะเสียกไ็ ด เพราะวรรณะจกั กระทาํ อะไรได ดวยเหตุวา บคุ คลผูเปนพราหมณ ๑. เปน อภุ โตสชุ าต ทัง้ ฝายมารดาและบิดา มคี รรภเ ปนท่ีถอื

พระสุตตันตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 11ปฏสิ นธิหมดจดดีตลอด ๗ ชั่วคน ไมมใี ครจะคัดคา นตเิ ตียนไดด วยการกลา วอางถึงชาติ ๒. เปนผคู งแกเ รยี น ทรงจํามนต รูจบไตรเพท พรอมท้งั คัมภรี นฆิ ณั ฑุ คัมภีรเ กตุภะ พรอ มทง้ั ประเภทอกั ษร มีคมั ภีรอ ิตหิ าสเปน ที่ ๕เปน ผเู ขาใจตวั บท เปน ผเู ขา ใจไวยากรณ ชํานาญในคัมภรี โ ลกายตะและมหาปรุ ิสลักษณะ ๓. เปนผมู ศี ลี มศี ีลยัง่ ยืน ประกอบดวยศีลยงั่ ยนื ๔. เปนบัณฑิต มีปญ ญา เปน ท่ี ๑ หรอื ที่ ๒ ของพวกปฏิคาหก ผูรับบูชาดวยกนั ขา แตพ ระโคดมผเู จรญิ บุคคลประกอบดว ยองค ๔ เหลา นีแ้ ล พวกพราหมณย อ มบัญญัติวา เปน พราหมณ และเม่ือเขาจะกลาววา เปน พราหมณพงึ กลา วไดโดยชอบ ท้ังไมตองถึงมสุ าวาทดวย. [๑๘๘] พระผูมีพระภาคเจา ตรสั วา ดูกอนพราหมณ บรรดาองค ๔เหลาน้ี ยกเสียองคห นงึ่ แลว บุคคลประกอบดว ยองคเ พยี ง ๓ อาจบัญญตั ิวา เปน พราหมณ และเมอื่ เขาจะกลา ววา เราเปนพราหมณ พงึ กลาวไดโดยชอบ ทั้งไมต อ งถงึ มุสาวาทดว ย. พราหมณโสณทณั ฑะทลู วา ได พระ-โคดมผเู จริญ บรรดาองค ๔ เหลานจ้ี ะยกมนตเสียก็ได เพราะมนตจักทําอะไรได ดวยเหตวุ าบุคคลผเู ปนพราหมณ ๑. เปนอภุ โตสชุ าต ท้ังฝา ยมารดาและบดิ า มคี รรภเ ปนทถี่ ือปฏิสนธหิ มดจดดี ๗ ตลอดชว่ั คน ไมม ีใครจะคัดคา นติเตยี นไดดว ยการกลา วอา งถึงชาติ ๒. เปนผมู ศี ลี มศี ีลย่งั ยนื ประกอบดว ยศีลย่ังยนื

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 12 ๓. เปน บัณฑิต มปี ญ ญาเปน ท่ี ๑ หรอื ที่ ๒ ของพวกปฏิคาหกผูรบั บูชาดว ยกัน ขาแตพ ระโคดมผูเ จริญ บคุ คลผปู ระกอบดว ยองค ๓ เหลา นี้แลพวกพราหมณย อ มบัญญัตวิ า เปน พราหมณ และเม่ือเขาจะกลาววาเราเปนพราหมณ กพ็ ึงกลาวไวไดโดยชอบท้งั ไมต องถงึ มสุ าวาทดว ย. [๑๘๙] พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั วา ดกู อ นพราหมณ บรรดาองค ๓เหลา นี้ ยกเสียองคห น่ึงแลว บุคคลประกอบดว ยองค เพียง ๒ อาจจะบญั ญัตวิ าเปนพราหมณไดหรือไม และเมอ่ื เขาจะกลาววา เราเปน พราหมณก็พงึ กลา วไดโดยชอบ ท้ังไมตอ งถงึ มสุ าวาทดวย. พราหมณโสณทณั ฑะทูลวา ได พระโคดมผเู จริญ บรรดาองค ๓ เหลาน้ี ยกชาติเสียกไ็ ด เพราะชาติจกั ทําอะไรได ดว ยเหตวุ า บุคคลผูเปน พราหมณ ๑. เปน ผมู ศี ีล มีศีลยง่ั ยืน ประกอบดวยศีลยั่งยนื ๒. เปนบัณฑติ มปี ญ ญาเปนท่ี ๑ หรอื ท่ี ๒ ของพวกปฏิคาหกผูรบั บูชาดวยกัน ขา แตพระโคดมผเู จริญ บคุ คลประกอบดวยองค ๒ เหลา นีแ้ ล พวกพราหมณยอมบญั ญตั ิวาเปน พราหมณ และเมือ่ เขาจะกลาววา เราเปนพราหมณก พ็ งึ กลา วไดโ ดยชอบ ทงั้ ไมต อ งถงึ มุสาวาทดวย. [๑๙๐] เม่ือพราหมณโสณทัณฑะทลู อยางน้แี ลว พราหมณเ หลาน้นัไดก ลา ววา ทา นโสณทัณฑะ อยาไดกลา วอยา งน้ันเลย ทานโสณทณั ฑะอยาไดกลา วอยา งนนั้ เลย ทา นโสณทณั ฑะกลาวลบหลวู รรณะ กลา วลบหลูมนต กลาวลบหลชู าติ กลาวคลอ ยตามวาทะของพระสมณโคดมถายเดยี วเทา นัน้ . ลําดบั นั้น พระผมู พี ระภาคเจาไดตรสั กะพราหมณเหลาน้ันวาถา พวกทา นคดิ อยา งน้วี า พราหมณโสณทณั ฑะออนการศกึ ษา พูดไมด ี

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 13มีปญญาทราม และไมส ามารถจะโตตอบกบั พระสมณโคดมในเรื่องนไ้ี ดพราหมณโ สณทัณฑะก็จงหยดุ เสยี พวกทา นจงพดู กับเราเถดิ แตถา พวกทา นคิดอยา งนี้วา พราหมณโ สณทัณฑะเปน พหสู ตู พดู ดี เปนบณั ฑิตและสามารถจะโตตอบกบั พระสมณโคดมในเรื่องนไี้ ด พวกทา นจงหยดุ เสียพราหมณโสณทณั ฑะจงโตต อบกับเรา. [๑๙๑] เมอื่ พระผมู พี ระภาคเจา ตรัสอยางน้แี ลว พราหมณโสณทัณ-ฑะไดก ราบทูลวา ขอพระโคดมผูเ จรญิ ทรงหยุดเถดิ ขอพระโคดมผเู จริญทรงนงิ่ เสยี เถิด ขาพระองคเองจกั โตต อบเขาโดยชอบแกเหตุ แลว จงึ กลา วกะพราหมณพ วกนนั้ วา ทานทัง้ หลาย อยาไดกลาวอยางน้ี ๆ วา พราหมณโสณทัณฑะกลาวลบหลวู รรณะ กลา วลบหลมู นต กลาวลบหลชู าติ กลาวคลอ ยตามวาทะของพระสมณโคดมถา ยเดยี วอยางนเี้ ลย. ขาพเจามไิ ดก ลาวลบหลูวรรณะ หรอื มนต หรือชาตเิ ลย อางองั คกมาณพ [๑๙๒] สมยั น้ัน อังคกมาณพหลานของพราหมณโ สณทัณฑะ นงั่อยูใ นชมุ นุมชนนัน้ ดวย. พราหมณโ สณทณั ฑะไดก ลาวกะพราหมณพวกนนั้วา ทานทัง้ หลาย นอ้ี ังคกมาณพหลานของขาพเจา พวกทา นเหน็ หรอื ไมพราหมณพวกนนั้ ตอบวา เหน็ แลวทา น พราหมณโ สณทณั ฑะกลา วตอไปวา องั คกมาณพเปน คนมรี ูปงาม นา ดู นา เลือ่ มใส ประกอบดวยผิวพรรณผุดผองยง่ิ นกั มพี รรคคลา ยพรหม มรี ปู รา งคลายพรหม นาดู นาชมไมน อยในชมุ นมุ ชนน้ยี กพระสมณโคดมเสีย ไมมใี ครมีวรรณะเสมออังคกมาณพเลยอังคกมาณพเปนผูค งแกเรยี น ทรงจาํ มนตไ ด รูจบไตรเพท พรอมทงั้คมั ภรี น ิฆัณฑุ คัมภรี เกตุภะ พรอ มทงั้ ประเภทอกั ษร มีคมั ภีรอิติหาส

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 14เปน ที่ ๕ เปนผเู ขา ใจตัวบท เปนผูเขา ใจไวยากรณ ชาํ นาญในคมั ภรี โลกายตะ และมหาปุรสิ ลักษณะ ขา พเจา เปนผูบอกมนตแกเ ธอ เธอเปนอภุ โตสชุ าต ทัง้ ฝา ยมารดาและบิดา มีครรภเ ปนทถี่ ือปฏสิ นธิหมดจดดีตลอด ๗ ชว่ั คน ไมม ีใครจะคดั คานติเตียนได ดวยการกลา วอางถึงชาติขา พเจา รจู ักมารดาและบิดาของเธอ ถึงอังคกมาณพจะพงึ ฆา สัตวบ า ง จะพึงถอื เอาสง่ิ ของท่ีเขามไิ ดใ หบ า ง จะพงึ คบหาภรยิ าของบคุ คลอ่นื บา ง จะพงึกลา วเทจ็ บา ง จะพึงดม่ื นํ้าเมาบาง ในเวลาน้ี ฐานะเชน นีว้ รรณะจักทําอะไรได มนตจกั ทาํ อะไรได และชาตจิ กั ทําอะไรได ดว ยเหตุวา บคุ คลผูเปนพราหมณ เปน ผมู ีศลี มศี ลี ยั่งยืน ประกอบดวยศลี ยง่ั ยืนและเปน บณั ฑิตมปี ญญาเปน ที่ ๑ หรือที่ ๒ ของปฏคิ าหกผรู บั บชู าดว ยกนั บคุ คลผูป ระกอบดว ยองค ๒ เหลา นี้แล พวกพราหมณ จะบญั ญตั ิวาเปนพราหมณก็ได และเมอื่ เขาจะกลา ววาเราเปน พราหมณ ก็จะพึงกลา วไดโ ดยชอบ ทัง้ ไมถงึมุสาวาทดว ย. [๑๙๓] พระผมู ีพระภาคเจา ตรสั วา ดกู อ นพราหมณ บรรดาองค ๒นี้ยกเสียองคห นึง่ แลว บคุ คลผูประกอบดว ยองคเพยี ง ๑ อาจจะบัญญตั วิ าเปนพราหมณไดหรือไม และเมื่อเขาจะกลาววาเราเปน พราหมณ กพ็ งึกลาวไดโดยชอบ ทง้ั ไมตองถงึ มุสาวาทดว ย. พราหมณโ สณทณั ฑะกราบทลู วา ขา แตพระโคดมผเู จริญ ขอนไี้ มได เพราะวาปญญาอนั ศีลชาํ ระใหบริสทุ ธิ์ และศีลอนั ปญ ญาชาํ ระใหบรสิ ุทธ์ิ ศลี มีในบุคคลใด ปญ ญาก็มีในบคุ คลน้ัน ปญญามใี นบุคคลใด ศีลก็มีในบุคคลนั้น ปญญาเปน ของบคุ คลผูม ศี ีล ศลี เปน ของบคุ คลผมู ีปญญา และนักปราชญย อมกลาวศีลกับปญ ญาวา เปนยอดในโลก เหมอื นบุคคลลา งมอื ดว ยมือ หรอื ลา งเทาดวยเทา ฉะนนั้ .

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทีฆนิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 15 [๑๙๔] พระผูมีพระภาคเจา ตรสั วา ดกู อนพราหมณ ขอเปน อยางนน้ั ขอนี้เปนอยางนั้น ปญญาอนั ศลี ชําระใหบริสุทธ์ิ ศลี อนั ปญญาชาํ ระใหบริสุทธ์ิ ศีลมใี นบคุ คลใด ปญญาก็มใี นบุคคลน้นั ปญญามีในบคุ คลใดศลี กม็ ใี นบุคคลนั้น ปญญาเปน ของบคุ คลผมู ศี ลี ศลี เปน ของผมู ีปญญาและนักปราชญย อมกลาวศลี กบั ปญญาวาเปน ยอดในโลก เหมอื นบุคคลลางมือดวยมือ หรอื ลา งเทาดว ยฉะน้ัน ดกู อ นพราหมณ ศีลน้ันเปนไฉนปญญาน้นั เปนไฉน. พราหมณโ สณทณั ฑะกราบทลู วา ขา แตพ ระโคดมผูเจรญิ พวกขาพระองค มีความรเู ทา น้เี อง เม่อื เน้ือความมเี ชน ไร ขอเนื้อความแหง ภาษิตน้ี จงแจม แจงแกพระโคดมผเู จริญเองเถิด. [๑๙๕] พระผูมพี ระภาคเจา ตรสั วา ดูกอนพราหมณ ถาอยางนนั้ทานจงฟง จงต้งั ใจใหด ี เราจกั กลาว. พราหมณโสณทณั ฑะรบั สนองพระพุทธพจนแ ลว. พระผูม ีพระภาคเจา ไดตรัสพระพทุ ธพจนนก้ี ะพราหมณโสณทัณฑะวา ดกู อ นพราหมณ พระตถาคตอบุ ัติขึ้นในโลกนเ้ี ปน พระอรหนั ตตรสั รูเ องโดยชอบ ฯ ล ฯ (พึงดูพสิ ดารในสามญั ญผลสตู ร) ดกู อนพราหมณกภ็ กิ ษุเปนผถู ึงพรอ มดวยศลี อยา งนีแ้ ล. แมข อน้ีแล คอื ศีลนั้น. เขาถึงปฐมฌานอยู. เขาถงึ ทุติยฌานอย.ู เขาถึงตตฌิ านอยู. เขา ถึงจตุตถฌานอยู ฯ ล ฯ เธอนําเฉพาะนอ มเฉพาะจิตเพอื่ ญาณทสั สนะ ฯ ล ฯ แมข อน้จี ดัอยูในปญญา ของเธอ ฯ ล ฯ เธอยอ มรชู ดั วา กิจอื่นเพอื่ ความเปน อยางนี้มิไดม.ี แมข อนีจ้ ดั อยูในปญ ญาของเธอ. ดกู อ นพราหมณ น้ีแลคือปญ ญาน้ัน. โสณทัณฑพราหมณแสดงตนเปน อบุ าสก [๑๙๖] เมือ่ พระผูม พี ระภาคเจา ตรัสอยางนี้แลว พราหมณโ สณ-ทัณฑะไดก ราบทลู คาํ นกี้ ะพระผูมีพระภาคเจา ขา แตพระโคดมผูเจริญ

พระสุตตนั ตปฎ ก ทีฆนิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 16ภาษิตของพระองคแจมแจงนัก ขาแตพระโคดมผเู จรญิ ภาษติ ของพระองคแจม แจงนกั เปรียบเหมือนหงายของทีค่ ว่าํ เปด ของทีป่ ด บอกทางแกคนหลงทาง หรือสองประทีปในทีม่ ดื ดวยคดิ วา ผมู จี ักษจุ ักเหน็ รปู ดงั นี้ฉันใด พระผมู พี ระภาคเจาทรงประกาศธรรมโดยอเนกปริยาย กฉ็ นั นน้ัเหมือนกนั ขา แตพระโคดมผเู จรญิ ขา พระองคข อถงึ พระโคดมผเู จรญิพรอ มทั้งพระธรรม และพระสงฆเปนที่พง่ึ ขอพระโคดมผูเ จรญิ จงทรงจาํขาพระองคว า เปน อบุ าสกผูถ งึ สรณะ อยางมอบกายถวายชวี ิตตง้ั แตวันนี้เปนตน ไป และขอพระโคดมผูเจรญิ ทรงรบั ภตั ตาหารของขา พระองค เพอ่ืเสวยในวนั พรุง น้ี พรอมดว ยภกิ ษุสงฆ. พระผูมพี ระภาคเจาทรงรับดว ยดุษณีภาพแลว ลาํ ดับนน้ั พราหมณโสณทณั ฑะทราบวา พระผูมีพระ-ภาคเจาทรงรับนมิ นตแลว ลกุ จากอาสนะ ถวายอภวิ าทกระทําประทักษณิแลว กลับ. โสณทัณฑพราหมณท ูลความประสงคของตน [๑๙๗] ครน้ั ลวงราตรีนัน้ แลว พราหมณโสณทณั ฑะไดตกแตง ของเคี้ยวของฉันอันประณตี ในนิเวศนของตนเสร็จแลวใหคนไปกราบทลู ภัตต-กาล แดพระผูม ีพระภาคเจา วา ขาแตพระโคดมผูเจริญ ถึงเวลาแลวภัตตาหารเสร็จแลว . คร้งั น้ันเปน เวลาเชา พระผูมีพระภาคเจาทรงนุงแลวทรงถือบาตรและจีวร เสด็จเขาไปยงั นเิ วศนของพราหมณโ สณทัณฑะพรอมดวยภกิ ษสุ งฆ แลว ประทบั นง่ั ณ อาสนะท่ีเขาจัดไว. พราหมณโสณทัณฑะ ไดองั คาสภกิ ษสุ งฆ มพี ระพุทธเจาเปน ประมุข ดว ยของเค้ยี วของฉนั อนั ประณีต ใหอมิ่ หนาํ ดว ยมอื ของตนเสร็จแลว. [๑๙๘] ครัง้ นั้น พราหมณโ สณทัณฑะทราบแลว พระผูมีพระภาค-เจา เสวยเสร็จแลว วางพระหตั ถจากบาตรแลว จึงถอื เอาอาสนะต่าํ กวา น่ัง

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 17ณ ท่คี วรสว นขา งหน่งึ แลว กราบทลู วา ขาแตพ ระโคดมผเู จรญิ ถา ขา พระองคก ําลังอยใู นทามกลางชมุ นมุ ชน จะพึงลกุ จากอาสนะ ถวายอภิวาทพระโคดมผเู จริญ ชมุ นมุ ชนนนั้ จะพึงดูหมน่ิ ขา พระองคด วยเหตนุ นั้ ได ผูท ถี่ ูกชุมนุมชนดหู มิ่นพึงเสอ่ื มยศ ผูเ ส่อื มยศพงึ เสอ่ื มจากโภคสมบัติ เพราะไดยศขา พระองคจ ึงมโี ภคสมบตั ิ ขาแตพระโคดมผูเจรญิ ถา ขาพระองคกาํ ลงัอยใู นทามกลางชมุ นุมชน จะพึงประคองอัญชลี ขอพระโคดมผูเจริญจงเขาพระทยั วา แทนการลุกจากอาสนะ ถา ขา พระองคกําลังอยูในทา มกลางชมุ นุมชน จะพึงเปล้อื งผา โพกออก ขอพระโคดมผูเจริญจงเขาพระทัยวาแทนการอภิวาทดวยศีรษะ ถา ขาพระองคกําลงั ไปในยาน จะพึงลงจากยานแลว ถวายอภวิ าทพระโคดม ชุมนุมชนนนั้ จะพึงดูหม่ินขาพระองคดว ยเหตุน้ันได ผทู ่ถี ูกชมุ นมุ ชนดูหมิ่นยอมเสือ่ มยศ ผูเส่อื มยศพึงเสอ่ื มจากโภคสมบตั ิเพราะไดยศ ขา พระองคจงึ มีโภคสมบัติ ขา แตพระโคดมผเู จรญิ ถาขาพระองคจ ะพงึ ไปในยาน จะพงึ ยกปฏักข้ึน ขอพระโคดมผเู จริญจงทรงเขาพระทยั วา แทนการลงจากยานของขา พระองค ถา ขา พระองคก ําลงั ไปในยาน จะพึงลดรม ลง ขอพระโคดมผูเจริญจงทรงเขา พระทยั วา แทนการอภิวาทดวยศรี ษะของขาพระองคดงั น.ี้ ลําดับน้นั พระมีพระภาคเจา ไดท รงยงั พราหมณโสณทัณฑะ ใหเห็นแจง ใหสมาทาน ใหอาจหาญ ใหรา เรงิ ดว ยธรรมกี ถาแลว เสดจ็ลกุ จากอาสนะเสดจ็ กลบั ดังน้ีแล. จบโสณทัณฑสูตร ที่ ๔

พระสุตตนั ตปฎ ก ทีฆนกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 18 อรรถกถาโสณทัณฑสตู ร เอวมเฺ ม สตุ  ฯ เป ฯ องฺเคสูติ โสณทณฺฑสุตติ  . ในโสณทณั ฑสูตรนัน้ มกี ารพรรณนาตามลําดับบท ดังตอ ไปนี้ บทวา ในอังคชนบท มีความวา ราชกมุ ารทง้ั หลาย นามวา อังคะเปนชาวชนบททมี่ กั เรยี กกนั อยา งน้ี กเ็ พราะเปนผมู รี ูปรา งนา เล่อื มใส ชนบทแมเ ดียวซึง่ เปนท่ีอาศัยอยูข องราชกุมารเหลา น้ัน ทานก็เรียกวา องั คชนบทเพราะศัพทเ พม่ิ เขา มา. ในชนบทช่อื องั คะน้ัน. บทวา จาริก แมในชนบทนี้ ทานมุงหมายเอาการเสดจ็ จารกิ ไมรบี รอน และการเสดจ็ จารกิ ประจาํไดย นิ วา ในกาลนน้ั เม่ือพระผมู พี ระภาคเจา ทรงเล็งดูโลกธาตุทง้ั หมนื่ หน่ึงอยู โสณทัณฑพราหมณเ ขาไปปรากฏในขา ย คอื พระญาณแลว .ลําดบั นั้น พระผูมพี ระภาคเจาทรงพิจารณาอยวู า พราหมณน ้ีปรากฏในขา ยคือญาณของเรา พราหมณน ้ีมีอุปนสิ ยั หรอื ไมห นอ ก็ไดทอดพระเนตรเห็นวา เมอื่ เราไป ณ ทน่ี น้ั พวกลูกศษิ ยข องเขาจะพากนั กลา วสรรเสริญพราหมณดวยอาการ ๑๒ แลวจะไมย อมใหเขามายงั สาํ นกั ของเรา แตพราหมณน ้นั จะทําลายวาทะของพวกลกู ศษิ ยเหลา นน้ั เสยี แลว กลาวสรร-เสรญิ เราดวยอาการ ๒๙ แลว เขามาหาเราแลว จักถามปญหา ในท่สี ุดการเฉลยปญ หา เขาก็จักถึงสรณะ ดังนี้แลว พรอ มดว ยภิกษุสงฆ ๕๐๐ รูปเปนบริวาร เสด็จไปสูช นบทนนั้ . เพราะเหตนุ ้นั ทานจึงกลาววา พระผูม ีพระภาคเจาเสด็จจาริกไปในอังคชนบท เสดจ็ ถึงเมอื งจมั ปา ดงั นี.้

พระสุตตนั ตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 19 บทวา ทฝ่ี ง แหงสระโบกขรณีช่อื คคั ครา มคี วามวา ในที่ไมไ กลเมืองจมั ปาน้นั มีสระโบกขรณีเรียกช่อื กนั วา คัคครา เพราะพระมเหสขี องพระราชาทรงพระนามวา คัคคราทรงขดุ ไว โดยรอบฝงสระนัน้ มีปา ตนจมั ปาใหญ ประดับประดาดวยดอกไม ๕ สี มีสีเขยี วเปน ตน พระผูม ีพระภาค-เจาเสดจ็ ประทับอยใู นปา ตนจมั ปา ซึ่งมีกลิน่ หอมระรื่นดวยกล่ินหอมของดอกไม. ทานมงุ หมายเอาปาตนจัมปานั้น จึงกลา ววา ที่ฝง แหง สระโบก-ขรณี ช่ือคคั ครา. ในบทนี้วา พระเจาพิมพสิ ารผูครองแควน มคธมีเสนาใหญ พระราชาพระองคนน้ั ชื่อวาผคู รองแควน มคธ เพราะทรงเปน ผใู หญข องชาวแควนมคธ ช่อื วามีเสนาใหญ เพราะประกอบพรอมดวยเสนาใหญ. บทวา พมิ ฺพิ แปลวา ทองคาํ . เพราะฉะน้นั ทา นจงึ เรียกวา พิมพิสารเพราะเปน ผูม ีผิวพรรณเชน เดียวกันทองคําแท. ชนเปน อันมากมารวมกนัเพราะเหตนุ น้ั ช่อื วา หมู. หมชู นในแตล ะทิศของชนเหลานน้ั มีอยู เพราะเหตุนั้น ชนเหลา นนั้ ชอื่ วา มีหมู. คร้งั แรกชนเหลา น้ันมิไดเ ปน คณะกนั ในภายในเมือง แตอ อกไปนอกเมืองแลว จงึ รวมกนั เปนคณะ เพราะเหตนุ น้ัชอื่ วา รวมกนั เปน คณะ. บทวา เรยี กท่ปี รึกษามา ความวา มหาอาํ มาตยผ สู ามารถเฉลยปญหาทถ่ี กู ถามได เรียกวา ขตั ตะ (ทป่ี รกึ ษา) เรยี กทป่ี รึกษาคนน้ันมาบทวา อาคเมนฺตุ แปลวา จงรอสกั ประเด๋ยี ว หมายความวาอยาเพ่ิงไป บทวา ผูอยูต างแดน ความวา พราหมณท งั้ หลายผูเกดิ ในแดนตา ง ๆ กนั คือในแดนมีแควนกาสี และแควน โกศล เปน ตน คนละแหงแดนเหลา น้นั เปน ทอี่ ยูอ าศัยของพวกเขา หรอื วา พวกเขามาจากแดนน้นัเพราะฉะน้ัน พราหมณเหลานั้นชือ่ วา ผอู ยตู า งแดน แหง พราหมณท ้ัง

พระสุตตันตปฎก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 20หลายผูอยูตางแดนกันเหลา นน้ั . บทวา ดว ยกรณียกิจบางอยาง ความวาไดยินวา พวกพราหมณท ั้งหลาย ในนครนนั้ ประชมุ กนั ดว ยกรณียกจิ สองอยางคือเพื่อจะรว มทําการบชู ายญั หรือเพ่อื การสาธยายมนต. และในคราวนน้ั ในนครนน้ั ไมม ีการบชู ายัญ. แตพราหมณเหลานน้ั มาประชมุ กันในสํานกัของโสณทัณฑพราหมณ เพ่อื สาธยายมนต ทานกลา ววา ดว ยกรณียกจิบางอยาง หมายเอาการสาธยายมนตน ้ัน. พราหมณเ หลา น้ันไดท ราบวา การไปของโสณทัณฑพราหมณน น้ั แลวโสณทัณฑพราหมณน เ้ี ปนพราหมณช ัน้ สูง และพราหมณเหลาอื่นโดยมากคดิ วาถงึ สมณโคดมเปนสรณะ โสณทัณฑพราหมณน้เี ทาน้ันยังไมไป ถาเขานแี้ หละจักไป เขาก็จกั ถูกมายาทน่ี ําใหงงงวยของพระสมณโคดมทาํ ใหหลงใหลแลว จกั ถงึ พระโคดมเปนสรณะแนแ ท แตน้ันไป สันนบิ าตของพวกพราหมณทปี่ ระตเู รือนของโสณทัณฑพราหมณแ มน้นั ก็จักไมมี เอาเถอะ เราจะขัดขวางไมใหเ ขาไปได ดงั น้ี ปรึกษากันแลวจงึ ไปในทนี่ น้ั .ทา นหมายเอาขอ นน้ั จึงไดกลา วคําเปนตนวา คร้งั นัน้ แล พราหมณทง้ัหลาย ดงั นี้. บรรดาบทเหลา น้ัน บทวา ดว ยองคแ มนี้ คอื ดวยเหตุน้ี. พวกพราหมณค ร้ันกลา วเหตนุ น้ั อยา งน้แี ลว คิดอกี วา ธรรมดาคนเมือ่ เขากลาวสรรเสรญิ ตนที่จะไมย ินดหี ามไี ม เอาเถอะ พวกเราจะหา มการไปของเขาดว ยการกลาวสรรเสริญเขา จึงกลา วเหตุหลายอยา งเปน ตนวา กโ็ สณทณั ฑ-พราหมณผูเจริญเปนอุภโตสุชาต เปน ตน . บทวา สองฝาย คือ จากฝา ยท้งั สอง คือจากมารดา และจากบดิ า. โสณทัณฑพราหมณผ เู จรญิ เปน อุภโตสุชาต ทงั้ ฝายมารดาท้งั ฝา ยบดิ า อยางนี้ คือมารดาของโสณทณั ฑพราหมณผ ูเจริญเปน นางพราหมณี

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 21มารดาของมารดาเปนนางพราหมณี มารดาแมของมารดาของมารดาน้ันก็เปนนางพราหมณี บิดาเปน พราหมณ บิดาของบดิ าเปนพราหมณ บดิ าแมของบิดาของบดิ านั้น ก็เปน พราหมณ. บทวา มีครรภท ถ่ี ือปฏสิ นธิหมดจดดีความวา ครรภเปน ทถี่ อื ปฏสิ นธิ คือทองของมารดา หมดจดด.ี แตใ นบทนีว้ า สมเวปากินยิ า คหณยิ า ไฟธาตอุ ันเกิดจากกรรมทา นเรยี กวาคหณี (ครรภเปน ทถี่ อื ปฏสิ นธ)ิ . ในบทวา ตลอด ๗ ชัว่ คนน้ีความวา บดิ าของบดิ าช่อื ปตามหะ (ปู) ยุคแหงปต ามหะช่ือปตามหยุค.ประมาณของอายทุ านเรียกวายุค. ก็คํานเ้ี ปน เสยี งชอื่ ยคุ เทานัน้ . แตโ ดยความ ปตามหะนัน้ แหละ ช่อื ปตามหยคุ บรรพบรุ ษุ แมท้ังปวงเหนอื ขึน้ไปจากปตามหะน้นั ทานกใ็ ชค ลมุ ถึงดวยปตามหะศัพทนี้แหละ เขาเปนผูม ีครรภเ ปน ทถี่ อื ปฏิสนธิ อนั หมดจดดตี ลอด ๗ ชั่วคนดวยประการฉะน้ี.อกี ประการหนง่ึ พราหมณท ง้ั หลายแสดงวา เขาเปน ผอู ันใครดูถูกไมไ ดไมถ กู ตําหนดิ วยการกลา วอางถึงชาติ. บทวา ผูอ นั ใคร ๆ ดถู ูกไมไ ด คือใคร ๆ ดูถกู ไมได ไดแ กผ ลักไสไมไ ด วา พวกทานจกั ไลเขาไปเสีย จะประโยชนอะไรกบั คนคนนี้ ดังน้.ี บทวา ไมถูกตําหนิ คอื ไมถ ูกติเตยี นไดแกไ มเคยท่จี ะไดรับคําดา วา หรอื ตเิ ตยี นเลย. ถามวา เพราะเหตุไร.แกวา เพราะการกลาวอา งถงึ ชาติ. ความวา เพราะถอ ยคาํ เหน็ ปานน้ีวาแมเพราะเหตนุ ีเ้ ขาเปนคนมีชาติตํ่าทราม ดงั นี้. บทวา ผมู ่งั คั่ง คอื ผูเปนใหญ. บทวา มที รพั ยมาก คอื ประกอบพรอมดว ยทรัพยมากมาย. พราหมณทงั้ หลายแสดงวา ก็ในเรือนของทานผเู จรญิ มีทรพั ยมาก ราวกะฝนุ และทรายในแผนดนิ แตพ ระสมณโคดมไมมีทรัพย เทย่ี วขอเขาพอเต็มทองเลี้ยงชวี ิต. บทวา มโี ภคะมาก คอื มีเคร่อื งอปุ โภคมากดว ยอาํ นาจแหง กามคุณหา. พวกพราหมณทั้งหลายสําคญั อยวู า

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 22ชนทง้ั หลายกลา วคณุ ใด ๆ พวกเราจะแสดงสงิ่ ทมี่ ใิ ชคณุ อยา งเดียวดว ยอํานาจเปนปฏปิ กษตอ คณุ นนั้ ๆ ดังนี้ จึงไดก ลาวอยา งนนั้ . บทวา มรี ปู สวย คือ มีรปู งามย่งิ ไดแ กม ีรูปดีย่งิ กวา เหลามนุษยอ่นื ๆ. บทวา นา ดู คือชือ่ วานาดู เพราะทาํ ใหไมรจู กั อิ่มเอบิ แกช นผูดูอยูแมตลอดวนั ชอ่ื วา นา เลอ่ื มใส เพราะใหเ กิดความเลือ่ มใสแหง จิตดวยการดูนั่นแหละ. ความดงี าม ทานเรียกวา ความสวย ความท่ีผิวพรรณเปนของสวยงาม ชื่อวา มีผิวพรรณสวยงาม ความวา ประกอบดวยวรรณ-สมบัตนิ น้ั . แตท านโบราณาจารยท ง้ั หลายกลา ววา ชนทงั้ หลายเรียกสรีระวา โปกขระ วรรณะนัน่ แหละวา วรรณะ. ตามมตขิ องทานโบราณาจารยเหลา นน้ั วรรณะดวยรูปราง ดวยชอื่ วรรณะรูปรา งความมแี หง ผวิพรรณและรูปรา ง เหลา นน้ั ช่ือวา ความมผี วิ พรรณและรปู รา ง เขาประกอบดว ยความมผี ิวพรรณและรปู รา งอยา งยง่ิ ดวยประการฉะน้ี ความวา ประกอบดว ยผวิ พรรณและสมบัตแิ หงสรรี ะสณั ฐานอนั บรสิ ุทธิ์อยา งสงู สุด. บทวา มผี ิวพรรณดังพรหม คอื มีผิวพรรณอนั ประเสริฐสุด ความวา ประกอบพรอ มดวยผวิ พรรณประดุจทองคําอนั ประเสรฐิ สดุ แมในบรรดาผูมผี ิวพรรณอันบรสิ ุทธ์ิทง้ั หลาย. บทวา มรี ปู รา งดังพรหม คอื ประกอบพรอมดว ยรูปรา งเชนกบั รปู รางของทา วมหาพรหม. บทวา นาดู นา ชมมิใชนอย คอื ชองทางทจี่ ะดใู นรปู รา งของทา นผเู จริญมิใชเล็กนอย คอืมาก. พราหมณท ั้งหลายแสดงวา อวัยวะนอ ยใหญข องทา นแมทุกสว นเปนของนา ดู และอวัยวะนอยใหญเ หลา นั้นก็ใหญดว ย ดงั นี.้ ศลี ของบุคคลนน้ั มีอยู เหตนุ นั้ เขาช่อื วา เปน ผมู ศี ีล ศลี ท่เี จรญิ แลวคืองอกงามแลว ของบคุ คลน้ันมอี ยู เหตุนน้ั เขาช่ือวาเปน ผมู ศี ีลอนั เจริญแลว. บทวา ดว ยศีลอันเจริญ คือ ดวยศลี อนั เจริญนน่ั แหละ คือทงี่ อก

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 23งามแลว . บทวา มาถึงพรอมแลว คอื ประกอบแลว . คํานี้เปนไวพจนของ บทวา มีศลี อันเจริญแลว. คําท้งั หมดนั้นทานกลาวหมายเอาเพยี งศลี หา เทานัน้ . ในบทท้งั หลายมีบทวา มวี าจางามเปน ตน มีความวา วาจาอนังาม คือดี ไดแ กม ีบทและพยญั ชนะกลมกลอมของบุคคลนน้ั มีอยู เหตนุ น้ัเขาชื่อวามีวาจางาม. บทวา มสี าํ เนียงไพเราะ คือสาํ เนียงอันไพเราะ คือออ นหวานของบุคคลนน้ั มีอยู เหตนุ ้นั เขาช่ือวา มสี ําเนียงไพเราะ บทวาสาํ เนยี ง ไดแ กเสยี งกงั วาลที่เปลง ออก. วาจามีอยใู นเมอื ง เพราะบรบิ รู ณดว ยคณุ ความดี เหตุนัน้ จึงชือ่ วา เปน ของชาวเมอื ง. อกี ประการหน่งึ ชือ่วาโปรี เพราะมวี าจาเชน กับความที่หญิงชาวเมือง คอื หญงิ ชาวเมืองเปนผูละเอียดออ น เพราะความท่ตี นอยใู นเมอื ง. ดว ยวาจาหญงิ ชาวเมอื งนั้น.บทวา วิสสฺ ายต ถ ความวา ไมพ รา คือเวนจากโทษมีความชักชา ท่ีตนเห็นแลวเปนตน . บทวา หาโทษมไิ ด คือเวน จากการกลืนน้าํ ลาย. จรงิ อยู เมื่อใคร ๆ พูดอยู น้ําลายไหลเขาหรือวา น้ําลายไหลออก หรือวา ฟองนาํ้ ลายกระเซ็นออกมา วาจาของผนู ้นั ชอ่ื วา ชมุ ดวยนํ้าลาย ความวา วาจาที่ตรงกนั ขา มกบั วาจานัน้ . บทวา ใหร ใู จความได คอื สามารถใหร ใู จความท่ีกลา วไดช ัดเจนทัง้ เบ้ืองตน ทา มกลาง และที่สุด. บทวา แกแลว คือเปน คนแก เพราะเปนผคู รํา่ ครา ดวยชรา. บทวา เปน ผเู ฒา คือถงึ ขดี สุดแหงความเจริญของอวัยวะนอ ยใหญ. บทวาเปน ผใู หญ คอื ประกอบพรอมดวยความเปนผูใหญโดยชาติ อธบิ ายวา เกิดมานานแลว บทวา ผานเวลามานาน คือลวงเวลานาน อธิบายวาลวงเลยมาตัง้ ๒-๓ รัชกาลแลว. บทวา ผา นวัยแลว คอื ผา นถงึ ปจ ฉิม-

พระสตุ ตนั ตปฎก ทีฆนิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 24วยั แลว สว นท่สี าม อนั เปน ทส่ี ุดแหง ๑๐๐ ป ช่ือวา ปจฉมิ วยั อีกนยัหน่ึง บทวา แกแ ลว คือเกา แก อธบิ ายวา เปน ไปตามวงศสกลุ ที่เปนไปแลว สน้ิ กาลนาน. บทวา เปนผเู ฒา คือประกอบดวยความเจริญดว ยคณุ มีศีลและอาจาระเปนตน. บทวา เปนผใู หญ คอื ประกอบพรอมดวยความเปนผูใหญดว ยสมบัต.ิ บทวา ผานเวลามานาน คอื เดนิ ทางมา ไดแ กม ีปกตปิ ระพฤตไิ มล ว งละเมิดมารยาท มีวตั รจรยิ าเปนตนของพวกพราหมณ.บทวา ผา นวัยแลว คือผานถึงแมความเปน ผูเจริญดว ยชาตอิ ันเปนวัยสุดทา ยแลว . บทวา เม่อื พวกพราหมณกลา วอยางนีแ้ ลว ความวา เมื่อพวกพราหมณเ หลา นั้นกลา วอยางนแี้ ลว โสณทัณฑพราหมณคิดวา พวกพราหมณเ หลานก้ี ลาวสรรเสริญคุณของเราดวยชาตเิ ปน ตน แตการท่ี เราจะยนิ ดีในการกลา วสรรเสรญิ คณุ ของตนไมสมควรแกเ ราเลย เอาเถอะ เราจะทาํ ลายวาทะของพวกเขาเสยี แลว ใหพวกเขารูว าพระสมณโคดมเปน ผใู หญจะทาํ ใหพ วกเขาไปในทีน่ ้นั ดงั น้ี แลว จงึ กลา วคาํ เปน ตน วา ทา นผูเจรญิถา กระนัน้ ขอพวกทานจงฟง คาํ ของขา พเจาบา ง. โสณทณั ฑพราหมณส าํ คญัเห็นคณุ ท้งั หลายทีย่ ่ิงกวาคุณของตนวา ในคณุ เหลา นน้ั คุณแมเหลา ใดเชนเดียวกบั คณุ ของตนมีวา อุภโตสชุ าตเปน ตน คุณแมเหลา นนั้ กเ็ ปนคุณมีชาติสมบัติเปน ตน ของพระสมณโคดม ดังน้ี จงึ ไดประกาศคณุ เหลานี้เพอื่ ทีจ่ ะแสดงความทพ่ี ระผูมีพระภาคเจามีพระคณุ ยิ่งใหญโ ดยสว นเดยี วโดยแท. ก็โสณทณั ฑพราหมณเ มือ่ จะกําหนดแนอ ยางนี้วา พวกเรานนั่ แหละ.ควรไปเฝา จงึ แสดงคํานใ้ี นที่นี้วา ถามีบุคคลทคี่ วรเขา ไปหา เพราะความเปน ผมู ีคุณใหญ เพราะฉะนั้น พวกเราน่นั แหละควรจะเขา ไปเฝา เพอ่ื ทัศนา

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 25พระโคดมผเู จริญนน้ั เปรียบเหมือนเมล็ดผกั กาด เม่ือนําไปเท่ยี วกับเขาสิเนรุ รอยเทาโค. เมอ่ื นาํ ไปเทียบกบั มหาสมทุ ร หยดน้ําคา ง เมือ่ นําไปเทียบกบั น้ําในสระใหญ ๗ สระ ก็เปนของกะจดิ๊ รดิ คอื เลก็ นอ ยฉันใดคณุ ของพวกเรา เม่ือนาํ ไปเทียบกับพระคณุ มพี ระชาตสิ มบตั เิ ปนตน ของพระสมณโคดม เปน ของนดิ หนอ ย คอื เล็กนอย ฉันน้ัน เพราะฉะน้นัพวกเรานัน้ แหละ ควรไปเฝาพระโคดมผูเจริญ. บทวา ทรงละหมพู ระญาตมิ ากมาย คือทรงละตระกูลพระญาติแสนหกหมืน่ อยางน้ี คือ ฝายพระมารดาแปดหมื่น ฝา ยพระบดิ าแปดหมื่น. ในบทน้วี า อยใู นดินและตง้ั อยใู นอากาศ ทรัพยท เ่ี ขาขุดสระโบก-ขรณีท่ีฉาบปูนเกลยี้ งในพระลานหลวง และในพระราชอุทยาน ใสแ กว ๗ประการจนเต็ม แลวฝง ไวในแผน ดนิ ชอ่ื วาทรัพยอยูในดิน. สว นทรัพยท่ตี งั้ ไวจ นเตม็ ประสาทและปอ ม เปน ตน ช่ือวา ต้งั อยใู นอากาศ. ทรพั ยที่ตกทอดมาตามความหมนุ เวยี นแหงตระกลู มีเพียงเทาน้กี อ น. แตในวันท่ีพระตถาคตอุบตั ขิ ึ้นแลวนนั่ แหละ มขี ุมทรัพย ๔ ขุม คอื ขุมทรพั ยช ่อืสังขะ ๑ ชอื่ เอละ ๑ ชื่ออุปปละ ๑ ชอ่ื ปุณฑรกิ ๑ ผุดขน้ึ แลว. บรรดาขุมทรัพยทงั้ ๔ น้นั ขมุ ทรัพยช อ่ื สงั ขะมีคาวตุ หนึง่ ขุมทรพั ยชอื่ เอละมีครง่ึ โยชน ขมุ ทรัพยชื่ออุปปละมีสามคาพยตุ ขุมทรัพยช อื่ ปุณฑริกะมีโยชนหนงึ่ ทรพั ยท ่ีถือเอา ๆ แมในขุมทรัพยเ หลา นัน้ ก็กลบั เต็มอกี .พึงทราบวา พระผูมพี ระภาคเจาทรงละเงินทองมากมายแลว ออกผนวชดว ยประการฉะน้.ี บทวา ยังเปนคนหนุม คอื ยงั เปน เด็ก. บทวา มพี ระเกศาดําสนทิคือมพี ระเกศาดําขลับ ความวา มีพระเกศาเชน เดียวกบั สยี าหยอดตา.บทวา เจริญ คอื ด.ี บทวา วยั ทหี่ นง่ึ คือ ปฐมวัยในบรรดาวัยทง้ั สาม.

พระสุตตนั ตปฎก ทีฆนิกาย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 26 บทวา ไมใ ครอยู คือไมปรารถนา. คาํ นีเ้ ปนฉฏั ฐวี ภิ ตั ิลงในอรรถวา อนาทร. นา้ํ ตาทีห่ นา ของชนเหลานั้นมอี ยู เหตนุ ้ันเขาชอ่ื วาหนานองดว ยนาํ้ ตา. ความวา เมอ่ื พระมารดาบดิ าเหลา นนั้ มีพระพกั ตรนองดว ยนา้ํ -พระเนตร คือมพี ระพักตรเ ปย กชุมดวยนํ้าพระเนตร. บทวา ทรงกนั แสงอยูคอื ทรงกนั แสงคร่ําครวญอย.ู ในบทวา ชองทางมิใชน อ ย น้ี พงึ ทราบความวา ชอ งทางที่จะไดเห็นพระผูมพี ระภาคเจาหาประมาณมิได. ในท่ีน้ี มีเรอ่ื งดงั ตอไปนี้. ไดย ินวา ในกรงุ ราชคฤหม ีพราหมณค นหนึ่ง ทราบวา เขาเลาวา ใคร ๆ ยอมไมสามารถที่จะถือเอาประมาณของพระสมณโคดมได ในเวลาที่พระผมู พี ระภาคเจา เสดจ็ เขาไปบิณฑบาต ถอื เอาไมไ ผย าว ๖๐ ศอกยืนอยขู างนอกประตเู มือง เมอ่ื พระผูมพี ระภาคเจา เสด็จมาถึง ถือเอาไมไ ผ ไดยนื อยใู นทใ่ี กล. ไมไผยาวถงึ แคพ ระชานุของพระผูม ีพระภาคเจา .ในวันรุงขึ้นเขาจงึ ตอไมไ ผส องลาํ แลวไดย นื อยูในทใ่ี กล. แมพ ระผมู พี ระ-ภาคเจา ก็ทรงปรากฏเพยี งแคพ ระสะเอวเทานน้ั เหนือไมไผสองลําน้นั จงึตรัสวา พราหมณท านทําอะไร. เขาทลู วา ขา พระองคจ ะวดั สว นพระองค.พระผูมพี ระภาคเจา ตรัสวา พราหมณ แมถาทา นจกั ตอ ไมไ ผทีเ่ กิดอยเู ตม็ทอ งแหง จกั รวาลทั้งส้ินเขา ดว ยกนั แลว ทานก็จักไมส ามารถที่จะวัดเราไดเพราะวา บารมตี ลอดสี่อสงไขยและแสนกปั เรามไิ ดบ ําเพ็ญโดยประการท่ีคนอ่นื พงึ วดั เราได พราหมณ ตถาคตใครๆ จะชง่ั มิได ใครๆ จะประมาณมไิ ด ดังน้แี ลตรัสคาถาในธรรมบทวา เม่ือบุคคลบชู าทา นผเู ยอื กเย็นแลว ไมมภี ัยแตท ี่ไหน ๆ เชน นนั้ อยู ใคร ๆ ไมอาจทจี่ ะนับบญุ ไดว า เพยี งเทา นด้ี งั นี้ ในท่ีสดุ แหงคาถา สตั ว ๘๔,๐๐๐ ไดดมื่ นํ้าอมฤตแลว .

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นิกาย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 27 ยังมีเรอื่ งแมอืน่ อีก ไดยนิ วา ทา วอสุรนิ ทรราหูสงู ได ๔,๘๐๐โยชน. ระหวางแขนของเขาวัดได ๑,๒๐๐ โยชน ระหวา งนมวดั ได ๖๐๐โยชน. พน้ื มือและพื้นเทาหนาได ๓๐๐ โยชน. ขอนว้ิ ยาวได ๕๐ โยชน.ระหวางควิ้ กวา ง ๕๐ โยชน. หนายาว ๒๐๐ โยชน. ลกึ ได ๓๐๐ โยชน.มีปรมิ ณฑลได ๓๐๐ โยชน. คอยาวได ๓๐๐ โยชน. หนา ผากยาวได๓๐๐ โยชน. ศรี ษะยาวได ๙๐๐ โยชน. เขาคดิ วา เราสูงมาก จกั ไมสามารถทจี่ ะนอ มตัวลงแลดพู ระศาสดาได ดังนี้ จึงไมม าเฝา . วันหนง่ึ เขาไดฟงพระคุณของพระผมู ีพระภาคเจา จงึ มาดวยคิดวา เราจกั มองดูโดยอาการอยา งใดอยา งหนง่ึ . พระผูมีพระภาคเจาทรงทราบอชั ฌาสยั ของเขาแลวทรงดําริวา เราจักแสดงดว ยอริ ิยาบถไหน ในบรรดาอริ ยิ าบถทง้ั ส่ี ทรงดาํ ริวา ธรรมดาคนยืน แมจ ะตํ่าก็ปรากฏเหมือนคนสงู แตเ ราจักนอนแสดงตนแกเขา ดงั นแ้ี ลว จงึ ตรสั วา อานนท เธอจงตง้ั เตียงในบรเิ วณคนั ธกฏุ ี แลว ทรงสําเร็จสหี ไสยาสนบ นเตียงน้นั . ทา นอสุรนิ ทรราหมู าแลวชคู อขน้ึ มองดพู ระผูมีพระภาคเจา ประทับนอนอยูร าวกะวาพระจนั ทรเตม็ดวงในทา มกลางทอ งฟา และเมอื่ พระผูม พี ระภาคเจา ตรัสวา อสรุ ินทะ นี้อะไร จึงกราบทลู วา ขา แตพระผมู พี ระภาคเจา ขา พระองคมไิ ดม าเฝาดวยคดิ วา เราจักไมสามารถทจี่ ะโนม ตวั ลงแลดไู ด ดังนี.้ พระผูม ีพระ-ภาคเจาตรสั วา อสุรนิ ทะ เรามิไดก มหนาบาํ เพญ็ บารมีมา เราใหทานทําใหเลศิ ทงั้ นัน้ ดังน้.ี วนั นัน้ อสรุ ินทรราหู ไดถงึ สรณะ. พระผมู พี ระภาคเจาทรงนาดูนาชมมิใชน อย ดวยประการดงั น้.ี บุคคลช่อื วา เปนผูม ศี ลี เพราะปาริสุทธิศลี ๔ ก็ศลี นน้ั เปนของประเสรฐิ คือสูงสุด ไดแ ก เปนศีลบรสิ ทุ ธ์ิ เพราะเหตนุ ัน้ ทา นจึงกลา ววามศี ีลอนั ประเสริฐ. ศลี น้นั นั่นเองเปนกุศล เพราะอรรถวา ไมมโี ทษ.

พระสตุ ตันตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 28เพราะเหตุนั้น ทานจงึ กลาววา มีศีลเปน กศุ ล. คาํ วา ดว ยศีลอนั เปน กุศลนี้เปนไวพจนของคําวา มศี ีลเปน กศุ ลนัน้ . บทวา เปน อาจารย และปาจารย ของคนเปน อันมาก ความวาในการแสดงธรรมคร้ังหนง่ึ ๆ ของพระผูมพี ระภาคเจา สัตวม ีประมาณ๘๔,๐๐๐ และเทวดาและมนษุ ยท ัง้ หลายหาประมาณมไิ ด ยอมไดด ม่ื นํา้ อมฤตคอื มรรคและผล เพราะฉะนั้น พระองคจึงจดั วา เปนอาจารยของคนเปน อันมาก และเปนปาจารยข องสาวกผเู ปนเวไนย. ในบทวา มกี ามราคะสนิ้ แลวนี้ ความวา กเิ ลสแมท ั้งปวงของพระผูม ีพระภาคเจาส้นิ ไปแลวโดยแท. แตพราหมณไ มรูกิเลสเหลาน้ัน จึงกลา วคุณไปในฐานะแหง ความรขู องตนน่ันแหละ. บทวา เลกิ ประดับตก-แตง แลว คือเวน จากการประดับตกแตงทที่ านกลา วไวอ ยางนวี้ า การตก-แตง บาตร การตกแตงจีวร การตกแตง เสนาสนะ การเลนสนกุ สนานแหงรา งกายอันเนานี.้ บทวา ไมท รงมุงราย คอื แสดงความเคารพธรรมทไ่ี มเปน บาปคอืโลกตุ รธรรม ๙ ประการ เท่ียวไป. บทวา ตอประชาชนท่ีเปนพราหมณ คือตอ คนที่เปน พราหมณต าง ๆ กันเปนตนวา พระสารีบุตร พระโมคคลั ลานะและพระมหากัสสปะ และพระองคเ ปนผแู สดงความนบั ถือประชาชนนนั้ .อธิบายวา กป็ ระชาชนน้ีกระทาํ พระสมณโคดมไวเ บ้อื งหนา เท่ียวไป. อีกประการหนง่ึ บทวา ไมท รงมงุ รา ย ความวา ไมท รงกระทําบาปไวเบื้องหนาเที่ยวไป คอื ไมปรารถนาลามก. อธบิ ายวา ไมท รงมงุ รา ยตอประชาชนท่ีเปนพราหมณน้นั คอื ตอประชาชนที่เปนพราหมณ แมจะเปน ปฎิปกษกบั ตนคอื เปนผหู วังประโยชนส ขุ แตอ ยางเดียว.

พระสุตตันตปฎก ทฆี นกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 29 บทวา ตา งรฐั คอื จากรัฐอื่น. บทวา ตา งชนบท คอื จากชนบทอื่น บทวา ตา งพากนั มาเพอื่ ทลู ถามปญ หา ความวา กษตั รยิ และบัณฑิตเปน ตนก็ดี เทวดาพรหมนาคและคนธรรพเ ปน ตนก็ดี ตา งตระเตรียมปญ หามาเฝาดวยคิดวา พวกเราจักถาม ในบรรดาชนเหลา นน้ั บางจาํ พวกกําหนดเห็นโทษของการถาม หรอื ความท่ีตนไมส ามารถในการยอมรับขอ เฉลย จงึไมท ูลถามเลย แลว นั่งนง่ิ เสยี บางจําพวกทูลถาม สําหรับบางจําพวกพระผมู พี ระภาคเจาทรงใหเ กดิ ความอตุ สาหะในการถามแลว จงึ ทรงเฉลยความเคลอื บแคลงของชนเหลานั้นแมท้ังส้ิน มาถึงพระผูม พี ระภาคเจา แลวกเ็ สือ่ มคลายไป เหมือนคล่นื ในมหาสมุทร มาถึงฝงแลวกส็ ลายไปฉะนนั้ดวยประการฉะน.ี้ บทวา มปี กติกลา วเชื้อเชญิ ความวา พระองคยอ มตรัสกะคนผมู าสสู าํ นกั ของพระองคน้นั ๆ ไมว าจะเปน เทวดา มนษุ ย บรรพชิตและคฤหสั ถอยางนว้ี า เชิญทา นเขามาสิ ทา นมาดแี ลว (เราขอตอ นรับทาน)ดงั น้ี. บทวา เจรจาผูกไมตรี คือ ทรงประกอบพรอมดวยพระดาํ รสั ผูกไมตรีทท่ี า นกลา วไวโ ดยนยั เปน ตน วา บรรดาวาจาเหลานัน้ คําพูดผูกไมตรีเปนไฉน คําพูดผกู ไมตรี คอื วาจาทีห่ าโทษมไิ ด เปนวาจาดี ไพเราะเสนาะหู ดงั นี้ อธิบายวา มพี ระดาํ รัสออนหวาน. บทวา ชางปราศรัย คอื ทรงฉลาดในการปฏสิ ันถาร ความวา พระองคทรงกระทาํ สมั โมทนียกถากอ นทเี ดียว ดังจะทรงระงบั ความกระวนกระวายเพราะเดินทางไกลของเหลาบริษทั ทั้งสี่ ผูมาแลว ๆ ไดส น้ิ โดยนัยเปน ตนวา ภกิ ษุ เธอสบายดแี ลหรือ อาหาร การฉนั ยงั พอเปน ไปไดแลหรอื . บทวา ไมสยิว้ พระพักตรความวา บางคนเขา ไปยงั ประชุมท่ีแลวมีหนา เครงขรมึ มีหนาข้งึ เครยี ดฉนั ใดพระองคมิไดเปน เชนนนั้ . แตการเหน็ ที่ประชุมของพระผมู พี ระภาคเจา น้ัน

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 30เปน เหมอื นดอกปทุมท่ีบานแลว ดว ยการตอ งแสงแดดออ น เปน ราวกะรศั มีแหง พระจนั ทรเ ตม็ ดวง. บทวา มพี ระพักตรเ บกิ บาน ความวา ทา นแสดงไวว า คนบางจําพวกมหี นา ควาํ่ เมอ่ื ชุมนุมชนมาประชมุ กนั แลว ก็ไมพูดอะไร เปน คนทมี่ คี าํพูดอนั ไดด วยยากฉนั ใด แตพระสมณโคดมไมเ ปนเชน น้นั เปนผมู ีพระวาจาไดด วยงาย สําหรับผูทม่ี าสูสํานักของพระองคไ มเกดิ ความเดือดรอ นใจวา พวกเรามาในทน่ี เ้ี พราะเหตุไร แตช นท้งั หลายไดฟ งธรรมแลว ยอ มมีใจยินดโี ดยแท. บทวา มีปกติตรัสกอ น คือ พระองคเน้อื จะตรสั ยอ มตรสั -กอ น และพระดํารัสก็ประกอบดว ยกาล. พระองคก ต็ รสั แตถ อยคําประกอบดว ยประมาณ อาศยั ประโยชนโ ดยแท ไมตรัสถอ ยคาํ อนั หาประโยชนมไิ ด. บทวา ในบานนัน้ หรอื ความวา ไดยนิ วา พระผูมีพระภาคเจาประทบั อยู ณ ทใ่ี ด เทวดาผมู ศี กั ดิใ์ หญย อมถวายอารักขา. เพราะอาศยัเทวดาเหลานน้ั อุปทวะยอมไมม แี กมนษุ ยทงั้ หลาย. ก็ปศ าจทงั้ หลายมีปศาจคลุกฝนุ เปน ตน ยอ มเบียดเบียนมนษุ ย. ปศ าจเหลาน้ันยอ มหลีกไปไกลดว ยอานุภาพของเทวดาเหลา นัน้ . อกี ประการหนง่ึ แมเพราะกาํ ลังแหง พระ-เมตตาของพระผมู พี ระภาคเจา พวกอมนษุ ยก ไ็ มเบยี ดเบียนมนษุ ย. ในบทท้งั หลายมบี ทวา เปนเจา หมเู ปน ตน ความวา หมูท คี่ นพึงพร่ําสอนหรือที่คนใหเกิดเองของบคุ คลนน้ั มอี ยู เหตุนั้นเขาช่ือวาเปน เจาหม.ู อนง่ึ คณะเชนนนั้ ของบคุ คลนัน้ อยู เหตนุ ้นั เขาช่อื วา เปนเจาคณะ.อกี ประการหนง่ึ คาํ นี้เปน ไวพจนข องบทแรก. พระองคทรงเปนอาจารยของคณะดวยอํานาจแหงการใหเ ขาศกึ ษาเร่อื งอาจาระ เหตุนัน้ จงึ ชอ่ื วา ผูเปน คณาจารย. บทวา แหงเจา ลทั ธิมากมาย คือ แหง เจาลัทธิจาํ นวนมาก













พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทฆี นิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 37 ลําดับนัน้ พราหมณค ิดวา ปญ ญาเราเฉลยแลวดว ยอาํ นาจแหงลัทธิของตน แตพ ระสมณโคดมกลบั ยอ นถามเราอีก บัดนเี้ ราจะพึงสามารถท่ีจะเฉลยปญ หาทําใหพ ระทยั ของพระองคยนิ ดี หรอื ไมส ามารถ ถาเราจกั ไมสามารถ ความละอายของเราแมท เ่ี กิดในคร้งั แรก จักทําลายไป แตโทษในการกลาววา ขาพเจาไมส ามารถ ดังน้ี ไมมแี กเ ราผูไมส ามารถอยู ดงั นี้ จึงยอ นกลับมา ทาํ ใหเ ปนภาระแกพ ระผมู พี ระภาคเจา องคเ ดียวอีก จงึ กราบทลูคาํ เปนตนวา ก็ขาพระองคท ัง้ หลายมีความรเู พยี งแคนี้ ดงั น้.ี บรรดาบทเหลานั้น บทวา มคี วามรเู พยี งแคนี้ คอื ศลี และปญ ญา เพียงแคนี้ ไดแ กศ ีลและปญ ญา เพยี งนเี้ ทา นนั้ เปน อยางยง่ิ ของขาพระองคท้ังหลาย ความวาพวกขา พระองคเหลา นัน้ มีศีลและปญญา เพียงแคน้ี เปนอยา งยิ่ง คือไมทราบเน้อื ความแหงคาํ ท่ตี รสั นน้ั ยง่ิ ขน้ึ ไปกวา นั้น. ลําดบั นัน้ พระผูมีพระภาคเจา เพอ่ื จะทรงแสดงศลี และปญ ญา จาํ เดมิแตก ารอบุ ัติของพระตถาคต ผูทรงเปน รากเงาของศลี และปญ ญาแกเขา จงึตรัสพระดํารัสวา พราหมณ ตถาคตในโลกน้ี ดังนี้ เปน ตน . ใจความแหง บทน้ัน พงึ ทราบตามนยั ท่ีทา นกลา วไวแลว ในสามญั ญผลสตู รนัน้ แล.แตข อแตกตางมดี งั ตอ ไปน้.ี ในที่นี้ศลี แมท ั้งสามอยางนน้ั พระผมู พี ระภาคเจาทรงชช้ี ดั วา เปนศีลโดยแทอ ยา งนีว้ า แมข อ นก้ี จ็ ดั อยใู นศีลของเธอ. ฌาน ๔มีปฐมฌานเปนตน โดยความจัดเปนปญญาสัมปทา. พระผูมีพระภาคเจา มิไดทรงชี้ชัดดว ยอํานาจแหง ปญญา ทรงแสดงโดยเพยี งเปนปทัสถานแหงปญญามวี ปิ สสนาเปน ตน ทรงชี้ชดั ถึงปญญา จาํ เดมิ แตวปิ สสนาปญ ญา ดว ยประการฉะน.้ี บทวา เพ่อื ฉันในวันพรงุ นี้ พงึ ทราบใจความตามนัยทก่ี ลาวแลวในคาํ นี้วาเพือ่ ฉันในวนั น้นี นั่ แล.

พระสุตตนั ตปฎ ก ทฆี นกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 38 บทวา ชุมนุมชนน้ันพึงดูหม่ินขาพระองค เพราะเหตุนน้ั ความวาชมุ นมุ ชนน้ัน พึงดูหมนิ่ ขาพระองค เพราะเหตทุ ีเ่ หน็ พระองคแตไกลแลวลุกจากอาสนะนัน้ วา โสณทณั ฑพราหมณน้ี เปน คนแกต้ังอยใู นปจ ฉิมวยัแลว แตพระโคดมยังหนุม เปนเดก็ แมเ ปน หลานของเขาก็ยังไมไ ด เขายังลุกจากอาสนะของตน ใหแกพระโคดมผยู งั ไมถ ึงแมค วามเปน หลานของตน. บทวา การประคองอัญชลนี น้ั แทนการลุกจากอาสนะของขา พระองคความวา โสณทัณฑพราหมณก ราบทลู วาขึ้นชือ่ วา การไมลกุ เพราะไมเคารพของขา พระองคไ มม ี แตข า พระองคจกั ไมลุก เพราะกลวั โภคสมบัติจะฉบิ หาย ขอนน้ั ควรมี พระองคแ ละขาพระองคจะตอ งทราบ เพราะฉะนน้ัขอพระโคดมผูเจริญไดโ ปรดทรงเขา ใจการประคองอัญชลนี ้ัน เปน การแทนการลุกขน้ึ รบั . ไดยนิ วา คนหลอกลวงเชนกบั โสณทัณฑพราหมณนี้ หาไดย าก. กช็ ือ่ วา ความไมเคารพในพระผูมีพระภาคเจา ของพราหมณน้ีไมม ี เพราะฉะนนั้ เขากลาวอยางน้นั ดว ยอํานาจแหงการหลอกลวง เพราะกลวั วา โภคสมบัตจิ ะฉิบหาย. แมใ นบทอน่ื ก็มนี ยั เชนเดียวกนั น้.ี ในบทวา ดว ยกถาอันประกอบดวยธรรมเปน ตน มีความวา พระผูม ีพระภาคเจาทรงแสดงใหเห็นจริง ซึง่ ประโยชนท ีเ่ ปนปจ จบุ ันและเบื้องหนา ทรงใหเ ขายดึ มน่ั คอื ใหถอื เอาธรรมที่เปน กศุ ล ทรงใหเขาอาจหาญในธรรมท่ีเปนกุศลน้นั คือกระทาํ เขาใหม ีความอุตสาหะ ทําใหเ ขาราเริง ดวยความเปนผมู ีอตุ สาหะนั้น และคณุ ท่ีมีอยูอยางอ่ืน ทรงใหฝ นคอื พระธรรมรตั นะตกลงแลว เสดจ็ ลุกจากอาสนะ หลกี ไป. กพ็ ราหมณเพราะเหตุทต่ี นเปนคนหลอกลวง เม่ือพระผูมพี ระภาคเจา ทรงใหฝนคอื พระธรรมตกลงอยแู มด วยประการฉะน้ี กไ็ มส ามารถทจ่ี ะยังคุณวิเศษใหเกิดขึ้นได. กถาทง้ั หมด ไดเปนกถาเบ้อื งตน และเบือ้ งปลาย

พระสุตตันตปฎ ก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 39เพอ่ื ประโยชนแ กน ิพพาน ในกาลตอ ไป และเพ่ือมีสวนแหงวาสนาของพราหมณอ ยา งเดยี ว. อรรถกถาโสณทัณฑสูตร ในอรรถกถาทีฆนกิ าย ชือ่ สมุ ังคลวิลาสนิ ีจบลงแลว ดว ยประการฉะน.้ี จบอรรถกถาโสณทัณฑสูตร ท่ี ๔

พระสตุ ตันตปฎ ก ทีฆนกิ าย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 40 ๕. กูฏทันตสตู ร เรอ่ื งกูฏทนั ตพราหมณ [๑๙๙] ขาพเจา ไดส ดบั มาแลว อยางนี้ สมยั หน่งึ พระผูม พี ระภาคเจา เสดจ็ จาริกไปในมคธชนบท พรอมดว ยภิกษสุ งฆหมูใหญ ประมาณ ๕๐๐ รปู ไดเ สดจ็ ถงึ พราหมณคามของชาวมคธชอื่ ขานมุ ตั ตะ. ไดย ินวาในสมัยน้ัน พระผมู พี ระภาคเจา ประทับอยูในสวนอัมพลฏั ฐกิ า ใกลบานขานุมัตตะ สมัยน้นั พราหมณก ฏู ทันตะอยคู รองบานขานมุ ตั ตะ อนั คับคั่งดว ยประชาชนและหมูสตั ว อดุ มดวยหญาดว ยไม ดว ยนา้ํ สมบรู ณดว ยธัญญาหาร ซ่งึ เปน ราชสมบัติ อนั พระเจา -แผนดินมคธ จอมเสนา พระนามวา พิมพสิ าร พระราชทานปนู บําเหน็จใหเปน สวนพรหมไทย. มหายัญของกูฏทนั ตพราหมณ [๒๐๐] ก็ในสมัยน้นั พราหมณก ูฏทันตะไดเตรยี มมหายญั โคผู๗๐๐ ตัว ลกู โคผู ๗๐๐ ตวั ลกู โคเมีย ๗๐๐ ตัว แพะ ๗๐๐ ตัว และแกะ๗๐๐ ตวั ถูกนาํ เขาไปผกู ไวทีห่ ลัก เพอ่ื บชู ายญั . พราหมณและคฤหบดีชาวบา นขานมุ ัตตะ ไดส ดับวา พระสมณโคดมศากยบุตร ทรงผนวชจากศากยสกุล เสดจ็ จารกิ ไปในมคธชนบท พรอ มดว ยภกิ ษสุ งฆหมูใหญป ระ-มาณ ๕๐๐ รูป เสด็จถึงบา นขานมุ ัตตะ ประทับอยใู นสวนอมั พลฏั ฐิกาใกลบานขานุมัตตะ เกียรตศิ พั ทอนั งามของพระสมณโคดมพระองคน้ันขจรไปแลวอยางนี้วา

พระสุตตนั ตปฎก ทีฆนิกาย สลี ขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 41 พระพทุ ธคณุ แมเพราะเหตนุ ้ี ๆ พระผูมีพระภาคเจา พระองคน ้ัน เปนพระอรหนั ตตรสั รชู อบดวยพระองคเ อง ถึงพรอ มดวยวชิ ชาและจรณะ เสดจ็ ไปดแี ลวทรงรูแจง โลก เปน สารถฝี กคนที่ควรฝก ไมมผี ูอนื่ ยิ่งกวา เปนพระศาสดาของเทวดาและมนษุ ยท งั้ หลาย เปนผเู บกิ บานแลว เปน ผูจาํ แนกพระธรรมพระตถาคตองคน น้ั ทรงทาํ โลกนี้พรอมทั้งเทวโลก มารโลก พรหมโลก ใหแจงดวยพระปญ ญา อนั ย่งิ ของพระองคแ ลว ทรงสอนหมูสัตวพ รอมทง้ัสมณะและพราหมณ เทวดาและมนษุ ย ใหร ูต าม ทรงแสดงธรรมงามในเบื้องตน งามในทา มกลาง งามในท่ีสดุ ทรงประกาศพรหมจรรย พรอมทั้งอรรถ พรอมทง้ั พยัญชนะ บริสุทธิบ์ รบิ ูรณโดยส้ินเชิง กก็ ารเหน็ พระอรหันตท ้ังหลายเห็นปานนน้ั ยอ มเปน การดแี ลว ดังน.ี้ คร้ังน้ัน พราหมณและคฤหบดชี าวบานขานุมตั ตะ ออกจากบานขานมุ ตั ตะเปนหมู ๆ พากนัไปยงั สวนอมั พลฏั ฐกิ า. [๒๐๑] สมยั น้นั พราหมณกูฏทันตะ ขึน้ นอนกลางวนั ในปราสาทช้นั บน ไดเ หน็ พราหมณ และคฤหบดชี าวบานขานุมัตตะ ออกจากบานขานุมัตตะรวมกนั เปนหมู ๆ พากันไปสวนอมั พลฏั ฐกิ า จึงเรยี กท่ีปรึกษามาถามวา ทา นที่ปรกึ ษา พราหมณและคฤหบดีชาวบา นขานมุ ตั ตะ ออกจากบา นขานมุ ัตตะรวมกันเปนหมู ๆพากันไปยงั สวนอมั พลัฏฐกิ า ทาํ ไมกัน.ที่ปรึกษาบอกวา เร่ืองมอี ยู ทา นผูเจริญ พระสมณโคดมศากยบตุ รทรงผนวชจากศากยสกลุ เสด็จจาริกไปในมคธชนบทพรอมดว ยภกิ ษุสงฆหมใู หญประมาณ ๕๐๐ รปู เสด็จถึงบา นขานมุ ตั ตะ ประทับอยใู นสวนอัมพลฏั ฐกิ าใกลบ านขานุมตั ตะ เกยี รตศิ พั ทอนั งามของพระองคฟ งุ ขจรไปแลวอยา งนี้วา แมเพราะเหตุนี้ ๆ พระผูมพี ระภาคเจาพระองคน นั้ เปน อรหนั ต ตรัสรู

พระสตุ ตันตปฎก ทฆี นกิ าย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 42เองโดยชอบ ถึงพรอมดวยวชิ ชาและจรณะเสด็จไปดแี ลว ทรงรูแจงโลก เปน สารถีฝกคนท่คี วรฝก ไมม ีผูอน่ื ยิง่ กวา เปนพระศาสดาของเทวดาและมนษุ ยท งั้ หลาย เปนผเู บิกบานแลว เปน ผูจําแนกพระธรรมพราหมณและคฤหบดเี หลานัน้ พากันเขา ไปเฝาพระสมณโคดมพระองคน ้ัน.ลําดบั น้นั พราหมณกูฏทันตะไดเกดิ ความคิดเชนนี้วา ก็เราไดสดบั ขา วน้ีมาวา พระสมณโคดมทรงทราบยัญสมบัติ ๓ ประการ ซงึ่ มีบริวาร ๑๖ แตเราไมทราบ และเรากป็ รารถนาจะบชู ามหายัญ ถากระไร เราควรเขา ไปเฝาพระสมณโคดม ทลู ถามยญั ๓ ประการ ซึ่งมีบรวิ าร ๑๖. ลําดบั น้ันพราหมณกูฎทนั ตะไดเ รียกที่ปรกึ ษามาส่งั วา ทานทปี่ รึกษา ถาเชน น้นั ทา นจงไปหาพราหมณและคฤหบดชี าวบา นขานุมัตตะ แลวบอกเขาอยางน้ีวาทานท้ังหลาย พราหมณกฏู ทนั ตะสง่ั มาวา ขอใหท า นทั้งหลายจงรอกอนแมพราหมณกฏู ทนั ตะกจ็ ักไปเฝาพระสมณโคดมดว ย. ทีป่ รกึ ษารบั คําแลวไปหาพราหมณแ ละคฤหบดีชาวบานขานุมัตตะ แลว บอกวา ทานท้งั หลายพราหมณกูฏทันตะสั่งมาวาขอใหทา นทั้งหลายจงรอกอน แมพ ราหมณกูฏ-ทันตะก็จกั ไปเฝาพระสมณโคดมดว ย. [๒๐๒] สมยั นน้ั พราหมณห ลายรอ ยคนพักอยูในบา นขานมุ ัตตะดว ยหวังวา พวกเราจักบรโิ ภคมหายัญของพราหมณกูฏทนั ตะ. พราหมณเหลา น้ันไดท ราบวา พราหมณก ูฏทันตะจักไปเฝาพระสมณโคดม จงึ พากันไปหาพราหมณกูฏทนั ตะแลว ถามวา ไดท ราบวา ทา นจักไปเฝาพระสมณ-โคดม จริงหรือ. กฏู ทันตะ เราคิดวา จกั ไปเฝา พระสมณโคดม จริง.พราหมณ อยาเลยทา นกฏู ทนั ตะ ทา นไมค วรไปเฝาพระสมณโคดม ถาทา นไปเฝา ทา นจะเสียเกยี รตยิ ศ เกียรติยศของพระสมณโคดมจักรุง เรืองดวยเหตุนแ้ี หละ ทานจึงไมควรไปเฝาพระสมณโคดม พระสมณโคดมตา ง

พระสตุ ตันตปฎก ทีฆนิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 43หากควรจะมาหาทาน อนงึ่ ทานเปน อุภโตสชุ าต ทั้งฝา ยมารดาและบิดามีครรภเ ปน ท่ีถอื ปฏสิ นธหิ มดจดดตี ลอด ๗ ช่ัวคน ไมม ใี ครจะคัดคา นติเตียนดวยการกลาวอางถึงชาตไิ ด เพราะเหตุนนั้ ทานจงึ ไมควรไปเฝาพระสมณโคดม พระสมณโคดมตางหากควรจะมาหาทา น อน่งึ ทานเปนคนมงั่ ค่ัง มีทรัพยมาก มีโภคสมบตั ิมาก มีเครอ่ื งใชสอยอันนาปล้มื ใจมาก มีทองและเงนิ มาก อนึง่ ทานเปนผคู งแกเ รียน ทรงจาํ มนต รูจบไตรเพท พรอมท้งั คมั ภรี น ิฆัณฑุ คัมภรี เ กตุภะ พรอ มท้งั ประเภทอกั ษรมคี ัมภรี อิติหาส เปนที่ ๕ เปนผูเขาใจตัวบท เปน ผเู ขาใจไวยากรณ ชํานาญในคมั ภรี โ ลกายตะและมหาปุรสิ ลกั ษณะ อนงึ่ ทา นมรี ปู งาม นา ดนู าเลอ่ื มใส ประกอบดว ยผวิ พรรณผดุ ผอ งย่งิ นกั มฉี วีวรรณคลายพรหม มีรปู รางคลายพรหม นาดูนา ชมไมน อย อนึง่ ทา นเปนผูมีศีล มีศลี ย่งั ยนื ประกอบดวยศีลย่งั ยืน อนึ่ง ทานเปน ผูมวี าจาไพเราะ มสี าํ เนียงไพเราะ ประกอบดว ยวาจาของชาวเมือง สละสลวย หาโทษมไิ ด ใหผูฟงเขา ใจเนอ้ื ความไดช ดั อน่ึง ทานเปนอาจารยและปาจารยข องชนหมูมาก สอนมนตมาณพถึง ๓๐๐ พวกมาณพเปน อันมากตา งทศิ ตางชนบท ผูตอ งการมนตจะเรียนมนตใ นสํานักของทา นพากันมา อนึ่ง ทา นเปนผแู กเ ฒา เปนผใู หญ ลวงกาลผานวัยมาโดยลาํ ดับ สว นพระสมณโคดมเปน คนหนมุ และบวชแตย ังหนมุ อนง่ึ ทา นเปนผอู นั พระเจาแผน ดินมคธ จอมเสนา พระนามวาพิมพิสาร ทรงสักการะเคารพนบั ถอื บูชา นอบนอม อนึง่ ทา นเปนผอู ันพราหมณโ ปกขรสาติ สกั การะ เคารพนับถือ บูชา นอบนอ ม อนึ่ง ทานครองบานขานมุ ัตตะอนั คับคงั่ ดวยประชาชนและหมสู ตั ว อุดมดว ยหญาดวยไม ดว ยนาํ้ สมบูรณด ว ยธัญญาหาร ซึง่ เปน ราชสมบตั อิ นั พระเจากรงุ มคธ ทรงพระนามวา เสนิยะ พมิ พสิ าร พระราชทานปูนบําเหน็จให

พระสตุ ตนั ตปฎก ทฆี นิกาย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 44เปนสว นพรหมไทย เพราะเหตนุ ีแ้ หละ ทา นจึงไมควรไปเฝาพระสมณโคดมพระสมณโคดมตางหากควรจะมาหาทา น. [๒๐๓] เม่ือพวกพราหมณกลา วอยา งน้ีแลว พราหมณกูฏทันตะจึงไดกลา ววา ทานท้งั หลาย ถา อยางน้นั ขอจงฟงขาพเจาบาง เรานี้แหละควรไปเฝา พระสมณโคดมพระองคนั้น พระสมณโคดมไมค วรจะเสดจ็ มาหาเรา เพราะไดย ินวา ทานเปนอุโตสุชาต ทั้งฝา ยมารดา และบดิ า มีพระครรภเปนท่ถี อื ปฏสิ นธิหมดจดดีตลอด ๗ ช่วั คน ไมม ีใครคัดคานติเตียน ดวยการกลาวอา งถงึ พระชาติ เพราะเหตนุ แี้ หละ พระโคดมจงึ ไมค วรจะเสดจ็ มาหาเรา ทีถ่ ูกเราน้แี หละ ควรไปเฝา พระองค.ไดยินวา พระสมณโคดมทรงละพระญาติหมใู หญ ออกผนวชแลวพระองคท รงสละเงนิ และทองเปน อนั มาก ทงั้ ทอ่ี ยูใ นพ้นื ดิน ทัง้ ที่อยใู นอากาศออกผนวช พระองคก าํ ลังรนุ มพี ระเกศาดาํ สนิท ยงั หนมุ แนนตง้ั อยใู นปฐมวัย เสด็จออกผนวชเปน บรรพชิต เมื่อพระมารดาและพระบิดา ไมท รงปรารถนาใหผ นวช มพี ระพกั ตรอาบดวยนา้ํ พระเนตรทรงกันแสงอยู พระองคไ ดท รงปลงพระเกศา และพระมสั สุ ทรงครองผากาสาวพสั ตร เสดจ็ ออกผนวชเปน บรรพชติ พระองคมีพระรูปงามนาดู นา เลอ่ื มใส ประกอบดวยพระฉววี รรณ ผดุ ผองยงิ่ นัก มีพระฉวีวรรณคลายพรหม มีพระสรีระคลายพรหม นา ดู นา ชม มิใชนอย พระองคเปนผูมีศีล มีศีลประเสริฐ มีศีลเปนกุศล ประกอบดว ยศลี เปน กุศลพระองคม พี ระวาจาไพเราะ มีพระสําเนียงไพเราะ ประกอบดว ยวาจาของชาวเมือง สละสลวย หาโทษมิได ใหผฟู ง เขา ใจเนอ้ื ความไดช ดั พระองคเปน อาจารยและปาจารยของคนหมมู าก พระองคสิ้นกามราคะแลว เลิกประดบั ตกแตง พระองคเ ปน กรรมวาที เปน กิรยิ -

พระสตุ ตันตปฎ ก ทฆี นกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 45วาที ไมท รงมุงรา ยตอพวกพราหมณ พระองคท รงผนวชจากสกลุ สูง คอืสกลุ กษตั รยิ อ นั ไมเจือปน พระองคผนวชจากสกุลม่งั ค่ัง มีทรัพยม ากมีโภคสมบตั มิ าก ชนตางรัฐตา งชนบทพากันมาทูลถามปญ หากะพระองคเทวดาหลายพันมอบชีวิตถึงพระองคเ ปน สรณะ เกียรติศัพทอนั งามของพระองคฟงุ ขจรไปแลวอยา งน้ีวา แมเ พราะเหตนุ ี้ ๆ พระผมู พี ระภาคเจาพระองคน ้ัน เปน พระอรหนั ต ตรสั รเู องโดยชอบ ถึงพรอ มดว ยวิชชาและจรณะ เสดจ็ ไปดแี ลว ทรงรูแจงโลก เปน สารถีฝกคนผูควรฝก ไมมีผูอน่ื ยงิ่ กวา เปน พระศาสดาของเทวดาและมนุษยท ง้ั หลาย เปนผเู บกิ บานแลว เปน ผูจําแนกพระธรรม พระองคท รงประกอบดวยมหา-ปุรสิ ลักษณะ ๓๒ ประการ พระองคม ปี กตกิ ลาวเช้ือเชิญ เจรจาผูกไมตรี ชา งปราศรัย มพี ระพักตรไมส ย้วิ มีพระพกั ตรเ บกิ บาน มีปกติตรสั กอ น พระองคเ ปน ผูอ ันบรษิ ทั ๔ สกั การะเคารพ นับถอื บชู านอบนอ ม เทวดาและมนษุ ยเปน อันมาก เล่อื มใสในพระองคย ิ่งนัก พระองคท รงพํานักอยใู นบา นหรือนิคมใด บา นหรือนิคมน้นั อมนษุ ยไ มเบยี ดเบียนมนุษย พระองคเปนเจา หมูเ จาคณะ และเปนคณาจารย ไดรบั ยกยองวา เปน ยอดของเจา ลัทธิเปนอนั มาก สมณพราหมณเ หลา นี้เรอื งยศดวยประกาศ ใด ๆ แตพ ระสมณโคดม ไมเรอื งยศอยางนน้ั ที่แทพระสมณโคดม เรืองยศดว ย วชิ ชา และจรณสมบัติ อันยอดเย่ียมพระเจา กรุงมคธทรงพระนามวา เสนิยะ พมิ พสิ าร พรอ มทั้งพระโอรสและพระมเหสี ท้งั ราชบรพิ ารและอาํ มาตย ทรงมอบชวี ิตถึงพระองคเ ปนสรณะพระเจา ปเสนทิโกศล พรอมทัง้ พระโอรสและพระมเหสี ท้งั ราชบรพิ ารและอาํ มาตยทรงมอบชีวติ ถึงพระองคเปน สรณะ พราหมณโ ปกขรสาติพรอ มท้ังบุตรและภรยิ า ทั้งบริวารและอํามาตย มอบชีวติ ถงึ พระองค

พระสตุ ตนั ตปฎ ก ทีฆนิกาย สลี ขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาท่ี 46เปน สรณะ พระองคเปน ผอู นั พระเจากรงุ มคธ ทรงพระนามวา เสนยิ ะพมิ พิสาร ทรงสักการะ เคารพนบั ถือ บูชา นอบนอ ม พระองคเปน ผูอนั พระเจาปเสนทิโกศล ทรงสกั การะเคารพนับถือ บูชา นอบนอมพระองคเปน ผูอันพราหมณโปกขรสาติ สักการะ เคารพนบั ถือ บูชานอบนอ ม พระองคเสดจ็ ถึงบา นขานุมตั ตะ ประทบั อยูที่สวนอัมพลัฏฐกิ าใกลบ านขานุมตั ตะ สมณหรือพราหมณเหลา ใดเหลา หนึ่ง มาสเู ขตบา นของเรา เหลานนั้ จัดวาเปนแขกของเรา และเปนแขกซงึ่ เราควรสกั การะ เคารพ นับถอื บชู า นอบนอม เพราะเหตทุ ีพ่ ระสมณโคดมเสดจ็ ถงึ บานขานมุ ตั ตะ ประทับอยทู ่ีสวนอมั พลฏั ฐกิ า ใกลบ านขานมุ ตั ตะจดั วาเปนแขกของเรา และเปนแขกท่เี ราควรสักการะ เคารพนับถอื บชู านอบนอม นีแ้ หละ พระองคจ ึงไมควรจะเสดจ็ มาหาเรา ที่ถูก เราตางหากควรไปเฝาพระองค ขาพเจาทราบพระคุณของพระโคดมเพยี งเทาน้ีแตพ ระโคดมมิใชมีพระคุณเพียงเทา น้ี ความจรงิ พระองคม พี ระคณุ หาประมาณมไิ ด. [๒๐๔] เมอ่ื พราหมณกฏู ทนั ตะ กลาวอยา งน้แี ลว พวกพราหมณเหลา นั้นไดก ลาววาทา นกฏู ทันตะ กลาวชมพระสมณโคดมถึงเพียงน้ีถึงหากพระองคจะประทบั อยูไกลจากที่นี้ตั้ง ๑๐๐ โยชนก ็ควรแทท ่กี ุลบตุ รผูมีศรัทธาจะไปเฝา แมตอ งนําเสบยี งไปกค็ วร. พราหมณก ฏู ทนั ตะกลาววา ทานทั้งหลาย ถาเชนน้นั เราท้ังหมดจักเขาไปเฝาพระสมณ-โคดม. ลําดบั นั้น พราหมณกูฏทันตะพรอมดว ยคณะพราหมณผใู หญ ไดเขา ไปเฝาพระผมู ีพระภาคเจาทีส่ วนอัมพลัฏฐกิ า ไดป ราศรัยกับพระผูมีพระภาคเจา คร้ันผา นการปราศรัยพอใหร ะลึกถงึ กันไปแลว ไดน่งั ณ ทค่ี วรสวนขางหนึง่ . ฝายพราหมณแ ละคฤหบดชี าวบา นขานมุ ัตตะ บางพวกก็ถวาย

พระสุตตันตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ที่ 47บังคม บางพวกกป็ ราศรยั บางพวกก็ประนมอญั ชลไี ปทางพระผมู ีพระภาค-เจา บางพวกก็ประกาศชอื่ และโคตร บางพวกก็นิง่ อยู แลว ตา งพากันนงั่ณ ทคี่ วรสวนขา งหน่งึ . พราหมณก ูฏทนั ตะ น่งั ณ ทีค่ วรสวนขา งหนง่ึแลว ไดกราบทูลพระผูมพี ระภาคเจา วา ขา แตพระสมณโคดมผเู จริญ ขา -พระองคไดส ดับมาวา พระสมณโคดมทรงทราบยัญสมบัติ ๓ ประการ ซ่ึงมีบริวาร ๑๖ สวนขา พระองคไมท ราบ แตป รารถนาจะบูชามหายญั ขอประทานพระวโรกาส ขอพระโคดมผูเจริญโปรดแสดง ยัญสมบัติ ๓ ประการซ่ึงมีบรวิ าร ๑๖ แกขา พระองคเถิด พระเจา ขา ยญั ของพระเจามหาวิชติ ราช [๒๐๕] พระผมู พี ระภาคเจาตรสั วา ดกู อนพราหมณ ถาเชน นั้นทานจงฟง จงต้งั ใจใหดีเราจักบอก. เมอ่ื พราหมณก ูฏทันตะทูลรับแลว จงึตรสั วา ดูกอนพราหมณ เรอ่ื งเคยมีมาแลว พระเจามหาวชิ ติ ราช เปนผูม่งั คัง่มีทรัพยมาก มโี ภคสมบตั ิมาก มที องและเงนิ มาก มีเครือ่ งใชส อยอันนาปลม้ื ใจมาก มที รัพยและขาวเปลือกมาก มีทองพระคลงั และฉางบริบรู ณ.ดูกอ นพราหมณ คร้ังนั้น พระเจามหาวิชิตราชไดเ สดจ็ เขา ไปสทู ี่ลับเรนอยูไดเ กดิ พระปรติ กอยางนีว้ า เราไดครอบครองสมบัติมนษุ ยอ ยา งไพบูลยแลวไดชนะปกครองดินแดนมากมาย ถา กระไร เราพึงบูชามหายัญ ทจ่ี ะเปนประโยชนแ ละความสขุ แกเ ราตลอดกาลนาน. ดกู อ นพราหมณ พระเจามหาวชิ ิตราชรบั สง่ั ใหเ รยี กพราหมณปุโรหิตมาแลว ตรัสวา วันน้เี ราไดเ ขา สูทีล่ ับเรน อยู ไดเ กิดปริวิตกอยางนวี้ า เราไดครอบครองสมบัติมนษุ ยอยางไพบลู แลว ไดช นะปกครองดนิ แดนมากมาย ถา กระไร เราพงึ บชู ามหายัญที่จะเปน ไปเพอ่ื ประโยชนและความสุขแกเราตลอดกาลนาน. ดกู อนพราหมณ

พระสุตตนั ตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขันธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 48เราปรารถนาจะบูชามหายัญ ขอทา นจงชีแ้ จงวิธบี ชู ามหายญั ทจี่ ะเปนประ-โยชนและความสุขแกเราตลอดกาลนาน. [๒๐๖] ดูกอนพราหมณ เม่ือพระเจา มหาวิชติ ราช รับสั่งอยางนี้แลว พราหมณป ุโรหติ กราบทูลวา ชนบทของพระองคยงั มีเสย้ี นหนามยงั มีการเบียดเบียนกนั โจรปลน บา นกด็ ี ปลนนคิ มก็ดี ปลนเมอื งกด็ ีทํารายในหนทางเปลี่ยวก็ดี ยังปรากฏอย.ู พระองคจะโปรดยกภาษอี ากรในเมื่อบา นเมอื งยงั มเี สย้ี นหนาม ยงั มีการเบยี ดเบียนกัน ดวยเหตุทย่ี กเสียนั้น จะพงึ ชอ่ื วา ทรงกระทาํ การมิสมควร. บางคราวพระองคจะทรงดาํ ริอยา งนีว้ า เราจักปราบปรามเสยี้ นหนามคอื โจรดวยการประหาร ดวยการจองจํา ดว ยการปรับไหม ดว ยการตําหนิ หรือเนรเทศ. อนั การปราบปรามดวยวธิ ีเชน นี้ ไมชอื่ วาเปน การปราบปรามโดยชอบ. เพราะวา โจรบางพวกท่ีเหลอื จากถูกกาํ จดั จักยังมอี ยู ภายหลังมนั กจ็ กั เบยี ดเบยี นบา นเมืองของพระองค. แตว า การปราบปรามเสย้ี นหนามคือโจรนั้น จะชอื่ วาเปน การปราบปรามโดยชอบ เพราะอาศยั วา การดังตอ ไปนี้ พลเมืองเหลา ใดในบานเมืองของพระองค ขะมักเขมนในกสกิ รรมและโครักขกรรม ขอพระองคจ งเพ่ิมขา วปลกู และขาวกินใหแ กพลเมืองเหลาน้นั ในโอกาสอนั สมควร พลเมืองเหลา ใดในบานเมืองของพระองค ขะมกั -เขมนในพาณิชยกรรม ขอพระองคจงเพมิ่ ทนุ ใหแ กพ ลเมืองเหลา นั้นในโอกาสอนั สมควร ขาราชการเหลา ใด ในบา นเมืองของพระองคข ยัน ขอพระองคจงพระราชทานเบีย้ เลีย้ ง และเงินเดอื นแกข า ราชการเหลานั้น ในโอกาสอนั สมควร พลเมืองเหลาน้นั น่ันแหละ จกั เปน ผขู วนขวายในการงานของตน ๆ จกั ไมเ บยี ดเบียนบานเมืองของพระองค. อนึ่ง กองพระราชทรัพยมจี ํานวนมาก จักเกิดแกพระองค บา นเมืองกจ็ ะตง้ั มัน่ อยใู นความเกษม

พระสุตตนั ตปฎก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนา ท่ี 49หาเสี้ยนหนามมิได ไมม กี ารเบยี ดเบียนกนั พลเมอื งจักชืน่ ชมยินดตี อกันยงั บตุ รใหฟอ นอยูบนอก จกั ไมต องปด ประตเู รอื นอยู. ดกู อนพราหมณ พระเจามหาวิชิตราชทรงรบั คาํ พราหมณปโุ รหติ แลว กไ็ ดพระราชทานขา วปลูกและขา วกนิ แกพลเมอื งในบา นเมืองของพระองคท ี่ขะมกั เขมน ในพาณชิ ย-กรรม พระราชทานเบยี้ เลีย้ ง และเงนิ เดอื นแกขา ราชการในเมืองของพระองคท ข่ี ยัน พลเมืองเหลา น้ันน่ันแหละ ไดเปน ผูข วนขวายในการงานตามหนาที่ของตนๆ ไมไดเ บียดเบียนบานเมืองของพระองค. อนึง่ กองพระราชทรพั ยมีจาํ นวนมาก ไดเกิดมแี ลวแกพระองค บา นเมืองไดด าํ รงอยูใ นความเกษม หาเสยี้ นหนามมิได ไมมกี ารเบียดเบียนกัน พลเมืองชื่นชมยินดีตอกัน ยังบตุ รใหฟ อ นอยบู นอก ไมต องปด ประตูเรือนอยแู ลว . [๒๐๗] ดูกอนพราหมณ คร้ังนน้ั แล พระเจา มหาวชิ ิตราชไดทรงรับสงั่ ใหพ ราหมณป โุ รหติ มาเฝาแลว ตรัสวา ทานผูเจริญ โจรทีเ่ ปน เส้ยี นหนามนัน้ เราไดปราบปรามดีแลว เพราะอาศัยวธิ กี ารของทาน และกองพระราชทรพั ยใ หญไ ดบงั เกดิ แกเ รา บานเมืองก็ไดดํารงอยใู นความเกษม หาเส้ยี นหนามมิได ไมมกี ารเบียดเบียนกนั พลเมอื งชืน่ ชมยนิ ดตี อ กนั ยังบตุ รใหฟอ นอยูบ นอก ไมตอ งปดประตูเรอื นอยู ดูกอนพราหมณ เราปรารถนาจะบูชามหายัญ ขอทา นจงชี้แจงวธิ บี ูชามหายญั ทจี่ ะเปน ประโยชนและความสุขแกเ ราตลอดกาลนาน. พราหมณป โุ รหิตกราบทูลวา ขอเดชะ ถาเชน นนั้ อนุยนตกษัตรยิ เหลา ใด ซง่ึ เปน ชาวนคิ มและชาวชนบท ในพระราชอาณาเขตของพระองค ขอพระองคจ งเรียกอนยุ นตกษัตรยิ เ หลานั้นมาปรึกษาวา ทานท้ังหลาย เราปรารถนาจะบูชายญั ขอทานจงรว มมอื กับเรา เพอ่ื ประโยชนเพื่อความสขุ แกเราตลอดกาลนาน. อาํ มาตยราชบริพารเหลา ใด ซ่ึงเปนชาวนิคมและชาวชนบท ในพระราชอาณาเขตของ

พระสุตตนั ตปฎ ก ทีฆนกิ าย สีลขนั ธวรรค เลม ๑ ภาค ๒ - หนาที่ 50พระองค ขอพระองคจ งเรยี กอํามาตยร าชบรพิ ารเหลา น้ันมาปรกึ ษาวา ทา นทั้งหลายเราปรารถนาจะบชู ามหายญั ทา นจงรว มมอื กบั เรา เพื่อประโยชนเพือ่ ความสุขแกเราตลอดกาลนาน. พราหมณมหาศาลเหลาใด ซ่งึ เปนชาวนิคมและชาวชนบท ในพระราชอาณาเขตของพระองค ขอพระองคจ งเรียกพราหมณมหาศาลเหลาน้นั มาปรึกษาวา ทานทั้งหลาย เราปรารถนาจะบูชามหายัญ ทานจงรวมมอื กบั เรา เพือ่ ประโยชนเ พอื่ ความสขุ แกเ ราตลอดกาลนาน. คฤหบดผี ูม ง่ั คง่ั เหลา ใด ซึง่ เปน ชาวนิคมและชาวชนบท ในพระราชอาณาเขตของพระองค ขอพระองคจ งเรียกคฤหบดีผูม่ังค่งั เหลา น้นัมาปรกึ ษาวา ทานทั้งหลาย เราปรารถนาจะบูชามหายญั ขอทานจงรว มมือกบั เรา เพื่อประโยชนเ พ่ือความสุขแกเ ราตลอดกาลนาน. ดกู อนพราหมณพระเจามหาวิชิตราช ทรงรับคําปุโรหติ แลวทรงเรยี กอนุยนตกษตั รยิ  ซึ่งเปนชาวนิคมและชาวชนบทในพระราชอาณาเขตของพระองคม าปรกึ ษา วาทา นท้ังหลาย เราปรารถนาจะบูชามหายญั ขอทา นจงรว มมือกบั เรา เพ่อืประโยชน เพ่อื ความสขุ แกเ ราตลอดกาลนาน. อนุยนตกษตั รยิ เหลา นั้นกราบทูลวา ขอพระองคจงบูชายัญเถดิ ขอเดชะ บดั นี้เปน การสมควรท่ีจะบูชายัญ ทรงเรียกอาํ มาตยราชบรพิ าร ซึ่งเปน ชาวนคิ มและชาวชนบทในพระราชอาณาเขตของพระองคม าปรึกษาวา ทา นทง้ั หลาย เราปรารถนาจะบชู ามหายญั ขอทา นจงรวมมือกับเรา เพ่อื ประโยชนเพื่อความสขุ แตเราตลอดกาลนาน อาํ มาตยร าชบริพารเหลา น้ันกราบทลู วาขอพระองคจ งทรงบชู ายัญเถดิ ขอเดชะ บดั นีเ้ ปนการสมควรทจ่ี ะบชู ายญั ทรงเรยี กพราหมณมหาศาล ซง่ึ เปน ชาวนิคมและชาวชนบทในพระราชอาณาเขตของพระองคมาปรึกษาวา ทานทัง้ หลาย เราปรารถนาจะบชู ามหายญั ขอทา นจงรว มมือกบั เรา เพอ่ื ประโยชน เพือ่ ความสุขแกเราตลอดกาลนาน พราหมณ