งานวิจัย

37 ในข้ันนี้สมาชิกในกลุมเสนอวิธีการแกปญหา เม่ือระดมความคิดไดแลวก็นํา ความคิดเหลา นั้นมาพจิ ารณาวาจะสามารถทําไดห รอื ไม 5. ขั้นอภปิ รายวธิ ีแกปญหา ในข้ันนี้สมาชิกในกลุมจะชวยกันหาขอดีขอเสียของวิธีการแกปญหาท่ีทุกคนเสนอ มาเพอ่ื หาวิธีที่ดีทสี่ ุด 6. ข้ันตัดสินใจในกลุมจะชวยกันพิจารณาเลือกวิธีแกปญหาโดยอาจใชเกณฑใน การตดั สินใจเลอื ก เชน 1) เปน วิธที ีน่ าจะแกไ ขปญ หาไดสาํ เรจ็ มากท่ีสุด 2) เปน วธิ ที ี่ตนจะชว ยทําใหสําเรจ็ มากทีส่ ดุ 3) เปน วิธีท่ีสิน้ เปลอื งนอยท่สี ุด 4) เปนวิธีทีแ่ กป ญหาไดง า ยทส่ี ดุ 7. ขัน้ วางแผนขัน้ ตอนในการแกปญหาอยางละเอียด ในข้ันน้ีสมาชิกในกลุมจะตองชวยกันกําหนดข้ันตอนในการแกปญหา มีการแบง หนา ทีก่ ันทาํ ในการปฏิบตั กิ าร 8. ข้ันปฏิบัติการ ในขั้นนสี้ มาชิกในกลุม จะตอ งปฏบิ ตั งิ านตามหนาท่ีที่ตกลงกนั ไว 9. ขน้ั ประเมินผล การประเมินผลการทํางานควรทําเปนระยะ ๆ แทรกไปทุกขั้นตอน ดังน้ันสมาชิกใน กลมุ จึงควรประเมินผลเปนระยะ ๆ โดยการประเมนิ ผลทง้ั วธิ ีการทํางาน สัมพนั ธภาพของสมาชิกใน การรว มกันทํางาน จากท่ีกลาวมาจะเห็นไดวาโดยทั่วไป การสอนเพื่อพัฒนาทักษะการคิดแกปญหานั้นจะ ประกอบดวยข้ันตอน 3 ขั้นตอน คือ 1) ระบุปญหา 2) พิจารณาสาเหตุของปญหา และ 3) ระบุวิธี การแกปญหา ซ่ึงครูผูสอนจะตองเปนผูเสนอปญหาหรือกําหนดปญหาข้ึนมาเพื่อใหผูเรียนทําความ เขาใจกับปญหา แลวใหผูเรียนชวยกันพิจารณาสาเหตุของปญหา เพ่ือหาวิธีในการแกไขปญหา รวมกัน แลวชวยกันพิจารณาวิธีแกปญหาท่ีดีท่ีสุดแลวชวยกันแกไขปญหาท่ีเกิดขึ้น และผูวิจัยไดใช ขนั้ ตอนดังกลา วนใ้ี นการพัฒนาทกั ษะการคิดแกปญหาของนักเรียน การสงเสริมความสามารถในการคิดแกป ญหา การสงเสริมความสามารถในการคิดแกปญหาน้ันนักวิชาการควรคํานึงถึงจุดมุงหมาย ดังนี้

38 ฉันทนา ภาคบงกช (2528 : 47-49) ไดเสนอแนวทางในการสงเสริมความสามารถใน การคิดแกปญหา ดงั น้ี 1. การใหความรัก และความอบอุน สนองความตองการของเด็กอยางมีเหตุผลทําให เด็กรสู ึกปลอดภยั มีความสขุ มคี วามเช่ือมั่นในตนเอง และมองโลกในแงดี 2. การชวยเหลอื พึ่งพาตนเอง การสง เสริมใหเด็กชว ยตนเองโดยเหมาะสมแกวยั จะชว ย ใหเ ด็กพฒั นาความเชื่อม่นั ในตนเอง ซ่ึงเปนพนื้ ฐานสําคญั ในการพฒั นาบุคลิกภาพของเด็ก 3. การซักถามของเด็ก และการตอบคําถามของผูใหญ ควรไดรับความสนใจและตอบ คําถามของเด็ก สนทนาทางดา นความจํา การคดิ หาเหตผุ ลเพอื่ ใหเด็กไดแสดงออกและฝกการคดิ 4. การฝกใหเปนคนชางสังเกต ควรจัดหาอุปกรณ หรือสิ่งเราใหเด็กพัฒนาการสังเกต โดยใชประสาทสัมผัสในการรับรูทุกดาน การต้ังคําถามหรือช้ีแนะโดยผูใหญจะชวยใหเกิดความ สนใจและหาความจริงจากการสังเกต 5. การแสดงความคิดเหน็ เปด โอกาสใหเ ดก็ ไดเ สนอความคิดเห็นและตดั สินใจเรอ่ื งใด เร่ืองหนึ่งตามความพอใจ จะชวยใหเด็กกลาแสดงออก และมีความเชื่อมั่นในการกลาแสดงความ คดิ เห็น 6. การใหรางวัล ควรใหรางวัลเม่ือเด็กทําสิ่งที่ดีงามในโอกาสอันเหมาะสม แสดง ความช่ืนชม และกลาวย้ําใหเกิดความมั่นใจวาเด็กทําในสิ่งท่ีดี นาสนใจ จะทําใหเด็กรูสึกท่ีดีตอ ตนเอง และมกี าํ ลงั ใจในการท่จี ะทําในสิ่งท่ีดงี าม 7. การจัดส่ิงแวดลอมที่เอื้อตอการพัฒนาความคิดของเด็กและมีการจัดบรรยากาศท่ี เปนอิสระ ไมเครงเครียด ชวยใหเด็กรูสึกสบายใจ มีความรูสึกที่ดีตอการคิด ซ่ึงจะเปนพ้ืนฐานท่ี สาํ คัญของการพัฒนาทกั ษะการคดิ แกปญ หา เจษฎา ศุภางคเสน (2530 : 28-29) ไดเสนอแนะวิธีการสงเสริมทักษะการคิดแกปญหา ไวด ังน้ี 1. ฝกฝนใหเด็กทํางานตามขั้นตอนของกระบวนการแกปญหา คือ การเก็บรวบรวม ขอ มูล ตัง้ สมมุตฐิ านรวบรวมวธิ ีการแกไ ขปญหา และทดสอบสมมุติฐาน 2. ควรเนนในเรือ่ งการรวบรวมขอ มลู ใหม าก 3. ฝกใหรูจักทักษะการแกปญหา คือ ฝกใหคิดเกี่ยวกับปญหาดวยวิธีการตาง ๆ และ การทาํ นายผลของวธิ ีการแกไขปญ หาน้นั 4. ใชวิธกี ารชีแ้ จงอธิบายเหตุผลหลกี เลีย่ งวิธกี ารเขมงวดกบั เด็ก 5. เปด โอกาสใหเ ด็กมปี ฏิสัมพนั ธทีด่ ีกบั สิง่ ตา ง ๆ 6. สงเสรมิ ความคิดสรางสรรคใหกับเดก็ เพราะมคี วามสมั พนั ธกับการแกไขปญหา

39 7. ใหโ อกาสใหเดก็ ไดค ดิ ตัดสินใจดวยตนเอง 8. กระตุนใหเดก็ ไดคิดในหลายทิศทาง เพ่ือนําไปใชในปญ หาทีย่ งุ ยากซับซอ น จากที่กลาวมา สามารถสรุปไดวา การสงเสริมความสามารถในการคิดแกปญหาน้ันครู จะตองจัดประสบการณหรือกิจกรรมท่ีเหมาะสมกับวัยของผูเรียน และควรเปดโอกาสใหผูเรียนได ฝกคดิ มากทส่ี ดุ ตลอดจนการเสริมแรงจูงใจใหผเู รยี นเกิดความสนกุ สนานในการฝก คดิ แกปญ หาดว ย ตนเอง และกับผูอืน่ เทคนคิ หมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) เทคนิคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) ท่ีจะนําเสนอดังตอไปนี้ประกอบดวย ประวัติและความเปนมาของเทคนิคหมวก 6 ใบ พ้ืนฐานแนวคิดของเทคนิคหมวก 6 ใบ ความมุง หมายของเทคนิคการคิดแบบหมวก 6 ใบ ลําดับข้ันของการคิดดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ การคิด แกปญหากับเทคนิคหมวก 6 ใบ การต้ังคําถามดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ การนําวิธีตั้งคําถามแบบ หมวก 6 ใบ ไปประยุกตใช การนําเทคนิคหมวก 6 ใบ ไปใชในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน บทบาทของครใู นการสอนดวยเทคนคิ หมวก6 ใบ และประโยชนข องการคิดดว ยเทคนคิ หมวก 6 ใบ ประวัติและความเปน มาของเทคนคิ หมวก 6 ใบ ผูคิดคนเทคนิคหมวก 6 ใบ คือ เดอ โบโน (De Bono 1996 : 1) เกิดท่ีเมืองมอลตา ประเทศสหรัฐอเมริกา จบการศึกษาดานการแพทยท่ีมหาวิทยาลัยมอลตา ไดรับเกียรตินิยมดาน จิตวิทยาจากออกฟอรด ไดรับปริญญาเอกดานเภสัชศาสตรจากมหาวิทยาลัยเคมบริดจ (Cambridge) และฮาวารด (Harvard) นอกจากนย้ี งั ไดร บั เลอื กใหเ ปน อาจารยในมหาวิทยาลัยออกฟอรด ลอนดอน เคมบรดิ จ และฮาวารด เดอ โบโน (De Bono) เปนผูนําระดับโลกคนหนึ่งทางสาขาวิชาแนวความคิด และการ สอนทกั ษะการคิด เปนผูกอต้ังและเปนผูอํานวยการสถาบัน Cognitive Research Trust ในเคมบริดจ กอต้ังข้ึนเมื่อป พ.ศ. 2512 และ Center for the Study of Thinking และกอต้ังโครงการ SITO (Supranational Independent Thinking Organization) ทั้งยังไดดําเนินโครงการที่นับวาใหญท่ีสุดใน โลกดานการสอนเกยี่ วกบั วิธคี ิดในโรงเรียนตา ง ๆ นอกจากนย้ี งั ไดเขยี นหนังสือตางๆ อกี มากมายซง่ึ มีผูนําไปแปลเปนภาษาอื่น ๆ กวา 20 ภาษา เทคนิคการคิด แบบหมวก 6 ใบ (Six Thinking Hats) เปนหนังสือท่ีสามารถนํามาใชในการพัฒนาทักษะการคิด อารมณ และความรูสึกอยางเปนขั้นตอน ปจจุบันสถานศึกษาของประเทศตาง ๆ อาทิเชน สหรัฐอเมริกา ออสเตรเลีย สิงคโปร และบริษัท ใหญ เชน ดปู องท ไอบเี อม็ พรูเดลเชยี ล กน็ าํ วิธีการคดิ ดวยเทคนคิ หมวก 6 ใบไปใช

40 พื้นฐานแนวคดิ ของเทคนคิ หมวก 6 ใบ เดอ โบโน (กลุ ยา ตันติผลาชีวะ 2546 : 15-16) ไดวเิ คราะหการคิดของคนวา มีผลตอ การ ตัดสินใจ ดวยสาเหตุสําคัญเกิดจากอัตตาหรือความเปนคนท่ีเกาะติดความคิดทิศทางเดียว หรือคิด อยางเดียว แทนที่จะคิดทบทวนสวนไปสวนมาเพื่อใหกระจางอยางยุติธรรม ซ่ึงเรียกวา การคิด คูขนาน ปญหาจากลักษณะการคิดดังกลาวน้ีทําใหเกิดความขัดแยงกันทางความคิด การตัดสินใจ หรือการลงมติที่ประชุมซึ่งทําใหเปลืองเวลา เดอ โบโน (De Bono) เห็นวาหากคนมีแผนการคิด โดยเฉพาะการคิด “แกป ญหา” ที่เหมาะสมจะชวยใหการคิดเปนไปอยางมีคุณภาพนอกจากน้ีการคิด อยางถูกทาง และมีแบบแผนยังประหยัดเวลาในการคิด การตัดสินใจ เพราะผูคิดเพิ่มการคิดหลาย ดานคขู นานกันไปทําใหส ามารถประมวลความคิดไดอยางรวดเร็วและม่นั ใจขน้ึ อปุ สรรคข องการคิด คือ จติ ตน หรือ Ego ตามความหมายของจิตตน หมายถึง สวนหนึ่ง ของโครงสรางบุคลิกภาพท่ีสัมพันธโดยตรงกับสิ่งแวดลอมภายในและภายนอกของตนท่ีคนใช ควบคุมแรงผลกั ดนั ภายในทีเ่ กิดข้ึนจากจติ หยาบ (Id) ใหขับออกภายนอกในลักษณะท่ีสังคมยอมรับ ซ่ึงมักอยูในรูปของกลจิตวิธานที่มีสติ และจิตคุณธรรม (Superego) เปนสวนกํากับดวย การแสดงออกของจิตตนนี้เกิดจากความจําเจตคติ และการคิด จิตตนจะทําใหคนโอและอหังการ มีผลทําใหโจมตีผูอ่ืนอวดดี และตอตานเกิดความขัดแยงจนเกิดความไมสําเร็จ หรือสําเร็จแตขาด คุณภาพ ดงั แผนภาพที่ 2 : 3 ทศิ ทางของการคิดทส่ี ัมพนั ธก บั ความรสู ึกและอารมณ (กลุ ยา ตนั ตผิ ลาชวี ะ 2546 : 16) สงิ่ เรา ความรูสกึ อารมณ ความคิด การแกป ญหา +- แผนภาพท่ี 2 ทศิ ทางของการคดิ ทสี่ มั พนั ธก ับความรูส ึกและอารมณ

41 การคิดเปนกระบวนการทํางานของสมองท่สี ัมพันธก บั จิตใจ เม่ือจิตใจไดรับการกระตุน ความรูสกึ ความรสู กึ น้จี ะสงถา ยไปท่คี วามคิดทันที แตขณะเดยี วกนั บางสว นจะผา นทางอารมณของ คนดว ยซึง่ มผี ลตอ การแกป ญ หาแลว โยงสะทอนกลับไปสูความรูสึกอีกครั้งดวยกระแสของความคิด น้ีทําใหเกิดการแกปญหา เกิดผลทั้งทางบวกทางลบหรือไมดีไดโดยเฉพาะอารมณมีอิทธิพลตอ ความคิดอยางมาก กลาวคือ 1. ความกลวั ความกงั วลจะจํากดั ขอบเขตของการคดิ 2. เกิดความรสู กึ ไมด ีตอสิง่ ทคี่ ิด หรือความคิดของผอู ่ืนซง่ึ อาจมกี ารปายสเี กิดขนึ้ 3. อารมณมักจะเกิดไดทุก ๆโอกาส และเกิดมาจากหลังโครงสรางการตัดสินใจ เรยี บรอ ยแลว ดง้ั นนั้ ในการตดั สินใจแกป ญหาตองมีทง้ั เหตุท้งั ผล ขอเทจ็ จริงการระบายอารมณ และ ขอสรุปท่ีพิจารณารวมกันอยางเขาใจการลําดับการคิดอยางมีแบบแผนซ่ึงจะชวยใหคิดอยาง ครอบคลมุ ถูกตอ ง และชว ยใหการคิดรว มกนั มีประสทิ ธภิ าพยง่ิ ขึ้น สรุปไดวา พื้นฐานแนวคิดของเทคนิคหมวก 6 ใบ น้ันจะชวยใหบุคคลคิดไดอยางมี คุณภาพ เพราะมีการวางแผนอยา งถูกทาง เพราะผคู ดิ ไดฝ กหลายดานคูขนานกันไปทาํ ใหก ารคิด งาย ข้ึน ประหยัดเวลาพรอมทั้งยังแกปญหาไดดี และอุปสรรคที่สําคัญสําหรับการคิดคือจิตตนที่ทําให การคดิ ชา ลง อารมณค วามรูสกึ ของคนมีผลตอการคิดทําใหการแกปญ หาตา ง ๆ ขาดประสทิ ธภิ าพ ความมงุ หมายของเทคนิคการคิดแบบหมวก 6 ใบ เดอ โบโน (2536 : 25-27) ไดก ลา ววา ความมุงหมายหลกั ของการคดิ แบบหมวก 6 ใบ 1. การทําใหการคิดงาย ดวยการชวยใหผูคิดเร่ืองใดเรื่องหน่ึงในเวลาหนึ่ง ๆ แทนท่ี จะตองใหความสนใจท้ังอารมณ เหตุผล ขอมูล ความหวังและความคิดสรางสรรคในเวลาเดียวกัน ผูคิดสามารถจัดการแตละสวนได นั่นคือ แทนที่ผูคิดจะใหเหตุผลมาสนับสนุนส่ิงที่คอนขางจะเปน อารมณ ผคู ดิ จะสามารถเผชิญกบั อารมณลวน ๆ ดวยหมวกสีแดง 2. แนวความคิดของหมวก 6 ใบ คือ การอนุญาตใหมีการสับเปล่ียนวิธีคิด ชวยใหเรา สามารถขอใหใครคนใดคนหนึ่งคิดแบบใดแบบหนึ่ง ถาในการประชุมหนึ่ง ๆ ใครคนใดคนหนึ่ง มีทศั นะในทางลบอยา งเหนยี วแนน เราสามารถรองขอใหถอดหมวกสีดําออกและถูกขอรองใหสวม หมวกสเี หลืองบา ง เปน การขอรองอยางมที ศิ ทาง 3. การเลนไปตามบทบาทที่ถูกกําหนดไวแลว การจํากัดความคิดไวอยางเครงครัดจะ ชวยปกปอง “ตัวตน” ของเราอันเปนสาเหตุสวนใหญของการผิดพลาดในเชิงปฏิบัติของการคิด แตหมวกจะชว ยใหเราคิดและพดู ถึงสิง่ ตา ง ๆ ไดโ ดยทเ่ี ราไมต อ งเอาตัวของเราเขาไปเสยี่ ง

42 4. การพุงความสนใจ หากวาการคิดของเรามีความหมายมากกวาการมีปฏิกิริยา ตอบสนองเราก็ควรจะมีวิธีการพุงความสนใจ ไปทีละดาน และหมวกจะเปดทางใหเราพุงความ สนใจไปในการใครครวญในเรื่องแตละเร่ืองถึง 6 ดานดว ยกนั 5. ความสะดวก สัญลักษณของหมวกท่ีคิดแตกตางกัน 6 ใบ จะเปดทางใหเราสามารถ ขอใหใ ครบางคนมองในแงล บ หรอื ใหม องในแงบวก หรือใหแ สดงความคิดเหน็ ดว ยอารมณลว น ๆ 6. พื้นฐานทเ่ี กี่ยวกบั สารเคมีในสมอง ซึง่ หมวกความคิดท่ีมีลักษณะเดนทั้ง 6 ใบ ถาใช ใบใดใบหนึ่งนานไปจะกลายเปนสัญญาณหรือเงื่อนไขที่กระตุนใหเกิดความเปลี่ยนแปลงดาน สมดลุ เคมีในสมองของเราในดานปฏกิ ริ ิยาเคมีเฉพาะในสมองทสี่ งผานตอการคิด 7. การต้ังกฎเกณฑของเกมการเลน ผูคนจะเกงในเร่ืองของการรูกฎของการเลน การเรียนรูก ฎของเกมเปน การเรียนรูที่คนสามารถทําไดอยางยอดเย่ียม และมีประสิทธิภาพท่ีสุดและ พรอ มท่จี ะสวมหมวกทั้ง 6 ใบ กุลยา ตนั ติผลาชีวะ (2546 : 16) กลาวถึงการคิดแบบหมวก 6 ใบ เปนกลไกการสอนให ใครคิดในหลายดานควบคูกันไป แยกอารมณกับเหตุผล เรียนรูการคิดของกันและกัน อยางมี หลักเกณฑจุดประสงค คอื 1. ฝกการคิดทั้งดานตนเองและผูอ่ืน มองความคิดของผูอ่ืนทั้งดานบวกดานลบ ใชเ หตุผลและหลักเกณฑเปนแนวทางในการพจิ ารณา 2. เปดโอกาสใหสมาชิกทุกคนในกลุมไดระบายความคิดและประสบการณดวย การคดิ อยา งมีแบบแผน 3. สรา งความคิดที่หลากหลายและดีกวา 4. ประหยัดเวลาในการตัดสินใจ 5. ขจัดความเปนผูมี “จิตตนหรือ Ego” ออกจากความคิดและความรูสึกในขณะท่ีตอง ตดั สนิ ใจหรือใหค วามเห็นในประเด็นปญ หาตาง ๆ 6. สรางเสรมิ คณุ ภาพของการคิดและการตดั สนิ ใจ 7. แกปญหาอยางสรา งสรรค สรุปไดวา ความมุงหมายของเทคนิคการคิดแบบหมวก 6 ใบ เปนการคิดตามบทบาท ของหมวก การคิดในแตละใบเปนการมุงความสนใจไปทีละดานจนกวาจะครบท้ัง 6 ดาน เพื่อเปน การแยกอัตตาออกจากการคดิ และเปนการฝกการคิดในรูปแบบของเกมการเลนอยางมีประสิทธิภาพ ซึ่งจะสงผลตอการพัฒนาการคิดในแตละบุคคล และทําใหทุกคนไดแสดงออกทางความคิด ทั้งยัง ชวยประหยดั เวลาในการคิดทําใหการคดิ มีคุณภาพมากย่ิงขน้ึ

43 ลาํ ดบั ข้นั ของการคิดดว ยเทคนิคหมวก 6 ใบ ประภาศรี รอดสมจิตต (2542 : 31) กลาวถึง ลําดับข้ันของการคิดดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ จะใชหมวกใบใดใบหน่ึงกอนก็ไดไมมีขอกําหนดตายตัว แตหมวกใบแรกที่ไมสามารถ หลีกเล่ียงไดคือ หมวกสีฟา เพราะในการอภิปรายน้ันจําเปนที่จะตองมีผูนําในการกําหนดจุดเริ่มตน และกลาวถึงขั้นตอนการอภิปราย จากน้ันอาจเริ่มใชหมวกสีเขียว ซ่ึงเปนจุดเริ่มตนของการแสดง ความคิดเห็นที่หลากหลาย หมวกสีเหลืองจะถูกใชตามมาเพ่ือสนับสนุนความคิดสรางสรรคที่ไดมี การนําเสนอดวยหมวกสีเขียว หมวกสีเขียวจะถูกนํามาใชเมื่อมีผูตองการทราบขอมูล ขอเท็จจริง ตาง ๆ ของหมวกสีแดง ซึ่งเปนการแสดงออกของอารมณและความรูสึกตอขอคิดเห็นของบุคคล หรือความคิดเห็นที่ถูกแสดงออกมา หมวกสีดําเปนหมวกท่ีนํามาใชใบสุดทาย ท้ังนี้เพราะ ไมตองการใหความคิดสรางสรรคถูกตัดท้ิง หรือเผชิญกับปญหาในเวลาที่เร็วเกินควร อยางไรก็ดี หมวกสดี าํ จะชว ยใหเกิดความสมดลุ ของการคิดตอประเด็นท่ีอภิปรายกัน แตทั้งน้ีไมไดมีขอกําหนด ที่ตายตวั วาตองใชตามลาํ ดับข้ันทีก่ ลาวมาในขางตน ทิศนา แขมมณี (2544 : 70) กลาวถึงลําดับข้ันของการใชหมวกสีตาง ๆ วาการใชหมวก ทั้ง 6 สีไมมีลําดับขั้นวาควรใชสีใดกอน สีใดหลัง แตหมวกใบแรกที่ควรใชคือ หมวกสีฟาเพราะใน การอภิปรายน้ันผูนําจะเปนผูเร่ิมตนพูดถึงบทบาทและข้ันตอน กติกาในการอภิปราย จากน้ัน เลือกใชหมวกสีใดก็ไดตามวัตถุประสงคของกลุมและสุดทายของการอภิปรายก็ไดเสนอแนะใช หมวกสฟี า เพือ่ เปนการจดั ระดบั ความคิด ประเมนิ ความคิด และประเมนิ บทบาทสมาชิกดวย ตรูเนตร อัชชสวัสดิ์ (2545 : 1-2) ไดกลาวถึงการนําการคิดแบบหมวก 6 ใบ ไปใชใน กิจกรรมการเรยี นการสอนวาความรสู กึ ทสี่ มั พันธก บั สีของหมวกทาํ ใหเกิดความคิดท้ังในดา นดี และ ดานท่ีบกพรอง การเรียงลําดับสีของหมวกไดตองข้ึนกับประเภทของการคิด เพื่อใหเกิดสาระใน การปลูกฝงกระบวนการการคิดใหแกผูเรียนผูสอนจะตองต้ังคําถามเรียงลําดับเปาหมายที่ตองการ พฒั นาผูเรียนโดยใชแ นวทางดังน้ี 1. การคิดของหมวกแตละสีใชไดไมจํากัดจํานวนครั้ง แตตองเปนไปตามลําดับท่ี กําหนด 2. โดยท่ัวไปควรมองในดานดีกอนจะหาขอบกพรอง วิพากษวิจารณ ฉะนั้นจึงควรใช หมวกสีเหลืองกอ นหมวกสดี ํา 3. การใชก ารคิดของหมวกสีดาํ ทําได 2 รปู แบบ คอื 3.1 การชี้ใหเห็นจุดออนแลวก็ควรติดตามดวยการคิดของหมวกสีเขียวเพื่อ ปรบั ปรุง

44 3.2 ถาใชการคิดของหมวกสีดําในข้ันสุดทายของการประเมินความคิดใด ก็ควร ตามดว ยการใชห มวกสแี ดง เพ่อื ท่จี ะใหทราบถงึ ความรสู ึกเก่ียวกบั ผลการประเมนิ ความคดิ นนั้ 4. หากเรื่องที่คิดน้ันเนนเรื่องที่มีความรุนแรงตออารมณ ความรูสึก การคิดของหมวก สแี ดงจะแสดงความรูสกึ ตาง ๆ ออกมาอยางเปด เผย 5. ถาเร่ืองที่คิดไมมีความรุนแรงตออารมณ ความรูสึก ก็ควรเริ่มการคิดจากหมวก สีขาว เพ่อื มีการสะสมขอมูลตาง ๆ ตอจากนั้นใชการคิดของหมวกสีเขียวในการสรางทางเลือก และ ตอดวยความคิดของหมวกสีเหลืองที่จะประเมินอยางมีเหตุผล ตามดวยการคิดของหมวกสีดํา ซึ่งทําใหสามารถหาทางเลือกทางหนึ่งได โดยการประเมินทางเลือกนั้น โดยมีการวิพากษวิจารณ และตามดว ยการคิดของหมวกสีแดง เดอ โบโน (De Bono 1992 : 115-120, อางถึงใน สุนันทา สายวงค 2544 : 18-24) กลาวถึงความแตกตางของการจัดลําดับข้ันของการใชเทคนิคการคิดแบบหมวก 6 ใบ ตามประเภท ของการคดิ ดงั น้ี การคนหาความคดิ (Seeking and idea) ลําดับข้ันตอนการใชสีหมวกตาง ๆ อาจจดั ไดดังน้ี หมวกสีขาว รวบรวมขอมูลที่มี หมวกสีเขียว สาํ รวจความคดิ ตอไปอกี เพ่ือสรา งเลือก หมวกสีเหลอื ง ประเมินประโยชน และความเปน ไปไดของทางเลือกตา ง ๆ หมวกสีดํา ชใี้ หเหน็ จดุ ออนปญหา และอนั ตรายของความคดิ นนั้ หมวกสีเขยี ว ดูวาความคิดน้ันสามารถปรับปรุงใหเสริมกับความคิดหมวกสี เหลืองและเอาชนะหมวกสแี ดงหรือไม หมวกสขี าว ดูวาขอมูลที่มีอยูสามารถใชปรับปรุงความคิดนั้นเพื่อใหไดรับ การยอมรับทีด่ ขี ึ้นหรอื ไม (ในกรณีทีห่ มวกสีแดงตอตา นความคดิ ) หมวกสีเขียว พฒั นาแนะนํา หมวกสดี าํ ปด ฉากดวยการพจิ ารณาตัดสนิ ขอ แนะนาํ นนั้ หมวกสีแดง มองหาความรสู กึ ตาง ๆ ท่มี ีตอผลสรปุ ทไ่ี ดรบั การประเมินผล (Evaluation) เปนการฝกใหผูเรียนคิดทั้งดานบวกดานลบกอนท่ีจะคิดตัดสินใจ เชน ใหผูเรียน ประเมินผลงานของเพือ่ น หมวกสีแดง งานชิน้ นีม้ ปี ระโยชนแ ละคุณคา อยา งไรบา ง

45 หมวกสดี าํ งานชิ้นนี้มีขอบกพรองอยางไร(เมื่อมีขอมูลทั้งดานบวกดานลบจึงคอย ตัดสนิ ใจ) การออกแบบ (Design) ในการมอบหมายใหผ เู รียนออกแบบชนิ้ งานใหผเู รยี นคิดตามลําดับขัน้ ตอนดังนี้ หมวกสีฟา งานทต่ี อ งออกแบบมีอะไรบา ง หมวกสีเขยี ว แตละงานจะมีแบบอยา งไร หมวกสีแดง เรามีความรสู ึกอยางไรในแตล ะแบบ การปรบั ปรงุ (Improvement) การฝกใหผ เู รียนไดม กี ารปรับปรุงงานจะนําไปสูการพัฒนาอยางตอเน่ือง เชน ใหผูเรียน ปรบั ปรงุ แปลงผกั สวนครัวของตน หมวกสดี าํ แปลงผักสวนครัวนม้ี อี ะไรบางทจ่ี ะตอ งปรบั ปรุง หมวกสีเขียว จะปรับปรงุ ส่ิงทเ่ี ราพบไดอยา งไร ความคดิ ริเร่มิ (First ideas) สิ่งแรกที่ตองคิดเปนการเริ่มขนตอนของการคิดทั้งหมด ซ่ึงในขั้นตอนแรกใชหมวก สี น้ําเงนิ บอกงานที่ตองการทาํ ใหช ัดเจน แลวใหหมวกสีขาวรวบรวมขอมูล และหมวกสีเขียวคนหา แนวความคดิ ใหม ๆ ทเี่ ปนไปไดห รอื การใหข อเสนอแนะตา ง ๆ หมวกสีฟา อะไรคอื ภาวะท่ตี องการคดิ หมวกสขี าว เรารอู ะไรบา งเกยี่ วกับสถานการณ หมวกสเี ขียว ความคดิ อยางไรที่เราคดิ การคดิ แกปญหากบั เทคนิคหมวก 6 ใบ กุลยา ตันติผลาชีวะ (2546 : 18) กลาวถึงการคิดหมวก 6 ใบ วาการคิดดวยหมวก 6 ใบ แทจริง คือ การใชวิธีคิด หรือรูปแบบการคิดอยางมีแบบแผนที่นําไปสูการแกปญหา การแกขอ ขดั แยง หรือการตัดสินใจที่มีประสทิ ธิภาพ ลักษณะข้ันตอนในการคิดแบบหมวก 6 ใบ ประกอบดวย ข้นั ตอนหลกั ของการคิด คือ 1. เสนอปญ หา 2. กาํ หนดปญหา 3. เสนอวธิ แี กป ญ หา 4. ประเมนิ วิธีการแกป ญหา พจิ ารณาขอ ดี ขอ เสียและความพอใจ

46 5. สรปุ วิธแี กป ญหา 6. ปฏบิ ตั กิ ารและตดิ ตามผล แสดงเปน แผนภาพที่ 3 ไดด ังตอไปน้ี เสนอปญ หา กําหนดปญ หา เสนอวิธีแกป ญ หา ประเมินวธิ ีแกป ญหา พจิ ารณาขอ ดี ขอ เสยี ความพอใจ หมวกสีเหลือง หมวกสดี ํา หมวกสแี ดง สรปุ วิธแี กปญ หา หมวกสฟี า ปฏบิ ัติการและตดิ ตามผล แผนภาพท่ี 3 ความสมั พันธข ององคประกอบการแกป ญหากบั หมวกสตี าง ๆ ส่ิงสําคัญที่ผูนําการคิดแบบหมวก 6 ใบ มาใชไมใชนํามาใชเพ่ือฝกบุคลิกคน หรือฝก การคิดสรา งสรรค การคิดในรูปแบบอนื่ ๆ แตแ กน ของการคิดแบบหมวก 6 ใบ คือ การคิดแกปญหา รวมกันของบุคคลอาจเปน 1 คนหรือมากกวา 1 คนก็ได การคิดแบบน้ีเปนการคิดท่ีแยบยลโดยใช หลกั การงาย ๆ ของการคิดทีส่ ําคญั กลุ ยา ตนั ติผลาชีวะ (2546 : 18) กําหนดไวด งั น้ี

47 1. จงใจกวางและมีเหตุผลตามขอมูล ทฤษฎี และหลักการไมใชเหตุผลตามใจชอบ (หมวกสขี าว) 2. จงมองความคิดคนอื่น หรือพิจารณาความคิดของตนท้ังในแงบวกและสรางสรรค (หมวกสีเหลอื ง) 3. จงพิจารณาจติ และอารมณต นวา รสู ึกอยา งไรเอนเอยี งคลอยไปทางใด (หมวกสแี ดง) 4. จงคิดใครครวญไตรตรองหลายรอบอาจเปล่ียนความคิดตามสีหมวกสลับไปมา อยา ใชหมวกสีเดยี วคดิ ตลอดจะทําใหเ กิดการยึดติด 5. หามใชหมวกสีเดียวคนเดียวคิดตลอดเรื่องตองใหฝกคิดทุกสี ทุกแงมุม หมวกอาจ ใชสลบั กันได สุวิทย มูลคํา (2547 : 29) ไดกลาวถึงการฝกคิดแกปญหาโดยการนํากิจกรรม การคิด แบบหมวก 6 ใบ มาใชไ ด ซง่ึ สวนหน่ึงจะสอดคลอ งหรือใกลเ คยี งบทบาทของ “หมวกสแี ดง” หมวกสีแดง สีแดงเปนสีที่แสดงถึงความโกรธ ความฉุนเฉียวความรุนแรงของอารมณ หมวกสแี ดงจึงเกยี่ วขอ งกับการแสดงออกของอารมณและความรูสึก เมอื่ มีการสวมหมวกสแี ดง หมายถึงวา สมาชิกของที่ประชุมสามารถบอกความรูสึกของ ตนเองเก่ียวกับประเด็นท่ีกําลังพิจารณา เชน ชอบ-ไมชอบ ดี-ไมดี สงสัย เปนหวง ชื่นชม ซาบซ้ึง เกลียด กลัวเปนตน โดยปกติเมื่อแสดงอารมณหรือความรูสึกก็จะไมมีคําอธิบายหรือเหตุผลอะไร คําถามเพือ่ ใหไ ดมาซง่ึ ความคดิ แบบหมวกสีแดง เชน - รสู ึกอยางไรกบั เรอื่ งน้ีหรือความคิดนี้ - รูสกึ อยา งไรกับสถานการณหรอื สง่ิ ทท่ี าํ - มคี วามรูสึกลกึ ๆ อยางไรเก่ยี วกบั เหตุการณคร้ังนน้ั - มีความเห็นอยา งไรกบั แผนงานนี้ - เมื่อคนขา มถนนไมตรงทางมา ลายแลวรสู กึ อยางไร เปน ตน ผลการคิดจากการสวมหมวกสีแดงจะเกิดขึ้นไดตองอาศัยการแสดงออกถึงเรื่องอารมณ และความรูสึกตอเรื่องน้ัน ๆ สําหรับการฝกคิดแกปญหานั้นสวนใหญนาจะเกิดจากอารมณและ ความรูสึกในทางลบ เพราะการเกิดปญหาน้ันคือสภาพที่ยังไมพึงพอใจหรือไมสบอารมณ ดังนั้น การฝกคิดแกปญหาโดยใชกิจกรรม การคิดแบบหมวก 6 ใบนั้น ผูสอนตองเตรียมการคิดคําถาม สําหรับการกระตุนย่ัวยุใหเกิดความคิดในเชิงลบ หรือมองเห็นประเด็นปญหา สาเหตุของปญหา ตลอดจนการคิดหาแนวทางในการแกปญ หาตามบทบาทการคดิ ของหมวกสีอน่ื ๆ ตอ ไป ลําดับข้ันของการคิดดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ สรุปไดวา การคิดดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ สามารถใชไดครั้งละใบจะใชใบใดกอนใบใดหลังไมมีขอกําหนดตายตัว อาจใชเปนครั้งคราวหรือ

48 ใชเปนระบบ แตการใชขึ้นอยูกับประเภทของการคิด แตตองเปนไปตามลําดับเพ่ือเปนแนวทางใน การนาํ ไปสูก ารคดิ สเู ปาหมายทีต่ องการ และการคิดแกปญหาสวนใหญเริ่มจากอะไรคือปญหา และ หาวิธกี ารแกป ญ หา และเลอื กพิจารณาวธิ ที ีเ่ หมาะสมทีส่ ุด แลว สรปุ วิธีแกปญหา การตั้งคําถามโดยใชเทคนิคหมวก 6 ใบ ทักษะการคิด อารมณ และความรูสึกเปนสิ่งท่ีมีความสําคัญมากและสามารถพัฒนา ใหแกเยาวชนของชาติไดซ่ึงเปนการสอดรับกับหลักสูตรการศึกษาขั้นพ้ืนฐานและพระราชบัญญัติ การศึกษา พ.ศ. 2542 ท่ีมีเปาหมายในการพัฒนาใหเปนมนุษยท่ีมีคุณภาพเกิดความคิดระดับสูง มียุทธศาสตรในการเรียนรู เดอ โบโน (De Bono) ใชสีเปนช่ือหมวก เพื่อชวยในการเห็นภาพของ หมวกไดโดยงาย สีของหมวกแตละใบยังสอดคลองกับแนวคิดของหมวกแตละใบดวย นอกจากนี้ ยังเปนการบอกใหทราบวา ตอ งการใหคิดไปในแนวทางใด (สมศักดิ์ สนิ ธรุ ะเวชญ 2542 : 37-38) หมวกสีขาว แสดงถึงความเปนกลาง จึงหมายถึงตัวเลข และขอเท็จจริงตาง ๆ ที่เปน ตวั แทนของขอ มูลขาวสาร ไมเจอื ปนกับส่ิงอน่ื ๆ ตวั อยางคําถาม - เรามขี อ มลู อะไรบา ง - เราตองการขอ มลู อะไรบา ง - เราไดข อมลู ท่ีตอ งการมาดว ยวธิ ีใด หมวกสีแดง แสดงถึงความโกรธ อารมณ จึงหมายถึง การมองดานอารมณและ ความรูสึกหมวกสีแดงเปนการแสดงความรูสึกของผูคิด แสดงอารมณ สัญชาติญาณลางสังหรณ ประทบั ใจและหมายรวมถึงความคดิ ของความโกรธ ความสนกุ ความอบอุน และความพอใจ ตวั อยางคําถาม - เรารสู กึ อยางไร - นกั เรียนมีความรสู ึกอยางไรตอสง่ิ ที่ทาํ - นักเรียนมคี วามรสู กึ อยางไรตอ ความคดิ นี้ หมวกสีดํา แสดงถึงความมืดครึ้ม จึงหมายถึง เหตุผลดานลบ เหตุผลในการปฏิเสธ หมวกสีดํา เปนการคิดอยางมีวิจารณญาณ การคิดแบบหมวกสีดําชวยปองกันไมใหเราคิดหรือ ตัดสินใจในสิ่งท่ีเส่ียง หมวกสีดําทําใหเราหาขอบกพรองหรือจุดออนได และสามารถมองปญหาท่ี อาจเกดิ ขึ้นไดลว งหนา หมวกสดี าํ เปนหัวใจของการคิด

49 หมวกสดี าํ ใชเพ่ือ 1. ตรวจสอบหาหลักฐาน 2. ตรวจสอบหาความเปน เหตเุ ปนผล 3. ตรวจสอบสํารวจความเปน ไปได 4. ตรวจสอบหาผลกระทบ 5. ตรวจสอบหาความเหมาะสม 6. ตรวจสอบหาขอบกพรอง ตวั อยา งคําถาม - อะไรคือจุดออน - อะไรคือส่ิงทีย่ งุ ยาก - อะไรคอื ส่ิงทผ่ี ิดพลาด - เร่อื งนี้มีจดุ ออ นท่ตี รงไหน หมวกสีเหลือง แสดงถึงความสวางไสวและดานบวก จึงหมายถึง เหตุผลทางบวก ความมน่ั ใจ เหตุผลในการยอมรับ หมวกสีเหลืองทําใหเ รามองดานบวกโดยไมตองมีเหตุจูงใจตาง ๆ เราใชหมวกสเี หลืองเปน สว นหนง่ึ ของการประเมนิ แลวจึงใชห มวกสีดํา ตัวอยางคําถาม - จุดทด่ี คี ืออะไร - ผลดคี ืออะไร หมวกสีเขยี ว แสดงถึงความเจริญเติบโต ความสมบรู ณจึง หมายถงึ ความคิดสรางสรรค และความคิดใหม ๆ หมวกสีเขียว คือ การหลบหลีกความคิดเกา มุมมองเกาสูความคิดใหมมุมมอง ใหมเปนการเปล่ยี นแปลง เปนการสรา งสรรคทุกชนิด ทกุ ประเภท ทกุ วิธกี ารอยางจงใจ ตวั อยางคําถาม - นกั เรยี นจะนาํ ความคิดนี้ไปทาํ (สรา ง ปรับปรุง พฒั นา) อะไรก็ได - ถาจะใหส งิ่ น้ี (ดขี ้นึ ) จะตองเปลี่ยนอยางไร หมวกสีฟา แสดงถึงความเยือกเย็น ทองฟา ซ่ึงอยูเหนือทุกสิ่งทุกอยาง จึงหมายถึง การควบคุมการจัดระเบียบกระบวนการและข้ันตอนในการใชหมวกสีอื่น ๆทําหนาท่ีเหมือน ผูควบคุมวงดนตรี ท่ีส่ังวาเมื่อใดดนตรีชนิดใดจะบรรเลง หมวกสีฟาทําใหนักเรียนสามารถควบคุม การเรียนของตนเอง สามารถคิดตามความผิดพลาด และความเช่ือผิด ๆ ของตนเอง เพ่ือแกไขให

50 ถูกตองเปนตัวแทนของการควบคุมกระบวนการคิดใหประสานกันอยางดีหมวกสีฟาคือ โครงสราง กระบวนการคิด ตัวอยา งคําถาม - การคิดอะไรทีต่ อ งการ - ข้ันตอนตอไปคืออะไร - การคิดอะไรท่ที าํ ไปกอ นแลว จากการที่กลาวมาขางตนวิธีการตั้งคําถามแบบหมวก 6 ใบของ เดอ โบโน (De Bono) เปนการต้ังคําถามเพ่ือใหผูเรียนไดคิดท่ีมีความสอดคลองกับระดับของความคิดและประเภทของ คําถามของ บลูม (Bloom, อางถงึ ใน ชาตรี สาํ ราญ 2542 : 37) ระดบั ขั้นของความคิด ประเภทของคาํ ถาม - ขน้ั การประเมินคา - ถามการประเมินคา - ขั้นการสงั เคราะห - ถามการสงั เคราะห - ขั้นการวเิ คราะห - ถามการวเิ คราะห - ขัน้ การนาํ ไปใช - ถามการนาํ ไปใช - ขน้ั ความเขาใจ - ถามความเขาใจ - ขั้นความรู - ถามความรู แผนภาพท่ี 4 แสดงความสอดคลอ งของระดับขัน้ ความคิดกับวธิ กี ารต้งั คาํ ถามแบบหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono, ชาตรี สาํ ราญ 2542 : 37) จากลําดับขั้นของความคิดและประเภทของคําถามของ บลูม (Bloom) สามารถนํามา เปรียบเทียบกบั คําถามแบบหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) ดงั แผนภาพท่ี 5 การนาํ วิธตี ง้ั คําถามแบบหมวก 6 ใบ ไปประยุกตใช สมศักดิ์ สินธุระเวชญ (2542 : 40) กลาววา การนําหมวกแตละใบไปใชนั้นควร ยกตวั อยางใหชัดเจน ซํ้าแลว ซ้ําอีกวา หมวกแตละใบมปี ระโยชนอยา งไร ดังนี้ หมวกสขี าว เปนตวั แทนของขอ มลู ขา วสาร เมอ่ื ใชห มวกสขี าว - ทุกคนจะพุงความสนใจไปท่มี ีขอมูลอะไรบาง - จาํ เปนตองใชข อมูลเพิ่มเติมหรือไม

51 ประเภทของคาํ ถาม Bloom ประเภทคาํ ถามของ De Bono ถามการประเมินคา ถามการสงั เคราะห คาํ ถามของหมวกสเี หลอื ง สดี ํา สฟี า ถามการวเิ คราะห (ถามถึงขอ ดี ขอ เสีย และขอ ปรับปรุง) ถามการนําไปใช คําถามของหมวกสีฟา ถามความเขาใจ (ถามถึงขอ สรุป) ถามความรู คําถามของหมวกสีเหลืองและหมวกสดี ํา (ถามถงึ ขอดี ขอ เสีย) คาํ ถามของหมวกสเี ขยี ว (ถามถึงความคดิ สรา งสรรค คําถามของหมวกสแี ดง (ถามถงึ ความรสู ึก) คําถามของหมวกสีขาว (ถามขอ เทจ็ จรงิ หรือขอ มลู ) แผนภาพที่ 5 แสดงการเปรยี บเทียบระดบั ขั้นของความคดิ และประเภทของคําถามของ บลมู (Bloom) กบั คาํ ถามแบบหมวกความคิด 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) - ขอ มลู ดานไหนทขี่ าดหายไป - จะมวี ธิ ใี ดบางท่ไี ดขอมลู ทต่ี อ งการ หมวกสแี ดง แสดงถงึ ความรูสึกทเ่ี กิดข้ึนขณะนนั้ หมวกสีเหลือง เปนการเปดโอกาสใหแสวงหาและพัฒนาส่ิงใหมท่ีเปนประโยชนตอ สวนรวม ซง่ึ จะชวยพฒั นาใหเกดิ การคดิ แบบสรางสรรคต อไป หมวกสีดํา เปนการคิดอยางมีวิจารณญาณ ซึ่งจะชวยใหปองกันไมใหคิดหรือตัดสินใจ ในสิ่งท่เี ส่ียง ทําใหห าขอบกพรอ งหรือจุดออ นได และสามารถมองปญหาท่ีอาจเกิดขน้ึ ไดลวงหนา หมวกสีเขียว มุงความสนใจไปท่ีสิ่งที่นาจะเปนไปได ซึ่งเปนคําท่ีมีความสําคัญมาก ทสี่ ุดสําหรบั การคิดเปน - ความเปนไปได ครอบคลุมวิธีการของสมมุติฐานในเชิง วทิ ยาศาสตร - ความเปน ไปไดส รางกรอบสาํ หรับการรบั รู - การเตรียมความคดิ และขอมลู

52 - ความเปนไปไดน าํ มาซงึ่ การใชวิจารณญาณ - ความเปน ไปไดนาํ มาซง่ึ วิสยั ทศั น หมวกสีฟา ใหมองภาพโดยรวม เก่ียวกับเรื่องท่ีคิดมาท้ังหมด และจัดการกับ กระบวนการคดิ ในการฝก ใหเ กิดความเขาใจหมวกสีตา ง ๆ ผูส อนอาจจะใหผูเรียนใสหมวก แลวให ตอบคําถามตามสีหมวกที่สวมทีละใบ คราวนี้ลองสวมหมวกคนละสีแลวตอบคําถามหรือสลับ หมวกแลวตอบคําถามหรือใหนักเรียนต้ังคําถามเองตามสีของหมวกที่สวม วิธีการดังกลาวจะทําให นกั เรยี นมีความคุน เคยกับสีหมวกเปนอยางดี ในการนําหลักการของหมวกความคิด 6 ใบ ไปใชในการตง้ั คําถามเพื่อใหนักเรียนไดคิด นั้นนอกจากผูสอนจะตองใหผูเรียนไดมีความเขาใจในบทบาทหนาที่ของหมวกแตละใบวามันคือ อะไรขณะท่ีนักเรียนกําลังสวมหมวกสีนั้นแปลวาตองการใหนักเรียนคิดอยางไร คิดไปในทิศทาง ไหนหมวกแตละสีน้ัน ทุกคนในกลุมตองใชความคิดไปในทิศทางเดียวกัน มุงไปท่ีเนื้อหาไมใชตาง คนตา งคดิ การท่ีนกั เรียนมีความคิดเห็นที่ตางกัน แมจะตรงกันขามก็ตาม สามารถนํามาคิดไปพรอม ๆ กันได สีของหมวกจะชว ยใหเกิดการมองไปในทิศทางเดยี วกนั เชน หมวกสีเหลืองและหมวกสีดํา เปนความพยายามรวมกันท่ีจะคนหาอุปสรรคและประโยชน ไมใชหันหนาเขามาตอสูกันหรือ ถกเถียงกัน การนาํ เทคนิคหมวก 6 ใบ ไปใชใ นการจดั กิจกรรมการเรียนการสอน เดอ โบโน (De Bono 1992 : 18-19) ไดเสนอขน้ั ตอนการสอนในบทเรียน ดงั น้ี 1. ขั้นนํา (Lead-in) เริ่มดวยการใหภาพประกอบงาย ๆ ตัวอยางหรือแบบฝกหัดที่ แสดงใหเ หน็ กระบวนการท่ีสอน 2. การอธิบาย (Explanation) เขาสูการใหตัวอยางทันทีวาจะสอนอะไร ตามลักษณะ พนื้ ฐานของหมวกใบท่ีเลือก 3. การสาธิต (Demonstration) แสดงใหเห็นถึงการใชหมวกที่มีความสัมพันธกับ การคิดแตล ะแบบพรอมกับคาํ อธิบาย แนะนําตัวอยางคําถาม เพ่อื สรางความเขา ใจ 4. การปฏิบัติ (Practice) เปนขั้นตอนท่ีสําคัญท่ีสุดของการจัดการเรียนรูใหผูเรียนได กระบวนการฝกฝนทุกใบ อยา ใชใ บใดใบหนง่ึ ฝกฝนนานเกินไป ซึ่งจะเปนการดึงดูดความสนใจจาก กระบวนการใหเขวไป จุดประสงคค อื ใหผูเ รียนเกดิ ทักษะไมใชใหอ ภปิ รายใหน าสนใจ 5. การหารายละเอียดเพิ่มเติม (Elaboration) ในการฝกฝนกระบวนการอาจสังเกตได ตอไปอีกวา กระบวนการนั้นจะถูกนําไปใชอยางไร ซ่ึงอาจเกิดข้ึนในขณะกําลังฝกฝน หรือไดจาก การตอบคาํ ถามทผี่ ูเรยี นถามก็ได

53 6. ขอสรุป (Conclusion) การสรุปกระบวนการใหทวนยํ้าประเด็นหลัก และเนนวา ทําไมกระบวนการน้ีจงึ เกดิ ประโยชน ขอสงั เกตในการใชห มวก 1. จุดเนน (Focused) การสอนควรเนน ทที่ กั ษะ หรอื หมวกท่ีกาํ ลังสอนทบทวนช่ือของ หมวกท่ีใชบ อยๆ 2. ชัดเจน (Clear) หลีกเล่ียงความสับสน ถามีความสับสนใหพิจารณาสิ่งท่ีงาย ๆ โดย ใหตัวอยา งที่ชดั เจน 3. วองไว รวดเรว็ (Brisk) กาํ หนดเวลาสั้นๆ สําหรบั การคิดในแตละประเภท 4. สนุกสนาน (Enjoyable) การเขียนและการฝกจะตองสนุกสนานเกิดจากกิจกรรมซ่ึง ใชค วามคดิ และแบบฝก ท่ีมีชีวิตชีวา สมศักดิ์ สินธุระเวชญ (2542 : 106-108) ไดกลาวถึงการนําเทคนิคการคิดแบบหมวก 6ใบ ไปใชในกิจกรรมการเรียนการสอนควรฝกใหผูเรียนเขาใจถึงความหมายของหมวกแตละสี ผูสอนอาจจะใหผูเรียนใสหมวกแลวตอบคําถามตามสีของหมวกท่ีสวม คร้ังละสีหรือใหผูเรียน สวมหมวกคนละสี แลวตอบคําถาม หรือสลับหมวกแลวตอบคําถาม หรือใหผูเรียนตั้งคําถามเอง ตามสีหมวกท่ีสวม วิธีการดังกลาวจะทําใหผูเรียนมีความคุนเคย และเขาใจความหมายของหมวก แตล ะสีไดเปนอยางดี นอกจากนีก้ ารนาํ เทคนิคหมวก 6 ใบ ไปใชอาจแบงไดเปน 2 ลักษณะ คือ 1. การใชส วนตัว 1.1 ใชในการคิดแบบใดแบบหน่ึง เปล่ียนการคิด เชน ผูสอนอาจจะแนะนําผูเรียน วา ถา เกดิ ทศั นคตใิ นทางลบตอขอเสนอของเพ่ือน ๆ ผูเรียนอาจจะเปลี่ยนไปสวมหมวกสีเหลืองหรือ ในขณะที่ประชุม ถามีความชื่นชมสนับสนุนความคิดที่เสนออยู อาจจะทําใหความคิดคลอยตาม การสวมหมวกสีดําจะทําใหเกิดความระมัดระวัง ในระหวางการคิดถาตองการเห็นมุมมองใหม ความคดิ ใหม ควรจะสวมหมวกสีเขยี ว 1.2 ใชในการสนทนา ผูสอนอาจจะแนะนําผูเรียนในระหวางมีการสนทนา การนํา หมวกสีตา ง ๆ มาใชจะชวยทําใหเปล่ียนการคิด เชน ผมอยากจะขอการคิดหมวกสีขาวจากคุณ คุณมี ขอมูลอะไรบาง คุณใหการสนับสนุนเก่ียวกับความคิดน้ีมาก ขอใหถอดหมวกสีเหลืองแลว เปลี่ยนเปนหมวกสีดํา คุณใหการประเมินอยางมีเหตุผลกับความคิดนี้โดยใชหมวกสีดําและหมวกสี เหลืองตอไปขอใหใชหมวกสีแดง เรามีขอมูลอะไรเกี่ยวกับสถานการณน้ีบาง (หมวกสีขาว) ตอไป ใหใ ชห มวกสฟี าเพอื่ เสนอขั้นตอนในการแกป ญหา 1.3 ใชใ นการเขยี นรายงาน การนาํ หมวกแตล ะสมี าเรยี งลําดับเพ่อื การเขียนรายงาน

54 จะทําใหการนําเสนอรายงานเปนท่ีนาสนใจ สมเหตุสมผล เชน รายงานของนักเรียนอาจจะเร่ิมดวย หมวกสีขาวตามดวยหมวกสีเขียว หมวกสีดํา สีฟา สีแดง บางครั้งการเขียนรายงานอาจจะเรียง หมวกสอี นื่ กอ นก็ไดแ ละบางครัง้ อาจจะไมจําเปนตอ งเรยี งครบท้ัง 6 ใบ 1.4 ใชในการตรวจสอบรายงาน เพ่ือใหเกิดความสมบูรณ เชน รายงานฉบับนี้ไมมี หมวกสเี ขยี วเลย หมวกสีดาํ ก็นอยไปหนอย และขอใหเ พ่ิมหมวกสีแดงดวย 2. การใชยทุ ธศาสตรก ารจัดการเรียนรู 2.1 ใชใ นการกําหนดทิศทางการคดิ ของกลุม แนวทางน้ี คือ การจัดการเรียนรูที่เนนผูเรียนเปนศูนยกลาง ใหผูเรียนทํางาน เปนกลุมมอบหมายโครงการใหผูเรียนทําหรือกําหนดเปาหมายแลวใหผูเรียนคิดโครงการเอง ในการวางแผนดําเนินงานสมาชิกในกลุมจะตองใชการระดมสมองเพ่ือใหทุกคนไดรวมกันคิด การนําหมวกแตละสีมาใชใหทุกคนคิดไปในแนวทางเดียวกัน ประธานของกลุมจะตองใหสมาชิก สวมหมวกสีเดียวกัน เชน ในการแกปญหาตามที่ไดรับมอบหมาย ประธานอาจเร่ิมดวยหมวกสีขาว (การแกปญหาเรื่องน้ีจะตองใชขอมูลอะไรบาง) ตามดวยหมวกสีเขียว (การแกปญหาเรื่องน้ีมี แนวทางใดบาง) หมวกสีดํา (การแกปญหาเร่ืองน้ีมีจุดออนตรงไหน) หมวกสีฟา (การแกปญหานี้ มีขนั้ ตอนอยางไร) โดยยดึ หลกั การดงั น้ี 1) ภายใตเง่ือนไขของหมวกแตละสี ทุกคนในกลุมตองใชความคิดไปใน ทศิ ทางเดยี วกันมุง ไปทีเ่ นอื้ หาไมใชตางคนตา งคิดเรื่องนน้ั 2) ความคิดที่แตกตา งกัน แมวา จะตรงกนั ขา มก็ตาม สามารถนํามาคิดไป พรอม ๆ กนั ได 3) ตัวของหมวกเองทาํ ใหเกิดการมองไปในทิศทางเดียวกัน เชน หมวกสีเหลือง และสดี ําเปน ความพยายามรว มกันท่ีจะคน หาประโยชนแ ละอุปสรรค ไมใ ชหันหนา เขา มาตอ สูก ัน สิ่งที่ผูสอนจะตองติดตามการใชหมวกของแตละกลุมเพื่อนําไปสูการปรับปรุง การทํางานของกลมุ - มีอปุ สรรคอะไรเกดิ ข้นึ บา ง - มีอะไรที่ดาํ เนนิ ไปดว ยดี - กลมุ มีปญหาในการจํากัดอยภู ายใตห มวกทก่ี าํ หนดหรอื ไม - มีอุปสรรคอะไรในการเปลีย่ นหมวกทนั ที 2.2 ใชในการพฒั นาทกั ษะการคดิ ตามสขี องหมวก

55 ผูสอนจะตองเตรียมการจัดทําใบงาน ในการสอนแตละครั้งสอดแทรกไวใน แผนการสอนใบงานน้ีจะระบุสีหมวกไวทายคําถาม หรือเขียนภาพหมวกหรือมีคําถามก็ไดและใน แตล ะใบงานพยายามตัง้ คาํ ถาม ไดค รบทุกสขี องหมวก สรปุ ไดว าการนําเทคนิคหมวก 6 ใบ ไปใชในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน นั้นควรฝกใหผูเรียนเขาใจความหมายของหมวกกอน สวนในการสอนครูหรือนักเรียนใครจะเปน ผูสวมหมวกก็ได ซ่ึงการคิดแบบน้ีใชไดท่ัวไปทั้งเร่ืองสวนตัวและการใชในกิจกรรมการเรียนรู การคดิ ของหมวกแตล ะสีชวยฝก ใหเ ด็กคดิ ไปในทิศทางเดียวกนั ทุกคนในกลุมตองรวมกนั คดิ เพื่อให บรรลุเปาหมายของการคิดในแตละแบบ และเปนการฝกการคิดที่ถึงแมคนในกลุมจะคิดตางกัน ก็สามารถรวมกันคิดไดและครูควรเตรียมใบงาน หรือขอคําถามใหครบทุกหมวกสีในการจัด กิจกรรมการเรียนการสอน บทบาทของครใู นการสอนดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ กุลยา ตันติผลาชีวะ (2546 : 20-21) กลาวถึงบทบาทครูเปนบุคคลสําคัญในการฝกคิด ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ ในฐานะของผูสอนและสวมหมวกสีฟาเพ่ือควบคุมใหเด็กคิดไปตาม จุดประสงคท ีต่ องการ หนา ท่ีสําคัญของครทู ่ตี อ งปฏบิ ัติ มีดังนี้ 1. เตรยี มอุปกรณ และหมวกสตี า งๆ ที่ใชใ นการเรียนการสอน 2. ฝกใหเ ดก็ ใหรู และเขา ใจสขี องหมวกความหมายของสหี มวก และวธิ ีการเรียน 3. กําหนดจดุ ประสงคและประเด็นปญหาของการเรยี นแตล ะเรือ่ ง 4. วางแผนการสอนและตดิ ตามประเมินผล หนาท่ีสําคัญของครูอีกประการหน่ึงคือ ยั่วยุทางความคิดใหกับเด็กในกรณีที่เด็กเรียน เปนกลมุ เด็กทกุ คนตองมโี อกาสคิดในทุกสขี องหมวก บทบาทของครูในการสอนดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ สรุปไดวา ครูมีบทบาทเปนผูสวม หมวกสีฟาโดยคอยกระตุน และยั่วยุทางความคิดใหกับเด็กขณะคิดตามหมวกสีตาง ๆ ฝกใหเด็ก เขา ใจสขี องหมวก กําหนดจุดประสงคประเด็นปญหาตาง ๆ ตลอดจนวางแผนการสอน และติดตาม ประเมินผลหลังจากการสอน ประโยชนข องการคิดดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ เดอ โบโน (2535 : 11) กลา วถงึ ประโยชนข องการคิดดว ยเทคนคิ หมวก 6 ใบ ไวด งั นี้ 1. งา ยตอ การเรียนรู การใช และเปน การกระตุน ความสนใจดี 2. แสดงออกขณะประชุมไดอยางถูกตองเปดเผยตามความรูสึก หรือสัญชาติญาณ โดยไมต อ งเกรงใจวา จะไมเหมาะสม

56 3. ทําใหสามารถคิดแบบใดแบบหน่ึงไดในเวลาหน่ึงไดอยางเต็มท่ี โดยไมสับสนกับ ความคิดของหมวกสอี น่ื ในเวลาเดียวกนั 4. ทําใหสามารถเปล่ียนแบบความคิดไดงายและตรงไปตรงมาโดยไมลวงเกินใคร ดว ยการเปลย่ี นสีหมวก 5. ทําใหผูรวมประชุมหรือรวมการอภิปรายสามารถระดมความคิดไดทุกคน สามารถ ใชหมวกแตละสไี ดค รบทกุ ใบ แทนที่จะคิดไดเ พยี งสีเดยี วตามปกติ 6. ทําใหส ามารถระดมสมองในการคดิ เพอื่ ผลติ ผลงานออกมาดขี น้ึ 7. ทําใหมีการระมัดระวังในความคิด เพราะไมสามารถจะดวนสรุปได ความคิด ทุกอยางตองผานการพินิจพิเคราะหเปนอยางดี ในเวลาที่เหมาะสม ไมสามารถจะน่ังคิดดานลบของ ทกุ ๆ อยางไดเ พียงอยา งเดยี ว 8. เปนการแสวงหาคณุ คา แทนท่ีความคิดนั้นจะถกู ตัดท้งิ ออกไปเพราะคํานึงเพียงดาน ลบเพยี งดานเดยี ว เทคนิคหมวกความคิด 6 ใบ มีดานการคิดแสวงหาคุณคา และประโยชนส ิ่งนัน้ ดว ย 9. เทคนิคหมวก 6 ใบ กําหนดใหคนแตละคนตองแสดงความคิดตามแงมุมท่ีไดรับ การกาํ หนด แมว า คนนนั้ ๆ จะไมชอบสิ่งนัน้ ๆ แตเม่อื สวมหมวกท่กี าํ หนดใหหาคุณคาขอดีของสิ่ง ๆ นน้ั เขาก็จําเปนตอ งคดิ ตาม ทําใหไดค วามคดิ ทหี่ ลากหลาย 10. วธิ หี มวกความคิด ทาํ ใหส ามารถจัดระเบียบการคิด พรอมทั้งมีเครื่องมือในการที่จะ พูดถึงเกี่ยวกับการคิดดวยแทนที่จะปลอยใหมีอิสระเหลือเฟอในการที่จะคิดอะไรตออะไรเรื่อย ๆ กเ็ ปนไปไดท ีจ่ ะออกแบบลาํ ดบั การคดิ ท่ใี หไดผ ลดที ่ีสุดซง่ึ จะแตกตา งกนั ออกไปแตละเรอ่ื ง สรุปไดวา การคิดดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ เปนวิธีการฝกคิดท่ีสามารถปฏิบัติไดงาย ชวย ใหบุคคลสามารถมองประเด็นปญหาตาง ๆ ไดหลายแงมุม มีอิสระ มีเสรีภาพในการคิด มีกฎเกณฑ เปนเงอื่ นไขในการขอความคิดจากบุคคลทเี่ ขา รว มกันปรึกษาหรือเขารวมประชุม งานวิจัยท่เี กย่ี วขอ ง งานวิจัยท่ีเกี่ยวของกับการพัฒนาชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพส่ิงใน ธรรมชาติ ดว ยเทคนคิ หมวก 6 ใบ สาํ หรับนักเรียนช้ันประถมศึกษาปที่ 4 นั้นสามารถแบงงานวิจัยท่ี เกี่ยวขอ งออกเปน 3 ดานดวยกัน คือ งานวิจัยท่ีเกี่ยวของกับชุดฝก งานวิจัยที่เกี่ยวของกับทักษะ การ คิดแกปญ หา และงานวจิ ยั ท่ีเกย่ี วขอ งกับการคิดดว ยเทคนิคหมวก 6 ใบ ดังตอไปนี้ งานวจิ ัยในประเทศทีเ่ กีย่ วของกบั ชุดฝก จากการศึกษาผลงานวิจัยคนพบวางานวิจัยท่ีเกี่ยวกับชุดฝกในวิชาสังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรมนน้ั มจี ํานวนนอ ย ผวู จิ ัยจงึ ไดสังเคราะหงานวิจัยทเี่ กี่ยวของกับชดุ ฝก ดังน้ี

57 พรพิมล สุวรรณรัตน (2537 : บทคัดยอ) ไดศึกษาผลของการใชชุดฝกกิจกรรมเพื่อ สงเสริมความคิดสรางสรรคทางวิทยาศาสตรของนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 5 วัตถุประสงคเพื่อ 1) ศึกษาผลการใชชุดฝกกิจกรรมเพ่ือสงเสริมความคิดสรางสรรคทางวิทยาศาสตรท่ีมีตอความคิด สรางสรรคทางวิทยาศาสตร ของนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 5 และ 2) เพื่อเปรียบเทียบความคิด สรางสรรคทางวิทยาศาสตรระหวางนักเรียนท่ีไดรับการฝกดวยชุดฝกกิจกรรมเพื่อสงเสริมความคิด สรางสรรคทางวิทยาศาสตรกับกลุมท่ีไมไดรับการฝก กลุมตัวอยางท่ีใชในการวิจัยไดแก นักเรียน ช้ันประถมศึกษาปที่ 5 โรงเรียนมงฟอรตวิทยาลัยแผนกประถม จํานวน 100 คน เคร่ืองมือที่ใชใน การเก็บรวบรวมขอมูลเปนชุดฝกกิจกรรมเพ่ือสงเสริมความคิดสรางสรรคทางวิทยาศาสตรของ นักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 5 จํานวน 15 กิจกรรม และแบบวัดความคิดสรางสรรคทาง วิทยาศาสตรของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 5 วิเคราะหขอมูลโดยการวิเคราะหหาคามัชฌิม เลขคณิต คาเบ่ียงเบนมาตรฐานและเปรียบเทียบคะแนนความคิดสรางสรรคทางวิทยาศาสตร โดย การใชการทดสอบคา (t-test) คํานวณดวยโปรแกรม SPSS/PC+ ผลการวจิ ยั พบวา 1. หลงั จากใชชุดฝกกิจกรรมเพือ่ สง เสรมิ ความคดิ สรางสรรคทางวิทยาศาสตรนักเรียน มีคะแนนความคิดสรางสรรคทางวิทยาศาสตรโดยเฉลี่ยสูงขึ้นทุกดาน คือ ดานความคิดคลอง ดานความคดิ ยดื หยนุ และความคดิ ริเรม่ิ 2. นักเรียนที่ไดรับการฝกดวยชุดฝกกิจกรรมเพ่ือสงเสริมความคิดสรางสรรคทาง วทิ ยาศาสตร มีความคิดสรา งสรรคท างวทิ ยาศาสตรดีกวานกั เรยี นท่ีไมไ ดรับการฝก นิรันดร ศรีวรกุล (2540 : บทคัดยอ) ไดใชชุดฝกการคิดท่ีมุงเนนคุณธรรมโดยใช สถานการณจําลอง สําหรับนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 4 วัตถุประสงคเพื่อ 1) สรางและใชชุดฝก การคิดที่มุงเนนคุณธรรมโดยใชสถานการณจําลอง สําหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 4 และ 2) เพ่ือศึกษาวิธีคิดของนักเรียนที่เรียนโดยใชชุดฝกการคิดที่มุงเนนคุณธรรมโดยใชสถานการณ จําลอง สําหรับนักเรียนช้ันประถมศึกษาปที่ 4 กลุมตัวอยางในการทดลองเปนนักเรียนชั้น ประถมศึกษาปที่ 4 ภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2540 ของโรงเรียนมงฟอรตวิทยาลัยแผนกประถม สังกัดสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาเอกชน อําเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม จํานวน 55 คน เครื่องมือที่ใชในการวิจัยไดแก ชุดฝกการคิดที่มุงเนนคุณธรรมโดยใชสถานการณจําลอง สําหรับ นักเรียนช้ันประถมศึกษาปที่ 4 สถิติท่ีใชในการวิเคราะหขอมูลไดแก คาเฉลี่ย สวนเบ่ียงเบน มาตรฐาน และการทดสอบคาที (t-test) ผลการวจิ ยั พบวา 1. ชุดฝกการคิดท่ีมุงเนนคุณธรรมโดยใชสถานการณจําลองสําหรับนักเรียนชั้น ประถมศึกษาปที่ 4 เปนชุดฝกการคิดท่ีมุงเนนคุณธรรม โดยแบงออกเปน 2 สวนคือ สวนท่ี 1 เปน ชุดฝกที่มุงใหความรูเกี่ยวกับหลักธรรมพรหมวิหาร 4 หลักธรรมอิทธิบาท 4 หลักการคิดแบบ

58 สืบสาวเหตุปจจัย และหลักการคิดแบบเราคุณธรรม มีท้ังหมด 4 ชุด มีลักษณะเปนเกม และ สถานการณที่เก่ียวของกับชีวิตของนักเรียนใหเลนหรืออานแลววิเคราะห สวนท่ี 2 เปนชุดฝกท่ีมุง ฝกใหผูเรียนเกิดความคิดท่ีมุงเนนคุณธรรมมีท้ังหมด 6 ชุด โดยเปนลักษณะการวิเคราะห สถานการณท อ่ี าจจะเกดิ ข้นึ ในชวี ิตประจาํ วนั 2. ผลการศึกษาวิธีคิดท่ีมุงเนนคุณธรรมโดยใชสถานการณจําลองกอนเรียนและ หลังเรียนของนักเรียนกลุมทดลองที่เรียนโดยใชชุดฝกการคิดที่มุงเนนคุณธรรม สําหรับนักเรียน ระดับช้นั ประถมศกึ ษาปที่ 4 พบวา แตกตางกนั อยา งมนี ยั สาํ คัญทางสถิติทีร่ ะดบั .01 จิรวรรณ พงศสุวรรณสิน (2542 : บทคัดยอ) ไดศึกษาผลการใชชุดฝกการคิดตามหลัก โยนิโสมนสิการท่ีมีตอการตัดสินใจแกปญหาของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 6 โรงเรียนวัด ทากฤษณา (สุชัยประชาสรรค) จังหวัดชัยนาท วัตถุประสงคเพื่อ ศึกษาผลการใชชุดฝกการคิดตาม หลักโยนิโสมนสิการที่มีตอการตัดสินใจแกปญหาของนักเรียน กลุมตัวอยางท่ีใชในการวิจัยคือ นักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 6 ภาคเรียนท่ี 2 ปการศึกษา 2541 โรงเรียนวัดทากฤษณา (สุชัยประชาสรรค) จังหวัดชัยนาท จํานวน 60 คน แบงเปนกลุมทดลอง 30 คน และกลุมควบคุม 30 คน กลุมทดลองใชชุดฝกการคิดตามหลักโยนิโสมนสิการสัปดาหละ 3 ครั้งครั้งละ 50 นาที จํานวน 10 คร้ังติดตอกัน เคร่ืองมือที่ใชในการวิจัยคือ ชุดฝกการคิดตามหลักโยนิโสมนสิการ และ แบบทดสอบการตัดสินใจแกปญหา สถิติท่ีใชในการวิเคราะหขอมูลไดแก คาเฉลี่ย สวนเบ่ียงเบน มาตรฐาน และการทดสอบคา ที (t-test) ผลการวิจัยพบวา 1. ภายหลังใชชุดฝกการคิดตามหลักโยนิโสมนสิการ นักเรียนมีคะแนนการตัดสินใจ แกป ญ หาสงู กวา กอ นใชชุดฝก อยางมีนยั สาํ คัญทางสถิติทีร่ ะดับ .001 2. กลุมทดลองท่ีใชชุดฝกการคิดตามหลักโยนิโสมนสิการ มีคะแนนการตัดสินใจ แกป ญ หาสูงกวากลมุ ควบคมุ ทไ่ี มใชช ดุ ฝก อยา งมีนัยสําคัญทางสถติ ิท่ีระดบั .001 บงกชกร ทับเที่ยง (2546 : บทคัดยอ) ไดใชชุดฝกทักษะการคิดวิจารณญาณ เรื่อง ประชากรกับสภาพแวดลอมในทองถ่ิน ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปท่ี 3 โรงเรียนบานโปงนอย อําเภอเมืองเชียงใหม วัตถุประสงคของการวิจัยเพื่อสรางชุดฝกจากแผนการจัดกิจกรรมการสอน พัฒนาทักษะการคิดวิจารณญาณ เร่ืองประชากรกับสภาพแวดลอมในทองถิ่น ของนักเรียนชั้น มัธยมศึกษาปที่ 3 โรงเรียนบานโปงนอย อําเภอเมืองเชียงใหม ในภาคเรียนท่ี 2 ปการศึกษา 2545 ประชากรคือนักเรียนโรงเรียนช้ันมัธยมศึกษาปท่ี 3 จํานวน 30 คน เคร่ืองมือที่ใชในการวิจัย ประกอบดวย แผนการสอนเร่ือง ประชากรกับสภาพแวดลอมในทองถ่ิน จํานวน 5 แผนการสอน

59 และชดุ ฝกเพอื่ พฒั นาทักษะการคิดวิจารณญาณ จํานวน 5 ชุด สถิติท่ีใชในการวิเคราะหขอมูล ไดแก คาเฉลย่ี สว นเบ่ยี งเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาที (t-test) ผลการวิจัยพบวา 1. ชุดฝกจากการจัดแผนกิจกรรม ผูวิจัยไดสรางชุดฝกจํานวน 5 ชุด เพ่ือฝกทักษะ การคิดวิจารณญาณ ประกอบดวยทักษะการคิดวิจารณญาณหลัก ไดแกทักษะการตระหนักถึง ปญหา ทักษะการเลือกขอมูลที่เกี่ยวของกับการหาคําตอบของปญหา ทักษะการกําหนดสมมุติฐาน ท่ีจะนําไปสูการคนหาและการแกปญหา ทักษะการรวบรวมขอมูลเพ่ือสรุปผลของการแกปญหา ทักษะการเลือกการตัดสินใจที่จะนําไปใช และทักษะการพยากรณผลลัพธท่ีอาจเปนไปไดใน อนาคต กิจกรรมที่ใชคือ ใหนักเรียนศึกษากรณีศึกษาเร่ืองที่กําหนดให ชวยกันวิเคราะหขอมูล และตอบคําถามในชุดฝก ทีแ่ จกให ผลการใชพบวา ในระยะแรก ๆ นกั เรยี นยังไมเขาใจชุดฝก ผูสอน ตองอธิบายใหเขาใจในชุดฝกตอมา นักเรียนสามารถทําตอบชุดฝกไดดีขึ้น กรณีศึกษาบางเร่ืองเปน เรื่องไกลตวั นกั เรียน ไมอ าจตอบคําถามไดดี ผสู อนตอ งคอยกระตุน ผูเรยี นเสมอ 2. การพัฒนาทักษะการคิดวิจารณญาณ ผูวิจัยไดใชชุดฝกจํานวน 5 ชุด เพ่ือหาทักษะ การคิดวิจารณญาณของนักเรียน หลงั จากการใชช ุดฝก พบวา โดยรวมอยใู นระดับดี มีคาเฉลย่ี เทากับ 3.29 นักเรียนมีทักษะการตระหนักถึงปญหา ทักษะการพยากรณผลลัพธท่ีอาจเปนไปไดในอนาคต และทักษะการเลือกการตัดสินในนําไปใชอยูในระดับดีมากมีคาเฉลี่ยเทากับ 3.62, 3.59 และ 3.50 ตามลาํ ดบั วนดิ า เก้อื แกว (2546 : บทคัดยอ ) ไดศกึ ษาความคดิ สรา งสรรคของเด็กทีม่ ีความสามารถ พเิ ศษระดับปฐมวยั จากการใชช ดุ ฝก ความคดิ วตั ถุประสงค 1) เพือ่ ศึกษาความสามารถคิดสรางสรรค ของเด็กที่มีความสามารถพิเศษระดับปฐมวัยของเด็กท่ีมีความสามารถพิเศษระดับปฐมวัยกอนและ หลังการใชชุดฝกความคิดสรางสรรค และ 2) เพ่ือเปรียบเทียบความคิดสรางสรรคของเด็กท่ีมี ความสามารถพิเศษระดับปฐมวัยกอนและหลังการใชชุดฝกความคิดสรางสรรค กลุมตัวอยางที่ใช ในการศึกษาเปนนักเรียนท่ีมีความสามารถพิเศษระดับปฐมวัย โรงเรียนอนุบาลคหกรรม ศาสตรเกษตร ภาควิชาคหกรรมศาสตร คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร ภาคเรียน ท่ี 2 ป การศึกษา 2545 จํานวน 30 คน ระยะเวลาในการทดลองรวมทั้งสิ้น 6 สัปดาห เคร่ืองมือท่ีใชในการ วิจัย คือ ชุดฝกความคิดสรางสรรค แบบทดสอบความคิดสรางสรรคจากผลการวาดภาพ (TCT-DP) การวิเคราะหขอมูลใชสถิติ มัธยฐาน คาความเบ่ียงเบนควอทล และสถิติตรวจสอบสมมติฐานเพื่อ เปรียบเทียบความคิดสรางสรรคกอนและหลังการทดลองใชสถิติ Wilcoxon Matched Pairs Signed- Ranks Test ผลการวจิ ัยพบวา 1. ความสามารถคิดสรางสรรคของเด็กที่มีความสามารถพิเศษระดับปฐมวัยหลังใช ชดุ ฝกความคิดสงู ขน้ึ อยา งมนี ยั สาํ คัญทางสถติ ทิ ่รี ะดบั ปานกลาง

60 2. ความสามารถคดิ สรา งสรรคของเดก็ ท่ีมีความสามารถพิเศษระดับปฐมวัยแตละกลุม หลังใชช ุดฝก ความคิดสรางสรรคส ูงข้ึนอยา งมนี ัยสําคญั ทางสถติ ทิ ่รี ะดบั 0.05 ศิริพร กอนวงศ (2548 : บทคัดยอ) ไดสรางชุดฝกทักษะการอานเพื่อความเขาใจ / แผนภาพโครงเรื่อง / นักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปที่ 1 วัตถุประสงคเพื่อสรางชุดฝกทักษะการอานเพื่อ ความเขาใจโดยใชแผนภาพโครงเรื่อง สําหรับนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 1 ตามเกณฑมาตรฐาน 80/80กลุมตัวอยางท่ีใชในการวิจัยเปนนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปท่ี 1/2 ภาคเรียนท่ี 2 ปการศึกษา 2547โรงเรียนตาพระยา จังหวัดสระแกว จํานวน 40 คน ซ่ึงไดมาจากการสุมแบบเจาะจง เคร่ืองมือ ท่ีใชในการวิจัย คือ ชุดฝกทักษะการอานเพื่อความเขาใจ / แผนภาพโครงเร่ือง / นักเรียนชั้น มัธยมศึกษาปที่ 1 สถิติที่ใชในการวิเคราะหขอมูล ไดแก คาเฉลี่ยและสวนเบ่ียงเบนมาตรฐาน ผลการวิจัยพบวา ชุดฝกทักษะการอานเพ่ือความเขาใจโดยใชแผนภาพโครงเรื่อง สําหรับนักเรียน ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1 ท่ีสรางขึ้นมีประสิทธิภาพ 87.50/85.00 ซ่ึงสูงกวาเกณฑมาตรฐาน 80/80 ท่กี าํ หนดไว มณีวรรณ วริทุม (2546 : บทคัดยอ) ไดพัฒนาชุดฝกทักษะการอานภาษาไทยเพ่ือ จับใจความของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 4 วัตถุประสงคเพื่อพัฒนาชุดฝกทักษะการอาน ภาษาไทยเพื่อจับใจความของนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 4 ใหมีประสิทธิภาพตามเกณฑ 80/80 และเปรียบเทียบผลสัมฤทธิ์ทางการอานภาษาไทยเพื่อจับใจความกอนและหลังเรียน ดวยชุดฝก ทักษะการอานภาษาไทยเพ่ือจับใจความของนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 4 กลุมตัวอยางที่ใชใน การวิจัยคร้ังนี้ คือ นักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 4 ปการศึกษา 2544 โรงเรียนบานโพนเมืองนอย อําเภอหัวตะพาน จังหวัดอํานาจเจริญจํานวน 32 คน ไดมาโดยการสุมอยางงาย เคร่ืองมือที่ใชใน การวิจัยประกอบดวย ทักษะการอานภาษาไทยเพื่อจับใจความของนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 4 แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการอานภาษาไทยเพื่อจับใจความ สถิติที่ใชในการวิเคราะหขอมูล ไดแ ก คาเฉลี่ย สว นเบีย่ งเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาที (t-test) ผลการวิจยั พบวา 1. ชุดฝกทักษะการอานภาษาไทยเพื่อจับใจความของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 4 มีประสทิ ธภิ าพตามเกณฑมาตรฐาน 80/80 2. ผลสัมฤทธ์ิทางการอานภาษาไทยเพ่ือจับใจความ ของนักเรียนช้ันประถมศึกษา ปท ี่ 4 หลังเรียนดวยชดุ ฝกทกั ษะสูงกวากอนเรยี น อยางมนี ยั สําคัญทางสถิติท่รี ะดบั .01 งานวิจยั ตา งประเทศทเ่ี กี่ยวขอ งกบั ชดุ ฝก จากการศึกษาผลงานวิจัยคนพบวางานวิจัยท่ีเกี่ยวกับชุดฝกในวิชาสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรมนั้นมีจํานวนนอย ผูวิจัยจงึ ไดส งั เคราะหงานวจิ ยั ท่เี กยี่ วขอ งกบั ชุดฝกดังน้ี

61 บอนเนท และคีน (Bonnet and Keen 1996, อางถึงใน บงกชกร ทับเที่ยง 2546 : 39) ได จัดทําแบบฝกการพัฒนาโครงงานวิทยาศาสตร จากมุมมองที่สําคัญวา วิทยาศาสตรควรจะ สนุกสนานนาสนใจและกระตุนใหเกิดความคิด จึงจัดสรางกิจกรรมจํานวน 60 กิจกรรม ที่ใช สงเสริมการทําโครงงานวิทยาศาสตรเกี่ยวกับสิ่งแวดลอม ชวยพัฒนาทักษะการจําแนกประเภท ทักษะการสังเกต ฝกคิด และบันทึกขอมูล ผลการใชพบวากิจกรรมตางๆ ชวยพัฒนาใหนักเรียนเกิด ความเขา ใจและพัฒนาขอมูลทคี่ นควา ได จนกลายเปน หลกั การทางวิทยาศาสตรไ ด แวน คลีฟ (Van cleave : 1996) ไดจัดทําแบบฝกเพื่อสงเสริมการทําโครงการ วิทยาศาสตรในสาขาภูมิศาสตร มีกิจกรรม 20 กิจกรรม ซึ่งเสนอแนวทางหรือแนวความคิดใหกับ นักเรียนในลกั ษณะท่ีเปนปญหาที่สามารถแกไขได ฝกใหนักเรียนออกแบบการทดลอง คนควาและ บันทึกขอมูลท่ีมีความสัมพันธกับปญหาและสรางขอมูลเพ่ือคนหาคําตอบใหกับปญหา ผลการใช กจิ กรรมทงั้ 20 กจิ กรรมพบวา ทําใหน กั เรียนไดฝกคดิ แกป ญ หาและสามารถแกป ญหาไดด ีขน้ึ งานวิจัยในประเทศท่เี กี่ยวของกับทกั ษะการคิดแกปญ หา จากการศึกษาผลงานวิจัยคนพบวางานวิจัยท่ีเกี่ยวกับชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เกี่ยวกับวิชาสังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรมมีจํานวนนอย ผูวิจัยจึงไดสังเคราะหงานวิจัย ที่เกีย่ วของกับชุดฝกทักษะการคดิ แกป ญหาดงั นี้ พิมใจ อุทิศ (2538 : บทคัดยอ) ไดศึกษาผลการใชชุดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการ แกปญหา สําหรับนักเรียนช้ันประถมศึกษาปที่ 5 วัตถุประสงคเพื่อ 1) สรางชุดฝกสมรรถภาพ ดานกระบวนการแกปญหา สําหรับนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 5 2) เปรียบเทียบสมรรถภาพ ดา นกระบวนการแกป ญหากอนและหลังเรียนของนกั เรียนกลมุ ทดลองทเ่ี รยี นโดยชุดฝกสมรรถภาพ ดานกระบวนการแกปญหา และ 3) เปรียบเทียบสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหาหลังเรียน ของกลุมทดลองท่ีเรียนโดยใชชุดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหากับกลุมควบคุมท่ีเรียน ตามปกติ กลุมตัวอยางในการทดลองเปนนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 5 ภาคเรียนท่ี 1 ปการศึกษา 2538 ของโรงเรียนบานปาซาง จังหวัดเชียงราย จํานวน 60 คน เครื่องมือท่ีใชในการวิจัย ไดแก ชุดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา สําหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 5 และ แบบทดสอบวัดสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา สถิติท่ีใชในการวิเคราะหขอมูลไดแก คา เฉลี่ย สว นเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคาที (t-test) ผลการวิจัยพบวา 1. ชุดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา สําหรับนักเรียนช้ันประถมศึกษา ปที่ 5 เปนชุดฝกที่มุงฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา มีประสิทธิภาพตามเกณฑที่กําหนด ไว

62 2. ผลการเปรียบเทียบสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหากอนและหลังเรียนของ นักเรียนกลุมทดลองที่เรียนโดยชุดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหา สําหรับนักเรียนชั้น ประถมศึกษาปท ่ี 5 แตกตางกันอยางมนี ยั สําคัญทางสถิติทรี่ ะดับ .01 3. ผลการเปรียบเทียบสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหาหลังเรียนของกลุม ทดลองท่ีเรียนโดยใชชุดฝกสมรรถภาพดานกระบวนการแกปญหากับกลุมควบคุมท่ีเรียนตามปกติ พบวา แตกตางกนั อยางมีนัยสําคัญทางสถติ ทิ ่รี ะดับ .01 บุญสุพร เพ็งทา (2544 : บทคัดยอ) ไดศึกษาความสามารถในการคิดแกปญหาของเด็ก ปฐมวัยที่ไดรับการจัดประสบการณตามแนวคิดคอนสตรัคติวิสตและการจัดประสบการตามปกติ วัตถุประสงคเพื่อ 1) ศึกษาระดับความสามารถในการคิดแกปญหาของเด็กปฐมวัยที่ไดรับการจัด ประสบการณตามแนวคิดคอนสตรัคติวิสตและการจัดประสบการตามปกติ 2) เปรียบเทียบ ความสามารถในการคิดแกปญหาของเด็กปฐมวัยท่ีไดรับการจัดประสบการณตามแนวคิด คอนสตรัคติวิสตและการจัดประสบการตามปกติ และ 3) ศึกษาพฤติกรรมความรวมมือในการคิด แกปญหาของเด็กปฐมวัยท่ีไดรับการจัดประสบการณตามแนวคิดคอนสตรัคติวิสต ตัวอยางที่ใชใน การวิจัยประกอบดวย กลุมทดลอง 1 กลุม และกลุมควบคุม 1 กลุม คือ เด็กอนุบาลช้ันปท่ี 2 ภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2544 โรงเรียนอนุบาลนครปฐม จํานวนหองเรียนละ 30 คน รวมท้ังสิ้น 60 คน เครื่องมือท่ีใชในการวิจัยคือ แผนการจัดประสบการตามแนวคิดคอนสตรัคติวิสต แผนการจัดประสบการณตามปกติ แบบทดสอบวัดความสามารถในการคิดแกปญหา สถิติท่ีใชใน การวิเคราะหขอมูลไดแก คาเฉล่ีย สวนเบ่ียงเบนมาตรฐาน การทดสอบคาที (t-test) และ การวเิ คราะหเนอื้ หา (Content Analysis) ผลการวจิ ัยพบวา 1. ระดับความสามารถในการคิดคิดแกปญหาของเด็กปฐมวัยท่ีไดรับการจัด ประสบการณตามแนวคิดคอนสตรัคติวิสตอยูในระดับดีมากและเด็กปฐมวัยที่ไดรับการจัด ประสบการณต ามปกตอิ ยใู นระดบั ปานกลาง 2. ผลความสามารถในการคิดแกปญหาของเด็กปฐมวัยท่ีไดรับการจัดประสบการณ ตามแนวคดิ คอนสตรัคตวิ ิสตแ ละการจดั การประสบการณตามปกติ แตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทาง สถิติท่ีระดับ .05 โดยการจัดประสบการณตามแนวคิดคอนสตรัคติวิสตทําใหความสามารถใน การคดิ แกป ญหาของเดก็ ปฐมวัยสูงกวา การจัดประสบการณต ามปกติ 3. เด็กปฐมวัยท่ีไดรับการจัดประสบการณตามแนวคิดคอนสตรัคติวิสต มีพฤติกรรม ความรว มมอื ในการคิดแกป ญหาและการทํางานรว มกนั

63 ยุรวัฒน คลายมงคง (2545 : บทคัดยอ) ไดพัฒนากระบวนการเรียนการสอนโดย การประยุกตแนวคิดการใชปญหาเปนหลักในการเรียนรูเพ่ือสรางเสริมสมรรถภาพทางคณิตศาสตร ของนกั เรยี นชน้ั ประถมศึกษาปท่ี 5 ท่ีมีความสามารถพิเศษทางคณิตศาสตร วัตถุประสงคเพื่อพัฒนา กระบวนการเรียนการสอนโดยการประยุกตแนวคิดการใชปญหาเปนหลักในการเรียนรูเพื่อสราง เสริมสมรรถภาพทางคณิตศาสตรของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 5 ท่ีมีความสามารถพิเศษทาง คณิตศาสตร การดําเนินการวิจัยแบงออกเปน 2 ขั้นตอนคือ ข้ันตอนแรกเปนการวิจัยเพื่อพัฒนา กระบวนการเรียนการสอน โดยการประยุกตแนวคิดการใชปญหาเปนหลักในการเรียนรู เพื่อ เสริมสรางสมรรถภาพทางคณิตศาสตร ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 5 ที่มีความสามารถพิเศษ ทางคณิตศาสตร ข้ันตอนท่ีสองเปนการวิจัยกึ่งทดลองเพ่ือทดสอบกระบวนการเรียนการสอนท่ี พัฒนาขึ้น กลมุ ตวั อยา งทีใ่ ชในการทดลองคอื นกั เรยี นช้ันประถมศึกษาปที่ 5 ท่มี ีความสามารถพเิ ศษ ทางคณิตศาสตร โรงเรียนพญาไท ปการศึกษา 2545 จํานวน 15 คน เครื่องมือที่ใชในการวิจัย ประกอบดวย แบบเสนอชื่อโดยครู แบบทดสอบวัดความสามารถทางคณิตศาสตร แบบทดสอบ สมรรถภาพทางคณติ ศาสตร วิเคราะหข อมูลโดยการวิเคราะหค า t ผลการวิจัยพบวา 1. กระบวนการเรียนการสอนโดยการประยุกตแนวคิดการใชปญหาเปนหลักใน การเรียนรูเพ่ือสรางเสริมสมรรถภาพทางคณิตศาสตร ประกอบดวย 7 ข้ันตอน คือ 1) เตรียมปญหา 2) สรางความเช่ือมโยงสูปญหา 3) สรางกรอบของการศึกษา 4) ศึกษาคนควาโดยกลุมยอย 5) ตัดสนิ ใจหาทางแกป ญหา 6) สรา งผลงาน และ 7) ประเมินผลการเรียนรู 2. ผลการทดลองใชกระบวนการเรียนการสอนพบวา กระบวนการเรียนการสอนท่ี พฒั นาข้นึ สามารถพัฒนาทักษะแกปญหาและทักษะการเช่ือมโยงใหเพิ่มสูงข้ึนกวาเกณฑ 20% ของ คะแนนเต็มอยางมนี ยั สําคญั ทางสถติ ทิ ีร่ ะดบั .05 อุมาพร รังสิยานนท (2546 : บทคัดยอ) ไดทําการศึกษาความสามารถในการคิด สรางสรรคและคิดแกปญหาของเด็กที่มีความสามารถพิเศษดานคณิตศาสตร ชั้นประถมศึกษาปท่ี 5 จากการใชชุดฝกความคิดแกปญหาเชิงสรางสรรค วัตถุประสงคเพ่ือเปรียบเทียบความสามารถใน การคดิ สรา งสรรคและคิดแกป ญ หาของเดก็ ที่มีความสามารถพิเศษดานคณิตศาสตรช้ันประถมศึกษา ปท่ี 5 ระหวางกอนและหลังใชชุดฝกความคิดแกปญหาเชิงสรางสรรค กลุมตัวอยางท่ีใชใน การศึกษาเปนนักเรียนที่มีความสามารถพิเศษดานคณิตศาสตร ช้ันประถมศึกษาปที่ 5 โรงเรียน อสั สมั ชญั แผนกประถม ในภาคเรียนที่ 2 ปการศกึ ษา 2545 จํานวน 30 คน เคร่ืองมือท่ีใชในการวิจัย คอื แบบทดสอบความสามารถในการคิดสรางสรรคจากผลการวาดภาพ TCT-DP และแบบทดสอบ การแกปญหา การวิเคราะหขอมูลใชสถิติ คาเฉลี่ย ความเบี่ยงเบนมาตรฐาน และการทดสอบที (t-test) ผลการวิจัยพบวา ความสามารถในการคิดสรางสรรคและคิดแกปญหาของเด็กท่ีมี

64 ความสามารถพิเศษดานคณิตศาสตร ชั้นประถมศึกษาปที่ 5 หลังใชชุดฝกความคิดแกปญหาเชิง สรางสรรคเ พิม่ สงู ขน้ึ อยา งมีนัยสาํ คัญทางสถติ ทิ ่ีระดบั 0.05 สุภาพร สายสวาท (2548 : บทคัดยอ) ไดพัฒนาความสามารถในการคิดแกปญหาของ เด็กปฐมวัย โดยการจัดประสบการณแบบใชปญหาเปนหลัก วัตถุประสงคของการวิจัยเพ่ือ 1) พัฒนาและหาประสิทธิภาพของแผนการจัดประสบการณแบบใชปญหาเปนหลัก ใหมี ประสิทธิภาพตามเกณฑ 80/80 2) เปรียบเทียบความสามารถในการแกปญหาของเด็กปฐมวัย กอน และหลังไดรับการจัดประสบการณแบบใชปญหาเปนหลัก กลุมตัวอยางคือ นักเรียนชั้นอนุบาล ท่ี 2/1 ภาคเรยี นท่ี 1ปการศึกษา 2548 โรงเรียนอนุบาลกาญจนบุรี สังกดั สาํ นกั งานเขตพนื้ ท่ีการศกึ ษา กาญจนบุรี เขต 1 อําเภอเมือง จังหวัดกาญจนบุรี จํานวน 29 คน เครื่องมือที่ใชในการวิจัย ประกอบดวย 1) แผนการจากประสบการณแบบใชปญหาเปนหลัก และ 2) แบบทดสอบวัด ความสามารถในการแกปญหา สถิติท่ีใชในการวิเคราะหขอมูล คือคาเฉลี่ย สวนเบ่ียงเบนมาตรฐาน และการทดสอบคา (t-test ) แบบ Dependent ผลการวจิ ยั พบวา 1. แผนการจัดประสบการณแบบใชปญหาเปนหลักของเด็กปฐมวัยมี 8 แผนมีคา ประสิทธิภาพเทา กับ 80.38/84.05 2. ความสามารถในการแกปญหาของเด็กปฐมวัย โดยการจัดประสบการณแบบใช ปญหาเปนหลัก กอนและหลังไดรับการจัดประสบการณมีความแตกตางกันอยางมีนัยสําคัญทาง สถติ ิทีร่ ะดับ .001 งานวิจยั ตา งประเทศที่เก่ยี วของกบั ทักษะการคดิ แกป ญ หา ชอว (Shaw 1987 : 5227-A) ไดศึกษาวิธีการฝกกระบวนการวิทยาศาสตรและสังคม ศึกษา โดยในการศึกษาคร้ังน้ี ชอว กําหนดใหกระบวนทางวิทยาศาสตรเปนทักษะการแกปญหา กลุมทดลอง ใชเวลาในการฝกกระบวนการแกปญหาทางวิทยาศาสตร 24 สัปดาห กลุมควบคุม ไมฝกกระบวนการแกปญหา ผลปรากฏวา กลุมทดลองมีคะแนนทักษะการแกปญหาทาง วิทยาศาสตร และสังคมศึกษาสูงข้ึนอยางมีนัยสําคัญทางสถิติ เปนการแสดงวา ทักษะการแกปญหา สามารถสอนไดโ ดยกระบวนการทางวิทยาศาสตร และทกั ษะกระบวนการดงั กลาวสามารถถา ยทอด ไปยงั วิชาสงั คมศึกษาได ฮารท (Hart 1993 : 169) ไดศึกษาเกี่ยวกับการคิดแกปญหา โดยใชกระบวนการเรียน แบบรว มมอื กัน พบวา องคป ระกอบท่ีชวยใหนักเรยี นสามารถแกป ญ หาไดด ี 3 ประการ คือ 1) ความ รวมมือกันในกลุม 2) ความชวยเหลือกันในกลุม และ 3) ปทัสถานทางสังคมในกลุมยอย ฮารท พบวา องคประกอบที่ขัดขวางพฤติกรรมในการแกปญหามี 4 ประการ คือ 1) ขาดประสบการณใน

65 การแกปญหา 2) มีขอจาํ กดั เกยี่ วกบั การแกปญ หา 3) ขาดการติดตามหรือการวางระบบความคิด และ 4) เชอื่ วาไมป ระสบความสาํ เรจ็ เชพเฟริด (Sheperd 1988 : 59-03A) ศึกษาผลการเรียนรูโดยใชปญหาเปนหลักตอทักษะ การคิดวิจารณญาณของนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 4 และระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 5 พบวา การเรียนโดยใชปญหาเปนหลักชวยพัฒนาคิดวิจารณญาณไดและชวยพัฒนาทัศนคติตอ การแกปญหา พรีเดอรเซน (Predersen 2000 : 61-80A) ศึกษาผลของเครื่องมือชวยใหคําแนะนํา (Hypermedia expert tool) ในการเรียนโดยใชปญหาเปนหลักกับการใชตัวอยางงาน พบวา นักเรียน ที่เรียนโดยใชปญหาเปนหลักมีความสามารถในการแกปญหาสูงกวานักเรียนท่ีเรียนโดยใชตัวอยาง งาน งานวิจัยในประเทศทเี่ กยี่ วขอ งกับเทคนคิ หมวก 6 ใบ จากการศึกษาผลงานวิจัยคนพบวางานวิจัยที่เก่ียวกับเทคนิคหมวก 6 ใบ ที่ใชใน การจัดการเรยี นรใู นวิชาสงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรมน้ันมีจํานวนนอย ผูวิจัยจึงไดสังเคราะห งานวิจัยทีเ่ ก่ยี วของกบั เทคนคิ หมวก 6 ใบ ดังนี้ สุนันทา สายวงค (2544 : บทคัดยอ) ไดศึกษาผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนและการคิดอยาง มีวิจารณญาณของนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปที่ 1 ที่เรียนวิชาสังคมศึกษาดวยการสอนโดยใชเทคนิค การคิดแบบหมวกหกใบและการสอนแบบซินดิเคท วัตถุประสงคเพื่อ ศึกษาผลการเรียนรูและ การคิดอยางมีวิจารณญาณของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1 ที่เรียนวิชาสังคมศึกษาดวยการสอน โดยใชเทคนิคการคิดแบบหมวกหกใบ และการสอนแบบซินดิเคท กลุมตัวอยางเปนนักเรียน จํานวน 70 คน แบงเปนกลุมทดลอง 35 คนและกลุมควบคุม 35 คน เคร่ืองมือที่ใชในการวิจัย คือ แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาสังคมศึกษา และแบบทดสอบการคิดแบบมี วิจารณญาณ วิเคราะหขอมูลโดยใช t-test ในรูปผลตางของคะแนน (Difference score) ผลการวิจัย พบวา กลุมทดลองและกลุมควบคุมมีผลสัมฤทธ์ิทางการเรียนและการคิดอยางมีวิจารณญาณ แตกตางกันอยา งมีนัยสําคัญทางสถติ ิที่ระดบั .01 สกุ ัญญา ชาญพนา (2545 : บทคัดยอ) ไดพัฒนาแบบวัดการคิดวิจารณญาณตามแนวคิด ของเดอ โบโน สําหรับนักเรียนช้ันประถมศึกษาปที่ 1 วัตถุประสงคเพื่อพัฒนาแบบวัดการคิด วิจารณญาณตามแนวคิดของเดอ โบโน และหาคณุ ภาพของแบบวัดการคดิ วจิ ารณญาณท่ีสรา งข้ึนใน ดานความตรง ความเท่ียงและสรางปกติวิสัยแบบเปอรเซ็นไทล กลุมตัวอยางเปนนักเรียนช้ัน

66 มัธยมศึกษาปที่ 1 ปการศึกษา 2544 สังกัดกรมสามัญศึกษากรุงเทพมหานคร จํานวน 686 คน เคร่ืองมือท่ีใชในการวิจัย ไดแก แบบวัดการคิดวิจารณญาณมีลักษณะอัตนัยประยุกต (MEQ) สราง โดยใชแนวคดิ หมวก 6 ใบของเดอ โบโน สถิติท่ีใชในการวิเคราะหขอมูล คือคาเฉลี่ย สวนเบ่ียงเบน มาตรฐาน คาดัชนีวัดความกลมกลืน (GFI) และคาดัชนีวัดความกลมกลืนท่ีปรับแกแลว (AGFI) ผลการวิจยั พบวา 1. ความตรงเชิงเน้ือหา ทุกขอกระทงมีคา ดชั นีความสอดคลอ งตัง้ แต 0.67-1.00 2. ความตรงเชิงโครงสรางโดยใชการวิเคราะหองคประกอบเชิงยืนยันอันดับสองดวย โปรแกรมลิสเรล 8.30 พบวา โมเดลการคดิ วิจารณญาณมีความสอดคลองกบั ขอมลู เชิงประจักษ มีคา ไค-สแควเทากับ 1407.65 มีองศาอิสระ 1352 มีความนาจะเปนเทากับ 0.14 คาดัชนีความกลมกลืน (GFI) มีคาเทากับ 0.93 คาดัชนีความกลมกลืนที่ปรับแกแลว (AGFI) มีคาเทากับ 0.92และคาดัชนี รากกําลังสองเฉลยี่ ของเศษ (RMR) มีคา เทากับ 0.033 3. ความเทีย่ งของแบบวัดการคิดวิจารณญาณ โดยใชสัมประสิทธอัลฟาของครอนบาค มคี า เทา กับ 0.83 4. มคี วามเปน ปรนยั ในการตรวจ โดยหาคาสัมประสิทธ์สิ หสัมพนั ธของผตู รวจ 3 ทาน จําแนกเปนแตละสถานการณ คา สัมประสิทธิ์สหสัมพันธมีคาตั้งแต 0.538-0.844 มีนัยสําคัญท่ีระดับ 0.01 บญุ ทวิ า สิรชิ ยานกุ ุล (2546 : บทคัดยอ) ไดศึกษาผลการใชกระบวนการพัฒนาความคิด ของ เดอโบโนในการสอนวรรณคดีไทย สําหรับนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาตอนตน วัตถุประสงคเพ่ือ ศึกษาพัฒนาการทางดา นกระบวนการคิดตามกระบวนการพฒั นาความคิดของ เดอ โบโน ประชากร ที่ใชในการวิจัย คือ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปท่ี 3 ปการศึกษา 2545 โรงเรียนเชียงรายวิทยาคม สังกัดสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาเอกชน อําเภอเมือง จังหวัดเชียงราย จํานวน 44 คน เคร่ืองมือที่ใชในการวิจัย ไดแก แผนการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน จํานวน 6 แผน ตาม กระบวนการพัฒนาความคิดของเดอ โบโน และแบบทดสอบวัดความคิด สถิติที่ใชในการวิเคราะห ขอมูล คือคา เฉล่ีย สวนเบยี่ งเบนมาตรฐาน และการทดสอบคา t แบบกลุมสัมพันธ ผลการวิจัยพบวา นักเรียนที่ไดรับการสอนตามกระบวนการพัฒนาความคิดของ เดอ โบโน มีพัฒนาการทางดาน กระบวนการคิดสูงกวากอ นเรยี นอยางมนี ยั สําคญั ทางสถิตทิ รี่ ะดับ .01 ปยวรรณ สันชุมศรี (2547 : บทคัดยอ) ไดเปรียบเทียบความสามารถในการคิดเชิง เหตุผลของเด็กปฐมวัยท่ีไดรับการจัดกิจกรรมการเรียนรูตามแนวของเดอโบโนและการจัดกิจกรรม การเรียนรูแบบปกติ วัตถุประสงคเพ่ือไดเปรียบเทียบความสามารถในการคิดเชิงเหตุผลของเด็ก

67 ปฐมวัยท่ีไดรับการจัดกิจกรรมการเรียนรูตามแนวของ เดอ โบโนและการจัดกิจกรรมการเรียนรู แบบปกติ กลุมตัวอยางท่ีใชในการศึกษาเปนเด็กนักเรียนชาย-หญิงอายุ 5-6 ป กําลังศึกษาอยูในช้ัน อนุบาลปที่ 2 ภาคเรียนท่ี 1 ปการศึกษา 2546 โรงเรียนวิชากร สังกัดสํานักงานการศึกษา กรุงเทพมหานคร เครื่องมือท่ีใชในการวิจัยคือ แผนการจัดกิจกรรมการเรียนรูตามแนวคิดของ เดอ โบโน แผนการจัดกิจกรรมการเรียนรูแบบปกติ และแบบทดสอบการคิดเชิงเหตุผล วิเคราะหขอมูล โดยใชสถิติ t-test แบบ Dependent และ t-test แบบ Independent ในรูปแบบ Difference Scores ผลการวิจัยพบวา 1. เด็กปฐมวัยท่ีไดรับการจัดกิจกรรมการเรียนรูตามแนวคิดของ เดอ โบโน มีความสามารถในการคิดเชิงเหตุผลหลังการทดลองสูงกวากอนทดลองอยางมีนัยสําคัญทางสถิติท่ี ระดับ .01 2. เด็กปฐมวยั ท่ไี ดร บั การจัดกิจกรรมการเรียนรแู บบปกตมิ ีความสามารถในการคิดเชิง เหตุผลหลังการทดลองสูงกวาทดลองอยา งมนี ยั สําคญั ทางสถิตทิ ่รี ะดบั .01 3. เด็กปฐมวัยท่ีไดรับการจัดกิจกรรมการเรียนรูตามแนวคิดของ เดอ โบโน และ การจดั กิจกรรมการเรียนรูแ บบปกติมีความสามารถในการคิดเชิงเหตุผลหลังการทดลองแตกตางกัน อยางมีนัยสําคัญทางสถิติที่ระดับ .01 โดยกลุมท่ีไดรับการจัดกิจกรรมการเรียนรูตามแนวคิดของ เดอ โบโน มคี า เฉล่ยี ความสามารถในการคดิ เชงิ เหตุผลสงู กวากลมุ ทไี่ ดรับการจัดกจิ กรรมการเรยี นรู แบบปกติ นารี เจนสารกิ ร (2547 : บทคัดยอ) ไดศกึ ษาผลการสอนโดยใชกิจกรรมหมวกคิดหกใบ ของ เดอ โบโน ท่ีมีตอผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาสังคมศึกษา และความสามารถในการคิดอยางมี วิจารณญาณของนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาชั้นปท่ี 1 วัตถุประสงคในการวิจัย เพ่ือเปรียบเทียบ ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาสังคมศึกษา ของนักเรียนช้ันมัธยมศึกษาปท่ี 1 ท่ีใชวิธีสอนโดยใช กิจกรรมหมวกคิดหกใบของ เดอ โบโน กบั การสอนตามปกติ และเพอื่ เปรียบเทียบความสามารถใน การคิดอยางมีวิจารณญาณของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปท่ี 1 ท่ีไดรับการสอนโดยใชกิจกรรมหมวก คิดหกใบของเดอ โบโนกับการสอนตามปกติ กลุมตัวอยางเปนนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปท่ี 1 โรงเรียนหันคาวิทยาคม จังหวัดชัยนาท ภาคเรียนท่ีสอง ปการศึกษา 2547 จํานวน 60 คน จําแนก เปนกลมุ ทดลอง 30 คน กลมุ ควบคุม 30 คน เคร่ืองมือที่ใชในการวิจัยไดแก แผนการจัดการเรียนรูที่ สอนโดยใชกิจกรรหมวกคิดหกใบ ของ เดอโบโน แผนการจัดการเรียนรูที่ใชวิธีการสอนแบบปกติ แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนจํานวน 30 ขอ และแบบวัดความสามารถอยางมี วิจารณญาณจํานวน 30 ขอ สถิติท่ีใชในการวิเคราะหขอมูล ไดแก คาเฉลี่ย สวนเบ่ียงเบนมาตรฐาน และคา ทดสอบ t-test แบบ Independent ผลการวจิ ัยพบวา

68 1. ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนวิชาสังคมศึกษาของนักเรียนที่ใชการสอนโดยใชกิจกรรม หมวกคิดหกใบของเดอ โบโน หลังเรียนสูงกวาการสอนตามปกติ อยางมีนัยสําคัญทางสถิติท่ีสําคัญ ที่ระดับ .05 2. ความสามารถในการคิดอยางมีวิจารณญาณของนักเรียนที่ไดรับการสอนอยางโดย ใชกิจกรรมหมวกคิดหกใบ ของ เดอโบโน หลังเรียนสูงกวาการสอนตามปกติอยางมีนัยสําคัญทาง สถติ ทิ สี่ ําคญั ทร่ี ะดับ .05 คชาภรณ คลังชํานาญ (2547 : บทคัดยอ) ไดศึกษาผลของการสอนคิดโดยใชเทคนิค หมวกหกใบดวยวิธีสอนตางกัน ท่ีมีตอการคิดมีวิจารณญาณของนักเรียนชวงช้ันที่ 3 วัตถุประสงค ในการวิจัย 1) เพื่อศึกษาผลการคิดวิจารณญาณของนักเรียนชวงชั้นที่ 3 จากการสอนคิดดวยเทคนิค หมวกหกใบ และ 2) เพ่ือเปรียบเทียบผลการคดิ วจิ ารณญาณของนักเรยี นชว งชนั้ ท่ี 3 จากการสอนคิด ดวยเทคนิคหมวกหกใบ โดยใชวิธีสอนคิดตางกันไดแก แบบเดียวและแบบเรียงลําดับ กลุมตัวอยาง ท่ีใชในการวิจัยเปนนักเรียนชวงช้ันท่ี 1-3 โรงเรียนกาญจนาภิเษกวิทยาลัยชัยภูมิ สํานักงาน การศึกษาขั้นพ้ืนฐาน กระทรวงศึกษาธิการ ภาคเรียนท่ีสอง ปการศึกษา 2546 จํานวน 60 คน แบงเปนกลมุ ทดลอง 2 กลมุ กลุมละ 30 คน ซึ่งกลุมทดลองท่ีหนึ่งเรียนดวยเทคนิคหมวกหกใบแบบ เดียว และกลมุ ทส่ี องเรยี นดว ยเทคนคิ หมวกหกใบแบบเรียงลําดับ โดยใชการสุมตัวอยางแบบช้ันภูมิ (Stratified Random Sampling) เครื่องมือท่ีใชในการวิจัยคือ แผนการจัดการเรียนรูตามแนวคิด เทคนิคหมวกหกใบ (แบบเดียวและแบบเรียงลําดับ) และแบบทดสอบการคิดแบบวิจารณญาณ วิเคราะหขอมูลดว ยแบบทดสอบคา t-test ผลการวจิ ยั พบวา 1. ผลการคิดวิจารณญาณจากการทําแบบทดสอบหลังเรียนสูงกวาผลการทดสอบกอน เรยี นอยางมนี ยั สําคญั ทางสถิตทิ ่ี .05 2. ผลการคิดวิจารณญาณของนักเรียนชวงช้ันที่ 3 จากการสอนคิดดวยเทคนิคหมวก หกใบของนกั เรียนชว งชัน้ ท่ี 3 ไมแ ตกตางกนั งานวจิ ยั ในตา งประเทศท่ีเก่ยี วของกบั เทคนคิ หมวก 6 ใบ ลูไสต (Lustie 1998 : 59-08A) ไดศ ึกษาเปรียบเทยี บระหวางการคิดอยา งสรางสรรคและ คิดอยางมีเหตุผลของนักเรียน โดยใชยุทธศาสตรการคิด 6 แบบที่ออกแบบมาเพ่ือใชกับนักเรียน เกรด 8 จํานวน 50 คน โดยมอบหมายงานให 4 ชิ้นงาน ใชระยะเวลา 10 สัปดาหและใหนักเรียน อีกกลุมจํานวน 5 คน เรียนแบปกติ พบวา นักเรียนท่ีเรียนดวย 6 ยุทธศาสตรการคิดที่ออกแบบ มาชว ยใหน กั เรยี นคดิ อยางสรา งสรรคและอยา งมเี หตุผลมากกวา นกั เรยี นทเ่ี รียนแบบปกติ

69 สรปุ จากการศึกษาหลักสูตรสถานศึกษากลุมสาระสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ชุดฝก ทักษะการคิดแกปญหา เทคนิคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) และผลงานวิจัยท่ีเกี่ยวของ กับการพัฒนาชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ สําหรบั นักเรียนช้ันประถมศึกษาปที่ 4 น้ันพบวาการใชชุดฝกชวยพัฒนาผลการเรียนรู พัฒนาทักษะ ในการคิด และการใชภาษาไดเปนอยางดี ประกอบกับการนําเทคนิคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) ชวยพัฒนาทักษะการคิดแกปญหาของนักเรียนได เพราะการจัดการเรียนรูดวยเทคนิค หมวก 6 ใบนั้น สามารถชวยพัฒนาทักษะการคิดแกปญหาของนักเรียนไดเปนอยางดี เพราะเปน กิจกรรมที่งายไมสับสอน โดยใชสีหมวกเปนสัญลักษณของการคิดในแตละดาน มีรูปแบบการคิด อยางมีแบบแผนท่ีนําไปสูการแกปญหาและการตัดสินใจท่ีมีประสิทธิภาพ ดังน้ันการพัฒนาชุดฝก เรื่อง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ น้ันสามารถชวยพัฒนาผลการเรียนรูและทักษะ การคิดแกปญหาไดเปนอยางดี และชุดฝกยังชวยใหค รูประหยัดเวลาและแรงงาน ชวยใหครูมองเห็น ชุดเดนและปญหาตาง ๆ ของนักเรียนไดอยางชัดเจนซ่ึงครูสามารถดําเนินการปรับปรุงแกไขปญหา เหลา นั้นไดทนั ทวงที นอกจากน้ันยังชว ยใหการเรียนรูมีประสทิ ธภิ าพมากย่ิงข้ึน

บทท่ี 3 วิธีดําเนนิ การวิจยั การวิจัย เร่ือง การพัฒนาชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพส่ิงในธรรมชาติ ดวย เทคนิคหมวก 6 ใบ สําหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 4 เปนการวิจัยและพัฒนา (Research & Development) โดยมีนักเรียนโรงเรียนชุมชนวัดดอนคลังมิตรภาพที่ 178 ตําบลดอนคลัง อําเภอ ดําเนินสะดวก จังหวัดราชบุรี สังกัดสํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ สํานักงาน เขตพ้ืนท่ีการศึกษาราชบุรี เขต 2 จํานวน 30 คนเปนหนวยวิเคราะห (Unit of Analysis) ซ่ึงมี รายละเอียดและขนั้ ตอนในการดาํ เนนิ การดังตอ ไปนี้ ขั้นตอนท่ี 1 การวิจัย (Research) การศึกษาขอมูลพ้ืนฐานเก่ียวกับการพัฒนาชุดฝก ทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพส่ิงในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ สําหรับนักเรียนชั้น ประถมศกึ ษาปท่ี 4 ข้นั ตอนท่ี 2 การพัฒนา (Development) การพัฒนาและหาประสิทธิภาพของชุดฝก ทักษะการคิดแกปญหา รวมถึงการพัฒนาเคร่ืองมือท่ีใชในการวิจัย เรื่อง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวย เทคนิคหมวก 6 ใบ สาํ หรบั นกั เรยี นชั้นประถมศึกษาปที่ 4 ข้ันตอนท่ี 3 การวิจัย (Research) การนําชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาไปทดลองใชจริง และศึกษาความคิดเห็นของนักเรียนที่มีตอการจัดการเรียนรูโดยใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรือ่ ง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดว ยเทคนิคหมวก 6 ใบ สําหรบั นกั เรียนช้ันประถมศกึ ษาปที่ 4 ขน้ั ตอนท่ี 4 การพัฒนา (Development) การประเมินและปรับปรุงชุดฝกทักษะการคิด แกป ญหา เร่ือง สรรพสง่ิ ในธรรมชาติ ดว ยเทคนคิ หมวก 6 ใบ ขอบเขตทใี่ ชใ นการวจิ ยั ขอบเขตในการวจิ ยั ครงั้ นป้ี ระกอบดวย ประชากร ตวั แปรท่ศี ึกษา เน้ือหา ระยะเวลาท่ีใช ในการทดลอง ดังตอ ไปนี้ 1. ประชากรและกลมุ ตวั อยา ง 1.1 ประชากร ประชากรทใี่ ชใ นการวิจยั ไดแ ก นักเรียนระดบั ประถมศกึ ษาปท ี่ 4/1-4/2 โรงเรียนชมุ ชนวัดดอนคลงั มติ รภาพท่ี 178 ตําบลดอนคลงั อาํ เภอดาํ เนินสะดวก จังหวดั ราชบรุ ี 70

71 สงั กัดสาํ นักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ สํานักงานเขตพนื้ ที่การศกึ ษาราชบุรี เขต 2 จํานวน 2 หอ งเรยี น มนี ักเรยี นจํานวน 58 คน กาํ ลังศกึ ษาในภาคเรียนท่ี 2 ปก ารศึกษา 2550 1.2 กลมุ ตวั อยาง กลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัยไดแก นักเรียนระดับประถมศึกษาปที่ 4/1 โรงเรียนชุมชนวัดดอนคลังมิตรภาพท่ี 178 ตําบลดอนคลัง อําเภอดําเนินสะดวก จังหวัดราชบุรี สังกัดสาํ นักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหง ชาติ สํานักงานเขตพ้ืนทก่ี ารศึกษาราชบุรี เขต 2 ในภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2550 จํานวน 1 หองเรียนมีนักเรียนจํานวน 30 คน ซึ่งไดมาจากการสุม อยางเจาะจง (Purposive Sampling) เน่ืองจากโรงเรียนชุมชนวัดดอนคลังมิตรภาพท่ี178 มีนักเรียน ระดับชั้นประถมศึกษาปที่ 4 เพียง 2 หองเรียน นักเรียนในหองประถมศึกษาปท่ี 4 /1 มีจํานวน 30 คน สวนหอ งนักเรยี นในหอ งประถมศึกษาปท ่ี 4/2 มีจาํ นวนนอ ยกวา คอื 28 คน 2. ตวั แปรที่ศึกษา ตวั แปรตน การจัดการเรยี นรูโดยใชชุดฝก ทักษะการคิดแกป ญ หา เร่ือง สรรพสิ่งใน ธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ สาํ หรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 4 ตวั แปรตาม คอื 1) ผลการเรียนรูหลังการใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพส่ิงใน ธรรมชาติ ดว ยเทคนคิ หมวก 6 ใบ 2) ทักษะการคิดแกปญหาของนักเรียนหลังการใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดว ยเทคนิคหมวก 6 ใบ 3) ความคิดเห็นของนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 4 ที่มีตอการจัดการเรียนรูดวย ชุดฝก ทกั ษะการคดิ แกปญ หา เร่อื ง สรรพสิง่ ในธรรมชาติ ดว ยเทคนคิ หมวก 6 ใบ 3. เนอ้ื หา เนอื้ หาท่ีนาํ มาใชใ นการพัฒนาชุดฝก ทกั ษะการคิดแกป ญหาครั้งนเี้ ปน สว นหนง่ึ ของ รายวิชา ส 21102 : สังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม หนวยการเรียนรูที่ 8 เร่ือง สรรพส่ิงใน ธรรมชาติ 4. ระยะเวลาท่ใี ชในการวจิ ยั ดําเนินการทดลองใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ แกนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 4/1 โรงเรียนชุมชนวัดดอนคลังมิตรภาพท่ี 178 ในภาคเรียนที่ 2 ปก ารศกึ ษา 2550 ใชเวลาสัปดาหละ 2 ช่ัวโมง จาํ นวน 5 สัปดาห รวมระยะเวลา

72 10 ชั่วโมง และใชในการปฐมนิเทศชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาชุดที่ 1 เร่ือง ปฐมนิเทศการคิดดวย เทคนคิ หมวก 6 ใบ จํานวน 1 ชัว่ โมง รวม 11 ชวั่ โมง แบบแผนท่ีใชในการวจิ ัย การวิจัยคร้ังนี้ผูวิจัยไดกําหนดแบบแผนในการวิจัยแบบกึ่งทดลอง(Pre Experimental Design) โดยใชแบบกลุมเดียวทดสอบกอนเรียนและหลังเรียน (One-Group Pretest-Posttest Design) (Tuckman 1999 : 160) ซึง่ แสดงเปน แบบแผนการวจิ ัย ดงั น้ี ตารางท่ี 4 แสดงแบบแผนการวิจัยแบบ Pre Experimental Design (One-Group Pretest-Posttest Design (Tuckman 1999:160) ทดสอบกอนเรยี น การทดลอง ทดสอบหลังเรียน T1 X T2 T1 หมายถงึ ทดสอบกอ นเรียน X การทดลอง T2 ทดสอบหลงั เรียน เครอ่ื งมือที่ใชใ นการวจิ ัย ในการวจิ ัยคร้งั น้ี ผวู จิ ยั ไดก าํ หนดเครือ่ งมอื ทใ่ี ชใ นการวจิ ยั ดงั น้ี 1. ชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพส่ิงในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ สําหรับนกั เรยี นช้ันประถมศึกษาปที่ 4 ซ่ึงมีจาํ นวน 6 ชดุ ไดแก ชุดฝก ทกั ษะการคดิ แกปญหาท่ี 1 เรื่อง ปฐมนิเทศการคิดดวยเทคนคิ หมวก 6 ใบ ชุดฝกทักษะการคดิ แกป ญหาท่ี 2 เร่ือง สภาพแวดลอ มทางธรรมชาติ ชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาท่ี 3 เรื่อง มลพิษที่มีผลตอทรัพยากรธรรมชาติใน ทอ งถิ่น ชุดฝกทกั ษะการคดิ แกปญ หาท่ี 4 เรื่อง การอนุรักษท รพั ยากรธรรมชาตใิ นทอ งถ่นิ ชดุ ฝก ทักษะการคดิ แกป ญ หาที่ 5 เร่ือง สง่ิ แวดลอ มทางสังคมและวฒั นธรรม ชดุ ฝก ทกั ษะการคิดแกปญ หาท่ี 6 เรื่อง ประชากรกบั ส่ิงแวดลอม

73 2. แบบทดสอบวัดผลการเรียนรูกอนเรียน (Pre-test) และหลังเรียน (Post-test) เรื่อง สรรพสิ่งในธรรมชาติ สําหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 4 ซ่ึงเปนแบบทดสอบปรนัยชนิด 4 ตัวเลือก จํานวน 25 ขอ ซึ่งเปนแบบทดสอบชุดเดียวกันโดยใชการสลับตัวเลือก เพื่อใชวัดผล การเรยี นรใู นหนวยการเรยี นรทู ี่ 8 เรอื่ ง สรรพสง่ิ ในธรรมชาติ 3. แบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาหลังเรียน (Post-test) สําหรับนักเรียนช้ัน ประถมศึกษาปท่ี 4 โดยแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาที่มีลักษณะเปนแบบทดสอบประเภท ปรนัยชนิด 4 ตัวเลือก จาํ นวน 20 ขอ 4. แบบสอบถามความคิดเห็นของนักเรียนที่มีตอชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพสง่ิ ในธรรมชาติ ดว ยเทคนคิ หมวก 6 ใบ สําหรับนักเรียนชั้นประถมศกึ ษาปท ่ี 4 ข้ันตอนการวิจยั การวิจัยครั้งนี้มีข้ันตอนการพัฒนาชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาประกอบดวยขั้นตอน ท้ังส้ิน 4 ขั้นตอน ไดแก ข้ันตอนท่ี 1 การวิจัย (Research): การศึกษาขอมูลพ้ืนฐานเก่ียวกับ การพัฒนาชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา ข้ันตอนที่ 2 การพัฒนา (Development): การพัฒนาและ หาประสิทธิภาพของชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา รวมถึงการพัฒนาเคร่ืองมือที่ใชในการวิจัย ขั้นตอนท่ี 3 การวจิ ยั (Research): การนาํ ชุดฝกไปทดลองใชจริงและศึกษาความคิดเห็นของนักเรียน ท่ีมีตอการจัดการเรียนรูโดยใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา และขั้นตอนท่ี 4 การพัฒนา (Development): การประเมนิ และปรับปรุงชดุ ฝก ทักษะการคิดแกปญ หา ขน้ั ตอนที่ 1การวิจัย (Research) : การศึกษาขอ มูลพื้นฐาน วัตถปุ ระสงค เพื่อศึกษาขอมูลพื้นฐานเกี่ยวกับการพัฒนาชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพส่ิง ในธรรมชาติ ดว ยเทคนิคหมวก 6 ใบ สาํ หรบั นกั เรยี นช้ันประถมศกึ ษาปท่ี 4 วธิ ีดาํ เนินการ 1. ศึกษาและวิเคราะหหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐานสถานศึกษาโรงเรียนชุมชนวัด ดอนคลังมิตรภาพท่ี 178 กลุมสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ศึกษาเนื้อหาของกลุมสาระ ภูมิศาสตรเพ่อื กําหนดเนื้อหาทีเ่ หมาะสมตอการพัฒนาชดุ ฝกทักษะการคิดแกปญหา 2. ศึกษาเอกสาร และวิเคราะหขอมูลตาง ๆ ทางการศึกษาท่ีเกี่ยวของกับการพัฒนา ชุดฝก คือ ความหมายชุดฝก ขั้นตอนในการพัฒนาชุดฝก หลักจิตวิทยาในการพัฒนาชุดฝก หลักใน การใชชุดฝก ลักษณะของชุดฝกท่ีดี ประโยชนของชุดฝกและงานวิจัยท่ีเก่ียวของกับการพัฒนา ชดุ ฝก

74 3. ศึกษาเอกสาร และวิเคราะหขอมูลตาง ๆ ทางการศึกษาที่เกี่ยวของกับการคิด แกปญหา คือ ความหมายของการคิด ความหมายของการคิดแกปญหา ความสําคัญของการคิด แกปญหา ประเภทและลักษณะของการคิดแกปญหา การสงเสริมความสามารถในการคิดแกปญหา และผลงานวิจยั ท่เี กีย่ วของกับการคดิ แกป ญ หา 4. ศึกษาเอกสาร และวิเคราะหขอมูลตาง ๆ ทางการศึกษาท่ีเก่ียวของกับเทคนิคหมวก 6 ใบ ของ เดอ โบโน (De Bono) คือ ประวัติและความเปนมาของเทคนิคหมวก 6 ใบ พื้นฐาน แนวคิดของเทคนิคหมวก 6 ใบ ความมุงหมายของการคิดดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ ลําดับข้ันของการ คิดดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ การต้งั คําถามดว ยเทคนิคหมวก 6 ใบ ไปประยกุ ตใ ช การนาํ เทคนคิ หมวก 6 ใบ ไปใชในกิจกรรมการเรียนการสอน บทบาทของครูในการสอนดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ ประโยชนข องการคิดดวยเทคนคิ หมวก 6 ใบ และผลงานวจิ ยั ท่เี กยี่ วของกบั เทคนคิ หมวก 6 ใบ ตารางที่ 5 สรุปวิธดี ําเนนิ การวจิ ัยขนั้ ศึกษาขอ มลู พ้ืนฐาน วัตถปุ ระสงค วิธกี าร กลมุ เปาหมาย / เอกสาร เครือ่ งมอื / การวิเคราะห ศึกษาเอกสาร ขอ มูล 1. ศึกษาหลักสูตร 1.มาตรฐานการเรียนรู การศึกษาขั้นพนื้ ฐาน ชว งชัน้ การวิเคราะหเนื้อหา สถานศึกษา กลุมสงั คม (Content Analysis) ศึกษา ศาสนา และ 2.ผลการเรยี นรูทค่ี าดหวัง วัฒนธรรม 3.สาระการเรียนรภู ูมิศาสตร 2. ศึกษาแนวคิด หลักการ และ ศกึ ษาเอกสาร แนวคิด หลกั การ งานวิจัยท่ี การวิเคราะหเน้ือหา ผลงานวิจยั ที่เกี่ยวขอ ง เกี่ยวของกบั การพฒั นาชุดฝก (Content Analysis) กับการพัฒนาชุดฝก 3. ศกึ ษาแนวคดิ ศกึ ษาเอกสาร แนวคดิ หลักการ งานวิจัยที่ การวิเคราะหเนื้อหา หลกั การและผลงานวจิ ัย เก่ียวขอ งกับทกั ษะการคดิ (Content Analysis) ทีเ่ ก่ียวขอ งกบั ทักษะ แกป ญหา การคดิ แกปญหา 4. ศึกษาแนวคิด ศึกษาเอกสาร แนวคดิ หลักการ งานวจิ ัยท่ี การวิเคราะหเน้ือหา หลกั การและผลงาน เก่ยี วของกบั เทคนิคหมวก 6 (Content Analysis) การวจิ ยั ท่ีเกย่ี วของกับ ใบ เทคนคิ หมวก 6 ใบ

75 ขั้นตอนท่ี 2 การพัฒนา (Development) เปนการพฒั นาและหาประสิทธิภาพของชุดฝก ทักษะ การคดิ แกป ญหา รวมถงึ การพฒั นาเคร่ืองมอื ทใ่ี ชใ นการวิจยั วัตถุประสงค เพื่อดําเนินการพัฒนาและหาประสิทธิภาพของชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา รวมถึง การพัฒนาเครื่องมือท่ีใชในการวิจัย เร่ือง สรรพส่ิงในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ สําหรับ นกั เรียนชัน้ ประถมศึกษาปท่ี 4 วธิ ีดาํ เนินการ การพฒั นาเครอ่ื งมอื ทใี่ ชในการวจิ ยั 1. การพัฒนาชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพส่ิงในธรรมชาติ ดวยเทคนิค หมวก 6 ใบ สําหรับนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 4 การพัฒนาชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา ประกอบดวย 1.1 วิเคราะหและสรุปขอมูลพ้ืนฐานจากการศึกษาเอกสาร แนวคิด หลักการ และผลงานวิจัยท่ีเกี่ยวของกับการจัดการศึกษาเพื่อเปนแนวทางในการพัฒนาชุดฝกทักษะการคิด แกป ญ หา เรือ่ ง สรรพสงิ่ ในธรรมชาติ ดวยเทคนคิ หมวก 6ใบ สําหรับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท ่ี 4 1.2 นําขอมูลที่ไดจากการศึกษามากําหนด ขอบเขตเน้ือหา วัตถุประสงคและ ดําเนินการพัฒนาชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาข้ึนมา ซึ่งชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพ ส่ิงในธรรมชาติ ทส่ี รา งขนึ้ ประกอบดวย ชุดฝกทักษะการคดิ แกปญ หาจาํ นวน 5 ชุด ไดแ ก ชดุ ฝก ทกั ษะการคิดแกป ญ หาท่ี 1 เรือ่ ง สภาพแวดลอมทางธรรมชาติ ชดุ ฝกทกั ษะการคดิ แกปญหาท่ี 2 เรือ่ ง มลพษิ ท่ีมผี ลตอ ทรัพยากรธรรมชาติ ในทองถิ่น ชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาที่ 3 เร่ือง การอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติใน ทอ งถ่ิน ชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาท่ี 4 เรื่อง สิ่งแวดลอมทางสังคมและ วฒั นธรรม ชดุ ฝกทักษะการคดิ แกปญหาท่ี 5 เรอ่ื ง ประชากรกบั สง่ิ แวดลอม โดยชดุ ฝก ทักษะการคดิ แกป ญหาท่ีสรา งข้ึนในแตล ะชุดประกอบดวย - คําชี้แจงสําหรบั นักเรยี น - วตั ถปุ ระสงค - ใบความรู

76 - ใบกิจกรรม - แบบประเมนิ ทักษะการคดิ แกปญหา - แบบทดสอบวัดผลการเรียนรู 1.3 นําชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวยเทคนิค หมวก 6ใบ สําหรับนักเรียนช้ันประถมศึกษาปท่ี 4 ใหอาจารยที่ปรึกษาวิทยานิพนธตรวจ และให คําแนะนาํ เพ่อื นาํ ไปปรับปรุงแกไขในสว นท่ียงั ไมสมบรู ณ 1.4 นําชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาท่ีผานการปรับปรุงแกไขตามคําแนะนํา ของอาจารยท่ีปรึกษาวิทยานิพนธแลวเสนอตอผูเช่ียวชาญจํานวน 3 ทาน ไดแกผูเชี่ยวชาญทางดาน เนื้อหา ผูเช่ียวชาญดานสื่อการเรียนรู และผูเช่ียวชาญทางดานการวัดและประเมินผล เพื่อตรวจสอบ ความเที่ยงตรงเชิงเนื้อหา ภาษาตลอดจนความสมบูรณของชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาแลวนํามา หาคาดัชนคี วามสอดคลอ ง (Index of Item Objective Congruence : IOC) ไดคาดัชนีความสอดคลอง เทากับ 0.67-1.00 (รายละเอียดภาคผนวก ง หนา 151) ถือวามีความสอดคลองในเกณฑท่ียอมรับได โดยผูเช่ียวชาญใหขอเสนอแนะในเร่ืองความเหมาะสมของเน้ือหา ภาษา กิจกรรมและความ เหมาะสมของใบกิจกรรม 1.5 นําชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาท่ีผานการตรวจสอบและประเมินผลจาก ผูเช่ียวชาญท้ัง 3 ทานมาปรับปรุงแกไขขอบกพรองแลวเสนอตออาจารยที่ปรึกษาวิทยานิพนธ ตรวจสอบความถูกตอ งอีกครั้งเพอ่ื ความสมบรู ณยิง่ ขึน้ 1.6 นําชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาไปหาคาประสิทธิภาพ (E1/E2) ของชุดฝก ทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6ใบ สําหรับนักเรียนช้ัน ประถมศกึ ษาปท ่ี 4 ดังนี้ 1.6.1 ข้ันทดลองแบบรายบุคคล (Individual Tryout ; 1:1:1) โดยทดลองใช ชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ กับนักเรียนชั้น ประถมศึกษาปที่ 4 โรงเรียนชุมชนวัดดอนคลังมิตรภาพที่ 178 ท่ีไมใชกลุมตัวอยาง และมีระดับ ความรูที่แตกตางกัน คือ เกง ปานกลาง ออน อยางละ 1 คน จํานวน 3 คน เพื่อพิจารณาความ เหมาะสมของเนื้อหา ภาษา ความยากงายของแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาและแบบทดสอบ วัดผลการเรียนรูเพื่อนําผลท่ีไดมาคํานวณหาคาประสิทธิภาพ E1/E2 ไดคาประสิทธิภาพเทากับ 70.66/74.44 (เกณฑท่ตี ้งั ไว 60/60) แลว ปรับปรงุ แกไ ข 1.6.2 ขั้นทดลองแบบกลุมเล็กหรือกลุมยอย (Small Group Tryout) โดย ทดลองใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ กับ นักเรยี นชนั้ ประถมศึกษาปท ี่ 4 โรงเรียนชุมชนวดั ดอนคลังมิตรภาพท่ี 178 ท่ีไมใชกลุมตัวอยาง และ

77 มรี ะดบั ความรูทแ่ี ตกตางกัน คือ เกง ปานกลาง ออน อยางละ 3 คน จํานวน 9 คน เพื่อพิจารณาความ เหมาะสมของเน้ือหา ภาษา ความยากงายของแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาและแบบทดสอบ วัดผลการเรียนรูเพ่ือนําผลที่ไดมาคํานวณหาคาประสิทธิภาพ E1/E2 ไดคาประสิทธิภาพเทากับ 72.44/76.66 (เกณฑท่ีต้งั ไว 70/70) แลว ปรับปรุงแกไข 1.6.3 ข้ันทดลองแบบกลุมใหญหรือภาคสนาม (Field Tryout) โดยทดลอง ใชกับนักเรียนช้ันประถมศึกษาปที่ 4 โรงเรียนวัดตาลเรียง ซ่ึงมีผลการเรียนรูใกลเคียงกับโรงเรียน ชุมชนวัดดอนคลังมิตรภาพที่ 178 และเปนโรงเรียนในเขตพื้นท่ีการศึกษาเขต 2 เชนเดียวกัน มีนักเรียนจํานวน 32 คน เพื่อพิจารณาความเหมาะสมของเนื้อหา ภาษา ความยากงายของแบบ ประเมินทักษะการคิดแกปญหาและแบบทดสอบวัดผลการเรียนรูเพ่ือนําผลที่ไดมาคํานวณหาคา ประสทิ ธภิ าพ E1/E2 ไดค า ประสทิ ธภิ าพเทา กับ 81.50/85.42 (เกณฑท ต่ี งั้ ไว 80/80) 1.7 นําชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพส่ิงในธรรมชาติ ดวยเทคนิค หมวก 6 ใบ มาปรับปรุงแกไขขอบกพรองแลวเสนอตออาจารยท่ีปรึกษาวิทยานิพนธตรวจสอบ ความถูกตอ งอีกครั้งเพื่อความสมบรู ณย ง่ิ ขึ้นกอ นนาํ ไปทดลองใชจริงกับนักเรียนชั้นประถมศึกษา ป ที่ 4/1 โรงเรียนชุมชนวัดดอนคลังมิตรภาพท่ี 178 ตําบลดอนคลัง อําเภอดําเนินสะดวก จังหวัด ราชบุรี สังกัดสํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ สํานักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษา ราชบรุ ี เขต 2 ในภาคเรียนท่ี 2 ปก ารศกึ ษา 2550 จาํ นวน 1 หองเรยี น มนี ักเรยี นจํานวน 30 คน 2 การสรางแบบทดสอบวดั ผลการเรยี นรกู อน และหลงั เรยี น การสรางแบบทดสอบวัดผลการเรียนรูกอนเรียน และหลังเรียนดวยชุดฝกใน รายวิชา ส 21102 : สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม หนวยการเรียนรูที่ 8 เร่ือง สรรพส่ิงใน ธรรมชาติ ระดับชั้นประถมศึกษาปท่ี 4 เปนแบบทดสอบประเภทปรนัยชนิด 4 ตัวเลือก จํานวน 25 ขอ เกณฑในการใหคะแนน คือ เมื่อตอบถูกได 1 คะแนน ตอบผิดได 0 คะแนน ซึ่งเปน แบบทดสอบชดุ เดียวกันโดยใชการสลับตัวเลือก แบบทดสอบน้ีมุงวัดพฤติกรรมการเรียนรู 5 ระดับ คอื วดั ความรูความจํา ความเขา ใจ การนําไปใช การวิเคราะห และ การประเมินคา ดงั ตารางท่ี 6 ขัน้ ตอนในการสรางแบบทดสอบวดั ผลการเรยี นรูมดี ังน้ี 1. ศึกษาหลักสูตร เนื้อหาวิชา ผลการเรียนรูที่คาดหวังของรายวิชา เพื่อเปน แนวทางในการสรางแบบทดสอบไดต รงและครอบคลุมเน้อื หา 2. ศกึ ษาวธิ กี ารสรางแบบทดสอบแบบปรนัยจากเอกสาร และตาํ ราท่เี กีย่ วขอ ง 3. สรา งตารางวิเคราะหหลักสตู ร (ดังตารางท่ี 6)

78 ตารางที่ 6 ตารางวเิ คราะหขอ สอบในแตละหนวยการเรยี นรทู ี่สอดคลองตามจดุ ประสงคก ารเรียนรู จุดประสงคเ ชงิ พฤติกรรม ความรูความจํา ความเขาใจ การนําไปใช การวิเคราะห การประเมินคา รวมจําแนกตามจุดประสงค 1. นกั เรยี นระบคุ วามสําคัญและความแตกตางของ 12 3 สง่ิ แวดลอ มทางธรรมชาตไิ ด 2. นักเรยี นบอกความหมายและประเภทของทรพั ยากร 2 1 3 ได 3. นกั เรียนบอกสาเหตทุ ี่ทําใหเ กดิ การเปลย่ี นแปลง 1 23 สิ่งแวดลอ มในทองถิน่ ได 4. นกั เรยี นบอกถงึ ผลกระทบท่ีเกิดขึ้นจากการกระทาํ 11 2 ของมนุษยแ ละสงิ่ แวดลอมธรรมชาติในทอ งถนิ่ ได 5. นักเรยี นบอกวิธกี ารอนุรกั ษท รพั ยากรธรรมชาตแิ ละ 1 12 ส่ิงแวดลอ มในทองถ่ินได 6. นักเรยี นบอกวธิ ีการแกป ญ หาและสงเสรมิ คุณภาพ 111 3 ทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอมในทองถ่ินได 7. นักเรียนบอกความแตกตา งของสิ่งแวดลอ มทาง 11 2 สังคมและวฒั นธรรมได 8. นกั เรียนบอกถึงความสมั พนั ธและวธิ ีการรกั ษา ส่งิ แวดลอมทางธรรมชาติกับส่งิ แวดลอมทางสังคม 11 1 ได 9. นกั เรยี นบอกลกั ษณะการตั้งถิน่ ฐานของประชากรได 1 1 2 10. นกั เรยี นบอกลักษณะการตั้งถิ่นฐานของประชากร 21 3 และการอพยพยา ยถนิ่ ของคนในทองถน่ิ ได รวมจําแนกตามเกณฑ 4 9 4 6 2 25

79 4. สรางแบบทดสอบวัดผลการเรียนรูกอนเรียนและหลังเรียนดวยชุดฝกซ่ึงเปน แบบแบบทดสอบประเภทปรนัยชนิด 4 ตัวเลือก จํานวน 25 ขอ ตามที่กําหนดไวในตารางวิเคราะห ขอสอบแลว นําไปใหอ าจารยทปี่ รกึ ษาวิทยานิพนธตรวจสอบความถูกตอง และความสอดคลองของ ขอคําถามกบั จดุ ประสงคก ารเรยี นรู แลวนํามาปรบั ปรงุ แกไข 5. นําแบบทดสอบที่ปรับปรุงแกไขแลวเสนอตอผูเช่ียวชาญจํานวน 3 ทาน ไดแก ผูเชี่ยวชาญทางดานเนื้อหา ภาษา ผูเชี่ยวชาญดานส่ือการเรียนรูและผูเชี่ยวชาญทางดานการวัดและ ประเมินผล และพิจารณาความสอดคลองระหวางแบบทดสอบแตละขอกับจุดประสงคการเรียนรู เน้อื หาวิชา และผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวังเปน รายขอ แลว นําความคดิ เห็นของผูเช่ียวชาญมาคํานวณหา ดัชนีความสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence : IOC) ไดคาดัชนีความสอดคลอง เทากับ 1.00 (รายละเอียดภาคผนวก ฉ หนา 164) ถือวามีความสอดคลองในเกณฑที่ยอมรับได โดย ผเู ชย่ี วชาญใหขอ เสนอแนะในเรื่องความเหมาะสมของเน้อื หา ภาษาท่ีใชในการต้ังคําถาม 6. นาํ แบบทดสอบทป่ี รับปรงุ แกไ ขแลวไปทดลองใชกับนักเรียนชั้นประถมศึกษา ปที่ 5 โรงเรียนวัดตาลเรียง ที่ผานการเรียนรูเร่ือง สรรพสิ่งในธรรมชาติ มาแลวจํานวน 30 คน เพื่อ นําคะแนนที่ไดมาวิเคราะหขอสอบรายขอ โดยหาคาความยากงาย (p) คาอํานาจจําแนก (r) แลว คัดเลือกขอสอบที่ท่ีมีความยากงายอยูระหวาง 0.20-0.80 และคาอํานาจจําแนกต่ังแต 0.20 ขึ้นไป (พวงรัตน ทวีรัตน 2540 : 129) และปรับปรุงแกไขขอท่ีไมถึงเกณฑ และนําไปทดลองกับนักเรียน อีกคร้ัง เพ่ือนําคะแนนมาวิเคราะหหาคาความเชื่อมั่น (Reliability) โดยใชวิธีของ คูเดอร ริชารดสัน (Kuder-Richardson Formular) และคาความเชื่อมั่นของแบบทดสอบวัดผลการเรียนรูกอนเรียน (Pre-test) และหลังเรียน (Post-test) เทากับ 0.83 (รายละเอยี ดภาคผนวก ฉ หนา 167) 7. นําแบบทดสอบมาปรับปรุงแกไขแลวเสนอตออาจารยท่ีปรึกษาวิทยานิพนธ เพ่ือตรวจสอบความถูกตองกอนนําไปทดลองใชจริงกับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 4/1 โรงเรียน ชุมชนวัดดอนคลังมิตรภาพท่ี 178 ตําบลดอนคลัง อําเภอดําเนินสะดวก จังหวัดราชบุรี สังกัด สํานักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแหงชาติ สํานักงานเขตพื้นท่ีการศึกษาราชบุรี เขต 2 ใน ภาคเรียนท่ี 2 ปการศกึ ษา 2550 จาํ นวน 1 หอ งเรยี น มีนกั เรยี นจาํ นวน 30 คน 3 การสรางแบบประเมินทักษะการคดิ แกป ญหา การสรางแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาหลังเรียนในระดับช้ันประถมศึกษา ปที่ 4 ซ่ึงแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหามีลักษณะเปนแบบทดสอบประเภทปรนัยชนิด 4 ตัวเลือก จํานวน 20 ขอ ประเมินทักษะการคิดแกปญหา 3 ดาน คือ 1) ระบุปญหา 2) ระบุสาเหตุ ของปญหา และ 3) เสนอแนวทางในการแกไขปญหาโดยแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาน้ี มงุ วดั พฤติกรรมการคดิ แกป ญหาของนักเรียนภายในโรงเรยี นและชวี ิตประจาํ วันทีเ่ กดิ ขนึ้

80 ข้นั ตอนในการสรางแบบประเมนิ ทักษะการคดิ แกป ญ หา มีดงั น้ี 1. ศึกษาหลักสูตร เน้ือหารายวิชาสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ในสาระ ภูมศิ าสตร หนวยการเรียนรูที่ 8 เร่ือง สรรพสิ่งในธรรมชาติ และแนวคิด หลักการของเทคนิคหมวก 6 ใบ เพอ่ื ใชเ ปน แนวทางในการสรา งแบบประเมนิ ทกั ษะการคดิ แกปญ หา 2. สรางแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาหลังเรียน ซ่ึงเปนแบบทดสอบ ประเภทปรนัยชนิด 4 ตัวเลือก จํานวน 20 ขอ โดยมีเกณฑในการใหคะแนน 4 ระดับของแตละขอ คอื 3 2 1 0 มีรายละเอยี ดดังนี้ 3 หมายถงึ นักเรียนมที ักษะในการคิดแกป ญหาในระดับมาก 2 หมายถงึ นกั เรยี นมที ักษะในการคิดแกป ญ หาในระดับปานกลาง 1 หมายถึง นกั เรยี นมีทักษะในการคิดแกปญหาในระดับนอ ย 0 หมายถงึ นกั เรียนไมมีทักษะในการคิดแกปญหาเลย เมื่อนักเรียนทําครบทั้ง 20 ขอ นักเรียนสามารถประเมินทักษะการคิดแกปญหา ไดดวยตนเอง นักเรียนจะทราบวาตนเองมีทักษะในการแกปญหาในแตละสถานการณไดดีหรือไม และในแตล ะขอนนั้ ไดก่คี ะแนนแลว นําคะแนนในแตละขอ มารวมกัน เม่ือรวบคะแนนเรียบรอยแลว นักเรียนสามารถทราบผลไดท ันทีวา ตนเองมที ักษะการคดิ แกป ญ หาอยใู นระดับใด 3. นําแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาไปใหอาจารยท่ีปรึกษาวิทยานิพนธ ตรวจสอบความถูกตองของภาษา เนื้อหา และความสอดคลองของแบบทดสอบในแตละขอกับ จุดประสงคการเรยี นรู แลว นําไปปรบั ปรุงแกไข 4. นําแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาที่ปรับปรุงแกไขแลวเสนอตอ ผูเชี่ยวชาญจํานวน 3 ทาน ไดแกผูเช่ียวชาญทางดานเนื้อหา ผูเช่ียวชาญดานสื่อการเรียนรูและ ผูเช่ียวชาญทางดานการวัดและประเมินผล เพ่ือตรวจสอบความถูกตองของเนื้อหา ภาษา และความ สอดคลองของแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาในแตละขอกับจุดประสงคการเรียนรูและนํามา หาคาดชั นคี วามสอดคลอง (Index of Item Objective Congruence : IOC) ไดคาดัชนีความสอดคลอง เทากับ 1.00 (รายละเอียดภาคผนวก จ หนา 159) ถือวามีความสอดคลองในเกณฑท่ียอมรับได โดย ผูเชีย่ วชาญใหขอ เสนอแนะในเรือ่ งความเหมาะสมของเนื้อหา ภาษาท่ีใชใ นการต้งั คําถาม 5. นําแบบประเมินทักษะการคิดแกปญหาที่ผานการตรวจสอบและประเมินผล จากผูเชี่ยวชาญทั้ง 3 ทานมาปรับปรุงแกไขขอบกพรองแลวเสนอตออาจารยท่ีปรึกษาวิทยานิพนธ ตรวจอกี ครั้งหนึง่ เพอื่ ความสมบรู ณย่ิงขน้ึ เพือ่ นําไปทดลองใชต อ ไป

81 4 การสรางแบบสอบถามความคิดเหน็ ในการสรางแบบสอบถามเพื่อสอบถามความคิดเห็นของนักเรียนท่ีมีตอชุดฝก ทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพส่ิงในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ สําหรับนักเรียนชั้น ประถมศึกษาปที่ 4 มีข้ันตอนในการสรา งและการเก็บขอ มูล ดงั นี้ 1. ศึกษาเอกสาร หลกั การ และวธิ กี ารสรางแบบสอบถาม 2. สรางแบบสอบถามความคิดเห็นตามเน้ือหาที่วางไว โดยแบบสอบถามความ คิดเห็นของนักเรียนท่ีมีตอชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาในดานเน้ือหา กิจกรรมการเรียนรูและ ประโยชน จาํ นวน 1 ฉบบั แบงออกเปน 2 ตอน ดงั น้ี ตอนท่ี 1 แบบสอบถามเกี่ยวกับขอมูลทั่วไปจํานวน 1 ขอ ไดแก เพศ ซ่ึงเปน แบบ Check List ตอนที่ 2 แบบสอบถามความคิดเห็นของนักเรียนท่ีมีตอการจัดการเรียนรูโดย ใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เปนแบบสอบถามแบบประเมินคา (Rating scale) มี 3 ระดับ โดย ปรับจากรูปแบบของ ลิเคอรท (Likert) ท่ีมี 5 ระดับ โดยผูวิจัยใชเกณฑในการวัด คือ มาก ปานกลาง นอย โดยในแตละระดบั ความคดิ เห็นมคี วามหมายดังตอไปน้ี ระดับท่ี 3 หมายถึง นักเรียนเห็นดวยตอการใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาใน ระดบั มาก ระดับที่ 2 หมายถึง นักเรียนเห็นดวยตอการใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาใน ระดับปานกลาง ระดับท่ี 1 หมายถึง นักเรียนเห็นดวยตอการใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาใน ระดับนอ ย สําหรับการใหความหมายของคาท่ีวัดได ผูวิจัยไดกําหนดเกณฑที่ใชในการให แปลความหมายโดยใชเกณฑของ เบสท (Best, John W. 1981, อางถึงใน บุญชม ศรีสะอาด 2538 : 66) ซึง่ มรี ายละเอยี ดดงั น้ี คา เฉลย่ี 2.50-3.00 หมายถึง ความคิดเห็นอยูในระดับมาก คา เฉลี่ย 1.50-2.49 หมายถงึ ความคดิ เหน็ อยูในระดบั ปานกลาง คา เฉลี่ย 1.00-1.49 หมายถึง ความคดิ เหน็ อยูในระดบั นอย 3. นําแบบสอบถามความคิดเห็นที่สรางขึ้นใหอาจารยที่ปรึกษาวิทยานิพนธ ตรวจสอบเนือ้ หาและความเหมาะสมของการใชภ าษา

82 4 นําแบบสอบถามความคิดเห็นที่ปรับปรุงแกไขตามคําแนะนําของอาจารยที่ ปรึกษาวิทยานิพนธแลวเสนอตอผูเชี่ยวชาญจํานวนทั้ง 3 ทาน ไดแกผูเช่ียวชาญทางดานเนื้อหา ผูเช่ียวชาญทางดานภาษา และผูเชี่ยวชาญดานการวัดและการประเมินผล เพื่อตรวจสอบเนื้อหาและ ความเหมาะสมของการใชภ าษา แลวนาํ ไปหาคา ดัชนีความสอดคลอ งกบั จุดประสงค (Index of Item Objective Congruence: IOC) ไดคาดชั นีความสอดคลองเทากับ 1.00 (รายละเอียดภาคผนวก ช หนา 176) ถอื วามคี วามสอดคลอ งในเกณฑท ย่ี อมรบั ได 5. นาํ แบบสอบถามความคดิ เหน็ มาปรับปรุงแกไ ขตามคําแนะนาํ ของผเู ชย่ี วชาญ 6. นาํ แบบสอบถามความคิดเหน็ ไปทดลองใชก บั นกั เรยี นชั้นประถมศึกษาปที่ 4/1 โรงเรียนชุมชนวัดดอนคลังมิตรภาพท่ี 178 ตําบลดอนคลัง อําเภอดําเนินสะดวก จังหวัดราชบุรี สังกดั สํานกั งานคณะกรรมการการประถมศกึ ษาแหง ชาติ สาํ นักงานเขตพน้ื ทีก่ ารศึกษาราชบุรี เขต 2 ในภาคเรยี นท่ี 2 ปก ารศึกษา 2550 มนี ักเรียนจาํ นวน 30 คน ตารางที่ 7 สรุปวธิ กี ารดําเนนิ การขน้ั การพฒั นาและหาประสิทธภิ าพของชดุ ฝก ทกั ษะการคดิ แกปญ หา วัตถปุ ระสงค วิธกี าร กลมุ เปาหมาย / เอกสาร เครอ่ื งมอื / การวิเคราะห เพือ่ พัฒนาชดุ ฝกทกั ษะ พฒั นาชดุ ฝก ทกั ษะการ ขอมูล การคดิ แกป ญหา เรื่อง แกป ญหา ประกอบดว ย ชดุ ฝกทักษะการคิด สรรพสิ่งในธรรมชาติ 1.คาํ นาํ แกปญ หา เรื่อง สรรพสง่ิ ดวยเทคนคิ หมวก 6 ใบ 2.คาํ ชี้แจงสาํ หรับครู ในธรรมชาติดวยเทคนคิ สําหรบั นกั เรยี นชั้น 3.คาํ ชีแ้ จงสาํ หรับนักเรียน หมวก 6 ใบ ประถมศกึ ษาปท่ี 4 4.วัตถปุ ระสงค 5.ใบความรู 6.ใบกิจกรรม 7.แบบประเมนิ ทักษะการ คดิ แกปญ หา 8.แบบทดสอบวัดผลการ เรียนรู เร่อื ง สรรพส่งิ ใน ธรรมชาตดิ วยเทคนคิ หมวก 6 ใบ

83 ตารางที่ 7 (ตอ) วัตถปุ ระสงค วิธีการ กลุม เปาหมาย / เอกสาร เครื่องมอื / การวิเคราะห เพอ่ื หาคุณภาพของ ประเมนิ ชุดฝกทักษะการ ขอมลู ชดุ ฝกทักษะการคดิ คดิ แกปญหา โดยให แกปญ หา อาจารยท ป่ี รกึ ษา 1.อาจารยที่ปรึกษา 1.แบบประเมนิ ทกั ษะการ วทิ ยานิพนธและ เพือ่ หาคา ประสิทธิภาพ ผูเ ช่ียวชาญตรวจสอบ วิทยานิพนธ คิดแกป ญ หา ของชุดฝกทักษะการคิด 1.นาํ ชุดฝกทักษะการคิด แกป ญหา แกป ญหาท่สี รา งข้ึนไป 2.ผเู ชี่ยวชาญ 3 ทาน 2.วเิ คราะหคา ดชั นคี วาม ทดสอบแบบรายบคุ คล (Individual Tryout) สอดคลองของชุดฝก 2.นําชดุ ฝกทักษะการคดิ ทักษะการคดิ แกปญ หา แกปญหาทส่ี รา งขึน้ ไป ทดลองแบบกลุมเล็ก / 1.นกั เรียนช้นั 1.ชุดฝกทกั ษะการคดิ กลุมยอย (Small Group Tryout) ประถมศึกษาปท่ี 4 แกป ญหา 3.นาํ ชดุ ฝกทกั ษะการคิด โรงเรียนชมุ ชนวัดดอน 2.วิเคราะหหาคา แกป ญ หาที่สรา งข้ึนไป ทดลองแบบกลุมใหญ คลังมิตรภาพท่ี 178 ประสทิ ธิภาพของชดุ ฝก หรอื ภาคสนาม (Field Tryout) ท่มี ผี ลการเรียนเกง E1E2 ปานกลาง ออ น อยางละ 1 คน จํานวน 3 คน 2.นกั เรียนชน้ั ประถมศกึ ษาปที่ 4 โรงเรยี นชมุ ชนวัดดอน คลงั มิตรภาพที่ 178 ทีม่ ี ผลการเรยี นเกง ปานกลาง ออ น อยางละ 3 คน จํานวน 9 คน 3.นักเรียนชน้ั ประถมศึกษาปที่ 4 โรงเรียนวดั ตาลเรียง มี นักเรยี นจํานวน 32 คน 4.ปรับปรุงแกไ ข ขัน้ ตอนท่ี 3 การวิจัย (Research): การนาํ ชดุ ฝกทักษะการคดิ แกป ญหาไปทดลองใชจรงิ และ ศกึ ษาความคิดเห็นของนักเรยี นทมี่ ีตอ การจดั การเรียนรโู ดยใชช ดุ ฝก ทักษะการคิด แกปญหา

84 วัตถปุ ระสงค เพ่ือทดลองใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวยเทคนิค หมวก 6 ใบ สําหรบั นักเรยี นช้ันประถมศึกษาปท ี่ 4 วิธีดําเนนิ การ 1. ขอหนังสือจากบัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากรถึงผูบริหารสถานศึกษา โรงเรียนชุมชนวัดดอนคลังมิตรภาพที่ 178 เพ่ือขอความอนุเคราะหในการทดลองใชชุดฝกทักษะ การคิดแกปญหา เรื่อง สรรพส่ิงในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6ใบ สําหรับนักเรียนชั้น ประถมศกึ ษาปท ี่ 4 2. ขั้นทดลองใชจริง เปนการนําชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาที่ผานการตรวจสอบหา ประสิทธิภาพในข้ันท่ี 3 มาทดลองใชจริงกับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 4/1 โรงเรียนชุมชนวัด ดอนคลงั มติ รภาพท่ี 178 ภาคเรยี นท่ี 2 ปก ารศกึ ษา 2550 จาํ นวน 30 คน โดยมขี ัน้ ตอนดังตอ ไปนี้ 2.1 ชี้แจงทําความเขาใจกับนักเรียนเกี่ยวกับขั้นตอนและวิธีในการใชชุดฝกทักษะ การคิดแกป ญหา 2.2 นักเรียนทําแบบทดสอบวดั ผลการเรียนรูกอนเรยี น (Pre-test) 2.3 ทดลองใชช ดุ ฝก ทกั ษะการคดิ แกปญหา โดย - ช้ีแจงทาํ ความเขา ใจกบั นกั เรยี นเก่ียวกับวตั ถุประสงคการเรยี นรู - จดั กิจกรรมการเรยี นรูโดยใชช ุดฝกทกั ษะการคดิ แกปญหา - นักเรียนปฏิบตั ิตามกิจกรรมในชดุ ฝกทักษะการคิดแกปญหา 2.4 นกั เรียนทาํ แบบทดสอบวัดผลการเรยี นรูหลงั เรียน (Post-test) 2.5 นักเรยี นทําแบบประเมนิ ทักษะการคดิ แกป ญหาหลังเรยี น (Post-test) 3. นําผลคะแนนที่นักเรียนทําไดจากการทําแบบทดสอบวัดผลการเรียนรูมาวิเคราะห หาคาประสิทธิภาพ (E1/E2) ไดคาประสิทธิภาพเทากับ 81.60/82.40 (รายละเอียดภาคผนวก ง หนา 156) ซ่งึ สูงกวาเกณฑท่ีกําหนดไว (80/80) 4. นําแบบสอบถามความคิดเห็นที่ผูวิจัยสรางข้ึนใหนักเรียนตอบแบบสอบถามตาม ความคิดเห็นของนักเรียนที่มีตอการจัดการเรียนรูโดยใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพสง่ิ ในธรรมชาติ ดว ยเทคนิคหมวก 6 ใบ 5. นําแบบสอบถามความคิดเห็นที่นักเรียนตอบมาวิเคราะหคาเฉล่ีย (X) และคา สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน (S.D.) โดยภาพรวมพบวานักเรียนมีความคิดเห็นตอการจัดการเรียนรูโดย ใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหาอยูในระดับมากมีคาเฉล่ีย ( Χ = 2.87) คาสวนเบ่ียงเบนมาตรฐาน (S.D. = 0.29)

85 6. นําชุดฝกทักษะการคิดแกปญหามาปรับปรุงแกไขขอบกพรองหรือปญหาท่ีพบจาก การทดลองใชชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพส่ิงในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ เพื่อใหเ กดิ ความสมบูรณยง่ิ ขน้ึ ตารางที่ 8 สรปุ วธิ ดี าํ เนินการขนั้ ตอนการนําชดุ ฝก ทักษะการคิดแกป ญ หา ไปทดลองใชจ ริงและ ศึกษาความคดิ เห็นของนกั เรยี น ที่มตี อ การจัดการเรยี นรโู ดยใชชดุ ฝกทกั ษะการคดิ แกป ญหา วตั ถปุ ระสงค วธิ กี าร กลุม เปาหมาย / เอกสาร เครือ่ งมอื / การวิเคราะห การทดลองใชชุดฝก 1.ขอหนงั สือจากบัณฑิต ขอ มูล ทกั ษะการคดิ แกปญหา วิทยาลัยถึงผูบ ริหาร สถานศกึ ษาโรงเรียน นกั เรียนชนั้ 1.หนังสือขอความ ชุมชนวดั ดอนคลงั มิตรภาพที่ 178 เพื่อขอ ประถมศึกษาปท่ี 4/1 อนุเคราะหใ นการทดลอง ความอนเุ คราะหในการ ทดลองใชชุดฝก ทกั ษะ โรงเรียนชุมชนวัด ใชช ุดฝก ทักษะการคดิ การคดิ แกป ญ หา 2.ชแี้ จงนกั เรยี นเกี่ยวกบั ดอนคลงั มิตรภาพที่ 178 แกปญหา ขน้ั ตอนและวิธีการใช ชดุ ฝก ทักษะการคิด จาํ นวน 30 คน 2.ชุดฝก ทักษะการคดิ แกป ญหา 3.นักเรยี นทํา แกป ญ หา แบบทดสอบวดั ผลการ เรยี นรูกอนเรียน เรอื่ ง 3.แบบทดสอบวัดผลการ สรรพส่งิ ในธรรมชาติ (Pre-Test) เรียนรู 4.ทดลองใชชุดฝกทักษะ การคดิ แกปญหา ดังน้ี 4.แบบประเมินชุดฝก - ชี้แจงทําความเขา ใจกบั นกั เรียนเกี่ยวกับ ทักษะการคิดแกปญหา วตั ถปุ ระสงคก ารเรียนรู - จัดกิจกรรมการเรยี นรู 5.คา เฉลีย่ (X) โดยใชชุดฝกทักษะการ 6.คาสว นเบ่ียงเบน มาตรฐาน(S.D.) 7.หาคา ประสทิ ธิภาพ E1E2 8.แบบสอบถามความ คิดเหน็

86 ตารางที่ 8 (ตอ) วธิ กี าร กลมุ เปาหมาย / เอกสาร เครอื่ งมอื / การวิเคราะห ขอ มลู วตั ถปุ ระสงค คิดแกป ญ หา - ปฏบิ ตั ิตามกิจกรรมใน ชดุ ฝกทักษะการคิด แกป ญ หา 5.นกั เรียนทําแบบทดสอบ วัดผลการเรียนรูหลงั เรยี น เรอื่ งสรรพสิ่งใน ธรรมชาติ (Post-Test) 6.ทาํ แบบประเมนิ ทกั ษะ การคิดแกป ญ หา หลังเรียน (Post-Test) 7.ทาํ แบบสอบถามความ คิดเห็น 8.หาคาประสทิ ธภิ าพ E1E2 ขน้ั ตอนที่ 4 การพฒั นา (Development): การประเมนิ และปรับปรงุ ชุดฝก ทกั ษะการคดิ แกปญ หา วัตถปุ ระสงค เพ่ือประเมินคุณภาพของชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวย เทคนิคหมวก 6 ใบ ทีส่ รางขน้ึ แลว นําไปปรบั ปรุงแกไ ข วธิ กี ารดาํ เนินการ 1. นําชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เร่ือง สรรพสิ่งในธรรมชาติ ดวยเทคนิคหมวก 6 ใบ ไปทดลองใชจ รงิ กบั นักเรยี นชนั้ ประถมศึกษาปท ่ี 4/1 โรงเรียนวัดดอนคลงั มติ รภาพที่ 178 ภาค เรียนท่ี 2 ปการศึกษา 2550 จํานวน 25 คน นํามาหาคาประสิทธิภาพ (E1/E2) ไดคาประสิทธิภาพ เทากบั 81.60/82.40 โดยสงู กวา เกณฑที่กาํ หนดไว 80/80 แสดงวา ชุดฝกทักษะการคิดแกปญหา เรื่อง สรรพสง่ิ ในธรรมชาติ ดวยเทคนคิ หมวก 6 ใบ มปี ระสิทธิภาพ 2. นําแบบทดสอบวัดผลการเรียนรู เร่ือง สรรพสิ่งในธรรมชาติ กอนเรียน (Pre-test) และหลังเรียน (Post-test) ไปทดลองใชจริงกับนักเรียนชั้นประถมศึกษาปท่ี 4/1 โรงเรียนวัด