อ่านสร้างสุข 23 ปักธง Growth Minset

“ขายได้หลายปอี ยนู่ ะ พีต่ ๊ชุ อบคา้ ขาย เป็นโอกาสที่ดี ไปรู้จกั คนเยอะมาก มบี ทเรยี นใหม่ ใหร้ ู้ เชน่ มคี นเคยบอก ๆ กนั ว่า คนกรงุ เทพฯ ใจด�ำ แต่พอหลา้ มาขายของตลาดนัด กเ็ จอเลย วา่ คนเมืองใจด�ำกวา่ อกี (หวั เราะ) ตอนแรก ๆ ไม่มีท่ขี ายประจ�ำ เปน็ หนา้ ใหม่ ไปขอท่ีคนเมือง ต้ังไข่ ๒ ถาด เขาไม่ให้ แตไ่ ปเจอพี่คนพิการขายลอตเตอร่มี าจากอยธุ ยา เขากลับชว่ ยหาท่ีให้ เราด้วย ก็เปน็ เรื่องที่ให้บทเรียนวา่ บางความเช่อื ของเราอาจไม่ใช่ความจริงเสมอไป เพราะนสิ ัย คนนั้นมดี แี ละมีเหน็ แก่ตวั ทุกชาติทุกภาค” พอเข้าปี ๒๕๕๔ ผู้ใหญบ่ า้ นคนเดมิ หมดวาระ (วาระ ๕ ป)ี “หล้า” ตดั สินใจลงสมคั ร เลอื กต้ังผู้ใหญ่บ้าน ชิงชยั กับผใู้ หญ่คนเดิมและหน้าใหมอ่ ีก ๒ คน จากความเปน็ คนตา่ งถนิ่ ทงั้ “หลา้ ” และ “ต๊”ุ กบั ระยะเวลา ๙ ปีของการท�ำงานในพน้ื ที่ทง้ั ขายไขแ่ ละท�ำงานพัฒนาชมุ ชน กระทั่งไดเ้ รมิ่ เข้ามาชว่ ยงานชุมชนที่ อบต. สว่ นหนงึ่ สุดท้ายได้รับเลือกต้ังเป็นผู้ใหญ่บ้านดังตั้งใจ อาจเพราะตลอด ๙ ปี ผู้คนเริ่มเห็นการ ทำ� งาน พาเด็กอบรม พาเด็กปนั่ จักรยาน ชวนแมบ่ ้านท�ำเกษตรปลอดสาร ผลิตปุ๋ยชวี ภาพ ∞24∞9

จากวันน้ีถึงเกษียณแล้ว “ป๋าหล้า” มาเปน็ พอ่ หลวง” (หวั เราะ) เนอ่ื งจากบางคน มเี วลาทำ� งานอีก ๗ ปี ในหนา้ ทีผ่ ใู้ หญ่บา้ น ยังคงไม่เข้าใจถึงความหลากหลายทางเพศ ซึ่งคอื ใครจะเปน็ เพศอะไรก็ได้ จึงยังมคี �ำสบ “ทุกวันนี้ท�ำงานด้วยการใช้ผลงาน ประมาทดังกลา่ ว ซงึ่ “ป๋าหล้า” รบั มอื ดว้ ย พิสูจน์ ไมถ่ ือสา คนจะชอบหรือไม่ชอบเราก็ การไม่ตอบโตก้ ับค�ำครหา แต่เลอื กใชต้ วั เอง เข้าหาหมด ไมแ่ บง่ แยก เข้าหาทุกครอบครัว เป็นส่ือ นั่งคุยกับ อสม. แม่บ้าน ลูกบ้าน เชิญประธานแม่บ้านมามีส่วนร่วมท�ำงานใน แบบตรงไปตรงมา ชุมชน เพราะอยากให้รวมเป็นเนื้อเดียวกัน อนาคตพอมีผู้ใหญ่บ้านคนใหม่เข้ามา งาน “กค็ ยุ วา่ หลา้ เปน็ แบบน้ี แตห่ ล้ากร็ กั ที่ พัฒนาชุมชนก็เคล่ือนไปได้เร็ว ถ้าชาวบ้าน จะทำ� งานใหช้ มุ ชน คดิ ดี ทำ� ดี รบั หลา้ ไดม้ ย้ั เรารวมเป็นหนงึ่ ” ถามตรง ๆ กับเด็ก ๆ ก็คยุ ตรง ๆ เราเปิด ไมป่ กปดิ เราไมห่ นี ไมป่ ะทะ แค่ใชค้ วามเปน็ ถ้าในหมู่บ้านมีนักพัฒนา ชุมชนจะ ตัวเองอธบิ าย” พฒั นาไปเรว็ ชาวบา้ นจะคดิ เอง วางแผนเองได้ มีจุดศนู ยก์ ลางอย่ทู ชี่ าวบ้าน คุณภาพชวี ติ จะ “งานพัฒนา มันต้องค่อย ๆ ไป สอดคล้องกับสถานการณ์ เปา้ หมายของเขา ไม่ตอ้ งรีบ ไม่ง้นั ถ้าคนหรือชาวบา้ นเขายังไม่ คอื อยากเหน็ ทกุ หมบู่ า้ นของดอนแกว้ มผี นู้ ำ� พร้อมจะกลายเป็นการกดดันเกินไป ตอนน้ี ธรรมชาติ และชาวบ้านคิดและท�ำงานด้วย เรามี ๑๖๘ คนมาเป็นแกนน�ำการอ่าน ตัวเองได้ ท�ำตะกรา้ หนังสอื ๒๐ คน มี ๔ คน ท่ีเป็น แกนนำ� ทท่ี ุ่มเทกบั งานในระดบั เขม้ ขน้ เราก็ เมอ่ื ถามถงึ ขอ้ จำ� กดั ของการรบั ตำ� แหนง่ ดีใจ ถอื ว่าประสบความส�ำเรจ็ ไปขนั้ หน่ึง เรา ผ้ใู หญ่บ้านของการเป็นเพศหญิง ภมู ใิ จในตวั แกนนำ� ทกุ คน” “บางคนวา่ เลอื กใครบเ่ ลอื ก เลอื กทอม ∞25∞0

ทุกสิ่งอย่างต้องค่อยเป็นค่อยไป ไม่เอาเวลาหรือจ�ำนวนไปกดดันตัวแกนน�ำอาสาสมัคร เพยี งเทา่ นแี้ กนนำ� ก็ไดค้ วามภมู ใิ จในตวั เอง เปน็ วทิ ยากร ทำ� งานเพอ่ื ชมุ ชนได้ เปน็ ประชาสมั พนั ธ์ ชุมชน “มบี างคนมาแล้วหายไป ก็เขา้ ใจเขา ไมเ่ คยเอามาทอ้ เพราะในส่วนทม่ี ีคนเล็กคนน้อย ไมก่ ่ีคนที่อย่ดู ้วยกนั หลา้ ก็ภมู ิใจ ใหค้ วามสำ� คัญกบั คนที่อย่ปู ัจจบุ ัน ไม่ไปโฟกสั คนที่หายไป แต่ ภูมิใจกับส่ิงดี ๆ ท่ีมีอยู่มากกว่า พอเราภูมิใจ คนท�ำงานข้าง ๆ ตัวก็มีพลังในการท�ำงาน หลา้ ไมไ่ ดก้ ดดันแตใ่ หก้ ำ� ลงั ใจ เช่น วันนบ้ี ไ่ ด้ บเ่ ปน็ หยงั บ่ต้องเสยี ใจ วนั พรุ่งวา่ เอาใหมน่ ะ คอย บอกแกนน�ำเราอยา่ งนเี้ สมอ คนท�ำงานตอ้ งไดร้ ับกำ� ลังใจถงึ จะมีพลงั ท่ดี ีในการทำ� งาน” = Growth Mindset = - ท�ำงานกบั ชมุ ชนตอ้ งใชห้ วั ใจ - พฒั นาคน เทา่ กับพัฒนาชุมชน - ความสุขนำ� ไปส่กู ารเรียนรู้ - ความรู้ที่มอี ยู่ ตอ้ งเอาออกมาใชป้ ระโยชน์ - ให้ความสำ� คญั กบั สงิ่ ทีม่ ีอยู่เสมอ - สื่อสารตรงไปตรงมา ยอมรับความแตกตา่ ง ∞25∞1

“ตุ๊ท�ำงานพัฒนาสังคมมาตั้งแต่เรียนจบปี ๒๕๔๐ ถึงวันนี้ก็ ๑๘ ปแี ล้ว ท่มี าท�ำตอนแรกเพราะอยากเป็นบญั ชี เลขานุการ ไมไ่ ด้คดิ เร่ืองงานพัฒนาเลย แต่ไป ๆ มา ๆ ได้ ท�ำงานผลติ สอื่ สรา้ งสรรคเ์ ต็มทเี่ ลย ยิ่งท�ำก็ยิ่งรู้สึกดี เพราะ การท�ำงานพัฒนาสังคมท�ำให้เราต้องเอาใจไปใส่กับงาน เข้าใจคน เข้าใจงาน พร้อมปรับตัวยืดหยุ่นกับสถานการณ์ ถา้ ทางท่ตี ้ังไว้ไมใ่ ชแ่ ลว้ ก็เปล่ยี นทางได้ ซึ่งส่ิงดี ๆ คอื บางทีแนวทางใหม่ผลออกมาเวิรก์ มาก และถ้ามีอะไรใหม่ ๆ เข้ามา เราก็เปดิ กวา้ งรับมนั ลองดไู ด้ เช่น มเี ด็กอยใู่ นแคมป์กอ่ สรา้ ง เราไป เยี่ยมไหม วางแผนกันแล้วก็ไป พอทำ� งานแลว้ กเ็ หมอื นเราซมึ ซบั ประสบการณง์ านพัฒนาไปเรือ่ ย ๆ ได้เปน็ ประสานงาน ลงพน้ื ที่ ท�ำแลว้ ก็มคี วามสขุ ดี มันรู้สกึ สบายใจ” ต-ุ๊ ปิยวรรณ เปง็ มล เลขานุการกลุ่มเพยี งพอดี อ�ำเภอแม่ริม จังหวดั เชยี งใหม่ ∞25∞2

“การเข้าร่วมโครงการฯ นี้ ท�ำให้ตัวเองเปลี่ยน รปู แบบการทำ� งาน คือการท�ำงานแบบมภี าคีการท�ำงาน และ ชกั ชวนภาคประชาชนมาทำ� งานรว่ มกัน ท�ำใหเ้ ปล่ียนแนวคดิ การท�ำงาน แต่ละเร่ืองที่เป็นเรื่องใหม่เปล่ียนไปจากเดิม จากเล็กไปหาใหญ่” อารีรัตน์ มาตัน นักวิชาการส่งเสริมสุขภาพ โรงพยาบาลชมุ ชนดอนแก้ว ต�ำบลดอนแก้ว อ�ำเภอแม่ริม จงั หวัดเชยี งใหม่ “การเข้าร่วมโครงการส่งเสริมการอ่านท�ำให้ตนเอง มีสตมิ ากขึ้น เกิดการพฒั นาตวั เองมากมาย เชน่ การเปน็ วทิ ยากร และสง่ เสริมให้ผอู้ ่นื ไดม้ ีแรงบนั ดาลใจอา่ นหนังสอื ดว้ ย ท�ำใหเ้ ราคดิ เปน็ พดู เป็น ท�ำเปน็ ” บัวจนั ทร์ เรอื นสุวรรณ์ แกนน�ำสง่ เสริมการอา่ น อสม. หม่ทู ่ี ๙ ตำ� บลดอนแกว้ อ�ำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่ ∞25∞3

อา่ นสรา้ งสขุ วรรณพร เพชรประดับ

ฉันคอื นกั พฒั นาสงั คม : ออ้ ม สำ� นักข่าวเด็กฯ พะเยา เลน่ สนุก-เรยี นร-ู้ ลงมอื ท�ำ อ่านสร้างชวี ิตทอ่ี �ำเภอปง “อา่ นหนังสอื หมดโลกก็ไร้ความหมายนะ ถา้ คุณไม่ได้เข้าใจการอ่านจรงิ ๆ การอา่ นคอื ความเข้าใจตวั เอง วฒั นธรรมการอา่ นคอื การเรียนรู้ เปน็ การอ่านจิตวญิ ญาณของผู้คน นีค่ อื วฒั นธรรมการอ่านในมมุ มองของออ้ มทกุ วนั น”้ี “วฒั นธรรมการอา่ นไม่ใชแ่ คเ่ รอ่ื งหนงั สอื แตเ่ ปน็ การเรยี นรผู้ า่ นสอื่ ประเภทตา่ ง ๆ หนงั สอื เปน็ หนงึ่ ในเครอ่ื งมอื สง่ เสรมิ ใหอ้ า่ นมากขน้ึ ทกุ วนั นก้ี ารอา่ นของเดก็ ๆ ไม่ใชแ่ คอ่ า่ นหนงั สอื อยา่ ง เดียวแลว้ เด็ก ๆ อา่ นโลก อา่ นส่ิงแวดล้อม อา่ นคน อ่านครู อา่ นระดับชาติ ต้องผลักดันตรง สุขภาวะมากกวา่ โฟกสั ไปแค่หนังสอื ” “อ้อม-วรรณพร เพชรประดบั ” ผูอ้ �ำนวยการส�ำนกั ขา่ วเดก็ และเยาวชน จงั หวัดพะเยา กล่าวถึงนานาความคิดเห็นเกี่ยวกับวัฒนธรรมการอ่าน หลังจากพาองค์กรเข้าร่วมเป็น ๑ ใน ๑๑ ภาคีเครอื ขา่ ย ท�ำงานขับเคลือ่ นการท�ำงานสรา้ งเสรมิ วฒั นธรรมการอา่ นในชมุ ชนกบั แผน

งานสรา้ งเสรมิ วฒั นธรรมการอา่ น สำ� นกั งาน ๘๐ เปอรเ์ ซน็ ต์ คอื ครปู ระจำ� ศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ กองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ เลก็ (ศพด.) วเิ คราะหแ์ ละพดู คยุ เรอื่ งหนงั สอื (สสส.) มาหลายปี นิทานท่ีเหมาะสมกับวัยเด็กเล็กได้ ครู ส�ำนักข่าวเด็กและเยาวชน จังหวัด สามารถแกป้ ญั หาพฤติกรรมเดก็ ๆ ดว้ ยการ พะเยา - Phayao Youth News Agency ใช้หนังสือเป็นเครื่องมือ ครูพูดคุยกับ (PNYA) กำ� หนดขอบเขตการทำ� งานประเดน็ ผู้ปกครองให้เข้าใจลูกมากขึ้นผ่านหนังสือได้ สร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านไว้ในพ้ืนที่ จนท�ำให้ผู้ปกครองเข้าใจและขยับตัวมาเป็น อ�ำเภอปง ด้วยฐานคดิ เร่มิ ตน้ คอื ต้องการ หน่ึงในกลไกกระตุ้นการเรียนรู้ของเด็ก ๆ ให้ทุกคนเข้าใจและเห็นเป้าหมายร่วมกันใน ผา่ นการอ่านเพ่ิมขน้ึ มิตขิ องการอา่ น ปัจจุบันได้ผลลัพธ์ตามเป้าหมายแล้ว สว่ นอกี ๒๐ เปอรเ์ ซน็ ต์ท่ียงั อยู่ในช่วง ผลกั ดนั คือ ภาคนโยบาย จากหน่วยงานใน ∞25∞6

ทอ้ งถน่ิ เชน่ อบต. (องคก์ ารบรหิ ารสว่ นต�ำบล) เทศบาล กศน. (ศูนย์การศึกษานอกระบบและ การศึกษาตามอัธยาศยั ) และอำ� เภอที่ตอ้ งขยับต่อ “ถา้ มนี โยบายของทอ้ งถน่ิ ในระดบั ประเทศวา่ อปท. ตอ้ งมนี โยบายสง่ เสรมิ การอา่ นนา่ จะ ขับเคลือ่ นใหเ้ กดิ วฒั นธรรมการอ่านในชมุ ชนไดง้ า่ ย” คณะทำ� งานส่งเสรมิ การอา่ นของสำ� นกั ข่าวเด็กฯ พะเยา มี ๓ คนหลกั ๆ คอื “ออ้ ม กกุ๊ และขวัญ” สามสาวท่ีเป็นหนว่ ยลยุ ช่วยกันเชือ่ มไปยงั พ้นื ท่ีทำ� งานของอ�ำเภอปง “อ้อม-วรรณพร” สวมหมวกพ่ีใหญเ่ ปน็ เข็มทิศขององค์กร “กกุ๊ -ฐติ ริ ตั น์ วฒุ ”ิ รองผอู้ ำ� นวยการสำ� นกั ขา่ วเดก็ ฯ พะเยา สวมหมวก รบั ผิดชอบ โครงการอ่านยกกำ� ลงั สขุ Book Bank เดนิ ทาง ปี ๒ “ขวญั -เกศนิ ี ลอยมลู ” ผชู้ ว่ ยผอู้ ำ� นวยการสำ� นกั ขา่ วเดก็ ฯ พะเยา รับผิดชอบประสานงาน สนับสนุนทกุ การจัดกจิ กรรมต่าง ๆ ของโครงการฯ ส่วนบุคคลส�ำคัญท่ีถือว่าเป็น Stakeholder หรือผู้มี สว่ นได้สว่ นเสยี กับโครงการ คอื ทันตาภิบาล โรงพยาบาลปง ซ่ึงมีหน้าท่ีดูแลสุขภาพช่องปากและฟันเด็กปฐมวัย ในศูนย์ พฒั นาเดก็ เล็ก ๓๑ แหง่ กลมุ่ เป้าหมายหลกั ในการขบั เคลอื่ น วฒั นธรรมการอ่านใหเ้ กิดข้นึ ในชุมชนของอ�ำเภอปง “เราม่ันใจว่าคณุ ภาพชวี ติ เดก็ จะดขี นึ้ ถา้ เขา้ ใจเร่ืองพัฒนาการเด็กชว่ งอายุ ๐ ถึง ๖ ปี วยั เจรญิ เติบโตท่ีเหมาะสมกบั การขัดเกลาทกั ษะการคดิ จนิ ตนาการ และสุขภาวะ ∞25∞7

ซง่ึ พอเดก็ โตขนึ้ ถงึ ชว่ งประถม มธั ยม ไมว่ า่ หลกั สตู รอะไร เดก็ จะสามารถรบั การเรยี นรไู้ ดอ้ ยา่ ง มปี ระสิทธิภาพ สุดท้ายจะสง่ ผลให้เห็นว่าอนาคตของประเทศจะไปในทิศทางไหน ซึง่ อยูใ่ นมือ ของเดก็ ” ดว้ ยประสบการณก์ ารทำ� งานพฒั นาสงั คมกบั เดก็ เยาวชนจนมาถงึ กลมุ่ เดก็ เลก็ มมุ ความคดิ ของ “ออ้ ม” เชอื่ วา่ สงั คมควรลงทนุ กบั เดก็ ๐-๖ ปี มากกวา่ กบั วยั รนุ่ เรยี นมหาวทิ ยาลยั เนอื่ งจาก เมือ่ ฐานคดิ แนน่ มาตั้งแต่เด็กแล้ว เตบิ โตขน้ึ มาแลว้ คนคนนน้ั จะสามารถเลือกเรียนรู้เร่ืองตา่ ง ๆ ไดด้ ้วยตนเอง “อาจารย์ด็อกเตอร์ควรจะมา สอนเด็กปฐมวัย เด็กอนุบาลด้วยซ�้ำ ด็อกเตอร์ควรมาสร้างฐานชีวิตให้กับ เด็กได้เติบโตอย่างแข็งแรง อ้อมคิด อย่างน้ัน แล้วเด็กมหาวิทยาลัยก็น่าจะ ไดเ้ รยี นกบั ชาวบา้ น เดก็ เลก็ คอื รากแกว้ รากแข็งแรง ต้นไม้ก็เติบโต รากแก้ว ของมนษุ ยชาตหิ รอื ของประเทศไทยเนย่ี มนั มาจากศูนยพ์ ัฒนาเด็กเล็ก” ทำ� งานกบั ปญั หาสงั คมมาหลายประเดน็ สดุ ทา้ ยแลว้ เมอื่ ขดุ ลงไปยงั รากของปญั หา “ออ้ ม” พบวา่ ล้วนเกดิ จากพฤติกรรมมนุษยท์ ี่มาจากสถานการณ์ตา่ ง ๆ ในวัยเด็กเล็ก เช่น เด็กคนหนึ่ง โตมาแลว้ ไมก่ ลา้ พูดกบั ครู ไมก่ ล้าบอกครวู ่าปวดฉี่ เพราะตอนทีอ่ ายุ ๓ ขวบ เคยฉีร่ ดกางเกง แล้วโดนแม่ตีพ่อตี โดนครูด่ามาแล้ว เม่ือโตข้ึนการพูดบอกความต้องการของตัวเองกับครูและ ∞25∞8

พ่อแมก่ ลายเป็นเร่อื งยาก ส่งผลใหเ้ กิดผลกระทบเชิงลบทางพฤติกรรมตามมาอีกมากมาย “เมอื่ เดก็ ๆ ไดฟ้ งั และเกดิ จนิ ตนาการตามเรอ่ื งราวในหนงั สอื นทิ านทมี่ เี นอ้ื หาเกยี่ วกบั การ ดำ� รงชีวติ ทเ่ี หมาะกับวยั ตั้งแต่ช่วงการเรียนรู้ของสมองเตบิ โตมาก ๆ คอื ๐-๖ ปี มันจะสง่ ให้ เมือ่ วนั หน่งึ เขาเจอสถานการณท์ ้าทายกบั ชวี ติ ในวัยทีโ่ ตขึน้ อาจเปน็ มัธยมปลาย ตอ้ งพบกับการ สูญเสียหรือถูกละเมิดสิทธิ เขาจะมีชุดประสบการณ์เดิมท่ีเคยเรียนรู้ ท�ำให้เขารับมือกับ สถานการณท์ า้ ทายที่ตอ้ งเผชญิ ได”้ “เรามัน่ ใจว่าสามารถพฒั นาคนไดต้ ัง้ แต่เดก็ เลก็ ” ผอ. ส�ำนกั ขา่ วเดก็ ฯ พะเยา ยนื ยนั ไว้ เชน่ น้นั ส�ำนกั ข่าวเดก็ และเยาวชน พะเยา หลังจากเรยี นจบดา้ นอเิ ลก็ ทรอนิกส์ ทำ� งานบริษัทอยสู่ ักพกั “อ้อม-วรรณพร” ตัดสินใจ เลอื กทำ� งานอาสาสมคั รกบั กลมุ่ เยาวชนกลมุ่ วยั รนุ่ เนอื่ งจากเหน็ วา่ เปน็ ชว่ งหวั เลย้ี วหวั ตอ่ ของชวี ติ และยงั ไม่เขา้ ใจเรื่องพฒั นาการสมองของเดก็ วยั ๐-๖ ปี โดยเริม่ ท�ำงานในประเด็นสิง่ แวดล้อม สิทธิมนุษยชน ความรุนแรง เอดส์ และเพศ ด้วยการผลิตสื่อวิทยุเป็นเคร่ืองมือในการท�ำงาน เคยเปน็ อาสาสมคั รหลายแห่ง แต่องค์กรท่มี ีโอกาสท�ำงานด้วยเยอะมาก คอื ส�ำนักขา่ วเดก็ และ เยาวชน ขบวนการตาสบั ปะรด ท่ีกรุงเทพฯ “เพื่อนแนะน�ำว่าตาสับปะรดอยากได้คนเขียนคอลัมน์เก่ียวกับส่ิงแวดล้อม แล้วเราเขียน ได้ก็ไป จนเร่ิมรู้จักองค์กรมากข้ึนก็ไปช่วยงานเป็นอาสาสมัคร ได้เรียนรู้เรื่องการใช้สื่อจากที่น่ี ∞25∞9

มีประเด็นอะไรเกิดข้ึน ก็ไปท�ำสื่อเร่ืองน้ัน ๆ ทั้งส่ิงแวดล้อม เข้าปา่ ห้วยขาแขง้ เร่ืองสนั ติวิธี ท�ำได้ ๓ ปี ก็เริ่มมาจบั ประเดน็ เอดส์ เพศ และสทิ ธิ ตอนนนั้ เปน็ จงั หวะทมี่ คี วาม ตอ้ งการนกั สอ่ื สารเร่อื งน้ีในสงั คม เราก็ถูกสง่ ไปอบรม เพ่มิ เตมิ ” การท�ำงานพัฒนาสังคมคือโอกาสในการเรียนรู้ เพิ่มเติมหลายด้านของเธอ เนื่องจากทุกครั้งที่มีประเด็น ใหม่ ๆ เกดิ ขน้ึ ในสงั คมตอ้ งไดร้ บั การฝกึ อบรมเสมอ เชน่ ชว่ ง ท�ำงานประเด็นเอดส์และเพศ เธอได้เรียนรู้เร่ืองสิทธิและเรื่องยา เมอ่ื ไดท้ ำ� ประเดน็ ศาสนาก็ได้เรียนรเู้ รื่องสนุ ทรียสนทนา มติ ภิ ายใน และนพลกั ษณ์ ชว่ งหนงึ่ ทท่ี ำ� งานอาสาสมคั รอยกู่ บั ขบวนการตาสบั ปะรด สามารถผลติ เครอ่ื งสง่ วทิ ยขุ นาด เล็กด้วยต้นทนุ ตำ�่ เพียงแค่ ๗๐๐ บาท จากราคาซื้อขายในท้องตลาดเกือบ ๒ แสนบาท กระท่งั มีลุงคนหนึ่งซ่ึงท�ำงานพัฒนาสังคมสายวัฒนธรรมคนหน่ึงท่ีจังหวัดแพร่สนใจส่ังซื้อ “อ้อม” รบั หนา้ ทน่ี ำ� ไปส่งและชว่ ยติดตัง้ แนะนำ� วธิ ีใช้ “ตอนเแรก ๆ ไปช่วยอยู่พักก็เห็นว่าน่าสนุกเลยขออยู่ต่ออีก ลุงเป็นศิลปินเล่นดนตรี แบนโจ กตี ารท์ ท่ี �ำจากหนังวัว ฉายาของลงุ คอื แบนโจแมน วา่ จะอยอู่ กี แปบ๊ เดยี ว แตไ่ ป ๆ มา ๆ ก็อยกู่ บั ลงุ ๓ ปี แต่ระหว่างนัน้ ก็ไป ๆ มา ๆ ระหวา่ งแพร่ พะเยา กรุงเทพฯ เพราะกำ� ลงั เร่มิ ต้นงานในจังหวัดพะเยา การเรียนรู้กับลุงที่แพร่ท�ำให้ได้เจอคนเยอะ ได้ท�ำงานกับวัฒนธรรม จังหวัดแพร่และองค์กรเอกชนหลายหน่วยงาน ได้ร่วมงานกับเสมสิกขาลัย มีทั้งสายพระ สายพุทธ สายนพลักษณ์ สายเยาวชน สายส่ิงแวดล้อม” ∞26∞0

งานในจังหวัดพะเยาที่ก�ำลังเร่ิมต้น จังหวัดพะเยา สร้างองค์กรท�ำงานพัฒนา หมายถงึ “สำ� นกั ขา่ วเดก็ และเยาวชน จงั หวดั สงั คมในบา้ นเกดิ เรมิ่ ดว้ ยงานสอื่ ประชาสมั พนั ธ์ พะเยา” ซ่ึงเกิดขึ้นหลังจากท�ำงานกับ โครงการครอบครัวเข้มแข็ง จัดค่ายอบรม ขบวนการตาสับปะรดไดเ้ กือบ ๔ ปีแลว้ ดว้ ย เดก็ และเยาวชน เชอ่ื มตอ่ เครอื ขา่ ยคนทำ� งาน ค�ำถามท่ีอ้อมต้ังข้ึนถามตัวเองว่า “ท�ำไม ทีร่ ู้จักกนั จากพืน้ ทอี่ ่ืน ๆ มาช่วยงาน ท่บี ้านเราไม่มีแบบน้บี า้ ง ?” “ตอนนั้นอ้อมกับกุ๊ก (ฐิติรัตน์ วุฒิ) ช่วงแรกของการท�ำงานพัฒนาสังคม ชวนเด็ก ๆ มาจัดรายการวิทยุ ท�ำกัน ที่พะเยา เป็นการรวมกลุ่มเยาวชนอายุ สนกุ สนาน เด็ก ๆ กต็ ่นื เต้นมากเวลาพดู ใส่ ๑๕-๒๐ ปี จัดรายการวิทยุเพื่อส่ือสาร ไมคแ์ ลว้ ออกอากาศวิทยไุ ด้ พอเด็ก ๆ เยอะ ประเดน็ ตา่ ง ๆ ที่เกิดข้นึ ในเวทีกจิ กรรมแลก ก็เร่ิมออกแบบค่ายพาเด็กไปอบรม ภายใต้ เปล่ยี นเรียนรู้ เนื่องจากช่วงน้นั มีมาตรา ๔๐ เครือข่ายท�ำงานประเด็นครอบครัวเข้มแข็ง เร่ืองสื่อภาคประชาชน ส�ำนักข่าวเด็กฯ ของจังหวัด เช่ือมงานไปหาพส่ี าย (เครือขา่ ย พะเยาจงึ ตง้ั ใจสรา้ งคลน่ื วทิ ยใุ หเ้ ดก็ ๆ ไดเ้ ปน็ ลำ� ปาง) กบั อุ๊ (เครือข่ายสุรนิ ทร)์ ท�ำกันสนุก นักส่ือสาร ท้ังเป็นผู้ฟังและเป็นผู้ส่งสาร มาก กิจกรรมมันท�ำหน้าท่ีหล่อเล้ียงความ น�ำเครื่องส่งวิทยุไปทุกแห่งที่มีการจัด สนุกให้กับเด็ก ๆ จนพวกเราก็สนุกไปด้วย กิจกรรม พร้อมจัดให้มีการประชาสัมพันธ์ ท�ำงานแบบไม่เคยคิดว่าเป็นงาน แต่เป็น คลนื่ ออกอากาศและวันเวลากอ่ นวนั งาน ส่วนหนึ่งของชีวติ ท่ีสนุกด”ี แมว้ ันน้นั “ออ้ ม” ยังไมแ่ น่ใจว่าอะไร เป้าหมายในใจตอนน้ันคือ ต้องการ คือสิ่งที่ตนได้ค้นพบ แต่ความรู้สึกบอกว่ามี ให้เยาวชนได้พัฒนาตัวเองในรูปแบบที่ สง่ิ ทตี่ นควรทำ� คอื สำ� นกั ขา่ วเดก็ และเยาวชน สนุกสนาน ∞26∞1

ยงั ไมม่ ีการตัง้ เป้าหมายใหญเ่ ป็นพันธกิจองค์กร “ชว่ งนั้นกำ� ลงั ทดลองกบั ตัวเอง อายุ ๒๕ กำ� ลงั สนุก ๆ อยู่ ไมไ่ ด้คดิ วา่ ท�ำไปเพือ่ อะไร แค่รู้สึกว่าสนุก” ในช่วง ๓ ปีแรกของการเรมิ่ ตน้ ขององคก์ ร “ออ้ ม” เลือก พาตวั เองไปเรยี นรกู้ ารทำ� สอ่ื วฒั นธรรมทจี่ งั หวดั แพรก่ บั ลงุ แบนโจ แมน จนได้เรยี นรแู้ ละศึกษาเรือ่ ง “Dialogue” หรือการส่ือสารท่ี วา่ ด้วยการฟังดว้ ยหวั ใจอย่างใครค่ รวญและไม่ตดั สิน เป็นการฝึก ภาวนารูปแบบใหม่ผ่านวงสนทนาด้วยเทคนิคการฟังอย่างลึกซ้ึง (DeepListening) และการสอื่ สารดว้ ยสติ (MindfulExpression) ซงึ่ จะทำ� ใหไ้ ดร้ จู้ กั ตวั เอง เขา้ ใจ และยอมรบั ตัวเองได้ เพื่อน�ำไปสกู่ ารเข้าใจผูอ้ นื่ ไดอ้ ย่างแทจ้ ริง นอกจากการได้เล่นและสนุกแล้ว การเรียนรู้ช่วงน้ียังเปล่ียนวิธีคิดของเธออีกด้วย คือ จากเดิมเคยคิดในมุมคนท�ำงานพัฒนาที่อยู่กรุงเทพฯ ซึ่งมีการเอ้ืออ�ำนวยความสะดวกสูงจาก หลายสงิ่ ทงั้ บคุ ลากร องคค์ วามรู้ กจิ กรรมรณรงค์ และงบประมาณ เพราะแหลง่ ทนุ องคก์ รทำ� งาน พฒั นาสังคมส่วนใหญท่ ัง้ หนว่ ยงานของไทยและต่างประเทศตัง้ อยู่ที่กรงุ เทพฯ แตเ่ มอื่ ไดก้ ลบั มาทำ� งานในพนื้ ทตี่ า่ งจงั หวดั ซง่ึ ไมม่ หี นว่ ยงาน ไมม่ สี งิ่ ของหรอื งบประมาณ สนับสนนุ เหมอื นอยกู่ รงุ เทพฯ “อ้อม” จงึ ตอ้ งทำ� ความเข้าใจใหม่ถึงระบบการทำ� งานขององค์กร พฒั นาเอกชน (Non-Governmental Organization หรือ NGO) ท่ตี ่างกันทง้ั ในรปู แบบ ผคู้ น และวิธกี ารท�ำงาน “ตวั ออ้ มปรบั เปลย่ี นไปเอง ทง้ั วธิ คี ดิ และมมุ มอง กลายเปน็ คนชา้ มากขนึ้ ไมเ่ รง่ รบี เหมอื น ตอนอยู่กรุงเทพฯ ท่ีทุกอย่างมันเอื้ออ�ำนวย ทุกวันน้ีอ้อมเรียนรู้ที่จะรอมากข้ึนและปรับแก้ ∞26∞2

ในสิ่งที่พัฒนาได้อีก เม่ือก่อนตอนท�ำสิ่งแวดล้อม ความเคล่ือนไหวคืออยู่ในป่า ออกทะเล ลงดำ� นำ�้ เราสอ่ื สารใหค้ นเหน็ ความสำ� คญั ของสงิ่ แวดลอ้ ม แตเ่ มอื่ มาทำ� งานดา้ นชมุ ชน หวั ใจของ งานคือชวี ิตของผคู้ น และการอยกู่ ับวถิ ีชวี ิต เราต้องปรบั ตวั ใหเ้ ข้าจงั หวะกนั ” แม้ว่าวิธีคิดบางเร่ืองจะเปล่ียนไป แต่ความสนุกในการท�ำงานยังคงอยู่เสมอ และความ สนกุ ทเ่ี กดิ ขนึ้ นนั้ สง่ ใหส้ ามารถผา่ นสถานการณท์ า้ ทายแตล่ ะครงั้ ของการทำ� งานไดด้ ว้ ยใจสบาย ๆ “เวลาเจอปัญหา อ้อมไม่ถอยและ บอกทีมเสมอว่า โลกน้ีไม่มีปัญหาไหนที่ แกไ้ มไ่ ด้ เพยี งแค่วา่ เม่ือไรเท่านัน้ ฉะนั้นก็ เลน่ สนกุ ๆ และอยกู่ บั สถานการณต์ รงหนา้ ไป สนุก ๆ เด๋ียวมันก็คล่ีคลายไปตาม จังหวะของมัน ก็เพ่ิงมารู้ว่าวิธีคิดแบบนี้ เป็นวิธีมองเชิงบวก เรามองแบบน้ีมาตั้ง นานแลว้ แตไ่ มร่ ู้ตัว” ค�ำถามกระตกุ ความคิด “ศรัทธาและเช่ือมนั่ คณุ ธรรม การทำ� งานด้านเดก็ และ เยาวชน เลน่ เรยี นรู้ สกู่ ารปฏบิ ตั ”ิ คอื วสิ ยั ทศั นก์ ารทำ� งานพฒั นา ของสำ� นักขา่ วฯ พะเยา ∞26∞3

ส่วนเม่ือถูกถามถึงเหตุผลที่เลือกท�ำงานพัฒนาสังคมภาคประชาชน “อ้อม” บอกว่าท�ำ เพราะสนกุ “ตอ้ งสำ� รวจดวู า่ เราอยากเล่น อยากสนุกกับมันไหม ถา้ เราไม่มคี วามสนกุ กบั มัน ออ้ มก็ จบเลย ไมท่ ำ� ” ดงั น้ัน ทุกโครงการฯ ที่เธอลงมอื ท�ำล้วนเริ่มตน้ มาจากความรสู้ กึ อยากรู้ อยากเล่น และ สนุก กระทัง่ เกิดเปน็ การเรยี นเพอ่ื ให้รู้ เมอ่ื ร้แู ล้วกล็ งมอื ปฏิบตั ิ “ถา้ เล่น เรียนรแู้ ลว้ แต่ไม่ปฏิบตั ิ มนั ก็ไม่เกิดการเรียนรู้ที่แท้จริง ฉะนนั้ มันต้องเกดิ การ ปฏบิ ัตทิ ง้ั กับตนเองและคนอืน่ ๆ เลน่ -เรียน-รู้ และปฏบิ ัติ นเ่ี ป็น ๔ ปรชั ญาของการทำ� งานเพ่ือ การพฒั นาของออ้ ม” วนั นก้ี ารเลน่ สนกุ ของออ้ มเดนิ มาไกลถงึ การสรา้ งความเปลย่ี นแปลงในทางทด่ี ขี นึ้ ของผคู้ น ชมุ ชน และสงั คมไดอ้ ยา่ งเปน็ รปู ธรรมมากมาย ไมว่ า่ จะเปน็ ชวี ติ เยาวชน ครู ผปู้ กครอง ผนู้ ำ� ทอ้ งถน่ิ รวมไปถึงเด็กเลก็ ๆ อกี หลายชีวิต ∞26∞4

“ส่ิงส�ำคัญที่สุดเลยคือ ความเข้าใจ ไม่ใช่งานท�ำฟรี เพราะอาสาสมัครก็ต้อง จากครอบครัว ถ้าครอบครัวไม่สนับสนุน กนิ ขา้ ว ขบั รถกต็ ้องเตมิ น�้ำมัน ต้องตคี วาม ไม่เปิดโอกาส ไม่เข้าใจ คนท�ำงานพัฒนา ค�ำว่า “อาสาสมัคร” ให้เข้าใจด้วยหัวใจ สงั คมจะทำ� งานลำ� บากเลย การเขา้ ใจคอื การ ถา้ เขาไมร่ บั เงนิ กค็ วรมคี า่ นำ�้ มนั รถให้ ถา้ เขา สนับสนุนอย่างหนึ่ง ตลอดชีวิตจะเลือก ไม่รับค่าน้�ำมันรถ ก็ควรมีข้าวปลาอาหาร ทำ� งานอะไรก็ได้ ออ้ มมพี อ่ แมท่ ป่ี ระเสรฐิ มาก ให้กนิ ” เขา้ ใจและใหโ้ อกาสลกู เลอื กชวี ติ เอง พอ่ เปน็ ครูดอยทีอ่ ยู่กบั เด็ก ๆ เยอะมาก และมาจาก ออ้ มบอกวา่ ปจั จบุ นั หลายคนยงั ไมเ่ ขา้ ใจ หลายชนเผ่า พ่อเข้าใจในความเปน็ เดก็ สงู ” เรือ่ งการจัดการดแู ลอาสาสมคั ร เช่น เหน็ วา่ เปน็ อาสาสมคั รมาชว่ ยทำ� งาน กค็ ดิ วา่ ไมจ่ ำ� เปน็ “อ้อมเช่ือว่าส่ิงท่ีเราท�ำ สร้างการ ต้องให้การดูแล จึงเห็นการละเลยปล่อยให้ เปลย่ี นแปลงได้ แตไ่ มเ่ คยเอามากดดนั ตวั เอง อาสาสมัครดูแลตัวเองอยู่หลายกรณี ท้ังท่ี วา่ จะเปลยี่ นมากหรอื นอ้ ย แคท่ กุ วนั เรามนั่ ใจ การจัดการดูแลอาสาสมัครเป็นเร่ืองส�ำคัญ วา่ เราสนุกกบั ชีวติ ค�ำว่าสนกุ กับชีวิตคือการ ขององค์กรพัฒนาสังคมภาคประชาชน เอาตัวรอดในเชิงเศรษฐกิจได้ในอาชีพของ นกั พฒั นาสงั คมทก่ี า้ วขนึ้ มาเปน็ หวั หนา้ ทกุ วนั น้ี นักพัฒนาสงั คม” อาจเคยผ่านประสบการณ์ท่ีเป็นอาสาสมัคร ฝึกงานเรียนรู้โดยไม่มีเงินเดือนมาก่อน “ออ้ ม” บญั ญตั ิตวั เองใหอ้ ยูใ่ นอาชีพ จึงท�ำให้เลือกใช้วิธีการดูแลอาสาสมัครใน “นกั พฒั นาสงั คมภาคประชาชน” รูปแบบท่เี คยเจอมา “นักพัฒนาสังคมควรมีระบบจัดการ “จากทท่ี ำ� งานกบั คนรนุ่ ใหมม่ าหลายรนุ่ ทดี่ ที ง้ั กบั ชวี ติ ตวั เองและชวี ติ ทมี งาน เอาใจเขา ออ้ มยนื ยนั ว่าวธิ ีคดิ แบบเดมิ ไม่ใชส่ ่ิงทีจ่ ะเกิด มาใสใ่ จเรา ทส่ี ำ� คญั อยา่ ลมื วา่ งานอาสาสมคั ร ∞26∞5

ขึน้ กับคนรุ่นใหม่ เพราะยคุ สมยั เปลย่ี นไปแลว้ วธิ ีคิด วถิ ชี วี ิตยอ่ มแตกต่าง สมยั ก่อนมันถอ้ ยที ถ้อยอาศยั ได้ เมอื่ กอ่ นไมต่ อ้ งจา่ ยคา่ มอื ถอื คา่ อนิ เทอร์เนต็ มีบางคนเคยบอกออ้ มวา่ “เด็ก ๆ มนั ไมต่ อ้ งใชก้ ็ได”้ แตเ่ ราถามวา่ แน่ใจเหรอ คนรนุ่ เราทกุ วนั นย้ี งั ตอ้ งใชเ้ นต็ ใชม้ อื ถอื เลย ทำ� งาน พฒั นามนั ตอ้ งทนั ยคุ สมยั วธิ คี ดิ ของผนู้ ำ� องคก์ รกต็ อ้ งเขา้ ใจวถิ ขี องเดก็ ๆ ทเ่ี ขาตงั้ ใจอยากทำ� งาน พัฒนาด้วย ตอ้ งดแู ลให้ถึงค่าใช้จา่ ยเพราะทกุ คนต้องกินตอ้ งใช”้ ค�ำว่า “ดแู ลให้ถงึ ” หมายถึงมคี า่ ตอบแทนให้สามารถใช้ชวี ิตอย่างไม่เดอื ดร้อน พรอ้ มกบั ต้องส่ือสารให้เข้าใจว่าองค์กรพัฒนาสังคมภาคประชาชนอาจไม่มีมาตรฐานเงินเดือนสูงเท่ากับ บริษัทเอกชน แต่ระหว่างองค์กรและคนท�ำงานต้องเข้าใจตรงกันว่า ในขณะที่เงินเดือนหรือ คา่ ตอบแทนไมไ่ ดส้ งู เทียบเทา่ น้นั ยังมคี ณุ ค่าอะไรท่ีจะไดร้ ับเปน็ พิเศษ เปน็ ความคุม้ ค่าท่เี ขา้ มา สวมหมวกเป็นนกั พฒั นาสงั คมภาคประชาชน “จะเอาอดีตของเราไปก�ำหนดชีวิตเขาไม่ได้ ในชว่ ง ๑๐ ปีทผ่ี ่านมาของการทำ� งานกับ เยาวชน อ้อมเห็นเลยว่าวิธีคิดของคนเปล่ียนไปเร็วมาก แล้วถ้าคนรุ่นอ้อมไม่รู้จักรับฟังและ ปรบั เปลย่ี นวิธีคิดให้สอดคลอ้ ง รับรองพงั พินาศ ประเด็นนเ้ี ปน็ หน้าที่ขององค์กรท่ตี อ้ งจัดการ และสอื่ สารให้คนทำ� งานทุกคนไดเ้ ขา้ ใจ” ยุคสมยั หน่งึ ที่ “ออ้ ม” กำ� ลงั เปน็ NGO เลือดใหม่ เขา้ รว่ มท�ำข่าวในเวทกี ิจกรรมต่าง ๆ ในนามนักข่าวอาสาสมัครขบวนการตาสับปะรด เกิดข้อสงสัยว่าท�ำไม NGO รุ่นพี่คนหน่ึงมี พฤติกรรมท่ีแตกต่างจาก NGO ท่วั ๆ ไป คอื “สมบตั ิ บญุ งามอนงค์” หรือ “หนหู ร่ิง” ประธาน มูลนธิ กิ ระจกเงา (ยุคน้นั คือ กล่มุ ศลิ ปวัฒนธรรมกระจกเงาเชียงราย) “ออ้ มเจอพหี่ นหู รง่ิ ในเวทปี ระชมุ เรอ่ื งเดก็ กบั ไอที มองแลว้ สงสยั มากวา่ ทำ� ไมคนนเ้ี ขา้ หอ้ ง ∞26∞6

ประชมุ มาแลว้ นง่ั พมิ พ์ ๆ ๆ โนต้ บกุ๊ ถงึ ควิ พดู กพ็ ดู ๆ ๆ พดู แรงดว้ ย ประชมุ เสรจ็ กส็ ง่ อเี มลเนอื้ หา ในวงประชุมใหท้ ุกคนเลย เป็นคนทล่ี ้ำ� ยคุ มาก สมัยนน้ั คนอ่นื ๆ ยงั ไมม่ โี นต้ บ๊กุ ใช้เลย ยิง่ ฟังพี่ หริ่งเล่าประวตั ิชวี ิตให้ฟงั กย็ ่ิงคิดวา่ ตาน่ีเพ้ยี นหรอื เปลา่ ออกจากกรุงเทพฯ เพราะอยากไปต้งั ชุมชนทำ� งานพัฒนาท่บี ้านนอก ก็ไดด้ ังใจ ไปท�ำงานกบั ชนเผ่าท่เี ชียงราย แตก่ ็มีเคร่อื งมือท�ำงาน ทนั สมัยเตม็ ไปหมด ย้ายไปอยู่เชียงรายแล้วกน็ ่ังเครอ่ื งบินมากรงุ เทพฯ เข้าเวทปี ระชมุ พดู ๆ ๆ แล้วก็น่ังเครื่องบินกลับเชียงราย ในขณะท่ีอาสาสมัครคนอื่นเขาน่ังรถทัวร์กันเพราะเกรงใจ แลว้ ความพอดีมันอยู่ตรงไหน” พอดีกับทีผ่ ่านมา “ออ้ ม” เคยมคี �ำถามเรอื่ งคา่ ตอบแทนท่เี หมาะสมของ NGO อยู่ในใจ ยิง่ เม่ือได้เหน็ คนทำ� งานในกล่มุ กระจกเงามอี ุปกรณไ์ อทที นั สมยั ใช้งานเป็นองคก์ รแรก ๆ ในสาย NGO ความสงสยั ถึงความพอดยี งิ่ เกิดข้ึนทบทวี ในทสี่ ดุ ออ้ มตดั สนิ ใจเดนิ เขา้ ไปถาม “หนหู รง่ิ ” วา่ ความพอดขี องการเปน็ NGO อยตู่ รงไหน “หนูหรง่ิ ” ถามกลบั ว่า “ความพอดีในรอ้ ยเปอร์เซน็ ตค์ ืออะไร” ∞26∞7

ออ้ มจำ� ไดเ้ ธอตอบกลับวา่ ความพอดีก็ตรงกึ่งกลาง ๕๐ เปอร์เซน็ ต์ “แลว้ เขากบ็ อกวา่ ความพอดขี องเขา บางทีมนั ก็อยู่ที่ ๗๐-๓๐ บางทกี อ็ ยูท่ ี่ ๙๙-๑ อาจ ไม่ใช่ ๕๐-๕๐ อยา่ งเดียว มนั ขน้ึ อยูก่ ับวา่ คนตคี วามวา่ ความพอดคี ือเท่าไร แคน่ น้ั แหละอ้อมก็ เก็ตเลย ถือวา่ พห่ี ร่งิ เป็นคนแรกที่ทำ� ใหเ้ ก็ตเรอ่ื งระบบทำ� งาน NGO เลย” ถึงวันนี้ ส�ำนักข่าวเด็กและ เยาวชน จังหวัดพะเยา มีอายุ ๑๒ ปี ท�ำหน้าท่ีสร้างคน สร้างครู สร้างเด็ก สร้างวธิ ีคดิ ภายใต้ ๔ ปัจจยั หลกั คอื เล่น เรยี น รู้ สกู่ ารปฏบิ ัติ โดยบรหิ าร จัดการองค์กรพัฒนาเอกชนให้ด�ำเนิน อ ยู ่ ใ น ร ะ บ บ เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ข อ ง สั ง ค ม ไ ด ้ เนอื่ งดว้ ย “ออ้ ม” ไดห้ ยบิ ประสบการณ์ เก่าท่ีได้เรียนรู้รูปแบบการจัดการ องคก์ รจากบรษิ ัท ๓ แหง่ ทเ่ี คยทำ� กอ่ น หนา้ ผันตัวมาเป็น NGO มาประยกุ ตใ์ ชส้ ร้างระบบการจดั การองคก์ รของตน “กม็ ลี ม้ ลกุ คลกุ คลานบา้ ง แตก่ ผ็ า่ นมาไดเ้ พราะระบบการจดั การทดี่ มี นั จะชว่ ยใหเ้ ราอยไู่ ด้ หลกั การทำ� งานพฒั นาของออ้ มใชท้ ฤษฎกี ารผลกั นำ้� ออกไป ชว่ งทำ� งานสง่ิ แวดลอ้ มมรี นุ่ พคี่ ยุ เรอื่ ง คลื่นสะท้อนกลับใหฟ้ งั เขาบอกให้เราลองอยู่ในน้ำ� นิ่ง ๆ เพ่อื ให้เกดิ คลนื่ น้อยทีส่ ดุ จากนัน้ ก็ให้ เราด้ิน ๆ ๆ ซ่ึงคลืน่ น้ำ� กเ็ คลอื่ นมากตามแรงดนิ้ จากน้นั เขาให้เราอย่นู ิ่ง ๆ สักพกั ก่อนใหเ้ ราลอง วกั น้�ำเขา้ มาหาตัวเอง แล้วสังเกตดูวา่ เกิดอะไรข้ึน ซง่ึ ผลมันคือคลนื่ นำ้� กส็ ะทอ้ นออกไปหมดเลย ∞26∞8

พอวักน�้ำเข้ามาคลืน่ ก็ออกไป จากน้นั ทดลองอีกคอื ให้อยนู่ ่งิ ๆ พกั หนง่ึ จึงผลกั น้ำ� ออกไปแล้วสงั เกต กพ็ บว่าคล่นื น�้ำก็ไหลกลบั เข้ามา ซงึ่ อ้อมยดึ ไวเ้ ป็นหลัก การทำ� งาน คอื เราเปน็ ผใู้ หส้ ง่ มอบออกไป เดย๋ี วสง่ิ ตา่ ง ๆ กส็ ะทอ้ นกลบั มาเอง และยงั กลับมามากกวา่ ทีเ่ ราใหไ้ ปเสยี อกี ” “อ้อมเล่นสนุกกับทุกงาน ใส่ใจ-ให้ก่อน บอกน้อง ๆ ว่าให้ไปก่อน เดยี๋ วมนั สะทอ้ นกลบั มาเอง ในรปู แบบไหนกแ็ ล้วแต่ มนั กลับมาแนน่ อน เชน่ อยา่ งเราทำ� งานกบั ครู ตอนเรมิ่ ตน้ ไมว่ า่ ครจู ะสนใจหรอื ไมเ่ ราก็ใหไ้ ปกอ่ นเลย” ยอมรบั ความหลากหลาย ใส่ใจความแตกต่าง ด้วยประสบการณ์ท�ำงานและเดินทางส่องโลก มองคน เห็นสังคมมาจนถึงวันน้ี ท�ำให้ สามารถรับมือกับการท�ำงานพัฒนาสงั คมในประเดน็ และสถานการณใ์ หม่ ๆ “เราตกผลึกทางความคิดจากการได้เรียนรู้ชีวิต ผ่านการมองผู้คนท่ีเข้ามาในชีวิต ผ่าน ความบอบช้�ำจากการทำ� งาน อ้อมเคยตกมา้ ตายจากเวทีเวิร์กช็อปเมอ่ื ไดร้ ับการสะท้อนกลับจาก เดก็ ๆ วา่ สงิ่ ทท่ี ำ� ไปมนั ไมเ่ วริ ก์ ออ้ มเคยเสยี งหายไปขณะเปน็ ผนู้ ำ� กระบวนการเรยี นรู้ ทกุ สง่ิ เหลา่ นี้ คอื การเรยี นรทู้ ส่ี ง่ ตอ่ เราไปยงั การเรยี นรเู้ รอ่ื งตอ่ ๆ ไป บางเรอื่ งเรยี นจากการพดู คยุ ในวงสมั มนา บางเรอื่ งเรยี นจากธรรมชาตขิ องคน จนสดุ ทา้ ยไดเ้ หน็ แกน่ ของการทำ� งานกบั ชมุ ชนกบั คน พบกบั ความเชื่อและความศรัทธาที่หลากหลาย มีวิถีชีวิตท่ีอยู่ร่วมกันได้ท่ามกลางความแตกต่างของ วัฒนธรรม” ∞26∞9

การท�ำงานพฒั นาชุมชนเกย่ี วข้องกบั ความแตกต่างและวฒั นธรรมท่ีหลากหลาย เสน้ ทาง ชวี ติ การทำ� งานทกุ วนั นขี้ องเธอมสี ว่ นมาจากวถิ วี ยั เดก็ ไดเ้ รยี นรคู้ วามหลากหลายของวฒั นธรรม ผ่านการเดินทางไปเห็นวัฒนธรรมของหลายชนเผ่ากับพ่อซ่ึงเป็นครูดอย พร้อมกับครอบครัวที่ สนับสนุนเร่ืองการศึกษา ส่งให้เห็นความหลากหลายของชีวิตมนุษย์ที่สร้างให้แนวคิดกว้างและ เตบิ โตข้นึ “ตอนเดก็ ๆ อ่านแตโ่ ดราเอมอน คดิ วา่ อาจไดเ้ รียนรู้เร่อื งการช่วยเหลอื จากโดราเอมอน เพราะเน้ือหามันช่วยเหลือกันเยอะมาก หนังสือที่เราอ่านก็น่าจะส่งผลกับสิ่งที่เราเป็นทุกวันนี้ เพราะถา้ ตอนเดก็ ๆ ออ้ มไปคลิกกับหนา้ กากเสือ วันน้ีอาจจะไม่ไดเ้ ป็นนกั พัฒนาก็ได้ หรอื ถา้ เป็นกอ็ าจจะเปน็ นกั พัฒนาทหี่ วั รุนแรงกวา่ นี้ก็ได้นะ” เส้นทางชวี ิตไมไ่ ด้เกิดขึ้นด้วยความบังเอญิ “ออ้ ม” เชือ่ วา่ ทกุ อย่างถูกกำ� หนดมาแล้ว และ ชีวิตผใู้ หญล่ ว้ นถูกหล่อหลอมมาจากวยั เดก็ ∞27∞0

“เด็กเป็นรากแก้ว อ้อมยืนยัน ลองดูสิ ถ้าเราอยากให้ประเทศไทยมีศิลปินมากท่ีสุด ในโลก ก็จัดให้เด็กต้ังแต่ ๐-๖ ขวบเรียนดนตรีให้หมดเลย รับลองอีก ๑๒ ปีไม่มีใครเกิน ประเทศไทย หรอื ถา้ อยากใหม้ ชี าวนาทดี่ เี ยย่ี มทสี่ ดุ ในโลก กพ็ ากนั เรยี นเรอื่ งวถิ ชี าวนากนั ตงั้ แต่ เดก็ ๆ ไปเลย ตัง้ แตป่ ัจจบุ ันเนีย่ นะ อีก ๑๒ ปี อ้อมเช่ือว่าชาวนาที่ดที ี่สุดในโลกคือชาวนาไทย” วฒั นธรรมการอา่ น อำ� เภอปง โครงการอา่ นยกกำ� ลังสขุ Book Bank เดินทาง ตง้ั เปา้ หมาย ท�ำงานในพื้นที่อ�ำเภอปง จังหวัดพะเยา ร่วมกับทีมทันตาภิบาล โรงพยาบาลปง ขับเคลื่อนงานไปด้วยกัน เน้นการพัฒนาศักยภาพ แกนนำ� สง่ เสริมการอา่ น คือ เครอื ขา่ ยครูประจ�ำศนู ย์พัฒนาเดก็ เลก็ (ศพด.) ใหส้ ามารถผลติ และออกแบบสอื่ โดยใชห้ นงั สอื นทิ านเปน็ หลกั กระท่ังครูสามารถวิเคราะห์หนังสือนิทานแต่ละเล่มได้ ครูมองเห็น ความเชือ่ มโยงของกจิ กรรมส่งเสรมิ การอ่านทีน่ ำ� มาใชใ้ น ศพด. ได้ และผปู้ กครองยงั มคี วามเชอ่ื มน่ั ทจ่ี ะนำ� หนงั สอื นทิ านมาเปน็ เครอ่ื งมอื ส่ังสอนลกู หลานใหป้ รับเปลี่ยนพฤตกิ รรมไปในเชงิ บวกอกี ด้วย ปจั จบุ นั สถานการณห์ นงั สอื ในพน้ื ทคี่ อ่ ย ๆ ดขี น้ึ จากการดำ� เนนิ งานโครงการฯ สำ� นกั ขา่ วฯ น�ำหนังสือส่งมอบให้พ้ืนที่ได้ออกแบบระบบการให้ผู้ปกครอง พ่อแม่ มาใช้บริการยืมหนังสือ ถือเป็นการเปิดพ้ืนท่ีอ่านสร้างความสุขภายในครอบครัว โดยมีครู ศพด. ดูแล หมุนเวียน แลกเปลย่ี น จัดหาหนังสือ รวมทงั้ ได้รับการบรจิ าคและการสนบั สนุนหนงั สือเพ่มิ เตมิ โดยองคก์ ร ∞27∞1

ปกครองส่วนท้องถ่ิน สืบเน่ืองจากผลการ ส�ำนักข่าวเด็กฯ พะเยาจึงเชื่อมต่อ ด�ำเนินงานในปี ๒๕๕๗ ท่ีโครงการฯ หนุน ขอใหก้ ลมุ่ ระบดั ใบ ระนอง นำ� หลกั สตู รพฒั นา เสริมศักยภาพครูผู้ดูแลเด็กได้ยื่นข้อเสนอให้ ศักยภาพครูแกนน�ำส่งเสริมการอ่านมาสอน องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ สนบั สนนุ สอื่ การ ให้กับครู ศพด. ท่ีเข้าร่วมโครงการฯ เรยี นการสอนเปน็ สอ่ื อา่ น โดยเฉพาะหนงั สอื ในอ�ำเภอปง จากการอบรมเร่ืองการใช้ นทิ านสำ� หรบั เดก็ ปฐมวยั เพอ่ื พฒั นาการทาง หนงั สือนทิ านเพื่อการเปล่ียนแปลง สง่ ผลให้ สมองส�ำหรับเด็กปฐมวัย และเพ่ือให้เกิด ครเู กดิ ฐานคดิ ทแี่ ขง็ แรงถงึ คณุ คา่ ของหนงั สอื ความย่ังยืนในการส่งเสริมให้เกิดวัฒนธรรม นิทาน ๑ เลม่ ที่สามารถท�ำได้มากกว่าการ การอ่านโดยชุมชนเอง อ่าน แต่ยังใช้เป็นส่ือการเรียนรู้เพ่ือพัฒนา สมองเดก็ ในวยั ๐-๖ ขวบ อนั นำ� ไปสกู่ ารปรบั การส่งมอบทุนความรู้และพัฒนา เปล่ียนพฤติกรรมให้เหมาะสมตามวัยของ ศกั ยภาพใหก้ บั ครู ศพด. ในโครงการฯ ไดร้ บั เด็ก ๆ ได้อกี ดว้ ย พรอ้ มกบั เสริมสรา้ งความ ความร่วมมือในรูปแบบจากเครือข่ายสู่ มน่ั ใจและภูมิใจในตนเองของครู กระทัง่ เกิด เครอื ข่าย คือ กลมุ่ ระบัดใบ จงั หวัดระนอง การใช้หนังสือเป็นเคร่ืองมือสร้างเสริม (ภาคีเครือข่ายระดับพ้ืนที่ของแผนงานฯ) วัฒนธรรมการอ่านกับเด็ก ๆ และได้ขยาย ซงึ่ คน้ หาและสกดั ความรู้ จนเกดิ เปน็ หลกั สตู ร ความคิดและวิธีการต่อไปยังผู้ปกครองและ จัดกระบวนการเรียนรู้ให้ครู ศพด. ในด้าน ชุมชนอกี ดว้ ย การใช้สื่อนิทานส�ำหรับสร้างพัฒนาการเด็ก เม่ือน�ำมาใช้จึงได้สร้างการเปลี่ยนแปลงของ หลังจากได้รับการส่งมอบความรู้โดย ครู ศพด. เด็กเล็ก และผู้ปกครองในพ้ืนท่ี กลุ่มระบัดใบแล้ว คณะท�ำงานส่งเสริมการ เป้าหมายระนองได้อยา่ งเป็นรปู ธรรม อ่านอ�ำเภอปง ยังได้เชื่อมงานไปจัด ∞27∞2

กระบวนการเรยี นรใู้ หเ้ ดก็ ๆ ในเครอื ขา่ ย ของ “เชียงใหมอ่ ่าน” ๑ ใน ๑๑ ภาคี เครือข่ายสร้างเสริมวัฒนธรรมการ อ่าน ในการออกแบบกิจกรรมให้ตรง โจทย์ นั่นคือสร้างความเข้าใจหนังสือ และวเิ คราะหห์ นงั สอื เรยี นรกู้ ารทำ� สอ่ื ประกอบนิทาน ถือเป็นการส่งมอบ ความรู้เชือ่ มโยงกนั ใน ๓ เครอื ขา่ ย “มันไม่ใช่แค่กระบวนการ เครอ่ื งมือตา่ ง ๆ อย่างเดยี ว แต่มนั มแี กน่ อยู่ทีว่ ิธีคิด ซึง่ เน้นสอื่ สารใหเ้ กิดความเข้าใจวา่ หนงั สอื ๑ เล่ม สามารถสรา้ งคุณค่าได้มากมาย หนงั สือไมไ่ ดส้ อนเพยี งแค่เรือ่ งเดยี ว การอบรมพฒั นา ศักยภาพครูได้ผลลัพธ์ท้ังการสร้างพื้นฐานแนวคิดเร่ืองคุณค่าของหนังสือนิทานและการอ่านกับ พัฒนาการของเดก็ กระทัง่ ครูมคี วามรูแ้ ละเชอ่ื มน่ั วา่ ตนเองทำ� ได้ หลังจากอบรมแล้วออ้ มพบว่า แววตาของครทู เ่ี คยมคี วามกังวลเจอื ปนอยู่กห็ ายไป ครเู ช่อื ม่ันมากข้ึน” จากเดมิ เปน็ ครู ศพด. ตวั เลก็ ๆ ทข่ี าดความกลา้ ในการนำ� เสนอความคดิ เหน็ เคยถกู สงั คม มองเปน็ แคเ่ พยี งพี่เลยี้ งคอยดแู ลเดก็ ๆ หลังจากผา่ นกระบวนการฝกึ อบรมพฒั นาศกั ยภาพแลว้ ครูเกิดความเขา้ ใจและเขา้ ถงึ แนวคิดของการใช้หนงั สือนิทานเสรมิ พัฒนาการเดก็ มคี วามรู้เรื่อง หนังสือนทิ านและสามารถวิเคราะห์หนงั สอื นทิ านเองได้ ดังน้ัน ครู ศพด. จงึ สามารถเชอื่ มโยง องค์ความรู้ทมี่ ีไปยังองคก์ รปกครองสว่ นท้องถิน่ กระท่ังไดร้ บั การสนบั สนนุ งบประมาณเพมิ่ เตมิ สำ� หรับการจัดซ้ือหนังสือนทิ านทเ่ี หมาะสมกบั วัยของเด็กเลก็ ∞27∞3

“กล้าพดู กล้าแสดงออกมากขึน้ แลว้ กส็ ามารถเล่านิทานได้ น่าสนใจและเกบ็ เด็ก ๆ ได้” ครสู ายพิณ ศพด.บา้ นทงุ่ แต “กล้าทจี่ ะพูดหรือเสนอเร่อื งตา่ ง ๆ กับหนว่ ยงานต้นสงั กัด และ เลือกใช้หนังสือทเ่ี หมาะสมกับวัยของเด็กได้” ครพู ิกลุ ศพด.บา้ นทุง่ แต “มีความม่ันใจในตัวเองมากขึ้น ได้รู้จักหนังสือนิทานท่ีเหมาะ กับเดก็ จริง ๆ เอาไปประยุกตใ์ ช้สอนได้สนุกและใหค้ วามร้”ู ครูนงเยาว์ ศพด.บา้ นบางผกั หอม ∞27∞4

หลังเข้าร่วมอบรมกบั โครงการฯ “พิกลุ เข่ือนแก้ว” ครูประจ�ำ ศพด.บ้านทงุ่ แต พบวา่ ตน มีความม่นั ใจในการพูดคุย กล้าคดิ กล้าสอบถามมากข้ึน และได้นำ� ความรูแ้ ละเคร่ืองมือต่าง ๆ ไปทดลองงาน กระท่งั ได้โอกาสน�ำเสนอแนวคิดต่อผบู้ รหิ ารองคก์ รปกครองส่วนท้องถิ่นเกยี่ วกับ นิทานที่เหมาะสมกับเด็กที่ท�ำโครงการฯ ร่วมกับโรงพยาบาลปงและส�ำนักข่าวเด็กและเยาวชน พะเยา ซึ่งในครง้ั แรกยงั ไม่ได้รบั ความสนใจมากนกั ตอ่ มาอีก ๑ สปั ดาห์ ในการประชุม อบต. ประจ�ำเดือน ครูพิกลุ เขา้ ไปน�ำเสนอนักวชิ าการศึกษา เรอ่ื งการรวมหนงั สอื นทิ านท่ีเหมาะสมกับ วัยเข้าไปอยู่ในกลุ่มของวัสดุการศึกษา แม้ยังไม่ได้รับการตอบรับในวันน้ัน แต่จากน้ันไม่นาน ผู้บริหารได้สง่ั ใหค้ รู ศพด. เข้ารว่ มประชุมประจ�ำสามญั ของ อบต. ดว้ ยทุกคร้ัง จากที่ไมเ่ คย ได้รับสทิ ธนิ ัน้ กระทง่ั ทกุ วนั น้ี ครกู ุลและเพอ่ื น ๆ ครู ศพด. ของ อบต.งมิ ไดร้ บั สทิ ธิคดั เลอื กหนงั สอื นิทานท่เี หมาะสมตามงบประมาณดว้ ยตนเอง เปน็ จ�ำนวน ๕๐ เล่มต่อปี จากการแสดงศกั ยภาพ ความรู้และแนวคิดในการใช้ส่ือนิทานเพื่อพัฒนาการเด็กเล็กอย่างเป็นรูปธรรม ซ่ึงสร้างความ ตระหนกั ถงึ คณุ ประโยชนข์ องการใช้ส่ือนิทานเพื่อพฒั นาการเด็กเล็กกบั คณะผู้บริหารทอ้ งถนิ่ ได้ ครู ศพด. ที่เข้าร่วมโครงการฯ ได้น�ำความรู้เรื่องหนังสือนิทาน การส่งเสริมการอ่าน การยมื คนื หนงั สอื พฒั นาการและความเปลย่ี นแปลงในตวั เดก็ นกั เรยี นมาเปน็ ชอ่ งทางในการพดู คยุ กับพอ่ แม่ เป็นการสรา้ งสัมพันธภาพระหวา่ งครูและผ้ปู กครองไปโดยธรรมชาติ “เราส่งเสริมการอ่านส�ำเร็จเพราะท�ำงานร่วมกับผู้ปกครองด้วย ท่ีนี่ผู้ปกครองมารับเด็ก เอง เดนิ บา้ ง ข่ีมอเตอรไ์ ซคบ์ า้ ง แตก่ ็ไมไ่ ด้เร่งรีบ ทำ� ใหเ้ ราไดค้ ยุ กนั เล่าเรื่องเด็ก ๆ เรือ่ งหนงั สอื นทิ าน เรอ่ื งท่ัว ๆ ไป การยืมหนังสือ แลว้ ถ้าผปู้ กครองมาเร็วก็จะมาน่งั ดูกิจกรรมท่คี ณุ ครูทำ� กบั เด็ก ๆ ด้วย” ครูพิกลุ กล่าว ∞27∞5

ประสบการณ์น�ำเสนอคุณค่าของการ “อ้อมเข้าใจมิติของส่ือหนังสือนิทาน ใชส้ ื่อนิทานเพื่อพัฒนาการเด็กเลก็ ของ “ครู มากขน้ึ เขา้ ใจเดก็ เลก็ ในเรอ่ื งของพฒั นาการ พิกุล” ได้มีการถ่ายทอดความรู้และเทคนิค และการเจรญิ เตบิ โต อนาคตออ้ มหวงั ใหเ้ กดิ วธิ กี ารใหก้ บั เครอื ขา่ ยครู ศพด. อนื่ ๆ ในเวที วาระพูดคุยการอ่านเพื่อพัฒนาการเด็กใน การประชมุ ครู ศพด. ของอำ� เภอปง กลายเปน็ การประชมุ หวั หนา้ สว่ นราชการระดบั อำ� เภอ แรงบันดาลใจให้กับเพื่อนครูเป็นจ�ำนวนมาก ของทุก ๆ เดอื น เพราะวัฒนธรรมการอ่าน กลับไปประยุกต์ใช้องค์ความรู้ที่มี เพื่อน�ำ คือการเรียนรู้ ไม่ใช่แค่มีหนังสืออย่างเดียว เสนอกับผู้บริหารในท้องถ่ินของตนตระหนัก จะขบั เคลอื่ นในวงกวา้ งกต็ อ้ งขยบั กนั ใหห้ มด ถงึ คณุ คา่ ของสอื่ นทิ านกบั พฒั นาการเดก็ เลก็ ทกุ หนว่ ย ความรว่ มมอื กนั เทา่ นนั้ จะขบั เคลอื่ น โลกการเรียนรูข้ องเดก็ ๆ ได้” “ออ้ ม-วรรณพร เพชรประดบั ” กลา่ ว อ้อม-วรรณพร ผอ. สำ� นักข่าวเด็กฯ สรปุ ถงึ การลงมอื ทำ� งานสรา้ งเสรมิ วฒั นธรรม พะเยา กลา่ วยนื ยันไว้ว่า การอ่านในชุมชน พ้นื ที่อำ� เภอปงไว้ว่า ทำ� ให้ “เราม่ันใจว่าสามารถพัฒนาคนได้ คน้ พบการทำ� งานทม่ี งุ่ สผู่ ลสมั ฤทธโ์ิ ดยไมย่ ดึ ตั้งแต่เดก็ เล็ก” ตดิ รปู แบบ มคี วามคดิ ยดื หยนุ่ เปน็ อสิ ระ และ รวดเร็ว ตน้ ทุนทรพั ยากรไม่สูง ไดร้ ะบบการ ใชค้ นทำ� งานไมเ่ ยอะ แตผ่ ลลพั ธม์ ปี ระสทิ ธภิ าพ เขา้ ถงึ รปู แบบการทำ� งานเชอ่ื มกบั ศนู ยพ์ ฒั นา เด็กเล็ก มีเคร่ืองมือและกระบวนการน�ำไป พัฒนางานการอ่านต่อ ∞27∞6

= Growth Mindset = - การพัฒนาเด็กเลก็ เทา่ กบั การพัฒนาสงั คมในระดับชาติ - วฒั นธรรมการอา่ น คอื การเรยี นรสู้ ิ่งตา่ ง ๆ ในชวี ิต - เลือกต้งั คำ� ถามที่เหมาะสม ท�ำให้ค้นพบวิธีการท่ีสร้างผลลพั ธ์ - ความสนกุ ระหว่างท�ำงานสร้างผลลัพธ์ทตี่ ้องการ - ท�ำงานดว้ ยการให้ออกไปกอ่ น ผลลพั ธท์ ด่ี ีตามมาเอง - ทุกปัญหามีทางออกเสมอ เลน่ สนุกกับปจั จุบัน เร่ืองราวจะคลค่ี ลายตามจงั หวะ - การทำ� งานตอ้ งยดื หยุน่ ปรับตัวใหเ้ ข้ากับสถานการณแ์ ละยุคสมัย - ทกุ คนสร้างการเปล่ียนแปลงใหส้ ังคมได้ - NGO สามารถมรี ะบบการจดั การที่เหมาะสมส�ำหรับองคก์ รได้ - ความรว่ มมือของทุกฝ่าย สามารถขับเคลือ่ นพัฒนาสงั คมในวงกวา้ งได้จริง ∞27∞7

“Key Success ส�ำคญั คอื ฝ่ายทนั ตาภบิ าลของโรงพยาบาลปง เพราะท�ำให้การขยายฐานท�ำงานไปยังศูนย์พัฒนาเด็กเล็กได้กระจาย เต็มพ้ืนท่ี คิดว่าถ้าทีมเราฝ่ายเดียวประสานงานกับ ศพด. ทั้งหมด อาจเป็นเรื่องยาก แต่เม่ือได้โรงพยาบาลประสานงานให้โดยมีเราเป็น พเ่ี ลยี้ งทำ� งานไปดว้ ยกนั ถอื เปน็ การเปดิ ประตสู กู่ ารทำ� งานกบั ครู ศพด. ในอ�ำเภอได้ดมี าก ทกุ วันนเ้ี ราเห็นการอา่ นมีความหมายมากกวา่ เดมิ เช่น ท่เี คยไดย้ ินพ่ปี ๊อบ (ระบดั ใบ ระนอง) พดู กบั ครู ๆ มาตลอดวา่ หนงั สอื นทิ านแคค่ รหู ยบิ ขน้ึ มาเลา่ มนั กม็ ปี ระโยชนแ์ ลว้ วนั นเ้ี ราเขา้ ใจประโยค น้ีมาก ๆ เลย และยิ่งได้เห็นครูเล่าด้วยสื่อประกอบนิทานท่ีท�ำขึ้นจากความเข้าใจและใส่ใจด้วยก็ยิ่ง ซาบซงึ้ กบั คณุ คา่ มากขน้ึ ไปอกี ตอนนก้ี ารอา่ นก็ไปอยใู่ นวถิ ชี วี ติ ของครจู นกลายเปน็ รปู แบบสอ่ื สารการ อ่านแบบธรรมชาติไปแล้ว ครูสามารถคุยกับหัวหน้าและผู้ปกครองจนเป็นกระบอกเสียงให้ชุมชนได้ เขา้ ใจถงึ คุณคา่ ของการอ่าน เป้าหมายสูงสุดของโครงการฯ คือ อยากให้ครู ศพด. กล้าลุกข้ึนมาสื่อสารกับผู้ปกครอง หน่วยงานต้นสังกัด หรือหัวหน้างานที่รับผิดชอบเขา สามารถเชื่อมโยงการท�ำงานกับผู้ปกครองได้ ยืนยันชดุ ความรดู้ ้านพัฒนาการเด็กกับการอ่านในฐานะครกู บั ผ้บู ริหารองค์กรทอ้ งถ่นิ ได้ พอใจมากท่โี ครงการฯ สร้างการเปลี่ยนแปลงให้คณะทำ� งาน ครู และที่ปรึกษา ยงิ่ เหน็ พลงั ใจ ของคุณครูทุกคนแล้วก็ยิ่งมีพลังมากขึ้น อย่างที่เรามาหาครูเยาว์กับครูกุลวันน้ี (วันท่ีพาทีมงาน ประเมนิ ฯ แผนงานฯ ลงพนื้ ทเ่ี กบ็ ขอ้ มลู ศพด.) ก็ไมม่ เี งนิ ใหค้ รสู กั บาท เรากบ็ อกครู ๆ วา่ ไมต่ อ้ งเตรยี ม อะไรไว้ให้นะ แต่พอมาแล้วก็มีอาหารการกินเต็มมาก ครูทุกศูนย์ฯ เป็นอย่างน้ีหมด มีความเป็นพี่ เปน็ น้อง มนี ้�ำใจมอบใหเ้ รามาก ซงึ่ เป็นเสน่ห์ของครทู ี่สง่ ให้เรามีพลังและมีความสุขในการทำ� งาน ∞27∞8

กุก๊ ถอื วา่ การท�ำงานของเราไมใ่ ช่ว่าแค่มคี รูยนื เคียงขา้ ง แต่เป็นการยนื หยดั อยู่ด้วยกันจริง ๆ เราเคยจดั อบรมแลว้ ครมู าเกินเป้าไปเท่าหนง่ึ จาก ๔๐ คนกลายเปน็ ๘๐ คน ทำ� ใหเ้ ราจ่ายเงินคา่ รถ ให้ครทู ่มี าไดแ้ คร่ อ้ ยเดยี วตอ่ ๒ วนั ท�ำให้มีบางคนไมพ่ อใจเพราะไมเ่ ข้าใจ แตก่ ม็ ีครู ๆ ที่อย่ดู ้วยกนั มานานแล้วเข้าใจสถานการณ์ก็จะช่วยพูดอธิบายข้ึนมาว่าการมาอบรมให้คุณค่าอะไรกับทุกคนบ้าง มันประทบั เขา้ ไปในใจของเรามาก เป็นพลังในการท�ำงานของเราตอ่ ไป ส่วนตัวกุ๊กก็ไดเ้ อาเทคนิคท่เี รียนรู้มาไปใชก้ ับลูกของตัวเอง มมี ุมมองการอ่านท่ีเปน็ เรอ่ื งบวก วิเคราะหไ์ ด้ เชือ่ มโยงได้ สามารถเอาความรูท้ ี่มีเก่ียวกบั การอ่านไปแบ่งปนั ใหก้ ับคนอนื่ ๆ ได”้ กุ๊ก-ฐิตริ ัตน์ วฒุ ิ รองผู้อำ� นวยการส�ำนกั ข่าวเดก็ และเยาวชน จังหวดั พะเยา “รู้จักหนังสือนิทานหลากหลายมากข้ึน ไม่ได้มองเพียงมีไว้ อ่านอย่างเดียวเหมือนเดิม แต่หนังสือนิทานสามารถพัฒนาเป็น สื่ออื่น ๆ ต่อยอดไปได้อีกเยอะมาก นอกจากนั้นขวัญก็ได้เข้าใจ เรอ่ื งพฒั นาการเดก็ ปฐมวยั มากขน้ึ จนไดแ้ นะนำ� วธิ กี ารทด่ี กี บั เดก็ ๆ ใหค้ นรจู้ กั หลาย ๆ คนนำ� ไปใชก้ บั ลกู หลาน เชน่ เรอ่ื งคณุ คา่ ของการ ใชห้ นังสอื นทิ านเสรมิ สรา้ งพฒั นาการ ปรบั เปลย่ี นพฤตกิ รรมเดก็ ๆ ใหด้ ขี น้ึ สว่ นการทำ� งานกบั ครศู นู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ ทำ� ใหเ้ ราพบวา่ ครไู มใ่ ชเ่ ปน็ แคเ่ พยี งพเ่ี ลย้ี งเดก็ แตค่ รู มสี ว่ นสำ� คัญในการพัฒนาทักษะตา่ ง ๆ ใหเ้ ด็กปฐมวัยไดเ้ ตรียมตวั ไปสรู่ ะดบั อนุบาล” ขวญั -เกศนิ ี ลอยมลู ผู้ช่วยผ้อู ำ� นวยการส�ำนักขา่ วเด็กและเยาวชน จังหวัดพะเยา ∞27∞9

ทุนบคุ ลากร : หมอโฮม ผดู้ ูแลสขุ ภาพฟันเดก็ เลก็ ๓๑ ศพด. “ขนิษฐา ทวิ าศริ ิ” หรอื “หมอโฮม” เจ้าพนกั งานทนั ตสาธารณสขุ ชำ� นาญงาน โรงพยาบาล ปง อ�ำเภอปง จังหวัดพะเยา เป็นบคุ คลสำ� คัญ (Key Man) ทส่ี �ำนักขา่ วฯ ตดั สนิ ใจเชิญมาร่วมเปน็ คณะ ท�ำงานในระดับพ้ืนที่ เนอื่ งจากรับผิดชอบงานเร่ืองสุขภาพช่องปากและฟันของเด็กเล็กทุก ศพด. อยูแ่ ลว้ ซง่ึ การอ่านนทิ านสามารถเปน็ กลไกหนึ่งทส่ี ่งเสรมิ เรอ่ื งสขุ ภาพช่องปากและฟนั ของเดก็ ๆ ได้ “ชอบกจิ กรรมการพฒั นาศกั ยภาพของครู ศพด. โดย พปี่ อ๊ บ ระบดั ใบ เพราะเขาสามารถนำ� รปู แบบของวชิ าการมา สาธติ และแตกประเด็นองค์ความรตู้ า่ ง ๆ ได้มากมาย นำ� ไป ใชไ้ ดจ้ รงิ และยงั่ ยนื ดว้ ยบทบาทเจา้ หนา้ ทส่ี าธารณสขุ ตอนน้ี เราเห็นทิศทางว่าสามารถน�ำหนังสือนิทานมาเป็นเคร่ืองมือ สำ� หรบั ส่อื สารกบั ผปู้ กครองได้งา่ ยและตรงทส่ี ดุ ส่วนตัวเราร่วมงานกับการอ่านมาต้ังแต่ปี ๒๕๕๕ ไดเ้ รียนรู้แนวคิดและวิธีการท�ำงานรว่ มกบั NGO แล้วเราได้ นำ� ทกั ษะการเลา่ นทิ านและการจดั กจิ กรรมตา่ ง ๆ ไปประยกุ ต์ ใชใ้ นการลงพนื้ ท่ี ศพด. ตามความรบั ผดิ ชอบของเราไดอ้ ยา่ ง สรา้ งสรรคม์ ากขน้ึ ไดพ้ ฒั นากระบวนการสอื่ สารกบั ผปู้ กครอง ผา่ นการใช้รูปแบบ Focus group” ∞28∞0

กลไกท�ำงานระดับอ�ำเภอ ทีมทันตาภิบาลโรงพยาบาลปงท�ำหน้าท่ีเป็นหลักในด้านวิชาการ ส่งเสริมความรู้ สรา้ งความเขา้ ใจเรอ่ื งพฒั นาการสมองและการดูแลช่องปากของเด็ก ๆ ตามตวั ชีว้ ดั ของส�ำนักงานสาธารณสุขจังหวัดพะเยา เน้นการพัฒนาศักยภาพแกนน�ำครู ส่งเสริมการอ่าน ให้สามารถขยายความรเู้ รื่องสอ่ื อา่ นไปส่เู ครอื ขา่ ยครผู ดู้ ูแลเด็กให้ครบทุกแหง่ ในอำ� เภอปง มุ่งหนนุ ให้ ยกระดบั เปน็ อำ� เภอสขุ ภาวะการอ่าน ปจั จบุ นั เกิดการเชื่อมไปยังโรงพยาบาลส่งเสรมิ สุขภาพตำ� บล (รพ.สต.) ในพน้ื ทน่ี นั้ ๆ เพ่อื ร่วม เป็นพ่ีเล้ียงหนุนเสริมไปร่วมกับทีมโครงการฯ ถือว่าเป็นการท�ำงานในภาพรวมผ่านกลไกระบบ สาธารณสุขระดับอ�ำเภอ หากสามารถเคลื่อนไหวพร้อมกันท้ังระดับอ�ำเภอ น่าจะเกิดการสื่อสารกับ องค์กรปกครองส่วนท้องถ่ิน หรือหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องกับการส่งเสริมการอ่าน เพ่ือให้ได้มาซ่ึง งบประมาณหรือการสนบั สนุนส่ือท่มี ีประโยชนต์ อ่ พฒั นาการดา้ นสมองส�ำหรบั เดก็ มากยิ่งขน้ึ ∞28∞1

อา่ นสรา้ งสขุ กนั ยกร ตุย้ วงคษ์ า, ปุณยนชุ กรมขนุ ทด

สงั คมแห่งการเรยี นรู้ : ครอบครัวเขม้ แข็ง ล�ำปาง นครแหง่ การอ่าน แบง่ ปนั โอกาส สรา้ งสรรค์ชุมชน เปน็ อกี หนง่ึ พน้ื ทที่ ำ� งานซงึ่ คนรนุ่ ใหญเ่ ปดิ โอกาสใหค้ นรนุ่ ใหมไ่ ดร้ บั บทบาทขบั เคลอ่ื นงาน สร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านเต็มที่ กระท่ังวันนี้เกิดเป็น “ล�ำปาง นครแห่งการอ่าน” ภายใต้การหนุนสรา้ งของศูนยเ์ รยี นรเู้ พื่อครอบครวั เขม้ แขง็ จงั หวดั ลำ� ปาง ร่นุ ใหมท่ ว่ี ่า คอื “สาย-ปุณยนุช กรมขนุ ทด” และ “ดาว-กันยกร ตยุ้ วงคษ์ า” “สาย-ปณุ ยนชุ ” มตี ำ� แหนง่ เปน็ ผปู้ ระสานงานโครงการอา่ นยกกำ� ลงั สขุ เพม่ิ สขุ จาวลำ� ปาง ๕๘ “ดาว-กันยกร” มีตำ� แหนง่ เป็นเจ้าหนา้ ทีป่ ระสานงานโครงการอา่ นยกกำ� ลงั สขุ เพิ่มสุข จาวล�ำปาง ๕๘ ท้งั ๒ คนเป็นแกนก�ำลงั หลกั ของการทำ� งานขบั เคล่อื นประเดน็ สง่ เสริมการอา่ นร่วมกนั ในปจั จุบนั สว่ นรนุ่ ใหญท่ ว่ี า่ คอื ประธานและคณะกรรมการศนู ยเ์ รยี นรเู้ พอ่ื ครอบครวั เขม้ แขง็ จงั หวดั

ล�ำปาง ซึ่งประกอบไปด้วยผู้ทรงคุณวุฒิและเชี่ยวชาญในสาขาต่าง ๆ คนส�ำคัญของจังหวัด บางคนเกษยี ณอายรุ าชการงานวชิ าการ บางคนยงั ทำ� งานเป็นอาจารย์ บางคนเปน็ นกั การเมือง ท้องถิ่น บางคนทำ� ธรุ กิจส่วนตวั บางคนเป็นจติ อาสาผนู้ �ำชุมชน คณะทำ� งานของศนู ยเ์ รยี นรฯู้ หลายคนทเี่ ปน็ รนุ่ ใหญต่ า่ งมปี ระสบการณก์ ารทำ� ยทุ ธศาสตร์ ทงั้ ในระดบั จงั หวดั และระดบั ประเทศ มสี ถานภาพทางสงั คมเปน็ คณะทำ� งานขบั เคลอื่ นสงั คมแทบ ทกุ ประเด็นของจงั หวัดลำ� ปาง จงึ ท�ำให้การเคลอื่ นงานเชิงนโยบายมีพลังและประสบความส�ำเร็จ สามารถผลกั ดันนโยบายสว่ นการอ่านเข้าสูเ่ ทศบัญญตั ิเปน็ ลายลกั ษณอ์ ักษรไดต้ ้งั แตป่ ี ๒๕๕๗ ทกุ คนตา่ งมารวมตวั กนั ทำ� งานดว้ ยเปา้ หมายเดยี วกนั คอื รว่ มกนั พฒั นาชมุ ชนเมอื งลำ� ปาง ใหน้ า่ อยู่ในทุก ๆ ด้าน บนพื้นฐานความเข้มแขง็ ในครอบครวั ∞28∞4

“ทกุ เรอื่ งของการพฒั นาสงั คม มฐี าน โครงการดา้ นสง่ เสรมิ สายใยรกั ของครอบครวั หลกั คอื ครอบครวั ” ทกุ คนในคณะทำ� งานศนู ยฯ์ ผา่ นการเล่านทิ าน อา่ นและเลน่ กับลูก ของ ครอบครัวเข้มแข็ง ล�ำปาง คิดเห็นตรงกัน สถาบนั รกั ลกู ดงั นน้ั ทกุ ประเดน็ ทพ่ี วกเขาเขา้ รว่ มขบั เคลอ่ื น ลว้ นทำ� งานบนรากฐานแหง่ ความสมั พนั ธข์ อง ด้านการท�ำงานสร้างเสริมวัฒนธรรม ครอบครวั เชน่ เดยี วกบั โครงการอา่ นยกกำ� ลงั สขุ การอ่าน “อ่านยกก�ำลังสุข เพิ่มสุขจาว เพ่มิ สขุ จาวลำ� ปาง ๕๘ ภายใต้การสนับสนนุ ล�ำปาง” ปัจจบุ ันศูนย์เรยี นร้ฯู ล�ำปาง ท�ำงาน ของแผนงานสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่าน รว่ มกับท้องถิ่น ๘ พ้นื ท่ี ในอ�ำเภอแจ้ห่ม กับ ส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริม ผู้ปกครองเด็กปฐมวัย ชุมชนและภาคส่วน สขุ ภาพ (สสส.) ต่าง ๆ สร้างความตระหนักรู้ถึงคุณค่าของ การอ่านกับพัฒนาการเด็กปฐมวัย และได้ คณะทำ� งานในศนู ยเ์ รยี นรฯู้ ขบั เคลอ่ื น พัฒนาทักษะการอ่านและเล่านิทานอย่างมี งานสร้างเสริมสุขภาพ ความสัมพันธ์ ความสุขระหว่างผู้ปกครองกับลูกหลานตาม ครอบครัวในระดับหมู่บ้าน ต�ำบล อ�ำเภอ บริบทครอบครัวและชุมชน ได้พัฒนาทักษะ จังหวัด และระดับประเทศ ในหลากหลาย ดา้ นการเลือกหนังสือหรอื สื่อทเ่ี หมาะกับเด็ก รปู แบบ เชน่ เปน็ วทิ ยากรกระบวนการเรยี นรู้ ปฐมวยั ไดพ้ ฒั นาทกั ษะการผลติ นทิ านทำ� มอื พัฒนาศักยภาพคณะท�ำงานชุมชนและ ของผูป้ กครองรว่ มกับลกู หลาน ไดส้ ร้างองค์ หน่วยงานอน่ื ๆ ที่รอ้ งขอในดา้ นต่าง ๆ เชน่ ความรู้ด้านการสร้างเสริมวัฒนธรรมรักการ ครอบครวั ยาเสพติด สตรี เด็กและเยาวชน อ่านในบริบทของชุมชนและองค์กรปกครอง เป็นองค์กรรับผิดชอบขับเคล่ือนงานส่ือเด็ก สว่ นทอ้ งถนิ่ ไดศ้ กึ ษาเรยี นรแู้ ละพฒั นาขยาย เยาวชน และครอบครัว สถาบันส่ือสร้าง ผลท้ังในเชิงคุณภาพและเชิงปริมาณใน สขุ ภาวะเยาวชน (สสย.) รวมทงั้ เปน็ วทิ ยากร โอกาสต่อไป ∞28∞5

การขบั เคลอ่ื นงานสรา้ งเสรมิ วฒั นธรรมการอา่ นในชมุ ชนของจงั หวดั ลำ� ปาง มปี จั จยั ความ ส�ำเรจ็ มาจากต้นทุนท่ีมีอยู่ในพืน้ ท่ี ทุนทางสงั คม เช่น ความรกั ของคนในครอบครวั การทำ� งาน ท่สี อดรับนโยบายภาครัฐและท้องถ่ิน ความเชื่อและความศรัทธาต่อศนู ยเ์ รยี นรู้ฯ ความเขม้ แขง็ ของภาคเี ครือข่ายในระดบั ตา่ ง ๆ ทุนทางบคุ คล เชน่ ผวู้ ่าราชการจังหวัด นายอ�ำเภอแจ้หม่ ผ้อู ำ� นวยการ กศน. (ศูนย์การ ศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย) อ�ำเภอแจ้ห่ม คณะท�ำงานส่งเสริมการอ่านใน ระดบั พน้ื ท่ี คณะทำ� งานศนู ยเ์ รยี นรู้เพ่ือครอบครวั เขม้ แขง็ และเจ้าหน้าทผ่ี ู้รบั ผิดชอบโครงการ ลว้ นแต่ยอมรับและสนับสนุนนโยบายส่งเสริมการอา่ น ในขณะทท่ี นุ ความรู้ เชน่ ความเชยี่ วชาญดา้ นการสรา้ งกระบวนการเรยี นรแู้ บบมสี ว่ นรว่ ม (Participatory Learning : PL) ของคณะทำ� งานศนู ยเ์ รยี นรู้ฯ ความเชยี่ วชาญดา้ นการทำ� สือ่ เพื่อเด็กปฐมวัย (หนังสือนิทานทำ� มอื ) ของวิทยากรและคณะท�ำงานในพื้นท่ี สามารถสรา้ งการ เรียนรใู้ ห้แกก่ ลมุ่ เปา้ หมายเดก็ ปฐมวัยและผูป้ กครองไดต้ ามเป้าหมาย ∞28∞6

ทุกคนในคณะท�ำงานพดู ถึงหวั ใจของการขบั เคลอื่ นงานไว้ตรงกันคือ “การเรียนรู้” ทุกคนตา่ งเชื่อว่าตนอยู่บนเสน้ ทางการเรียนร้อู ยา่ งไม่มวี นั จบส้ิน ทกุ การทำ� งานท่เี พิ่มขึ้น ลว้ นแต่สามารถส่งใหค้ ณะทำ� งานไดด้ งึ ศกั ยภาพภายในออกมา ทำ� งาน เพ่ือพัฒนาท้งั ตนเองและสังคม ล�ำปาง นครแหง่ การอ่าน งานส่งเสริมวัฒนธรรมการอ่านของ จงั หวดั ลำ� ปางขบั เคลอื่ นในระดบั ตำ� บล อำ� เภอ และจงั หวดั โดยมคี ณะทำ� งานจากหลากหลาย หน่วยงาน เช่น ระดับต�ำบล ประกอบด้วย องคก์ รปกครองสว่ นทอ้ งถน่ิ (อปท.) ศนู ยก์ าร ศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย (กศน.) ศนู ยพ์ ฒั นาเดก็ เลก็ (ศพด.) โรงเรยี น อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจำ� หมบู่ า้ น(อสม.) ตัวแทนผู้ปกครองเด็กปฐมวัย โดยมีภาคี สนับสนุนคอื วดั ผนู้ ำ� หม่บู า้ น ผ้สู งู อายุ และเยาวชน ระดบั อำ� เภอ (แจ้ห่ม) มปี ระธานคณะท�ำงาน คอื นายอำ� เภอแจ้ห่ม และมีผูอ้ �ำนวยการ กศน.อ�ำเภอแจ้ห่ม เปน็ เลขานกุ าร หวั หนา้ ส่วนราชการตา่ ง ๆ ในอำ� เภอเปน็ คณะกรรมการ เช่น ผกู้ ำ� กบั การสถานตี ำ� รวจภธู รแจห้ ม่ ผอู้ ำ� นวยการสำ� นกั งานเขตพนื้ ทกี่ ารศกึ ษาประถมศกึ ษาลำ� ปาง ∞28∞7

เขต ๓ อำ� เภอแจ้ห่ม ปลดั อำ� เภอ พัฒนากรอำ� เภอ เกษตรอำ� เภอ สาธารณสุขอำ� เภอ สสั ดีอ�ำเภอ วฒั นธรรมอำ� เภอ ผจู้ ดั การธนาคารเพอ่ื การเกษตรและสหกรณก์ ารเกษตรแจห้ ม่ ผจู้ ดั การธนาคาร ออมสิน แจ้ห่ม ผู้อ�ำนวยการโรงพยาบาลแจ้ห่ม ผู้อ�ำนวยการโรงเรียนแจ้ห่มวิทยา ผู้บริหาร ส่วนองคก์ รปกครองสว่ นท้องถนิ่ รวมท้งั กำ� นันและผ้ใู หญ่ทุกคนในอำ� เภอ ปี ๒๕๕๘ โครงการฯ ขยายพื้นท่ดี ำ� เนินงานครอบคลุมไปยงั ๓๒ หมู่บา้ นจากทงั้ หมด ๖๔ หมบู่ า้ น รวมท้ังขยายไปยงั พืน้ ท่สี ูงที่มศี ูนย์การศกึ ษาเพอ่ื ชมุ ชนในเขตภูเขา (ศศช.) ตั้งอย่ดู ว้ ย คือ บ้านห้วยวาด บ้านแม่ก๋า และบ้านห้วยปง เป็นปัจจัยพ้ืนฐานส่งเสริมทางปัญญาและสร้าง ครอบครวั ทีอ่ บอุน่ เพ่ือผลกั ดนั ใหเ้ กดิ ความเขม้ แข็งของครอบครัวและชุมชน “กศน. มีหน้าที่โดยตรงเร่ืองจัดการศึกษาตาม อัธยาศัย มีห้องสมุดประชาชน มีบ้านหนังสือชุมชน สามารถท่จี ะจัดกิจกรรมไดค้ รอบคลุมทุกพนื้ ที่ เน่ืองจาก มคี รู กศน. ทุกพนื้ ท่ี นักเรยี นทเี่ ข้ามาเรียนสว่ นใหญ่เป็น วยั หนมุ่ สาวและวยั ทำ� งาน ดงั นน้ั การขยบั งานใหเ้ ตม็ พนื้ ที่ สามารถเชอื่ มเขา้ ไปสกู่ ลไกน้ีได้ และสามารถขยายผลไป ยงั ครอบครวั ในระดบั ชมุ ชนได้ เราขยายผล ๒ พนื้ ท่ี อบต. แจ้ห่ม และ อบต.แม่สุก ให้เป็นพื้นที่เรียนรู้อย่างเป็น รูปธรรม และสนับสนุนให้การส่งเสริมการอ่านเป็น นโยบายของจงั หวดั ซึง่ ในระดับจังหวัด เรามีผวู้ า่ ราชการจังหวัดเปน็ ประธาน และผู้อ�ำนวยการ สำ� นกั งาน กศน.จงั หวัดล�ำปางเป็นกองเลขานกุ าร” อ�ำภรณ์ ชา่ งเกวยี น ผอ.กศน. อำ� เภอแจ้หม่ กล่าว ∞28∞8

ศูนย์เรียนรู้เพื่อครอบครัว เข้มแข็ง ล�ำปาง ขับเคลื่อนงาน ส่งเสริมการอ่านในระดับชุมชนถึง ระดับจังหวัด จนเกิดการท�ำ ยุทธศาสตร์การอ่าน ๓ ปีของ จังหวัดล�ำปาง เกิดแผนงาน ขับเคลื่อน “ลำ� ปาง นครแหง่ การ อ่าน” อย่างจริงจัง ผู้ว่าราชการ จังหวดั มอบหมายให้ กศน. เชอ่ื มการท�ำงานร่วมกับศูนยเ์ รยี นรเู้ พื่อครอบครวั เขม้ แขง็ ลำ� ปาง สบื เนอ่ื งจากผวู้ า่ ราชการจงั หวดั เหน็ ผลงานเชงิ ประจกั ษใ์ นดา้ นสง่ เสรมิ การอา่ นของอำ� เภอ แจ้หม่ ทมี่ ีการขับเคลื่อนงานต้งั แต่ระดบั ครอบครัว ระดบั บุคคล ชมุ ชน และอ�ำเภอ จึงเสนอให้ อำ� เภอแจห้ ม่ สง่ ตวั แทนเขา้ เฝา้ ฯ รบั เสดจ็ และถวายรายงานตอ่ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยาม บรมราชกุมารี เนื่องในวโรกาส สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จ พระราชดำ� เนนิ ทรงเปดิ โครงการอา่ งเกบ็ นำ้� แมเ่ สรมิ อนั เนอ่ื งมาจากพระราชดำ� ริ บา้ นโปง่ นำ�้ รอ้ น อำ� เภอเสรมิ งาม จงั หวดั ลำ� ปาง เมอ่ื วนั ท่ี ๑๗ สงิ หาคม ๒๕๕๘ ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั ลำ� ปางมอบหมาย ให้ กศน. จงั หวดั ลำ� ปาง จดั ทำ� นทิ รรศการและแผน่ พบั ประชาสมั พนั ธ์ “ลำ� ปางนครแหง่ การอา่ น” รวมทั้งเปิดโอกาสให้ตัวแทนผู้เสริมสร้างวัฒนธรรมการอ่านในชุมชน คือ “พรทิพย์ มีมานะ” เขา้ เฝ้าฯ รบั เสดจ็ และถวายรายงานเก่ียวกับนทิ รรศการ “ล�ำปาง นครแห่งการอ่าน” เนื่องจากเป็นเจ้าของบา้ นหนังสืออัจริยะ บา้ นสบฟา้ ตำ� บลแจห้ ่ม อำ� เภอแจห้ ม่ จังหวดั ลำ� ปาง ซง่ึ สร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านให้เกิดขนึ้ ในระดับบคุ คล ครอบครัว และชุมชน ∞28∞9

“ลำ� ปาง นครแหง่ การอา่ น รกั ลกู รักครอบครวั รักลำ� ปาง รกั การอา่ น” โดย นายธานินทร์ สภุ าแสน ผวู้ ่าราชการจังหวดั ลำ� ปาง “เนอ่ื งในปีมหามงคลของปวงชนชาวไทย ปีเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ในศภุ วโรกาสทรงเจริญพระชนมายคุ รบ ๖๐ พรรษา ในวนั ท่ี ๒ เมษายน ๒๕๕๘ และเพอื่ เปน็ การเทดิ พระเกยี รติถวายเจ้าฟา้ นกั อา่ น ซึ่งมคี วามสำ� คญั ยิ่งตอ่ การแสวงหาความร้แู ละยงั เปน็ กระบวนการสรา้ งความรใู้ หมท่ ใ่ี ชเ้ วลานอ้ ยท่สี ุด ที่ท�ำใหป้ ระชาชนชาวลำ� ปางได้รบั การพัฒนาทั้ง ทางรา่ งกาย จติ ใจ ความรู้ความสามารถ และมคี วามมนั่ คงในชีวิต โดยเฉพาะสิ่งทส่ี ำ� คญั ทสี่ ุดในชวี ิต คือ เปน็ ประโยชนใ์ นครอบครัว ท�ำให้ครอบครัวอบอุ่น ซง่ึ จะส่งผลต่อการพัฒนาสงั คม ชมุ ชน ประเทศ ชาติตอ่ ไป จงึ ได้กำ� หนดใหจ้ ังหวัดลำ� ปางเปน็ นครแหง่ การอา่ น เริม่ ต้งั แต่ปี ๒๕๕๘-๒๕๖๑ ก�ำหนด แนวคดิ หลกั ไว้คอื “รักลูก รักครอบครวั รกั ลำ� ปาง รกั การอ่าน” การดำ� เนินงานโครงการ ล�ำปาง นคร แหง่ การอา่ น จะประสบความสำ� เรจ็ ไดต้ อ้ งอาศยั พลงั ของทกุ ภาคสว่ นในจงั หวดั ลำ� ปางรว่ มกนั ขบั เคลอื่ น ไปพร้อมกนั เพอ่ื ใหเ้ กดิ วัฒนธรรมการอา่ นในครอบครวั ทยี่ งั่ ยืนตอ่ ไป” เนือ้ ความจากแผ่นพบั ประชาสัมพันธ์ “ลำ� ปางนครแหง่ การอ่าน” “ทุกวันน้ี อบต.แม่สุก และ อบต.แจ้ห่ม กลายเป็นพ้ืนที่ เรียนรู้ต้นแบบที่มีคนมาดูงานต่อเน่ือง เพราะเป็นพื้นท่ีท่ีมี ประสบการณ์และผลงานที่ชัดเจน เช่น รูปแบบการท�ำงาน กระบวนการเรียนรู้ที่ใช้วิธีการสร้างความตระหนักรู้อย่างมีส่วน ร่วมผา่ นการคนื ข้อมลู มีผลงานการผลิตส่ือส่งเสรมิ การอา่ นและ สือ่ ประชาสมั พันธก์ ารทำ� งาน สามารถเหน็ ภาพกลไกคณะทำ� งาน ∞29∞0

ระดบั ต�ำบล ซ่ึงท�ำงานกันผ่านแผนงานระยะ ยงั สามารถชว่ ยดูแลแกไ้ ขทันเวลาอีกด้วย สั้นภายใต้การวางยุทธศาสตร์ระยะยาว” ผอ.กศน. อำ� เภอแจ้ห่ม กลา่ วเพิม่ เตมิ รวมทงั้ กระบวนการต่าง ๆ ส่งผลให้ ทุกคนเกิดความรูส้ ึกเปน็ เจา้ ของงาน คือ อีก ดา้ นคนทำ� งานรนุ่ ใหม่ “สาย-ปณุ ยนชุ ปัจจัยส�ำคัญที่เคลื่อนงานส่งเสริมวัฒนธรรม กรมขนุ ทด” ใหข้ อ้ มลู เสรมิ วา่ ปี ๒๕๕๘ ขยาย การอา่ นในพนื้ ท่ีไปสคู่ วามสำ� เรจ็ ทง้ั ในระดบั พน้ื ทที่ �ำงานอกี ๖ ทอ้ งถนิ่ ของอ�ำเภอแจห้ ่ม หมบู่ า้ น ตำ� บล และอำ� เภอ เนอื่ งจากผมู้ สี ว่ นได้ ซ่ึงได้เดินทางไปดูงานท่ี อบต.แม่สุก และ ส่วนเสีย คือ ครู กศน. ครู ศพด. อสม. อบต.แจ้ห่ม ได้สะดวกและเกิดความเข้าใจ ผู้ปกครอง ต่างมีความรู้สึกเป็นเจ้าของงาน เน้อื งานชดั เจน เพราะมบี รบิ ทที่ใกล้เคยี งกนั ลงมือร่วมคิด ออกแบบการท�ำงาน ลงมือ สร้างแรงบันดาลใจให้คนมาดูงานกลับไป ปฏิบัตงิ านรว่ มกนั ทกุ ข้นั ตอนตามแผนงาน ลงมือท�ำในพ้ืนท่ีตัวเองได้จริง ๆ ส่วนคณะ ท�ำงานก็ท�ำหน้าที่เป็นพี่เลี้ยง ติดตามดูงาน ปงี บประมาณ ๒๕๕๘ จังหวัดล�ำปาง และให้การสนับสนุน แม้ว่าในโครงการฯ สามารถผลกั ดนั การอา่ นสรู่ ะดบั นโยบายทอ้ งถน่ิ ไมไ่ ดม้ งี บประมาณสำ� หรบั ลงตดิ ตาม แตค่ ณะ ไดป้ ระสบความสำ� เรจ็ คอื การสรา้ งการอา่ น ท�ำงานให้ความส�ำคัญต่อการติดตาม จัดหา เป็นวาระจังหวัด เป็นเทศบัญญัติในพ้ืนท่ี ช่องทางลงพื้นท่ีสม�่ำเสมอ เน่ืองจากเห็นว่า ดำ� เนนิ การ การมงี บประมาณและความรว่ มมอื เป็นเร่ืองส�ำคัญท่ีสามารถช่วยเสริมแรงคน ของสว่ นทอ้ งถน่ิ หรอื หนว่ ยงานทเ่ี กย่ี วขอ้ งเขา้ ท�ำงานได้ และยังท�ำให้คณะท�ำงานได้เห็น มาสนับสนุนในการขับเคล่ือนงานสร้างเสริม ภาพความเคลื่อนไหวงานชัด ทันเหตุการณ์ การอ่าน ถือเป็นกลไกส�ำคัญส�ำหรับการ หรือเกิดข้อติดขัดเฉพาะหน้าตรงไหน สรา้ งเสรมิ วฒั นธรรมการอา่ นใหเ้ กดิ ขนึ้ ในทกุ ชมุ ชนของจังหวัดลำ� ปาง เนือ่ งจากทา้ ยที่สุด ∞29∞1

แล้ว ท้องถิ่นแตล่ ะแหง่ จะสามารถขบั เคลือ่ นงานสง่ เสริมการอ่านไดเ้ อง ศนู ยเ์ รยี นรเู้ พอื่ ครอบครวั เขม้ แขง็ ลำ� ปาง วางยทุ ธศาสตรห์ ลกั ไวช้ ดั เจนตงั้ แตเ่ รม่ิ ตน้ ทำ� งาน สรา้ งเสรมิ วฒั นธรรมการอา่ น คอื “ตอ้ งทำ� ใหก้ ารสง่ เสรมิ การอา่ นบรรจเุ ขา้ ไปในนโยบายจงั หวดั ” จากนน้ั ดว้ ยวฒั นธรรมองคก์ รของศนู ยเ์ รยี นรฯู้ ซงึ่ เนน้ เรอ่ื งการเรยี นรไู้ มม่ ที ส่ี น้ิ สดุ จงึ เรมิ่ ด้วยการทำ� งานวิจยั เก็บขอ้ มูล วิเคราะห์กลุม่ เป้าหมาย วางแผนงานระยะ ๓ ปีและ ๕ ปี ผา่ น การสร้างความตระหนักถึงคุณค่าของการอ่านผ่านการส่ือสาร วางโครงสร้างกลไกการท�ำงาน คณะท�ำงาน เวทีประชาคม เน้นกระบวนการเรียนรู้แบบมีส่วนร่วม ส่งเสริมให้ชุมชนสร้าง ยุทธศาสตร์ของตน เพือ่ รวมศนู ย์ความรู้สกึ เป็นเจ้าของร่วมกัน มศี ูนยเ์ รียนรู้ฯ เป็นผู้อำ� นวยการ คอยติดตามประเมินผล สรุปบทเรียน หลังกิจกรรม กระท่ังในที่สุดการอ่านก็ได้ถูกบรรจุเป็น วาระจังหวดั “ล�ำปาง นครแหง่ ความสขุ : รกั ลกู รักครอบครัว รกั การอา่ น รักลำ� ปาง” “ทุกกิจกรรมมีการวางแผนกระบวนการทุกคร้ัง บนฐานของ เป้าหมายกระบวนเรียนรู้ให้ครบ ๓ มิติ คือ ความรู้ ความเข้าใจ สามารถน�ำไปใช้ได้ ต้องค้นให้พบว่าแต่ละกิจกรรมมีเนอ้ื หาหลักคือ อะไร ทำ� แลว้ ไดส้ ง่ มอบอะไรใหก้ บั ใคร รวมทงั้ หลงั จากจัดกิจกรรมทุก ๆ ครั้ง เรามี AAR (After Action Review) วา่ ส่ิงท่ีลงมือท�ำไปแล้วตอบโจทยอ์ ย่างไร” ครแู อว๋ -ผศ.จริยา วิไลวรรณ สถาบนั การพลศึกษา วิทยาเขตล�ำปาง ∞29∞2

หวั ใจแห่งการเรียนรู้ “อาจารยพ์ นั ธศ์ กั ด์ิ คำ� แกว้ ” ประธานศนู ยเ์ รยี นรู้ เพอื่ ครอบครวั เข้มแขง็ จงั หวัดลำ� ปาง กลา่ วถึงภาพรวม การท�ำงานเพื่อพัฒนาสังคมในจังหวัดล�ำปางไว้ว่า คนท�ำงานภาคประชาสังคมของจังหวัดล�ำปางล้วนมา จากหลายองคก์ ร ฉะนน้ั หวั ใจสำ� คญั ของการทำ� งานของ เขาคอื ตอ้ งเรยี นรวู้ า่ แตล่ ะองคก์ รทำ� งานอะไร สามารถ บรู ณาการร่วมกับงานท่มี อี ย่ไู ด้อย่างไร ทส่ี ำ� คญั คือการ ขบั เคลื่อนในระดับสงั คม ไม่สามารถอยู่ในรปู แบบต่าง คนตา่ งทำ� ได้ จำ� เปน็ ตอ้ งเชอ่ื มโยงกนั จากทกุ ภาคสว่ นทงั้ องค์กรภาครัฐและเอกชน โดยใช้เนื้องานเป็นตัวเชื่อม เขา้ ไปด้วยฐานคิดการทำ� งาน คือ ครอบครวั “ครอบครัวเป็นรากฐานของการขับเคลื่อนวัฒนธรรมการอ่าน” อาจารย์พันธ์ศักด์ิเช่ือ อยา่ งนน้ั เมอ่ื ตอบรบั โจทยท์ า้ ทายดา้ นการสรา้ งเสรมิ วฒั นธรรมการอา่ นใหเ้ กดิ ขน้ึ ในชมุ ชนจาก แผนงานฯ การอา่ น โดยมยี ทุ ธศาสตรแ์ รกทตี่ ง้ั เปา้ หมายชดั เจน คอื การอา่ นเปน็ นโยบายจงั หวดั คณะท�ำงานทุกคนในศูนย์เรียนรู้ฯ ล้วนเปิดกว้างทางความคิดและการเรียนรู้เพื่อมุ่งไปสู่ เปา้ หมาย ทุกคนเรียนรู้ส่งิ ใหม่ ๆ ตลอดเวลา ทง้ั ประเดน็ สงิ่ แวดลอ้ ม เทคโนโลยี โปรแกรมการ ส่ือสารออนไลน์ ท่ามกลางความเปลี่ยนแปลงท่ีเกิดขึ้นอย่างรวดเร็วตลอดเวลาของโลกยุคน้ี ∞29∞3

ดังนั้น การเรียนรู้เป็นส่ิงส�ำคัญในการ ทำ� งานพัฒนา “วัฒนธรรมขององค์กรเราคือ ทุกคนอยากทำ� ดี มีจติ สาธารณะ อยาก ทำ� งานเพอื่ สว่ นรวม สว่ นเรอื่ งบรหิ ารงาน เปน็ แบบพน่ี อ้ งกนั เปน็ ครอบครวั เดยี วกนั นอกเหนือจากงานเราก็มีกิจกรรมพิเศษ มาเจอกันด้วย เมื่อมีปัญหาก็คุยกัน ทกุ กิจกรรมทีท่ �ำเสรจ็ เรามี AAR (After Action Review) เพื่อทบทวนรว่ มกนั ถึงงานที่จบไปแล้ว ซึ่งเราเนน้ พดู กันในเชงิ พัฒนา” ส่วนเทคนิคการเช่ือมต่องานระหว่างองค์กรและหน่วยงานนั้น มีทั้งรูปแบบเป็นทางการ และไมเ่ ปน็ ทางการ ควบคไู่ ปกบั การใชเ้ ครอื ขา่ ยความสมั พนั ธท์ ม่ี อี ยแู่ ลว้ ของคณะทำ� งานในศนู ย์ เรียนรู้เพ่ือครอบครัวเข้มแข็งแต่ละคน เช่น นอกเหนือจากจัดส่งหนังสือหรือเอกสารตามระบบ อาจารย์พันธ์ศักด์ิช่วยยกหโู ทรศพั ทค์ ุยด้วยเพ่ือยำ�้ ประเดน็ ท่ีส�ำคัญ หรือหลาย ๆ คร้ังที่มีการนัด พบผู้ใหญ่เพ่ือจิบกาแฟสนทนา ก็พาคนท�ำงานรนุ่ ใหมอ่ ยา่ ง “สาย” และ “ดาว” ไปเรียนร้ดู ้วย เสมอ ในขณะทค่ี ณะทำ� งานรนุ่ ใหญเ่ ปรยี บเสมอื นเขม็ ทศิ รบั บทบาทคอยกำ� หนดเสน้ ทาง วางแผน การเคลอ่ื นไหวงานพฒั นาสังคม เช่อื มตอ่ สายสัมพนั ธ์ “สาย-ปุณยนชุ ” และ “ดาว-กันยกร” คอื ๒ คนรุ่นใหมผ่ ูเ้ ปน็ เร่ียวแรงหลกั ในการลงมือเคล่อื นงานสรา้ งเสรมิ วัฒนธรรมการอา่ นในจังหวดั ลำ� ปางอยา่ งขะมกั เขม้น ∞29∞4

“กระบวนการทำ� งานสง่ เสรมิ การอา่ นทำ� ใหค้ นทำ� งานเตบิ โตทง้ั ทางความ คิดและวิธีการท�ำงาน ดาวและสายเป็นคนท่ีพัฒนาตัวเองได้ดี ทั้ง ๒ คนเป็น วิทยากรกระบวนการเรียนรู้ (Facilitators) ท่ีศนู ย์เรยี นรู้ฯ ภาคภมู ิใจมาก” ครแู อ๋ว-ผศ.จริยา วไิ ลวรรณ สถาบนั การพลศึกษา วทิ ยาเขตลำ� ปาง “สาย-ปณุ ยนชุ กรมขนุ ทด” เรม่ิ ทำ� งานกบั ศนู ยเ์ รยี นรเู้ พอื่ ครอบครวั เขม้ แขง็ ดว้ ยตำ� แหนง่ ผู้สื่อข่าว รับหน้าที่ออกท�ำข่าวในแต่ละอ�ำเภอของจังหวัดล�ำปาง ท�ำรายการประเด็นต่าง ๆ วฒั นธรรม การเลีย้ งลกู และการเกษตร ภายใตศ้ ูนย์เรียนรูเ้ พ่อื ครอบครวั เข้มแขง็ ซง่ึ มีส่อื วิทยุ เป็นเครอ่ื งมอื ในการสื่อสาร มเี ครือข่ายวิทยุชุมชน “ตอนนนั้ สายเหน็ พนี่ อ้ ย(ปรารถนา หาญเมธ-ี หนงึ่ ในคณะทำ� งานศนู ยเ์ รยี นรฯู้ ) จดั รายการ วิทยุ กอ็ ยากทำ� บ้าง ไปสมคั รแลว้ ท�ำข่าว จดั อบรม เปน็ เลขานุการ ประสานงาน ยาวมาจนถึง วันน้ีเลย ชอบท�ำงานด้านชุมชน เม่ือก่อนอยากเป็นครูดอยมาก เพราะอยากช่วยเหลือเด็ก ๆ ตอนเรียนอยู่เคยขอข้าวพ่อเป็นกระสอบ ๆ เอาไปให้ชาวบ้านบนดอย ช่วงหนึ่งเราอยากสอน บนดอยทอ่ี �ำเภออมกอ๋ ย จงั หวดั เชียงใหม่ แตพ่ อ่ ไม่ใหไ้ ป เขาว่าเปน็ ลูกสาวคนเดียว” ถึงแม้ว่าวันน้ันพ่อไม่อนุญาตให้ไปเป็นครูดอย คอยช่วยเหลือเด็ก ๆ แต่ผ่านมาถึงวันน้ี “สาย-ปุณยนุช” ก็ได้ท�ำหน้าที่ช่วยเหลือเด็ก ๆ และครอบครัวไปจ�ำนวนมากมายนับไม่ถ้วน ผ่านการทำ� งานภายใต้ร่มของศนู ยเ์ รียนร้เู พ่ือครอบครวั เขม้ แข็ง ล�ำปาง โดยทำ� หน้าทสี่ นบั สนนุ ∞29∞5

ทกุ ประเดน็ ทอี่ งคก์ รตอ้ งการขบั เคลอ่ื นและพฒั นา เกบ็ ขอ้ มลู สง่ มอบขอ้ มลู และกระตนุ้ ใหช้ มุ ชน น้ันมองเห็นและเป็นเจ้าของเร่อื งทตี่ ้องการท�ำเพอื่ ชุมชนของตน ดว้ ยหลกั การท�ำงาน คือ ชุมชน ต้องชว่ ยเหลือกัน “ทุกพ้ืนท่ีมียุทธศาสตร์การท�ำงานของตัวเอง ต่อจากยุทธศาสตร์ของอ�ำเภอและต�ำบล เราพดู ตลอดเวลาทำ� งานกับชุมชนว่า เรามาสรา้ งความตระหนัก เราไม่ไดอ้ ยู่ทน่ี ี่ แตพ่ วกคุณอยู่ คุณมีทรัพยากร คุณท�ำต่อเองได้ ถ้าคุณตระหนักรู้ว่าเร่ืองที่ก�ำลังท�ำมีคุณค่า เราใช้วิธีค้นคว้า ขอ้ มูล เรียบเรยี งประเด็น คืนข้อมลู ท่ีเปน็ ประโยชน์กบั กลมุ่ เป้าหมาย ซ่ึงเมื่อทกุ คนเห็นกต็ ื่นเตน้ และอยากมีสว่ นร่วม เพราะมนั เก่ยี วขอ้ งกับเขาโดยตรง” นอกจากการทำ� งานสรา้ งเสรมิ วฒั นธรรมการอา่ นรว่ มกบั ภาคประชาชนโดยตรง ศนู ยเ์ รยี นรฯู้ ยังเชิญผู้บริหารท้องถิ่นเข้าร่วมมหกรรมส่งเสริมการอ่านต้ังแต่ปี ๒๕๕๖ เพื่อให้เห็นผลงานท่ี เกิดขึ้นของการท�ำงาน ได้เห็นข้อมูลที่สร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับคุณค่าของการอ่านกับเด็ก เล็ก ๆ ในชุมชน พรอ้ มกันน้ันยงั เป็นโอกาสในการเรียนรูส้ ำ� หรบั ผูป้ กครองท่ีไดเ้ หน็ ช่องทางการ ดแู ลลกู หลานใหม้ พี ฒั นาการทเ่ี หมาะสมกบั วยั มากทส่ี ดุ อกี ชอ่ งทางหนงึ่ ดว้ ย ถอื เปน็ การสรา้ งฐาน การเรยี นร้แู ละขยายผลตอ่ ยอดออกไป ∞29∞6

“งานเปน็ งานของคนในพน้ื ที่ ผมทำ� หนา้ ทม่ี าสง่ และรว่ มสรา้ งเทา่ นนั้ เขาทำ� กนั ตอ่ ไปไดแ้ นน่ อน” อาจารย์พนั ธ์ศักด์ิ ค�ำแกว้ ประธานศูนย์เรียนรเู้ พื่อครอบครัวเขม้ แข็ง จงั หวัดลำ� ปาง “เราท�ำงานอยู่ด้วยกันเหมือนเป็นคนในครอบครัวเดียวกัน เป็นกันเอง การท�ำงานของ เราต้องเดินทางไปชุมชน ลงพ้ืนท่ีอยู่บ่อย ๆ แต่สามีเข้าใจเรื่องการท�ำงานดี เพราะเข้าใจ เนอื้ งานและรู้จกั เพอ่ื นรว่ มงานทกุ คนดี เวลาที่สามวี า่ งก็ยังลงพ้นื ทไ่ี ปกับเราด้วย เรามีความสุข ท่ีได้ท�ำงานเพ่ือพัฒนาคนและชุมชนให้มีส่ิงดี ๆ เกิดขึ้น ตั้งแต่ได้ท�ำงานเร่ืองการอ่านมาก ก็ทำ� ใหเ้ รามเี ทคนคิ ในการอา่ น เลา่ และเลน่ กบั ลกู มากขึ้น ตอนน้ลี กู ๖ ขวบก็มคี วามเป็นผนู้ �ำ กลา้ คดิ กลา้ ทำ� และเรยี นรไู้ ว” สาย-ปุณยนุช กล่าว โอกาส-เรยี นร้-ู แบ่งปนั อกี คนหนง่ึ ซงึ่ เปน็ กำ� ลงั หลกั ในการประสานงานโครงการ “ดาว-กนั ยกร ตุ้ยวงค์ษา” เล่าว่า ถือเป็นโอกาสดีมากที่ได้ท�ำงานเก่ียวกับด้านพัฒนา ครอบครวั ทำ� ใหส้ ามารถนำ� มาประยกุ ตใ์ ชใ้ นชวี ติ ประจำ� วนั ได้ เธอรบั ฟงั คนใน ครอบครวั มากขน้ึ พดู อะไรกค็ ดิ ถงึ ใจเขาใจเรา รวมทงั้ มโี อกาสไดท้ ำ� งานหลาย ∞29∞7

ประเดน็ ตั้งแตค่ รอบครัวเข้มแขง็ ครอบครวั วนั นนั้ “ดาว” ในวยั เดก็ เรยี นหนงั สอื ดี หยุดพนัน ครอบครัวรักการอ่าน และ จนได้โควตา้ ไปเรียนต่อ ม. ๑ ในตวั อ�ำเภอ ครอบครัวเท่าทันสื่อ กระท่ังทุกวันน้ีสามี ไม่ดม่ื เหลา้ ไมเ่ ทีย่ วสังสรรค์แลว้ ท้ัง ๆ ที่ แต่แทนที่จะได้ใส่ชุดนักเรียนต่อ ไมไ่ ดห้ า้ ม แตก่ ลายเปน็ วา่ เมอื่ มเี วลาวา่ งก็ไป ดาวต้องหันมาใส่ชุดสาวโรงงานเซรามิก เท่ียวกันทัง้ ครอบครวั เพราะครอบครัวไมม่ เี งินสง่ ใหเ้ รียนต่อ “เรารู้ว่าเราท�ำยังไงให้ครอบครัวมี ความสขุ และยังได้เอาความรู้ตรงน้ีสง่ ต่อไป “ครอบครัวจนมาก ดาวเป็นลูกคนที่ ถงึ คนอ่นื ด้วย” ๙ ซ่ึงพ่อแม่แก่มากแล้ว ครูก็มาด่าว่าไปรับ ตัดสิทธิเพ่ือน แล้วไม่ยอมไปรายงานตัว รวมทั้งการส่งมอบความรู้และโอกาส ดาวกร็ อ้ งไหเ้ สยี ใจท่ีไมไ่ ดเ้ รยี นตอ่ แตก่ เ็ หน็ อยู่ ในการพัฒนาตัวเองและครอบครัวให้กับคน ว่าเรายากจนมาก มนั ไปเรยี นตอ่ ไม่ไดจ้ ริง ๆ อืน่ ๆ ท�ำให้ “ดาว” รสู้ กึ ภาคภมู ใิ จส�ำหรับ ขนาดประถมฯ ยังไม่มีเงินซื้อข้าวกลางวัน โอกาสดี ๆ ที่ได้ผันตัวจากผู้เคยขาดโอกาส กินเลย ก็ต้องไปช่วยงานครูท�ำอาหารขาย ในวยั เดก็ มาเปน็ ผมู้ อบโอกาสใหก้ บั คนอนื่ ๆ จนเกือบเขา้ เรยี น ก็ค่อยได้กินขา้ วจากครู” บา้ ง เมอ่ื ไมไ่ ดเ้ รยี นตอ่ จงึ ไปทำ� งานโรงงาน เซรามกิ ขยนั ฝกึ จนเชย่ี วชาญไดเ้ หมางานรบั รายไดว้ ันละ ๓๐๐ บาท “ภูมิใจมาก หลังจากเรียนจบ ป. ๖ ดาวไมเ่ คยขอเงนิ พอ่ แม่ มแี ต่ใหท้ า่ น จำ� ไดว้ า่ เงินเดอื นครง้ั แรก ๗๐๖ บาท เราใหพ้ ่อแม่ ∞29∞8