อ่านสร้างสุข 23 ปักธง Growth Minset

เพชรประดบั ” ผอู้ ำ� นวยการสำ� นกั ขา่ วเดก็ และ เช่น เครือข่ายครศู นู ย์พฒั นาเดก็ เล็ก จังหวดั เยาวชน จงั หวดั พะเยา หนง่ึ ใน ๑๑ ภาคเี ครอื ระนอง กศน. จงั หวดั ระนอง สโมสรโรตารี ขา่ ยสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านในชุมชน ระนอง องคก์ ารบรหิ ารส่วนจงั หวดั ศูนยก์ าร ของแผนฯ การอ่าน ซ่งึ เดินทางมารว่ มดูงาน ศึกษาพิเศษ คลินิกพัฒนาการเด็กและ คร้ังนั้น ได้น�ำกิจกรรมไปประยุกต์จัดอบรม ครอบครัว ฯลฯ ให้กับคณะครู ศพด. และผู้ปกครองในพน้ื ที่ ท�ำงานอ�ำเภอปง จังหวัดพะเยา เนื่องจาก “เร่ืองเชื่อมเครือข่าย ไม่มีหลักการ ได้เห็นว่าทันทีท่ี “ป๊อบ” ท�ำกิจกรรมจบลง อะไรมาก นอกจากผมก็หาเรื่องลงพื้นท่ีอยู่ ผปู้ กครองเปน็ ฝา่ ยเดนิ เขา้ มาหาเพอื่ สอบถาม เร่ือย ขับรถมาเองนอกรอบจากกิจกรรมใน ข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับนิทานเอง ไม่ต้องมี แผนเป็นประจำ� บางทกี ็เอาหนงั สอื ไปให้เอง การพดู ประเด็นส่งเสรมิ การอ่านเพ่ิมเตมิ จากในเมืองไปก็ประมาณ ๕๐ กว่าโลมาที่ อำ� เภอกะเปอร์ แลว้ กแ็ วะทักทายคนน้ันคนนี้ การเข้าร่วมท�ำกิจกรรมในพ้ืนท่ีอย่าง เป็นไงพี่ มีอะไรให้ช่วยไหม ถ้าไปอ�ำเภอ สมำ�่ เสมอของปอ๊ บและทมี งานผา่ นความรว่ มมอื สุขส�ำราญจากในเมอื งก็ ๘๐ โล บางทกี ็ไป ในกิจกรรมอบรมเสริมสร้างความรู้ เทคนิค แถวติดเขตชายแดนเลย แถว จปร. อ�ำเภอ ตา่ ง ๆ และการเดินทางไปหาเพ่ือพบปะพูด กระบุรี ฉะน้ัน เรากับเครือข่ายก็เจอกันอยู่ คุยกัน ส่งผลให้เกิดภาพความสนิทสนมกัน เรอื่ ย ไม่ใชเ่ จอกนั แคต่ อนจดั งานอยา่ งเดยี ว” ของเครือข่ายในกิจกรรมส่งเสริมการอ่าน เชน่ งานเปดิ โลกการอา่ น ทง้ั ในระดบั หมบู่ า้ น เทคนิคการสร้างและรักษาความ ตำ� บล รวมไปถงึ การเขา้ รว่ มงานระดบั จงั หวดั สัมพนั ธ์กับเครือขา่ ยของ “ปอ๊ บ” คนด้อื คอื ในมหกรรม “เปดิ โลกการอา่ นจงั หวดั ระนอง” เกาะติดสถานการณ์ ห่วงใย เอาใจใส่ทุก เร่ืองราว เข้าถงึ พื้นที่ นำ� สิ่งดี ๆ ทัง้ โอกาส ∞49∞

ความรู้ และงบประมาณฝากถึงมือเครือข่ายเสมอ ไม่ก่ีปีก่อนหน้านี้หลังจากท�ำงานเรื่องส่งเสริมการอ่านมาระยะหน่ึง มีผู้ใหญ่คนหน่ึง ส่งโจทย์ให้แบ่งงบประมาณก้อนหน่ึงจากเงินทุนโครงการให้พ้ืนที่ไปท�ำงานต่อไป ในขณะที่เขา เร่ิมวางแผนถอยกำ� ลังในการสนบั สนนุ พน้ื ท่ยี ่อยด้วยเงนิ พรอ้ มลดจ�ำนวนงบประมาณขอทุนจาก แผนงานฯ การอา่ นลงจ�ำนวนหนึง่ “ผมบอกเขาว่า ผมท�ำงานสร้าง พื้นท่ีให้หาตังค์เองครับ ต้ังเป้าให้พ้ืนที่ เข้าถึงแหล่งทุนได้ด้วยตัวเอง เช่น ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กที่มาร่วมเครือข่าย เคยอบรมกบั เราแลว้ ทกุ วนั นกี้ ม็ คี วามรู้ มคี วามสามารถไปคน้ หาเงนิ งบประมาณ ด้านสื่อที่มีออกมาใช้ ส่วน รพ.สต. ถ้ามีงบหลักประกันสุขภาพ จะน�ำมา เช่ือมต่ออย่างไรเพื่อต่อยอดให้เกิดการ เคลื่อนไหวงานในพ้ืนที่ได้จากงบประมาณที่หน่วยงานหรือองค์กรตัวเองมี หรืออาจจะมองออก ไปขา้ งนอกเพ่อื หางบเพม่ิ เติมด้วย ผมสนับสนนุ ให้เกิดการขับเคลือ่ นในรปู แบบน”ี้ เขาเล่าวา่ ตนไม่ทำ� ตามโจทยข์ องผู้ใหญค่ นนั้น เพราะดอื้ นอกจากนนั้ เมอ่ื มโี ครงการหรอื กจิ กรรมอน่ื ๆ เกย่ี วกบั การสรา้ งเสรมิ ความรกั ความสมั พนั ธ์ ในครอบครัว ติดต่อเข้ามาเพื่อส่งมอบหนังสือนิทานให้กับพื้นท่ี แต่พบว่าหนังสือเหล่าน้ัน ∞50∞

ไมเ่ หมาะสมกับวัยของเดก็ ๆ กลมุ่ เป้าหมาย ต่างหาก พอผมไดศ้ กึ ษาข้อมลู และวเิ คราะห์ เขาตดั สนิ ใจเลอื กปฏเิ สธการรบั งบประมาณ หนังสือนิทานมาระดับหนึ่งก็พบว่า คนท�ำ หรือวัสดุอุปกรณ์เหล่าน้ัน ทั้งที่สามารถน�ำ เก่งมาก อ๋อ! เขาคิดรายละเอียดเยอะมาก มาเปน็ ทนุ การท�ำงานตอ่ ไปได้ วา่ หนังสอื เล่มนัน้ จะใหอ้ ะไรเด็กบา้ ง หนังสอื เหล่านี้คือเร่ืองด้ือของเขา “ป๊อบ” นทิ านบางเลม่ ใชส้ อนไดห้ ลายปี บางเลม่ ใชไ้ ด้ บอกไวเ้ ชน่ นน้ั ถงึ ๖ ขวบ เชน่ เรยี นรูเ้ รอ่ื งสัมผสั เรอื่ งการ ฟัง เรื่องสี เรอื่ งค�ำไทย เดก็ โตขนึ้ อกี เรมิ่ ได้ อีกเรื่องที่เขายืนยันว่าขอด้ือและคิด เรียนรู้ค�ำภาษาอังกฤษ โตขึ้นอีกนิดก็เรียน ต่างจากทศั นคติของคนกลุ่มหนง่ึ ซึง่ มองว่า เรื่องวาดรูปเข้าสู่แขนงความรู้ด้านศิลปะ หนงั สอื นทิ านเปน็ ของราคาแพง กระทง่ั พอ่ แม่ ฉะนนั้ หนงั สอื นทิ าน ๑ เลม่ ถา้ ราคา ๑๙๕ ผปู้ กครองไมม่ เี งนิ พอซอ้ื จงึ ทำ� ใหเ้ ดก็ ไมช่ อบ บาทแล้วใช้จนเด็กอายุ ๖ ขวบ หารเฉลี่ย อ่านหนังสือ ซึ่งเขาไม่เห็นดว้ ยในมุมน้ี ตอ่ ปี ก็ปลี ะประมาณ ๓๓ บาท” “มคี นบอกวา่ หนงั สอื นทิ านแพง ชาวบา้ น ในกิจกรรมตา่ ง ๆ ที่จดั ข้ึน เขาจงึ ให้ ซอื้ ไมไ่ ด้ ผมเถยี งเลยวา่ ไม่ใช่ ในเมอื งระนอง ความส�ำคัญในการอธิบายถึงขั้นตอนการท�ำ เครอื ขา่ ยการอา่ นเอาหนงั สอื นทิ านไปตง้ั ขาย หนังสอื นิทานสำ� หรับเดก็ ๆ ทตี่ ้องวิเคราะห์ ในชุมชน มีชาวพม่าที่ท�ำงานรับจ้างแถวนั้น ข้อมูลด้านการส่งเสริมพัฒนาการของเด็ก เดินเข้ามาคุยถึงหนังสือที่เหมาะกับลูกเขา ด้วยความประณีตละเอียดอ่อน มุมหนังสือ แล้วก็ซื้อไป เขาบอกว่าแพงก็จะซ้ือเพราะ บางเลม่ กำ� หนดใหต้ ดั โคง้ เพอ่ื ลดความคมของ อยากให้ลูกได้อ่าน ผมคิดว่ามันไม่ใช่เร่ือง ขอบกระดาษไม่ให้เป็นอันตรายต่อเด็ก ๆ ราคาท่ีคนไม่ซ้ือให้ลูก แต่มันเป็นเร่ืองการ หนังสือบางเล่มเลือกวัสดุท่ีมีผิวสัมผัสให้ เห็นคุณค่าหรือประโยชน์ของหนังสือนิทาน ∞51∞

เหมาะสมกบั วยั และปลอดภัยสำ� หรับเดก็ เล็ก ความต้องการอธิบายถึงคุณค่าของหนังสือนิทานกับพัฒนาการเด็กเล็ก ท�ำให้ “ป๊อบ” ค้นหาช่องทางในการส่ือสารประเด็น “หนังสือนิทาน ๑ เล่ม สอนเด็กได้หลายเรื่อง” สู่สาธารณะ ผ่านกระบวนการเรียนรู้และหลักสูตรที่ เขาสรา้ งสรรค์ข้นึ เขาบอกวา่ น่คี ืออาการของคนด้ืออยู่เสมอ ทจี่ ะตง้ั คำ� ถามถึง ชอ่ งทางใหม่ ๆ ซง่ึ อาจยงั ไมเ่ คยเกดิ ขน้ึ เปน็ อาการดอื้ ทเ่ี ขาบอกวา่ “แกไ้ ขยาก” มองอนาคต “ระนอง นครแห่งการอา่ น” จากจุดเริ่มต้นท�ำงานสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านของกลุ่มระบัดใบเม่ือ ๖ ปีก่อน ดว้ ยคำ� ถามทกี่ อ้ งกงั วานในหวั วา่ “หนงั สอื เปลยี่ นแปลงเดก็ ไดจ้ รงิ หรอื เปลา่ ” ตอ่ เนอ่ื งจนถงึ คำ� ถาม “หนงั สอื สง่ เสรมิ การอา่ นและพฒั นาการเดก็ ไดอ้ ยา่ งไร” ถงึ วนั นี้ไดเ้ หน็ ความเคลอื่ นไหวของภาค ประชาชน ครู ผูป้ กครอง บคุ ลากรสาธารณสขุ เกดิ ข้ึนอยา่ งเป็นรปู ธรรมในชมุ ชนซึง่ เปน็ พ้นื ท่ี ทำ� งานของกลุ่มระบัดใบ จังหวัดระนอง ที่ได้หยิบเอาหนงั สอื นทิ านและกจิ กรรมสง่ เสรมิ การอา่ น ไปเป็นเครื่องมือในการเสริมสร้างพัฒนาการเด็กให้เหมาะสมกับวัย น�ำไปเป็นเครื่องมือในการ ปรบั เปลี่ยนพฤตกิ รรมด้านลบของเดก็ เล็กใหก้ ลายเป็นด้านบวกได้ แตเ่ มอื่ มองไปถงึ การเกิดวัฒนธรรมการอ่านในระดับจงั หวัด “ป๊อบ” ยนื ยันว่า ยงั ต้องใช้ เวลาขับเคลื่อน เพื่อสร้างเสริมให้เข้าใจแก่นแท้ของการอ่านอย่างต่อเนื่อง ทั้งในระดับบุคคล ชุมชน รวมถึงในระดับประเทศผ่านนโยบายควบคู่กันไปด้วย โดยเขายังคาดหวังถึงการขยับ เขา้ มาหนนุ เสรมิ ของแผนงานฯ การอา่ นด้านนโยบายระดบั ประเทศ ค่กู บั การทำ� งานในพ้ืนทข่ี อง ∞52∞

ภาคประชาสังคม เช่น ประเด็น เรื่องครูศูนย์พัฒนาเด็กเล็กไม่มี หนังสือท่ีเหมาะสมกับวัยของเด็ก เนื่องจากผู้บริหารองค์กรปกครอง ส่วนท้องถ่ินส่วนใหญ่ขาดความ เข้าใจเร่ืองการจัดซื้อส่ือการเรียน การสอน ท�ำให้ไม่กล้าซื้อหนังสือ นทิ าน เพราะกลวั ถกู สำ� นกั งานการ ตรวจเงนิ แผน่ ดนิ (สตง.) ตรวจสอบ เอาผดิ โดยทีมงานระบดั ใบและเครอื ขา่ ยจิตอาสาในพืน้ ท่ีทำ� ได้เพียงการสื่อสารและสรา้ งความ เข้าใจกับครูหรือเจ้าหน้าท่ีการศึกษาจาก อปท. ในพ้ืนที่ท�ำงานท�ำงานเท่าน้ัน ยังมีพื้นท่ีอ่ืน ๆ ที่ยังขาดความเข้าใจอีกหลายแห่ง ซึ่งหากสร้างให้เกิดความเข้าใจจากนโยบายระดับประเทศได้ จะเกิดผลดีกับเด็กเลก็ ในทุกต�ำบลของประเทศไทย “อีกเร่ืองท่ีส�ำคัญต่อการขับเคล่ือนเพ่ือสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านเป็นอย่างมาก คือ เร่ืองของตลาดหนังสือ อยากให้มีนโยบายบังคับลงมาเลยว่าตลาดหนังสือควรจะต้องมีรูปแบบ อย่างไร กระจายหนงั สืออย่างไร การตลาดเปน็ อยา่ งไร เพราะทุกวนั นหี้ ลาย ๆ พ้ืนที่ในประเทศ เราเข้าถงึ หนงั สือยาก อยากให้มรี ะบบในการชว่ ยเหลอื พื้นท่ีให้ซอ้ื หาหนงั สอื ง่ายและได้ราคาส่ง และรา้ นคา้ กต็ อ้ งอยไู่ ดด้ ว้ ยเชน่ กนั อยา่ งตอนนรี้ า้ นหนงั สอื ทร่ี ะนองกป็ ดิ ตายกนั ไปเรยี บรอ้ ยแลว้ ทกุ วนั นี้ ศนู ยฯ์ เดก็ เลก็ เครอื ขา่ ยทเี่ ขา้ รว่ มทำ� งานประเดน็ การอา่ นกบั เรา อยากไดห้ นงั สอื ทเี่ หมาะสม กบั วัยของเดก็ ๆ จะไปสั่งซือ้ ท่รี า้ นเครื่องเขยี นก็ไม่ได้ เพราะร้านไม่มีและไมซ่ อื้ มาให้ พอหนั มา ∞53∞

ให้ อบต. จัดซอื้ ตามท่ีตอ้ งการ อบต. ก็ไมร่ ู้ว่าจะไปซือ้ ให้ท่ีไหน กต็ อ้ งมาใหเ้ ราช่วยสง่ั ซื้อจาก บรษิ ัทให้” ดังนั้น หากมีช่องทางซ้ือขายหนังสือเกิดขึ้นในพื้นท่ี หรือหนังสือสามารถส่งถึงในพ้ืนที่ ทต่ี อ้ งการไดอ้ ยา่ งสะดวก พน้ื ทย่ี อ่ มมเี ครอื่ งมอื สำ� คญั ในการสนบั สนนุ สง่ เสรมิ การอา่ นใหเ้ กดิ ขนึ้ ในชุมชนได้ ทผี่ า่ นมา ปอ๊ บท�ำงานดว้ ยการพสิ ูจน์ให้เหน็ ลงมือท�ำ สร้างคน สรา้ งทีมเคลื่อนในพืน้ ที่ เพือ่ ความย่ังยนื ป๊อบตั้งค�ำถามกับส่ิงที่เกิดข้ึนในสังคมเพื่อหาช่องทางในการพัฒนา ท�ำงานด้วยวิธีการ เกาะติดสถานการณ์แบบไมท่ ้อถอย ดว้ ยการศกึ ษาหาขอ้ มลู รอบด้าน ค้นคว้า นำ� ขอ้ มลู ไปย่อย จนเกดิ ผลส�ำเร็จ ป๊อบมองนอกกรอบ ต้ังค�ำถาม และมุ่งค้นหาวิธีตอบโจทย์ค�ำถามที่ตั้งไว้ทุกช่องทาง กระท่ังค้นพบการจัดกระบวนการเรียนรู้ ผ่านการผลิตส่ือตามเนื้อหาที่ต้องการส่งมอบให้กลุ่ม เปา้ หมาย เมื่อพูดถึงอนาคตของการท�ำงานสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านในเมืองจังหวัดระนอง “ปอ๊ บ ระบดั ใบ” ยืนยนั สง่ ทา้ ยว่า ในหน้างานสว่ นตัวยงั คงมองไปท่กี ารขบั เคลือ่ นในระดบั พน้ื ที่ ด้วยฐานแนวคิดท่ีว่า “หนังสือสร้างการเปลี่ยนแปลงสังคม หนังสือส่งเสริมการอ่านและ พฒั นาการเดก็ อย่างไร” เขายังคงยึดการตั้งคำ� ถามไวน้ �ำทางสกู่ ารพฒั นาตอ่ ไป นอกจากหนงั สอื สามารถสรา้ งการเปลีย่ นแปลงสังคมได้ สิง่ ที่พบเพ่มิ เตมิ ในวนั นี้คอื การ ต้ังค�ำถามที่ใชข่ องคนหวั ดื้อ “ปอ๊ บ ระบัดใบ” กส็ ามารถสร้างการเปลีย่ นแปลงสงั คมไดเ้ ช่นกัน ∞54∞

= Growth Mindset = - การรสู้ ถานการณ์จรงิ นำ� มาซึ่งวิธกี ารทำ� งานให้มปี ระสทิ ธิภาพ - มองความตอ้ งการของเครอื ข่ายใหช้ ัดเจน ทำ� ให้เกดิ ผลสำ� เรจ็ สูงสุดทกุ ฝา่ ย - ความส�ำเรจ็ เกดิ จากการทดลองท�ำสิ่งท่ีไม่เคยท�ำอย่างไมท่ อ้ ถอย - เราทกุ คนสามารถเรียนรู้ไดโ้ ดยไมม่ ีวันสิ้นสดุ - ตอ้ งเผยแพร่ความรู้ทมี่ ีอยู่ จึงจะเกดิ การเปลีย่ นแปลง - การต้งั ค�ำถามเปน็ จุดเร่มิ ตน้ ของการวางแผนทำ� งาน - ศกั ยภาพของคนพัฒนาได้ตลอดชีวิต “ชว่ งทำ� งานท่ี รพ.กะเปอร์ ก็ไดท้ ำ� งานรว่ มกบั พปี่ อ๊ บหลายครง้ั เรยี กวา่ เราท�ำงานแบบช่วยเสริมกัน พี่ป๊อบมีองค์ความรู้เร่ืองการท�ำส่ือนิทานและมี เทคนิคการเลา่ นิทานแบบสนกุ สามารถถา่ ยทอดเรอ่ื งประโยชนส์ �ำหรับเด็ก ๆ จากการอ่านหนังสือนิทานได้ ส่วนทางเรามีทรัพยากรบุคคลที่อยากพัฒนา ศกั ยภาพ ทง้ั ครู ศพด. และ อสม. หรือเครอื ขา่ ย อบต. ก็จับ ๒ สว่ นนีม้ าเจอ กนั ผลลพั ธ์กเ็ กดิ ในการเสรมิ สร้างพัฒนาการเดก็ ผ่านกระบวนการอา่ น” ชุฤณี เอ่ยี มองค์ พยาบาลวิชาชีพชำ� นาญการ ส�ำนกั งานสาธารณสุขจังหวัดระนอง ∞55∞

“ตอนนั้น พ่ีเอี่ยม รพ.กะเปอร์ ชวนเนไปเวิร์กช็อปกับทีมพี่ป๊อบ กฟ็ ัง ๆ ไปแตไ่ ม่ได้ใสใ่ จ เพราะสมองเราโปรแกรมแลว้ ว่า ถ้าเดก็ มปี ัญหา พฒั นาการกต็ ้องไปหาหมอ เราเป็นเจ้าหนา้ ท่ีสาธารณสขุ ก็รเู้ รอ่ื งพวกนี้อยู่ แลว้ วา่ ต้องทำ� ยังไง แลว้ พวกพ่ีปอ๊ บเป็นใคร เขาไมใ่ ชห่ มอซะหนอ่ ย คดิ วา่ เรอ่ื งทเี่ ขาพดู มนั ไมไ่ ด้ผลหรอก ถา้ พ่อแม่ไม่เก่ง จะใหเ้ ด็กอ่านมากยงั ไง เด็กก็ไมไ่ ดเ้ ก่งขน้ึ หรอก หลงั จากนน้ั พีป่ ๊อบกบั พี่แนนก็ยังลงมาทำ� กจิ กรรมในพ้ืนที่อยเู่ รอ่ื ย ๆ ดเู หมือนไม่แครว์ า่ เราจะ เอาดว้ ยมยั้ ใครจะเอาไมเ่ อากย็ งั มาตลอด (หวั เราะ) จนในทส่ี ดุ เราก็ไดเ้ หน็ ผลลพั ธท์ ม่ี นั เกดิ กบั เดก็ คน อืน่ เพิม่ ข้ึนเร่ือย ๆ ชดุ ความรู้นก้ี ็คอ่ ย ๆ ซึมเขา้ มา จนมีลกู เองก็เรม่ิ คดิ ถงึ เร่ืองพัฒนาการเด็กจากการ อ่าน การเล่านิทานของพี่ป๊อบ เลยติดต่อไปว่าเนสนใจกิจกรรมของพ่ีนะ อยากให้มาอบรมให้บ้าง พีป่ ๊อบก็ใจดมี ากมาที่ รพ.สต. จนเราไดพ้ ัฒนาเรอื่ งการท�ำสื่อ มีการจัดมุมอา่ นใน รพ.สต. เวลาเดก็ ๆ มาฉดี วคั ซนี ก็ไดเ้ ขา้ ไปเลน่ ไปอา่ นทมี่ มุ หนงั สอื ดว้ ย ผอ.รพ.สต. กส็ นบั สนนุ การตกแตง่ และเพม่ิ เตมิ ของเลน่ มาใหด้ ้วย” เกตน์สริ ี ควิ้ สง่า รพ.สต.เชี่ยวเหลียง อ�ำเภอกะเปอร์ จงั หวดั ระนอง “ตัง้ แตอ่ บรมมา มคี วามมน่ั ใจในตัวเองมากขึน้ รูจ้ กั เอาสื่อมาใชไ้ ด้จริง มีเทคนิคในการคน้ หาเครือขา่ ย แลกเปล่ยี นความรู้ ชว่ ยเหลอื กนั สว่ นเด็ก ๆ กบั ผปู้ กครองกเ็ หน็ การเปลยี่ นแปลงไปในทางทดี่ ขี นึ้ มาก เพราะหนังสอื นิทาน ๑ เล่ม พัฒนาเด็กได้หลายด้าน เราเช่ือมเอาหนังสือนิทานมาใช้กับของเล่น กับสอื่ ทีท่ ำ� ขึ้นเองได้ เดก็ ๆ ก็ทง้ั สนุกและไดเ้ รยี นรูไ้ ปดว้ ย ทุกวนั น้ีท่ี ศพด. กก็ ลายเปน็ สถานทีร่ องรับการอา่ นทัง้ ของเดก็ ๆ และผปู้ กครองในชุมชนไปแลว้ ” ครูเพยี งใจ พฒุ แก้ว ครู ศพด. บ้านระวิ อ�ำเภอละอนุ่ จังหวดั ระนอง ∞56∞

“เร่ืองเปิดบ้านเป็นมุมอ่านนี่พร้อมมาก อยากได้สุด ๆ คิดถึง คุณค่า ดสู ิ มหี นงั สอื มาใหอ้ า่ นถงึ ในชมุ ชน ถงึ บางเลม่ จะเกา่ แตม่ คี ณุ คา่ เราไม่ต้องเสียเงินซื้อเอง มีแต่ได้ทั้งหนังสือและความรู้ แถมมีเด็ก ๆ มาอ่านท่ีบ้าน ลูกเราก็สนุก มีความสุขด้วย เพราะเพื่อนมาบ้านเยอะ หมนุ เวยี นกนั มา ๑๐-๒๐ คน เด็กทกุ คนชอบนทิ าน ชอบระบายสี หนงั สือ นทิ าน ๑ เล่ม มันทัง้ สนุกและเป็นวชิ าการด้วย เช่น เรื่องเลข เรื่องสีสนั เรือ่ งสง่ิ แวดล้อม หนังสือช่วยเสริมพัฒนาการได้จริง ๆ เราอ่านนิทานให้ลูกฟังบ่อย ลูกไปเรียน หนงั สอื ครยู ังบอกมสี มาธิดี ก็แนะนำ� คนอนื่ เหมอื นกนั ว่า ถ้าอยากใหล้ ูกมสี มาธิ และอารมณด์ ี ตอนทอ้ งก็เริม่ อ่านหนังสอื ใหล้ ูกฟังไดแ้ ล้ว มนั ตอ้ งคอ่ ย ๆ เริ่ม เพราะเปน็ เรอ่ื งใหมใ่ นชมุ ชน ยง่ิ ถา้ พอ่ แมอ่ า่ นกบั ลกู กส็ รา้ งความผกู พนั ใน ครอบครวั ได้ เราใสว่ ชิ าการทักษะทง้ั ความรู้รอบตวั และจรยิ ธรรมทอ่ี ยาก สอนลกู ไปตอนเล่านิทานไดด้ ้วย เดก็ ๆ ก็ไดเ้ รียนรแู้ บบสนกุ การมโี ครงการฯ จากพ่ปี ๊อบเข้ามามนั ดี เป็นโอกาสกบั เด็กชนบท เพราะ พวกเราท่ีนี่ไม่มีโอกาสไปร้านหนังสือตามห้างในเมืองหรอก (หมู่บ้านห่างจากตัวเมือง ๘๐ กม.) ตอนนีท้ ีบ่ ้านก็เปน็ เหมอื นรา้ นหนงั สือ แต่ไม่ไดข้ าย ใหเ้ ข้ามาอา่ นฟรี ยืมกลับไปอา่ นก็ได้ดว้ ย” เครือวัลย์ สงคราม อสม. ต�ำบลเชี่ยวเหลียง อ�ำเภอกะเปอร์ จงั หวดั ระนอง ∞57∞

อา่ นสรา้ งสขุ วรรณกนก เปาะอแิ ตดาโอะ

โอกาสสร้างคน คนสร้างโอกาส : ชมพู่ ลกู เหรียง ยะลา อา่ นสรา้ งสนั ติภาพ อา่ นสรา้ งคุณภาพชวี ติ หลายสิบปีก่อน “ชมพู่” เกิดเป็นลูกสาว ในครอบครัวมุสลมิ ท่ีบา้ นปโุ รง อ�ำเภอกรงปนิ ัง จังหวัด ยะลา ปัจจุบัน “ชมพู่” เปน็ คุณแม่ของลกู สาวตัวเลก็ ๆ ช่างเจรจาคนหน่ึง ปัจจุบัน “ชมพู”่ เป็นกำ� ลงั ส�ำคัญในการเยยี วยา หวั ใจและชวี ติ ของเดก็ ๆ ทต่ี อ้ งสญู เสยี บคุ คลอนั เปน็ ทรี่ กั จากเหตุการณค์ วามไมส่ งบ ปจั จบุ นั “ชมพ”ู่ เปน็ นายกสมาคมเดก็ และเยาวชน

เพือ่ สันติภาพชายแดนใต้ หรอื ทร่ี จู้ กั กันในนามกลุม่ “ลกู เหรียง” ปัจจุบัน “กลุ่มลูกเหรียง” ท�ำงานพัฒนาสังคมในบทบาทภาคประชาสังคมหลากหลาย ประเดน็ ปัจจุบัน “การส่งเสริมการอ่านในชุมชน” เป็นประเด็นหน่ึงท่ีกลุ่มลูกเหรียงรับบทบาท ขบั เคลื่อนงานน�ำร่องในพื้นทีจ่ ังหวดั ยะลา กลมุ่ ลกู เหรยี งรวมตวั กนั ในนามของเดก็ และเยาวชนทท่ี ำ� งานประเดน็ เอดสใ์ นพน้ื ทจี่ งั หวดั ภาคใต้ตอนลา่ ง ตั้งแต่ปี ๒๕๔๗ ต่อมาหลงั จากเกดิ เหตกุ ารณ์ความไมส่ งบในพ้ืนท่ี ๓ จงั หวดั ชายแดนใต้ สมาชิกของกลมุ่ ลกู เหรยี งหลายคนสญู เสยี บคุ คลอนั เปน็ ที่รักไป จึงมกี ารรวมตัวกนั เพ่ือเยียวยาตนเองและยุติความรุนแรงต่อเด็กและเยาวชนทุกรูปแบบ กระทั่งก่อเกิดเป็นค่าย เยียวยาเด็กและเยาวชนด้วยศิลปะ รับดูแลเด็กและเยาวชนที่เป็นผู้สูญเสียจากเหตุการณ์ความ ไมส่ งบจนถงึ ปัจจบุ นั วนั นี้ “ชมพ”ู่ และสมาชกิ กลมุ่ ลกู เหรยี งยงั คงทำ� งานพฒั นาชมุ ชน พฒั นาสงั คมในประเดน็ ตา่ ง ๆ ดว้ ยปณิธานตั้งมนั่ คือ เพ่อื สนั ตภิ าพชายแดนใต้ วนั นี้ “ชมพ่”ู คือผู้หญิงมุสลิม คอื แม่ของลกู น้อย คอื ลูกของพอ่ แม่ คอื ภรรยาของสามี ทตี่ ดั สนิ ใจดำ� เนนิ ชวี ติ เปน็ หนงึ่ ในผสู้ รา้ งและสนบั สนนุ การกอ่ เกดิ สนั ตภิ าพในพน้ื ทบ่ี า้ นเกดิ จงั หวดั ยะลา และวันน้ี “ชมพู่ วรรณกนก เปาะอิแตดาโอะ” เป็นก�ำลังส�ำคัญของงานขับเคลื่อน สร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านในชุมชนของพ้ืนที่ต้นแบบ ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากแผนงาน สร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่าน สำ� นกั งานกองทนุ สนบั สนุนการสร้างเสรมิ สุขภาพ (สสส.) ∞60∞

ด้วยประสบการณ์ท�ำงานและทุนทางสังคมอันหลากหลายซึ่งสั่งสมมาตั้งแต่ปี ๒๕๔๕ ด้วยการสวมหมวกนักพฒั นาสงั คมภาคประชาชน ผูศ้ รัทธาใน “โอกาส” และส่งมอบ “โอกาส” ส่งผลให้งานสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านในจังหวัดยะลาเกิดผลลัพธ์ สร้างความเปล่ียนแปลง ทางความคดิ และพฤตกิ รรมของผูค้ นจำ� นวนมาก ท้งั เด็ก เยาวชน และผ้ใู หญ่ เธอยนื ยนั วา่ การอา่ น คอื การเปิดโลก และ การสง่ เสริม การอ่านให้เกิดขึ้นในชุมชน เป็นส่วนหนึ่งของการส่งเสริม สนั ติภาพ ∞61∞

ผหู้ ญิง-การศกึ ษา-ยะลา-สวเี ดน ย้อนกลับไปวัยเด็ก “วรรณกนก เปาะอิแตดาโอะ” หรือ “ชมพู่” เรียนประถมศึกษาท่ี โรงเรียนบ้านปโุ รง อำ� เภอกรงปินัง จังหวัดยะลา “ไดเ้ ปน็ ตัวแทนไปประกวดทกั ษะวิชาการตา่ ง ๆ เยอะมาก เพ่อื น ๆ กใ็ ห้เราเป็นประธานฯ เพราะเราเรยี นเกง่ คุยเก่ง กล้าแสดงออก แล้วพ่ี ชายพส่ี าวก็เปน็ ประธานมาดว้ ยกอ่ นนน้ั มีพนี่ อ้ ง ๗ คน ก็เป็นกันมาหลาย ๆ รุ่น ตั้งแต่หวั หน้า หอ้ ง ประธาน มาเรอ่ื ย ๆ ตอนนน้ั มพี ่ีชายก็เป็นผูใ้ หญบ่ า้ นด้วย” จงั หวะนน้ั “โอกาส” เดินทางมาหาเธอ เมอ่ื พฒั นากรประจ�ำอ�ำเภอปุโรงสง่ เสริมให้เธอ และเพื่อน ๆ รวมกลุ่มกันท�ำกิจกรรมในหมู่บ้าน ท้ังจัดสรรพื้นที่ในหมู่บ้านปลูกผักร่วมกัน ทำ� ปม๊ั น�้ำมันหลอดขาย “พฒั นากรท่านช่ือ คณุ เบญจกร ก้าวเขยี ว สนบั สนุนใหส้ รา้ งกลมุ่ เยาวชน เรยี นไปด้วย ท�ำไปด้วย ตอนนน้ั แค่ ป.๕ เอง ไม่ไดค้ ิดวา่ ท�ำไปเพือ่ อะไร ก็แค่ไมอ่ ยากอยูเ่ ฉย ๆ อยากท�ำอะไร กับเพอ่ื น ท่านเปน็ คนมองการณไ์ กลมาก ผลกั ดนั ให้เราไปเรียนพิมพ์ดดี ดว้ ย ตอนนี้ท่านเกษยี ณ ไปแล้ว” ละแวกบ้านเธอในยุคสมัยนัน้ เมอ่ื เรยี นจบ ป.๖ ผู้หญงิ ส่วนใหญ่จะไมไ่ ดร้ ับการสนบั สนนุ จากครอบครัวให้เรียนต่อ เน่ืองจากนิยมให้ผู้หญิงแต่งงานเร็ว ผู้ใหญ่ส่วนมากจึงมีแนวคิดว่า อีกไม่นานลูกสาวจะมีผู้ชายมาขอแต่งงาน แล้วช่วยกันท�ำมาหากิน มีลูกเล้ียงลูก ดังนั้นผู้หญิง ไมจ่ ำ� เป็นตอ้ งเรียนต่อ “จบ ป.๖ เพื่อน ๆ ผู้หญิงก็ไม่มีใครได้เรียนต่อเลยสักคน มีแค่เราที่ได้เรียน โชคดีท่ี ∞62∞

พ่อแม่ใหโ้ อกาส บางคนคดิ ว่าเปน็ ผหู้ ญงิ อกี ไม่นานก็ต้องแต่งงาน แตต่ วั เราตอนนั้นคิดวา่ ไม่ใช่ ไมอ่ ยากมชี วี ติ แบบนน้ั หนทางเดยี วทเ่ี ราจะไมต่ อ้ งรบี แตง่ งานและไดท้ ำ� งานดี ๆ คอื ตอ้ งเรยี นสงู ๆ เหมอื นในใจรู้ว่าศักยภาพของเรามมี ากกว่านน้ั ” วิธีการค้นหาเส้นทางก้าวไปสู่เป้าหมายของเธอในตอนน้ัน คือ เสาะแสวงหาหนังสือมา อา่ นใหม้ ากทส่ี ดุ เนอ่ื งดว้ ยรบั หนา้ ทเี่ ปน็ คนดแู ลหอ้ งสมดุ จงึ มโี อกาสไดอ้ า่ นหนงั สอื ทง้ั หมดทม่ี อี ยู่ “ชว่ งนน้ั ครอบครวั ลำ� บาก ยากจนมาก ๆ แตค่ รอบครัวเราขยนั ถา้ เป็นวนั เสารอ์ าทติ ยท์ ง้ั บา้ นจะไปชว่ ยเกบ็ น�ำ้ ยาง บ่าย ๆ ก็ปลกู มนั ปลกู ขา้ วโพด ท�ำนา ห้องสว้ มท่ีบ้านยังไมม่ ี โทรทัศน์ ทบี่ า้ นก็ไมม่ ี แตช่ วี ติ ของเรามนั พลกิ ไปกเ็ พราะเรามโี อกาสอา่ นหนงั สอื พมิ พแ์ ละอา่ นหนงั สอื ตา่ ง ๆ ∞63∞

ที่ห้องสมุด แล้วรู้เลยว่าโลกมันกว้างมาก มันไม่ได้มีแค่บ้านท่ีเราอยู่ ย่ิงอ่านยิ่งท�ำให้อยากรู้ เร่อื งราวต่าง ๆ มากขึน้ อกี ” “ชอบอา่ นหนงั สอื มาตง้ั แตเ่ ดก็ ๆ เวลาไดเ้ ขา้ ในจงั หวดั ตรงควิ รถสองแถวจะมแี ผงหนงั สอื เราก็จะเอาเงินเก็บที่ช่วยแมเ่ กบ็ น้ำ� ยางไปซื้อหนงั สอื การ์ตนู นติ ยสาร ตอนเดก็ มาก ๆ จ�ำไม่ได้ วา่ ช่ืออะไรบา้ ง แตโ่ ตมาหน่อยชอบอ่านค่สู รา้ งคสู่ มเป็นชวี ติ จติ ใจ คนที่เห็นก็จะชอบแซวว่าอ่าน เรอื่ งผวั ๆ เมยี ๆ แต่เน้ือหาจรงิ ๆ ในหนงั สือคู่สรา้ งคูส่ มสว่ นใหญ่เปน็ การเลา่ เรอื่ งราวของ ประเทศตา่ ง ๆ ในโลกให้เราไดร้ ู้ สว่ นเรือ่ งผวั เมียมีอยู่นอ้ ยมาก เราไม่ร้วู า่ หนงั สอื เลม่ อ่ืน ๆ เลา่ อะไรหรอก เพราะว่าไม่มีเงินจะซือ้ หนังสือเยอะขนาดน้ัน แต่คู่สร้างคสู่ ม เราต้งั ใจเกบ็ เงินเพอื่ จะซอ้ื มาเลย สมยั นน้ั นา่ จะเล่มละ ๑๐ กว่าบาท” เม่ือเร่มิ เรียน ม.๑ เพยี งพักเดียว พฒั นากรหญิงประจำ� อำ� เภอ ปโุ รงสง่ “โอกาส” ใหช้ มพอู่ กี ครั้ง ด้วยการสนบั สนนุ ใหส้ อบชงิ ทนุ ของ กระทรวงมหาดไทย ไปเป็นนักเรียนแลกเปลี่ยนที่ประเทศสวีเดน เธอตัดสินใจเข้าร่วมสอบแข่งขัน ด้วยความคิดแน่วแน่คือต้องการ หนั หนา้ เข้าหาการศึกษาเพอื่ สร้างคณุ ภาพชีวติ ท่ีดขี ึ้น “พอเราชนะทน่ี แ่ี ลว้ ก็ไปแขง่ ระดบั ประเทศทช่ี ลบรุ อี กี รอบ เปา้ หมายในใจคอื เรารชู้ ดั เจน วา่ ฉันจะต้องไปใหไ้ ด้ ตอนนัน้ ถงึ กบั ขาดเรียนไปสอบเลยนะ สดุ ทา้ ยเราได้ไป” การได้รับโอกาสในวัยเด็กครั้งน้ัน ส่งผลให้ชมพู่มีความเช่ือและศรัทธาเรื่องการสร้าง โอกาส และสง่ มอบโอกาสมาจนถงึ ทกุ วันน้ี “เราก็อยากดแู ลให้โอกาสคนอนื่ ใหเ้ ขาไดร้ บั อยา่ งทเี่ ราเคยได้บ้าง” ∞64∞

ระยะเวลา ๖ ปีในประเทศสวเี ดนของ ผ้ชู ายกช็ ว่ ยกันทำ� ได้ ไม่ใชเ่ ฉพาะเป็นเพศใด นกั เรยี นแลกเปลย่ี นจากพนื้ ทจี่ งั หวดั ชายแดน เพศหนงึ่ ทต่ี อ้ งทำ� แมก้ ระทง่ั เราทเี่ ปน็ ชาวตา่ ง ใต้ของประเทศไทย ส่งผลกับความคิดของ ชาตกิ ็ไดร้ บั การปฏบิ ตั อิ ยา่ งเทา่ เทยี มเชน่ กนั ” ชมพ่ใู หค้ ดิ อยา่ งรอบคอบ มเี หตผุ ล รบั ผดิ ชอบ ตอ่ ตนเองและสงั คม เกบ็ ออมเงนิ รจู้ กั ใชเ้ งนิ เม่ือถึงเวลากลับมาเมืองไทย ชมพู่ เรียนร้จู ากการอ่านหนงั สอื มากขนึ้ เนอ่ื งจาก ยอมรบั วา่ ตนตกอยู่ในภาวะไมร่ วู้ า่ จะทำ� อะไร หอ้ งสมดุ ทนี่ นั่ มหี นงั สอื มากมายเกนิ กวา่ ทเี่ ธอ กบั ชวี ติ ตอ่ ไป ทา่ มกลางสภาพแวดลอ้ มทบี่ า้ น เคยคาดคดิ ไว้ ทย่ี งั เหมอื นเดมิ เชน่ สาธารณปู โภค ถนน นำ้� ไฟฟ้า รวมถึงวินัยของผู้คน ซึ่งแตกต่างไป “ตอนแรก ๆ ไมค่ อ่ ยรู้ถูกผิด ไปแซง จากอีกประเทศทเ่ี พ่ิงจากมาราวพลกิ ฝ่ามอื ควิ ซอื้ ของในซปุ เปอรม์ ารเ์ กต มคี นพดู ดา่ เลย หลงั จากนนั้ กค็ อยสงั เกตดู เฮย้ ! ไมม่ ีใครเขา “เรอ่ื งมนั เยอะเลยงง ๆ เพราะตอนจะ แซงคิวกันเลย ก็คอ่ ย ๆ ปรบั ตัวให้เหมือนกบั ไปสวีเดนเพื่อนไม่เช่ือ โรงเรียนก็ไม่เชื่อ คนอ่ืน รู้สึกว่าเราได้ไปอยู่ในโลกท่ีดีมาก เพราะพฒั นากรทา่ นพาไปสอบ เลยมีแตพ่ ่อ จากตอนแรกท่ีไปถึงมันงง ๆ ไม่คุ้น เป็น แม่เราท่เี ช่ือ พอได้ไปจริง ๆ กย็ ังมคี นคิดว่า เดก็ บา้ นนอก เครอ่ื งซกั ผา้ เครอื่ งดดู ฝนุ่ ก็ใช้ ไปขายตัวหรือเปล่า และเรายังเด็กมาก ไมเ่ ปน็ เลยตอนแรก แตค่ รอบครวั ทเี่ ราไปอยู่ หลายคนก็กลัวว่าจะโดนหลอก แถมตอน ด้วยดีมากเลย สอนทกุ อยา่ ง พออยไู่ ปสกั พัก กลับมาก็อ้วนมาก เลยมีคนพูดกันว่าท้อง เราปรบั ตัวได้ ความคิดมนั ก็พลิกกลับเลยนะ หรอื เปลา่ จรงิ ๆ เปน็ ชว่ งวยั รนุ่ รา่ งกายกำ� ลงั คอื ชอบสงั คมทน่ี นั่ มาก เพราะทำ� ใหเ้ รามวี นิ ยั เปล่ียนพอดี พ่อกับแม่เรานี่ใจเย็นมาก ๆ ซึ่งเปลี่ยนชีวิตให้ดีขึ้น ได้รู้เรื่องการใช้ชีวิต เพราะเสียงลือเรื่องท้องมันเยอะมาก เราก็ อยา่ งเทา่ เทียม เช่น การทำ� งานบ้าน ผู้หญงิ เครียดนะ แต่ก็ใช้เวลาเป็นเคร่ืองพิสูจน์ไป สุดท้ายทกุ คนกเ็ หน็ เราปกตดิ ี” ∞65∞

ลูกเหรยี ง... ลกู หลานยะลา กลับจากสวีเดนมาอยู่บ้านใหม่ ๆ เธอมีเงินเก็บจากเบ้ียเล้ียงที่เคยได้รับระหว่างเรียน ก้อนหนึง่ จงึ นำ� มาเปลยี่ นหลงั คาบ้าน พอเหมาะกับชว่ งทีส่ ถานการณใ์ นบา้ นดขี ึน้ บวกกับความ รู้สึกรักและอยากอยู่บ้านเกิด ชมพู่จึงตัดสินใจเรียนต่อท่ีมหาวิทยาลัยราชภัฏยะลา สาขา วารสารศาสตร์ เหตเุ พราะสนใจเกย่ี วกบั การสอื่ สาร การพดู ระหวา่ งเรยี นไดท้ ำ� กจิ กรรมออกคา่ ย อาสาพัฒนาร่วมกับเพื่อน ๆ ท�ำให้ค้นพบว่าเวลาออกไปท�ำค่ายแล้วมีความสุขมาก ช่วงน้ันจึง รวมกลมุ่ กบั เพอื่ นเพอื่ ใหค้ วามรแู้ กเ่ ยาวชนเรอ่ื งเอดส์ เรอ่ื งสทิ ธเิ ดก็ กระทง่ั ไดต้ งั้ เปน็ กลมุ่ ทำ� งาน พฒั นาสังคมชือ่ “ลูกเหรยี ง” ตงั้ แตส่ มยั เรยี นจนกระทงั่ เรยี น จบปรญิ ญาตรมี าแลว้ ชมพกู่ บั เพอื่ น ๆ ยังท�ำกิจกรรมเพื่อสังคมกันอย่างมี ความสุข สนุกสนาน ตั้งแต่ช่วงปี ๒๕๔๐ เร่ือยมา กระท่ังย่างเข้าปี ๒๕๔๗ เริ่มมีความรุนแรงเกิดขึ้นใน พื้นที่มากข้ึนเรื่อย ๆ และพี่ชายของ เธอเป็นหนึ่งในผู้จากไประหว่างการ เกดิ เหตุรนุ แรงชว่ งน้นั เมื่อพ่ีชายถูกยิงเสียชีวิต สถานการณ์ท่ีบ้านของเธอก็เปลี่ยนไป จากท่ีเคยมีพี่ชายเป็น ∞66∞

เสาหลักของครอบครัว หลังจากพี่ชายตาย จะไดก้ ลบั มาทำ� กระบวนการเพอื่ ชว่ ยเดก็ ๆ บา้ ง วัวจ�ำนวนมากทั้งหมดก็ถูกขโมยหายไปใน เรารู้ว่าเด็ก ๆ คงรู้สึกเจ็บปวดได้ไม่แพ้กับ คืนเดียว พร้อมกับมีเร่ืองการข่มขู่ตามมา ผใู้ หญ่ ถงึ หลายคนจะไมแ่ สดงออก ไมร่ อ้ งไห้ จนครอบครวั เรมิ่ หมดกำ� ลงั ใจ เพราะไมค่ ดิ วา่ เพราะไมอ่ ยากใหแ้ มเ่ หน็ โดยเฉพาะลกู ผชู้ าย จะเกิดเหตุการณแ์ บบนีใ้ นครอบครัว คนโตย่ิงมีอาการโกรธแค้นมาก เรารู้สึกว่า มันไม่แฟรท์ ี่เดก็ ๆ จะต้องมาเจอเร่ืองราวน้ี วันนั้นหลานของชมพู่ท้ัง ๔ คนต้อง ไมอ่ ยากใหเ้ ดก็ ๆ เปน็ ระเบดิ เวลาทร่ี อวันแก้ กลายเปน็ ลกู ก�ำพรา้ พ่อ แค้น เลยตั้งเป้าว่าต้องมาท�ำค่ายกับเด็ก ๆ ใหไ้ ด้ แตก่ น็ านเหมอื นกนั กวา่ จะไดก้ ลบั มาทำ� จากนั้นภายในปีเดียวกัน ชมพู่ได้มี เพราะเราต้องหาเงินมาจัดค่าย ก็ไปเป็น โอกาสพาคณะท�ำงานองค์กรพัฒนาสังคม ผู้ช่วยวิทยากร เป็นล่ามแปลในงานต่าง ๆ เกยี่ วกบั ผหู้ ญงิ จากกรงุ เทพฯ เขา้ ไปเยยี่ มเดก็ จนได้เงินพอ แล้วเรากับเพื่อนก็กลับมาจัด ก�ำพรา้ ที่สูญเสยี พ่อแมจ่ ากเหตุการณ์รนุ แรง กระบวนการโดยเอาเรอ่ื งงานศลิ ปะมาเรมิ่ ทำ� ในพ้ืนที่ เธอพบว่าเด็ก ๆ ล้วนอยู่ในภาวะ ค่ายเยยี วยาเดก็ เราชวนเด็กวาดรปู เลา่ เรอ่ื ง โกรธแค้น หลายเสียงพูดออกมาเพียงแค่ ใชก้ ระบวนการแบบน้ีกบั เด็ก นั่นคอื คร้ังแรก อยากโตไว ๆ เพอื่ ไปแกแ้ ค้น องค์กรหลกั ที่ ท่ีท�ำกับเด็ก ๆ ที่ได้รับผลกระทบจาก เข้ามาท�ำงานช่วงน้ันต้ังเป้าหมายไปที่การ สถานการณ”์ ชว่ ยเหลอื ผเู้ ปน็ แม่ ยงั ไมไ่ ดม้ แี ผนงานรองรบั การเยียวยาเด็ก ๆ จากการท�ำค่ายเยียวยาคร้ังแรก พบว่าแม่ของเด็กหลายคนต้องไปท�ำงานท่ี “วันนั้นเห็นแล้วคาใจเรื่องความรู้สึก ประเทศมาเลเซีย ปลอ่ ยใหเ้ ด็ก ๆ อยบู่ า้ น ของเดก็ ๆ เลยคยุ กบั เพือ่ นทเี่ ป็นวทิ ยากรวา่ ต้องเรยี นรกู้ ระบวนการใหม้ ากท่สี ุด เผอ่ื เรา ∞67∞

กนั เอง โดยไม่รูว้ ่าจะไดไ้ ปเรียนหรอื เปล่า เพราะแม่ไม่มีเงิน หรือเด็กบางคนกต็ ้องไปอาศยั อยู่ กบั ญาติ แตต่ อ้ งนอนอยหู่ นา้ บา้ นเพราะไมไ่ ดร้ บั อนญุ าตใหเ้ ขา้ ไปนอนในบา้ น ในขณะทบี่ างคน กต็ ้องออกจากโรงเรียน “ชมพ”ู่ จงึ เริ่มจดั ระเบียบใหเ้ ด็ก ๆ ที่ตอ้ งออกจากโรงเรียนมาอย่ทู ี่บ้านลูกเหรยี งกอ่ น จากน้ันค่อย ๆ จัดการเรื่องย้ายโรงเรียนให้ทีละคน “ตอนน้ันต้องหุงข้าวเพิ่ม ต้องไปรับส่ง ที่โรงเรียนไป ต้องใช้เงินเพ่ิมมากข้ึนเร่ือย ๆ ช่วงแรกที่ผ่านไปได้สบาย ๆ เพราะพ่อกับแม่ ของเราเลย ช่วงน้นั กลบั ไปเอาขา้ วท่บี า้ น ไปยืมเงนิ แมบ่ อ่ ย ๆ โชคดที บี่ า้ นเราทำ� นาเลยไมต่ อ้ ง ซื้อข้าว” เม่ือเวลาผ่านมาพักใหญ่ พ่อกับแม่ยังเห็นชมพู่ รับเด็ก ๆ มาดูแลเพ่ิมเติมเร่ือย ๆ จึงเร่ิมถามด้วย ความเป็นห่วงถึงการหางานท�ำเป็นหลักแหล่ง เช่น สอบราชการ เพื่อตั้งเน้ือตั้งตัวเหมือนเพ่ือนฝูง เพราะ เห็นลูกสาวเริม่ ขาดเงินจับจา่ ยใช้สอย “เขาถามว่า แล้วเราจะใช้ชีวิตแบบนี้ไปอีกถึง เม่อื ไหร่ ได้ยินกส็ ะอึกนะ เพราะบางทีเราเคยมองเพือ่ น แลว้ คดิ วา่ ดเี นอะ เขาไมต่ อ้ งมาทกุ ขใ์ จวา่ เดอื นนจ้ี ะมเี งนิ โครงการไหนเข้ามาเท่าไหร่ ข้าวสารจะหมดหรือยัง แต่พอเราหันไปเห็นเด็ก ๆ ซึ่งเขาก็ไม่ได้อยู่เฉย ๆ ทุกคนทั้งเรียน ทำ� งาน ชว่ ยกนั เขียนโครงการตา่ ง ๆ เสนอขอทุนท�ำงาน ไดบ้ ้างไมไ่ ดบ้ า้ ง บางที กเ็ จอปฏิเสธกลับมาแบบเจ็บ ๆ แต่เราก็น�ำคำ� ปฏเิ สธมาเป็นพลงั ทำ� ตอ่ ไป ท�ำตอ่ ให้ดีขนึ้ ไปอกี ” ∞68∞

ส่วนหน่ึงท่ีทำ� ให้ “ชมพู”่ ตดั สนิ ใจเออื้ มมอื เขา้ ไปเยยี วยาหวั ใจเดก็ ๆ ตง้ั แต่ ๑๒ ปีก่อน จนถึงปัจจบุ ัน ดว้ ยเพราะเธอรสู้ กึ อย่างลึกซ้งึ ว่าความเจ็บปวดคบั แคน้ ใจของเดก็ ๆ ไม่ไดต้ ่างจาก ทเ่ี ธอเคยร้สู ึกมากอ่ นจากการสูญเสียพ่ีชาย ๓ คน และพส่ี าว ๑ คน นบั จากเหตุการณ์ตง้ั แต่ปี ๒๕๔๗-๒๕๕๒ เธอก็เคยรู้สึกเจ็บแค้น แต่ก็เรียนรู้ว่าการแก้แค้นไม่ได้ท�ำให้สถานการณ์ดีข้ึน ดังน้ัน กระบวนการเยยี วยาจงึ ส�ำคญั กบั เดก็ ที่อยู่ในภาวะสูญเสยี เปน็ อยา่ งย่ิง “การใหอ้ ภยั เปน็ คำ� ตอบหนงึ่ ในกระบวนการเยยี วยา แมว้ า่ การใหอ้ ภยั เปน็ เรอ่ื งยากทอี่ าจ ต้องใช้เวลา เราสอนให้เรียนรู้จักการให้อภัยเพื่อปลดปล่อยเรื่องราวในอดีตและอนุญาตให้ ตัวเราเดนิ ตอ่ ไปข้างหน้า น่ีคือทางออกทดี่ ีสดุ ” ห้องสมุดมีชีวิต กจิ กรรมหนังสอื หมนุ เวยี น เนื่องด้วยพ้ืนฐานของความเป็นคนชอบอ่านหนังสือและเปิดโลกกว้าง จนผลักชีวิต ออกนอกกรอบมาด้วย “การอ่าน” และ “หนังสือ” แล้ว เมื่อชมพู่ได้รู้จักแผนงานสร้างเสริม วฒั นธรรมการอา่ น จงึ เขียนโครงการเพื่อขอสนับสนนุ งบประมาณมาขบั เคลื่อนสง่ เสรมิ การอ่าน ในพื้นที่ โดยยึดเป้าหมายขององค์กรอยู่ในเป้าหมายของโครงการด้วยเช่นกัน คือ “อ่านเพื่อ สันตภิ าพ” ในนาม “โครงการชวนสร้าง ชวนอา่ น ชวนคดิ สู่สขุ ภาวะ” ปที ี่ ๑-๓ จากนั้นพฒั นาเป็นโครงการอา่ นยกก�ำลังสขุ อา่ นสันติภาพท่ีชายแดนใต้ เพ่อื สรา้ งพนื้ ท่ี การอา่ นในวถิ ชี ีวิตของคนทกุ วัยในชุมชน เริ่มจากโรงเรยี น โรงพยาบาลส่งเสริมสขุ ภาพตำ� บล (รพ.สต.) มเี ปา้ หมายคอื สรา้ งสภาพแวดลอ้ มทเี่ ออื้ ตอ่ การจดั การตนเอง โดยมหี นว่ ยงานภาครฐั ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม มีส่วนสนับสนุนการจัดการให้เกิดกระบวนการท่ีจะน�ำไปสู่การ ∞69∞

ระดมทนุ เกดิ เปน็ กองทนุ ของตนเอง สร้างสรรคน์ ักอ่านหนา้ ใหม่ เกดิ การอ่านเขา้ ไปสวู่ ิถีชีวติ เปลีย่ นวิธคี ดิ พฤตกิ รรม อนั จะน�ำไปสกู่ ระบวนการสร้างสันตภิ าพ การท�ำงานสร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่านของกลุ่มลูกเหรียงผลักดันให้เกิดรูปธรรมของ พนื้ ทตี่ น้ แบบรกั การอา่ นในอำ� เภอกรงปนิ งั จงั หวดั ยะลา ผา่ นการทำ� งานกบั โรงเรยี นแกนนำ� ชมุ ชน และโรงพยาบาลกรงปนิ งั เปน็ พนื้ ทน่ี ำ� รอ่ ง พรอ้ มกบั เพม่ิ เตมิ อกี หนงึ่ กลไกทำ� งานคอื การขบั เคลอ่ื น งานผา่ นกลุม่ บณั ฑติ อาสาสมัครประจ�ำชุมชน ของศูนยอ์ ำ� นวยการบริหารจังหวดั ชายแดนภาคใต้ (ศอ.บต.) ทเ่ี ขา้ มาขบั เคลอื่ นงานมงุ่ ใหอ้ ำ� เภอกรงปนิ งั เปน็ โมเดลเพอ่ื ขยายผลรปู แบบการสง่ เสรมิ การอ่านไปยังอ�ำเภออืน่ ๆ “ปี ๒๕๕๘ เน้นไปท่ีอ�ำเภอกรงปนิ งั มกี ารทำ� วิจัยเป็นขอ้ มลู ทางวิชาการ ทำ� งานกบั คนใน ชมุ ชน ทำ� งานกบั นายอำ� เภอ ปลดั อำ� เภอ จดั เวทสี ง่ เสรมิ การอา่ น จดั มมุ การอา่ น สนบั สนนุ กจิ กรรม หอ้ งสมดุ ท่ีมชี ีวิต และการมอบหนังสือเล่มแรกให้กบั เด็กแรกเกิด โดยเวทีเสวนาการศกึ ษาและ บริบทชายแดนใต้ เพอื่ สง่ เสรมิ การอ่าน การศึกษา วิถชี วี ติ คนชายแดนใต้ จัดข้ึนทัง้ หมด ๕ แห่ง ดว้ ยกนั คอื อำ� เภอกรงปนิ งั อำ� เภอรามนั อำ� เภอยะหา อำ� เภอเมอื งยะลา และอำ� เภอเมอื งปตั ตาน”ี มกี ารขบั เคลอ่ื นหนงั สอื ดว้ ยตะกรา้ หนงั สอื BookBank ในโรงเรยี นประถมศกึ ษา จำ� นวน ๕ โรงเรียน ศูนย์พัฒนาเด็กเล็กและชุมชนรอบ ๆ โรงเรียน เพื่อให้แกนน�ำในชุมชนกระจาย หมนุ เวยี นตะกรา้ หนงั สอื ไปตามจดุ ตา่ ง ๆ ในหมบู่ า้ นและสบั เปลยี่ นหมนุ เวยี นหนงั สอื ใหม่ในตะกรา้ โดยให้ชุมชนมีกองทุน Book Bank เป็นของตนเองผ่านการระดมทุนของแกนน�ำในชุมชนเอง เชน่ กนั ∞70∞

“พอได้เช่ือมงานกับกลุ่มลูกเหรียงแล้วไปอบรม สัมมนาเร่ืองเปิดโลกการอ่าน ความรู้สึกตอนแรกคือ เย้! ดีใจมาก ได้หนังสือใหม่ ๆ มาเพียบเลย มาถึง โรงเรยี นพวกนกั เรยี นก็ร้อง เย!้ ดีใจเหมอื นผม ทุกคร้งั ที่รู้ว่ามีหนังสือใหม่มาก็จะว่ิงกรูเข้าห้องสมุดเลย ผมมี กิจกรรมสนกุ กบั เด็ก ๆ เยอะ เปน็ ห้องสมุดท่มี ีชีวิต เช่น อ่านสนุกสุขทุกเช้า พอตอนเท่ียงก็ให้นักเรียนมาจัด รายการเสยี งตามสาย ทกุ วันพุธมเี ล่านิทานให้นอ้ ง ๆ ฟงั ทุกวันศุกร์มีรายการดีเจเสียงใส ส่วนหลังเลิกเรียนก็มี กจิ กรรม ๕ นาที “นั่งเปดิ อ่าน ท่องจำ� ท�ำทกุ วัน” และ “วางทกุ งาน อ่านทกุ คน” จนเดก็ ๆ เรยี กผมวา่ “เจา้ ชาย ผสู้ รา้ งแรงบนั ดาลใจ” เพราะพาหนงั สือสนุก ๆ มาเล่นกบั นกั เรียนเยอะ” “เป็นเครือข่ายรักการอ่านกันแล้วมันหยุดไม่ได้ ต้องขยายต่อกับชุมชนให้การอ่านเข้าถึง คนอ่นื ๆ ด้วย ถามว่าไดอ้ ะไรตอบแทนเป็นชน้ิ เปน็ อัน มันก็ไม่มี แต่ส่งิ ที่ผมได้รบั คอื ความสุขของการ เป็นครู แม้ว่าบางคนไมใ่ ช่ลูกศิษย์ แต่กเ็ ป็นญาตพิ ่นี อ้ ง ลกู หลานของลูกศษิ ย์ ผมกม็ ีความรกั ส่งมอบ ให้ผา่ นเร่ืองการอ่านน่แี หละ ถา้ ใครรกั การอา่ น คนนน้ั จะมพี น้ื ฐานในการศกึ ษาเรอ่ื งราวอื่น ๆ ในชีวิต เพ่มิ เติม การอา่ นท�ำใหช้ วี ิตผู้คนดขี ึ้น ทำ� ให้รเู้ รื่องราวตา่ ง ๆ จากหนังสอื ไม่ถูกหลอกงา่ ย มเี อกสาร ที่สำ� คัญกส็ ามารถอ่านออก เข้าใจความหมาย มีวจิ ารณญาณ ไม่ถูกชกั จงู ได้งา่ ย” ครูรกั ษ-์ อภิรกั ษ์ ส�ำเร ครูโรงเรียนบา้ นปุโรง อำ� เภอกรงปนิ งั จังหวดั ยะลา ∞71∞

โรงเรียนอ่านยกก�ำลังสขุ อำ� เภอกรงปนิ ัง มเี ครอื ข่าย ๕ โรงเรยี น คือ ๑) โรงเรยี นบา้ นปุโรง ๔) โรงเรียนบ้านสะเอะ ๒) โรงเรยี นบ้านโฉลง ๕) โรงเรียนบ้านห้วยกระทิง ๓) โรงเรยี นบา้ นกรงปินัง “ชมพ”ู่ บอกวา่ เปน็ “โอกาส” ทด่ี มี ากเมอ่ื ไดท้ ำ� งาน สร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่าน เพราะนอกจากได้มอบ “โอกาส” ในการอ่านหนังสือให้กับเด็ก ๆ และคุณครูใน โรงเรยี นเครอื ขา่ ยทเ่ี ขา้ รว่ มกจิ กรรม ใหก้ บั กลมุ่ เยาวชนและ กลุ่มสตรีในชุมชนที่ไม่เคยมีโอกาสได้อ่านหนังสือที่หลาก หลายเชน่ นมี้ ากอ่ นแลว้ คณะทำ� งานของกลมุ่ ลกู เหรยี งเอง ก็ไดร้ บั คณุ ประโยชนจ์ ากการทำ� งานสง่ เสรมิ การอา่ นเชน่ กนั หลายคนในองค์กรไม่ชอบอ่านหนังสือมาก่อน แต่เม่ือเข้าท�ำงานโครงการฯ จึงได้อ่านอย่างจริงจัง ส่วนหลายคนท่ีเคยชอบอ่านหนังสือแต่ไม่ค่อยมีโอกาส เข้าถึงหนังสือ ก็ได้โอกาสในการเข้าถึงหนังสือจ�ำนวน มากและหลากหลาย ∞72∞

“ความเปลย่ี นแปลงทเี่ กดิ ขน้ึ คอื ผมไดเ้ รม่ิ รจู้ กั วา่ หนงั สอื และการอ่านมีความส�ำคัญต่อการด�ำเนินชีวิตของเรา หนังสือ ทำ� ใหป้ ระสบความส�ำเร็จหลายด้าน ไดล้ งพนื้ ท่ี รจู้ ักและสอื่ สาร กับคนหลาย ๆ กลุ่ม หนงั สอื ท�ำให้มกี ารสื่อสารกันในโรงเรยี น และชมุ ชน มาน-สไุ ลมาน เจะอุบง เจา้ หน้าทก่ี ลมุ่ ลูกเหรยี ง จงั หวดั ยะลา การท�ำงานร่วมกับแผนงานฯ การอ่านท�ำให้คณะท�ำงานได้องค์ความรู้ด้านการอ่านกับ พัฒนาการทางสมองเพื่อน�ำไปส่ือสารต่อมากย่ิงขึ้น รวมถึงตัวชมพู่เองก็เช่นกัน หนังสือก็ยังมี บทบาทในชวี ติ เชน่ เคย “ตัวเราเองก็ได้นำ� ความรไู้ ปใชก้ ับชีวิตการทำ� งาน ชวี ิตคู่ สงิ่ ทีอ่ ่านมนั ประยกุ ตไ์ ดก้ ับชีวติ ทุกด้าน ทุกวันน้ีกลุ่มลูกเหรียงเองก็มีกิจกรรมเกี่ยวกับการอ่านหนังสือด้วย มีการเรียนรู้ที่เกิด การเปลี่ยนแปลงชัด ๆ คือ เมื่อก่อนเด็กผู้ชายในบ้านชอบล้อเด็กผู้หญิงเรื่องมีประจ�ำเดือน เดก็ ผหู้ ญงิ ก็อาย ไม่กลา้ พูดดว้ ย แตพ่ อได้อ่านหนงั สอื สขุ ภาพเรื่องการเปล่ยี นแปลงแต่ละชว่ งวยั ท�ำไมผู้ชายต้องมีขนตามแผงอก ท�ำไมต้องโกนหนวด ท�ำไมผู้หญิงต้องมีประจ�ำเดือน ท�ำไม ผู้หญิงเร่ิมมีหน้าอก ซึ่งอ่านจบแล้วเราก็มีกิจกรรมกลุ่มท่ีพูดคุยกันเก่ียวกับเน้ือหาในหนังสือ จากนั้นเด็กผู้ชายกจ็ ะไมล่ ้อเด็กผูห้ ญิงดา้ นสรีระอีก เพราะเขาจะรู้วา่ สงิ่ ทเ่ี กิดข้ึนคอื อะไร” อีกด้านหนึง่ ของการเปลย่ี นแปลงที่ชมพแู่ ละคณะทำ� งานกลุม่ ลูกเหรยี งภูมิใจมาก ∞73∞

คือ การอา่ นหนังสือก็ท�ำใหผ้ หู้ ญิงในชุมชนมีความร้แู ละฉลาดเท่าทนั สถานการณต์ ่าง ๆ ขน้ึ เยอะ มาก จากผลการสำ� รวจพบวา่ ผหู้ ญงิ ที่ไดอ้ า่ นหนงั สอื จากตะกรา้ ในชมุ ชนมคี วามรใู้ นเรอื่ งสขุ ภาพ มากข้นึ รู้วา่ การปวดทอ้ งแบบไหนเสยี่ งเป็นโรคอะไร รู้จกั อาการปวดของมะเร็งปากมดลกู รจู้ กั วธิ กี ารคลำ� เต้าตรวจหามะเร็งในเบ้อื งต้น รวมทงั้ ถ้ามีอาการเสีย่ งกก็ ลา้ ทจี่ ะไปหาหมอ เพราะวา่ ได้อา่ นข้อมูลความเสี่ยงของโรคตา่ ง ๆ จากหนงั สือแล้ว “นอกจากอา่ นเองรคู้ นเดยี วแลว้ สาว ๆ เขากค็ ยุ กนั แลกเปลยี่ นกนั เยอะ โดยเฉพาะเรอื่ ง สุขภาพความสวยความงาม การดูแลรักษาสิว ผิวหน้า ผิวพรรณ พากันไปหาสมุนไพร เครอ่ื งสำ� อางดแู ลผวิ พรรณ สว่ นแบบเสอื้ ผา้ ตา่ ง ๆ จากนติ ยสาร เขาดกู นั แลว้ ก็ไปตดั เยบ็ กนั เอง เก่งกันมาก หนงั สอื ท�ำใหโ้ ลกกวา้ งของสาว ๆ มุสลิมอยู่แคต่ รงหน้าเลยจรงิ ๆ สว่ นผชู้ ายเขาก็ จะคุยเรอ่ื งเกษตร เรอื่ งกฬี า เรือ่ งฟุตบอลกนั ไป” นอกเหนือจากเร่ืองความสวยความงาม ความเปล่ียนแปลงท่ีเห็นได้ชัดอีกเร่ืองหนึ่งคือ การกล้าเจรจาต่อรองมากข้ึนของกลุ่มผู้หญิง จากเดิมเมื่อมีเวทีประชาคม ผู้หญิงไม่ค่อยกล้า แสดงความคิดเห็นที่แย้งกัน แต่หลังจากที่เขาอ่านหนังสือมากข้ึน ก็ท�ำให้มีความรู้และกล้า แสดงความคดิ เห็นในเวทตี า่ ง ๆ เช่น กรณกี ารจดั สรรงบประมาณของ อบต. (องค์การบริหาร ส่วนตำ� บล) ที่เคยน�ำเงินไปจัดแขง่ ฟตุ บอล ใชง้ บประมาณเปน็ แสนบาทเพอื่ ซ้อื เสอ้ื มผี หู้ ญิงคน หนง่ึ แสดงความคิดเหน็ ว่า เสอ้ื ๑ ตวั ใหค้ น ๑ คน ใส่เลน่ บอลซ่ึงเป็นผชู้ าย ส่วนผู้หญิงบางคนมี เพยี งรายไดจ้ ากการขายนำ้� แขง็ ในงานเทา่ นน้ั จงึ เสนอวา่ ใหท้ อ้ งถนิ่ นำ� เงนิ มาทำ� โครงการจดั อบรม อาชพี เพมิ่ เตมิ ซงึ่ ไดร้ บั การอนมุ ตั แิ ละจดั ใหเ้ กดิ การอบรมตดั เยบ็ เสอ้ื เพอื่ ประกอบอาชพี เสรมิ ขน้ึ ผู้หญงิ หลายคนเร่มิ มบี ทบาทในการไปดงู านเรือ่ งเศรษฐกิจพอเพยี ง กลุ่มออมทรพั ย์ จากเดิมทม่ี ี เพยี งผ้ชู ายไปดงู านดังกล่าว ∞74∞

โอกาส สร้างการเปลี่ยนแปลง หลายคนที่ท�ำงานหรือพักอาศัย อยู่ในพนื้ ทซี่ งึ่ มเี หตกุ ารณไ์ มส่ งบเกดิ ขนึ้ เป็นระยะของ ๓ จังหวัดชายแดนใต้ มกั ไดย้ นิ คำ� ถามจากคนตา่ งถนิ่ ถงึ ความ นา่ กลวั อยเู่ สมอ นานนบั สบิ ปที หี่ ลายเสยี ง ถามไถ่ “ชมพู่” ถึงความเส่ยี งอนั ตราย จากการท�ำงานพัฒนาสังคมในพื้นท่ี เธอบอกวา่ แมว้ ่าเส่ยี งจรงิ แต่สว่ นตวั เชอ่ื ว่า คนเราอยทู่ ่ีไหนก็มีโอกาสตายได้ อยู่ท่วี ่าจะตายด้วยรูปแบบไหน เมอื่ ไร ดงั นั้น การท่ีได้ ท�ำงานที่บ้านเกิด จังหวัดยะลาในทุกวันนี้ จึงเป็น “โอกาส” ท่ีจะท�ำงานเพื่อพัฒนาและ ชว่ ยเหลือผคู้ น “จดุ มงุ่ หมายใหญข่ องเราคือ การท�ำงานเพ่อื เปล่ียนแปลงสงั คม มันดใู หญ่ เพราะเรามี ความเชอื่ เรอ่ื งการเปลยี่ นแปลงคนตงั้ แตเ่ ดก็ เหมอื นกบั ทเ่ี ราเคยไดร้ บั โอกาสในการเปลย่ี นแปลง และพฒั นาตัวเองมาตอนเด็ก ๆ เลยเช่อื ว่าสิง่ เลก็ ๆ ทเ่ี ราก�ำลังทำ� กันอยู่ มันคือการพฒั นาคน ให้เขาเติบโตไปเป็นคนพัฒนาต่อ เหมือนกับตัวเราและกลุ่มลูกเหรียงท่ีอยู่ได้ทุกวันนี้ก็เพราะ มคี นอปุ การะและหยิบย่นื โอกาสใหต้ ลอดเวลา” “เวลาเราเจอเคสใหม่ ๆ เราอาจเดินข้ามไปแล้วปล่อยไปก็ได้ ไม่ต้องพาเขามาดูแล แตภ่ ายในของเรามนั บอกวา่ อยา่ มองผา่ นเขา เพราะถา้ เราเหลยี วกลบั ไปมองเขา ชวี ติ เดก็ คนหนงึ่ ∞75∞

อาจจะเปลยี่ นไปก็ได้ เหมอื นตอนเรายงั เดก็ นอ้ ง ๆ เขา้ ใจเจตนารมณใ์ นการท�ำงานของ แลว้ พี่ ๆ ไมไ่ ดม้ องขา้ มเรา แตก่ ลบั ใหโ้ อกาส กลมุ่ ลกู เหรยี งชดั เจนขนึ้ และเมอื่ ไดร้ บั ความ และย่นื มือมาชว่ ยเรา ซึ่งทำ� ให้เราเปน็ เรามา ไวว้ างใจ ความเชอ่ื มนั่ ใหท้ ำ� งาน คนคนนน้ั จะ ถึงทกุ วันน”ี้ ยิ่งรู้สึกมั่นใจและค�ำนึงถึงความรับผิดชอบ มากขน้ึ “ทุกวันนี้ ถ้าเราอยู่ในบทบาททจ่ี ะให้ โอกาสคนอน่ื ได้ จะไมล่ งั เลเลย และเราเชอื่ วา่ มีบางคนที่โศกเศร้าเพราะสูญเสียพ่อ ถ้าคนที่เขาเคยให้โอกาสเรามาได้รู้ว่า แม่ แลว้ คดิ วา่ ชวี ติ ไมม่ คี วามหมาย แตเ่ มอื่ ได้ เราก็กลายเป็นผู้ส่งมอบโอกาสให้คนอื่น ท�ำหน้าท่ีเป็นผู้ส่งต่อความช่วยเหลือ จากที่ เหมอื นกนั เขาคงยนิ ดมี าก ๆ ทเี่ คยใหโ้ อกาส เคยรับบทบาทเป็นมือล่างที่รับมือบนมาแตะ ช่วยเหลือเราจนเราได้กลับมาช่วยคนอื่นต่อ เปล่ียนไปเป็นมือบนที่เอ้ือมไปแตะมือล่าง เหมือนกับทุกวันนี้ที่เราพยายามปั้นเด็ก ซึมซับความรู้สึกยิ่งใหญ่ท่วมท้นของการเป็น ลกู เหรยี งใหเ้ ขาเปน็ ตน้ ไมใ้ หญท่ จ่ี ะใหโ้ อกาส มอื บนทพี่ รอ้ มเยยี วยามอื ลา่ ง กท็ ำ� ใหก้ ลบั มา คนอนื่ ต่ออกี ซงึ่ เดก็ ๆ ลูกเหรยี งทุกรุ่นกจ็ ะ มองเหน็ คณุ คา่ ของตนมากย่ิงขึ้น พร้อมทจ่ี ะ มีกิจกรรมเย่ียมบ้านเคสใหม่ ๆ โดยตอนน้ี ใช้ชีวิตอย่างมีความหมายต่อไปเพ่ือตัวเอง เร่มิ มเี ดก็ ทโี่ ตแลว้ เป็นคนพานอ้ ง ๆ ไปลงพื้น และคนอื่น ๆ อีกมากมายในสงั คม ที่แล้ว จากที่เดมิ ตอ้ งเปน็ เราขบั รถพาไปเอง ตอนน้ที ุกคนท�ำงานเคล่อื นกันเองสบายเลย” “ตอนนร้ี นุ่ พี่ ๆ ร้แู ล้ววา่ บทบาทของ การเป็นมือบนคืออะไร ต้องท�ำอย่างไรเมื่อ ในฐานะพ่ีใหญ่กลุ่มลูกเหรียง ชมพู่ เจอสถานการณ์ เชน่ ไปบ้านทเ่ี กดิ เหตุ ก็จะ เชอ่ื วา่ การปลอ่ ยมอื จากงานบางอยา่ งทเี่ คยทำ� ไปคยุ กบั เคส แสดงความเสยี ใจ และนำ� เสนอ แลว้ สง่ มอบใหน้ อ้ ง ๆ ไดแ้ สดงศกั ยภาพ ทำ� ให้ สิ่งท่ีควรท�ำ คือหาคนท�ำกับข้าว จัดแบ่งคน ∞76∞

ไปขุดหลุมฝังศพ ต้องแบ่งคนไปละหมาดศพ หาคนดูแลแขก กะประมาณเร่ืองเงินท่ีต้องใช้ใน งาน แล้วสอบถามเรื่องเงนิ วา่ มมี ย้ั ถ้าไม่มีหายืมใครกอ่ นมยั้ หรือจะยืมพช่ี มพ่กู อ่ นมัย้ เขาก็จะมี สติและใหค้ ำ� แนะนำ� กบั เคสเม่อื ตอ้ งเจอสถานการณส์ ญู เสียกะทันหนั ได้” ตลอด ๑๑ ปี ของการอยู่ร่วมกนั ของกลุ่มลูกเหรียง ชมพูย่ ึดหลักการส่ือสารอย่างตรงไป ตรงมา เพ่อื สะท้อนให้เดก็ ๆ ในกลมุ่ ลูกเหรียงทกุ คนเข้าใจสถานการณ์ของบ้าน เช่น เดือนน้ีมี เงนิ อยเู่ ทา่ ไรและตอ้ งใชจ้ า่ ยเทา่ ไร หากยงั ขาดตอ้ งหามาเพม่ิ อกี เทา่ ไร พรอ้ มกบั สรา้ งความเขา้ ใจ ถึงหน้าท่ีรับผิดชอบในบ้าน หน้าท่ีรับผิดชอบเกรดเฉล่ียในฐานะนักเรียน หน้าท่ีรับผิดชอบของ เยาวชนลกู เหรียง เชน่ ไม่สบู บหุ รี่ เขยี นจดหมายถงึ บา้ นท่อี ุปการะ “พอเดก็ ๆ เรยี นจบ กอ็ ยากกลบั มาท�ำงานท่ีนที่ ุกคน แต่เราไม่มีเงนิ จ้าง ไมม่ เี งนิ เดอื นสูง ∞77∞

ๆ ให้ สุดท้ายจริง ๆ เรากอ็ ยากใหเ้ ด็ก ๆ ได้ออกไปหาประสบการณข์ ้างนอก ไปเติมเต็มชีวติ ให้ เติบโตไปในทิศทางท่ีต้องการ ช่วงปี ๕๘ เป็นปีท่ีเด็กเรียนจบพร้อมกัน เห็นแล้วก็ทั้งดีใจและ ใจหาย แต่ก็เลอื กใหเ้ ดก็ ๆ มอี นาคตข้างนอก เพราะกลุ่มลกู เหรียงกม็ รี ายได้มาจากการเขียน โครงการทำ� งานพัฒนาสังคมซง่ึ มันไม่แน่นอน” ยะลา กับวัฒนธรรมการอา่ น หลายพ้ืนที่ในจังหวัดยะลายังเข้าถึงหนังสือได้ยากมาก ไม่ใช่เพียงเฉพาะหนังสือนิทาน สำ� หรบั เดก็ แตห่ นงั สอื สำ� หรบั ผใู้ หญย่ งั เขา้ ถงึ ไดย้ าก ดงั นนั้ การเกดิ วฒั นธรรมการอา่ นในชมุ ชน จึงเดินทางอย่างค่อยเป็นค่อยไป เร่ิมต้นจัดหาเคร่ืองมือหรือหนังสือซ่ึงเป็นสิ่งหายากส่งมอบ เขา้ ส่พู ้ืนที่ ผ่านทั้งทางโรงเรยี นและชุมชน จากน้นั ค่อยเพม่ิ เตมิ เรอื่ งวิชาการที่เหมาะสมกับการ เรยี นรูเ้ ข้าไปตามที่ไดร้ ับการสนบั สนุนจากหลายหน่วยงาน “ชมพู่” เริ่มท�ำงานพัฒนาสังคมมาตั้งแต่ปี ๒๕๔๕ จึงมี เครือข่ายที่รู้จักและคุ้นเคยกัน เช่น คนท�ำงานใน อบต. ตั้งแต่ นายก อบต. ไปถงึ เจา้ หนา้ ที่ เนอ่ื งจากหลายโครงการทเี่ คยทำ� เปน็ งานท่ีต้องเช่ือมไปหาคนในภาครัฐ บางคร้ังก็เช่ือมไปเจอเพื่อนที่ เคยเป็นเด็กกิจกรรมรุ่นเดียวกันซ่ึงท�ำงานในองค์กรส่วนท้องถ่ิน เยอะพอสมควร พร้อมกับเด็ก ๆ กลุ่มลูกเหรียงท�ำงานจิตอาสา ช่วยงานสาธารณะในพ้ืนท่ีเสมอ เชน่ นำ้� ทว่ ม งานกาชาด ทำ� ใหผ้ ใู้ หญห่ รอื หนว่ ยงานตา่ ง ๆ มองเหน็ วา่ กลมุ่ ลกู เหรยี งคอื ใคร ทำ� งานดา้ น ∞78∞

ใด เมื่อมีเรอ่ื งทต่ี อ้ งเชอื่ มตอ่ กันจึงไมย่ ากในการสือ่ สาร “ท�ำงานในพ้ืนท่ียะลาเป็นสิ่งท่ีดีมาก เราโชคดีที่ เจอผู้ใหญ่ท่ีจิตใจดี มีความสามารถ ท้ังท่ีสถานการณ์ ๓ จังหวัดชายแดนใต้ค่อนข้างไม่เวิร์ก แต่ผู้คนที่น่ี สวนทางกนั อยา่ งสนิ้ เชงิ ในพนื้ ทเี่ รามคี นดมี าก มคี นเกง่ มาก ผู้ใหญ่มีวิสัยทัศน์ เช่น ผู้ว่าราชการจังหวัดที่น่ี ไม่วา่ กยี่ คุ กีส่ มัยก็เวิร์กมาก มที ่านหน่งึ คือ ผวู้ า่ ทรงพล สวาสด์ิธรรม ท่เี คยอยทู่ ีน่ ี่ อดุ มการณท์ นั ยุคสมยั เขา้ ถึง ความเป็นอยู่ของประชาชน ทั้งผวู้ ่าฯ และนายอำ� เภอท่ี เราท�ำงานด้วยทุกคนก็ล้วนแต่เป็นนักพัฒนา สามารถ สือ่ สารกันไดเ้ พ่อื เปา้ หมายเดียวกนั คือพฒั นาความเป็น อยู่ของประชาชนในบ้านเรา” “ทุกวันน้ีที่ท�ำงาน เราก็หวังในสันติภาพและความเข้มแข็งของประชาชน มีการต่อรอง มสี ิทธมิ เี สยี ง สนั ติภาพมนั ควรจะเทา่ กนั มีโอกาสเท่ากัน ร้เู หน็ เท่ากนั ทงั้ ภาครฐั และประชาชน การจะเกดิ สนั ตภิ าพ พวกเราทงั้ ประชาชนและภาครฐั ตอ้ งเดนิ ไปพรอ้ มกนั เราเชอื่ วา่ การสง่ เสรมิ เร่ืองการอ่านเป็นหน่งึ ในเคร่อื งมอื ท่ีจะสรา้ งสันติภาพในพ้นื ท่ีได้ เพราะท�ำใหเ้ ราไดค้ ดิ และกลา้ ท�ำมากขึ้น เมื่อเราอ่านมากขึ้น มีความรู้มากข้ึน รู้ว่าเรามีสิทธิที่จะคิด จะต่อรองในกรณีใด อยา่ งไรแลว้ และทำ� อยา่ งไรเพอื่ พฒั นาตนเองและชมุ ชนอยา่ งเหมาะสมและมสี นั ตภิ าพเกดิ ขน้ึ ” “การอา่ นเปลยี่ นความคิดคนใหม้ ารว่ มสรา้ งสันติภาพได”้ ชมพยู่ ืนยนั ไว้อย่างเชือ่ มนั่ ∞79∞

= Growth Mindset = - การอา่ นหนงั สอื สร้างการเรยี นรโู้ ลกกว้างที่ไมเ่ คยเห็น - โอกาสสรา้ งชวี ติ ใหม่ เมอื่ ได้โอกาสแล้วใหล้ งมือท�ำเต็มก�ำลงั - ทา่ มกลางความสญู เสยี เด็กต้องการการเยียวยาเช่นเดยี วกบั ผู้ใหญ่ - ให้โอกาส เทา่ กับสร้างคนและสร้างการเปล่ียนแปลง - ส่ือสารอย่างตรงไปตรงมา ใหเ้ กยี รติกันและกนั ท�ำงานงา่ ย ไดผ้ ลดี - การอา่ นเปล่ียนความคิดคนให้มารว่ มสร้างสันตภิ าพได้ - การอา่ นสรา้ งคุณภาพชวี ิตที่ดไี ด้ - ปลอ่ ยมือจากอดีตก่อน จึงเดนิ ต่อไปข้างหน้าไดอ้ ยา่ งมนั่ คง - ถงึ โดนปฏเิ สธ กไ็ มท่ อ้ แท้ มุ่งมัน่ ท�ำต่อไป ผลสำ� เร็จตามมาเอง ∞80∞

กลไกการท�ำงานสรา้ งเสรมิ วัฒนธรรมการอ่าน คณะท�ำงานกลุ่มลูกเหรียงท�ำงานร่วมกับภาคี เครือข่ายการท�ำงานส่งเสริมการอ่านในพ้ืนที่ ส่วนใหญ่ เป็นตัวแทนจากครูโรงเรียนประถมศึกษา ครูในศูนย์ พัฒนาเด็กเล็ก อาสาสมัครสาธารณสุขประจ�ำหมู่บ้าน ตัวแทนกลุ่มสตรี ตัวแทนสภานักเรียน ตัวแทนโรงเรียน เอกชนสอนศาสนาอิสลาม และกลุ่มบัณฑิตอาสาสมัคร จาก ศอ.บต. รว่ มกนั เปน็ คณะกรรมการกลางเพอ่ื ขบั เคลอื่ น งานในพื้นที่ ผ่านการประชุมหารือ วางเป้าหมายร่วมกัน คิดคน้ กลวธิ เี พ่ือการสง่ เสริมการอ่าน และสรา้ งเครือข่ายในพ้นื ทีข่ องตน “เมือ่ นำ� กจิ กรรมลงไปทำ� ในชุมชน หนงั สือเปน็ เครอื่ งมือที่สำ� คญั มาก เพือ่ ใหค้ นใน ชุมชนได้เห็น ได้หยิบมาเปดิ อ่าน เปิดดภู าพ ใชเ้ วลาอยกู่ ับหนังสอื จรงิ ๆ การมีพืน้ ท่กี าร อ่านในชุมชนท�ำให้ผู้คนได้คุยกันมากขึ้น เพราะเป็นเหมือนพ้ืนที่กลางที่มีหนังสือเป็น เครือ่ งมอื สร้างสสี นั และเพม่ิ เตมิ ความร้ใู หไ้ ดน้ �ำมาแลกเปลี่ยนกัน หลายคนได้นำ� ความรู้ ในหนังสือไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจ�ำวันด้วย พวกเรากลุ่มลูกเหรียงและชุมชนก็ช่วยกัน ระดมหนังสอื เพ่ือใหม้ ีหนงั สือเขา้ ไปชมุ ชนมากข้ึนเร่ือย ๆ ” ซาฮา-ซาฮารยี ะห์ เจะ๊ เละ ผูร้ บั ผดิ ชอบโครงการอ่านยกก�ำลังสุข กลมุ่ ลูกเหรยี ง จงั หวัดยะลา ∞81∞

บทที่ ๓ พืน้ ทภ่ี าคอสี าน

อา่ นสรา้ งสขุ กติ ติพงษ์ ภาษี

เชอื่ ม่นั ลงมือทำ� วางใจ : เปเล่ ไทเลย อา่ นออก เขียนได้ ๑๐๐% วัฒนธรรมการอา่ นสรา้ งคน “เปเล่ ก่อการดี” หลายคนที่ท�ำงานเกี่ยวกับ เด็กและเยาวชนในจังหวัดเลยเรียกเขาอย่างนั้น โดยเฉพาะช่วงหลายปีกอ่ นหน้านี้ “เปเล”่ คอื ชอ่ื เลน่ ของ “กติ ตพิ งษ์ ภาษ”ี ปจั จบุ นั ดำ� รงตำ� แหนง่ ผอู้ ำ� นวยการสถาบนั ไทเลยเพอ่ื การพฒั นา เดก็ และเยาวชน จงั หวดั เลย ท่ีขยับฐานมาจากกลุ่ม เยาวชนก่อการดี ซ่ึงก่อต้ังขึ้นเพ่ือด�ำเนินงานด้าน พัฒนาเด็กและเยาวชนในนามกลุ่มคนท�ำงานภาค ประชาสงั คม “ก่อการดี” มาจากช่ือกล่มุ “เยาวชนกอ่ การด”ี ซง่ึ เปเลแ่ ละเพอื่ น ๆ รวมตัวกันเพ่ือท�ำงานด้านพฒั นา

เด็กและเยาวชนในพื้นท่ีบ้านเกิด ต�ำบลพรประเสริฐ อ�ำเภอเอราวัณ จังหวัดเลย หลังจากที่ เดนิ ทางเกบ็ เกยี่ วประสบการณท์ ำ� งานดา้ นพฒั นาสงั คม โดยเฉพาะประเดน็ การเทา่ ทนั สอื่ ของเดก็ และเยาวชนในจงั หวัดอบุ ลราชธานีอยพู่ ักใหญ่ ๆ “เปเล่” เป็นคนตลก บางคนทเ่ี คยพบเขาในแวดวงทำ� งานกล่าวไวอ้ ย่างน้ัน “เปเล”่ เปน็ คนทำ� งานเกง่ จบั ประเดน็ และขบั เคลอ่ื นงานอยา่ งเฉยี บคม รำ่� รวยอารมณข์ นั บางคนทเี่ คยพบเขาในแวดวงทำ� งานกล่าวไว้อย่างนั้นอกี เชน่ กนั “เปเล่” เรียนส่ือสารมวลชน มหาวิทยาลัยรามค�ำแหง ท�ำกิจกรรมอยู่ในชมรมปาฐกถาและโต้วาที กระท่ังเรียนจบในปี ๒๕๔๐ ไดท้ ำ� งานเปน็ เจา้ หน้าที่ฝ่ายฝึกอบรมเกีย่ วกับเกษตรพอเพยี ง ของส�ำนักงานปฏริ ปู ทีด่ นิ อยู่อกี ๓-๔ ปี ทำ� งานลงพนื้ ที่ไปกินนอนอยู่ ในชุมชนอย่างไม่เป็นทางการ เช่าบ้านพักเก็บข้อมูลชุมชน อบรม พัฒนาศักยภาพจนจบโครงการฯ จึงกลับมาช่วยพ่อท�ำสวนอยู่ท่ีบ้าน เกิดในอำ� เภอเอราวณั เหมือนเปน็ ก้าวแรกที่ย่างเขา้ สกู่ ารทำ� งานรว่ มกับชุมชนเต็มตวั แต่ขา้ งในใจลึก ๆ ของเขา ยงั คงรสู้ กึ วา่ อาชพี นกั จดั รายการวทิ ยหุ รอื ดเี จ ยงั คงอยู่ในเปา้ หมายของความฝนั เสมอ จงึ ยงั ตาม ฝนั ด้วยการมุ่งสมคั รเปน็ ดเี จท่จี งั หวัดเลย ในทส่ี ดุ โอกาสส่งมอบใหเ้ ขาได้เป็นดีเจสมดังตัง้ ใจ แต่ตอ้ งไปจัดรายการประจำ� สถานวี ทิ ยุสาขาทีจ่ ังหวัดอุบลราชธานี แน่นอนวา่ ...เขาตกลง รับตำ� แหน่งดเี จหนุม่ ด้วยความเต็มใจ แบกความรเู้ ดนิ ทางไปพสิ ูจน์ความฝันยังเมอื งดอกบัว ∞85∞

พิสูจน์ความฝันอยู่ ๒ ปี จนรู้ชัดว่าไม่ใช่งานท่ีตรงกับเน้ือแท้ของความต้องการภายใน จงึ โบกมอื ลาองคก์ ร ออกมาทำ� งานรว่ มทางฝนั กบั เพอื่ นพอ้ งพน่ี อ้ งกลมุ่ คนทำ� งานภาคประชาสงั คม ในจงั หวดั อบุ ลฯ ทเ่ี ขามโี อกาสไดพ้ บปะ เหน็ วาระการจดั กจิ กรรมตา่ ง ๆ อยเู่ สมอในพนื้ ทส่ี าธารณะ ของเมืองอบุ ลฯ ปี ๒๕๔๘ เขากับเพ่อื นรวม ๓ คนกอ่ ตัง้ “กลุ่มสือ่ ใสวัยทนี ” เพอ่ื ใช้สื่อวทิ ยุ ส่อื ละครใน การพัฒนาเด็กและเยาวชน เสนอโครงการกบั ส�ำนักงานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสริมสุขภาพ (สสส.) ไดง้ บมาจำ� นวนหนงึ่ สำ� หรบั จดั รายการวทิ ยแุ ละทำ� กจิ กรรมสรา้ งสรรคก์ บั เดก็ และเยาวชน ปี ๒๕๔๙ เขาไดร้ บั ทนุ จากสถาบนั สอ่ื เดก็ และเยาวชน(สสย.) ผา่ นเครอื ขา่ ย “ศนู ยป์ ระสาน งานส่อื สร้างสขุ ภาวะเด็กและเยาวชนภาคอีสาน” ทร่ี วมตวั กนั หลวม ๆ จาก ๑๒ องค์กร มารว่ ม ∞86∞

กันท�ำกิจกรรม เขาบอกว่าช่วงน้ันกิจกรรมของเด็กและเยาวชนมาแรงมากในจังหวัดอุบลฯ จนเกดิ การเช่ือมงานไปยงั ส�ำนกั งานพัฒนาสงั คมและความมน่ั คงของมนุษยจ์ งั หวัด (พมจ.) “เปเล่” ท�ำงานร่วมฝันอยู่กับ เพือ่ นทีอ่ ุบลฯ จนถงึ ปี ๒๕๕๒ เกดิ ความ เปล่ียนแปลงในครอบครัว เม่ือคุณพ่อ เสยี ชีวิต จงึ วางแผนชวี ติ กลบั มาอย่บู ้าน กับแม่ เริม่ เดินทางไปกลับ เลย-อุบลฯ บอ่ ยครงั้ ขน้ึ ไมน่ านนกั โครงการทอี่ บุ ลฯ จบลง เขาเก็บข้าวของหอบความฝัน กลับมาเติมเต็มชีวิตที่บ้านเกิด ด้วย เปา้ หมายตง้ั กลมุ่ ทำ� งานภาคประชาสงั คม หวังใจไวว้ า่ จะขอทนุ ส่วนหน่ึงจาก สสส. เพือ่ ท�ำงานเกยี่ วกบั วยั ร่นุ ดังเดมิ เป็นจุดเริ่มต้นของ “กลุ่มเยาวชนก่อการดี” ซึ่งได้ด�ำเนินงานเพื่อเด็กและเยาวชนพื้นที่ อ�ำเภอเอราวัณและใกล้เคียงในจังหวัดเลยอย่างต่อเน่ืองจนถึงปัจจุบัน โดยเฉพาะกับประเด็น “สรา้ งเสรมิ วฒั นธรรมการอา่ นในชมุ ชน” ซง่ึ ไดร้ บั ทนุ สนบั สนนุ จากแผนงานสรา้ งเสรมิ วฒั นธรรม การอา่ น สำ� นักงานกองทนุ สนับสนนุ การสรา้ งเสริมสขุ ภาพ (สสส.) จนขับเคล่ือนทำ� ใหเ้ กิดการ เปลย่ี นแปลงของกลมุ่ เดก็ นักเรียนช้นั มัธยมศกึ ษา ชน้ั ประถมศกึ ษาทเ่ี ปน็ กลุม่ เป้าหมายหนั มา สนใจเรือ่ งการอ่านหนังสือมากขนึ้ ทง้ั ในโรงเรียน ในชุมชน และในบ้านของตนเอง จากเคยทำ� งานแต่กับกลุม่ เดก็ และเยาวชน ปจั จบุ นั “เปเล่” ขยับตวั เข้ามาทำ� งานรว่ มกับ ภาคราชการ หนว่ ยงานส่วนท้องถิ่น เชอ่ื มต่อไปยังการสร้างเสรมิ พัฒนาการเรียนรู้ดว้ ยการอ่าน ∞87∞

กบั กลุม่ เดก็ ปฐมวยั ในศูนย์พัฒนาเดก็ เลก็ “คุณภาพชีวิตผม สวัสดิการเหมือน “เปเล่” และทีมงานสถาบันไทเลย แรงงานนอกระบบดี ๆ นี่เอง” เปเล่พูด พรอ้ มกับเครือขา่ ย ครู นกั เรียน และชมุ ชน ประโยคนีแ้ บบทเี ล่นทจี ริง ในขณะทีส่ นทนา เคลอ่ื นไหวอยา่ งมคี วามหวงั ทจ่ี ะสรา้ งคณุ ภาพ ถงึ ประเดน็ การหาแหลง่ เงนิ ทนุ ในการทำ� งาน ชวี ติ ทด่ี ีใหก้ บั เดก็ และเยาวชน จงึ สง่ ผลใหเ้ กดิ พฒั นาสงั คมในปจั จบุ นั ซง่ึ เขายอมรบั วา่ ไมม่ ี ความร่วมมือประกาศให้เอราวัณเป็นอ�ำเภอ ความแน่นอน ทั้งขอบเขตงาน จ�ำนวนเงิน รักการอา่ นในปี ๒๕๕๗ และระยะเวลา จากวัยรุ่นหนุ่มไทยเลยที่วาดหวัง ไม่มีการตีความหมายถึงประโยค อนาคตไวว้ า่ อยากเปน็ ดเี จเสยี งใส ๆ จดั รายการ ดงั กลา่ วระหวา่ งสนทนา มเี พยี งสง่ิ ทย่ี งั ดำ� เนนิ วทิ ยุม่วนซ่นื สนกุ สนาน ต่อไป คือ “เปเล่” และทีมยังคงท�ำงาน ผลักดันคุณภาพชีวิตเด็กและเยาวชนต่อไป ชวี ติ พลกิ ผนั หนั มาเปน็ นกั พฒั นาสงั คม ตรงกับประโยคปดิ ทา้ ยสนทนาบทนีท้ ่วี ่า ภาคประชาชน ทำ� งานรณรงค์ เชอ่ื มประสาน ผู้คน หน่วยงานทั้งภาคราชการและเอกชน “จริง ๆ ผมไม่ได้คิดว่าจะมาท�ำงาน ให้ร่วมเคล่ือนไปข้างหน้าในประเด็นที่เขา เพ่ือชุมชนนะ แต่พอได้ท�ำกิจกรรมแล้วมัน เลือกผลักดันเพ่ือคุณภาพชีวิตของเด็กและ สนุก เราท�ำงานภาคประชาชนกอ็ ิสระดีครับ เยาวชนกลุ่มเป้าหมายในแต่ละคร้ังของ เปน็ ฟรแี ลนซ์ หา้ มเจบ็ หา้ มปว่ ย หา้ มเปน็ โรค โครงการ (หวั เราะ) แตผ่ มถอื วา่ สง่ิ ท่ีไดค้ อื เราไดท้ ำ� ใน สิ่งที่อยากจะท�ำเต็มที่ น่ันคือการพัฒนาคน สถาบันไทเลยฯ ท�ำงานภาคประชา เลก็ ๆ กลมุ่ คนเลก็ ๆ ท้งั เดก็ เยาวชน และ สังคม ด้วยการรับทุนท�ำงานเป็นโครงการ ผู้ใหญ่ให้มาร่วมกันท�ำงานดี ๆ เพ่ือพัฒนา พิเศษ สงั คม ชมุ ชน” ∞88∞

ก่อการดี อ่านทีน่ ี่ เอราวณั กลมุ่ เยาวชนกอ่ การดเี กดิ ขน้ึ ในปี ๒๕๕๒ จากการรวมตวั กบั กลมุ่ เดก็ ๆ ในชมุ ชน โรงเรยี น เอราวณั วิทยาคม จากนน้ั เมอ่ื ทำ� งานมาระยะหนง่ึ ในปี ๒๕๕๕ จึงเปลี่ยนเปน็ ชอื่ สถาบนั ไทเลย เพื่อการพัฒนาเด็กและเยาวชน จดทะเบียนเป็นคณะบุคคลเพื่อขยายขอบเขตการรับและ สรา้ งสรรคง์ าน ซ่งึ จ�ำเป็นต่อการน�ำเสนอโครงการและขอทนุ สนับสนนุ จากหน่วยงานต่าง ๆ ท้งั ในประเทศและตา่ งประเทศ “เปเล่” เริ่มกิจกรรมแรกของกลุ่มเยาวชนก่อการดีด้วยการจัดค่ายเด็กและเยาวชน เพอื่ ทำ� ความรจู้ กั กบั เดก็ ๆ และบรบิ ททางสงั คมของชมุ ชน โดยของบประมาณเทศบาลมาจดั คา่ ย ใหเ้ ดก็ ๆ ทำ� กิจกรรมรว่ มกนั โดยมเี พอื่ น ๆ ที่เคยทำ� กลุ่มสอ่ื ใสวยั ทีนมาช่วยเปน็ วิทยากรรว่ ม การของบประมาณจากเทศบาลในครง้ั นน้ั เรมิ่ ตน้ ดว้ ยการไมร่ จู้ กั ใครสกั คน เพยี งแคร่ วู้ า่ มีงบพัฒนาศักยภาพตั้งอยู่ โดยท่ีผ่านมาส่วนใหญ่น�ำไปจัดกีฬาต้านยาเสพติด วันน้ันเขาชวน เดก็ ๆ ทเ่ี รม่ิ รจู้ กั กนั เปน็ กลมุ่ แลว้ ยา้ ยไปประชมุ ทเี่ ทศบาลโดยทยี่ งั ไมไ่ ดต้ ดิ ตอ่ เทศบาลลว่ งหนา้ ∞89∞

“พอพวกเราไปถงึ สกั พกั กม็ คี นมาถาม พื้นทีม่ าก เด็ก ๆ มีความสุข มกี จิ กรรมอา่ น ว่าพาเด็กมาท�ำอะไรกัน ผมก็เลยบอกพ่ีท่ีมี นิทานให้น้องฟังในแต่ละชุมชน ผู้ปกครอง ต�ำแหน่งพัฒนาชุมชนว่ามาประชุมและ ชอบเพราะเหน็ การเปลยี่ นแปลงของลกู หลาน ขอปรกึ ษาเรอ่ื งกจิ กรรมคา่ ย คอื ถา้ เทศบาล แบบชัดเจน เด็กได้มีเวที มีตัวตน และมี มงี บประมาณ แลว้ นอ้ ง ๆ เขาอยากทำ� แบบ กิจกรรมเชงิ สร้างสรรค์ ในชุมชนยอมรบั เขา คา่ ย พอจะจัดสรรให้ไดม้ ัย้ กถ็ ือว่าเป็นการ ผปู้ กครองฟดี แบก็ มาวา่ ชอบมาก ทกุ วนั เสาร์ เดินเข้าไปหาโอกาส แล้วเราก็ได้งบมาจัด ผู้คนชวนกนั มาแบบคกึ คักมากเลย แตพ่ อจะ คา่ ยจริง ๆ” ทำ� ในปตี อ่ มาปรากฏวา่ ไมต่ รงกบั ยทุ ธศาสตร์ ของแผนงานฯ ในปีน้ัน เราก็หยุดกิจกรรม หลังจากนั้นเม่ือเข้าปี ๒๕๕๓ “เปเล่ แ บ บ เ ต็ ม ห ลั ก สู ต ร ไ ป เ พ ร า ะ ว ่ า ไ ม ่ มี ง บ ก่อการดี” ได้รับทุนท�ำงานจากแผนงาน ประมาณทำ� ” สร้างเสริมวัฒนธรรมการอ่าน ขับเคล่ือน กิจกรรม “พอี่ าสาพาน้องอ่าน” โดยทช่ี ่วงนั้น ในปี ๒๕๕๔ แมว้ ่ากิจกรรม “นิทาน ผู้คนในพื้นที่ยังไม่รู้เลยว่า “จิตอาสา” เดนิ ทางคาราวานหนงั สอื ” จะไมม่ งี บประมาณ คอื อะไร เพราะยงั ไมม่ ีใครพดู กนั ถงึ ประเดน็ น้ี ในชมุ ชน “เราท�ำงานแรกของการส่งเสริมการ อ่าน ใช้ช่ือ “โครงการพี่อาสาพาน้องอ่าน” ชาวบา้ นเลยเรยี กตดิ ปากวา่ “พอ่ี าสา” ทำ� กนั สนกุ มาก มีกจิ กรรมนทิ านเดินทางคาราวาน หนังสืออยู่ในนั้นด้วย ท�ำแล้วตอบโจทย์ใน ∞90∞

จากแผนงานฯ การอ่านเหมอื นเคย แตเ่ ปเล่ไม่ไดห้ ยุดท�ำกิจกรรมชวนอ่านทง้ั หมด ตดั สินใจมอง หางบเพิ่มเติมซ่ึงพอได้มาจำ� นวนหนง่ึ สำ� หรับจดั เป็นกจิ กรรมสนั้ ๆ ๑ หรือ ๒ วันจบ ด้วยทุน ขนาดย่อมประมาณ ๑๐,๐๐๐-๒๐,๐๐๐ บาท เพื่อจดั กจิ กรรมใหก้ ับเด็ก ๆ และผูป้ กครองได้ สนกุ สนานเรยี นรกู้ นั การสรา้ ง “พอ่ี าสาพานอ้ งอา่ น” เรม่ิ ตน้ ดว้ ยการอบรมเครอ่ื งมอื ใหพ้ อี่ าสาพาใหน้ อ้ งอา่ นได้ เช่น เทคนคิ การเลา่ นทิ าน การจดั หนังสอื ขั้นตอ่ มาคือทำ� ความเขา้ ใจเรอ่ื งการจัดกระบวนการ ในการดแู ลเด็ก ๆ หรอื แม้แต่เมือ่ เจอเด็กซนจะต้องท�ำอยา่ งไร พฤตกิ รรมเดก็ วยั ไหนเปน็ อยา่ งไร การแสดงออกรูปแบบต่าง ๆ ของเดก็ มาจากความต้องการอะไร และเทคนคิ วิธกี ารดูแลเดก็ ๆ เพ่ือกระตุน้ ใหอ้ ยากเขา้ สกู่ ระบวนการเรียนรู้ “เรามีห้องสมดุ ชุมชนพรประเสริฐทเ่ี ปิดไวต้ ัง้ แต่ ปี ๕๓ ครับ ซึง่ ได้รบั ความร่วมมือจากหลาย ๆ ฝา่ ย ท้งั เยาวชน ผ้ใู หญ่ กำ� นัน นายกเทศมนตรี ปลัดเทศบาล ตำ� บล ทสี่ �ำคญั เรามีพ่อแม่ ผ้ปู กครอง พน่ี ้องชาวบ้าน ที่เสร็จสิ้นภารกิจประจ�ำวันแล้วมาร่วมใจช่วยกันสร้าง ห้องสมุด ท�ำให้ทุกวนั น้ีหลงั จากอบรมแล้วเดก็ ๆ เรามี ห้องสมุดที่เราจัดกิจกรรมทุกวันเสาร์ เป็นสนามซ้อม ฝมี อื ดว้ ย เขาจะได้ทำ� กิจกรรม จดั กระบวนการกบั เดก็ จริง ๆ ท่ีมาอ่านนิทานอยูแ่ ล้ว พอจัดเสร็จเราก็ชวนกัน มาใช้กระบวนการ AAR (After Action Research) ดวู า่ เป็นอยา่ งไรบา้ ง ได้ตามแผนทวี่ างไว้ไหม เกิดอะไรขนึ้ ∞91∞

แล้วสรปุ บทเรยี นเพือ่ ทำ� ต่อไป ทกุ วนั น้ีเดก็ ๆ ท่ีเคยเปน็ พ่อี าสาพานอ้ งอ่านกย็ ังเปน็ จิตอาสาทำ� กิจกรรมห้องสมดุ ใหเ้ ดก็ เลก็ ๆ ในชุมชนอยู่หลายคน” เอราวัณ อำ� เภอรกั การอ่าน ปี ๒๕๕๗ สถาบันไทเลยฯ ท�ำโครงการอา่ นเลยยกก�ำลงั สขุ ยกระดับสู่อ�ำเภอรกั การอ่าน โดยมเี ปา้ หมายตอ้ งการเหน็ ภาพอำ� เภอรกั การอา่ น ดงั นน้ั กลไกการขบั เคลอื่ นงานจงึ เพมิ่ รปู แบบ การท�ำงานกับระดับผู้บริหารฝ่ายนโยบายมากข้ึน ทั้งเครือข่ายในระดับท้องถ่ิน หน่วยงานรัฐ องค์กรปกครอง และภาคเอกชน ส่วนกลไกการท�ำงานหลักยังคงท�ำงานผ่านคณะกรรมการ เครอื ขา่ ยสร้างเสรมิ วฒั นธรรมการอา่ นระดับอ�ำเภอและระดบั ต�ำบล ปัจจัยเอ้ือให้ขับเคลื่อนงานได้ผลลัพธ์ท่ีดีมาก ในปี ๒๕๕๗ คือ การได้เชื่อมการท�ำงานกับนายอ�ำเภอ เอราวัณ และผู้อ�ำนวยการส�ำนักงานเขตพ้ืนท่ีการศึกษา ประถมศกึ ษาเลย เขต ๒ ทเี่ ปน็ กลไกหลักมาชว่ ยหนุนใหเ้ กิด อำ� เภอรกั การอา่ น สว่ นการดำ� เนนิ การในระดบั ปฏบิ ตั กิ ารยงั คงท�ำงานกับโรงเรียนและศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก รวมท้ังหมด ๑๕ แห่ง ท�ำใหภ้ าพเครอื ข่ายในพื้นทีอ่ �ำเภอเอราวณั ชดั ขึ้น ส�ำหรับการพัฒนาศักยภาพครูโรงเรียนและศูนย์พัฒนาเด็กเล็ก (ศพด.) ในเครือข่าย ปี ๒๕๕๗ ทางสถาบนั ไทเลยฯ ไดเ้ ชญิ รศ.พญ.นชิ รา เรอื งดารกานนท์ ผเู้ ชย่ี วชาญดา้ นพฒั นาการ เด็ก มาพูดคุยและท�ำความเข้าใจกับเครือข่ายว่า หนังสือนิทานสามารถพัฒนาเด็กได้อย่างไร ∞92∞

จนเกิดความเคล่ือนไหวหลายด้าน เช่น เหมาะกับเด็ก ๆ ไม่ใช่แค่สอนตามหนังสือ โรงเรยี นทำ� ผา้ ปา่ หนงั สอื เพอ่ื ระดมหนงั สอื ให้ ครู ศพด. และครูโรงเรียนมีการเติมเต็ม กบั เด็ก โรงเรยี นจดั การพฒั นาหอ้ งสมุดของ ความรู้เกี่ยวกับพัฒนาการเด็กซ่ึงเป็นเร่ือง ตนเอง หรอื คณะครู ศพด. ไดพ้ ฒั นาหนงั สอื ส�ำคัญที่ไม่ใช่แค่เล้ียงให้โตเฉพาะร่างกาย เลม่ เล็กของตนเองเพม่ิ ข้ึน ข้อมลู เชงิ ความรู้ แตเ่ ตบิ โตทางสตปิ ญั ญาด้วย” ไดท้ ำ� ใหเ้ ครอื ขา่ ยพน้ื ทอ่ี ำ� เภอเอราวณั ไดม้ อง เห็นภาพกว้างมากขึน้ “ส่วนพวกรายละเอียดท่ีว่าหนังสือ สามารถไปสง่ เสรมิ พฒั นาการเดก็ ไดอ้ ยา่ งไร “เราเช่ือเรื่องประสิทธิภาพของการ เราไม่พดู เองเพราะไม่ใช่ผเู้ ชย่ี วชาญ แตเ่ รา ผลิตสื่อว่าเป็นเครื่องมือส่งเสริมการอ่าน จัดเวทีแล้วก็เชิญให้หมอนิชรามาพูดให้ เน่ืองจากต้นทุนหนังสือเล่มหน่ึงราคาแพง เครือข่ายฟัง ซ่ึงก็ได้ผลครับ ครูจากศูนย์ แต่ถ้าเราเสริมเทคนิคไอเดียให้ครูน�ำไป พัฒนาเดก็ เลก็ (ศพด.) หลายคนเขา้ ใจและ ออกแบบผลติ สอ่ื ออกมาใชง้ านกบั เดก็ ๆ ได้ ไดไ้ อเดยี ไปตอ่ ยอดมากมาย แตอ่ กี เปา้ หมาย ก็สามารถส่งเสริมการอ่านได้รวดเร็วข้ึนใน ของผมคืออยากจะใหผ้ บู้ ริหารมาฟงั ด้วย แต่ ขณะที่เราขาดแคลนหนังสือเล่มจริง ๆ ก็ไม่มีเวลามาฟัง (หัวเราะ) ขอบเขตงานปี ผมเห็นว่าคุณครูเขาก็มีไอเดียหรือท�ำแบบนี้ ๕๘ น้ีเน้นการสร้างให้ผู้บริหารหรือหัวหน้า ตลอดอยแู่ ลว้ เพยี งแตว่ า่ เราจะเตมิ เรอื่ งของ งานเข้าใจภาพรวมของคุณประโยชน์ที่เขา เน้ือหาที่มันเพ่ิมข้ึน เช่น การส่งเสริม จะได้เห็นว่ากลุ่มเป้าหมายของเขากับ ลักษณะนิสัยเด็ก การกินผัก การมีวินัย กลุ่มเป้าหมายของเราคือกลุ่มเดียวกัน การล้างมือ การเก็บของ ก็สามารถเติม เป้าเดียวกัน จากน้ันเม่ือระดับ ลงไปในเนอื้ หาของสอื่ ทผี่ ลติ ได้ ผมเหน็ วา่ ครู ผู้ใหญ่เข้าใจ ก็จะเกิดการขับ เขาสนุกนะที่ได้จัดกระบวนการเรียนรู้ให้ เคลอ่ื นในหนว่ ยงานของเขาเอง” ∞93∞

แมว้ า่ ผบู้ รหิ ารจะไมไ่ ดม้ าฟงั ในวนั นน้ั ตามทตี่ ง้ั ความหวงั ไว้ แตเ่ ขาก็ไมไ่ ดห้ ยดุ ทจ่ี ะชงเรอ่ื ง ต่อให้ผู้บริหารได้เห็นถึงส่ิงที่โครงการน�ำเสนอ ปี ๕๘ จึงวางแผนให้มีเวทีประชุมแลกเปลี่ยน ค่อนข้างเยอะ เพราะอยากมีโอกาสคุยกับผู้บริหารหน่วยงานต่าง ๆ เน่ืองจากคงต้องใช้เวลา ไมน่ อ้ ยในการทำ� ความเขา้ ใจเปา้ หมายเดยี วกนั ในการทำ� งานขบั เคลอ่ื นสง่ เสรมิ การอา่ นในชมุ ชน ประชมุ ครัง้ แรกเป็นการทำ� ความรูจ้ กั กนั เบื้องต้น คร้งั ท่ี ๒ ย้ำ� ถึงเปา้ หมายร่วมกนั ในการ ท�ำงานเพอ่ื ชุมชน ส่วนคร้งั ที่ ๓ เปเลค่ าดหวังว่าจะเห็นมุมมองเป้าหมายของผ้บู รหิ ารได้ชดั ข้ึนวา่ หากจะท�ำประเด็นขบั เคลอ่ื นส่งเสรมิ การอา่ นในชุมชนได้สำ� เรจ็ จะมีแนวทางอย่างไร “ทุกเป้าที่ต้ังไว้ก็ลงมือท�ำ ติดขัดตรงไหน ผู้บริหารไม่ว่าง ยังไม่รับเรื่อง ปฏิเสธอยู่ เราก็ลยุ ต่อไป ทำ� ซ้�ำ ๆ สื่อสารอย่างตอ่ เนือ่ ง ผมเชอื่ วา่ ทกุ สิ่งทเ่ี ราลงมือทำ� มันจะมเี วลาของมัน ในการเตบิ โต สักวันสิง่ ทเ่ี ราสอ่ื สารจะเกดิ ความเขา้ ใจตามทต่ี ั้งเป้าไวจ้ รงิ ๆ และเมื่อถึงเปา้ น้ัน เราก็ขยับเป้าขยายผลออกไปยังเป้าหมายต่อไป เหมือนขยายพ้ืนท่ีท�ำงานท่ีจะสร้างความ เปลี่ยนแปลงในชมุ ชนใหเ้ กิดขนึ้ เพมิ่ อกี ” ∞94∞

เกอื บปกี วา่ ผมจะตดั สนิ ใจเขา้ รว่ มขบั เคลอื่ นงานกบั สถาบนั ไทเลยฯ เนอื่ งจากครงั้ แรกทไ่ี ด้ฟงั คณุ กิตตพิ งษ์พดู ในที่ประชุม ผมยังไม่เช่ือว่าบริบทชุมชนเราจะท�ำให้เป็น ชุมชนรกั การอ่านได้ คอื เชือ่ ว่าท�ำได้จรงิ แตไ่ มใ่ ช่ในเวลา ส้ัน ๆ แค่นั้น แต่จากวันน้ันสถาบันไทเลยฯ ก็ยังเข้ามา ประชมุ มาท�ำงานในพื้นท่เี รอ่ื ยมา คิดวา่ กม็ ีสว่ นที่ท�ำใหเ้ รา ท�ำความเข้าใจประเด็นรว่ มกนั ไดม้ ากข้ึน จนวนั หนงึ่ ไดเ้ หน็ กจิ กรรมแสดงละครสง่ เสรมิ การอา่ นเลา่ นทิ านใหเ้ ดก็ เลก็ ฟงั ของกลมุ่ น้อง ๆ จิตอาสา ในวันเปิดศาลาพักรักการอ่านท่ี ศพด.ผาสามยอด เป็นกิจกรรมท่ีสะกด ตรึงตราเด็ก ๆ เกือบรอ้ ยคนไว้ได้ เดก็ ๆ น่งั ฟงั กนั ตาแปว๋ อายยุ ังไม่ถงึ ๕ ขวบ กส็ ามารถ ตอบโตซ้ กั ถามเรอื่ งราวของนทิ านไดเ้ หมอื นกบั ผใู้ หญค่ ยุ กนั ผมเหน็ แววตาของเดก็ ๆ ทก่ี ำ� ลงั จนิ ตนาการถงึ เรอื่ งราวในนทิ านกป็ ระทบั ใจมาก ถอื เปน็ กจิ กรรมทเ่ี ปน็ ประโยชนก์ บั เดก็ ๆ ของ ชมุ ชนเรา ผมเห็นวา่ ถ้าเราสานต่อกิจกรรมนไี้ ปเรอื่ ย ๆ ก็จะท�ำให้เด็กเกดิ จินตนาการ เกิดความ รใู้ หม่ ๆ หรอื กระตนุ้ ใหเ้ ดก็ ดงึ ความรอู้ อกมา โดยผปู้ กครองกจ็ ะไดป้ ระโยชนเ์ หลา่ นโี้ ดยไมต่ อ้ ง ลงแรงเลย ถา้ ท�ำใหเ้ ดก็ รกั การอา่ นได้ สงั คมจะเจรญิ พฒั นาด้วยกันหมด เดก็ วัยนี้ต้องโตมา กับการอ่าน ไม่ใช่ใหโ้ ตกับไม้เรยี ว” ราชประชา ลิตลคร นายก อบต.ผาสามยอด อำ� เภอเอราวัณ จงั หวดั เลย ∞95∞

“ทุกวันน้ีผมพอใจมากนะ กับการ อุปกรณ์ต่าง ๆ ส่งโอกาสเสริมความรู้ให้ เคลือ่ นงานท่ีผ่านมา ตอนนี้เรามีเวทีเลก็ ๆ จัดกิจกรรมแสดงผลงาน เชิญหน่วยงาน นั่งคุยกับผู้บริหารท้องถิ่น เพ่ือส่ือสารเร่ือง ขา้ งนอกมาดงู าน พาไปนำ� เสนองานตา่ งพน้ื ที่ การพฒั นาคนในชมุ ชนดว้ ยกจิ กรรมสง่ เสรมิ หรือเชิญออกงานเวทีมหกรรมเพื่อน�ำเสนอ การอ่าน ได้เข้าถึงคนที่ดูแลเชิงนโยบาย งาน จากน้ันฝ่ายบริหารจะเริ่มมองเห็นว่า นเี่ ปน็ จดุ เรม่ิ ตน้ ทเี่ วริ ก์ มากสำ� หรบั การทำ� งาน ลกู นอ้ งตนกม็ ีผลงานท่ดี ี น่าสนใจ การรบั ฟัง พัฒนาชมุ ชน” หรอื สนบั สนุนกม็ โี อกาสสูงท่ีจะตามมา ด้านอุปสรรคยังมีอยู่บ้างในเรื่องของ “บางกรณีที่เราประสานงานกับผู้มี การทำ� งานร่วมกบั ฝา่ ยบรหิ ารหรอื ผมู้ อี ำ� นาจ อ�ำนาจในการตัดสินใจจัดสรรงบประมาณ เป็นกลไกในการขับเคล่ือนงานในชุมชนที่ แล้วยังไม่ได้ผลตามที่คาดไว้ ก็จะถอยกลับ บางคนยงั มองวา่ การสง่ เสรมิ การอา่ นในเดก็ ๆ มา พยายามมองให้เห็นถึงใจกันและกัน โรงเรยี น ไมไ่ ด้เกีย่ วกับหนา้ ท่ีประจำ� ของเขา เพราะบางทีเขาไม่รู้ว่าเราคิดอย่างไร หรอื แผนกของเขา หากเปน็ เชน่ นัน้ เปเลจ่ ะ มีเจตนาอย่างไร แล้วเราก็อาจไม่เข้าใจเขา ลองค้นหาเคร่อื งมอื หรือชอ่ งทางตา่ ง ๆ ท่ีจะ หรอื วา่ เข้าใจผิดไปเพราะอารมณ์ เชน่ ผมก็ ชว่ ยใหส้ ามารถเขา้ ไปทำ� ความเขา้ ใจเพมิ่ เตมิ เคยโมโหว่าท�ำไมเป็นผู้มีต�ำแหน่ง มีอ�ำนาจ ได้ อาจจะผา่ นงานหรอื กจิ กรรม หรอื ผ่านครู มคี วามรู้ มที ั้งเงนิ มที ง้ั บุคลากร ทำ� ไมถึงไม่ ศนู ย์พัฒนาเดก็ เลก็ (ศพด.) หลาย ๆ กรณีเขากเ็ ร่ิมต้นท�ำงานกับ แผนกปฏิบัติงานส่งขึ้นไปถึงฝ่ายบริหาร คือ พัฒนาศักยภาพคนท�ำงานก่อน สนับสนุน ∞96∞

ลงมือท�ำประเด็นที่มนั เป็นประโยชนก์ ับประชาชน ซ่ึงพอเราพยายามท�ำความเข้าใจเขาจรงิ ๆ ก็พบว่าบางกรณีคนคนน้ันเขาก็ไม่รู้เหมือนกันว่ามีอะไรบ้างที่ท�ำได้ตามขอบเขตอ�ำนาจท่ีมีอยู่ บางรายก็ไมก่ ลา้ ทำ� อะไรทแี่ ตกตา่ งจากทเ่ี คยปฏบิ ตั กิ นั มากอ่ น เพราะกลวั สตง. (สำ� นกั งานการ ตรวจเงนิ แผน่ ดนิ ) กลัวทกุ อย่างจนไมก่ ล้าลงมอื ทำ� อะไรใหม่ ๆ ผมมองวา่ ตรงนอ้ี ย่ทู กี่ ารตคี วาม ท�ำความเข้าใจกับกฎ” “ทกุ วนั นผี้ มพยายามส่อื สารว่า หนงั สอื ๑ เลม่ คุณจะมองว่าเป็นแคว่ ัสดุหรอื จะมองว่า เปน็ สอื่ การเรยี นการสอนที่ส่งมอบประโยชน์ เสรมิ สรา้ งพฒั นาการเด็ก ๆ ให้มีคุณภาพชีวติ ที่ดี คุณมองได้ทง้ั นั้น อยทู่ ่จี ุดมุ่งหมายในการลงมือทำ� เพื่อเด็ก ๆ และชุมชนอย่างแท้จริง ทุกเรอื่ ง มันช้ีแจงไดห้ มดเลยว่าคณุ ประโยชน์ทเ่ี ดก็ และชุมชนจะไดร้ ับคืออะไรบ้าง” ∞97∞

“อบต. เรารวม ศพด. ทัง้ หมดมาอยู่ด้วยกนั มีเด็ก ๗๕ คน คิดวา่ วยั เด็ก ๒-๔ ปนี ี้ กม็ คี วามพร้อมท่จี ะเรยี นรู้ เร่ืองการอ่านได้แล้ว เช่น ให้ได้รู้จักเปิดหนังสือนิทาน ถึงจะยังไม่เข้าใจ แต่ก็จะเกิดจินตนาการจากการดูภาพ สีสันในแต่ละหน้า มันคือการอา่ นด้วยภาพ เดก็ ๆ กจ็ ะมี พัฒนาการเร่อื งการจดจำ� ภาพและเร่อื งราวท่จี ินตนาการได้ เรอ่ื งสง่ เสรมิ การอา่ นของทนี่ ี่ แตเ่ ดมิ เคยคดิ วา่ หนงั สอื นทิ านคอื ตอ้ งใหพ้ อ่ แมพ่ าอา่ น แลว้ เรากห็ วงหนงั สอื เพราะเดก็ อา่ นแลว้ จะฉกี ขาด ซง่ึ ถา้ มนั ขาดเรากต็ อ้ งซอ่ มคะ่ แตป่ จั จบุ นั เราแก้ไขด้วยการให้ครูผลิตสื่อที่สามารถให้เด็กสัมผัสได้ เราก็ให้ใช้งานเต็มที่โดยไม่ต้อง หวงหนงั สือเลย หนงั สอื นิทานที่ ศพด. เรา ส่วนใหญเ่ น้นผลิตเอง ถา้ ซอื้ กจ็ ะซือ้ มาเพือ่ ดู หาแนวทางวา่ มีอะไรใหมแ่ ละเขาผลติ กนั อย่างไร เรากผ็ ลติ เพม่ิ ขึ้นเร่ือย ๆ ใหเ้ ดก็ ๆ ได้ สมั ผสั หนังสือนทิ านเล่มนั้นด้วยตัวเอง พอเดก็ ๆ ไดส้ มั ผสั หนังสอื แบบสบาย ๆ เขาก็ลด พฤติกรรมท�ำลายหนังสอื ลงไปดว้ ยเหมือนกนั ” กุหลาบ ประรองค�ำ รองปลดั อบต.ทรัพย์ไพวัลย์ อำ� เภอเอราวณั จงั หวัดเลย ∞98∞