ลำธารชีวิต

แทจ้ รงิ นนั้ คอื การทำ� ลาย กก็ ารเผาของทงิ้ เปลา่ ๆ มนั กค็ อื การทำ� ลาย โดยตรงนนั่ เอง อยา่ หลงอยา่ โงก่ นั อยเู่ ลย คดิ ใหเ้ หน็ คดิ ใหแ้ จง้ ถา้ ผใู้ ด เขา้ ใจได้ เหน็ แจง้ ได้ จนถงึ กบั ไมต่ อ้ งจดุ ตอ้ งเผาธปู เผาเทยี น แมใ้ นการนอ้ ม รำ� ลกึ ถงึ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ หรอื รำ� ลกึ ถงึ พระธรรม พระสงฆ์ แลว้ ละก็ ผนู้ น้ั กค็ อื ผถู้ งึ แลว้ ซง่ึ ธรรม ถกู แลว้ ซงึ่ ความเขา้ ใจ แจง้ แลว้ ซง่ึ ความแทจ้ รงิ พระพทุ ธองคค์ อื ผฉู้ ลาดเยยี่ ม คอื ผหู้ มดความงมงาย พระพทุ ธองคจ์ ะไม่ สง่ั สอน หรอื ปลอ่ ยใหศ้ ษิ ยต์ ถาคตทำ� อะไรงมงาย ไรป้ ระโยชนแ์ ทเ้ ปน็ อนั ขาด …ประ…โย…ช…นส์ งู ป…ระห…ย…ดั สดุ ศาสนาพุทธเป็นศาสนาท่ีสอนให้คนประหยัด ซ่ึงมีหลักสุดท้ายท่ี ทกุ คนควรจะทราบใหไ้ ด้ และพงึ นำ� ไปเปน็ กฎ เปน็ หลกั การ พจิ ารณากบั ทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งไดเ้ ลย จดุ สงู สดุ หรอื จดุ หมายแกน่ แหง่ บน้ั ปลายของศาสนาพทุ ธนนั้ คอื “ประโยชนส์ งู ประหยดั สดุ ” จำ� ไวใ้ หข้ น้ึ ใจทเี ดยี ว ดว้ ยดงั นนั้ ถา้ ผใู้ ด ทำ� อะไรกต็ าม ยดึ หลกั ประโยชนส์ งู -ประหยดั สดุ และตอ้ งฉลาดทำ� อะไร กท็ ำ� ใหด้ ี ทำ� ใหแ้ ท้ ทำ� ใหต้ รงเปา้ ทกุ อยา่ งตอ้ งงา่ ย ตอ้ งสะดวก ตอ้ งสบาย ทสี่ ดุ เปน็ ทกุ ขน์ อ้ ยทส่ี ดุ จนไมก่ อ่ ทกุ ขเ์ ลยโดยประการทง้ั ปวง ทงั้ แกต่ นเอง และผอู้ น่ื เพราะฉะนนั้ การจะอตุ สา่ หไ์ ปลงทนุ ลงแรง ทนทกุ ขท์ รมานปน้ั ธปู ฟน่ั เทยี นมาอยา่ งดี แลว้ เอามาเผาไฟทำ� ลายทง้ิ เลน่ ๆ เพอ่ื ออ้ นวอนลมๆ แลง้ ๆ นนั้ จะไมใ่ ชแ่ บบอยา่ งของพระพทุ ธองคพ์ งึ เสย้ี มสอนเลยเปน็ แนแ่ ท้ เรอื่ งของ อามสิ บชู า จงึ เปน็ กเิ ลสอนั หนาแนน่ ทค่ี นพงึ ชว่ ยฉดุ พทุ ธ- ศาสนาลงสคู่ วามตำ�่ โดยแท้ เชน่ ทกุ วนั น้ี คนผพู้ ยายาม เอาวทิ ยุ เอาโทรทศั น์ เอาเงนิ เอาทองขา้ วของอนั เกนิ กวา่ เหตุ ฟมุ่ เฟอื ยนอกเหนอื จากปจั จยั ๔ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๐๑

แมส้ มบตั อิ นั ไมพ่ งึ จำ� เปน็ อน่ื ๆ ใดๆ ตา่ งๆ ไปถวายพระนน้ั กจ็ งรไู้ วเ้ ถดิ วา่ แทนทจี่ ะไดอ้ านสิ งส์ กอ่ บญุ เปลา่ เลย เปน็ การกอ่ บาปแทๆ้ เพราะเทา่ กบั ไปยดั เยยี ดใหพ้ ระ ใหอ้ ารยิ บคุ คล หลงระเรงิ เพราะเทา่ กบั หาอปุ กรณก์ าร ฉดุ พระลงสคู่ วามชว่ั ไปใหพ้ ระ เอาของอนั เปน็ สง่ิ ตำ่� ไปถวายพระ ไมผ่ ดิ อะไร กับคล้ายๆ จะแกล้งฆ่าพระ หรือขัดขวางพระมิให้ท่านไปสู่ดี ไม่ส่งเสริม ชชู ว่ ยทา่ นไปสดู่ ี เอาของหลอกของลอ่ เอาอามสิ สนิ ลอ่ ไปใหท้ า่ น ไปยว่ั ทา่ น เราตอ้ งชว่ ยสง่ เสรมิ การขดั เกลาตนใหพ้ น้ กเิ ลสแกพ่ ระ ไมใ่ ชส่ ง่ เสรมิ ใหพ้ ระ ทา่ นเพม่ิ พนู กเิ ลสดว้ ยการประคบประหงมในสงิ่ ทผี่ ดิ ๆ กนั อยู่ ผบู้ วชตอ้ งรดู้ ี วา่ ตนเขา้ มาขดั เกลากเิ ลส เพราะฉะน้ัน คนก็ต้องรู้ตามด้วยว่า พระในศาสนาพุทธทุกองค์ ลว้ นบวชเรยี นมจี ดุ หมายปลายทาง เพอ่ื ขดั เกลากเิ ลสใหส้ น้ิ ทง้ั นน้ั จงึ อยา่ ชว่ ยเรอื่ งอนั สง่ เสรมิ พระใหเ้ จรญิ เฟอ่ื งฟกู เิ ลสเปน็ อนั ขาด ไมเ่ ชน่ นน้ั คนผนู้ นั้ แทนทจี่ ะไดบ้ ญุ ดงั กลา่ วแลว้ กค็ อื ผกู้ อ่ บาปตรงๆเหน็ แจง้ ๆกนั ดงั นแ้ี ล ดงั นน้ั ใครจะถวายของแกพ่ ระจะตอ้ งคำ� นงึ ตอ้ งพจิ ารณาถวายแกพ่ ระอารยิ บคุ คล กย็ งั ไมเ่ ทา่ ไหร่ เพราะทา่ นเองยงั รพู้ จิ ารณาชว่ ยตนเองบา้ ง แตพ่ ระผยู้ งั ไมเ่ ปน็ อารยิ บคุ คลนน้ั คนตอ้ งชว่ ยพระเชน่ นน้ั มากๆ หนอ่ ย อยา่ ไปซำ้� เตมิ ไปชชู ว่ ย ใหท้ า่ นถดถอย หา่ งนพิ พานยง่ิ ขนึ้ เลย การถวายของพระจงึ ตอ้ งพจิ ารณา แมแ้ ตข่ า้ วและอาหารทจ่ี ะถวายพระ กต็ อ้ งควรพจิ ารณาดว้ ย ถา้ ใครยงั ถวาย บุหรี่แกพ่ ระ ถวายหมากพลูแกพ่ ระ ก็คือผู้ก�ำลังทำ� บาป แทนทจี่ ะไดบ้ ุญ เพราะเทา่ กบั เอาสรุ าเอาเมรยั หรอื “ของเสพตดิ ” ยดั เยยี ดใหก้ บั พระโดยตรง นน่ั เอง แมแ้ ต่ “รส” ของอาหาร พระกจ็ ะตอ้ งพยายามเลกิ ตอ้ งละ ตอ้ งไมต่ ดิ ไมย่ ดึ ถอื (ละอปุ าทาน) อนั เปน็ เรอื่ งยากยงิ่ อยแู่ ลว้ แลว้ ทำ� ไม เรอื่ งขน้ั ตน้ ๆ ยงั ไปประคบประหงมกนั อยู่ ไมช่ ว่ ยใหท้ า่ นตดั ขาดอปุ าทานขน้ั งา่ ยกนั ใหไ้ ด้ เสยี เลา่ ทา่ นจะไดข้ น้ึ สทู่ ส่ี งู กนั บา้ ง เมอ่ื ยงั ประคบประหงมกนั แมข้ นั้ การ ๒๐๒ | ลำ� ธารชวี ติ

เลกิ ตดิ เลกิ ละกเิ ลสขน้ั ตำ�่ ๆ งา่ ยๆ อยา่ งนย้ี งั ไมไ่ ด้ กอ็ ยา่ หวงั เลยวา่ จะทำ� บญุ อดุ หนนุ พระ หรอื ชว่ ยใหพ้ ระปฏบิ ตั บิ ำ� เพญ็ ไปสทู่ ส่ี งู ได้ เรากจ็ ะไดร้ บั ความรู้ จากพระ กแ็ ตข่ น้ั พระทย่ี งั ตดิ โนน่ ตดิ นอ่ี ยตู่ ามการกระทำ� ของคน ดงั กลา่ ว แลว้ นนั่ เอง ตอ้ งชว่ ยกนั คนละไมค้ นละมอื มใิ ชส่ ง่ เสรมิ ใหช้ วั่ ใหต้ ำ่� ลง “การให”้ เราจึงตอ้ งพจิ ารณาเหมาะควรเข้าประกอบด้วยอยา่ งมาก มใิ ช่สกั แต่วา่ ให้ เรอ่ื ยไป นนั่ คอื เรอ่ื ง “ทาน” กต็ อ้ งใช้ “ปญั ญา” ใครทำ� ดว้ ย “ปญั ญายงิ่ ” หรอื ใคร “ยง่ิ ทำ� ดว้ ยปญั ญา” ไดเ้ ทา่ ใด กไ็ ดอ้ านสิ งสแ์ รงทส่ี ดุ สงู ทสี่ ดุ กบั ชวี ติ มากเทา่ นน้ั สว่ นการ “เจรญิ ศลี ” นนั้ กไ็ มต่ อ้ งไปกงั วลมาก กศ็ ลี ๕ ทพี่ ระพทุ ธองค์ ทา่ นบญั ญตั ไิ วน้ น้ั กเ็ พยี งพอแลว้ ทจี่ ะผลกั ดนั ใหม้ นษุ ยร์ อดพน้ วฏั จกั รได้ เพราะศลี ทแ่ี ตกแยกปลกี ยอ่ ยออกไปอกี เปน็ ๘ เปน็ ๑๐ เปน็ รอ้ ย เปน็ พนั นนั้ กค็ อื ขอ้ กำ� หนดทอี่ ธบิ ายใหล้ ะเอยี ดลงไปอกี ใหง้ า่ ยเขา้ พดู ใหช้ ดั ๆ กค็ อื ศลี ยอ่ ยๆ ทเี่ พม่ิ จากศลี ๕ นน้ั คอื คำ� อธบิ ายหรอื ขอ้ ความอนั ละเอยี ดของ ศลี ๕ นนั่ เอง ซ่งึ ใช้สำ� หรบั คนท่ยี งั โง่อยู่เทา่ น้ัน เพราะผทู้ ี่ยังโงอ่ ยกู่ ไ็ ม่ สามารถจะตคี วาม หรอื ทำ� ความเขา้ ใจศลี ๕ นใ้ี หล้ กึ ซงึ้ ละเอยี ดลออ ลงไปใหถ้ งึ จดุ ไดเ้ อง พระพทุ ธองคจ์ งึ จำ� เปน็ ตอ้ งขยายขอ้ ความใหแ้ ตกยอ่ ย เปน็ แขนงไปให้ เขา้ ใจไดส้ บายขน้ึ ถา้ ผฉู้ ลาดกไ็ มต่ อ้ งไปหลงยดึ หลงผกู อยแู่ ตก่ บั ศลี ตง้ั หลาย รอ้ ยขอ้ เหลา่ นนั้ เพยี งศลี ๕ ขอ้ นี้ กต็ อ้ งพยายามทำ� ความเขา้ ใจใหไ้ ด้ และ จะตอ้ งยน่ ยอ่ เอาความชดั เจนลงไปใหไ้ ดด้ ว้ ยซำ�้ ไป ขอ้ กำ� หนดใหป้ ฏบิ ตั สิ ดู่ ี หรอื ทเี่ รยี กวา่ ศลี นน้ั กค็ อื กฎ หรอื ขอ้ กำ� หนด หรอื ไมบ้ รรทดั ทใี่ ชส้ ำ� หรบั ตรงึ สำ� หรบั ใชว้ ดั ทางปฏบิ ตั ใิ หค้ นไปสดู่ เี ทา่ นน้ั เอง กถ็ า้ เมอ่ื เรารแู้ ลว้ วา่ ความดี คอื การใหท้ าน การสละออก การไมเ่ อามา การไมเ่ อาเปรยี บใคร การไมช่ นะใคร การเปน็ ผนู้ อ้ ยทสี่ ดุ เทา่ ทจี่ ะนอ้ ยได้ กเ็ ทา่ นนั้ เราจะประพฤตอิ ยา่ งไรกไ็ ดท้ จี่ ะ เปน็ ไปสดู่ ี ดงั ทก่ี ลา่ วน้ี การประพฤตใิ ดทจี่ ะเปน็ ทางใหเ้ รา “ลด” เราละสง่ิ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๐๓

ทจี่ ะทำ� ใหเ้ ราไปสตู่ ำ�่ เรากต็ อ้ งถอื เปน็ ขอ้ กำ� หนด เปน็ ขอ้ ควรระวงั ทงั้ สน้ิ ทจี่ รงิ ไมใ่ ชเ่ พยี งรอ้ ยสองรอ้ ย เปน็ พนั ๆ หมนื่ ๆ ขอ้ ทเี ดยี ว จงึ จะขดั เกลาคน ใหเ้ ปน็ อารยิ บคุ คลได้ ผตู้ ง้ั ใจใหไ้ ดด้ งั นี้ จงึ จะถอื วา่ เจรญิ ศลี ทถ่ี กู ทด่ี ี ทคี่ วร “ยอดจดุ หมายของศลี ” กค็ อื ตอ้ งไมท่ ำ� อะไรใหเ้ ปน็ การบงั เบยี ด ผอู้ น่ื และตนเองนนั่ เอง การกระทำ� ใดละ่ ทเ่ี ปน็ การกระทำ� ทจี่ ะไมบ่ งั เบยี ด ผอู้ น่ื และไมบ่ งั เบยี ดตน สงิ่ นน้ั การนน้ั คอื “ศลี ” ทเี่ ราควรเจรญิ หรอื ควร จะทำ� ใหม้ ากทงั้ นนั้ เมอ่ื ทำ� ไดค้ รบไดบ้ รบิ รู ณเ์ มอื่ ใด เรากจ็ ะพน้ วฏั จกั รเอง โดยไมต่ อ้ งไปทำ� อะไรตอ่ คณุ ลองคดิ ถงึ ศลี ทงั้ ๕ ขอ้ ดซู ิ ๑. ปาณาตปิ าตฯ หา้ มฆา่ สตั ว์ อนั กค็ อื หา้ มบงั เบยี ดผอู้ นื่ นน่ั เอง ๒. อทนิ นาทานฯ หา้ มขโมย ทจุ รติ คดโกง คอรปั ชน่ั เอาเปรยี บผอู้ น่ื อนั กค็ อื หา้ มบงั เบยี ดผอู้ นื่ อกี นน่ั เอง ๓. กาเมสมุ จิ ฉาจารฯ หา้ มผดิ ในเมถนุ ธรรมกบั บคุ คลของรกั หวงของ ผอู้ น่ื กค็ อื ไมบ่ งั เบยี ดนำ�้ ใจผอู้ นื่ นน่ั เอง ๔. มสุ าวาทฯ หา้ มพดู ปด กค็ อื หา้ มบงั เบยี ดผอู้ นื่ และตวั เองนนั่ เอง คดิ ใหด้ ี ๕. สุราเมรยั ฯ หา้ มเสพของติด กค็ อื หา้ มไม่ใหโ้ งง่ มหลงบงั เบยี ด ตนเองอยดู่ ว้ ยความประมาท กม็ เี ทา่ นน้ั …การรแู้ …จ…ง้ แ…ทงทะล…ุ ค…อื อ…ยา่ งไร ทีนี้เร่ืองจะ “พิจารณา” ความละเอียดของศีลลงไปอย่างไร? นี่สิ เปน็ ทางทค่ี วรจะไดท้ ราบ เพราะทำ� ไมขา้ พเจา้ จงึ ยนื ยนั วา่ ศลี ๕ เทา่ นน้ั กเ็ พยี งพอในการนำ� มา “เจรญิ ” และ “ปฏบิ ตั ”ิ และจะนำ� พาผู้ “ปฏบิ ตั ”ิ สทู่ สี่ ดุ แหง่ “ทกุ ข”์ หรอื เรยี กวา่ บรรลุ “สจั ธรรม” ได้ ๒๐๔ | ลำ� ธารชวี ติ

ก่อนอื่นขอให้ท่านท้ังหลายลองท�ำความเข้าใจกับค�ำว่า “แทงทะลุ” หรอื ทพ่ี ดู กนั เตม็ ๆ วา่ “รแู้ จง้ แทงทะล”ุ ดบู า้ งซิ คำ� ๆ นม้ี คี วามหมายลกึ ซง้ึ ยง่ิ นกั และใหค้ วามหมายตรงดดี ว้ ย คอื หมายความวา่ รซู้ อกซอนชอนไช เขา้ ไปใน สงิ่ นน้ั อนั นนั้ รซู้ อกซอนชอนไชเขา้ ไปในคำ� นน้ั ความนนั้ ลกึ ลงๆๆ ไปเรอื่ ยๆ และสง่ิ ท่ี “ร”ู้ นน้ั ก็ “ร”ู้ อยใู่ นอนั นน้ั หรอื คำ� นน้ั ความนนั้ อนั เกา่ อนั เดมิ คำ� เกา่ คำ� เดมิ นนั่ เอง มคี วามคลคี่ ลายมรี ายละเอยี ดสบื สายโยงใย ตดิ ตอ่ กนั ไปเรอื่ ยๆ ตดิ ตอ่ ดว้ ยเหตดุ ว้ ยผลเพมิ่ ขนึ้ มากขน้ึ กระจา่ งขนึ้ “ความร”ู้ ทเี่ กดิ หรอื สง่ิ ทไ่ี ด้ “ร”ู้ มากขน้ึ เพมิ่ ขน้ึ นเี้ ปน็ “ความเขา้ ใจ” เปน็ “ปญั ญา” เปน็ “โพธ”ิ เปน็ “วชิ ชา” ตามระดบั ขน้ั จากหยาบไปหาละเอยี ด จากตน้ื ไปหาลกึ ซงึ่ มนั มอี ยใู่ น “ธรรม” ทกุ ขอ้ ทกุ ความ ดงั นนั้ ขอ้ ธรรมทว่ี า่ “ธมั มวจิ ยั ” ซงึ่ เปน็ หวั ขอ้ ธรรมสำ� คญั อนั หนง่ึ ใน “โพชฌงค์ ๗” อนั เปน็ ธรรมทจ่ี ะนำ� พาใหบ้ รรลอุ รหตั ผลทเี ดยี วนน้ั จงึ มคี วาม ส�ำคัญย่ิง มีอานิสงส์สูงมาก ผู้ใดพยายามค้นคิดพิจารณาธรรมเสมอ นำ� ธรรมมาวจิ ยั มาทำ� ความเขา้ ใจใหก้ บั ตนเองอยเู่ สมอ ธรรมขอ้ ใดกไ็ ด้ นำ� มาคดิ นำ� มาขบ นำ� มาซอกซอนชอนไชเขา้ ไปให้ “ร”ู้ ใหแ้ จง้ ใหแ้ ทง ทะลุ แมแ้ ทงทะลไุ ด้ “ร”ู้ แลว้ กน็ ำ� มาซอกซอนชอนไช ขบ คดิ คน้ ใหท้ ะลลุ กึ เขา้ ไปอกี แลว้ ๆ เลา่ ๆ อยนู่ น่ั เอง ความลกึ ใน “ธรรม” กจ็ ะยงั มี ใหเ้ ราขบเราคดิ เราซอกซอนชอนไช ลงไป “ร”ู้ อยเู่ สมอ เพราะ “ธรรมะ” นน้ั แทจ้ รงิ คอื อนั เดยี วกนั ทงั้ หมด คอื เรอื่ งเดยี ว คอื ความตดิ ตอ่ ยาวยดื ของเรอ่ื งๆ เดยี ว คอื ความเกา่ -ความปจั จบุ นั -ความใหมข่ องสงิ่ ๆ เดยี ว ดงั นนั้ แมศ้ ลี ๕ จงึ คอื เรอ่ื งๆ เดยี วกนั นน่ั เอง เปน็ แตค่ ลคี่ ลายขยาย แงม่ มุ ออกมาเทา่ นน้ั ถา้ ผใู้ ดพยายามเพง่ พนิ จิ คดิ คน้ ใหแ้ ทงทะลไุ ด้ กจ็ ะสรปุ รวมลงไดท้ นั ทวี า่ แทจ้ รงิ การปฏบิ ตั พิ ทุ ธธรรมนนั้ กค็ อื เรอื่ งเดยี วเทา่ นนั้ ทค่ี วรสำ� เรจ็ กอ่ น คอื “ไมเ่ หน็ แกต่ วั ” (จงึ จะเปน็ ฐานใหม้ กี ารทำ� ความสำ� เรจ็ ของการใหท้ าน การทำ� กศุ ล การเอาภาระทำ� สงั คมมสี ขุ สนั ตภิ าพ ฯลฯ) ลำ� ธารชวี ติ | ๒๐๕

เรามาลองพจิ ารณา …ธมั ม…ว…จิ ยั…ลงไปก…นั ท…ลี …ะขนั้ ศลี ขอ้ ๑ ปาณาตบิ าตฯ นน้ั ขนั้ ตน้ หรอื ขน้ั ทปี่ ถุ ชุ นคนทว่ั ๆ ไปเขา้ ใจ และรแู้ จง้ อยกู่ เ็ พยี งวา่ “อยา่ ฆา่ สตั ว”์ เรากจ็ ะตอ้ งพจิ ารณาคน้ คดิ กนั ตอ่ ไป ใหล้ กึ ลงไปอกี วา่ ทำ� ไม ทำ� ไมจงึ ไมใ่ หฆ้ า่ สตั ว?์ เมอื่ พจิ ารณาตอ่ ไปเรากจ็ ะ แจง้ ไดว้ า่ การฆา่ สตั วเ์ ปน็ การบงั เบยี ดผอู้ น่ื คอื ทำ� ใหเ้ ขาทกุ ขร์ า้ ยถงึ ขนาด “ตาย” เปน็ การทำ� ลายรา่ งทำ� ลายกายเขาใหข้ าด “ชวี ติ ” ลงไปชดั ๆ เจนๆ ทนี ก้ี ถ็ าม ตวั เองลงไปอกี วา่ ทำ� ไมตอ้ งฆา่ เขาไดล้ ะ? การจะฆา่ หรอื บงั เบยี ด ผอู้ นื่ หรอื ทำ� ลายผอู้ นื่ จนถงึ กายแตกตายไดน้ นั้ กค็ อื เราไมอ่ ยากใหเ้ ขาอยลู่ ะ จงึ ทำ� ใหเ้ ขาตาย ถา้ สตั วอ์ นื่ อะไรกต็ ามหรอื แมค้ นอนื่ อยดู่ ๆี ไมม่ เี รอ่ื งอะไร เลย ไมม่ กี ารขดั ขอ้ งหรอื คดั งา้ ง หรอื เกดิ ความเปน็ อยู่ เปน็ ไปอะไรกต็ ามท่ี มนั ไมต่ รงกนั ขา้ มกนั ไมเ่ ปน็ ปฏปิ กั ษต์ อ่ กนั หรอื จะเรยี กวา่ ไมเ่ ปน็ ภยั แกก่ นั กไ็ ด้ เรายอ่ มไมท่ ำ� ทารณุ ถงึ กบั “ฆา่ ” อกี ฝา่ ยหนงึ่ แนๆ่ ดงั นนั้ การจะ “ฆา่ ” อกี ฝา่ ยหนง่ึ ได้ ผฆู้ า่ จงึ เปน็ ผมู้ อี ารมณจ์ ติ ทจี่ ะ ต้องเห็นผู้ท่ีจะถูกฆ่าน้ันก่ออารมณ์ตรงกันข้ามกับอารมณ์จิตของตนแน่ๆ ถา้ สงิ่ ใดเรา “ชอบ” เรา “รกั ” เรากจ็ ะกวาดเกบ็ หรอื พยายามเอาสง่ิ นน้ั มา ใหเ้ รา มาเปน็ ของเราใหไ้ ด้ อนั นเี้ รยี กวา่ “โลภ” ทนี ถี้ า้ สง่ิ ทต่ี รงกนั ขา้ มกบั “ชอบ” หรอื “รกั ” กค็ อื “ชงั ” หรอื “เกลยี ด” หรอื “โกรธ” นนั่ เอง นนั่ จงึ คอื “โทสะ” ทไ่ี มอ่ ยากไดม้ า ไมอ่ ยากใหม้ าใกลต้ วั ไมอ่ ยากใหอ้ ยรู่ ว่ มโลก จงึ ตอ้ งฆา่ เพราะเหน็ ขดั หรอื เหน็ สง่ิ นนั้ เปน็ ภยั เปน็ พษิ เปน็ สงิ่ ทก่ี อ่ อารมณ์ จิตตรงกันข้ามกับการ “โลภ” หรือการจะแย่งตนในทุกๆ ประตูนั่นเอง อนั ไดแ้ กอ่ ารมณ์ “ไมช่ อบ” กไ็ ด้ “ไมส่ มใจ” กไ็ ด้ ซงึ่ เหตเุ กดิ มาจากขดั กบั อารมณจ์ ติ ของตนเองทง้ั นนั้ นนั่ แหละคอื อาการของ “ความเหน็ แกต่ วั ” ๒๐๖ | ลำ� ธารชวี ติ

ดงั นนั้ “โทสะ” จงึ คอื อาการ “โลภ” อยา่ งหนงึ่ แตเ่ ปน็ การ “ไมส่ มใจ ในโลภ” เปน็ สภาวะทเ่ี กดิ ตรงกนั ขา้ มกนั กบั “โลภ” เทา่ นนั้ แทจ้ รงิ กค็ อื การ “เหน็ แกต่ วั ” เพราะฉะนน้ั ศลี ขอ้ ๑ กค็ อื “ความเหน็ แกต่ วั ” โดย “เบยี ดเบยี นผอู้ น่ื ” ชดั ๆ โดยเบยี ดเบยี นอยา่ งแรงถงึ กบั ทำ� ลายรา่ งทำ� ลายแทง่ กายเขาใหแ้ ตก ตายไป จงึ ใหร้ ะวงั เรอ่ื ง “โทสะ” ใหม้ าก โดยอยา่ มอี ารมณจ์ ติ โลภแรงเปน็ เหตุ จนถงึ กบั “บงั เบยี ดแทง่ กาย” ผอู้ น่ื ใหถ้ งึ ตายลงเปน็ อนั ขาด ศลี ขอ้ ท่ี ๒ อทนิ นาทานฯ นนั้ กน็ ยั เดยี วกนั กม็ นั คอื เรอื่ ง “เหน็ แกต่ วั ” อย่างเก่า ก็เรื่อง “โลภ” นั่นเอง แต่ไม่ถึงกับมี “โทสะ” แรงเกินขนาด เพยี งแตบ่ งั เบยี ดผอู้ น่ื เขาให้ “ทกุ ขใ์ จ” ดว้ ยการลกั ขโมยของคนอนื่ เขา จะเปน็ รปู สมบตั ิ หรอื เปน็ วตั ถขุ า้ วของอะไรกต็ าม หรอื แมจ้ ะเปน็ สมบตั ทิ ไี่ มใ่ ชว่ ตั ถุ เปน็ การแยง่ ชงิ ยศ แยง่ ชงิ ตำ� แหนง่ หรอื แยง่ ชงิ แมส้ รรเสรญิ ซง่ึ ทำ� ไดต้ รงๆ กไ็ ด้ โดยออ้ มกไ็ ด้ กเ็ ปน็ การลกั การขโมย ทำ� ใหเ้ จบ็ ใจ ซง่ึ รวมความแลว้ คน ผจู้ ะลกั ขโมย หรอื “บงั เบยี ดผอู้ น่ื ” โดยนยั นี้ กค็ อื ผู้ “เหน็ แกต่ วั ” อยนู่ นั่ เอง คอื ทำ� ใหส้ มใจตน โดยไมค่ ดิ ถงึ “ใจ” ผอู้ น่ื กเ็ ปน็ ศลี ขอ้ “บงั เบยี ดใจ” ผอู้ นื่ คอื โลภแคข่ น้ั ไมม่ โี ทสะแรงถงึ กบั ทำ� แทง่ กายอกี ฝา่ ยหนงึ่ ใหแ้ ตกตาย แตก่ ไ็ ด้ ชอ่ื วา่ ทำ� ให้ “ใจ” ของอกี ฝา่ ยหนงึ่ ใหเ้ จบ็ ใหท้ ำ� ลายได้ ตา่ งกบั ขอ้ หนงึ่ เพราะ เบากวา่ คอื ไมถ่ งึ กบั “บงั เบยี ดแทง่ กาย” เขา จนแตกทำ� ลายไป กใ็ หร้ ะวงั “โลภะ” ใหม้ าก ศีลข้อ ๓ กาเมสุมิจฉาจารฯ ท่ีจริงศีลข้อน้ีลึกและมีการคล่ีคลาย เพมิ่ มากมาย และโดยจรงิ แลว้ ศลี ขอ้ นมี้ ไิ ดห้ มายตนื้ ๆ แคว่ า่ อยา่ ทำ� ผดิ เมถนุ ธรรมในเมยี ในผวั ของผอู้ น่ื เทา่ นนั้ ไม่ แทๆ้ จรงิ ๆ แลว้ หมายความถงึ “กามคณุ ๕” ทง้ั สน้ิ ทงั้ มวล ขน้ั ตน้ กแ็ คข่ น้ั ตน้ื ๆ ทไ่ี ดก้ ลา่ วแลว้ ขน้ั ตอ่ ไป กถ็ งึ กบั ไมใ่ หซ้ อ้ งเสพ “เมถนุ ธรรม” (ของค)ู่ เลย และแทจ้ รงิ “เมถนุ ธรรม” ลำ� ธารชวี ติ | ๒๐๗

กค็ อื “เกมจบั คแู่ หง่ การสมั ผสั ” นน่ั เอง จงึ เทา่ กบั หา้ มหลงใน “รสสมั ผสั ” ทง้ั หลาย ไมว่ า่ จะเปน็ คสู่ มั ผสั ทาง ตา/รปู - ลนิ้ /รส - จมกู /กลนิ่ - ห/ู เสยี ง - กาย/สมั ผสั ใดๆ นนั่ เทยี ว “พรหมจรยิ าเวรมณฯี ” หรอื “พรหมจรรย”์ กค็ อื การทำ� ความบรสิ ทุ ธ์ิ ผอ่ งใส ใหถ้ ว้ นทว่ั เปน็ สงู สดุ เทา่ ทจี่ ะทำ� ไดใ้ หเ้ ปน็ ทสี่ ดุ นนั่ เอง อนั เปน็ ศลี ขอ้ สำ� คญั สดุ รวบยอดเลย คอื ทำ� “พรหมจรรย”์ ใหบ้ รสิ ทุ ธนิ์ น้ั แหละ พระทกุ รปู นา่ จะทำ� ความเขา้ ใจใหไ้ ด้ ดงั นนั้ ถา้ พระบวชแลว้ ศลี ขอ้ นอี้ นั เปน็ “พรหม จรยิ าฯ” แลว้ ละก็ ตอ้ งทำ� ความบรสิ ทุ ธใ์ิ หย้ ง่ิ กวา่ “กามคณุ ๕” อนั เรยี กวา่ “กาเมสมุ จิ ฉาจารฯ” อกี เปน็ ไหนๆ แม้ “มโนทวาร” อนั เปน็ ทวารรบั “รส” แหง่ “โลก” ใดๆ กต็ อ้ งทำ� ความบรสิ ทุ ธ์ิ ทำ� ตนใหข้ าดจาก “รสสมั ผสั ของโลก” ใหไ้ ดถ้ ว้ นทว่ั แม้ “ใจ” กไ็ มใ่ หน้ ำ� ไป “สมั ผสั ตดิ ขอ้ งในสญั ญา” จงึ เรยี กวา่ ทำ� “พรหมจรรย”์ ใหบ้ รสิ ทุ ธถ์ิ ว้ นทว่ั ดงั นน้ั “กาเมสมุ จิ ฉาจารฯ” จงึ กนิ ความลกึ ละเอยี ดยง่ิ ไปจนอยา่ “โลภ” หรอื ใหร้ ะวงั “กายทวาร” อยา่ มวั เหน็ แกต่ นจดั จนแมต้ นเองกย็ งั ถกู บงั เบยี ดใหท้ กุ ขย์ าก เพอ่ื เหน็ แกก่ ามคณุ ทง้ั ๕ ดงั กลา่ วนเี้ ลย ศลี ขอ้ ๔ มสุ าวาทาฯ กค็ อื ใหล้ ะ “ความเหน็ แกต่ วั ” โดยใหร้ ะวงั “คำ� พดู ” (วจที วาร) อยา่ พอใจจะโกหกเขาเพอ่ื ตวั เองกท็ ำ� คำ� เทจ็ อยา่ พอใจ จะด่าเขาก็ด่า หรือพูดให้ผู้อื่นเสียหายก็อย่าท�ำ หรือแม้หลงใหลเพ้อพก พูดเล่ือนเปื้อนไม่ได้เรื่องเป็นภัยแก่ตนก็ให้ระวัง ถ้าคิดให้ลึกลงไปก็จะพบ วา่ ทโี่ กหก ทดี่ า่ ทส่ี อ่ เสยี ดอะไรใครใหแ้ ตกแยก กเ็ กดิ จากแรงอารมณจ์ ติ ตวั “โลภ” หรอื ตวั “เหน็ แกต่ วั ” อยนู่ น่ั เอง ศลี ขอ้ นใ้ี หร้ ะวงั “วาจา” ศลี ขอ้ ๕ สรุ าเมรยั ฯ นนั้ กไ็ ดอ้ ธบิ ายกนั มาแลว้ อยา่ งละเอยี ดใน ขอ้ ตน้ ๆ กค็ งจะเขา้ ใจไดแ้ ลว้ วา่ โดยแทจ้ รงิ กใ็ หร้ ะวงั “ใจ” (มโนทวาร) ของ ตนเอง อยา่ ใหม้ นั ไปบงั เบยี ดผอู้ น่ื หรอื บงั เบยี ดตน โดย “เหต”ุ เพราะ “เหน็ แกต่ วั ” เปน็ อนั ขาด ขนั้ ตำ�่ สดุ กค็ อื อยา่ ไปดม่ื สรุ าหรอื นำ�้ เมาเขา้ มนั จะ ๒๐๘ | ลำ� ธารชวี ติ

ทำ� ใหป้ ระสาทเสอ่ื ม จนครอง “สต”ิ ไมไ่ ด้ กจ็ ะเปน็ คนหลง (โมหะ) เปน็ คนโง่ ไมร่ เู้ รอ่ื งอะไรได้ (อวชิ ชา) …อยจู่ บพร…ห…มจ…รรย์ เ…ปน็ …อย…า่ งนน้ี เี่ อง ผมู้ ี “สต”ิ กำ� กบั ตนอยเู่ สมอ กจ็ ะสามารถมี “จรยิ า” หรอื “จรรยา” หรอื ความประพฤติ หรอื การกระทำ� ทถ่ี กู ตอ้ งได้ ถา้ ยงั ไมเ่ กง่ คอื ยงั ไม่ “บรรล”ุ หรอื ยงั ไมส่ ามารถ “ร”ู้ ความดแี ทๆ้ ไดท้ กุ สงิ่ กย็ งั จะเลอื กทำ� ดที ต่ี น “ร”ู้ ได้ ไปตามลำ� ดบั ขนั้ ขน้ึ ไปเรอ่ื ยๆ เมอ่ื พากเพยี รมี “สต”ิ แลว้ เลอื ก “ทำ� ” เลอื กกอ่ “จรรยา” ใหถ้ กู ตอ้ งถว้ นทว่ั “ดแี ทๆ้ ” ไดจ้ รงิ กเ็ ปน็ อนั จบ “พรหมจรรย”์ รวมความแล้ว เราจะต้องเขา้ ใจให้ได้ทุกทาง ทกุ วิถที จี่ ะต้องไมท่ ำ� อะไรใหเ้ ป็นการบังเบยี ดผู้อื่น และไม่บงั เบียดตนเอง จะตอ้ งไมเ่ หน็ แกต่ วั จะตอ้ งท�ำตนใหอ้ ยอู่ ย่างเป็นประโยชนแ์ กโ่ ลกถ่ายเดยี วเทา่ น้นั เม่อื ไดท้ �ำ ดงั น้ี ทำ� อยา่ งแท้ ทำ� ไดอ้ ยา่ งบรบิ รู ณ์ ผนู้ น้ั กพ็ น้ วฏั จกั รนอ้ี ยา่ งแนน่ อนสนิ้ เชงิ หวังว่าคงจะพอให้ประโยชน์กับคุณได้บ้าง ถ้าอันใดข้อความใด ยังกังขาก็ยังไม่แจม่ กระจ่าง เม่อื ไม่ใชว้ ธิ ีคดิ พจิ ารณาเองให้แจง้ กไ็ ถถ่ าม ผอู้ นื่ กอ่ น แลว้ นำ� คำ� ตอบจากผอู้ นื่ นนั้ มา “คลำ� ตาม” ไปดอู กี ที จนเราจะ “เหน็ แจง้ จรงิ ตาม” จงึ จะใชไ้ ด้ แมจ้ ะมผี อู้ ธบิ ายใหฟ้ งั แตเ่ ราไมน่ ำ� ขอ้ ความ ทเี่ ราไดร้ บั นนั้ ไปคดิ ไปใครค่ รวญพจิ ารณาใหม้ ากจรงิ ๆ ทำ� เปน็ อวดดี หรอื หลงประมาทวา่ เรารู้ เราแจง้ แลว้ งา่ ยๆ อยา่ งนน้ั ไมไ่ ด้ ไมไ่ ดจ้ รงิ ๆ เพราะ ความละเอยี ดของทกุ สง่ิ นนั้ มนั ละเอยี ดจนเกนิ กวา่ คนธรรมดาจะคดิ วาด เอาเองได้ ตราบใดผใู้ ดเหน็ แจง้ ความลกึ ใดไดแ้ ลว้ จงึ จะซาบซงึ้ ในความ ลกึ ซง้ึ ของความลกึ ลำ� ดบั ตอ่ ๆ ไปไดอ้ กี เพราะความลกึ มไิ ดม้ จี ดุ เดยี ว ลำ� ธารชวี ติ | ๒๐๙

…ความลำ้� ลกึ …ย…อ่ ม…ประณ…ตี ย…งิ่ ไ…ปตามลำ� ดบั และมใิ ชว่ า่ ผปู้ ฏบิ ตั สิ คู่ วามลกึ ลำ้� แหง่ ธรรมะจะกา้ วพรวดเดยี ว ไปถงึ จดุ สดุ ทา้ ยไดท้ นั ที ไมใ่ ชเ่ ลย ยอ่ มมรี ะดบั มขี นั้ แหง่ ความละเอยี ดมากมาย กา่ ยกองนกั อนั ความรแู้ จง้ ถงึ ใจแมข้ นั้ ตน้ ๆ กค็ อื การพน้ “อวชิ ชา” แหง่ ธรรมะขนั้ ตน้ อนั ความรแู้ จง้ ถงึ ใจในระดบั ทล่ี กึ ทส่ี งู ขนั้ กลางตอ่ ไป กค็ อื การพน้ “อวชิ ชา” แหง่ ธรรมะขนั้ ตอ่ ไป การกา้ วจะเปน็ ดงั นไ้ี ปเรอ่ื ยๆ อยา่ ไป หลงยดึ แมใ้ นคำ� วา่ พน้ “อวชิ ชา” กค็ อื พน้ ความไมร่ จู้ ดุ เดยี วอนั วาดไวเ้ สยี วา่ เปน็ จดุ สงู สดุ จดุ เดยี ว ใครเขา้ ใจเชน่ นน้ั กย็ งั เขา้ ใจไมถ่ กู สว่ น “อวชิ ชา” ขั้นสุดท้ายนั้น พึงยกให้พระสัมมาสัมพุทธเจ้าเพียงพระองค์เดียวเท่าน้ัน ทเ่ี ปน็ ผู้ “พน้ ” ทสี่ ดุ ซง่ึ ผอู้ น่ื ก็ “พน้ ” ไปตามระดบั ของตนเทา่ นนั้ แมจ้ ะเรยี กวา่ “อรหันต์” ได้แล้วก็ตาม ก็คือ ผู้พ้น “อวิชชา” แค่ความรู้ของท่านเท่า ตวั ทา่ นผนู้ น้ั ๆ แถมความรทู้ เี่ ปน็ เครอื่ งแสดงความเปน็ “อรหนั ต”์ ไวห้ นอ่ ย กค็ อื ทำ� “นพิ พาน” ใหต้ นไดแ้ ลว้ กเ็ ทา่ นนั้ เอง ผู้จะก้าวขึ้นสู่ความพ้นทุกข์ได้ หรือพ้นวัฏจักรได้น้ัน ต้องไม่ ขเ้ี กยี จทบทวน ไมข่ เี้ กยี จตรวจคน้ พจิ ารณาอยา่ งซำ�้ ซาก ใครไมซ่ ำ�้ ซาก ไมว่ ริ ยิ ะมานะบากบนั่ ทบทวนแลว้ ทบทวนเลา่ ผนู้ นั้ จะ “รแู้ จง้ กระจา่ ง ธรรม” ไมไ่ ด้ ไมไ่ ดจ้ รงิ ๆ อนั ผฉู้ ลาดทง้ั หลาย (ทฉ่ี ลาดเฉกตาจรงิ ๆ) ไมบ่ รรลุ ธรรมได้ กเ็ พราะเหตขุ อ้ นี้ เหตทุ หี่ ลงวา่ ตนเขา้ ใจไดแ้ ลว้ แลว้ กไ็ มท่ บทวน ซำ้� ซาก ไมพ่ จิ ารณาเรอ่ื งเกา่ ขอ้ ความเกา่ นน้ั อกี เพราะในขอ้ เกา่ เรอ่ื งเกา่ นน้ั แหละคอื สงิ่ ใหมท่ ลี่ กึ ลง เลก็ ลกึ ลงไปยง่ิ กวา่ ทท่ี า่ นจะพงึ แจง้ พงึ ได้ จนเมอ่ื ไดร้ ไู้ ดห้ มดวา่ ในโลกนี้ มคี วามแตกตา่ งกนั อยเู่ พยี ง ๒ สภาวะเทา่ นน้ั ไม่มีอะไรมากกว่าน้ีเลย ไม่ว่าจะเป็นธรรมะเหล่าใด ไม่ว่าส่ิงที่เป็นตัวตน และไมเ่ ปน็ ตวั เปน็ ตนเหลา่ ใด เมอื่ แจง้ ชดั เจนแจม่ แจว๋ จนแบง่ แยกสภาวะ ๒ ๒๑๐ | ลำ� ธารชวี ติ

ออกได้ถ้วนท่ัวทุกตัวไม่ว่าจะเป็นสรรพสิ่งใดๆ เม่ือตกอยู่ในสภาวะหรือ สถานะใด กช็ กี้ อ็ า่ นออกไดว้ า่ ขณะนน้ั เปน็ รปู หรอื เปน็ นาม เมอ่ื นนั้ แหละ จงึ จะเปน็ ผู้พ้นโลก พ้นวฏั จกั รหรือความกลมทหี่ มุนอยู่ หรือพ้นการ เวยี นวา่ ยตายเกดิ นนั่ เอง ความรขู้ น้ั สดุ จงึ รขู้ องเพยี ง ๒ สง่ิ แลว้ รวู้ ธิ ที ำ� ใหม้ นั เหลอื เพยี งสง่ิ เดยี ว ใหไ้ ด้ แมก้ ระนน้ั กต็ อ้ งทำ� สง่ิ เดยี วทเ่ี หลอื อยนู่ น้ั ใหห้ มดไปเปน็ ความ สญู เปล่า เป็นความวา่ ง เป็นความไม่มอี ะไรเลย จึงจะเป็นผถู้ ึงทีส่ ุด อยา่ งจรงิ ไมใ่ ชไ่ ปรรู้ อบโลก ไปจดจำ� เอาอะไรใสใ่ จใหไ้ ดร้ อบโลก ไมใ่ ชเ่ ลย ผทู้ ไี่ ปมวั ทอ่ งจำ� พระอภธิ รรม จงึ คอื ผกู้ ำ� ลงั ถอยหลงั ไปสโู่ ลก ไมใ่ ชผ่ จู้ ะหนี ใหพ้ น้ โลกหรอื วฏั จกั ร ใครอยากพน้ วฏั จกั รจรงิ ๆ เอาเพยี งศลี ๕ เทา่ นน้ั มา เพยี รพจิ ารณาเพง่ และอา่ น และปฏบิ ตั ไิ ปใหเ้ กดิ ผลยน่ ยอ่ เปน็ “ความรแู้ จง้ ” (วชิ ชา) ไปเรอ่ื ยๆ กพ็ อแลว้ ลองพสิ จู นด์ กู นั บา้ งเถดิ ๒๙ มถิ นุ ายน ๒๕๑๓ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๑๑

๙ วญิ ญาณมจี รงิ หรอื ? คอื อะไร? (หมายเหตุ : ตอน ๙ เรอ่ื ง “วญิ ญาณมจี รงิ หรอื ? คอื อะไร?” นี้ เป็นคำ� บรรยายทไ่ี ด้บรรยายไวเ้ มอ่ื ๒๓ มกราคม ๒๕๑๔ ณ วัดนรนาถ สุนทริการาม เทเวศร์ หลังอุปสมบทแล้ว แต่บรรยายได้ไม่หมด จึงยัง คลมุ เครอื อยู่ ณ ทน่ี เี้ ลยนำ� มาพมิ พร์ วมไวใ้ หผ้ สู้ นใจไดอ้ า่ นเพมิ่ เตมิ ) อาตมาเคยพดู หลายครง้ั เตม็ ทวี า่ เรอ่ื ง วญิ ญาณ เปน็ เรอื่ งใหญ่ เปน็ เรอ่ื งทเี่ ขา้ ใจไดย้ ากยง่ิ และแมจ้ ะเขา้ ใจไดใ้ นการฟงั อธบิ าย กย็ งั ไมใ่ ช่ วา่ จะรจู้ กั “วญิ ญาณ” ไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ งดแี ทด้ ว้ ย เราจะรจู้ กั วญิ ญาณอยา่ ง ถกู ตอ้ งดแี ทจ้ รงิ ๆ กต็ อ่ เมอ่ื เราไดส้ มั ผสั กบั “วญิ ญาณ” ตา่ งๆ มากมายในขนั้ ปฏเิ วธธรรมจนเพยี งพอนน่ั แหละ จงึ จะเขา้ ใจวญิ ญาณ รจู้ กั วญิ ญาณไดใ้ น ขนั้ ดแี ละตรงแท้ ๒๑๒ | ลำ� ธารชวี ติ

ขณะนเี้ รากม็ ารกู้ นั แคข่ น้ั ฟงั ไปกอ่ น ถา้ จะเถยี งกนั ออกขอ้ คดิ เหน็ กนั รอ้ ยวนั พนั ปกี ไ็ มจ่ บ อาตมาจงึ ไมข่ อเถยี งดว้ ย ไมว่ า่ กบั ผใู้ ด อาตมาจะพดู ดว้ ยสำ� หรบั ผยู้ นิ ดฟี งั ดว้ ยดเี ทา่ นนั้ …ธรรมะมคี า่ สงู ส…ง่ …เพ…ยี งใด …อย…ทู่ กี่ …ารเคารพธรรม เพราะอาตมาเคารพในธรรม ซาบซึ้งในพระคุณของพระธรรม พระธรรมมคี ณุ คา่ ลน้ เกลา้ ลน้ เศยี รแกอ่ าตมาจรงิ ๆ เพราะพระธรรมโดยแท้ จงึ ทำ� ใหอ้ าตมาเกดิ ผลสขุ และสดู่ ี ไดห้ ลดุ พน้ จากปลกั ตม จากหว้ งเหวขน้ึ มาได้ ธรรมะจงึ เปน็ ของสงู ธรรมะจงึ เปรยี บเหมอื น “ผวู้ เิ ศษ” ทอี่ าตมาจะตอ้ งยกไว้ เหนอื เกลา้ เหนอื เศยี ร ดงั นนั้ ถา้ ผใู้ ดเหน็ ธรรมะเปน็ ของธรรมดาๆ แบบโลกๆ ทชี่ นิ ชาตอ่ ธรรมะมาจนจำ� เจ ชนิ ชาตอ่ วดั ชนิ ชาตอ่ พระ ชนิ ชาตอ่ ผอู้ ธบิ าย ธรรมะเหมือนสิ่งธรรมดาท่วั ไป ไม่เคารพธรรมะ ผู้น้ันก็คอื ผู้ไม่รคู้ ่าของ “ธรรมะ” แสดงวา่ ธรรมะไมเ่ คยสรา้ งผลดี หรอื กอ่ คณุ ประโยชนอ์ นั ดอี นั สงู ใหแ้ กค่ นผปู้ ระกาศตนวา่ เปน็ “นกั ธรรมะ” นน้ั เลย น่นั คอื ผู้น้นั ยงั ไม่เคยพบ “ธรรมะ” เลย หมายความวา่ เน้ือหรอื ตวั ธรรมะ ยงั ไมเ่ คยเฉยี ดหวั ใจของคนผนู้ น้ั เขา้ ไปเลย นอกจาก “ภาษาพดู ” ทตี่ นเองเรยี กวา่ “ธรรมะ” เทา่ นนั้ เองทเี่ ขา้ ไปในใจ ภาษาพดู ทตี่ นเองเรยี กวา่ “ธรรมะ” นนั้ มนั ยงั ไมเ่ ปน็ “ตวั ” ยงั ไมเ่ ปน็ “วญิ ญาณ” เขา้ ไปสมั ผสั ใหจ้ ติ ใจ ของผนู้ นั้ เกดิ รส เกดิ ผลรู้ มนั จงึ ยงั เปน็ แค่ “ภาษา” อยเู่ ทา่ นน้ั ยงั ไมเ่ ปน็ “ธรรมะ” แมค้ นผนู้ จ้ี ะเขา้ วดั จะไดพ้ บเหน็ พระ และอตุ สา่ หห์ อบหว้ิ รา่ งกาย มาฟังการอธิบายธรรมะบ่อยๆ ก็ไม่ได้มีจิตเพื่อจะเสพ “ธรรมะ” หรอก เขามาเพยี งเพื่อจะมาเก็บเอา “ภาษา” จะไดน้ ำ� ไปคุยตอ่ ๆ ไปได้เกง่ ขึ้นๆ และมาเพยี งเพอ่ื เสพรสของ “ภาษา” เทา่ นนั้ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๑๓

ดังน้นั เมอ่ื รสของภาษา มันถึงใจตรงใจ จึงมกี ารปรบมอื หัวเราะ ออกโขน ออกลเิ ก ตอ่ การชอบอกชอบใจนนั้ ถา้ ขดั แยง้ กบั ทต่ี นเหน็ กท็ กุ ขใ์ จ ทมิ่ ใจ จงึ มกี ารกำ� มอื หนา้ เครยี ด ออกโขน ออกลเิ กตอ่ การขดั อกขดั ใจนนั้ นน่ั แหละแสดงว่า คนผู้นี้ยงั เสพรสโลกๆ ไม่ใช่เสพรสธรรมะ ถ้าธรรมะ แสดงรสแกผ่ ใู้ ด ผลทแี่ สดงออกคอื คนผนู้ นั้ ยง่ิ จะนงิ่ ยงิ่ จะเงยี บ ยงิ่ จะ สงบ และยงิ่ จะมสี มาธิ ยง่ิ จะมคี วามเอาใจใส่ แนว่ แนเ่ ปน็ หนงึ่ มากขน้ึ คนผนู้ นั้ จงึ จะไดแ้ ต่ “ปญั ญา” เพมิ่ ขนึ้ ๆ การแสดงธรรม กเ็ พอื่ ชว่ ยเหลอื กนั บอกกลา่ วชแี้ นะแกก่ นั ใหเ้ กดิ ประโยชนใ์ นทางธรรม แตถ่ า้ ไมส่ นใจใหถ้ กู ทาง เราชท้ี างเพอื่ ใหเ้ หน็ “ธรรมะ” แตผ่ ตู้ งั้ ใจรบั จะมารบั เอารสแชม่ ชน่ื ใจแบบ “โลก” อาตมากเ็ หนอื่ ยเปลา่ และ ไมอ่ ยากกระวนกระวายมาแสดงธรรมนกั เพราะหาประโยชนไ์ มไ่ ด้ อาตมา อยคู่ นเดยี วสงบๆ กส็ ขุ กส็ บายดที สี่ ดุ แลว้ ธรรมะ คอื ความสงบ ความนง่ิ ความหยดุ ความเปลา่ ความสญู ความไมม่ อี ะไรเลย ถา้ จะมอี ะไร หรอื ทำ� อะไร เรากต็ อ้ งขวนขวาย มนั จงึ จะมี เพราะฉะนนั้ ถา้ ไดข้ วนขวายแลว้ แตเ่ กดิ ผลไมค่ มุ้ กนั เลย กไ็ มน่ า่ ลงมอื สอู้ ยนู่ งิ่ ๆ สงบๆ คนเดยี วกด็ กี วา่ ผมู้ นี ำ�้ พรกิ เอานำ�้ พรกิ ไปแจกใหแ้ กค่ น ถา้ คนผรู้ บั เขาไมร่ คู้ วามหมาย ของนำ้� พรกิ ไมร่ คู้ า่ ของนำ้� พรกิ เอาเสยี เลย กลบั เหน็ ไปวา่ นำ�้ พรกิ เปน็ ของ ส�ำหรับละลายน้�ำเล่นจึงจะสนุก เกิดรสสุขใจ แล้วก็น�ำน�้ำพริกที่ได้น้ันไป ละลายแมน่ ำ้� เลน่ จรงิ ๆ เอาซะดว้ ย อาตมากเ็ สยี ดายนำ้� พรกิ เพราะอาตมา ตอ้ งปรงุ ขนึ้ มา มนั จงึ จะเปน็ นำ้� พรกิ แตพ่ อนำ� นำ�้ พรกิ มาหยบิ ยน่ื ให้ ผรู้ บั กลับไม่พยายามน�ำน้�ำพริกไปกินไปชิมไปทดลองอย่างพิจารณาให้ถึงใจ จรงิ ๆ ใหร้ ถู้ งึ ความเปน็ นำ�้ พรกิ แทๆ้ กลบั เพยี งดมๆ เลน่ หรอื เพยี งแตด่ ๆู แตเ่ พยี งเดย๋ี วนี้ แถมเขา้ ใจวา่ ตนรไู้ ดด้ แี ลว้ ในบดั เดย๋ี วนเ้ี สยี อกี รวู้ า่ นำ�้ พรกิ นี้ เปน็ รสยงั ไง ซาบซง้ึ แลว้ บอกไดด้ ว้ ยวา่ ยงั ไมเ่ ปน็ นำ้� พรกิ ยงั ไมอ่ รอ่ ย ยงั ไม่ ๒๑๔ | ลำ� ธารชวี ติ

ถงึ ใจ จงึ ไมต่ บมอื ให้ (ไมใ่ ชต่ บมอื ใหจ้ รงิ แตซ่ าบซง้ึ ใจอยา่ งมากเทยี บดว้ ย อาการตบมอื ) และไมส่ นใจนำ้� พรกิ น้ี นนั่ คอื ผกู้ นิ นำ�้ พรกิ อยา่ งโลกๆ เหน็ วา่ นำ้� พรกิ เปน็ ของกลว้ ยของงา่ ย เหมอื นผยู้ งั เขา้ ใจวา่ ธรรมะนน้ั คอื แคภ่ าษาพดู แค่ค�ำอธิบายเท่าน้ัน ถ้าอาตมาอธิบายธรรมะจนได้รับผล ผู้ฟังปรบมือ หวั เราะชอบใจ ถงึ กบั หวั เราะลงลกู คอออกมาดงั ๆ ใหเ้ หน็ อาตมาจะอบั อาย มาก และอาตมากจ็ ะไมข่ อบรรยายธรรมะนน้ั อยา่ งนนั้ อกี เพราะมนั ยงั ไมใ่ ช่ “ธรรมะ” นน่ั คอื “โลก” คอื การปรงุ กามคณุ คอื การปรงุ รสทางโลก และทไ่ี ด้ เสยี งปรบมอื เสยี งหวั เราะนน้ั กเ็ พราะ อาตมากำ� ลงั แสดงธรรมอยา่ งผดิ ทาง อยทู่ เี ดยี ว มนั กำ� ลงั เกดิ ผลตรงกนั ขา้ มกบั ธรรมะ เรอื่ งธรรมะ จงึ เปน็ เรอ่ื งงา่ ยทสี่ ดุ ทเ่ี ขา้ ใจยากทสี่ ดุ เพราะฉะนนั้ อยา่ เพง่ิ รบี หลงตามทเ่ี หน็ วา่ เปน็ เรอ่ื งงา่ ย ขอใหต้ งั้ ใจฟงั ดๆี คดิ ดๆี เถดิ ธรรมะมนั มโี ครงสรา้ งเหมอื นๆ กนั ทกุ ตวั แตม่ นั ไมม่ ตี วั ไหนเหมอื นกนั เลยสกั ตวั เดยี ว ธรรมะจงึ เปน็ เรอื่ งวกวน ซบั ซอ้ น ลอ้ เลยี นกนั อยอู่ ยา่ งมาก ดงั นนั้ ในขนั้ ตน้ นี้ อาตมากจ็ ะขอแจกกระดาษเปลา่ ใหแ้ กผ่ ฟู้ งั เอาไป ถอื ไว้ เพอ่ื โนต้ ขอ้ สงสยั ในขณะทอี่ าตมาอธบิ าย โนต้ ไวก้ อ่ นอยา่ เพงิ่ ถาม แทรก อาตมาขออธบิ ายจนจบเสยี กอ่ น ซง่ึ วธิ กี ารนขี้ อใชส้ ำ� หรบั การบรรยาย ครงั้ นเ้ี ทา่ นน้ั เพราะมันเปน็ เร่อื งยาว และเปน็ เรือ่ งท่ตี ้องอธิบายไปตาม รปู เรอ่ื งเรยี งล�ำดับ บางขอ้ ทสี่ งสยั ในตอนต้น จะกระจ่างได้ในตอนกลาง หรอื จะกระจา่ งไดใ้ นตอนปลายกม็ ี เมอื่ ขอ้ ไหนทกี่ ระจา่ งแลว้ กไ็ มต่ อ้ งนำ� ขน้ึ มาถามเลยเมอื่ ไดอ้ ธิบายจบแลว้ แต่ข้อใดแมไ้ ด้ฟงั อธิบายจบแล้วกย็ งั สงสยั อยู่ ยงั ไมก่ ระจา่ งได้ กค็ อ่ ยนำ� ขนึ้ มาถาม ทจ่ี รงิ อาตมาชอบทจ่ี ะบรรยายไป แลว้ กใ็ หถ้ ามแทรกในขณะอธบิ าย ไดท้ นั ที การอธบิ ายอยา่ งนน้ั มันกระจ่างดแี ละทนั ทีทันใดดว้ ย แต่สำ� หรับ คราวนข้ี อเปน็ พเิ ศษสกั ครง้ั ขอใหใ้ ชว้ ธิ ตี ามทกี่ ลา่ วแลว้ นกี้ แ็ ลว้ กนั ลำ� ธารชวี ติ | ๒๑๕

อาตมาจะบรรยายวนั นี้ กจ็ ะพยายามอธบิ ายอยา่ งดที สี่ ดุ เทา่ ทค่ี ดิ วา่ ควรจะอธบิ าย กย็ งั ประมาณไมไ่ ดว้ า่ จะทำ� ความเขา้ ใจใหแ้ กผ่ ฟู้ งั ไดห้ รอื ไม่ แคไ่ หน แตท่ แ่ี นใ่ จกค็ อื ทง้ั หมดทอ่ี าตมาจะอธบิ ายในวนั นี้ รบั รองไดว้ า่ จะมี ความแปลก ความใหมป่ ะปนเขา้ มาอยมู่ าก สง่ิ ทไี่ มเ่ คยไดย้ นิ ไดฟ้ งั มากอ่ น กจ็ ะไดย้ นิ ไดฟ้ งั ในวนั นเี้ พมิ่ ขนึ้ กล็ องตง้ั ใจฟงั พยายามใชส้ ตติ รองตามไป ใหด้ ๆี ใหม้ ากๆ วนั นอี้ าตมาจะเลา่ ใหฟ้ งั มากทส่ี ดุ เทา่ ทเ่ี วลาจะมี ทง้ั “วญิ ญาณ” ที่ ควรรจู้ กั อยา่ งยงิ่ กบั วญิ ญาณทเ่ี ปน็ ภตู ิ เปน็ ผี เปน็ เทวดา และวญิ ญาณ อื่นๆ อันท่านผู้ฟังยังไม่เคยได้ยินได้ฟังมาก่อน ที่จริงเร่ืองวิญญาณน้ัน จะพดู กนั ใหถ้ ว้ นทว่ั จรงิ ๆ ไมใ่ ชเ่ พยี ง ๒-๓ ชว่ั โมง กอ่ นจะเรมิ่ ตน้ เรอื่ ง วญิ ญาณมจี รงิ หรอื ? คอื อะไร? อาตมากอ็ ยากจะ ขอคยุ กบั ผฟู้ งั ทงั้ หลายเสยี กอ่ น เพอ่ื ประกอบการจะอธบิ ายในโอกาสตอ่ ไป …ควรศกึ ษา…ว…ญิ …ญาณใ…หร้ ไู้…ป…ตามลำ� ดบั เรอ่ื ง “วญิ ญาณ” เปน็ เรอ่ื งใหญ่ เปน็ เรอ่ื งสำ� คญั เปน็ รากแกว้ ของ ศาสนาทกุ ศาสนาทเี ดยี ว ไมใ่ ชแ่ ตเ่ พยี งศาสนาพทุ ธเทา่ นน้ั จงึ จำ� เปน็ จะตอ้ ง เขา้ ใจใหด้ ี ใหพ้ อ พระพทุ ธองคร์ จู้ กั “วญิ ญาณ” ดถี ว้ นทว่ั พระองคจ์ งึ รจู้ กั แม้ “พระเจา้ ” ของศาสนาอนื่ ๆ ได้ หรอื “วญิ ญาณ” ของศาสนาอนื่ มขี นาด โตหรอื เล็กเทา่ ใด นีแ่ หละคอื ความสูงของศาสนาพทุ ธ ดังนั้นจึงจะตอ้ ง เขา้ ใจ “วญิ ญาณ” ใหไ้ ด้ และจะตอ้ งจบั ตวั “วญิ ญาณ” ใหไ้ ดถ้ กู ตวั จรงิ ๆ ดว้ ย จะเอาแตพ่ ดู เอาแตค่ ยุ ไมไ่ ด้ และจะตอ้ งรทู้ นั มนั ดว้ ยวา่ มนั คอื ใคร? ตวั เลก็ ตวั โตแคไ่ หน? พรอ้ มทง้ั มฤี ทธมิ์ อี ำ� นาจอยา่ งไร? เมอ่ื จบั ตวั “วญิ ญาณ” ได้ ๒๑๖ | ลำ� ธารชวี ติ

จึงจะไม่เดือดร้อนเพราะมัน ท่ีจริงคนทุกคนจ�ำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องรู้จัก วญิ ญาณ และมหี นา้ ทที่ จี่ ะตอ้ งจบั ตวั มนั ใหไ้ ดด้ ว้ ย ไมใ่ ชป่ ฏเิ สธวา่ มนั ไมม่ ี และทจ่ี รงิ พระพทุ ธองคต์ รสั รแู้ จง้ ถว้ นทว่ั ไมเ่ นอื่ งมาจากอะไรเลย เนอื่ งมา จาก “วญิ ญาณ” หรือที่เรยี กกันในภาษาศพั ท์ข้ันลกึ กค็ ือ “นาม” นน่ั เอง เพราะความไมร่ จู้ กั “วญิ ญาณ” หรอื ไมร่ จู้ กั “นาม” นน่ั แล จงึ ไดเ้ กดิ “ทกุ ข”์ และเพราะ “คน” ผยู้ งั ไมร่ จู้ กั “นาม” และ “รปู ” ไดถ้ ว้ นทว่ั นนั่ เอง จงึ ยงั ตอ้ งเถยี งกนั ที่อาจารย์ พร รัตนสุวรรณ ตั้งส�ำนักค้นคว้าจับตัววิญญาณน้ัน ไมผ่ ดิ ทางของพทุ ธศาสนาแตอ่ ยา่ งใด แตท่ า่ นเปน็ ไปในลกั ษณะของผใู้ ฝร่ ู้ ทมี่ ากกวา่ ผใู้ ฝห่ ลดุ อนั เรยี กวา่ ใฝ่ “โพธ”ิ ทา่ นกจ็ ะไมห่ ลดุ งา่ ย แตท่ า่ น จะรเู้ รอ่ื ยไปจนสดุ กถ็ งึ ซงึ่ “พทุ ธะ” ลกั ษณะอยา่ งนคี้ อื ลกั ษณะของโพธสิ ตั ว์ สว่ นผไู้ มใ่ ฝร่ ู้ แตใ่ ฝห่ ลดุ นน้ั เรยี กวา่ ใฝ่ “วมิ ตุ ”ิ กจ็ ะไมเ่ พยี รรอู้ ะไรมาก รู้พอตัว รู้พอในขอบข่าย เปน็ ระดับๆ ไป มกี �ำหนดแวดวงขอบเขตไว้ เหมอื นเรยี นหนงั สอื กต็ อ้ งจบเปน็ ขนั้ ๆ เชน่ ชนั้ จบ ป.๗ กจ็ บขน้ั ประถม จบ ม.ศ.๕ กจ็ บขนั้ มธั ยม จบอดุ มศกึ ษา กเ็ รยี กวา่ จบปรญิ ญาตรี และกย็ งั มปี รญิ ญาโท-เอก ตอ่ ไปอกี เปน็ ลำ� ดบั สงู เกนิ กวา่ คนจะคดิ ไวแ้ ตแ่ รกเรม่ิ ดว้ ย ผใู้ ฝห่ ลดุ แตล่ ะขนั้ นน้ั คอื ใฝ่ “วมิ ตุ ”ิ เมอื่ จบขน้ั ใดได้ “วมิ ตุ ”ิ ในขน้ั ใด กเ็ รยี กวา่ ถงึ ซงึ่ “อรหตั ผล” ไดช้ อื่ วา่ เปน็ พระอรหนั ต์ ในขนั้ นน้ั ทกุ ทไี ป ดงั นน้ั การจะรจู้ กั “วญิ ญาณ” จงึ ตอ้ งเรยี นรกู้ นั อยา่ งเขา้ ใจไปตาม ลำ� ดบั ไมใ่ ชข่ น้ึ ชอื่ วา่ “วญิ ญาณ” กจ็ ะตอ้ งรจู้ กั มนั ใหห้ มดใหเ้ กลย้ี งไปในทนั ที พรอ้ มๆ กนั ใหไ้ ดท้ กุ ตวั ทกุ ตนทกุ ขนาดไดเ้ มอื่ ไหร่ เหมอื นเราเรยี นชนั้ ป.๑ เรากไ็ มไ่ ปเอาวชิ าเลขคณติ ของ ป.๒ เขามาทำ� หรอื เราเรยี นประถม เราก็ ไมไ่ ปเอาวชิ าวทิ ยาศาสตรข์ องชนั้ มธั ยมเขามาทอ่ ง กฉ็ นั ใดฉนั นน้ั เราจะไป กลา่ วหาวา่ วชิ าเหลา่ นนั้ เขาไมม่ ี มแี ตเ่ พยี งเทา่ ทเี่ ราเรยี นอยู่ หรอื เรารอู้ ยู่ เทา่ นน้ั หาไดไ้ ม่ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๑๗

วญิ ญาณ มที งั้ ขนาดยกั ษ์ ขนาดใหญ่ ขนาดกลาง ขนาดเลก็ และ ขนาดละเอยี ดยบิ เพราะฉะนน้ั จงึ ตอ้ งตงั้ ใจฟงั อยา่ ใจรอ้ น คอ่ ยๆ ตดิ ตามไป อาตมาจะคอ่ ยๆ ขยายใหโ้ ตขนึ้ ๆ หรอื จะคอ่ ยๆ ชใ้ี หเ้ หน็ ความเลก็ ความ ละเอียดของมัน แล้วจะรู้จกั ตวั วญิ ญาณไดท้ ง้ั ตวั ทวั่ หมดทีเดยี ว แตไ่ มใ่ ช่ จะรจู้ กั แจง้ วญิ ญาณไดท้ ุกขนาดในวันนห้ี รอกนะ จะเพียงไดฟ้ งั เลา่ เทา่ นั้น สว่ นจะรไู้ ดห้ รอื แจง้ ไดต้ อ้ งเรยี นอกี และคน้ ควา้ ปฏบิ ตั หิ าเอาอกี จงึ จะรแู้ จง้ เมอ่ื รแู้ ลว้ เราคอ่ ยไตข่ นึ้ ไปจบั ตวั ทรี่ ไู้ ดย้ ากขนึ้ หรอื ตวั ทเ่ี หมาะสมตอ่ ๆ ไป อยา่ สะเปะสะปะจบั เปน็ อนั ขาด เราจะขาดใจตายเสยี กอ่ น แลว้ จะจบั มนั ไมไ่ ดเ้ ลยแมส้ กั ตวั เดียว ท้ังๆ ที่เราได้ตายไปเป็นวิญญาณแลว้ มนั จะนา่ เสยี ดายชวี ติ กเ็ หมอื นอยา่ งทคี่ ณุ ปนุ่ จงประเสรฐิ เคยพดู ไวว้ า่ ผดู้ ำ� นำ�้ ลกึ ๆ นั่นแหละ กลวั จะขาดใจตาย ก็จะขาดใจตายจรงิ ๆ ถ้าขืนดอ้ื ไปด�ำน้�ำลกึ กอ่ นทเี่ ราจะฝกึ หดั รจู้ กั นำ้� ตนื้ ใหด้ เี สยี กอ่ น คนทกุ คนจงึ ควรจะรตู้ วั เองใหไ้ ดว้ า่ เราเปน็ นกั เรยี นทก่ี ำ� ลงั ดำ� นำ้� ลกึ หรือน�้ำตื้น อย่าให้มีมานะทิฏฐิเกิดขึ้นกับตัวเป็นอันขาด เราจะได้ช่ือว่า หลงตนเอง ดำ� นำ�้ ลกึ คอื เรยี นรหู้ รอื ลงไปจบั วญิ ญาณตวั โต หรอื ตวั ทจ่ี ะจบั ไดย้ าก ดำ� นำ�้ ตนื้ คอื เรยี นรหู้ รอื ลงไปจบั วญิ ญาณตวั เลก็ หรอื ตวั ทจี่ ะจบั ได้ งา่ ยกวา่ และเรากจ็ ะตอ้ งหดั จบั วญิ ญาณตวั เลก็ นแ่ี หละใหไ้ ดก้ อ่ น จงึ คอ่ ย ดำ� ลกึ ลงไปตามลำ� ดบั ขนั้ และการจะรจู้ กั วญิ ญาณนนั้ ตอ้ งรจู้ กั ในขณะทยี่ งั เปน็ คนนเ้ี ทา่ นน้ั จะไปรจู้ กั วญิ ญาณเอาตอ่ เมอื่ ตายไป หรอื ตอ่ เมอ่ื ไปเปน็ วญิ ญาณเสยี เองนน้ั ไมไ่ ดเ้ ปน็ อนั ขาด ดงั มปี รากฏในพระไตรปฎิ ก เปน็ พระพทุ ธดำ� รสั ปรามไวแ้ ลว้ มอี ยใู่ นคริ มิ านนทสตู ร เปน็ ตน้ ๒๑๘ | ลำ� ธารชวี ติ

…ควรรธู้ …รร…ม…ะ ๒ อย…า่ ง…ไป…ทลี ะชนั้ มคี วามจรงิ ประโยคหนงึ่ วา่ ผทู้ ส่ี ญู เสยี สง่ิ หนง่ึ สง่ิ ใดไป กจ็ ะตอ้ งไดร้ บั สง่ิ ทช่ี ดเชย เปน็ อกี สงิ่ หนง่ึ มาทดแทน ดงั นนั้ ถา้ ผใู้ ดเสยี เงนิ ไป เขากค็ วรจะได้ “ของ” มาทดแทน ในสภาวะของคนทย่ี งั ยดึ ถอื วตั ถุ นนั่ กเ็ ปน็ การซอื้ ขาย หรอื แลกเปลยี่ นอนั ทกุ คนในทนี่ ก้ี เ็ คยทำ� อยแู่ ลว้ คอื จา่ ยไปเอาของมา คราวน้ี ละเอยี ดขน้ึ มาอกี กค็ อื ถา้ เราเสยี เงนิ ไป เรากค็ วรจะไดส้ งิ่ ตอบแทนการเสยี เงนิ นน้ั มาในสภาวะของผทู้ ยี่ งั ยดึ ถอื อยู่ แตไ่ มต่ อ้ งการขา้ วของอนั เปน็ วตั ถแุ ลว้ กจ็ ะตอ้ งการของทเ่ี ปน็ นามธรรม เปน็ ตน้ วา่ ความสนกุ ความเพลดิ เพลนิ หรอื ทเี่ รยี กวา่ ได้ ยศ-สรรเสรญิ -สขุ แมท้ ส่ี ดุ เรยี กกนั วา่ “ไดก้ ศุ ล” กย็ งั เปน็ ความ ยดึ ถอื ทลี่ ะเอยี ด ทไ่ี มม่ ตี วั ตนอยทู่ ง้ั สนิ้ เปน็ การทดแทนทชี่ กั จะละเอยี ดขนึ้ ทีนี้ความละเอียดมันก็สูงขึ้นไปอีกข้ันหนึ่ง คือ ถ้าเราเสียเงินทอง เสยี ขา้ วของอะไรไป ผทู้ ห่ี มดความยดึ ถอื แลว้ กจ็ ะไมค่ ดิ อา่ นเอาอะไรตอบแทน หรอื ไมห่ วงั อะไรเปน็ เครอ่ื งตอบแทนเลย ผนู้ นั้ กม็ แี ต่ “เสยี ” ไมม่ ี “ได”้ อะไร มาเลย ในสายตาของ “คน” ธรรมดาๆ แตน่ นั่ แหละผนู้ ก้ี ม็ สี ว่ นได้ ไดแ้ นน่ อน ไดจ้ รงิ ๆ ไดอ้ ยา่ งทคี่ นทไี่ มเ่ คยรเู้ คยประสบหรอื เคยเกดิ กบั ใจเลย จะคดิ ออก เหน็ ตามไดย้ าก ส่วนจะไดอ้ ะไรตอบแทนมา อาตมาจะยังไมบ่ อกค่อยๆ ตดิ ตามฟงั ไปกอ่ น การทเี่ ราจะ “เสีย” หรอื “ได้” น่แี หละ คอื ปรากฏการณ์ คือเกม ของชวี ติ ของมนษุ ยท์ ด่ี ำ� เนนิ อยใู่ นทกุ วนั น้ี ไมม่ ี “คน” ผใู้ ดเลยทม่ี ชี วี ติ อยู่ โดยไมเ่ ลน่ เกมแหง่ การ “ไดก้ บั เสยี ” ดงั วา่ น้ี ตง้ั แตท่ ำ� งานทำ� การ ทำ� มาหากนิ อยใู่ นทกุ วนั นน้ี นั่ แหละ กค็ อื เกมแทๆ้ ของชวี ติ เพราะเพอื่ การ “ไดม้ า” อนั เรยี กวา่ คา่ แรงงาน กบั การ “เสยี ไป” คอื ทเี่ ราตอ้ งจา่ ย แรงงานของเรา ออกไป นน่ั เปน็ เกมทเี่ หน็ ไดช้ ดั ของทกุ ๆ คน ลำ� ธารชวี ติ | ๒๑๙

ทนี ี้ ถา้ ใครอยากไดม้ ามาก ผนู้ น้ั กต็ อ้ งหาทางออกแรงมากๆ จงึ จะ ไดม้ ามาก แตถ่ า้ ออกแรงกาย กม็ กั จะไดค้ า่ แรงงานไมส่ งู มากมายขนึ้ ไปได้ มากนกั มกั จะมขี อบเขต มนั ตอ้ งออกแรงสมองหรอื แรงจติ หรอื แรงปญั ญา จงึ จะได้ค่าแรงงานสงู ขึน้ ดังนนั้ คนจงึ ได้พยายามปรงุ สมองสรา้ งปญั ญา ให้จิตไดท้ ำ� แบบฝึกหัดฝึกฝนในการทำ� งานต่างๆ ทางโลก การกระทำ� ใน ลกั ษณะนก้ี เ็ รยี กวา่ เลา่ เรยี นหรอื ศกึ ษา คน้ ควา้ คดิ กอ่ คดิ สรา้ งอะไรกต็ าม กค็ อื ทำ� แบบฝกึ หดั โดยให้ “จติ เปน็ ผทู้ ำ� ” เปน็ ตวั ผไู้ ดฝ้ กึ ฝนทำ� งานมากกวา่ รา่ งกายนน่ั เอง แตเ่ ปน็ งานทางโลก คอื งานทจี่ ะ “ได”้ มาใหต้ น งานทจี่ ะทำ� แลว้ เกดิ “ผลได”้ มามากๆ หรอื เรยี กตรงๆ กว็ า่ “กำ� ไร” ดว้ ยดงั นเ้ี อง ถา้ คดิ ใหด้ กี จ็ ะเหน็ ไดว้ า่ คนผหู้ วงั จะไดม้ ากหรอื กำ� ไรมาก นน่ั แหละคอื ผเู้ พมิ่ ความตอ้ งการมาก ตอ้ งการทงั้ ทางวตั ถแุ ละตอ้ งการ ทง้ั ทางนามธรรม คอื ตอ้ งการทง้ั ทางลาภ ทรพั ยส์ นิ เงนิ ทองและยศสรรเสรญิ ไปจนกระทง่ั อารมณค์ วามสนกุ เพลดิ เพลนิ ความสบาย ความสขุ หรอื แม้ จะเรยี กวา่ “บญุ ” วา่ “กศุ ล” อะไรกต็ าม ทไี่ มม่ ตี วั ตนดงั ไดก้ ลา่ วแลว้ เปน็ อนั มคี วามตอ้ งการอยู่ หมดทง้ั สนิ้ เมอื่ ผใู้ ดยงั เปน็ ผตู้ อ้ งการผลแลกเปลย่ี นอยดู่ งั น้ี จงึ คอื ผทู้ ยี่ งั โลภอยู่ ทง้ั นน้ั จะไดช้ อื่ วา่ ปลอ่ ย ละวาง หรอื หมดความอยากได้ ไมไ่ ดเ้ ลย ดงั นน้ั จะสน้ิ อารมณแ์ หง่ ความเปน็ คนธรรมดาๆ ผยู้ งั จะตอ้ งเลน่ เกม “ไดก้ บั เสยี ” ไปไมไ่ ด้ ยงั จะคอื “คน” อยตู่ ราบนนั้ คอื ผยู้ งั ยดึ ถอื อยวู่ า่ จะตอ้ งไดม้ าใหต้ น นนั่ แหละเปน็ ใหญอ่ ยู่ ผจู้ ะหยดุ เลน่ เกม “ไดก้ บั เสยี ” คอื อยา่ งไร? กค็ อื ผแู้ มจ้ ะ “เสยี ไป” กไ็ มเ่ หน็ วา่ “เสยี ” ผจู้ ะ “ไดม้ า” กไ็ มเ่ หน็ วา่ เปน็ “ได”้ ทกุ อยา่ ง จะเกดิ อยา่ งไร ก็ได้ ถ้าเรามีแรงจะเสียไปก็เสีย แต่ไม่รับรู้ว่าจะมีการได้ ถ้าแม้เราจะได้ กไ็ มย่ นิ ดหี รอื ไมร่ บั เอาดว้ ยซำ้� ไป นนั่ คอื ผไู้ มส่ ะสม ผหู้ มดตวั ผไู้ มม่ ตี วั ผเู้ บา ผวู้ า่ ง ผเู้ กลยี้ ง ผสู้ น้ิ ผสู้ บาย และนนั่ คอื ผสู้ ขุ อยา่ งแทจ้ รงิ ๒๒๐ | ลำ� ธารชวี ติ

ดว้ ยลกั ษณะดงั นเี้ อง หลกั การ “การใหไ้ ป” หรอื เรยี กกนั วา่ “ทาน” วา่ “บรจิ าคออก” จงึ คอื หลกั เบอื้ งตน้ ของการจะพน้ ความเปน็ “คน” จะไปสู่ ฐานะผเู้ บา ผสู้ บาย ผพู้ น้ ผหู้ ลดุ ความเกาะเกยี่ ว ผสู้ น้ิ แลว้ ผบู้ รสิ ทุ ธิ์ …สน้ิ …ว…ญิ …ญาณค…อื อ…ยา่ …งไร เพราะฉะนั้น เม่ือผู้ใดเป็นผู้กล้าเสียสละ กล้าเป็นผู้ “ให้” อย่าง บริสุทธิ์ใจแท้ ทั้งก�ำลังกายก�ำลังใจ โดยมิได้วัตถุใดๆ ตอบแทนเลย แมก้ ระทงั่ นามธรรมทเี่ รยี กกนั วา่ สรรเสรญิ หรอื แมท้ สี่ ดุ คำ� วา่ “บญุ -กศุ ล” หรอื ความดนี นั่ เอง ผนู้ นั้ กไ็ มย่ อมเอา ฟงั ใหด้ นี ะ แมแ้ ต่ “ความด”ี เขาผนู้ น้ั กไ็ มย่ อมรบั เอา คนผนู้ น้ั จงึ จะเปน็ ผทู้ ไ่ี ดส้ งิ่ ทส่ี งู กวา่ “บญุ -กศุ ล” หรอื สงู กวา่ “ความด”ี มาเปน็ สง่ิ ตอบแทน นนั่ คอื ความสขุ อนั สะอาดหมดจด บริสุทธ์ิที่ไม่มีราคีของกิเลส-ตัณหาใดๆ เลยจริงๆ คือ ได้รับความว่าง ความเบา ความเปลา่ ความสบาย ความเกลย้ี งเกลานน่ั เอง แมแ้ ตแ่ รงยดึ แรงเกาะเกย่ี วหรอื ยางเหนยี วใดๆ ทเ่ี กดิ ในจติ กไ็ มม่ ตี ติ ตวั เลย นแ่ี หละคอื ผนู้ น้ั ไดร้ บั ภาวะ “สขุ ” แท้ “พน้ ทกุ ข”์ แท้ เปน็ สง่ิ ตอบแทน สภาวะอยา่ ง น้แี หละคือ “สญุ ญตา” คอื ได้ “ความไมม่ อี ะไรเลย” เปน็ ส่งิ ตอบแทน นนั่ เอง ถ้าผู้ใดมีแต่ร่างกายเปล่าๆ จริงๆ ไร้สมบัติที่จะเป็นสิ่งที่ต้องห่วง ตอ้ งพะวง พะวา้ พะวงั และไรอ้ ารมณท์ จี่ ะคดิ ใฝโ่ นม้ นอ้ มหาปรารถนามา ใหต้ น แมจ้ ะเปน็ อารมณห์ วิ อารมณอ์ ยากในอาหาร ในการนอน ในการไป ในการมา ในการปรงุ แตง่ รปู -รส-กลนิ่ -เสยี ง-สมั ผสั อะไรกต็ าม เปน็ ไมเ่ กยี่ ว ไมม่ ี ผนู้ น้ั กเ็ ปน็ ผถู้ งึ สญุ ญตาจรงิ ๆ เปน็ ผไู้ มม่ อี ะไรเลยจรงิ ๆ สนิ้ สง่ิ ทจี่ ะ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๒๑

เกาะเกย่ี ว หมดแรงดดู ในตน จติ หมดความยดึ เกาะวตั ถกุ บั อารมณอ์ ะไร ทง้ั สน้ิ ไมม่ อี ะไรเลยในจติ ไมม่ อี ะไรเลยแมแ้ ตค่ วามรบั รสู้ กึ ใดๆ อยา่ งแทจ้ รงิ นน่ั คอื ผสู้ นิ้ แลว้ ซง่ึ ความยดึ ถอื อปุ าทานใน “วญิ ญาณ” เอาละ เรามาถงึ “วญิ ญาณ” กนั ละ ถา้ ใครตดิ ตามมาอยา่ งกระชนั้ ชดิ ให้ดี ผู้น้ันก็จะจับตัววิญญาณได้ทันทีว่า มันคืออะไร? เรามาเริ่มกล่าว ถงึ วิญญาณตวั เลก็ วญิ ญาณท่อี ยใู่ นวงจ�ำกดั แคบๆ ทจี่ ะจับตัวได้ง่ายกนั เสยี กอ่ น เปน็ “วญิ ญาณเปน็ ๆ” ในตวั คนทกุ คน เปน็ วญิ ญาณทนี่ กั เรยี น ช้ันประถมแห่งการศึกษาธรรมะจะต้องรู้จักมันก่อน จะต้องรู้จักมันให้ดี ถา้ รแู้ ตภ่ าษาเรยี ก รแู้ ตช่ อ่ื มนั วา่ วญิ ญาณ กเ็ หมอื นๆ กบั เรารจู้ กั คนๆ หนง่ึ และหลงคดิ วา่ เรารจู้ กั เขาไดด้ ี แตแ่ ทจ้ รงิ ยงั ไมเ่ คยรจู้ กั หนา้ ตากนั เลย เพราะ เคยได้ยินแต่ช่ือ กล่าวถึงก็บ่อย แต่ไม่เคยเห็นหน้าตารูปร่างแท้ๆ ของ เจ้านางสาววิญญาณคนนี้นี่เลย จึงไม่สามารถจะท�ำอะไรกับนางสาว วญิ ญาณได้ แมใ้ จอยากจะปลดปลอ่ ยเขาออกไปจากเรา หรอื อยากจะฆา่ เขาเสียให้ดับดิ้นส้ินไป แต่มันก็ยังโมฆะ จะฆ่านางสาววิญญาณน้ีไม่ได้ ตราบท่ีเรายังไม่รู้จักตัวตนหน้าตารูปร่างของนางสาววิญญาณ แม้บางที จะยืนประจันหน้ากันอยู่แท้ๆ เราก็ไม่ได้ฆ่าเขาแน่ เพราะเราไม่รู้จักเขา นนั่ เอง นางสาว วญิ ญาณน้ี เราเรยี กเขาวา่ ความรสู้ กึ ตงั้ หลกั ใหด้ ี เรากำ� ลงั จะเขา้ ไปรกู้ นั วา่ นางสาววญิ ญาณคอื ใคร? อยใู่ นตวั เราแทๆ้ แตเ่ รายงั ไมไ่ ด้ สมั ผสั เรายงั ไมไ่ ดเ้ ขา้ ใจใหไ้ ดว้ า่ แทๆ้ เขามหี นา้ ตารปู รา่ งตวั ตนอยา่ งนเ้ี อง จำ� ไดแ้ ลว้ นะ ในขน้ั แรกน้ี นางสาววญิ ญาณ หรอื วญิ ญาณในตวั เรา กค็ อื ความรสู้ กึ เพราะฉะนนั้ ในขณะทคี่ นยงั ไมต่ าย ยงั มสี ตสิ มั ปชญั ญะดๆี อยนู่ ี้ จงึ คอื ผมู้ คี วามรสู้ กึ รบั รอู้ ะไรมาทไี ร กค็ อื วญิ ญาณมนั แสดงตวั วา่ มนั ยงั อยู่ มนั ยงั ไมต่ าย ทกุ ทไี ป ๒๒๒ | ลำ� ธารชวี ติ

…ด…บั …วญิ…ญาณ…ทลี …ะข…น้ั ทีน้ีถ้าเอากันแค่ข้ัน “คนยังไม่ตาย” แม้คนที่ยังไม่ตายนี่แหละ เมอ่ื นอนหลบั ไป เรากไ็ มร่ สู้ กึ ตวั แลว้ ไมร่ บั รอู้ ะไร นน่ั เรยี กวา่ “ดบั วญิ ญาณ” ไปขนั้ หนง่ึ แลว้ หรอื “ฆา่ วญิ ญาณ” ใหต้ ายลงไปขน้ั หนงึ่ ไดแ้ ลว้ หรอื นางสาว วญิ ญาณ ไดต้ ายไปขน้ั หนง่ึ วญิ ญาณหรอื ความรบั รไู้ มม่ แี ลว้ เรากว็ า่ ง กเ็ บา กส็ บายไปขั้นหน่ึงแลว้ ใช่ไหม? ลองนกึ ดู ย่ิงหลบั ไดส้ นทิ เทา่ ใด ยิง่ สบาย ยิง่ ว่าง ย่งิ เบามากเท่านั้น แตม่ ันยงั ไม่วา่ งแท้ เบาแท้ หรอื สบายแท้จริง เพราะมเี หตอุ ยสู่ องประการ หน่งึ ในขณะทเี่ รานอนหลบั นน้ั เราปลอ่ ยใหว้ ญิ ญาณมันตายเอง โดยทเ่ี ราไมไ่ ดฆ้ า่ มนั เลย มนั ทำ� ตวั มนั เอง เราไมม่ คี วามสามารถทำ� ใหม้ นั ตายเลยแม้สกั นิด บางทีบางคนอยากหลับคือ อยากใหว้ ญิ ญาณมันตาย ชวั่ คราว พยายามนอนแลว้ นอนอกี ยงั ไมห่ ลบั หรอื วญิ ญาณไมย่ อมตาย ลงงา่ ยๆ กย็ งั มถี มไป บางคนถงึ ขน้ั ตอ้ งกนิ ยาชว่ ย เพราะไมร่ วู้ า่ ตวั นางสาว วญิ ญาณคอื ตวั ไหน ในรา่ งกายของเรา จงึ ไมอ่ าจฟาดฟนั หรอื เขน่ ฆา่ มนั ให้ ตายลงได้ เหตุท่สี อง ก็เพราะวญิ ญาณตัวนี้ ตวั ท่ดี ับลงไปขณะทีน่ อนหลับน้ี มนั คอื แค่ “กายวญิ ญาณ” คอื วญิ ญาณทม่ี นั รบั รเู้ พยี งภายนอกรา่ งกาย เราเทา่ นน้ั ทต่ี าย สว่ นวญิ ญาณขา้ งในกายอนั เรยี กวา่ “จติ วญิ ญาณ” มนั ยงั ไมต่ าย มนั ยงั ทำ� งาน ยงั ไมว่ า่ ง ยงั ดน้ิ อยู่ ยงั ทำ� งานอยู่ ยงั ยดึ เกย่ี วยดึ เกาะอยู่ แตเ่ อาละเราอยา่ เพงิ่ พดู ถงึ มนั เจา้ “จติ วญิ ญาณ” นน่ั เรามาพดู กนั ใหร้ จู้ กั มนั ใหด้ คี อื เจา้ ตวั “กายวญิ ญาณ” กนั เสยี กอ่ น ลำ� ธารชวี ติ | ๒๒๓

“กายวญิ ญาณ” หรอื วญิ ญาณตวั หยาบๆ ทเ่ี ปน็ ความรสู้ กึ รบั รไู้ ดใ้ น ชนั้ นอกนี้ ภาษาธรรมดาๆ กเ็ รยี กมนั วา่ “จติ สำ� นกึ ” เรยี กมนั วา่ ตวั รบั สมั ผสั รับกระทบ รู้สึกได้ตัวแรกก่อนจิตตัวในตัวลึก อันยังแบ่งได้อีกหลายขั้น แต่เราอย่าเพ่ิงกล่าวถึงมันเลยจิตข้ันใน จิตส�ำนึกนี้ภาษาทางพระเรียกว่า “กามาวจรจติ ” คอื จติ ทย่ี งั เปน็ คน จติ ทย่ี งั เปน็ ตวั ตนตวั โต หรอื ตวั ทจ่ี ะรจู้ กั มนั ไดง้ า่ ย จติ ทเี่ สพกามอยอู่ ยา่ งชดั แจง้ ชดั เจน (คอื จติ ทที่ อ่ งเทย่ี วโคจรไป เสพรปู รสกลน่ิ เสยี งสมั ผสั ) ตวั นลี้ ะ เปน็ ตวั มหาโจรตวั แรก ทเ่ี ราจะตอ้ งรจู้ กั ตวั มนั จะตอ้ งรจู้ กั รปู รา่ งหนา้ ตามนั ใหไ้ ด้ ถา้ ยงั ไมร่ จู้ กั รปู รา่ งหนา้ ตาของตวั น้ี เรากจ็ ะไปรจู้ กั ตวั เลก็ ๆ ตวั นอ้ ยๆ หรอื ตวั ทจี่ ะรจู้ กั มนั ไดย้ ากขน้ึ ทซ่ี อกซอน ซอ่ นลกึ อยใู่ นถำ�้ ในเหวของจติ ใจของเราไมไ่ ดเ้ ลยเปน็ อนั ขาด และจำ� เปน็ จะ ตอ้ งฆา่ เจา้ ตวั หยาบใหญน่ ใ้ี หไ้ ดเ้ สยี กอ่ นดว้ ย มนั จงึ จะยอมใหเ้ ขา้ ไปคน้ หา เจ้าตัวเล็กๆ น้อยๆ อันเป็นตัวอ่อนที่อยู่ช้ันในน้ันได้ชัดเจน ไม่เช่นนั้น ยาก-ลำ� บากจรงิ ๆ กามาวจรจติ หรอื จติ สำ� นกึ นี้ เปน็ ชอ่ื ของขบวนการพยคั ฆร์ า้ ยทงั้ หมู่ มนั จะทำ� งานอยู่ ๕ ดา่ น คอื ดา่ นหู ดา่ นตา ดา่ นลน้ิ ดา่ นจมกู ดา่ นกายสมั ผสั หา้ ดา่ นนีเ้ ทา่ น้นั ทเี่ จา้ กามาวจรจติ จะทำ� งาน โดยมี “วญิ ญาณ” นแ่ี หละ เปน็ อาวธุ รา้ ย เปน็ ลกู กระสนุ พเิ ศษทจี่ ะใชป้ ลอ่ ย เมอ่ื บกุ ทะลวงไปถงึ ดงั นนั้ จงึ พยายามฟงั ใหด้ ๆี วา่ วญิ ญาณมนั คอื อะไร? ในตวั เรา มนั อยยู่ งั ไง? หรอื มนั จะเรม่ิ บทบาทออกมาเปน็ วญิ ญาณไดย้ งั ไง? ในคนนนั้ ถา้ หลบั อยู่ หู ตา ลนิ้ จมกู กาย กไ็ มร่ บั รอู้ ะไร กเ็ หมอื น ปดิ ดา่ น พอตนื่ ลมื ตาขน้ึ มา ห-ู ตา-ลนิ้ -จมกู -กาย ทง้ั หา้ ดา่ นกเ็ ปดิ ขบวนการ พยคั ฆร์ า้ ยกเ็ รม่ิ อาละวาด และการอาละวาดของมนั มนั กจ็ ะอาละวาดทงั้ ๕ ดา่ นนแ่ี หละจะทำ� สงคราม หรอื บกุ ตะลยุ อยทู่ กุ ดา่ น สลบั สบั เปลย่ี นกนั อยไู่ ม่ หยดุ หยอ่ นและไมเ่ ปน็ ระเบยี บเลย แตจ่ ะอธบิ ายพรอ้ มๆ กนั ทงั้ ๕ ดา่ นนนั้ ไมไ่ ด้ จะตอ้ งขอแยกเอามาอธบิ ายแบบสโลวโ์ มชนั่ ไปทลี ะดา่ นจงึ จะเขา้ ใจได้ ๒๒๔ | ลำ� ธารชวี ติ

…ฉายภาพสโลว…์ ว…ญิ …ญาณเ…กดิ …ขน้ึ …กบั ความอยาก ดา่ นหนง่ึ ขบวนการพยคั ฆร์ า้ ยบกุ ประชดิ สมมตุ เิ รมิ่ บกุ ดา่ น “ลนิ้ ” อาการของขบวนการพยคั ฆร์ า้ ยทเ่ี ขา้ บกุ ดา่ นลน้ิ นน้ั กค็ อื จะเกดิ การกนิ นนั่ เอง ขบวนการพยคั ฆร์ า้ ยของคนบางคนฟติ มาก เมอ่ื จะกนิ อาหารมอ้ื เชา้ กส็ ง่ หนว่ ยลาดตระเวนออกกอ่ นเลย หนว่ ยลาดตระเวนนเ้ี ปน็ วญิ ญาณตวั แรก จิตหรือคนผู้นี้ส่งวิญญาณตัวแรกออกไปลาดตระเวน หรือการส่งกระสุน นดั แรกออกไปลาดตระเวนคอื อะไร? กค็ อื “ความอยากกนิ ” หรอื “หวิ ” นน่ั เอง กไ็ ดเ้ หมอื นกนั เพราะฉะนนั้ จงรไู้ วข้ น้ั ตน้ นดิ หนอ่ ยวา่ “อยากกนิ ” หรอื “หวิ ” (ตณั หา) นนั่ กค็ อื “วญิ ญาณ” ตวั แรกเรมิ่ ออกอาละวาดละ เมอ่ื อยากกนิ หรอื หวิ กค็ อื ชวี ติ นางสาว “วญิ ญาณ” ตวั แรก มนั “เกดิ ” ขนึ้ มาแสดงตน หรอื สง่ กระสนุ ยงิ ออกนำ� ทางไปกอ่ นนนั่ เอง เมอ่ื นำ� ไปแลว้ ขบวนการพยคั ฆร์ า้ ยทง้ั ขบวน กน็ ำ� ขบวนเขา้ โจมตี นนั่ คอื ลงมอื “กนิ เพราะความใครอ่ ยาก” ฟงั ใหด้ นี ะ วญิ ญาณทเ่ี ปน็ ตวั ความอยากหรอื ทเ่ี ราเรยี กมนั ชดั ๆ วา่ “หวิ ” หรอื “ความรสู้ กึ ใครอ่ ยากกนิ ” นน่ั แหละคอื ตวั วญิ ญาณตวั แรกตวั หนง่ึ ทเ่ี รม่ิ เกดิ กอ่ น พอความรสู้ กึ อยาก หรอื วญิ ญาณตวั อยากนเ่ี กดิ มนั กจ็ ะเกดิ อยนู่ น่ั แหละทรงชวี ติ อยู่ (ถา้ ใครเขา้ ใจไดด้ ี กพ็ ยายามทำ� ความเขา้ ใจไปใหถ้ งึ ใหไ้ ดว้ า่ “วญิ ญาณตวั แรก” นน้ี นั้ มนั กค็ อื “ตณั หา”) ถา้ ไมฆ่ า่ มนั มนั กจ็ ะ ดน้ิ รนไปแสวงหาของกนิ อยนู่ นั่ เอง ไมต่ ายลงงา่ ยๆ จนเมอื่ ลงมอื กนิ คนผนู้ น้ั กต็ กั อาหารใสป่ าก พออาหารกระทบลน้ิ วญิ ญาณตวั โตตวั ใหมก่ เ็ กดิ ขน้ึ มา อกี ตวั นน่ั คอื ขบวนการพยคั ฆร์ า้ ยเรมิ่ ปลอ่ ยกระสนุ ชนดิ พเิ ศษออกมา เปน็ “วญิ ญาณตวั โต” ตวั นชี้ ดั เจนเหน็ งา่ ย วญิ ญาณตวั นกี้ ค็ อื “ความรสู้ กึ อรอ่ ย” นนั่ เอง นแี่ หละวญิ ญาณปรงุ แตง่ ละ่ วญิ ญาณกเิ ลสแทๆ้ วญิ ญาณผจี รงิ ๆ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๒๕

ท่ีนักปฏิบัติธรรมจะต้องรู้จักมันให้ได้ล่ะ มันเป็นหนอนบ่อนไส้ มันเป็น มหาโจรจรงิ ๆ จงอยา่ ไปหลงใหลอยกู่ บั มนั เปน็ อนั ขาด ตอ้ งรจู้ กั กบั วญิ ญาณ ตวั นี้ วญิ ญาณขนั้ นใี้ หไ้ ดก้ อ่ นขนั้ อน่ื หมด อยา่ เพงิ่ ไปสนใจวญิ ญาณอยา่ งอน่ื วญิ ญาณตวั นี้ ภาษาพระเรยี กวา่ “ชวิ หาวญิ ญาณ” ชวิ หา กแ็ ปลวา่ ลนิ้ นนั่ เอง พอความรสู้ กึ อรอ่ ยเกดิ ขน้ึ เมอื่ ใด นน่ั คอื เจา้ ชวิ หาวญิ ญาณมผี เี กดิ ขนึ้ หรอื “ผลี น้ิ ” เกดิ ขน้ึ มาหลอกเมอ่ื นน้ั นนั่ เอง ดงั นน้ั ตอ้ งรจู้ กั ตวั มนั ใหด้ ี แลว้ จะตอ้ งจดั การฆา่ มนั ใหไ้ ด้ เมอ่ื ยงั ฆา่ ทนั ทไี มไ่ ด้ กจ็ ะตอ้ งพยายามรจู้ กั ตวั มนั ใหช้ ดั แลว้ พยายามจบั ตวั มนั ใหอ้ ยู่ เมอ่ื อยกู่ ร็ บี มดั มอื มดั แขนใหด้ ี จงึ คอ่ ยตใี หต้ ายลงไป ตดี ว้ ยมอื ของเรา ฆา่ มนั ดว้ ยตวั ของเรา คนอน่ื มาฆา่ ไมไ่ ด้ ใครมาทำ� ใหไ้ มไ่ ด้ จงึ เรยี กวา่ ตนเปน็ ทพ่ี ง่ึ ของตน พง่ึ ใครไมไ่ ดเ้ ดด็ ขาด อนั เปน็ พทุ ธภาษติ ทกุ คนคงจะเคยไดย้ นิ …ดบั ความอยา…ก…แ…หง่ วญิ ญ…า…ณ…ดบั ตรงไหน? ทนี ้ี วธิ ฆี า่ นนั้ พระพทุ ธองคส์ อนนกั สอนหนาวา่ ตอ้ งให้ “ดบั ตน้ เหต”ุ เพราะฉะนน้ั เราจงึ จะตอ้ งพยายามไลเ่ ลยี งถงึ พอ่ แมข่ องนางสาววญิ ญาณ ตวั นใี้ หไ้ ดว้ า่ มนั เกดิ จากพอ่ แมต่ วั ไหน? เพราะ “ตน้ เหต”ุ ทช่ี วี ติ จะเกดิ กค็ อื “พอ่ -แม”่ นางสาววญิ ญาณตวั นี้ มนั กเ็ กดิ มาจาก ๑ “ความเคยชนิ ทไ่ี ด้ จำ� ใสใ่ จเอาไวอ้ ยา่ งแนน่ หนา” นน้ั หนง่ึ ตวั นเ้ี ปน็ เชอื้ “พอ่ ” ฟงั ใหด้ นี ะ นางสาววิญญาณตัวนี้มันเกิดจาก “ความเคยชินท่ีได้จ�ำใส่ใจเอาไว้อย่าง แนน่ หนา” นแี่ หละคอื พอ่ ของมนั ๒ “การนกึ คดิ นำ� เอาปรากฏการณใ์ หม่ เมอื่ อาหารมากระทบสมั ผสั ลน้ิ แลว้ หรอื แสดงสภาวะแลว้ หรอื แสดง ปฏกิ ริ ยิ าแลว้ ” นอ่ี กี ตวั หนง่ึ ตวั นเี้ ปน็ “แม”่ ฟงั ดๆี “การนกึ คดิ นำ� เอา ๒๒๖ | ลำ� ธารชวี ติ

ปรากฏการณใ์ หมเ่ มอื่ อาหารมากระทบสมั ผสั ลน้ิ แลว้ หรอื แสดงสภาวะแลว้ หรอื แสดงปฏกิ ริ ยิ าแลว้ ” นเี่ ปน็ แม่ คิดตามให้ดี ภาษาพระท่านเรียกเจ้าพ่อความเคยชินที่ได้ฝังใจ จำ� ไวอ้ ยา่ งแนน่ หนา นวี้ า่ “อปุ าทาน” เชน่ ชอบรสเผด็ จดั เปน็ ตน้ ดงั นน้ั ต้องรู้พ่อ ของวิญญาณให้ดี เร่ิมชัดขึ้นแล้วนะว่า พ่อของวิญญาณคือ “อุปาทาน” เม่ือ เจ้าความเคยชินท่ีได้ฝังใส่ใจจ�ำไว้อย่างแน่นหนาหรือ อปุ าทานนไ้ี ปผสมกบั แม่ อนั คอื การนกึ คดิ นำ� เอาปรากฏการณใ์ หมเ่ มอื่ อาหารมากระทบสมั ผสั ลน้ิ แลว้ หรอื แสดงสภาวะแลว้ ของอาหารนน้ั แลว้ เอาไปเปรยี บเทยี บ เชน่ เรากำ� ลงั กนิ พรกิ และพรกิ กำ� ลงั ออกรสเผด็ เปน็ ตน้ หรอื เอาไปสมั พนั ธก์ บั ความเคยชนิ ทไี่ ดฝ้ งั ใจยดึ จำ� ไวอ้ ยา่ งแนน่ หนา อนั คอื ตวั พอ่ นน่ั เอง เมอื่ ตวั แมแ่ ละพอ่ ไปสมั พนั ธก์ นั หรอื จะเรยี กวา่ สบื พนั ธ์ุ เลย ตรงๆ กถ็ กู ภาษาพระเรยี กวา่ “สงั ขารธรรม” มนั กเ็ กดิ เปน็ รสอรอ่ ย หรอื ไมอ่ รอ่ ยทนั ที เชน่ รสเผด็ ไดข้ นาดทเี่ ราเคยชนิ เคยกำ� หนดวา่ ชอบ เราก็ อรอ่ ย ถา้ ไมถ่ งึ ขนาดหรอื เกนิ ไปกไ็ มอ่ รอ่ ย เปน็ ตน้ รสอรอ่ ย หรอื ไมอ่ รอ่ ยนนั่ แหละคอื “วญิ ญาณ” คอื ตวั ตนทม่ี นั เกดิ เพราะการผสมพนั ธข์ุ อง รปู กบั นาม ตวั ความเคยชนิ ทไี่ ดฝ้ งั ใสใ่ จ กำ� หนดยดึ จำ� ไวแ้ นน่ หนา วา่ รสอยา่ งนๆี้ ขนาดนเ้ี ราชอบ รสออ่ นกวา่ นี้ หรอื จดั กวา่ นี้ เราจะไมช่ อบ นนั่ คอื อปุ าทาน คอื ตวั รปู หรอื คอื ตวั พอ่ และตวั ความรสู้ กึ ท่ี เปน็ ปรากฏการณใ์ หม่ เมอื่ อาหารกระทบสมั ผสั ลนิ้ แลว้ หรอื แสดงสภาวะแลว้ อนั คอื ตวั แม่ หรอื นาม ไปเทยี บเคยี ง ไปทำ� ความสมั พนั ธก์ นั ขนึ้ กจ็ ะเกดิ ลกู ออกมาเป็นวิญญาณ หรอื รสอร่อยน่ันเอง รสอร่อยจงึ คอื ผีแท้ๆ คอื วญิ ญาณจรงิ ๆ ใครหลงรสอรอ่ ย จงึ คอื ผหู้ ลงผี ผกู้ นิ เอาผเี ขา้ ทอ้ ง ผเู้ สพผี เขา้ ปากตวั เองนนั่ เอง โดยความจริงแท้น้ัน ถ้าเราเอาน้�ำตาลเข้าปาก มันก็ต้องมีรสของ นำ้� ตาลแสดงสภาวะออกมา หรอื แสดงปรากฏการณอ์ อกมาตรงๆ เทา่ นน้ั ลำ� ธารชวี ติ | ๒๒๗

ตามความเปน็ จรงิ ของนำ�้ ตาล คอื หวาน ถา้ เราเอาสะเดาเขา้ ปาก สะเดา มนั กต็ อ้ งแสดงรสของสะเดาออกมาตรงๆ และจรงิ ๆ เทา่ นนั้ คอื ขม มนั ไม่ บดิ พลว้ิ ใครอมนำ�้ ตาลเขา้ ไป กต็ อ้ งเปน็ อยา่ งนนั้ หรอื ใครอมสะเดาเขา้ ไป กต็ อ้ งเปน็ อยา่ งนนั้ แตค่ นทไ่ี ดต้ งั้ ความยดึ ถอื หรอื มอี ปุ าทาน หรอื มคี วาม เคยชนิ ทฝ่ี งั ใสใ่ จกำ� หนดยดึ จำ� ไวแ้ นน่ หนาวา่ ถา้ รสหวานๆ เราชอบ ถา้ รส ขมๆ เราไมช่ อบ คนจงึ เกดิ ความสขุ ความทกุ ข์ ออกมาตามเหตขุ องอปุ าทาน เกดิ ผลเปน็ ตวั เองชอบ หรอื ไมช่ อบนเี่ อง ถา้ ใครชอบหวาน เมอ่ื ไดก้ นิ หวาน ตรงตามอปุ าทานของตนจงึ สขุ ถา้ คนชอบหวาน ไปไดก้ นิ ขม จงึ ทกุ ข์ ถา้ ใคร ชอบขมกนิ หวานเขา้ กท็ กุ ข์ สขุ หรอื ทกุ ข์ กเ็ กดิ ตามกน้ ตอ้ ยๆ การปรงุ แตง่ หรอื การผสมพนั ธ์ุ ของรปู กบั นาม หรอื พอ่ กบั แมข่ องวญิ ญาณออกมาอยแู่ ลว้ ๆ เลา่ ๆ ดงั นเี้ อง เพราะยงั มคี วามยดึ ถอื หรอื ความผกู ใจใสใ่ จจำ� เอาไวอ้ ยา่ งแนน่ หนา อนั เปน็ ตวั พอ่ หรอื “รปู ” นเ่ี อง ความยดึ ถอื หรอื ผกู ใจใสจ่ งึ คอื ความหลงผดิ (โมหะ) เปน็ ความงมงายทห่ี ลงยดึ เอาความพอใจนนั้ ไว้ จงึ ตอ้ งแกท้ ่ี ความพอใจหรอื ไมพ่ อใจ นใ้ี หไ้ ด้ ความพอใจ กค็ อื ความอยากไดม้ าใหต้ น นนั่ คอื โลภะ ความไม่ พอใจ กค็ อื ความขดั แยง้ ความไมอ่ ยากได้ นน่ั คอื โทสะ ดงั นนั้ อปุ าทาน หรอื “พอ่ ” ของวญิ ญาณ หรอื เรยี กภาษาพระทา่ น วา่ เปน็ “รปู ” น้ี มนั นอนแชน่ ง่ิ อยกู่ น้ บงึ้ ของดวงจติ ทเี ดยี ว ใครจะเหน็ ตวั มนั หรอื จะรตู้ นเองไดว้ า่ เราไดย้ ดึ ถอื อะไรไว้ จงึ ตอ้ งเพง่ พนิ จิ คดิ คน้ หาเอาทจี่ ติ ลกึ ๆ ทสี่ ดุ ของตวั เองใหไ้ ดพ้ บตำ� แหนง่ ของพอ่ หรอื ของอปุ าทานนอี้ าศยั อยู่ หรอื ไปดถู ่นิ แดน “จิตลกึ ๆ” นีน้ ั้น พระท่านเรยี กวา่ “อาสวกเิ ลส” หรือ อาสวจติ หรอื อนสุ ยั นนั่ แหละ และมนั กไ็ มใ่ ชต่ วั ไหนหรอก มนั คอื โลภะ กบั โทสะ นนั่ แล คดิ ใหอ้ อก คดิ ใหถ้ งึ ถา้ เปน็ โลภะ (ชอบ) กอ็ ยากไดม้ า ถ้าโกรธหรอื โทสะ (ไม่ชอบ) กอ็ ยากท�ำลาย หรือผลักใหพ้ ้นไป เปน็ อปุ าทาน เปน็ ความฝงั ใจยดึ มนั่ ไวอ้ ยา่ งแนน่ หนาเชน่ น้ี ๒๒๘ | ลำ� ธารชวี ติ

การจะไมใ่ หว้ ญิ ญาณเกดิ คอื รสอรอ่ ยหรอื ไมอ่ รอ่ ยเกดิ ได้ จงึ ตอ้ งฆา่ พ่อ-แม่ ของวิญญาณเสีย นั่นคือ อย่าไปผูกใจรักหรือชอบอยู่กับอะไร ทง้ั สน้ิ อนั คอื ตอ้ งตดั โลภะ และอยา่ ไปยดึ ผกู ใจเกลยี ดหรอื ชงั อะไรเลยทง้ั สนิ้ อนั คอื ตอ้ งตดั โทสะ ถา้ ใครฆา่ พอ่ ของวญิ ญาณนไี้ ด้ มนั กจ็ บเรอ่ื งไดท้ นั ที หรอื ใครจะฆา่ แมข่ องวญิ ญาณกอ่ นกเ็ อา แมข่ องวญิ ญาณคอื การรบั รสู้ กึ ใหมใ่ นปรากฏการณใ์ หม่ เมอื่ ไดร้ บั กระทบสมั ผสั กบั ลน้ิ หรอื “นาม” นน่ั เอง แยกใหอ้ อกนะ เมอื่ กนี้ อี้ ธบิ ายถงึ ตวั พอ่ นนั้ คอื ของเกา่ เปน็ ความ รสู้ กึ เกา่ ทยี่ ดึ ถอื เปน็ คา่ คงท่ี เปน็ ตวั ยนื โรง เปน็ ความรสู้ กึ ทอ่ี ยากไดอ้ ยา่ งนนั้ ครนั้ เมือ่ น�ำเอาความรับร้สู ึกใหม่ อนั มีเผด็ มหี วาน มีขมน่ี ไปเทยี บกบั อปุ าทานเกา่ นนั่ แหละคอื การสบื พนั ธ์ุ หรอื การสงั ขารธรรม หรอื การปรงุ แตง่ หรอื การท�ำปฏิกริ ยิ า หรือการแตกตัว ตวั พอ่ อนั คอื อปุ าทาน จะเรยี กให้ ทนั สมยั ในภาษาของไฟฟา้ กย็ งั ไดว้ า่ เปน็ ตวั บวก และตวั ความรสู้ กึ ใหมท่ เ่ี พง่ิ ไดร้ บั ใหมน่ ี้ เรากเ็ รยี กไดว้ า่ เปน็ ตวั ลบ เมอ่ื บวกกบั ลบสปารค์ กนั กเ็ กดิ ลกู หรอื เกดิ ตวั ใหม่ หรอื เกดิ วญิ ญาณใหม่ กเ็ หมอื นกนั ทงั้ สนิ้ ตรองใหด้ ี (แทๆ้ จรงิ ๆ เมอื่ ตวั พอ่ คอื “อปุ าทาน” ตวั แมก่ ค็ อื “ตณั หา” นน่ั เอง) เมอ่ื วญิ ญาณ หรอื ผี ตวั ใหมท่ ม่ี นั ผดุ เกดิ ขน้ึ มาใหเ้ หน็ คนผหู้ ลงหรอื ผมู้ โี มหะไมเ่ ขา้ ใจ ไมร่ วู้ า่ วญิ ญาณนนั้ แทๆ้ คอื ผี หลงคดิ วา่ เปน็ ลกู รกั กเ็ ลย “หลง” ถา้ ไมย่ ดึ ไมถ่ อื ไมห่ ลงกไ็ มม่ รี กั ไมม่ คี ำ� วา่ ไมร่ กั ดว้ ย ทมี่ นั เกดิ ความรกั ความไมร่ กั ได้ กเ็ พราะความโง่ ความไมแ่ จง้ ชดั วา่ ความจรงิ นนั้ นำ้� ตาล มนั กต็ อ้ งมรี สของมนั อยา่ งนน้ั สะเดามนั กม็ รี สของมนั อยา่ งนนั้ มนั จะ บดิ เบยี้ วเปน็ อยา่ งอน่ื จะเปลยี่ นรสไมไ่ ด้ กเ็ มอ่ื เรากนิ นำ้� ตาลเขา้ ไปเพราะ ต้องการธาตุอาหารจากน้�ำตาล เราก็ต้องกินอย่างรู้ว่ามันจะต้องเป็นรส “หวาน” มนั จะ “ขม” อยา่ งทเี่ ราชอบไมไ่ ด้ ถา้ เรากนิ สะเดาเขา้ ไป เมอ่ื เรา ตอ้ งการธาตอุ าหารจากสะเดา เรากต็ อ้ งกนิ อยา่ งรวู้ า่ มนั จะตอ้ งรส “ขม” มนั จะ “หวาน” อยา่ งเราชอบหรอื ไมช่ อบ กไ็ มไ่ ด้ มนั จะตอ้ งเปน็ อยา่ งนน้ั ลำ� ธารชวี ติ | ๒๒๙

ถา้ เรายงั มพี อ่ ของวญิ ญาณอยใู่ นจติ คอื ยงั ผกู ใจวา่ ชอบขม ไมช่ อบหวาน เมอ่ื กนิ หวานจงึ เกดิ ทกุ ข์ และไดก้ นิ ขมจงึ จะเกดิ สขุ ทกุ ขห์ รอื สขุ นแ่ี หละคอื “วญิ ญาณ” ทมี่ นั แปลงตวั เปน็ ผหี ลอกเรา บางทกี แ็ สดงตวั วา่ “สขุ ” บางที กแ็ สดงตนเปน็ “ทกุ ข์” แท้จรงิ มันเป็นผี ควรจะเกลียดมนั ใหไ้ ดแ้ มม้ นั จะ แปลงตวั มาในรปู “สขุ ” ใครโงม่ นั จงึ หลอกเอา แปลงตวั หลอกตามทเ่ี ราหลง เสมอ เหตกุ เ็ พราะไปฝงั ใจยดึ ไปสรา้ งอปุ าทานไวใ้ นใจ ไปปลอ่ ยใหม้ พี อ่ ของ วญิ ญาณอยู่ ยงั ไมฆ่ า่ พอ่ ของวญิ ญาณใหต้ าย และแนน่ อน คนแตล่ ะคน กม็ อี ปุ าทานไมเ่ หมอื นกนั บางคนชอบหวาน บางคนชอบขมกม็ ี ดงั น้ี กเิ ลส มนั จงึ อยทู่ ตี่ วั อปุ าทานผกู ใจยดึ ไวข้ องแตล่ ะคนนนั่ เอง ไมเ่ ชน่ นน้ั เรากจ็ ะไมม่ ี “ชอบ” อนั เปน็ โลภะ และจะไมม่ ี “ชงั ” อนั เปน็ โทสะ เปน็ อนั ขาด จงึ จะตอ้ งทำ� ตนใหเ้ ปน็ กลาง ไมช่ อบและไมช่ งั อะไรทงั้ สนิ้ จะตอ้ ง เปน็ คน “ร”ู้ หรอื มปี ญั ญาอยา่ งเดยี ว คอื ถา้ เราจะกนิ ขา้ วเพอื่ ใหช้ วี ติ ดำ� รงอยู่ เรากจ็ ะตอ้ งกนิ ใหเ้ ปน็ คอื กนิ ดว้ ยความวา่ ง กนิ อยา่ งไมช่ อบและไมช่ งั ในรส ตา่ งๆ ไมย่ ดึ ถอื เกาะเกยี่ วรสใดๆ ไมต่ ดิ ในรสใดๆ จงึ จะเรยี กวา่ กนิ อาหาร ดว้ ยความวา่ ง คอื กนิ อยา่ งไมป่ รงุ รส กนิ อยา่ งเปน็ กลาง เปรยี้ วไปกไ็ มต่ อ้ ง เดอื ดรอ้ น หวานไปกไ็ มอ่ นาทร ไมใ่ ชต่ อ้ งเตมิ รสนนั้ ปรงุ รสนใ้ี หพ้ อดปี าก อยนู่ นั่ แลว้ ตอ้ งกนิ ดว้ ยปญั ญา หรอื ดว้ ยความรเู้ ทา่ ทนั วา่ ขณะนเ้ี รากำ� ลงั กนิ อาหารอะไรเพอื่ เอาธาตอุ ะไรเขา้ ไปในรา่ งกาย ไมใ่ ชไ่ ปรบั รสวา่ กำ� ลงั กนิ อาหารอะไร อรอ่ ยถกู ปากหรอื ไม่ ถา้ ไมถ่ กู ปากกไ็ มก่ นิ ทง้ั ๆ ทบ่ี างทคี นผนู้ ้ี ในรา่ งกายขาดธาตแุ ปง้ อยา่ งนเ้ี ปน็ ตน้ แตไ่ มช่ อบแปง้ กนิ แลว้ ไมอ่ รอ่ ย กไ็ มก่ นิ ไปกนิ เนอ้ื กนิ ไก่ เขากจ็ ะตอ้ งตายในเรว็ วนั เพราะรา่ งกายขาดธาตุ อาหารแปง้ ดว้ ยเหตไุ ปหลงรสอยนู่ น่ั เอง คอื ไปโงใ่ หว้ ญิ ญาณหรอื ผหี ลอก นนั่ เอง ผพู้ น้ ยดึ ถอื จะตอ้ งกนิ อยา่ งวา่ งจรงิ ๆ กนิ อยา่ งไมเ่ อาความอยาก ไมเ่ อาความอรอ่ ย หรอื ความหลงยดึ ตดิ ในใจ วา่ อยา่ งนน้ั เคยชอบ อยา่ งน้ี เคยชงั ไปใช้ จงึ จะพน้ ทกุ ขพ์ น้ สขุ แท้ จงึ จะเรยี กวา่ “วญิ ญาณ” ดบั “วญิ ญาณ” ไมเ่ กดิ “วญิ ญาณ” ไมม่ รี สอรอ่ ย หรอื ไมอ่ รอ่ ย ไมเ่ กดิ ไดอ้ ยา่ งแทจ้ รงิ ๒๓๐ | ลำ� ธารชวี ติ

จรงิ ๆ ถา้ ยงั มคี วามรสู้ กึ ถา้ อรอ่ ย “ชอบ” / หรอื ถา้ ไมอ่ รอ่ ย “ไมช่ อบ” / เกดิ อยใู่ นใจตราบใด นนั่ คอื วญิ ญาณผที อี่ ยใู่ น “ชวิ หาวญิ ญาณ” ยงั เตน้ เรา่ ๆ อยู่ แสดงโขน แสดงลเิ กอยู่ หรอื ผยี งั หลอกอยใู่ นตวั เรา ตอ้ งฆา่ ใหต้ าย มนั จงึ จะเปน็ “สญุ ญตา” ถ้าเรายังฆ่าไม่ได้ เราก็ต้องพากเพียรมีสติตามตัดความรู้สึกนั้น ไปเรอื่ ยๆ คอ่ ยๆ จบั ตวั ตนมนั ใหอ้ ยู่ เพราะมนั เกดิ เรว็ ดบั เรว็ เหลอื เกนิ เจา้ นางสาววญิ ญาณหรอื รสอรอ่ ยทว่ี า่ นี้ จงึ จบั มนั ยากเยน็ เมอื่ แรกๆ เราจะ รสู้ กึ วา่ รสอรอ่ ยหรอื ไมอ่ รอ่ ยมนั จะเกดิ ขนึ้ กอ่ นเสมอ แลว้ เราจงึ จะมสี ตริ สู้ กึ ไดท้ หี ลงั วา่ รสอรอ่ ยหรอื ไมอ่ รอ่ ยเกดิ ขน้ึ แลว้ แตถ่ า้ ใครผใู้ ดไมร่ สู้ กึ ตวั เลยวา่ ตนไดป้ ลอ่ ยใหร้ สอรอ่ ย หรอื เจา้ ผสี งิ ชวิ หาวญิ ญาณมนั เกดิ อยอู่ ยา่ งนบั ไมถ่ ว้ น ในขณะกนิ อาหารทใี ด คอื ใหผ้ แี หง่ ความอรอ่ ย หรอื ไมอ่ รอ่ ยเกดิ อยใู่ นตวั เรา ผนู้ น้ั กถ็ กู ผหี ลอก ผแี หง่ ความอรอ่ ยสงิ สู่ ครอบงำ� อยโู่ ดยไมร่ ตู้ วั จงึ เรยี กวา่ คนหลงใหล (คนยงั มโี มหะ) คนงมงาย เปน็ ทาสผี ทาสวญิ ญาณแทๆ้ ถา้ ผใู้ ดพยายามรสู้ กึ ตวั มสี ตคิ อยเตอื นตนใหไ้ ดว้ า่ รสอรอ่ ยหรอื ไม่ อรอ่ ยนน้ั เปน็ ผเี ปน็ วญิ ญาณนะ มนั เกดิ อยใู่ นตนตราบใดคอื เรายงั ไมบ่ รรลุ เรายงั ไมด่ บั เรายงั ไมเ่ ปน็ พระอารยิ บคุ คล เรายงั เปน็ คนแพ้ เรายงั ชนะผไี มไ่ ด้ เรายงั ดบั ความเกดิ ใหต้ นไมไ่ ด้ ผนู้ นั้ กจ็ ะเปน็ ผมู้ กี ำ� ไร (การเกดิ ลกั ษณะนแ้ี หละ เรยี กวา่ การเกดิ อยา่ ง “โอปปาตกิ กำ� เนดิ ” ชนดิ หนง่ึ ) และถา้ พากเพยี รให้ รทู้ นั นางสาววญิ ญาณน้ี ตามฆา่ นางสาววญิ ญาณ อนั คอื รสอรอ่ ยหรอื ไม่ อรอ่ ยนใี้ หไ้ ดเ้ ดด็ ขาด ไมใ่ หเ้ กดิ เลยในจติ ในใจ กนิ อาหารทใี ดกก็ นิ อยา่ งวา่ ง อยา่ งไมม่ รี สชาติ อยา่ งสบาย อยา่ งผเู้ ตม็ ไปดว้ ยปญั ญา คอื กนิ อยา่ งรู้ วา่ เรากนิ เพอ่ื ชะลอชวี ติ ใหม้ นั อยเู่ ทา่ นน้ั และกนิ อยา่ งไมใ่ ชเ่ พราะอรอ่ ยใน ยำ� เนอ้ื อรอ่ ยในแกงบวดอะไรเปน็ อนั ขาด เราตอ้ งรใู้ หไ้ ดว้ า่ เปน็ เพยี งกนิ เอาธาตุที่ร่างกายต้องการเข้าไปเท่านั้นเอง ท่ีจริงไม่กินเข้าทางปากก็ได้ ฉดี เขา้ หรอื ถา้ มที วารอนื่ กรอกเขา้ ใหม้ นั ตกไปถงึ กระเพาะเปน็ ใชไ้ ด้ ไมจ่ ำ� เปน็ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๓๑

ตอ้ งผา่ นลน้ิ ใหร้ วู้ า่ รสอะไร เรากจ็ ะไมต่ าย ไมจ่ ำ� เปน็ ตอ้ งมรี สชาติ ไมม่ ตี ะกละ ไมม่ อี ยาก ไมม่ หี วิ ไมม่ ฝี ดื ไมม่ ฝี นื มแี ต่ “ร”ู้ วา่ ควรพอหรอื ยงั ไมม่ แี มก้ ระทงั่ คำ� วา่ “อมิ่ ” ผนู้ น้ั กเ็ ปน็ พระอารยิ บคุ คล เปน็ ผดู้ บั วญิ ญาณไดเ้ ดด็ ขาดแนน่ อน ขนั้ หนง่ึ แลว้ เปน็ การดบั ไดอ้ ยา่ งสมจุ เฉท คอื ดบั อารมณข์ าดสน้ิ รสนไี้ มเ่ กดิ ในใจโดยจรงิ โดยไมต่ อ้ งขม่ ไมต่ อ้ งฝนื ไมต่ อ้ งทน จงึ เรยี กวา่ พน้ ทกุ ข์ มนั มี แตค่ วามเฉยๆ ความวา่ ง ความสบาย ความไมร่ บั กระทบอะไรเลย ความนง่ิ ๆ ความเปลา่ ๆ รสอยา่ งนแี้ หละ เรยี กวา่ ความสขุ (ความวา่ ง อย่างดี) ข้ันสุญญตา อันเป็น “รส” ที่ปุถุชนจะซับซาบหรือรู้แจ้งได้ยาก ทอ่ี ธบิ ายนกี้ เ็ ฉพาะเรอ่ื งของรสทางลน้ิ คอื ไดค้ วามวา่ ง ความเบา ความสบาย อย่างแท้จริงมาให้เฉพาะเร่ือง เป็นการฆ่า/ดับชิวหาวิญญาณได้เด็ดขาด จงึ เปน็ ความสนั ติ เปน็ รสทเ่ี รยี บ เปน็ รสชวี ติ ทสี่ ะอาด บรสิ ทุ ธอ์ิ ยา่ งแทจ้ รงิ เปน็ ความสขุ ในแบบ “โลกตุ ระ” อนั จะมรี สชาตเิ หมอื นความสขุ อนั ปรงุ แตง่ แบบ “โลกยี ะ” นนั้ ไมไ่ ด!้ …ผไู้ มร่ …รู้ ส…ย…อ่ มบอ…กร…สไ…ดย้ าก ผยู้ งั ไมเ่ คยไดร้ บั รสชวี ติ อยา่ งนี้ จะนกึ จะคดิ จะกำ� หนดกะประมาณเอา นนั้ เหน็ ทจี ะยาก และโดยมากสำ� หรบั ผทู้ ่ี “หลง” คอื ผเู้ ขา้ ใจผดิ วา่ ตนทำ� ได้ หรือตนหมดทุกข์แล้ว ตนได้วางการยึดถือหรืออุปาทานในการเสพรส อรอ่ ยดงั กลา่ วนแ้ี ลว้ แทจ้ รงิ ผนู้ น้ั เขา้ ใจไดเ้ พยี งเหตแุ ละผลของมนั ในเนอื้ หา ของตรรกะ หรอื เนอื้ หาเพยี งเหตแุ ละผลในแคค่ วามคดิ อา่ นเทา่ นนั้ ไมใ่ ช่ ผรู้ แู้ จง้ แทงทะลุ ประสบผล เสพผลสมั ผสั จรงิ แบบเกดิ ผลทถ่ี งึ “ปฏเิ วธธรรม” แตอ่ ยา่ งใด จงึ ไมอ่ าจซบั ซาบความสขุ หรอื รสแหง่ การพน้ ทกุ ขใ์ นการขาดจาก ๒๓๒ | ลำ� ธารชวี ติ

วญิ ญาณ อนั ทเ่ี รากำ� ลงั เลา่ ถงึ ลกั ษณะการขาด “ชวิ หาวญิ ญาณ” น้ี ถงึ ขน้ั สมจุ เฉท ผไู้ มเ่ คยกจ็ ะไมร่ รู้ สแหง่ การขาด “ชวิ หาวญิ ญาณ” จรงิ ๆ จะโดย คดิ เอา โดยวาดเอา โดยคำ� นวณเอา หรอื โดยคาดคะเนเอาอยา่ งไรกไ็ มไ่ ด้ ตอ้ งสมั ผสั กบั จติ ตน เปน็ ปจั จตั ตงั จรงิ ๆ คนอนื่ รไู้ มไ่ ด้ ถา้ ไมผ่ ดุ เกดิ สมั ผสั “จด๊ี ” เขา้ กบั จติ ตนจรงิ ๆ ไมเ่ รยี กวา่ เกดิ ผลอยา่ ง “ปฏเิ วธธรรม” และไมเ่ รยี กวา่ “ปจั จตั ตงั ” ดงั นน้ั ผรู้ แู้ ลว้ เขา้ ใจแลว้ สมั ผสั แลว้ จงึ จะกลา้ พดู ไดบ้ อกไดว้ า่ สขุ อยา่ งนี้ หรอื การพน้ ทกุ ขใ์ นลกั ษณะนม้ี นั มี มนั เปน็ จรงิ และมนั สขุ อยา่ งยง่ิ เปน็ สขุ แบบสญุ ญตา แบบโลกตุ ระ คอื สขุ อยา่ งไมม่ รี สอะไรเลย จงึ เปน็ การ ยากทค่ี นผไู้ มเ่ คยไดส้ มั ผสั และไมม่ คี วามเขา้ ใจ หรอื ไมใ่ ฝใ่ นรสนอี้ ยา่ งแทจ้ รงิ จะคาดคดิ คำ� นวณเอาเลน่ ๆ ไดง้ า่ ย ดงั นน้ั ผยู้ งั ไมเ่ ขา้ ใจการพน้ ทกุ ขใ์ นแบบวา่ งๆ ในแบบไมม่ อี ะไรเลย ในแบบไรร้ สจรงิ ๆ นี้ คนผยู้ งั รกั ในรสไมว่ า่ รสอรอ่ ยอยา่ งใดกต็ าม รสความสวย รสความอรอ่ ยทางลนิ้ รสความไพเราะทางหู รสความหอมทางจมกู หรอื รสซาบซา่ นถงึ ใจในการสมั ผสั เสยี ดสที างกายกต็ าม ผทู้ ย่ี งั รกั ในรสเหลา่ นี้ และยงั เสพยงั ลมิ้ ยงั แตะตอ้ งอยู่ มคี วามยนิ ดอี ยู่ จงึ จะไมม่ ที างเหน็ ดี ในสภาวะวา่ งหรอื หมดสน้ิ หรอื สญู สลาย หรอื คอื สภาพทง้ิ สมบตั นิ เ่ี ปน็ อนั ขาด เขาจะเขา้ ใจความเบา ความวา่ ง ความปลอด ความโลง่ ความหลดุ ความไมม่ กี ายไมม่ ใี จจรงิ ๆ อยา่ งนไ้ี มไ่ ดเ้ ลย วา่ มนั จะสขุ อยา่ งไร? เขาจงึ ไม่ กลา้ ทงิ้ รสอรอ่ ย ไมก่ ลา้ ทง้ิ สมบตั ิ และไมก่ ลา้ ทง้ิ โลก หรอื ทงิ้ โลกยี ะนนั่ เอง เขาจงึ จะเปน็ ผถู้ งึ โลกตุ ระไมไ่ ดเ้ ปน็ อนั ขาด ถงึ ไดก้ แ็ ตป่ ากพดู สภาวะแทจ้ รงิ จะเปน็ ไปไมไ่ ด้ หรอื เขา้ ถงึ โลกตุ ระไมไ่ ดแ้ มแ้ คข่ นั้ ตนี บนั ไดของโลกตุ ระ จงึ ตอ้ งดบั “วญิ ญาณ” ฆา่ “วญิ ญาณ” ตวั ทเี่ หน็ ชดั ๆ นใี้ หไ้ ด้ เสยี กอ่ น นค่ี อื เรอ่ื งสำ� คญั พระอรยิ ะเจา้ ทก่ี นิ อาหารดว้ ยความวา่ งจรงิ ๆ ตอ้ งอยา่ งน้ี ลองเขา้ ไปถามทา่ นดเู ถอะ จะเปน็ ทา่ นเจา้ คณุ นรรตั นฯ์ ทวี่ ดั ลำ� ธารชวี ติ | ๒๓๓

เทพศริ นิ ทร์ หรอื ทา่ นพทุ ธทาสทสี่ วนโมกข์ กไ็ ปถามดู ทา่ นฉนั อาหารมรี ส ไหม?! (หรอื แมจ้ ะไปถามพระอรหนั ตอ์ งคอ์ นื่ ๆ ทมี่ อี กี มากมายอยู่ กล็ อง ไปถามด)ู โดยนยั เดยี วกนั นี้ วญิ ญาณตวั อนื่ อกี ๔ ตวั คอื ๑ “จกั ขวุ ญิ ญาณ” วญิ ญาณตวั ทเี่ กดิ ทางตา ไปสมั ผสั กระทบภาพหรอื รปู สสี นั ตา่ งๆ วา่ สวย หรอื ไมส่ วย ๒ “โสตวญิ ญาณ” วญิ ญาณตวั ทเี่ กดิ ทางหู ไปสมั ผสั กระทบ เสยี งตา่ งๆ วา่ ไพเราะหรอื ไมไ่ พเราะ ๓ “ฆานวญิ ญาณ” วญิ ญาณตวั ทเ่ี กดิ ทางจมกู ไปสมั ผสั กระทบกลนิ่ วา่ หอมหรอื เหมน็ และ ๔ “กายวญิ ญาณ” (โผฏฐพั พารมณ)์ วญิ ญาณทเ่ี กดิ ทางกายทกุ สว่ น อนั ไดส้ มั ผสั ไดเ้ สยี ดสี ไดก้ ระทบวา่ อบอนุ่ วา่ หนาว หรอื นมุ่ ดี แขง็ ไปอะไรกต็ าม กต็ อ้ งรตู้ วั พอ่ ตวั แม่ ของ “วญิ ญาณ” เหลา่ นใี้ หไ้ ด้ แลว้ ตอ้ งเขน่ ฆา่ พอ่ -แม่ มนั ใหไ้ ด้ หรอื อยา่ ให้ พอ่ -แมม่ นั รว่ มสงั ขารธรรมกนั กค็ อื รว่ มสบื พนั ธ์ุ รว่ มประกอบปรงุ แตง่ อะไร กไ็ ดน้ นั่ เอง วญิ ญาณจงึ จะดบั จงึ จะเรยี กวา่ ดบั ที่ “เหต”ุ คอื ตอ้ งรตู้ น้ เหตแุ หง่ การเกดิ มนั ใหไ้ ด้ จงึ จะดบั ถกู ท่ี ถกู ทาง ถกู ตวั จงึ จะเปน็ “นโิ รธอรยิ สจั ” หรอื ความดบั สญู อยา่ งถกู ตอ้ งแทจ้ รงิ การรอู้ รยิ สจั ๔ นน้ั ตอ้ งรใู้ หแ้ จง้ เปน็ อรยิ ะ ในจติ จรงิ ๆ ไมใ่ ชส่ กั แตว่ า่ แปลศพั ทอ์ อกแลว้ กเ็ ขา้ ใจวา่ เรารแู้ ลว้ นน้ั ยงั ไมไ่ ด้ กายวญิ ญาณเหลา่ น้ี เปน็ “วญิ ญาณ” ตวั แรกทปี่ ถุ ชุ นทกุ ทา่ นตอ้ งรจู้ กั ใหไ้ ด้ และตอ้ งจดั การฆา่ ใหต้ ายกอ่ นวญิ ญาณอนื่ ใด การจะปฏบิ ตั ธิ รรมใหถ้ งึ ขน้ั โลกตุ ระ ถา้ ไมท่ ำ� ดงั น้ี ไมม่ ที างถงึ โลกตุ ระไดเ้ ดด็ ขาด จงึ ตอ้ งรจู้ กั พอ่ และ แมข่ องจติ ทกุ ตวั ของวญิ ญาณทกุ ตวั นน่ั คอื ตอ้ งมคี วามรทู้ พี่ ดู กนั เสมอวา่ ตอ้ งรู้ รปู -นามของมนั ใหไ้ ด้ การรรู้ ปู -นามของสงิ่ ทงั้ หลายทง้ั ปวงจงึ สำ� คญั จงึ เปน็ หลกั ทต่ี อ้ งทำ� ความเขา้ ใจใหไ้ ด้ ตอ้ งเอาใจใส่ หากแมค้ นไมร่ รู้ ปู -นาม ได้ชดั แจ่มแจง้ ไม่เขา้ ใจทะลุไตรลักษณ์อนั เขา้ ข้ันเปน็ ไตรลกั ษณแ์ ห่ง การ เกดิ -ดบั ของวญิ ญาณในกาย ในจติ ของเราคนเปน็ ๆ นไ้ี มไ่ ดล้ ะ่ ก็ จะพฒั นาขน้ึ ไปเปน็ พระอารยิ บคุ คลไมไ่ ดเ้ ลย แมข้ นั้ ตน้ แคโ่ สดาบนั ๒๓๔ | ลำ� ธารชวี ติ

แต่การจะรู้เห็นรูป/นาม ก็ไม่จ�ำเป็นจะต้องถึงกับไปนั่งสมาธิ หลบั ตากไ็ ด้ ปฏบิ ตั โิ ดยการ คน้ -คดิ พนิ จิ พจิ ารณา คอ่ ยๆ อา่ นจติ ตนเอง เข้าไปทุกครั้งทุกคราวที่เกิดอารมณ์ เกิดการนึกคิดนั่นแหละ แล้วก็ ลงมอื ฆา่ ใหถ้ กู ตวั เรากจ็ ะแจง้ ได้ หรอื แมถ้ า้ จะไปนงั่ สมาธหิ ลบั ตากต็ าม กจ็ ะแจง้ ไดเ้ ชน่ เดยี วกนั ซงึ่ รายละเอยี ดในการปฏบิ ตั ใิ นการนง่ั หลบั ตานนั้ อาตมาคงเลา่ หรอื อธบิ ายไมไ่ ดใ้ นวนั น้ี เวลาไมพ่ อแน่ สรปุ วา่ เราจะตอ้ งรจู้ กั จดุ ทจี่ ะดบั วญิ ญาณในกายเราใหไ้ ด้ จดุ ทจ่ี ะดบั กค็ อื พอ่ และแมข่ องวญิ ญาณ ไมใ่ ชไ่ ปคอยดบั ทต่ี วั “วญิ ญาณ” ถา้ ไปคอยดบั ทต่ี วั วญิ ญาณ กห็ มายความวา่ เราปลอ่ ยให้ “วญิ ญาณ” มนั เกดิ มาไดแ้ ลว้ แลว้ เรากค็ อ่ ยไปตามดบั มนั ทหี ลงั อยา่ งนน้ั ไมใ่ ชก่ าร ดบั ทกุ ข์ นน่ั เราเรยี กวา่ บำ� บดั ทกุ ข์ คอื การใหเ้ กดิ แผลเสยี กอ่ น ไดร้ บั ผลจากแผลคอื ไดร้ บั รสเจบ็ เสียก่อนแล้วค่อยหายามารักษาแผลให้หาย วิธีปฏิบัติธรรมอย่างนั้นผิด เราจะตอ้ งเปน็ ผรู้ ตู้ น้ ทางแหง่ การมชี วี ติ หรอื การเปน็ อยขู่ องเราเลยวา่ เราจะ ตอ้ งไมใ่ หแ้ ผลมนั เกดิ ไดเ้ ปน็ อนั ขาด เราจงึ จะไมม่ รี สชาตขิ องการเจบ็ หรอื ไม่มีรสของทุกข์เกิดเลยเป็นอันขาด จึงจะเรียกว่าพ้นทุกข์เป็นเด็ดขาด อนั เรยี กวา่ สมจุ เฉท จงึ ตอ้ งดบั ที่ “เหต”ุ ทจี่ ะทำ� ใหเ้ กดิ แผล …วธิ ดี บั……วญิ …ญาณอ…ยา่…งส…มั มา จึงมีงานจำ� เป็นสองทาง หนึ่ง ล้างอุปาทานความชอบ และ สอง ความไมช่ อบในจติ ออกใหห้ มดเกลย้ี งใหไ้ ด้ แตม่ นั กย็ ากเหลอื เกนิ ทจ่ี ะทำ� ได้ งา่ ยๆ เพราะอปุ าทานหรอื ความชอบความชงั น้ี เปน็ กเิ ลสสองชนดิ เทา่ นน้ั ทเี่ ปน็ ตวั หลกั ตวั ใหญ่ มนั จงึ จะหมดสนิ้ ไมไ่ ดง้ า่ ยๆ นอกจากจะเพยี งเบาลง ลำ� ธารชวี ติ | ๒๓๕

ไปเรอ่ื ยๆ เทา่ นน้ั เพราะการฆา่ กเิ ลสใดๆ กไ็ มใ่ ชไ่ ปฆา่ กเิ ลสตวั ไหนกนั หรอก แทๆ้ กฆ็ า่ ความชอบ กบั ความชงั ๒ ตวั นเ้ี ทา่ นน้ั เองในโลก ชอบกค็ ือโลภะ และชงั ก็คือโทสะ ผู้ใดรู้แจง้ ๒ อย่างนไี้ ดล้ ะเอยี ด ชดั เจนกค็ อื ผรู้ ชู้ ดั รแู้ จง้ เรยี กวา่ เปน็ ผไู้ มห่ ลง นน่ั คอื เปน็ ผหู้ มดโมหะนนั่ เอง ทจี่ รงิ โมหะ ไมต่ อ้ งไปทำ� อะไรกบั มนั ฆา่ โลภะกบั โทสะ หรอื ทำ� โลภะโทสะ ใหแ้ จง้ แทงทะลแุ ลว้ โมหะกจ็ ะหมดไปตามโดยปรยิ าย (ทจี่ รงิ ผใู้ ด เวลาใดมี “สตกิ ำ� กบั ตนปลอ่ ยวางกเิ ลส” ผนู้ นั้ คอื ผพู้ น้ “โมหะ” แลว้ ในขณะนน้ั ) เพราะฉะนน้ั ในความยากความงา่ ย เมอ่ื จะฆา่ พอ่ คอื อปุ าทานใหไ้ ด้ หมดเชอ้ื กย็ ากยงิ่ เราจงึ ตอ้ งฆา่ แมค่ อื ตณั หา โดยอาศยั การเกดิ ความรสู้ กึ จาก ผสั สะ การกระทบอาการสมั ผสั ทกุ ครงั้ ทกุ คราวนเ่ี อง ใหไ้ ดม้ ากๆ เมอ่ื สมั ผสั คราวใด กระทบคราวใด หรอื มคี วามรสู้ กึ ขนึ้ มาคราวใด กจ็ ะตอ้ ง “รตู้ วั ” ใหไ้ ดว้ า่ เปน็ รสแลว้ ตอ้ งไมห่ ลงยนิ ดใี นรสนนั้ ๆ นะ ถา้ ไม่ “รตู้ วั ” ในขณะใด ขณะนน้ั ผนู้ น้ั คอื ผเู้ สพรส ผกู้ ำ� ลงั ตกอยใู่ นสภาวะคนมโี มหะ คอื ไมร่ ตู้ วั เลย จงึ หลงเพลดิ เพลนิ ยนิ ดไี ปกบั รส กบั วญิ ญาณผใี นตวั ของเรามนั กำ� ลงั หลอก เชน่ คนสูบบุหรีย่ งั งี้ กเ็ พลินไปกับบุหรี่ ทั้งๆ ท่ีบหุ รีไ่ มไ่ ดใ้ ห้ความแท้จริง อะไรเลย จะเปน็ อาหารกไ็ ม่ใช่ เพราะไมไ่ ดแ้ รธ่ าตอุ ะไรเข้าไปในรา่ งกาย จะเปน็ ยารกั ษาโรคกไ็ มใ่ ช่ จงึ เปน็ การเสพรสแทๆ้ สบู เพราะหลงในรสอยา่ ง แทจ้ รงิ คนผสู้ บู บหุ รจี่ งึ คอื ผกู้ ำ� ลงั ปลกุ ผขี น้ึ มาหลอกตนเองอยตู่ ลอดเวลา หรอื คอื ผเู้ ชญิ วญิ ญาณในตวั ของตนเองขน้ึ มาเลน่ ลเิ ก กลอ่ มอารมณ์ ใหต้ นเองดู แลว้ ตนเองกห็ ลงใหลเพอ้ พก มคี วามสขุ อยกู่ บั รสลมๆ แลง้ ๆ นน้ั (ดว้ ยเหตดุ งั น้ี ผใู้ ดถวายบหุ ร่ี ถวายหมากพลแู กพ่ ระ จงึ ได้ “บาป” ตรงๆ มนั เทา่ กบั เอาสตั วม์ าใหพ้ ระฆา่ หรอื เทา่ กบั เอาผหู้ ญงิ มายดั เยยี ด มามอม พระนั่นทีเดียว เพราะไม่ผิดอะไรกับที่เราพากันขวนขวาย และเต็มใจ ยดั เยยี ด “ฝน่ิ ” หรอื “เฮโรอนี ” ใหแ้ กล่ กู ของตนนนั่ เอง ยงิ่ พระรปู ใดกอ่ นบวช ยงั ไมต่ ดิ บหุ รี่ ไมต่ ดิ หมาก แตพ่ อบวชแลว้ มาตดิ บหุ รี่ ตดิ หมากเอาในตอน ๒๓๖ | ลำ� ธารชวี ติ

บวช กย็ งิ่ เปน็ พระทน่ี า่ จะสญู ความเปน็ พระได้ และผทู้ เี่ อาบหุ รเี่ อาหมากมา ถวายพระรปู นี้ จนทำ� ใหท้ า่ นตดิ นน้ั คนผนู้ นั้ ตอ้ งตกนรกแนน่ อน) ฉะนน้ั ผยู้ งั แตง่ ตวั สวยพรงิ้ หลอ่ เหลา หรอื แมบ้ หุ รก่ี ย็ งั สบู ยงั เพลนิ เอร็ดอร่อยอยู่ จึงเป็นผู้สักแต่พูด โดยแท้จริงยังวาง ยังว่างไม่ได้เลย ยงั เตม็ ไปดว้ ยวญิ ญาณ ยงั เชญิ วญิ ญาณปลกุ ผหี ลอกตนเองอยตู่ ลอดเวลา ในร่างในจิตยังเต็มไปด้วยผี มิหน�ำซ้�ำตัวเองก็ไม่แจ้ง ไม่รู้ตัวเสียด้วยว่า ตนเตม็ ไปดว้ ยวญิ ญาณหรอื ผี นแ่ี หละเปน็ “วญิ ญาณ” หรอื เปน็ “ผ”ี ทคี่ วรรู้ ควรพสิ จู น์ ควรคน้ ควา้ ในของตวั เองทกุ ๆ คน นั่นเห็นชัด ส่วนการเสพรสอ่ืนๆ คือ รสทางตา ทางหู ทางจมูก ทางกาย กโ็ ดยนยั เดยี วกนั ใครหลงเพลนิ อรอ่ ยชนื่ ใจยนิ ดอี ยกู่ บั รสใด กค็ อื ผกู้ ำ� ลงั ใหผ้ ี หรอื ใหว้ ญิ ญาณในตวั เราเกดิ อยู่ หลอกอยตู่ ลอดเวลานนั่ เอง อยา่ หลงใหล อยา่ โงเ่ ปน็ อนั ขาด เสยี เวลา เปลอื งเวลาไปกบั ผกี บั วญิ ญาณ เปลา่ ๆ ดว้ ยเหตดุ งั น้ี ใครยงั หวั เราะครนื้ เครง ชอบใจ ปรบมอื ถกู อกถงึ ใจอยู่ จงึ คอื ผถู้ กู ผหี ลอกอยทู่ กุ คน เพราะนนั่ แหละคอื วญิ ญาณหรอื รสแหง่ การ ถกู อารมณ์ หรอื ความรสู้ กึ ชอบใจ มนั เกดิ อยทู่ กุ ที จงึ จะคอื ผวู้ า่ ง ผหู้ มดผี ดบั วญิ ญาณ หรอื ไมม่ วี ญิ ญาณ หรอื สน้ิ วญิ ญาณลงไมไ่ ด้ ยงั เปน็ คนหลง เปน็ คนถกู โมหะครอบงำ� อยู่ จงึ ตอ้ งมสี ตริ ะวงั ตนใหด้ ี อยา่ ใหว้ ญิ ญาณเกดิ ไดเ้ ปน็ อนั ขาดในทกุ ขณะจติ ดว้ ยดงั นี้ แมก้ ารจะพดู จา จะว่ากล่าวอะไรออกมา ก็ย่อมจะต้องไม่เต็มไปด้วยอารมณ์ ต้องไม่ ออกแขกออกโขน เชน่ ขบเขยี้ วเคยี้ วฟนั อะไรมากมาย หากจะมกี เ็ พยี งเพอื่ “เนน้ ” ใหผ้ ฟู้ งั ในบางท่ี บางแหง่ กนั เทา่ นนั้ ไมใ่ ชพ่ ดู หาแงห่ ามมุ เพยี งเพอ่ื ใหถ้ กู อกถกู ใจผฟู้ งั เฉยๆ นนั่ มนั ปลกุ วญิ ญาณ เชญิ วญิ ญาณใหเ้ ตน้ เรา่ ถกู ใจ ถงึ ใจออกมา ผคู้ ดิ วา่ ตนไดเ้ สาะแสวงหาธรรมะ จงึ ตอ้ งพยายามเขา้ ใจใหต้ รง ใหถ้ กู ทาง ถกู จดุ ไมใ่ ชม่ าเพอื่ เพม่ิ เรามา ณ ทน่ี เ้ี พอ่ื ลด เพมิ่ อะไร? ลดอะไร? กค็ ดิ เอาเอง ลำ� ธารชวี ติ | ๒๓๗

…นคี้ อื รแู้ จง้ การเ…ก…ดิ /…ดบั วญิ …ญา…ณ…ภายในตนกอ่ น ตวั อยา่ งตา่ งๆ ดงั ไดเ้ ลา่ มาน้ี เปน็ ตวั อยา่ งทมี่ อี ยเู่ ตม็ โลก เหน็ อยทู่ กุ ขณะทกุ วท่ี กุ วนั จงึ พยายามเหน็ ใหเ้ ปน็ นำ� เอาตวั อยา่ งเหลา่ นน้ั มาใชใ้ หเ้ ปน็ ประโยชน์ คอื นำ� มาวจิ ยั นำ� มาคดิ ดวู า่ อะไรคอื อปุ าทาน? อะไรคอื ผสั สะ? คอื เวทนา ความรสู้ กึ ในการกระทบสมั ผสั ? อะไรคอื สงั ขาร การปรงุ แตง่ หรอื เทยี บคา่ หรอื การสบื พนั ธ?์ุ จงตรองใหอ้ อก มองใหเ้ หน็ แลว้ เราจะรู้ “สมทุ ยั ” รจู้ ดุ ทจ่ี ะดบั รเู้ หตขุ องการเกดิ รวู้ ธิ ดี บั วญิ ญาณ หรอื รวู้ ธิ ฆี า่ ผี ในตวั เรานน่ั เอง แลว้ กใ็ หพ้ ากเพยี รระลกึ รตู้ วั ใหไ้ ดท้ กุ ขณะ แลว้ ดบั ใหถ้ กู จดุ ฆ่าให้ถูกที่ ผลจึงจะเกิด การก้าวข้ึนสู่โลกุตระจึงจะเป็นไปได้ เอาแต่พูด เอาแตฟ่ งั เอาแตค่ ดิ เฉยๆ ไมฆ่ า่ วญิ ญาณหรอื ฆา่ ผดี งั กลา่ วนี้ กจ็ ะกา้ วขน้ึ สโู่ ลกตุ ระไมไ่ ด้ ผกู้ า้ วขนึ้ สโู่ ลกตุ ระสงั เกตไดง้ า่ ย จะเปน็ ผตู้ ายาว ตาไกล เหน็ อะไรไดไ้ กล เขา้ ใจไดท้ ง้ั ทก่ี วา้ งไกลและทแ่ี คบเลก็ เปน็ ผมู้ เี มตตา กรณุ า เปน็ ผไู้ มเ่ อาชนะ จะเปน็ ผแู้ พเ้ สมอ นนั่ คอื วญิ ญาณหยาบๆ หรอื วญิ ญาณทรี่ จู้ กั ไดง้ า่ ยทส่ี ดุ อนั มอี ยใู่ น คนในตวั ตนของเราอยา่ งแทจ้ รงิ ทเี่ รยี กวา่ “กายวญิ ญาณ” นอกจากกาย วญิ ญาณนนั่ แลว้ ซงึ่ ทา่ นกจ็ ะตอ้ งเชอื่ แนว่ า่ “มอี ย”ู่ ตานก้ี ข็ อตอ่ เลยไปถงึ ขน้ั “จติ วญิ ญาณ” เสยี เลก็ นอ้ ยกอ่ น เมอื่ จบจติ วญิ ญาณนแี้ ลว้ เราคอ่ ย พดู กนั ถงึ วญิ ญาณนอกกาย วญิ ญาณในสรรพสงิ่ อนั จะรไู้ ดด้ ว้ ยเชญิ ทรง หรอื ขอ้ พสิ จู นใ์ ดๆ กค็ อ่ ยเลา่ กนั ใหเ้ ขา้ ใจทหี ลงั อาตมาเคยเชญิ ทรง เคยไลผ่ ี จบั เทวดาอะไรมาแลว้ ขนาดหนกั เหมอื นกนั ตง้ั แตก่ อ่ นบวช ดงั นนั้ กค็ งจะพอ ไดเ้ ลา่ ไดไ้ ขสกู่ นั ฟงั ถงึ วญิ ญาณตา่ งๆ นอกกายเรา กวา้ งขวางอยบู่ า้ งในวนั นี้ ตอนแรกนี้ขอพูดวิญญาณตัวส�ำคัญที่นักปฏิบัติธรรมทุกคนจะต้องใส่ใจ และรใู้ หช้ ดั ใหแ้ จง้ นเ่ี สยี กอ่ น คอื จติ วญิ ญาณ ๒๓๘ | ลำ� ธารชวี ติ

“จติ วญิ ญาณ” คอื วญิ ญาณทเี่ กดิ อยขู่ า้ งในจติ เกดิ ซอ้ นในจติ อกี ที ทจ่ี รงิ การรบั รหู้ รอื ความรสู้ กึ มนั กเ็ ปน็ “จติ ” แลว้ แตข่ ณะรจู้ ากการ สมั ผสั จากรา่ งกายนนั้ เราเรยี กมนั วา่ เปน็ “วญิ ญาณ” อนั มบี อ่ เกดิ หรอื มี เรอื่ งเกดิ เพราะ ตา หู จมกู ลนิ้ และกายโดยตรง จงึ เรยี กวา่ “กายวญิ ญาณ” ทนี ้ี จติ วญิ ญาณน้ี เราเรยี กกนั วา่ “มโนวญิ ญาณ” เพราะเกดิ จาก การคดิ ของจติ โดยไมม่ ตี น้ ทางมาจาก ตา หู จมกู ลน้ิ และกายกไ็ ด้ เชน่ เรานงั่ อยทู่ น่ี แ่ี หละ แตไ่ ปคดิ ถงึ มะมว่ งเปรย้ี วจม้ิ นำ้� ปลาหวาน รปู รา่ งของ มะมว่ งเปรีย้ วจ้มิ น�ำ้ ปลาหวานก็ปรากฏในจติ หรือเรยี กกนั ว่า มโนทวาร พอปรากฏเสรจ็ คนคดิ กห็ า้ มพอ่ -แมข่ องวญิ ญาณไมไ่ ด้ มนั กป็ รงุ แตง่ หรอื สืบพันธุ์ต่อไปทันที ก็เกิดลูกออกมา คือ รสของมะม่วงเปรี้ยวก็ปรากฏ รสของนำ้� ปลาหวานกป็ รากฏในจติ ในใจขนึ้ มาทนั ที นำ�้ ลายกส็ อ นนั่ แหละคอื “วญิ ญาณ” ไดเ้ กดิ แลว้ รสนนั้ แหละคอื มโนวญิ ญาณ คอื ผแี หง่ ความอรอ่ ย หรอื ไมอ่ รอ่ ย ถา้ ใครชอบกจ็ ะนกึ อยากอยา่ งแรงขน้ึ มาทนั ที ถา้ ใครไมช่ อบ หรอื ชงั กจ็ ะไมน่ ำ�้ ลายไหล รสหรอื วญิ ญาณในจติ อนั เรยี กวา่ จติ วญิ ญาณ หรอื มโนวญิ ญาณน้ี มนั กเ็ กดิ ไดร้ นุ แรงมากมายเหมอื นกนั ยง่ิ เปน็ เรอื่ งของ โทสะ เรอ่ื งของความผกู พยาบาทแลว้ ยง่ิ ออกรสหนกั แนน่ ดนี กั หรอื แมแ้ ค่ รสอาหารกไ็ ด้ บางคนอารมณอ์ อ่ นไหว แคพ่ ดู ถงึ สง่ิ ทนี่ า่ เกลยี ด กอ็ าจถงึ อาเจยี นออกมาไดจ้ รงิ ๆ กถ็ มไป จติ วญิ ญาณ จงึ คอื สง่ิ ทเ่ี ปน็ อยมู่ อี ยดู่ งั น้ี ซง่ึ กย็ งั มหี ลายระดบั ขน้ั เรยี กจติ วญิ ญาณกไ็ ด้ มโนวญิ ญาณกไ็ ด้ หรอื เรยี กธรรมารมณก์ ย็ งั ได้ มนั กค็ อื จติ วญิ ญาณทง้ั สน้ิ แตม่ คี วามลกึ ความละเอยี ดเพม่ิ เตมิ อกี บา้ ง แตถ่ า้ เขา้ ใจ แลว้ กไ็ มม่ ปี ญั หา อยา่ ไปมวั หลงตดิ ศพั ทต์ ดิ ภาษา ผกู ยดึ ภาษาอะไรอยู่ ใหเ้ หนยี วแนน่ จนกลายเปน็ คนผไู้ มย่ อมเขา้ ใจอะไรไดง้ า่ ยๆ ตอ้ งพยายาม เขา้ ใจใหไ้ ดว้ า่ ภาษาคอื คำ� เรยี กทกี่ ำ� หนดขนึ้ มาโดยสมมตุ กิ นั ใหแ้ จง้ ได้ ในยคุ ในคราว หรอื ในชว่ งกำ� หนดระยะนนั้ ๆ เทา่ นน้ั อยา่ ไปหลงผกู หลงยดึ หลงตดิ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๓๙

อยเู่ ปน็ อนั ขาด แมจ้ ะเอา “จติ ” ไปเรยี กวา่ มา้ เรยี กวา่ ลา เมอื่ มนั ลากรถ อนั มา้ หรอื ลาผอู้ อกแรง ผทู้ ำ� ใหร้ ถเคลอื่ นทวี่ งิ่ ไดน้ นั้ กค็ อื จติ หรอื นาม สว่ น รถกเ็ ปน็ รา่ งกาย หรอื รปู นน่ั เอง ตอ้ งเขา้ ใจสภาวะแทข้ องมนั ใหถ้ กู มฉิ ะนน้ั เราจะไมไ่ ดร้ ู้ ไมไ่ ดแ้ จง้ อะไรถงึ จดุ ละเอยี ดแทจ้ รงิ กวา้ งขวางไดเ้ ปน็ อนั ขาด …จติ วญิ ญา…ณ…ข…น้ั “รปู า…วจ…ร-…อรปู าวจร” จติ วญิ ญาณ จงึ เปน็ วญิ ญาณทย่ี งิ่ ละเอยี ดออ่ นลงไปกวา่ กายวญิ ญาณ อกี ยงิ่ ขนึ้ จติ ขน้ั ในทส่ี ามารถสรา้ งรปู สรา้ งรสไดเ้ อง แมจ้ ะไมม่ มี ะมว่ งเปรยี้ ว ไมม่ นี ำ�้ ปลาหวานอยจู่ รงิ ๆ ในเดยี๋ วน้ี แตเ่ รากเ็ กดิ รสไดใ้ นจติ เราสรา้ งรปู มะมว่ งเปรยี้ วเอาเองในจติ ในความคดิ ปน้ั รปู เอาเอง หรอื จะสรา้ งภาพอดตี ที่เคยพลอดรักกับคู่รักท่ีเคยรักอย่างหวานชื่นอะไรก็ได้ มันก็จะได้รสน้ัน ออกมาเสพอยู่ จติ อยา่ งนนั้ แหละเรยี กวา่ จติ ขน้ั “รปู าวจรจติ ” เปน็ จติ ขน้ั ละเอยี ดเขา้ ไปยง่ิ กวา่ “กามาวจรจติ ” (จติ สำ� นกึ ธรรมดาๆ) หรอื จะเรยี กใน ภาษาสมยั ใหมธ่ รรมดา “รปู าวจรจติ ” กค็ อื จติ กง่ึ สำ� นกึ และวญิ ญาณที่ เกดิ หรอื รสชาตทิ เ่ี กดิ ขน้ึ ในขน้ั รปู าวจรจติ หรอื จติ กงึ่ สำ� นกึ น้ี จงึ เรยี กวา่ “จติ วญิ ญาณ” หรอื วญิ ญาณทเ่ี กดิ เพราะพอ่ -แม่ หรอื นาม-รปู เปน็ จติ ลว้ นๆ ไมม่ ที วารกายประกอบเลย จงึ ไดเ้ รยี กวา่ จติ วญิ ญาณ ท่ีจริงยังไม่ใช่มีแค่รสแค่อารมณ์แค่น้ีหรอกภายในจิต จิตยังมีขั้นลึก กว่าน้ีไปอีก คือข้ัน “อรูปาวจรจิต” หรือภาษาธรรมดาก็เรียกว่า “จติ ใตส้ ำ� นกึ ” ก็ยังสามารถสรา้ งวญิ ญาณ ก่อวญิ ญาณขนึ้ มาเสพได้อกี เปน็ จติ ขนั้ ละเอยี ดยบิ ทค่ี นธรรมดาจะรจู้ กั ตวั เหน็ หนา้ ตา หรอื พดู ถงึ ตวั มนั ยากทส่ี ดุ ตอ้ งผเู้ รยี นทางฌาน มฌี านหรอื มสี มาธิ หรอื ผทู้ เ่ี พง่ เพยี รวปิ สั สนา ๒๔๐ | ลำ� ธารชวี ติ

ขั้นลึกละเอียด จนรู้ตัวรู้ตนจับนามจับรูปของอรูปจิตน้ี ถูกฝาถูกตัวกัน จรงิ ๆ จงึ จะอธบิ ายสู่กนั ฟังได้ ไมเ่ ช่นนน้ั จะเพยี งคิด เพียงคาดคะเนเอา เพยี งเปรยี บเทยี บเอากย็ งั ไมไ่ หว ยงั ไมเ่ พยี งพอ มนั จงึ เปน็ วญิ ญาณตวั เลก็ ตวั ละเอยี ดยบิ ลงไปอกี แม้จะดับหรือฆ่าวิญญาณช้ัน กามาวจรจิต (จิตส�ำนึก) ได้แล้ว หรอื แมแ้ ตร่ ปู าวจรจติ (จติ กง่ึ สำ� นกึ ) กฆ็ า่ วญิ ญาณในขนั้ นน้ั ไดแ้ ลว้ กต็ าม ถา้ ยงั ฆา่ วญิ ญาณในชนั้ อรปู าวจรจติ (จติ ใตส้ ำ� นกึ ) ยงั ไมไ่ ด้ กย็ งั ไมไ่ ด้ ชอื่ วา่ เปน็ ผมู้ คี วามวา่ ง เปน็ ผหู้ มด เปน็ ผสู้ นิ้ หรอื เปน็ ผเู้ กลย้ี งอยา่ งแทจ้ รงิ จะไปเรยี กวา่ เปน็ ผถู้ งึ สญุ ญตาแทไ้ มไ่ ด้ จงึ เรยี กผทู้ ย่ี งั มจี ติ วญิ ญาณขนั้ ละเอยี ด ขนั้ อรปู าวจรจติ เกดิ อยนู่ นั้ วา่ เปน็ ผถู้ งึ ซง่ึ โลกตุ ระจติ ยงั ไมไ่ ด้ เพราะยงั เปน็ ผมู้ อี รปู ราคะอยู่ อรปู ราคะกค็ อื ความยงั อยากเสพ อยากได้ อยากมี อยากเปน็ ใน ขน้ั ละเอยี ดยบิ ลงไปอกี อยา่ งลกึ ซง้ึ ภายในจติ ใตส้ ำ� นกึ จนแมแ้ ตต่ วั เองกย็ งั ไมอ่ าจรไู้ ดด้ ว้ ยสติ ไมส่ ามารถสง่ั การได้ หรอื รตู้ วั ไดง้ า่ ยๆ เปน็ จติ ตวั ในจรงิ ๆ จิตใต้ส�ำนึกหรืออรูปาวจรจิต จึงยังท�ำงาน ยังบงการชีวิต สร้าง วญิ ญาณอยู่ ใหเ้ ปน็ ผหี ลอกตวั เองอยเู่ รอื่ ยไป โดยทเี่ จา้ ตวั กจ็ ะไมร่ ตู้ วั ดว้ ย จงึ เรยี กผนู้ วี้ า่ ยงั มี “โมหะ” อยู่ คอื ยงั ถกู พรางดว้ ยความหลงผดิ หรอื ยงั มี “อวชิ ชา” อยู่ พดู มาถงึ ตรงนจี้ งึ อยากจะขอชแี้ จงความเขา้ ใจเรอื่ ง “อรปู ราคะ” หรอื “วภิ วตณั หา” สกั นดิ “อรปู ราคะ” หรอื “วภิ วตณั หา” กเ็ ปน็ ชอ่ื เรยี กระดบั กเิ ลสขน้ั ทมี่ ี ลกั ษณะเหมอื นๆ กนั ใครทย่ี งั แปลศพั ท์ ยงั ตดิ คำ� แปลอยเู่ พยี งวา่ วภิ วตณั หา หรอื อรปู ราคะ คอื ความไมอ่ ยากมี ไมอ่ ยากได้ ไมอ่ ยากเปน็ นนั้ กจ็ งเขา้ ใจ ใหล้ ะเอยี ดและเขา้ ใจใหพ้ อ ใหไ้ ดว้ า่ มนั ไมใ่ ชม่ คี วามหมายงา่ ยๆ เพยี งแคน่ นั้ มนั ยงั หมายถงึ ความละเอยี ดลออ ดงั ทอ่ี าตมาไดอ้ ธบิ ายเปน็ ตวั อยา่ งมาแลว้ นด้ี ว้ ย และยงั มคี วามหมายมากมายไปกวา่ นก้ี ไ็ ด้ ถา้ ใครไดอ้ า่ นหนงั สอื ส.ค.ส. ลำ� ธารชวี ติ | ๒๔๑

เลม่ ๒ ของอาตมาคงจะไดท้ ราบ จงึ ตอ้ งพยายามทำ� ความเขา้ ใจใหด้ ี ไมเ่ ชน่ นน้ั เรากจ็ ะรธู้ รรมะเพยี งขน้ั ตนื้ ๆ งา่ ยๆ เปน็ กระจกุ อยเู่ พยี งจำ� นวนนอ้ ยนดิ เดยี ว เทา่ นน้ั จะทำ� ความ “รจู้ บ” หรอื “รถู้ ว้ น” หรอื “รรู้ อบ” ใหต้ นไมไ่ ดง้ า่ ยๆ เอาละพอแค่น้ีก่อน เรื่องวิญญาณในตัวเราแท้ๆ อันเป็นของคน เปน็ ๆ นี้ แตก่ ข็ อเนน้ ใหผ้ ฟู้ งั ทงั้ หลายจงเขา้ ใจใหไ้ ดด้ ว้ ยวา่ วญิ ญาณขนั้ นี้ แหละคอื เงอื่ นตน้ หรอื เบอ้ื งตน้ เปน็ ขน้ั ประถม เปน็ ประตหู รอื วถิ แี รก ทน่ี กั ปฏบิ ตั ธิ รรมเพอื่ ความหลดุ พน้ จะตอ้ งนำ� พาเอาใจใส่ ฆา่ ผเี หลา่ น้ี ใหต้ าย ดบั วญิ ญาณขนั้ นใ้ี หไ้ ด้ โดยตอ้ งรตู้ น้ เหตแุ หง่ ผี หรอื ตอ้ งรรู้ ปู -นาม ของกายวญิ ญาณทง้ั ๕ ใหไ้ ดท้ วั่ ถว้ น แลว้ จดั การดบั เหตุ (พอ่ แมผ่ )ี เหลา่ นน้ั ให้หมด เราก็จะก้าวข้ึนสู่ความเป็นอาริยบุคคลเอง โดยไม่ต้องมีใครแต่ง ใครตง้ั (และไมจ่ ำ� เปน็ จะตอ้ งไปมอี ภนิ หิ าร เปน็ ตน้ วา่ หนงั เหนยี ว หรอื รใู้ จ ผอู้ นื่ หรอื ระลกึ ชาตไิ ดด้ ว้ ย) แลว้ กจ็ ะเขา้ ใจจติ วญิ ญาณเขา้ ไปไดล้ กึ ซงึ้ ขน้ึ เปน็ ลำ� ดบั ๆ ไปไดเ้ อง เมอื่ มวี ริ ยิ ะหรอื มคี วามพากเพยี รอยตู่ ราบใด ความเปน็ ผู้ก้าวเข้าไปสู่จุดสุญญตาก็จะเป็นของท่านผู้น้ัน ก็เป็นท่ีหวังได้อย่างไม่มี ปญั หา ผไู้ มพ่ ยายามเหน็ ใหไ้ ดด้ งั นี้ กค็ อื ผยู้ งั มมี จิ ฉาทฏิ ฐิ เพราะการเหน็ ดงั ทอี่ ธบิ ายมาน้ี เปน็ การเหน็ อยา่ งเรยี กวา่ “สกั กายทฏิ ฐ”ิ …พน้ สกั กายทฏิ …ฐ…คิ …อื พน้ คว…าม…เห…น็ ผดิ ในอะไร? สกั กาย แปลว่า “กายแหง่ ตน” ทิฏฐิ แปลว่า “ความเห็น” ดังน้นั “สกั กายทฏิ ฐ”ิ กค็ อื เหน็ กายของคนไดก้ ระจะ รนู้ าม-รปู และวญิ ญาณ การเกิด-ดับได้อย่างรู้ รู้แม้ต้นเหตุ ดังนี้จึงเรียกว่าเป็นผู้เห็นกายตนได้ พน้ ความไมร่ ู้ พน้ ความหลงวา่ กายคนคอื ตวั ตน ทา่ นจงึ เรยี กผตู้ ดิ ผขู้ อ้ งผยู้ งั ๒๔๒ | ลำ� ธารชวี ติ

ไมแ่ จง้ วา่ ยงั มสี กั กายทฏิ ฐสิ งั โยชน์ คอื ยงั ขอ้ งดว้ ยความเขา้ ใจผดิ เหน็ ผดิ ใน กายแหง่ คน โดยไมส่ ามารถละความเหน็ ผดิ ในเรอื่ ง “กายตน” ไดอ้ ยา่ งแทจ้ รงิ และถ้าผู้ใดยังเข้าใจผิด ยังเข้าใจไม่ได้ว่า การเรียนนาม-รูปในกาย ตอ้ งตงั้ ตน้ ฆา่ วญิ ญาณใหไ้ ดเ้ ปน็ ขน้ั ประถม เปน็ ขนั้ แรก เปน็ ขนั้ ตน้ แลว้ ไป มวั เมาควา้ เอาหลกั อน่ื วชิ าขน้ั สงู จดุ หมายทย่ี งั ไกล และยงั ไปมวั คน้ ควา้ หา ในเรอ่ื งนอกทางนอี้ ยู่ จงึ เรยี กผนู้ น้ั วา่ ยงั เปน็ ผงู้ มงาย ไปมวั วนุ่ วายอยกู่ บั เรอื่ งนอกหลกั สตู รชน้ั ประถม ยงั เดนิ ไมถ่ กู ทาง ยงั ไมเ่ ขา้ กรอบขา่ ย ยงั อยู่ นอกรปู รอย อยนู่ อกเสน้ ทางทจ่ี ะเลอ่ื นขนั้ ขนึ้ สโู่ ลกตุ ระจติ ทา่ นกเ็ รยี กวา่ เปน็ ผยู้ งั ไมพ่ น้ “สลี พั พตปรามาส” คอื ยงั ไปหลงวนุ่ วายลบู คลำ� มวั งมอยแู่ ต่ กบั เรอ่ื งนอกเรอื่ ง เรอ่ื งเกนิ เรอ่ื ง หรอื เรอ่ื งทย่ี งั ไมถ่ กู ชอ่ งถกู ประตู จงึ เรยี กวา่ ยงั ใชศ้ ลี ใชพ้ รต ยงั ไมต่ รงทางทจ่ี ะพน้ ไปจาก “การผกู สงั โยชน”์ ถ้าผู้ใดเริ่มเข้าใจข้อหนึ่งของสังโยชน์คือ สักกายทิฏฐิ คือพ้นความ เห็นผิดเร่ืองกายตนให้ได้ ค้นตัวตนให้ออก แยกแยะนาม-รูป และการ ดบั วญิ ญาณใหเ้ ปน็ ผนู้ น้ั เขา้ ใจไดอ้ ยา่ งดแี ละไมง่ ง ไมส่ งสยั (พน้ วจิ กิ จิ ฉา) จงึ แนใ่ จอยา่ งมนั่ คงวา่ การเรมิ่ ตน้ เขา้ มาเปน็ พทุ ธอยา่ งน้ี มพี ระธรรมคำ� สอน กันอย่างน้ี มีผู้ปฏิบัติดีเพื่อสอนการปฏิบัติธรรมต้องท�ำอย่างน้ี ผู้นั้นก็ เรม่ิ เดนิ เรมิ่ ใชศ้ ลี ใชพ้ รตทถ่ี กู ทาง คนผนู้ ก้ี พ็ รอ้ มสรรพในการสนิ้ สงั โยชน์ ๓ คอื พน้ สกั กายทฏิ ฐิ พน้ วจิ กิ จิ ฉา คอื พน้ ความสงสยั คลางแคลงในทาง แหง่ การปฏบิ ตั ธิ รรม และพน้ สลี พั พตปรามาส คอื มศี ลี มกี ารปฏบิ ตั ิ บำ� เพญ็ ธรรมทถี่ กู ตอ้ ง ไมไ่ ปงมๆ คลำ� ๆ อยกู่ บั ศลี กบั การปฏบิ ตั บิ ำ� เพญ็ ธรรม อนั นอกลนู่ อกทาง หรอื พน้ จากความเหยาะแหยะๆ ลบู ๆ คลำ� ๆ ในศลี ในพรตอนั ถกู ตอ้ งในลใู่ นทาง ในครรลองทด่ี แี ลว้ ผเู้ อาจรงิ นนั้ จงึ ไดร้ บั คำ� พยากรณจ์ ากพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ วา่ เปน็ ผตู้ รงทางแลว้ เปน็ ผรู้ ทู้ ศิ แลว้ เปน็ ผเู้ ขา้ กระแสแหง่ พระนพิ พานแลว้ มแี ตจ่ ะเลอ่ื นไหลขน้ึ ไปสลู่ ำ� ธารแหง่ นพิ พาน อนั เปน็ เบอ้ื งสดุ เทา่ นนั้ เอง ลำ� ธารชวี ติ | ๒๔๓

…คว…า…มม…/ี ไมม่ ี…โลก…ห…นา้ ปญั หาเรอื่ งการเวยี นวา่ ยตายเกดิ นน้ั พระพทุ ธองคไ์ ดต้ รสั สอนไวใ้ น อปณั ณกสตู ร (ล.๑๓ ข.๑๐๖) ยอ่ มเปน็ เครอ่ื งชใ้ี หเ้ หน็ แจง้ แลว้ วา่ พระพทุ ธ- องคไ์ มไ่ ดป้ ฏเิ สธเดด็ ขาดเรอ่ื งการตายแลว้ เกดิ เลย แมต้ อนแรกพระพทุ ธองค์ จะไมใ่ หค้ นไปสนใจเรอื่ งการตายแลว้ เกดิ หรอื ไปสนใจคน้ คดิ เรอื่ งอนั ไมใ่ ช่ เรอ่ื งทไ่ี มค่ วรคดิ นนั้ กอ่ น แตพ่ ระพทุ ธพจนน์ นั้ กม็ วี า่ ... “ดกู รพราหมณแ์ ละ คฤหบดที ง้ั หลาย บรรดาสมณพราหมณส์ องพวกนน้ั สมณพราหมณท์ ม่ี วี าทะ อยา่ งนี้ มคี วามเหน็ อยา่ งนว้ี า่ ทานทใ่ี หแ้ ลว้ ไมม่ ผี ล การบวงสรวงไมม่ ผี ล การบชู าไมม่ ผี ล ผลวบิ ากแหง่ กรรมทส่ี ตั วท์ ำ� ดที ำ� ชว่ั ไมม่ ี โลกนไี้ มม่ ี โลกหนา้ ไมม่ ี มารดาไมม่ ี บดิ าไมม่ ี อปุ ปาตกิ สตั วไ์ มม่ ี สมณพราหมณท์ ไ่ี ปโดยชอบ ปฏบิ ตั โิ ดยชอบ ทำ� โลกนแ้ี ละโลกหนา้ ใหแ้ จง้ ชดั ดว้ ยปญั ญาอนั ยงิ่ เองแลว้ ประกาศใหร้ ทู้ ว่ั ไมม่ ใี นโลกดงั น้ี เปน็ อนั หวงั ขอ้ นไ้ี ด้ คอื จกั เวน้ กศุ ลธรรม ๓ ประการนี้ คอื กายสจุ รติ วจสี จุ รติ มโนสจุ รติ จกั สมาทานอกศุ ลธรรม ๓ ประการน้ี คือ กายทจุ ริต วจีทุจรติ มโนทจุ ริต แลว้ ประพฤติขอ้ น้ัน เพราะเหตไุ ร เพราะทา่ นสมณพราหมณเ์ หลา่ นนั้ ไมเ่ หน็ โทษ ความตำ่� ทราม ความเศรา้ หมองแหง่ อกศุ ลธรรม ไมเ่ หน็ อานสิ งสใ์ นเนกขมั มะเปน็ คณุ ฝา่ ยขาว แหง่ กศุ ลธรรม. กโ็ ลกหนา้ มอี ยจู่ รงิ ความเหน็ ของผนู้ น้ั วา่ โลกหนา้ ไมม่ ี ความเหน็ ของ เขานน้ั เปน็ มจิ ฉาทฏิ ฐิ กโ็ ลกหนา้ มอี ยจู่ รงิ แตเ่ ขาดำ� รวิ า่ โลกหนา้ ไมม่ ี ความ ดำ� รขิ องเขานน้ั เปน็ มจิ ฉาสงั กปั ปะ กโ็ ลกหนา้ มอี ยจู่ รงิ แตเ่ ขากลา่ ววาจาวา่ โลกหนา้ ไมม่ ี วาจาของเขานนั้ เปน็ มจิ ฉาวาจา กโ็ ลกหนา้ มอี ยจู่ รงิ เขากลา่ ววา่ โลกหนา้ ไมม่ ี ผนู้ ยี้ อ่ มทำ� ตนเปน็ ขา้ ศกึ ตอ่ พระอรหนั ตผ์ รู้ แู้ จง้ โลกหนา้ ” (ป.ล. ๒) นน่ั คอื ถา้ การเวยี นวา่ ยตายเกดิ ไมม่ จี รงิ แลว้ ไซร้ พระพทุ ธองคก์ ย็ อ่ ม จะตดั บทวา่ “ไมม่ ”ี ลงไปแลว้ ทเี ดยี ว คอื “ปฏเิ สธ” อยา่ งมนั่ คง เพอื่ จะได้ ๒๔๔ | ลำ� ธารชวี ติ

ระงบั ความคลางแคลง (วจิ กิ จิ ฉา) แกผ่ ยู้ งั สงสยั ใหไ้ ดส้ นทิ เสยี กอ่ นอนื่ ไมง่ นั้ มนั กย็ งั เปน็ กเิ ลสขวางใจอยนู่ น่ั เอง แตเ่ พราะวา่ โลกหนา้ นน้ั มอี ยพู่ ระองค์ จงึ ไดต้ รสั เชน่ นน้ั ซง่ึ กเ็ ปน็ การตรสั โดยมใิ ช่ “รบั ” อยา่ งมนั่ คงดว้ ยวา่ “ม”ี แตถ่ งึ จะมอี ยู่ พระพทุ ธองคก์ ไ็ มย่ นิ ดที จ่ี ะใหใ้ ครไปใสใ่ จหรอื เกยี่ วขอ้ ง ครนุ่ คดิ ถงึ มนั กอ่ น เพราะแม้ “ม”ี มนั กม็ อี ยา่ ง “ไมม่ ”ี ! (นล่ี ะ่ สริ มิ หามายา) เนอื่ งจากเราไม่ “เห็นแท้ๆ” ผู้ “เห็นแทๆ้ ” ได้นนั่ แหละจงึ จะเรียก สงิ่ นน้ั วา่ “ม”ี สำ� หรบั เขาผนู้ นั้ จงึ ตอ้ ง “ทำ� ” ตอ้ งปฏบิ ตั ิ “ร”ู้ ไปตามลำ� ดบั ขนั้ และอยา่ ไปเอาเรอ่ื งทเี่ รายงั ไมค่ วรรมู้ าคดิ ตอ้ งเอาปจั จบุ นั ตามฐานะของเรา ตามขน้ั ตามภมู ขิ องเราใหไ้ ดด้ ที สี่ ดุ กอ่ น ถา้ โลกหนา้ มี กเ็ ปน็ เรอื่ งของโลกหนา้ ขณะนเี้ ราไมไ่ ดอ้ ยใู่ นฐานะของโลกหนา้ เรากอ็ ยา่ ไปยงุ่ ใหผ้ ดิ เพศผดิ ภมู ผิ ดิ ฐานะทเ่ี ราเปน็ อยู่ หรอื ผดิ ฐานะทเี่ ราตงั้ อยู่ แมแ้ ตข่ นั้ รจู้ รงิ ถงึ ใจ (โพธ)ิ เราก็ ยงั ไมร่ ู้ แมไ้ ดฟ้ งั เขาพดู เขากลา่ ว เรากย็ งั เชอ่ื ไมส่ นทิ ยงั ลงั เลสงสยั อยู่ แลว้ เราจะไปเสยี เวลายงุ่ กบั สงิ่ นนั้ ๆ อนั ยงั มาไมถ่ งึ ทำ� ไม ในพระพทุ ธพจนน์ น้ั พระองคก์ ไ็ ดพ้ ยายามชี้ “ผลด”ี อนั พงึ ควรตง้ั ใจกระทำ� ควรสนใจในแงใ่ นวง ขนั้ ตน้ ในเขตเบอ้ื งตน้ ใหร้ ู้ พระองคจ์ งึ ไมป่ ฏเิ สธโลกหนา้ แตเ่ นน้ “ผลด”ี ใหแ้ กผ่ ปู้ ฏบิ ตั เิ หน็ พรอ้ มกบั ชที้ างใหด้ ว้ ยวา่ ถา้ ปฏบิ ตั ขิ นั้ ตน้ ได้ กจ็ ะไดร้ บั ผลสขุ และผลสขุ ของผเู้ ลอื่ นชน้ั จากเบอื้ งตน้ กไ็ ดแ้ คส่ วรรคเ์ ทา่ นน้ั หรอกนะ จะยงั บรรลถุ งึ นพิ พานหาไดไ้ ม่ จะตอ้ งมาเกดิ อกี เมอื่ มบี ารมเี พมิ่ ขนึ้ ในชาติ ตอ่ ไป กจ็ ะไดม้ าบำ� เพญ็ สงู ขน้ึ เพอื่ ถงึ นพิ พานไดน้ นั่ เอง พยายามท�ำความเข้าใจกับพระพุทธพจน์น้ีให้ดี พระพุทธองค์ย่อม รอบคอบทส่ี ดุ จะไมต่ รสั อะไรออกมาโดยไรค้ วามหมาย ไรป้ ระโยชนแ์ ท้ และ ยอ่ มจะตอ้ งตรสั อยา่ งใหเ้ กดิ ประโยชนม์ ากทสี่ ดุ และตอ้ งแทจ้ รงิ ทส่ี ดุ อกี ดว้ ย พระองคก์ เ็ คยยนื ยนั วา่ ทรงมคี วามรมู้ ากมายกวา้ งขวางเทยี บไดก้ บั ใบไมท้ ี่ มอี ยเู่ ตม็ ทง้ั ปา่ อะไรม-ี อะไรไมม่ ี ทำ� ไมพระองคจ์ ะไมร่ ู้ และพระองคก์ ม็ ไิ ดร้ ู้ แคม่ ี หรอื ไมม่ เี ทา่ นนั้ พระองคย์ อ่ มรแู้ จง้ ละเอยี ดลงไปถงึ แมแ้ ต่ “เหต”ุ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๔๕

ของ “ความม”ี ในสง่ิ นน้ั ๆ ดว้ ย คนทย่ี งั เหน็ วา่ “ไมม่ ”ี กเ็ พราะตนยงั ไม่ เขา้ ใจใน “ความม”ี กบั “ความไมม่ ”ี ถา้ จะเปรยี บกเ็ หมอื นกบั คนปา่ อยใู่ น ปา่ ลกึ แอฟรกิ า เมอื่ บงั เอญิ มคี นขบั เครอ่ื งบนิ รอ่ นลงไปจอดตอ่ หนา้ ตอ่ ตาเขา แลว้ กบ็ อกว่า เคร่อื งบนิ นเี้ ปน็ ของทค่ี นสรา้ งขนึ้ ท�ำขึน้ เองให้เหาะให้บินได้ คนปา่ พวกนน้ั เขากจ็ ะไดแ้ ต่ งง ทง่ึ สงสยั เขาจะยงั ไมเ่ ชอ่ื ยงั ไมส่ นทิ ใจอยู่ นน่ั เอง แตถ่ า้ บอกพวกเขาวา่ เครอื่ งบนิ นแ่ี หละเปน็ เทพเจา้ เปน็ ของทส่ี วรรค์ ประทานลงมาใหค้ น คนปา่ เหลา่ นน้ั จะเชอ่ื ไดอ้ ยา่ งสนทิ เสยี ยงิ่ กวา่ เพราะ พวกเขาเป็นคนในโลกแห่ง “นามธรรม” มีอุปาทานในพลงั งานจติ หรือใน วญิ ญาณศาสตร์ สว่ นคนผขู้ บั เครอื่ งบนิ ไปนนั้ เปน็ คนในโลกแหง่ “รปู ธรรม” มอี ปุ าทานในพลงั งานวตั ถหุ รอื วทิ ยาศาสตร์ คนผยู้ งั “เถยี ง” หรอื ยงั ยนื ยนั วา่ “วญิ ญาณไมม่ ”ี กเ็ พราะ “จติ ปญั ญา” โน้มเอียงของเขาเป็นอยู่โดยนัยนี้ และพระพุทธองค์ก็เคยตรัสกับภิกษุท่ี กำ� ลงั ทรงสอนอยเู่ ปน็ การยนื ยนั อกี ดว้ ยวา่ ทส่ี อนพวกเธออยนู่ น้ั กเ็ ปน็ เพยี ง “ใบไม้ก�ำมือเดียว” ท่ีพระองค์ทรงก�ำมันขึ้นมาเท่านั้น ให้รู้เท่าน้ีแหละ จงพากเพียรรู้มันให้ได้เสียก่อนเป็นเบื้องต้น อย่าเพิ่งอาจหาญชาญชัย จะไปเทย่ี วหารใู้ บไมใ้ หไ้ ดท้ ง้ั ปา่ กอ่ นทจ่ี ะรใู้ บไมเ้ พยี งกำ� มอื เดยี ว แตก่ ็ ไมไ่ ดห้ มายความวา่ โลกนมี้ ใี บไมอ้ ยเู่ พยี งกำ� มอื เดยี ว! ดงั นน้ั พระพทุ ธองคจ์ งึ ไม่ “ปฏเิ สธ” วา่ โลกหนา้ มี ไมเ่ ชน่ นน้ั จะเปน็ พดู ไมจ่ รงิ ไป (พดู เทจ็ ทง้ั ทร่ี ู้ ถา้ ใครไมร่ ไู้ มเ่ หน็ เสยี วา่ “ม”ี เรากพ็ ดู วา่ “ไมม่ ”ี ได้ โดยไมเ่ ปน็ เทจ็ แตน่ กี่ เ็ คยเหน็ เคยรู้ เปน็ แตว่ า่ ตวั เองยงั ไมม่ ี “ปญั ญา” พอจะ รไู้ ดว้ า่ “ม”ี นนั้ คอื อะไร? อยา่ งไร? ทงั้ ๆ ทก่ี เ็ หน็ วา่ “ม”ี จงึ เรยี กคนผนู้ วี้ า่ พดู เทจ็ ดว้ ย และแถมเปน็ ผไู้ มย่ อมรบั ความจรงิ วา่ ตนโง่ หรอื ไมม่ ปี ญั ญา พอทจ่ี ะรใู้ นสงิ่ นนั้ ดว้ ย) และพระพทุ ธดำ� รสั อกี สตู รหนง่ึ ในองั คตุ ตรนกิ ายเอกนบิ าต (พตปฎ. ล.๒๐ ข.๒๐๖) ซงึ่ ชชี้ ดั เลยทเี ดยี ววา่ การเวยี นวา่ ยตายเกดิ นน้ั มอี ยา่ งแนช่ ดั ๒๔๖ | ลำ� ธารชวี ติ

พระพทุ ธดำ� รสั นน้ั มวี า่ ... “ภกิ ษทุ งั้ หลาย! คนทตี่ ายไปแลว้ กลบั มาเกดิ เปน็ คนไดอ้ กี นน้ั มจี ำ� นวนนอ้ ยนกั สว่ นทต่ี ายไปแลว้ ไปเกดิ ในนรก ไปเกดิ เปน็ สัตว์เดรัจฉาน ไปเกิดเป็นเปรตนั้น มีจ�ำนวนมากกว่ามากนักโดยแท้จริง ... ภิกษุท้ังหลาย! เทวดาที่ตายจากสวรรค์แล้วกลับมาเกิดเป็นคนได้นั้น มจี ำ� นวนนอ้ ยนกั สว่ นเทวดาทตี่ ายจากสวรรคแ์ ลว้ ไปเกดิ ในนรก ไปเกดิ เปน็ สตั วเ์ ดรจั ฉาน ไปเกดิ เปน็ เปรตนน้ั มจี ำ� นวนมากกวา่ มากนกั โดยแทจ้ รงิ ” ส�ำหรับการอ้างพระพุทธพจน์เพียงเท่าน้ีนั้นก็เห็นจะเพียงพอ ที่จริงแม้ พระภกิ ษทุ ถี่ กู ผเี ขา้ ในขณะนง่ั ประชมุ อยตู่ อ่ เฉพาะพระพกั ตรพ์ ระพทุ ธองค์ และพระพทุ ธองคก์ ไ็ ดต้ รสั บอกออกไปในทปี่ ระชมุ วา่ ภกิ ษรุ ปู นนั้ ผเี ขา้ ใหน้ ำ� ออกไปจดั การไลผ่ อี อกเสยี กอ่ น กเ็ คยมี ถา้ ใครเคยอา่ นพระไตรปฎิ กแลว้ จะ พบขอ้ ความทยี่ นื ยนั วา่ การเวยี นวา่ ยตายเกดิ นนั้ พระพทุ ธองคท์ รงกลา่ วถงึ มมี ากมายกา่ ยกอง จนกระทงั่ พทุ ธศาสนกิ ชนทว่ั ถว้ นตง้ั แตโ่ บราณกาลมา จนบดั น้ี ตา่ งกม็ ไิ ดเ้ คยมใี ครหลงผดิ คดิ แหกคอกออกไปวา่ พทุ ธศาสนานน้ั ไมร่ บั รองหลกั การเวยี นวา่ ยตายเกดิ เลย จะเพงิ่ เคยมหี ลงกนั ไป กย็ คุ ใหมส่ ดุ ทเ่ี จรญิ ขนาดไปนอกโลกกนั ไดน้ แี่ หละ เพราะมวั “หลง” อยแู่ คต่ าเนอื้ (วตั ถ)ุ ตาตน้ื ๆ หยาบๆ ไมพ่ ยายามทำ� “ปญั ญา” ใหม้ ตี าใน (จติ -วญิ ญาณ) จะได้ รู้แจ้งแทงทะลุไปถึงของเล็กของละเอียดขนาดพลังงาน หรือวิญญาณได้ (ตาในนเ้ี กง่ กวา่ มเิ ตอรท์ ง้ั ปวงหลายเทา่ นกั ) …เขา้ สกู่ าร…เห…น็ …วญิ ญา…ณโ…ดย…วปิ สั สนา จึงใคร่จะปรับความเข้าใจท่านผู้ฟังท้ังหลายว่า ผู้ปฏิบัติธรรมน้ัน จะตอ้ งรวู้ ญิ ญาณตวั ทจ่ี ะรไู้ ดง้ า่ ยๆ ในวงแคบๆ ในตวั เรานใ้ี หไ้ ด้ ใหแ้ จง้ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๔๗

เสยี กอ่ น อยา่ เพงิ่ ไปสนใจกบั วญิ ญาณตวั อนื่ ใหม้ นั เสยี เวลา มนั เปน็ การ หลง ซงึ่ จะเรยี กวา่ พน้ สลี พั พตปรามาสไมไ่ ด้ ยงั เปน็ ผโู้ งม่ วั ไปลบู ๆ คลำ� ๆ ไปหลงปฏบิ ตั อิ ยใู่ นเรอื่ งนอกทาง คอื ไปคดิ เรอื่ งทยี่ งั ไกลเกนิ ตวั อยู่ จงึ ไมม่ ี หวงั จะสำ� เรจ็ ลลุ ว่ งไดเ้ ปน็ อนั ขาด บททห่ี นง่ึ ของการศกึ ษาปฏบิ ตั ิ “วปิ สั สนา” คอื “นามรปู ปรเิ ฉทญาณ” ก็คือจะต้องเรียนรู้นาม-รูปให้ได้ และต้องแยกแยะให้ออกน่ันเอง ในบท ตอ่ ไปกพ็ ยายามรปู้ จั จยั รเู้ หตขุ อง นาม-รปู ใหไ้ ด้ จงึ จะรตู้ อ่ ไปถงึ การเปน็ “ไตรลกั ษณ”์ อนั ถกู ตอ้ งแทจ้ รงิ ไดใ้ นบทตอ่ ไป การแจง้ “ไตรลกั ษณ”์ คอื การเขา้ ใจใน “สงั ขารธรรม” หรอื เขา้ ใจ ในการผสมปรนปรงุ ของ นาม-รปู จนมกี ารหมนุ เวยี น อนั ตำ� ราตา่ งๆ ทา่ น กไ็ มไ่ ดเ้ ขยี นหรอื วา่ ไวโ้ ดยไมถ่ กู เรอ่ื ง เราตอ้ งทำ� ความเขา้ ใจใหไ้ ด้ ไมใ่ ชว่ า่ เรา เขา้ ใจไมไ่ ดแ้ ลว้ กไ็ ปลงโทษวา่ ตำ� ราไมจ่ รงิ โทษพระพทุ ธเจา้ ไมไ่ ดต้ รสั ยงั งอี้ ยู่ รำ�่ ไป มนั กไ็ มไ่ ด้ แทจ้ รงิ เราจะตอ้ งพยายามทำ� ความเขา้ ใจใหไ้ ดม้ ากๆ จงึ จะถกู กำ� ชบั กำ� ชากนั มาพอสมควรแลว้ คราวนกี้ จ็ ะขอเลา่ เรอ่ื งวญิ ญาณ อน่ื อนั นอกจากวญิ ญาณในตนออกไป คำ� วา่ วญิ ญาณนน้ั มนั กนิ ความ กวา้ งขวางมากมายเหลอื เกนิ วญิ ญาณทอ่ี ยกู่ บั คน จะเรยี กวา่ จติ กไ็ ด้ และ กจ็ รงิ เพราะวญิ ญาณคอื ตวั ชวี ติ ตวั ดดี ดนิ้ อยู่ ตวั ทย่ี งั ไมด่ บั ตวั ทยี่ งั ไมต่ าย วญิ ญาณมอี ยใู่ นทใี่ ด ทนี่ น้ั จงึ เรยี กวา่ ยงั มบี ทบาท ยงั มคี วามเปน็ ไป ยงั ดนิ้ ได้ ยงั เคลอื่ นไหว ยงั มคี วามเกดิ เพราะฉะน้ัน แม้จะเรียกว่าวิญญาณคือจิต จะเรียกว่า วิญญาณ เปน็ นาม จะเรยี กวา่ วญิ ญาณคอื เจา้ ของกายเนอื้ วญิ ญาณคอื เจา้ ของกายทพิ ย์ วิญญาณคือตวั ผู้บงการกาย หรอื วิญญาณคือพลังงานขบั เคลื่อนกายก็ได้ ทงั้ สิ้น และเปน็ จริงถกู ต้อง ถา้ กายไรว้ ิญญาณสนิท กายกห็ มดพลังงาน ขบั เคลอ่ื นหรอื บงการใดๆ รถยนตห์ มดพลงั งานขบั เคลอื่ น หรอื รถยนตเ์ มอื่ เครอื่ งตายกค็ อื รถยนตต์ าย รถยนตไ์ มม่ พี ลงั งาน รถยนตไ์ รว้ ญิ ญาณแลว้ ๒๔๘ | ลำ� ธารชวี ติ

กเ็ ชน่ กนั กบั ตน้ ไมท้ ปี่ รงุ แตง่ กงิ่ กา้ นสาขาดอกใบได้ มนั กอ็ าศยั พลงั งานทย่ี งั ท�ำงานเช่อื มตอ่ กนั อยู่ เชน่ เดียวกัน ถา้ พลังงานของมันขาดวงจรแหง่ การ สมั พนั ธล์ ง ตน้ ไมก้ ต็ าย แมร้ ถยนต์ แมโ้ ทรทศั น์ แมว้ ทิ ยหุ รอื ไฟฟา้ ตะเกยี ง อะไรกต็ าม กล็ ว้ นแลว้ แตช่ วี ติ ทปี่ ระกอบดว้ ยรปู กายกบั พลงั งานทงั้ สนิ้ ดงั นน้ั ตอ้ งตงั้ หลกั ใหด้ ี ถา้ เราจะเรยี นเรอื่ งวญิ ญาณกนั จรงิ ๆ กต็ อ้ งปใู ห้ เขา้ ใจพนื้ ฐานกนั ตงั้ แตต่ น้ ไปกอ่ น จะไดไ้ มเ่ ขา้ ใจอยใู่ นวงแคบๆ แลว้ เลยพาล เขา้ ใจอะไรอนื่ ไมไ่ ด้ กอ่ นจะพดู ถงึ วญิ ญาณนอกตวั เรา กใ็ ครจ่ ะขอรอ้ งทกุ คน ใหล้ มื คำ� วา่ วญิ ญาณทเี่ คยไดเ้ ขา้ ใจ ไดเ้ คยรู้ ไดเ้ คยเรยี นมาเสยี ใหห้ มดกอ่ น อาตมาจะเลา่ เรอ่ื งวิญญาณให้ฟงั อย่างกวา้ งขวางเลยทเี ดยี ว แต่ถ้า ใครยงั ยดึ คำ� ยดึ ศพั ท์ “วญิ ญาณ” แปลวา่ ผี แปลวา่ ตวั ตน อยเู่ พยี งเทา่ นนั้ ละก็ ผู้นั้นจะเข้าใจค�ำว่า “วิญญาณ” หรือนามธรรมอย่างหน่ึงท่ีมีอยู่ในโลกนี้ ไมไ่ ดเ้ ลย จงึ ตอ้ งขอใหล้ มื ความรเู้ ดมิ เสยี ใหส้ นิ้ เสยี กอ่ นสกั ชว่ั คราว แลว้ ทา่ น จะไดฟ้ งั วญิ ญาณในความเขา้ ใจใหม่ และแปลกจากทเ่ี คยไดฟ้ งั มา …ลองตงั้ หลกั …เร…ยี น…รวู้ ญิ ญ…าณ…ด…ว้ ยอปุ มาอนื่ ความจรงิ ในโลกหรอื แมใ้ นมหาพภิ พจบสากลจกั รวาล (เอกภพ) เราน้ี ไมม่ อี ะไรเลย นอกจากการหมนุ เวยี นของสภาวะ ๒ สภาวะ ซงึ่ เรยี กในภาษา ของพระพทุ ธเจา้ คอื “นามกบั รปู ” / คอื “พลงั งานกบั สสาร” หรอื “เทหวตั ถุ กบั แรงเคลอื่ น” ในภาษาของวทิ ยาศาสตร์ / และ “มวลสารกบั ความวา่ ง” ในภาษาท่ีควรจะเข้าใจได้เพ่ิมเติมขึ้นไปอีก ทุกอย่างมันประกอบขึ้นด้วย สภาวะ ๒ สภาวะนที้ งั้ นนั้ ทม่ี นั ทำ� งานรว่ มกนั อยู่ มนั ทำ� งานขน้ึ มาทใี ด มนั กค็ อื มนั มชี วี ติ ขนึ้ ทน่ี นั้ ลำ� ธารชวี ติ | ๒๔๙

แมโ้ ทรทศั น์ ถา้ เราตอ่ ไฟเปดิ สวติ ซใ์ หพ้ ลงั งานมนั ทำ� งานขนึ้ มา มนั กม็ ี บทบาทแสดงหนา้ ทขี่ องชวี ติ ของมนั ออกมาทนั ที แมร้ ถยนต์ แมเ้ ครอื่ งจกั ร กลโรงงาน แม้มิเตอร์ หรืออะไรก็ตาม ไปตลอดจนแกว้ น้ำ� สักใบ ถ้าเรา นำ� มนั มาใช้ขน้ึ มา มันกม็ ีบทบาทขึ้นมาเชน่ กัน แกว้ นำ�้ เป็นสภาวะรปู รา่ ง การใสน่ ำ้� เพอื่ ดม่ื หรอื การบรรจนุ ำ�้ เปน็ งาน เปน็ พลงั งาน เปน็ หนา้ ทที่ ม่ี นั จะทำ� ได้ ถา้ มนั ทำ� หนา้ ทนี่ น้ั ขน้ึ มา มนั กเ็ ปน็ เรอื่ งราว เปน็ บทบาท เปน็ ชวี ติ ขน้ึ มาเหมอื นกนั ดงั นนั้ อาการตกั นำ�้ ไวน้ นั้ จงึ เปน็ พลงั งานทแ่ี กว้ ทำ� ได้ และกเ็ รยี กวา่ วญิ ญาณของแกว้ ได้ ดงั นเ้ี ปน็ ตน้ แตเ่ ปน็ วญิ ญาณทเี่ กดิ ดบั อยา่ งสโลวโ์ มชน่ั จรงิ ๆ ตอ้ งอาศยั วญิ ญาณจากคนชว่ ยเสยี เปน็ สว่ นมากคอื ตอ้ งใชพ้ ลงั งาน จากคนเสยี เปน็ สว่ นใหญ่ โดยตวั แกว้ เองเปน็ พลงั งานเสยี เองนอ้ ยเตม็ ที หรอื แมจ้ ะเปน็ รปู ภาพทค่ี นวาดมนั ขนึ้ มา อนั มแี ตส่ กี บั ผนงั หรอื ผา้ ใบ หรอื กระดาษรองรบั มนั กม็ ี “วญิ ญาณ” มพี ลงั งานทแ่ี ฝงอยใู่ นนน้ั และ มนั จะแสดงความมี “วญิ ญาณ” ออกมาพบกบั ผทู้ ม่ี ี “ตาทพิ ย”์ (มอี ารมณ์ รบั ศลิ ปะ) ทรี่ จู้ กั “วญิ ญาณ” ของภาพของสที ส่ี มมตุ ขิ นึ้ มานเ้ี ทา่ นนั้ เชน่ อธบิ ายงา่ ยๆ สแี ดงยอ่ มให้ “ความรสู้ กึ ” รอ้ น สฟี า้ ให้ “ความรสู้ กึ ” เยน็ อยา่ งนเี้ ปน็ ตน้ กน็ นั่ แหละคอื อำ� นาจของสมี นั แสดงพลงั งานใหค้ นมี “ความรสู้ กึ ” ได้ (คอื วญิ ญาณ) แลว้ พลงั งานในสนี นั้ มนั อะไรละ่ ? ถา้ ไมใ่ ช่ “ตวั ตนชวี ติ ” หรอื “บทบาท” หรอื “ตวั ดดี ดนิ้ ” หรอื การแสดงความมี “วญิ ญาณ” (มโนปพุ พงั = จากใจมากอ่ น) มาเรมิ่ “จดุ ” (จตุ )ิ มาเรม่ิ กอ่ มาเรมิ่ สรา้ ง มาบนั ดาลใหค้ นเกดิ “ความรสู้ กึ ” สบื ตอ่ เปน็ สนั ตติ เปน็ ปจั จยาการได้ พยายามฟงั แลว้ คดิ เพง่ แทงใหท้ ะลใุ หไ้ ด้ ถงึ จะเปน็ แมแ้ ตเ่ สน้ เพยี ง หนงึ่ เสน้ ทขี่ ดี ลงไปบนกระดาษ มนั กม็ ี “วญิ ญาณ” ซงึ่ ผเู้ ปน็ “ศลิ ปนิ ” หรอื เปน็ ผไู้ ดฝ้ กึ ฝนคน้ ควา้ ศกึ ษาพากเพยี รเรยี นใหร้ ใู้ หแ้ จง้ เรอ่ื ง “วญิ ญาณของ ๒๕๐ | ลำ� ธารชวี ติ