รายงานการวิจัยฉบับสมบรู ณ์ กระบวนการขับเคลอ่ื นการค้มุ ครองพทิ กั ษ์สิทธสิ าหรบั กลุ่มหญิงไทย ทีต่ กเปน็ เหย่อื การคา้ มนษุ ย์ในต่างประเทศ โดย สานักงานสง่ เสรมิ และสนบั สนนุ วิชาการ ๑ – ๑๒ จัดพมิ พ์โดย สานักงานสง่ เสริมและสนบั สนุนวชิ าการ ๗ เอกสารวิชาการ กล่มุ การวจิ ัยและพฒั นาระบบเครือข่าย เลขท่ี ๒ / ๒๕๖๑
คำนำ โครงการวิจัย กระบวนการขับเคล่ือนการคุ้มครองพิทักษ์สิทธิสาหรับกลุ่มหญิงไทยท่ีตกเป็นเหย่ือการค้า มนุษย์ในต่างประเทศ เป็นโครงการวิจัย ท่ีได้รับทุนสนับสนุนจากสานักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ จัดทาโดย สานักงานส่งเสริมและสนับสนุนวิชาการ ๑ – ๑๒ ผลการวิจัยได้ก่อให้เกิดรูปแบบและแนวทางเพื่อพัฒนา กระบวนการคุ้มครองสิทธิ์ผู้เสียหายจากอาชญากรรมค้ามนุษย์อย่างเป็นระบบ โดยมีการเก็บข้อมูลร่วมกัน ท้ัง ประเทศผ่านองค์กรท่ีมีส่วนในการป้องกันและช่วยเหลือเหย่ือจากการค้ามนุษย์ ท้ังภาครัฐ เอกชน ภาคประชาชน และองค์กรพัฒนาเอกชน อีกทั้งลงพื้นท่ีเก็บข้อมูลเชิงลึก ประเทศในทวีปยุโรป ผ่าน สถานทูต และองค์กร ภาคเอกชน คณะผู้วิจัยหวังเป็นอย่างย่ิงว่ารายงานผลการวิจัยน้ี จะเป็นประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจ และสามารถนา เส น อ แ น ะ แ น ว ท างท่ี เป็ น ป ร ะ โย ช น์ ต่ อ ก าร แ ก้ ไข ปั ญ ห า ข อ งป ร ะ เท ศ ได้ อ ย่ างเท่ าทั น โค ร งส ร้ างท า งสั งค ม ท่ี เปลีย่ นแปลงไป เพื่อการแก้ไขปญั หาชาติ และการพฒั นาประเทศอยา่ งย่ังยนื ตอ่ ไป
สารบัญ iii บทท่ี 1 บทนํา หนา 1.1 ความสาํ คญั และที่มาของปญหาทที่ าํ การวจิ ยั 1 1.2 วตั ถปุ ระสงคของโครงการวิจัย 1 1.3 ขอบเขตของโครงการวจิ ัย 5 5 บทที่ 2 แนวคดิ ทฤษฎแี ละผลงานวจิ ัยท่เี กี่ยวของ 7 2.1 ความหมายของการคามนุษย 7 2.2 รูปแบบของการคามนษุ ย 11 2.3 การคามนุษยโดยองคกรอาชญากรรมขามชาติ 13 2.4 นยิ ามความหมายของอาชญากรรม องคกรอาชญากรรม และอาชญากรรมขามชาติ 16 2.5 การตอตานการคามนุษยในประเทศไทย 21 2.6 ววิ ัฒนาการของแนวความคิดวาดวยการตอตานการคามนุษย 26 2.7 แนวคิดและความเปนมาของความรวมมือระหวางประเทศ ในการตอตานการคามนุษย 27 2.8 แนวคดิ เก่ยี วกับเหย่ือในการคามนษุ ย 28 2.9 แนวคิดในการชวยเหลือเหยือ่ อาชญากรรม 30 2.10 แนวคดิ วาดวยโลกาภิวัตนกบั กระบวนการการกลายเปนสนิ คาของมนุษย 34 2.11 ทฤษฎสี าเหตุการกระทําผิดทางอาชญาวิทยา 37 บทที่ 3 ระเบยี บวธิ กี ารศึกษาวจิ ยั 50 3.1 ประชากรและกลมุ ตวั อยาง 50 3.2 วธิ กี ารศกึ ษา 51 3.3 เครอื่ งมือที่ในการทาํ การศกึ ษา 52 3.4 การวิเคราะหขอมูลและการนาํ เสนอขอมูล 52 บทท่ี 4 ผลการศึกษาเชงิ ปริมาณ 54 4.1 ตอนท่ี 1 ขอมลู เบื้องตน 54
iv 4.2 ตอนท่ี 2 ความคิดเหน็ เกี่ยวกับกระบวนการขบั เคลื่อนการคมุ ครอง พิทักษสิทธิสําหรับกลมุ หญงิ ไทยท่ตี กเปนเหยื่อการคามนุษยในตางประเทศ 59 4.3 ตอนที่ 3 ขอคดิ เห็นและขอเสนอแนะเพิม่ เติมเกี่ยวกบั กระบวนการขบั เคลื่อน การคุมครองพทิ ักษสทิ ธสิ าํ หรับกลมุ หญงิ ไทยท่ตี กเปนเหย่ือการคามนุษย ในตางประเทศ 101 บทที่ 5 ผลการศกึ ษาเชงิ คณุ ภาพ 109 5.1 ตอนท่ี 1 ขอมลู เบ้ืองตน 100 5.2 ตอนที่ 2 นยิ ามการคามนษุ ยและเสนทางการตกเปนเหยอ่ื การคามนุษย สําหรบั กลมุ หญงิ ไทยทตี่ กเปนเหยื่อการคามนุษยในตางประเทศ 114 5.3 ตอนที่ 3 กระบวนการขับเคลื่อนการคมุ ครองและพิทักษสทิ ธผ์ิ เู สยี หาย จากการคามนษุ ยหญิงไทยในตางแดน 164 บทท่ี 6 ปญหาอุปสรรค 180 6.1 ปญหาสาระของกฎหมายดานการคามนุษย 181 6.2 ปญหากระบวนการคามนุษยทเ่ี กดิ ขึ้นไดท้ังในประเทศและขามชาติ กอใหเกดิ ความบดิ เบอื นในการทําความเขาใจของเจาหนาท่ี 182 6.3 ปญหากระบวนการคามนษุ ยในกรณที ีเ่ หย่ือเตม็ ใจทาํ ใหเหย่ือ ถกู มองเปนผูตองหา 182 6.4 การสรางความเขาใจตอรฐั ในการกําหนดบทบาทหนาที่ในการดําเนิน นโยบายแกปญหาการคามนุษย 182 6.5 ปญหากระบวนการตนทาง 183 6.6. ปญหากระบวนการระหวางทาง (Transportation) 196 6.7 กระบวนการปลายทาง 198 6.8 เหย่ือในการคามนุษย 203 6.9 รูปแบบและเสนทางการคามนษุ ย 208 6.10 ปญหา 210 6.11 เครอื ขาย 214 6.12 ความชวยเหลือกระบวนการพิทักษสทิ ธิ์ 223
v บทที่ 7 ขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปญหา 236 7.1 จากผลการวิจัยพบวายุโรปถอื เปนทวปี ทห่ี ญิงสาวไทยสวนใหญ ไดเคลื่อนยายและอพยพเขาไปและถูกละเมิดและคามนุษยมากท่ีสุด 236 7.2 พบผคู าแรงงานขามชาติตองตกเปนเหยือ่ คามนุษยที่สรางผลกาํ ไร ใหแกผูคามนุษยมหาศาล 236 7.3 การนิยามความหมายของการคามนษุ ยวา “Trafficking in persons” 236 7.4 เนื้อหาสาระของกฎหมายดานการคามนุษย 237 7.5 องคกรสหประชาชาตถิ ือวาการคามนษุ ยเปนการละเมดิ สทิ ธิมนษุ ยชน ขัน้ รายแรง 238 7.6 กระบวนการคามนุษยท่ีเกิดข้ึนไดทง้ั ในประเทศและขามชาติ กอใหเกิดความบิดเบือนในการทาํ ความเขาใจของเจาหนาที่ในการนิยาม 239 ความหมายระหวางการคามนุษยและการคาเมอื งผิดกฎหมาย 239 7.7 กระบวนการคามนุษยในกรณีท่ีเหยอ่ื เตม็ ใจทาํ ใหเหย่ือถูกมองเปนผตู องหา 7.8 รฐั มีหนาทใี่ นการแกปญหาการคามนุษยตามกฎบัตรสากล 239 ขององคการสหประชาชาติ 7.9 กฎบัตรสากลทีค่ รอบคลมุ ในเรอ่ื งการคามนุษยมคี วามซบั ซอน 240 และเปนแคหลักหรอื แนวปฏิบัติ 7.10 การสรางความเขาใจตอรฐั ในการกําหนดบทบาทหนาที่ในการดําเนนิ 241 นโยบายแกปญหาการคามนุษย 241 7.11 ปญหากระบวนการตนทาง 255 7.12 ปญหากระบวนการระหวางทาง (Transportation) 257 7.13 กระบวนการปลายทาง 294 299 บรรณานุกรม บคุ ลานุกรม
1 บทท่ี 1 บทนํา 1.1 ความสาํ คญั และทม่ี าของปญหาท่ีทําการวิจัย จากการศกึ ษาผลการดําเนินงานของรัฐบาลในปท่ีผานมาพบวา ประเด็นปญหา การคามนุษย ยังคงเปนปญหาระดับโลกที่มีความซับซอนและตองอาศัยความรวมมือ การดําเนินงานรวมกันจาก หลายฝายรวมท้ังความพยายามอยางตอเน่ืองของรัฐบาลทุกประเทศในอันท่ีจะบรรลุความกาวหนาที่ ชดั เจนและสมั ฤทธผิ ลท่ีประเมินได โดยมีประเทศสหรัฐอเมริกามุงสืบสานการดําเนินงานอยางใกลชิด กับเจาหนาที่ทางการ บุคลากรฝายบังคับใชกฎหมาย ตลอดจนผูปฏิบัติงานภาคประชาสังคมของไทย ดวยจติ วญิ ญาณแหงความรวมมือในยามน้ีที่ประเทศไทยกําลังดําเนินงานปราบปรามการคามนุษย ซึ่ง เมื่อวันที่ 27 กรกฎาคม 2558 ท่ีกรุงวอชิงตัน ดี.ซี. กระทรวงการตางประเทศสหรัฐอเมริกาได เผยแพรรายงานสถานการณการคามนุษย (อางถึงใน http://thaipublica.org/สืบคนเมื่อวันที่ 17 สิงหาคม 2559) โดยผลจากการรายงานดังกลาว ประเทศไทยยังคงอยูในบัญชีกลุมท่ี 3 (Tier 3) โดย รายงานประจําป พ.ศ. 2558 นี้ครอบคลุมความพยายามตอตานการคามนุษยของรัฐบาลประเทศ ตางๆ ระหวางวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2557 ถึงวันท่ี31 มีนาคม พ.ศ. 2558 แมประเทศไทยไดดําเนิน มาตรการแกไขปรับปรุงกฎหมายท่ีเกี่ยวกับการคามนุษยและการประสานงานระหวางหนวยงานการ ปราบปรามการคามนุษย แตทวา ในชวงเวลาของการทํารายงาน ไทยมิไดดําเนินการที่จําเปนอยาง เพียงพอท่ีจะบรรลุผลความกาวหนาในการแกไขปญหาการคามนุษยที่ยากลําบากนี้ การจัด ระดับประเทศในรายงานสถานการณการคามนุษยพิจารณาจากการประเมินบันทึกการดําเนินการ ปราบปรามการคามนุษยของประเทศอยางละเอียดถ่ีถวน โดยมิไดคํานึงถึงบริบททางการเมืองของ ประเทศน้นั ๆ จากผลการรายงานดังกลาว สหรฐั อเมริกายังคงสนับสนุนใหเจาหนาที่รัฐของไทยดําเนิน มาตรการอยางเขมขนในการปราบปรามการคามนุษยตลอดชวงการทํารายงานฉบับป 2559 และ ตลอดไป และไดกลาววา “เราขอสนับสนุนใหรัฐบาลไทยใชกรอบกฎหมายที่ปรับปรุงแกไขตลอดจน แนวทางการแกปญหาโดยรวมของรัฐบาลเพ่ือขยายความพยายามเชิงรุกอยางตอเนื่องในการระบุตัว เหยื่อการคามนุษยท่ีถูกบังคับใชแรงงานและเพื่อธุรกิจทางเพศออกจากกลุมประชากรที่ออนแอ ท้งั หลาย รวมท้ังใหความชวยเหลือที่เหมาะสม นอกจากนี้เราขอใหรัฐบาลไทยเอาผิดกับเจาหนาที่ที่มี สวนรูเห็นในการคามนุษย โดยดําเนินการสืบสวนและดําเนินคดีกับผูกระทําผิดรวมถึงผูบังคับใช แรงงานในเรือประมงหรือผูกออาชญากรรมการคามนุษยเพื่อธุรกิจทางเพศ” นับจากน้ันประเทศไทย ทั้งหนวยงานภาครัฐและทุกภาคสวนท่ีเกี่ยวของไดดําเนินการแกไขปญหาและหาแนวทางในการ ดําเนินการอยางเต็มรูปแบบ ซึ่งในป 2559 กระทรวงตางประเทศสหรัฐเผยรายงานคามนุษยป 2559 วาประเทศไทยไดเลื่อนอันดับจากบัญชี 3 สู 'บัญชีที่ 2 ตองจับตา' ช้ีไทยพยายามขจัดการคามนุษย
2 ดําเนินคดีขาราชการทุจริต แตปญหาทจุ ริตและขาราชการสมรูรวมคิดยังคงเปนอุปสรรคตอการปราบ การคามนุษย โดยรายงานการคามนุษยประจําป พ.ศ.2559 นี้ไดครอบคลุมความพยายามดําเนินการ ของรฐั บาลตางๆ ระหวางวันท่ี 1 เมษายน พ.ศ. 2558 ถึงวันที่ 31มนี าคม พ.ศ. 2559 การถูกจัดใหอยู ในกลุมท่ี 2 บัญชีรายชื่อประเทศท่ีตองจับตามอง แสดงวา รัฐบาลไทยไดดําเนินความพยายามอยางมี นัยสําคัญในการขจดั การคามนุษยในชวงเวลาการทํารายงานจัดอันดับ ทวา การดําเนินงานนั้นยังไมได เปนไปตามมาตรฐานขั้นตาํ่ สดุ อยางครบถวน จากรายงานสถานการณปญหาการคามนุษยของประเทศไทยในชวงระยะเวลา 2 ปท่ีผานมา สะทอนใหเห็นไดวารัฐบาลมคี วามใสใจกบั ปญหาดงั กลาวและเรงหาแนวทางในการแกไขและลดปญหา อยางตอเนื่อง โดยในป พ.ศ. 2558 (อางถึงใน http://prachatai.com/journal/2016/06/66624 สืบคนเมอ่ื 12 สิงหาคม 2559) รัฐบาลไทยรายงานวาในชวงปท่ีผานมา ทางการไดเพ่ิมความพยายาม ดําเนินการสืบสวนคดีการคามนุษยเพ่ือธุรกิจทางเพศ และคดีที่ตองสงสัยวามีการบังคับใชแรงงาน รวมถึงไดดําเนินคดีและพิพากษาโทษนักคามนุษยหลายรอยคนนอกจากนี้ รัฐบาลยังเร่ิมสืบสวนคดี การคาแรงงานในภาคอุตสาหกรรมการประมงหลายสิบคดี กระน้ัน การคามนุษยเพ่ือใชแรงงานซึ่ง รวมถึงพันธนาการหน้ียังคงเปนปญหาสําคัญในไทย และการบังคับใชแรงงานอยางกวางขวางใน อุตสาหกรรมอาหารทะเลยังคงเปนปญหาอยู เจาพนักงานรัฐ นายจาง เจาของกิจการ นายหนาและ สํานักงานจัดหางานที่สมรูรวมคิดคามนุษยสวนใหญยังคงดําเนินกิจการตอโดยไมตองรับโทษ รัฐบาล ไทยไดเริ่มดาํ เนินคดีที่เกี่ยวกับผูที่ตกเปนเหย่ือการกระทําทารุณ ซึ่งสหรัฐฯ ขอใหทางการไทยติดตาม ผลการสอบสวน การดําเนินคดีและกระบวนการศาลยุติธรรมสําหรับคดีที่อยูในระหวางดําเนินการ อยางขันแข็งและอยูในหวงเวลาอันเหมาะสม ซ่ึงรวมถึงคดีที่เจาพนักงานรัฐถูกกลาวหาวาสมรูรวมคิด คามนุษย และขอใหรัฐบาลไทยใชคดีที่ประสบความสําเร็จในปที่ผานมาเปนรากฐานในการระบุและ สอบสวนคดีใหมดานการบังคับใชแรงงาน พันธนาการหนี้และการคามนุษยเพ่ือธุรกิจทางเพศ ทั้งน้ี ฝายบังคับใชกฎหมาย เจาหนาท่ีสังคมสงเคราะหและภาคประชาสังคมของไทยรวมมือกันระบุตัว บคุ คลและใหความชวยเหลือผูรอดชีวิตจากการคามนุษยในป พ.ศ. 2558 อยางไรก็ดี หนวยงานตางๆ ทุกหนวยจําตองเพ่ิมความพยายามรวมมือดําเนินการท่ีมีประสิทธิผลมากขึ้น พรอมรวมมือกับภาค ประชาสงั คมเพือ่ ตรวจพบสิ่งบงช้ตี างๆไดดขี ้ึน วามีการคามนุษย ตลอดจนใหความชวยเหลือและสราง เสริมความสามารถใหแกผูรอดชีวิตจากการคามนษุ ยรายงานฉบับนเี้ รยี กรองใหไทยดําเนินการตอไปใน การปรับปรุงความคงเสนคงวาของกระบวนการระบุตัวบุคคลผูเปนเหยื่อการคามนุษย การจัดลําดับ ความสําคัญของสิทธิ เสรีภาพและความปลอดภัยของเหยื่อการคามนุษย จนถึงการออกกฎระเบียบ ใหมๆ ในการใหสถานภาพทางกฎหมายและใบอนุญาตทํางานแกเหยื่อการคามนุษย นอกจากน้ี เรา ขอใหรัฐบาลไทยดําเนินการตรวจสอบแนวทางปฏิบัติวาดวยการจัดหาแรงงานอยางละเอียดและแข็ง
3 ขัน พรอมท้ังดําเนินการปรับปรุงแนวปฏิบัติดังกลาวผานชองทางท้ังที่เปนทางการและไมเปนทางการ เพอื่ ประโยชนของแรงงานอพยพ จากความรวมมือของภาครัฐและภาคประชาสังคมดังกลาว ทําใหเห็นไดวาประเด็นเรื่องการ คุมครองพิทักษสิทธิกลุมผูท่ีรอดชีวิตจากการคามนุษยนั้นเปนส่ิงท่ีสําคัญย่ิง ซ่ึงมองวาเหยื่อการคา มนุษยควรมีกระบวนการในการคุมครองพิทักษสิทธิตามท่ีควรไดรับ ทั้งในสวนของการชวยเหลือให รอดพนจากการคามนษุ ย การฟนฟู เยยี วยา หรือแมแตกระบวนการในการปองกันไมใหคนไทยตกเปน เหยื่อของการคามนุษยในรูปแบบตางๆ ซึ่งในปจจุบันประชาชนคนไทยไดมีการเคลื่อนยายแรงงานไป ยังประเทศตางๆทั่วโลกมากมาย และไดเผชิญกับความเสี่ยงท่ีจะเขาสูกระบวนการคามนุษยไดมาก ยิ่งขึ้น เน่ืองดวยความไมรูเทาทัน ไมมีความพรอมในการไปใชชีวิตในตางถ่ินตางแดน จนสงผลใหการ เดินทางออกไปใชชีวิตในประเทศตางๆ ที่คิดวาจะไปทํางานหรือหารายไดน้ันเปนเสนทางการดําเนิน ชีวิตท่ีนาจะดีกวาอยูในเมืองไทย ทําใหคนไทยหลายๆ คนตกเปนเหย่ือในกระบวนการคามนุษย โดยเฉพาะในกลุมหญิงไทยที่มีโอกาสในการตกเปนเหย่ือการคามนุษยไดงายกวากลุมอื่น บางรายถูก หลอกใหแตงงานกับชายชาวตางชาติ หลอกใหไปทํางานที่จะไดรับคาตอบแทนสูง หลอกใหไปใช แรงงานตางๆ ซ่ึงปจจุบันผลที่เกิดขึ้นไดมีการนําเสนอตามหนาหนังสือพิมพอยูมากมายวาการไปของ กลุมหญงิ ไทยนนั้ ทายทส่ี ุดคือการคามนุษยในรปู แบบตางๆนั่นเอง ดวยเหตุน้ี จงึ ทําใหรฐั บาลไทยตองเรงหาแนวทางในการปองกันและใหความรูแกกลุมคนไทย โดยเฉพาะกลุมหญิงไทยมากขึ้นในการท่ีจะไปใชชีวิตในตางประเทศ เพื่อปองกันการตกเปนเหย่ือของ กระบวนการคามนุษย ซ่ึงอาจตองอาศัยกระบวนการมีสวนรวมในการดําเนินงานกับหลากหลายภาค สวนในการท่ีจะรวมวางแผนเพื่อการปกปองคุมครอง และพิทักษสิทธิใหกับกลุมเส่ียงดังกลาวเม่ือตก อยใู นสถานการณกลายเปนเหยอ่ื การคามนุษย จากรายงานสถานการณปญหาการคามนุษยของประเทศไทยในชวงระยะเวลา 2 ปท่ีผานมา สะทอนใหเห็นไดวารฐั บาลมีความใสใจกบั ปญหาดงั กลาวและเรงหาแนวทางในการแกไขและลดปญหา อยางตอเน่ือง โดยในป พ.ศ. 2558 (อางถึงใน http://prachatai.com/journal/2016/06/66624 สบื คนเมอื่ 12 สิงหาคม 2559) รัฐบาลไทยรายงานวาในชวงปท่ีผานมา ทางการไดเพ่ิมความพยายาม ดําเนินการสืบสวนคดีการคามนุษยเพื่อธุรกิจทางเพศ และคดีที่ตองสงสัยวามีการบังคับใชแรงงาน รวมถึงไดดําเนินคดีและพิพากษาโทษนักคามนุษยหลายรอยคนนอกจากนี้ รัฐบาลยังเร่ิมสืบสวนคดี การคาแรงงานในภาคอุตสาหกรรมการประมงหลายสิบคดี กระน้ัน การคามนุษยเพ่ือใชแรงงานซ่ึง รวมถึงพันธนาการหน้ียังคงเปนปญหาสําคัญในไทย และการบังคับใชแรงงานอยางกวางขวางใน อุตสาหกรรมอาหารทะเลยังคงเปนปญหาอยู เจาพนักงานรัฐ นายจาง เจาของกิจการ นายหนาและ สํานักงานจัดหางานที่สมรูรวมคิดคามนุษยสวนใหญยังคงดําเนินกิจการตอโดยไมตองรับโทษ รัฐบาล ไทยไดเริม่ ดําเนินคดีที่เกี่ยวกับผูที่ตกเปนเหยื่อการกระทําทารุณ ซึ่งสหรัฐฯ ขอใหทางการไทยติดตาม
4 ผลการสอบสวน การดําเนินคดีและกระบวนการศาลยุติธรรมสําหรับคดีท่ีอยูในระหวางดําเนินการ อยางขนั แข็งและอยูในหวงเวลาอันเหมาะสม ซึ่งรวมถึงคดีท่ีเจาพนักงานรัฐถูกกลาวหาวาสมรูรวมคิด คามนุษย และขอใหรัฐบาลไทยใชคดีที่ประสบความสําเร็จในปที่ผานมาเปนรากฐานในการระบุและ สอบสวนคดใี หมดานการบังคบั ใชแรงงาน พนั ธนาการหนแ้ี ละการคามนษุ ยเพื่อธรุ กจิ ทางเพศ ทั้งนี้ฝายบังคับใชกฎหมาย เจาหนาท่ีสังคมสงเคราะหและภาคประชาสังคมของไทยรวมมือ กันระบุตัวบุคคลและใหความชวยเหลือผูรอดชีวิตจากการคามนุษยในป พ.ศ. 2558 อยางไรก็ดี หนวยงานตางๆ ทุกหนวยจําตองเพ่ิมความพยายามรวมมือดําเนินการที่มีประสิทธิผลมากขึ้น พรอม รวมมือกับภาคประชาสังคมเพ่ือตรวจพบส่ิงบงช้ีตางๆ ไดดีข้ึนวามีการคามนุษย ตลอดจนใหความ ชวยเหลือและสรางเสริมความสามารถใหแกผูรอดชีวิตจากการคามนษุ ยรายงานฉบับน้ีเรียกรองใหไทย ดําเนินการตอไปในการปรับปรุงความคงเสนคงวาของกระบวนการระบุตัวบุคคลผูเปนเหยื่อการคา มนุษย การจัดลําดับความสําคัญของสิทธิ เสรีภาพและความปลอดภัยของเหยื่อการคามนุษย จนถึง การออกกฎระเบียบใหมๆ ในการใหสถานภาพทางกฎหมายและใบอนุญาตทํางานแกเหยื่อการคา มนุษย นอกจากนี้ เราขอใหรัฐบาลไทยดําเนินการตรวจสอบแนวทางปฏิบัติวาดวยการจัดหาแรงงาน อยางละเอียดและแข็งขัน พรอมท้ังดําเนินการปรับปรุงแนวปฏิบัติดังกลาวผานชองทางทั้งท่ีเปน ทางการและไมเปนทางการเพอื่ ประโยชนของแรงงานอพยพ จากความรวมมือของภาครัฐและภาคประชาสังคมดังกลาว ทําใหเห็นไดวาประเด็นเร่ืองการ คุมครองพิทักษสิทธิกลุมผูท่ีรอดชีวิตจากการคามนุษยน้ันเปนสิ่งท่ีสําคัญย่ิง ซึ่งมองวาเหยื่อการคา มนุษยควรมีกระบวนการในการคุมครองพิทักษสิทธิตามที่ควรไดรับ ทั้งในสวนของการชวยเหลือให รอดพนจากการคามนษุ ย การฟนฟู เยยี วยา หรือแมแตกระบวนการในการปองกันไมใหคนไทยตกเปน เหย่ือของการคามนุษยในรูปแบบตางๆ ซ่ึงในปจจุบันประชาชนคนไทยไดมีการเคลื่อนยายแรงงานไป ยังประเทศตางๆท่ัวโลกมากมาย และไดเผชิญกับความเส่ียงท่ีจะเขาสูกระบวนการคามนุษยไดมาก ย่ิงขึ้น เน่ืองดวยความไมรูเทาทัน ไมมีความพรอมในการไปใชชีวิตในตางถ่ินตางแดน จนสงผลใหการ เดินทางออกไปใชชีวิตในประเทศตางๆ ที่คิดวาจะไปทํางานหรือหารายไดน้ันเปนเสนทางการดําเนิน ชีวิตที่นาจะดีกวาอยูในเมืองไทย ทําใหคนไทยหลายๆ คนตกเปนเหยื่อในกระบวนการคามนุษย โดยเฉพาะในกลุมหญิงไทยที่มีโอกาสในการตกเปนเหย่ือการคามนุษยไดงายกวากลุมอื่น บางรายถูก หลอกใหแตงงานกับชายชาวตางชาติ หลอกใหไปทํางานที่จะไดรับคาตอบแทนสูง หลอกใหไปใช แรงงานตางๆ ซึ่งปจจุบันผลท่ีเกิดข้ึนไดมีการนําเสนอตามหนาหนังสือพิมพอยูมากมายวาการไปของ กลมุ หญงิ ไทยน้ันทายทีส่ ุดคอื การคามนุษยในรปู แบบตางๆนัน่ เอง ดวยเหตนุ ้ี จงึ ทาํ ใหรัฐบาลไทยตองเรงหาแนวทางในการปองกันและใหความรูแกกลุมคนไทย โดยเฉพาะกลุมหญิงไทยมากขึ้นในการที่จะไปใชชีวิตในตางประเทศ เพ่ือปองกันการตกเปนเหย่ือของ กระบวนการคามนุษย ซ่ึงอาจตองอาศัยกระบวนการมีสวนรวมในการดําเนินงานกับหลากหลายภาค
5 สวนในการที่จะรวมวางแผนเพื่อการปกปองคุมครอง และพิทักษสิทธิใหกับกลุมเสี่ยงดังกลาวเมื่อตก อยใู นสถานการณกลายเปนเหยอ่ื การคามนษุ ย จากประเด็นความรุนแรงของปญหาการคามนุษยที่ไดกลาวมาต้ังแตตน ทําใหผูวิจัยมีความ สนใจที่จะศึกษาหาแนวทางท่ีจะสรางใหเกิดกระบวนการขับเคลื่อนการคุมครองพิทักษสิทธ์ิสําหรับ กลุมหญิงไทยที่ตกเปนเหยื่อการคามนุษยในตางประเทศ เนื่องดวยการใหความชวยเหลือผูท่ีตกเปน เหยอ่ื การคามนษุ ยในขณะที่ตนอยตู างถิ่นตางแดนนั้นอาจยังไมมีองคกรหรือหนวยงานภาครัฐของไทย ท่เี ขาไปสอดสองดูแลไดอยางใกลชิด เนอื่ งดวยประเทศไทยน้ันไมไดมีหนวยงานดานที่เกี่ยวของกับการ ชวยเหลือกลุมคนไทยในตางประเทศนอกจากสถานฑูตหรือสถานกงสุลใหญในแตละประเทศเทาน้ัน จึงจําเปนตองอาศัยภาคีเครือขายในการดําเนินงาน บางประเทศอาจมีหนวยงานท่ีคอยใหความ ชวยเหลือ แตบางประเทศอายยังไมมีหนวยงานรองรับ ซึ่งพบวาโดยมากกลุมหญิงไทยที่ถูกหลอกให เขาสูกระบวนการคามนุษยมีขอจํากัดหลาย ๆ ดาน ในการขอความชวยเหลือโดยเฉพาะอยางย่ิงใน เรื่องของการส่ือสาร ภาษา ที่ใชเพ่ือแจงเบาะแสหรือการแจงเหตุตาง ๆ กับทางเจาหนาท่ีของรัฐใน ประเทศที่ตนพํานัก ทําใหเมื่อเกิดเหตุการณท่ีตนตกเปนเหยื่อของกระบวนการคามนุษยก็จะไม สามารถท่จี ะรองขอความชวยเหลือได ซงึ่ เปนประเดน็ ทคี่ อนขางสาํ คัญ ดงั น้ันหากกระทรวงการพัฒนา สังคมและความมั่นคงของมนุษยมีการศึกษาและสรางกระบวนการขับเคลื่อนการคุมครองพิทักษสิทธิ สําหรับกลุมหญิงไทยในตางประเทศ ก็จะทําใหกระบวนการแกไขปญหาการคามนุษยนั้นสามารถมี ชองทางในการปองกนั และเฝาระวงั การเกิดปญหาไดมากยิ่งข้ึน 1.2 วตั ถุประสงคของโครงการวจิ ัย 1. เพ่ือศึกษารูปแบบและเสนทางของการตกเปนเหยื่อการคามนุษยของหญิงไทยใน ตางประเทศ 2. เพ่ือศกึ ษากระบวนการและวิธกี ารในการคมุ ครองพทิ ักษสิทธสิ าํ หรบั กลมุ หญิงไทยที่ตกเปน เหยื่อการคามนษุ ยในประเทศไทยและตางประเทศ 3. เพ่ือสรางกระบวนการขับเคล่ือนระบบการคุมครองพิทักษสิทธิสําหรับกลุมหญิงไทยที่ตก เปนเหยื่อการคามนุษยในตางประเทศ 1.3 ขอบเขตของโครงการวิจัย 1. ขอบเขตพ้ืนทกี่ ารศกึ ษา เปนการศึกษาในเขตพื้นที่รับผิดชอบของสํานักงานสงเสริมและสนับสนุนวิชาการ 1-12 และ หนวยงานที่เกี่ยวของกับการคุมครองสิทธิกลุมเปาหมายที่ตกเปนเหย่ือการคามนุษยในประเทศและ ตางประเทศ
6 2. ขอบเขตประชากรท่ศี กึ ษา การศึกษาคร้ังนี้เปนการศึกษาวิจัยแบบผสานวิธี (Mixed Methods) เพ่ือสรางใหเกิด กระบวนการขับเคลื่อนระบบการคมุ ครองพทิ ักษสทิ ธิสําหรับกลุมหญิงไทยที่ตกเปนเหย่ือการคามนุษย ในตางประเทศ โดยการศกึ ษาในครั้งน้ใี ชประชากรในการศึกษาแบงออกเปน 3 กลุมดงั น้ี 1) เชงิ ปริมาณ ใชแบบสอบถามเก็บขอมูลกับกลุมคนไทยที่พํานักอยูใน ตางประเทศ โดยกาํ หนดขนาดกลุมตัวอยางในการศึกษาครั้งนี้จํานวน 500 คน (ศึกษากับกลุมคนไทย ที่เปนสมาชิกองคกรเครอื ขายในตางประเทศของกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย เชน กลุมคนไทยท่ีทํางานในศูนยเรียนรูการพัฒนาสังคมและสวัสดิการในเยอรมัน เปนตน) โดยส่ิงที่ ทาํ การศึกษา คอื - ความรูและความเขาใจเก่ียวกับความรุนแรงของปญหาการคามนุษย - รูปแบบและเสนทางของการตกเปนเหย่ือการคามนุษยของหญิงไทยใน ตางประเทศ - กระบวนการในการใหความชวยเหลือกลุมหญิงไทยเมื่อตกเปนเหย่ือใน กระบวนการคามนษุ ยในตางประเทศ 2) เชิงคุณภาพ ใชวิธีการสนทนากลุมและการสัมภาษณเชิงลึกกับกลุมเปาหมายใน ประเด็นการคมุ ครองพทิ กั ษสทิ ธสิ ําหรบั กลมุ หญิงไทยที่ตกเปนเหยอ่ื การคามนุษย 1) กลุมประชากรท่ีใชการสนทนากลุม (Focus Group) ดําเนินการ คดั เลอื กจากกลมุ ตวั แทนผปู ฏบิ ตั งิ านในองคกรหรือหนวยงานและภาคีเครือขายท่ีเกี่ยวของในประเทศ ไทย ท่ีทํางานเก่ียวของกับประเด็นการ คามนุษย เพื่อนําขอมูลท่ีไดจากการสนทนามาสรางใหเกิด กระบวนการขับเคลอ่ื นระบบการคุมครองพทิ กั ษสทิ ธสิ ําหรับกลุมหญิงไทยที่ตกเปนเหยื่อการคามนุษย ในตางประเทศ จาํ นวน 15 – 25 คน 2) กลุมประชากรท่ีใชในการสัมภาษณเชิงลึก (กลุม 1) (In-depth Interview) ดําเนินการคัดเลือกจากตัวแทนผูบริหารหนวยงานและองคกรท่ีดําเนินงานเก่ียวของกับ การปองกันและแกไขปญหาการคามนุษยในตางประเทศ (ท้ังองคกรท่ีต้ังอยูในประเทศไทยและใน ตางประเทศ) 3) กลุมประชากรที่ใชในการสัมภาษณเชิงลึก (กลุม 2) (In-depth Interview) ดําเนินการคัดเลือกจากกลมุ คนไทยทไี่ ปใชชวี ติ ในตางประเทศ ในประเด็นความคิดเห็นตอ ปญหาการตกเปนเหย่อื การคามนุษย
7 บทที่ 2 แนวคดิ ทฤษฎแี ละผลงานวิจัยทเ่ี กยี่ วของ เน้ือหาของบทนี้ประกอบดวยแนวคิด ทฤษฎี และผลงานวิจัยท่ีเก่ียวของกับกระบวนการ ขับเคลื่อนการคุมครองพิทักษสิทธิสําหรับกลุมหญิงไทยท่ีตกเปนเหยื่อการคามนุษยในตางประเทศ โดยมีการศึกษาความหมาย ลักษณะรูปแบบการคามนุษย รวมถึงแนวคิด ทฤษฎีและผลงานวิจัยที่ เกี่ยวของกับประเด็นที่ทําการศึกษาในครั้งนี้ เพ่ือนํามาใชเปนฐานองคความรูสําหรับทําการศึกษา วิเคราะห โดยรายละเอียดการทบทวนวรรณกรรมนําเสนอตามลาํ ดบั ดังนี้ 2.1 ความหมายของการคามนุษย 2.2 รปู แบบการคามนุษย 2.3 การคามนุษยโดยองคกรอาชญากรรมขามชาติ 2.4 นิยามความหมายของอาชญากรรม องคกรอาชญากรรม และอาชญากรรมขามชาติ 2.5 การตอตานการคามนษุ ยในประเทศไทย 2.6 วิวฒั นาการของแนวความคดิ วาดวยการตอตานการคามนุษย 2.7 แนวคิดและความเปนมาของความรวมมอื ระหวางประเทศในการตอตานการคามนษุ ย 2.8 แนวคดิ เก่ยี วกับเหยื่อในการคามนุษย 2.9 แนวคิดในการชวยเหลือเหยอื่ อาชญากรรม 2.10 แนวคิดวาดวยโลกาภวิ ตั นกบั กระบวนการการกลายเปนสนิ คาของมนุษย 2.11 ทฤษฎีสาเหตุการกระทาํ ผิดทางอาชญาวิทยา 2.1 ความหมายของการคามนุษย คํานิยาม “การคามนุษย” ท่ีปรากฏอยูในพิธีสารวาดวยการปองกัน ปราบปราม และลงโทษ การคามนุษยโดยเฉพาะสตรีและเด็ก เพ่ิมเติมอนุสัญญาแหงองคการสหประชาชาติเพ่ือตอตาน อาชญากรรมขามชาติที่จัดต้ังในลักษณะองคกร (Protocol to Prevent, Suppress and Punish Trafficking in Persons, Especially Women and Children, supplementing the United Nations Convention against Transnational Organized Crime) ไดใหคํานิยามคําวา “การคา มนุษย” ไวในมาตรา 3 ความวา (Vidyamali Samarasinghe, 2008 อางใน ศิบดี นพประเสริฐ, 2553) (ก) การคามนุษย หมายถึง การจัดหา การขนสง การสงตอ การจักใหอยูอาศัย หรือรับ ไวซ่ึงตัวบุคคล ดวยวิธีการขมขู หรือดวยการใชกําลัง หรือดวยการบังคับในรูปแบบอ่ืนใด ดวยการ ลักพาตัว การฉอโกง หลอกลวง ใชอํานาจที่เหนือกวา หรือการใชสถานะความออนแอตอภัยของ
8 บุคคล หรือมีการใหหรือรับเงิน หรือผลประโยชนอยางอื่นเพ่ือใหไดความยินยอมของบุคคลหน่ึงท่ีมี อํานาจควบคุมบุคคลอีกคนหนึ่ง เพอ่ื ความมุงประสงคในการแสวงหาประโยชน การแสวงหาประโยชนอยางนอยที่สุด คือ การแสวงหาประโยชนจากการคาประเวณีหรือ การแสวงหาประโยชนทางเพศในรูปแบบอ่ืน การบังคับใชแรงงานหรือบริการ การเอาคนลงเปนทาส หรือการกระทําอ่ืนเสมือนการเอาคนลงเปนทาส การทําใหตกอยูใตบังคับหรือการตัดอวัยวะออกจาก รางกาย (ข) ในกรณีทมี่ กี ารใชวิธกี ารใดตามทรี่ ะบไุ วในขอ (ก) ไมจําตองนําความยินยอมของผูตก เปนเหยื่อจากการคามนษุ ยเพื่อการแสวงหาประโยชนที่ตองการตามท่ีระบุไวในขอ (ก) มาพจิ ารณา (ค) สวนการจดั หา การขนสง การสงตอ การจัดใหอยูอาศัย หรือการหรือการรับไวซึ่งตัว เด็กสําหรับวตั ถุประสงคในเร่อื งของการแสวงประโยชน กจ็ ะถกู พิจารณาวาเปนการคามนุษย แมวาจะ มิไดมีการใชวธิ กี ารตามที่ระบใุ นขอ (ก) ก็ตาม (ง) เด็ก หมายถงึ บคุ คลที่มีอายุตํา่ กวา 18 ป คํานิยามของคําวา “การคามนุษย” ตามท่ีปรากฏในพระราชบัญญัติปองกันและปราบปราม การคามนุษย พ.ศ. 2551 น้ันไดเสนอคาํ นยิ ามตางๆ ทเี่ ก่ยี วของดวย เชน (พระราชบัญญัติปองกันและ ปราบปรามการคามนษุ ย, 2551 อางใน ศบิ ดี นพประเสรฐิ , 2553) - แสวงหาประโยชนโดยมิชอบ หมายความวา การแสวงหาประโยชนจากการคาประเวณี การ ผลิตหรือเผยแพรวัตถุหรือส่ือลามก การแสวงหาประโยชนทางเพศในรูปแบบอื่น การเอาคนลงเปน ทาส การนําคนมาขอทาน การบังคับใชแรงงานหรือบริการการบังคับตัดอวัยวะเพื่อการคา หรือการ อืน่ ใดท่ีคลายคลึงกันอนั เปนการขูดรีดบคุ คล ไมวาบุคคลนั้นจะยินยอมหรอื ไมก็ตาม - การบังคบั ใชแรงงานหรือบริการ หมายความวา การขมขนื ใจใหทํางานหรือใหบริการโดยทํา ใหกลัววาจะเกิดอันตรายตอชีวิต รางกาย เสรีภาพ ช่ือเสียง หรือทรัพยสินของบุคคลนั้นเองหรือของ ผูอื่น โดยขูเข็ญดวยประการใดๆ โดยใชกําลังประทุษรายหรือโดยทําใหบุคคลน้ันอยูในภาวะที่ไม สามารถขดั ขนื ได - องคกรอาชญากรรม หมายความวา คณะบุคคลซ่ึงมีการจัดโครงสรางโดยสมคบกันต้ังแต สามคนขึ้นไปไมวาจะเปนการถาวรหรือช่ัวระยะเวลาหน่ึง และไมวาจะเปนโครงสรางท่ีชัดเจน มีการ กําหนดบทบาทของสมาชิกอยางแนนอนหรือมีความตอเนื่องของสมาชิกภาพหรือไม ทั้งน้ี โดยมี วัตถปุ ระสงคท่จี ะกระทาํ ความผดิ ฐานใดฐานหน่ึงหรือหลายฐานท่ีมีอัตราโทษจําคุกข้ันสูงต้ังแตส่ีปขึ้น ไป หรือกระทําความผิดตามที่กําหนดไวในพระราชบัญญัติน้ี เพื่อแสวงหาผลประโยชนทางทรัพยสิน หรือผลประโยชนอื่นใดอนั มชิ อบดวยกฎหมายไมวาโดยทางตรงหรือทางออม - เดก็ หมายความวา บคุ คลผมู ีอายุต่ํากวาสิบแปดป
9 และในหมวดที่ 1 บทท่ัวไป ในมาตราที่ 6 ไดระบุถึงพฤติกรรมที่เปนความผิดฐานคามนุษยวา ผใู ดเพอ่ื แสวงหาประโยชนโดยมิชอบ กระทาํ การอยางหน่ึงอยางใด ดงั ตอไปน้ี (1) เปนธุระจัดหา ซ้อื ขาย จําหนาย พามาจากหรือสงไปยังท่ีใด หนวงเหน่ียวกักขัง จัดใหอยู อาศัย หรือรับไวซ่ึงบุคคลใด โดยขมขู ใชกําลังบังคับ ลักพาตัว ฉอฉล หลอกลวง ใชอํานาจโดยมิชอบ หรือโดยใหเงนิ หรอื ผลประโยชนอยางอ่นื แกผูปกครองหรือผดู ูแลบุคคลนัน้ เพื่อใหผปู กครองหรือผูดูแล ใหความยนิ ยอมแกผกู ระทําความผิดในการแสวงหาประโยชนจากบุคคลทต่ี นดูแล หรือ (2) เปนธรุ ะจัดหา ซ้ือ ขาย จําหนาย พามาจากหรือสงไปยังท่ีใด หนวงเหน่ียวกักขัง จัดใหอยู อาศัย หรอื รับไวซงึ่ เด็ก โดยมาตราท่ี 6 ตามพระราชบัญญัติดังกลาว มีรายละเอียดของมาตราที่มีความสอดคลองกับ คํานิยามของคําวาการคามนุษย ตามท่ีปรากฏในพิธีสารวาดวยการตอตานการคามนุษยเพิ่มเติม อนุสัญญาสหประชาชาติเพื่อตอตานองคกรอาชญากรรมขามชาติท่ีจัดต้ังในลักษณะองคกรอยางเห็น ไดชัดเจน โดยพระราชบัญญัติของไทยนี้มีการใหคํานิยามท่ีมีความละเอียดกวาในพิธีสารฯ อัน เนื่องมาจากการเพ่ิมการอธิบายของความหมายของคําตางๆ ท่ีเก่ียวของกับการคามนุษยเพิ่มเติม ขน้ึ มาอกี ดวย พระราชบัญญัติมาตรการในการปองกันและปราบปรามการคาหญิงและเด็ก พ.ศ. 2540 กลาวถึง “การคามนุษย” หมายความวา การกระทําความผิดเกี่ยวกับการคาหญิงหรือเด็ก ซื้อ ขาย จําหนาย พามาจากหรือสงไปยังท่ีใด รับหนวงเหนี่ยว หรือกักขังซึ่งหญิงหรือเด็ก หรือจัดใหหญิงหรือ เด็กกระทําการหรือยอมรับการกระทําใดเพ่ือสนองความใครของผูอื่น เพ่ือการอนาจาร หรือเพื่อ แสวงหาประโยชนอนั มิควรไดโดยชอบสาํ หรับตนเองหรือผอู ื่น ไมวาหญิงหรือเด็กน้ันจะยินยอมหรือไม ก็ตาม (สายสรุ ี จุติกุล, 2547 อางใน ศบิ ดี นพประเสรฐิ , 2553) คํานิยามของคําวา “การคามนุษย” ตามที่ระบุโดยพันธมิตรโลกเพ่ือตอตานการคาผูหญิง (Global Alliance Against Trafficked in Women : GAATW) ที่ระบุวา การคามนุษย หมายถึง การกระทําและความพยายามใดๆ ท่ีเปนการจัดหา ขนสง ลําเลียงภายในหรือขามพรมแดน การซ้ือ ขาย การสงตอ หรือการรับหรือกักขังหนวงเหน่ียวบุคคลดวยการลอลวง การบังคับ รวมทั้งการขูท่ีจะ ใชกําลังหรือใชอํานาจหนาที่โดยมิชอบ หรือการผูกมัดดวยภาระหน้ีสิน เพื่อกักขังหนวงเหนี่ยวบุคคล นั้นใหตกอยูในภาวะจํายอม เชน ในรูปแบบของงานรับใชในบาน งานบริการทางเพศหรืองานบริการ การเจริญพันธุ ซ่ึงหมายถึงงานใหบริการดูแลภายในครอบครัว รวมถึงการใหบริการทางเพศแกผูชาย ไมวาจะมีหรอื ไมมีคาจางกต็ าม เพอ่ื บงั คับใชแรงงาน หรือเปนแรงงานติดหนี้ หรือทําใหตกอยูในสภาพ
10 การทํางานเยี่ยงทาสในชุมชนอื่นท่ีมิใชภูมิลําเนาที่บุคคลน้ันอาศัยอยูในขณะท่ีเกิดการลอลวง บังคับ หรอื มหี นสี้ ินผกู มดั ข้นึ (พชั ราวดี แกวคูณ, 2543 อางใน ศบิ ดี นพประเสริฐ, 2553) นอกจากคํานิยามขางตนแลวยงั ไดมกี ารขยายความของคาํ ตางๆ ที่ปรากฏในคํานิยามดังกลาว ดวย ไดแก (ศิบดี นพประเสริฐ, 2553) 1. การแสวงหาประโยชนโดยมิชอบดานแรงงาน หมายถึง การแสวงหาประโยชนจากการ บังคับใชแรงงานหรอื บริการ 2. การบังคับใชแรงงานหรือบริการ หมายความวา การขมขืนใจใหทํางานหรือใหบริการโดย ทําใหกลัววาจะเกิดอันตรายตอชีวิต รางกาย เสรีภาพ ช่ือเสียง หรือทรัพยสินของบุคคลน้ันเองหรือ ของผูอ่ืน โดยขูเข็ญดวยประการใดๆ โดยใชกําลังประทุษรายหรือโดยทําใหบุคคลนั้นอยูในภาวะที่ไม สามารถขดั ขืนได 3. ผูเสียหายจากการคามนุษยดานแรงงาน หมายความวา บุคคลที่ตกเปนผูถูกกระทําใน การคามนุษยดานแรงงานโดยตรง 4. แรงงานเด็ก หมายความวา ลกู จางซึ่งเปนเดก็ อายไุ มตาํ่ กวา 15 ปแตไมถึง 18 ป ตามความ ในหมวด 4 แหงพระราชบญั ญัติคุมครองแรงงาน พ.ศ. 2541 5. เดก็ ท่ีถูกใชแรงงานโดยมิชอบดวยกฎหมาย หมายความวา บุคคลอายุตํ่ากวา15 ป ยกเวน เด็กอายุตั้งแต 13 ปบริบูรณ ในงานเกษตรกรรมที่ไมทําตลอดท้ังป ซึ่งถูกใชแรงงานและพึงไดรับการ ชวยเหลือตามแนวปฏิบัติฉบับน้ี ท้ังนี้โดยไมตองคํานึงถึงวาบุคคลดังกลาวจะตกเปนผูเสียหายจาก การคามนุษยดานแรงงานหรือไม หรือบุคคลผูเปนนายจางจะทําการอันเปนการฝาฝนตอบทบัญญัติ ของกฎหมายอ่นื ใดหรอื ไมก็ตาม ทางดานองคการระหวางประเทศเพื่อการโยกยายถ่ินฐาน (International Organization for Migration : IOM) ยังไดกําหนดคํานิยามของคําวาการคามนุษย เม่ือ พ.ศ. 2542 โดยพิจารณาวา การคามนุษยนั้นจะเกิดข้ึน “เม่ือผูยายถิ่นไดรับการจางงานอยางผิดกฎหมาย เชน การถูกจัดหา ถูก ลกั พา หรอื ถกู ขาย เปนตน และ/หรอื ถกู เคล่อื นยาย ไมวาจะภายในประเทศหรอื ขามพรมแดนระหวาง ประเทศ และในระหวางสวนใดของกระบวนการน้ี ตัวกลางหรือนักคามนุษยไดรับผลประโยชนทาง เศรษฐกิจหรือผลประโยชนอื่นโดยการใชอุบายหลอกลวง บีบบังคับ และ/หรือการแสวงหาประโยชน ในรูปแบบอื่นภายใตเง่ือนไขซ่ึงละเมิดสิทธิข้ันพ้ืนฐานของผูยายถิ่น” (พัชราวดี แกวคูณ และคนอื่นๆ, 2543 อางใน ศิบดี นพประเสรฐิ , 2553)
11 ดังน้ัน แมวาจะมีคํานิยามท่ีมีความหมายครอบคลุมมากที่สุดแลวในปจจุบัน แตก็ควรก็จะนํา คํานิยามอื่นๆ มาประกอบการพิจารณาถึงความหมายของคําวาการคามนุษยดวย เพื่อท่ีวาจะไดเปน การรบั รแู ละเขาใจถงึ รูปแบบของการคามนษุ ยประเภทตางๆ ไดกวางขวางและครอบคลุมมากขึ้น ท้ังน้ี องคประกอบท่ีสําคัญในการพิจารณาวาการกระทํานั้นๆ เปนการคามนุษย ไดแก (สํานักสงเสริมและ พทิ ักษผดู อยโอกาส, 2549 อางใน ศบิ ดี นพประเสรฐิ , 2553) 1. ความรุนแรงหรือการขมขูวาจะใชความรุนแรง ซ่ึงจะรวมไปถึงการหมดส้ินเสรีภาพในการ เคลือ่ นยายและการกาํ หนดชีวติ ของตนเอง 2. การหลอกลวง คอื การไมบอกความจริงในเรอ่ื งของสภาพการทาํ งาน รวมทั้งลักษณะงานที่ จะตองทาํ 3. ภาระหนี้สิน การทํางานเพ่ือหักลางหนสี้ นิ ท่ถี ูกนาํ มาอางวาเปนคาใชจายตางๆ 4. มีการแสวงประโยชนโดยมิชอบจากอํานาจหนาที่หรือตําแหนงที่อยูเหนือกวา เชน การใช อํานาจในฐานะท่เี ปนผบู ังเกิดเกลาแสวงประโยชนจากบตุ รของตนเอง 5. การตกเปนแรงงานบงั คับหรือแรงงานเยย่ี งทาสเมื่อเดนิ ทางมาถงึ ถิน่ ปลายทาง 2.2 รปู แบบของการคามนุษย ในสังคมปจจบุ ันการคามนุษยสามารถแยกออกไดเปนสองประเภทใหญดงั ตอไปนี้ คือ 1) การคามนุษยในรปู แบบการคาทาส หรอื คาแรงงาน การขอทาน คือ การนําเด็กอายุต้ังแตแรกเกิดจนถึง 18 ป ซ่ึงมิไดจํากัดไววาจะเปนเชื้อชาติ หรือสัญชาติใดก็ตามมาเปนขอทาน ตามความหมายของคําวานิยามเด็กตามพิธีสารเพ่ือปองกันและ ปราบปราบการคามนุษยในสตรีและเด็กตามพิธีสารตอทายของอนุสัญญาสหประชาชาติ ซึ่งเด็กเปน กลุมเส่ียงท่ีจะตกอยูในขบวนการคามนุษย เพราะเด็กยังออนท้ังคุณวุฒิและวัยวุฒิประกอบกับความ เดียงสาทางดานกฎหมายซ่ึงเปนกลุมที่อาจถูกลอลวงมาเขาสูขบวนการคามนุษย ตลอดจนถึงกลาย สภาพเปนแรงงานเด็กภาคบังคับสืบเนื่องมาจากสภาพปญหาทางสังคมที่ยากจน วิธีการนําเด็กเขาสู ขบวนการขอทานอาจสืบเน่ืองมาจากสาเหตุดังตอไปนี้ วิธีการชักจูง ลอลวงและการนาพาเด็กเขาสู ขบวนการขอทานในท่ีสุด แตในบางกรณีเด็กก็อาจเขาสูขบวนการขอทานโดยความสมัครเพราะฐานะ ทางเศรษฐกิจของครอบครับที่ยากจนโดยผูปกครองเปนคนดาเนินการใหนายหนาพาบุตรของตนเขา ไปสูขบวนการขอทานในทสี่ ดุ (มลู นธิ กิ ระจกเงา, 2555 อางใน นนทธนยั ตลบั ทอง, 2556) “ขอทาน” หมายถงึ การขอเงินหรือสงิ่ ของเลี้ยงชีวิตพบวาขอทานไดถูกหยิบยกมาเปนวิธีการ หาเงินโดยใชเด็กเปนเครื่องมือ ซึ่งมีผลประโยชนตอบแทนสูงใหแกกลุมบุคคล หรือแมกระท่ังคนใน ครอบครวั ของเดก็ คนนั้นเอง เปนผลใหเกิดการขยายตวั จนมีการเคล่ือนยายเด็กเขาสูขบวนการขอทาน เพิ่มมากเปนลําดับ จึงทําใหนิยามของการขอทานเพ่ือเล้ียงชีพเร่ิมเขาสูภัยเงียบของ “ธุรกิจเด็ก
12 ขอทาน” นั่นเอง และเปนอีกหนึ่งประเภทของความผิดเกี่ยวกับการคามนุษยอีกรูปแบบหน่ึง (มูลนิธิ กระจกเงา, 2555 อางใน นนทธนยั ตลับทอง, 2556) 2) การคามนุษยในลักษณะแรงงานภาคประมง การประมงถือวาเปนธุรกิจท่ีสรางรายได มหาศาลใหกับประเทศซึ่งเปนผลใหความตองการแรงงานในธุรกิจภาคประมงเพ่ิมสูงขึ้นมาตามตัว และการทาํ งานภาคประมงถือวาเปนการทํางานในลักษณะงานที่หนักและความเสี่ยงสูงมากจึงไมคอย มีบุคคลใดท่ีอยากจะเขาไปทํางานในธุรกิจภาคประมง ซ่ึงจุดนี้เองเปนจุดที่ทําใหเกิดการเอาเปรียบ แรงงานภาคประมงและใชงานแรงงานท่ีทำภาคประมงอยางหนักโดยท่ีไดรับคาแรงตํ่ากวาความเปน จรงิ สวนใหญตกอยูในสภาวะทีต่ องจํายอมแลวไมสามารถหลีกเลี่ยงหรือขัดขืนไดแตประการใดเลยซ่ึง มีแรงงานจํานวนมากท่อี ยากจะหลุดจากวงโคจรของการเปนแรงงานในภาคประมงโดยการลักลอบหนี ออกมาบางรายก็หนีออกมาไดบางรายก็ไมสามารถหนีออกมาไดจึงตองทนทํางานตอไปดวยความ ยากลาํ บากและไดรบั คาแรงท่ไี มยุตธิ รรมตอตนเลย ลักษณะการลอลวงในธรุ กจิ แรงงานภาคประมง การลอลวงแรงงานในภาคประมงสวนใหญจะใชวิธีนกตอหรือนายหนาเขามาตีสนิทกับเหย่ือ สวนใหญจะใชวิธีการมาเสนองานใหทําโดยมีคาตอบแทนสูงเพื่อเปนสิ่งจูงใจโดยจะเร่ิมจากการเขามา พูดคุยในเร่ืองทั่วไปกอนและจึงชักชวนเขาไปทํางานดวยโดยใชวิธีการหวานลอมตางๆ เพื่อใหเหยื่อ ไววางใจ นอกจากน้ีขบวนการคามนษุ ยมักใชวิธกี ารพดุ คยุ กับเหยือ่ ดวยภาษาทองถ่ินเสมอเพ่ือใหเหยื่อ ไววางใจวาคนบานเดยี วกัน นอกจากนแี้ ลวขบวนการคามนษุ ยยังใชวิธีการติดประกาศตามสถานีขนสง สวนสาธารณะตางๆ หากเหยื่อติดตอกับไปในการรับสมัครงานก็มักจะบอกวางานที่รับตําแหนงน้ีได เต็มแลวและจะเสนอตําแหนงงานที่เงินเดือนดีกวาใหเสมอเม่ือเหย่ือติดตอกลับและก็จะหลอกลวงให เหย่ือลงทางานในภาคประมงในท่ีสุดเหยอ่ื ท่ีถกู ลอลวงสวนใหญ ในประเทศไทยสวนใหญจะเลือกเหยื่อ ที่เดินทางเขามากรุงเทพมหานครเปนสวนใหญ และจะเปนประชากรของภาคเหนือและภาค ตะวันออกเฉียงเหนือท่ีลักษณะทางกายภาพของพ้ืนที่ทุรกันดารไมเหมาะสมกับการดํารงชีพจึงตอง อพยพหนีเขาเมืองหลวงเพ่ือจะไดมาหางานทําและเปนเหยื่อที่ไมคุนเคยกลับสถานที่นั้นๆ เชน สถานี ขนสงหมอชิต สถานีรถไฟหัวลําโพง แลวเหย่ือท่ีดูลักษณะทาทางซ่ือและไมมีท่ีจะไปและไมคุนเคยกับ สถานท่ีมักจะเปนกลุมเปาหมายของขบวนการคามนุษยมากท่ีสุด เหย่ือท่ีถูกลอลวงมากที่สุดอายุ ประมาณ15-45 ป ซ่ึง ทั้งหมดเปนเพศชายซ่ึงจะเอาลงมาเปนแรงงานภาคประมง 10 การคามนุษยในรูปแบบ แรงงานภาคประมงน้ีก็ถือวาเปนความผิดในฐานการคามนุษยอีกเชนกัน และแรงงานตางดาวท่ีเปน แรงงานภาคประมงก็มีแรงงานจากประเทศอ่ืน เชน แรงงานพมา ลาว กัมพูชา ที่จะนามาลงเปน แรงงานในภาคประมงดวย เพราะแรงงานจากประเทศเหลานี้จายคาแรงถูกกวาแรงงานไทยเพราะ สวนใหญลักลอบหนีเขาเมอื งโดยผดิ กฎหมายทง้ั สน้ิ (นนทธนยั ตลับทอง, 2556)
13 3) การคามนุษยในรูปแบบการบรกิ ารทางเพศอีกประเภทหน่ึง การแสวงหาผลประโยชนจากเด็ก หมายถึง การบังคับ ชักจูง การสงเสริมหรือการยินยอม ดวยประการทงั้ ปวงใหเด็กกระทําการหรือไมกระทําการอยางใด อันเปนการแสวงหาผลประโยชนจาก เดก็ การท่นี าํ เดก็ มาแสวงหาผลประโยชนยังขัดตอกฎหมายเด็กดวยอันเปนการกระทําผิดตอกฎหมาย พ.ร.บ.คุมครองเดก็ พระราชบญั ญตั ปิ องกันและปราบปรามการคามนุษย และกฎหมายอาญา เชน เปน ธุระจัดหาเด็ก เพื่อการคาประเวณี ประสงคแหงการคา ทํา ผลิต เผยแพร จําหนาย นําเขา ส่ือลามก อนาจารเด็ก การรับเด็ก ทาํ งานในสถานประกอบการตองหามตามกฎหมาย เชน โรงงานอุตสาหกรรม ขนาดหนัก สถานบันเทิงยามคาคืน เปนตนซ่ึงเด็กไมสามารถท่ีจะทํางานที่หนักเกินขีดความสามารถ ของเด็กไดซึ่งผิดตอพระราชบัญญัติการใชแรงงานเด็กกลุมเปาหมายที่จะถูกบังคับมาใชแรงงานเด็ก สวนใหญจะเปนกลุมเปาหมายที่เรรอนท่ีไมมีบานพักอาศัยหลับนอนตามที่สวนสาธารณะตางๆ ใต สะพานลอย และกลุมเด็กท่ีมีปญหาทางครอบครัวพอแมหยารางกันก็เปนกลุมเสี่ยงที่จะถูกขบวน การคามนุษยนามาคาประเวณีทางเพศและขอทานในเด็ก โดยขบวนการคามนุษยจะใชวิธีการเขามาตี สนทิ โดยการใหเงิน การใหเกมส สิ่งของที่เด็กตองการเพื่อเปนการจูงใจใหเด็กเขาสูวงโคจรของการคา ประเวณี และขอทานในท่ีสุด โดยกลุมเส่ียงจะอยูในเด็กท่ีอายุต้ังแต 10-18 ป ท้ังชายและหญิงและ เด็กกลุมเส่ียงที่มีลักษณะเบี่ยงเบนทางเพศ พื้นที่เส่ียงถาในประเทศไทยจะอยูในบริเวณสนามหลวง สะพานพทุ ธ วงเวียนใหญสถานีรถไฟหัวลําโพง สวนลุมพินี ยานสีลมเปนตน (มูลนิธิกระจกเงา, 2555 อางใน นนทธนัย ตลับทอง, 2556) ถาในประเทศเพื่อนบานก็มีการลักลอบนําเด็กมาจากประเทศลาว พมา กัมพูชาโดยผานเขามาทางชายแดนโดยการลักลอบเขาเมืองโดยผิดกฎหมายซึ่งการคาแรงงาน เด็กเพ่ือการคาประเวณีและขอทานถือวาเปนฐานความผิดฐานการคามนุษยอีกรูปแบบหนึ่งท่ีสังคม อาเซียนของเราเองหรือแมแตสังคมระหวางประเทศเองยังไมสามารถมีมาตรการทางกฎหมายท่ีเพียง พอที่จะขจัดปญหานี้หมดไปไดจึงตองอาศัยความรวมมือจากทุกภาคสวนของสังคมอยางจริงจังท้ัง ความรวมมอื แบบทวิภาคแี ละพหุภาคี 2.3 การคามนุษยโดยองคกรอาชญากรรมขามชาติ ในความผิดฐานการคามนุษยมีสวนโยงใยถึงความผิดในลักษณะอื่นๆ อีกมากมายที่เปน ความผิดในลักษณะการกระทาความผิดขามชาติหรืออาชญากรรมขามชาติไมวาจะเปนความผิดฐาน การฟอกเงิน ความผิดเกี่ยวกับยาเสพติด ความผิดเก่ียวกับการเปนธุระจัดหาการคาประเวณีชายและ หญิง ซึง่ ความผดิ ดังกลาวตองการความรวมมือในระดับสากลเปนอยางยิ่งเพ่ือขจัดปญหาที่ทุกภูมิภาค ทัว่ โลกตองการใหหมดสิ้นไปโดยดวนและท้ังน้ีตองการความรวมมือในระดับระหวางประเทศทั้งหลาย โดยผานทางอนุสัญญา พิธีสารตางๆ ความรวมมือตางๆ ในเรื่องการคามนุษยท้ังในระดับภูมิภาคและ อนุภูมิภาค เพราะการคามนุษยนามาซึ่งปญหาอาชญากรรมขามชาติประเภทตางๆ มากมายไมวาจะ
14 เปน เรื่องการฟอกเงิน ยาเสพติดซ่ึงอาชญากรรมประเภทตางๆ น้ันลวนแตทาลายความม่ันคงและ เสถียรภาพของประเทศตางๆในกลุมประเทศอาเซียนของเราเองก็ไดมีความรวมกันอยางหนักแนนใน เรื่องน้ี โดยประเทศในอาเซียนเองก็ไดมีการประชุม เชน การประชุมสุดยอดผูนาเอเซีย-ยุโรปหรืออา เซม คร้ังที่ 9 ณ ศนู ยการประชุมแหงชาติ นครเวียงจันทน สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวใน เรื่องการคามนุษยไวซึ่งการประชุมนั้นจะเนนไปในเรื่องมาตรการปองกันการคามนุษยโดยเนนถึงการ กินดีอยูดีของประชาชนในประเทศ การศึกษา สังคม ครอบครัว การสาธารณะสุขเพ่ือสรางมาตรการ ใหประชาชนในประเทศไทยเองไดอยูดีกินดเี พ่ือเปนภูมิคุมกันในการตอตานอาชญากรรมขามชาติ และ ในป พ.ศ.2558 ประเทศทั้งหลายในอาเซียนจะรวมตัวกันเปนประชาคมจึงตองแกปญหานี้อยาง เรงดวน ปญหาการคามนษุ ยยงั ตองไดรบั การแกปญหาจากตนเหตุ อาทิ ปญหาความยากจนและความ ไมเทาเทียมกนั ของคนในสงั คม รวมทงั้ การพัฒนาสงั คมและเศรษฐกิจอยางยั่งยืน โดยมีภาคประชาชน เปนศูนยกลาง ไดแก การลดความเสี่ยงและการเตรียมรับความพรอมรับภัยพิบัติ ความสําคัญตอหวง โซอาหารทช่ี ัดเจน (ไทยนวิ ส, 2555 อางใน นนทธนยั ตลบั ทอง, 2556) ประเทศไทยถือไดวาเปนทั้งประเทศตนทาง ทางผาน ปลายทางของขบวนคามนุษยขามชาติ เพราะทําเลท่ีตั้งของประเทศไทยเปนศูนยกลางของเอเชียตะวันออกเฉียงใตทั้งทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมทําใหบุคคลตางๆ พากันเดินทางเขามาในประเทศไทยเพื่อแสวงหาประโยชนจาก ทรพั ยากรของประเทศไทยทําใหผกู ระทําความผิดสามารถเดินทางผานไปยังประเทศอ่ืนไดโดยสะดวก นอกจากนเ้ี องยงั มปี จจยั ใหกลมุ ขบวนการคามนุษยแสวงหาประโยชนจากประเทศไทยเปนฐานในการ ประกอบอาชญากรรมขามชาติอีกดวยจึงจําเปนอยางยิ่งที่ประเทศไทยจะไดใหสัตยาบันแกอนุสัญญา สหประชาชาติวาดวยการตอตานอาชญากรรมขามชาติโดยดวน (ประชาไท, 2555 อางใน นนทธนัย ตลบั ทอง, 2556) เม่ือเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2556 ประเทศไทยไดมีการออกพระราชบัญญัติปองกันและ ปราบปรามการมีสวนรวมในองคกรอาชญากรรมขามชาติ พ.ศ. 2556 ซึ่งกฎหมายฉบับนี้มุง ปราบปรามกลุมผมู ีอิทธพิ ลขามชาติหรอื แกงมาเฟยขามชาติที่ทําธุรกิจผิดกฎหมายและเปนกฎหมายที่ ออกตามหลักการของอนุสัญญาสหประชาชาติวาดวยการตอตานองคกรอาชญากรรมขามชาติ ค.ศ. 2000 (United Nations Convention against Transnational Organized Crime 2000) (ปกปอง ศรีสนิท, 2555 อางใน นนทธนัย ตลับทอง, 2556) ในพระราชบัญญัติฉบับนี้จึงมุงเนนในลักษณะการ กระทําความผิดขามชาติ อาทิ การคายาเสพติด การคามนุษย การลักลอบขนคนเขาเมือง การขาย อาวธุ ท่ีผิดกฎหมาย การคาทรัพยากรธรรมชาตทิ ผ่ี ดิ กฎหมาย การคาสัตวปาท่ีผิดกฎหมาย การขายยา และเวชภณั ฑปลอม รวมทั้งอาชญากรรมคอมพวิ เตอร เชน แกงฉอโกง สาระสําคญั ของกฎหมายฉบบั นม้ี หี ลายประการดังนี้
15 1) มีการกาํ หนดฐานความผิดและบทลงโทษท่ีรุนแรงมากกวากฎหมายอาญาท่ีใชบังคับอยูใน ปจจบุ นั ในกฎหมายฉบบั นี้ ผูใดมสี วนรวมในองคกรอาชญากรรมขามชาติจะถกู ลงโทษรุนแรง เชน เปน สมาชิก สมคบกัน จัดการ สั่งการ ชวยเหลือ ยุยง อานวยความสะดวก หรือแมแตใหคําปรึกษากับ องคกรเหลานี้ตองระวางโทษจําคุกตั้งแต 4 ปถึง 15 ป หรือปรับต้ังแต 80,000 บาทถึง300,000 บาท หรอื ท้งั จาทง้ั ปรบั เทยี บกบั ฐานความผิดฐานอ้ังยีต่ ามประมวลกฎหมายอาญาจะถกู ลงโทษจาคุกไมเกิน 7 ป และปรับไมเกิน 14,000 บาท นอกจากน้ีผูท่ีเปนขาราชการสวนกลาง สวนทองถิ่น พนักงาน รัฐวิสาหกิจ สมาชิกรัฐสภา ผูบริหารสถาบันการเงิน หรือกรรมการองคกรตามรัฐธรรมนูญจะตองรับ โทษหนักขึ้นเปน 2 เทา ถาคํานวณแลวคือการจาคุกมากสุดถึง 30 ป ในทายท่ีสุดพนักงานสอบสวน หรือพนักงานเจาหนาที่กลับกระทาความผิดตามกฎหมายน้ีเสียเองจะรับโทษเปน 3 เทา ซ่ึงคํานวณ แลวอาจตองรับโทษจาคุกสุดสุดถึง 45 ปมากท่ีสุดในกฎหมายอาญาไทยยกเวนการจําคุกตลอดชีวิต ซ่ึงนับไดวาเปนบทลงโทษที่คอนขางหนักทีเดียว หากผูมีสวนรวมในองคกรอาชญากรรมขามชาติคน หนึง่ ทาํ ความผิดตามวตั ถุประสงคขององคกร ผมู ีสวนรวมท่ีไมไดคดั คาน ที่อยใู นสถานท่ีเกิดเหตุ หรือที่ เปนหัวหนาจะตองรวมรับผิดทุกคน แมบุคคลเหลานี้จะไมไดลงมือในการกระทําความผิดก็ตาม ซ่ึง คลายกับหลกั การเรอื่ งอ้งั ย่ซี องโจรตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 213 2) การทําใหประเทศไทยไมเปนท่ีหลบซอนตัวของสมาชิกองคกรอาชญากรรมขามชาติ กฎหมายฉบับนี้มีบทบัญญัติท่ีปองกันมิใหประเทศไทยเปนที่หลบซอนตัวของบรรดาสมาชิกองคกร อาชญากรรมขามชาติดวยเหตุผลดังนี้16 ใน มาตรา 5 ไดกําหนดความผิดฐานมีสวนรวมในองคกร อาชญากรรมขามชาติไว ดงั น้นั หากมตี างประเทศรองขอใหประเทศไทยสงสมาชิกองคกรอาชญากรรม ขามชาติขามแดนไปลงโทษในตางประเทศ ประเทศไทยเราก็อาจสงไดเพราะเรามีฐานความผิดน้ีแลว ในไทยสอดคลองกบั หลกั Double criminality ซึง่ ในมาตรานถ้ี ือวาเปนนิมิตรหมายที่ดีเปนอยางยิ่งใน ความรวมมือทางอาญาระหวางประเทศเพราะประเทศไทยจะไดปลอดจากการซอนตัวของอาชญากร ขามชาติในอาชญากรรมขามชาติประเภทตางๆเพราะประเทศไทยไดมีหลักการออกพระราชบัญญัติ สอดคลองประสานในแนวทางเดียวกับอนุสัญญาวาดวยการตอตานองคกรอาชญากรรมขามชาติ ใน มาตรา 6 มกี ารกาํ หนดใหศาลไทยมีเขตอํานาจสากล (Universal jurisdiction) ถาหากพบตัวผูมีสวน รวมในองคกรอาชญากรรมขามชาตใิ นประเทศไทย กระบวนการยุติธรรมของไทยสามารถจับตัวบุคคล ดําเนินคดีไดทันที แมผูกระทําความผิดนั้นจะเปนคนตางประเทศและไดกระทําความผิดใน ตางประเทศก็ตาม ซ่ึงในมาตรานี้ถือวาเปนขอดีเปนอยางยิ่งท่ีเขตอํานาจศาลไทยมีอํานาจที่จะกระทํา การดังกลาวนั้นไดโดยไมมีความผิดตามกฎหมายแตอยางใดเน่ืองจากอาชญากรรมขามชาติท่ีสามารถ จับกุมภายในประเทศไทยยังไมสามารถจับบุคคลที่เปนหัวหนากลุมอาชญากรไดซ่ึงผูส่ังการจะอยูใน ตางประเทศ ในหลักการทั้งสองเร่ืองดังกลาวน้ีประเทศไทยไดสรางมาตรฐานขึ้นซึ่งถาทุกประเทศท่ัว
16 โลกไดทาํ มาตรฐานเชนเดยี วกันก็จะไมมีท่ีใดในโลกเปนที่หลบภัยของกลุมอาชญากรขามชาติอีกตอไป อยางแนแท 3) การเพ่ิมโอกาสใหเจาพนักงานในการปองกันและปราบปรามองคกรอาชญากรรมขามชาติ 17กฎหมายฉบับนี้ไดเพิ่มโอกาสใหกับเจาพนักงานสอบสวนและเจาพนักงานอัยการในการสืบสวน สอบสวนผูกระทาความผิดโดยในมาตรา 17 ใหอํานาจดักขอมูลทางการส่ือสาร เชน ดักฟงสัญญาณ ทางโทรศัพทมือถือ ในมาตรา 19 ใหมีการปฏิบัติการอําพรางตัวของเจาหนาที่ (undercover operations) มาตรา 20 ใหมีการใชวิธีการเคลื่อนยายภายใตการควบคุม (controlled delivery) และในมาตรา 21ใหมีการใชการสะกดรอยตามกลุมองคกรอาชญากรขามชาติดวยเครื่องมือ อิเล็กทรอนิกส (electronic surveillance) โดยรายละเอียดของการใชมาตรการดังกลาวจะมีการ ออกเปนระเบียบของอัยการสูงสุดซึ่งระเบียบดังกลาวจะบรรลุถึงวัตถุประสงคที่ต้ังไวก็จะตองอาศัย ความรวมมือกับนานาประเทศอยางเปนรูปธรรมเพื่อภูมิภาคของเราจะไดปลอดจากกลุมองคกร อาชญากรขามชาติ 2.4 นยิ ามความหมายของอาชญากรรม องคกรอาชญากรรม และอาชญากรรมขามชาติ ในยุคโลกาภิวัตนมีความเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วทั้งทางดานสังคม เศรษฐกิจ และ เทคโนโลยี ความเปลี่ยนแปลงดังกลาวน้ีกอใหเกิดผลกระทบในหลายดาน โดยเฉพาะอยางยิ่งลักษณะ ของอาชญากรรมท่เี ปลี่ยนรูปแบบจากอาชญากรรมท่ีใชความรุนแรงธรรมดาไปสู องคกรอาชญากรรม และพัฒนาตอเนื่องไปสูรูปแบบของ อาชญากรรมขามชาติ ในท่ีสุด(วัชรพล ประสารราชกิจ, 2560 อางใน มปต., 2560) ในหัวขอนี้จะนําเสนอถึงนิยามความหมายของ อาชญากรรม องคกร อาชญากรรม และอาชญากรรมขามชาติ เพ่ือใหสามารถเขาใจความสัมพันธเช่ือมโยงของคําทั้ง 3 ได อยางชดั เจนยิง่ ขึ้น อาชญากรรม : นยิ ามความหมาย ประธาน วัฒนวาณิชย ไดนําเสนอความหมายของอาชญากรรมของนักวิชาการหลายทาน เปนตนวา แมคคาเรวิคซ (J. Makarewicz) นักปราชญชาวเยอรมันใหนิยามความหมายของ อาชญากรรม ตามลักษณะบรรทัดฐานความประพฤติวา หมายถึง การกระทําของสมาชิกในกลุม สังคมซ่ึงทําใหสมาชิกอ่ืนๆของกลุมชนช้ันน้ันถือวาเปนอันตราย หรือผูกระทํามีทัศนะคติตอตานการ กระทาํ นัน้ ซง่ึ ทาํ ใหกลมุ ชนจาํ ตองแสดงออกโดยเปดเผยรวมกันเพอ่ื เพิกถอนสิทธิอยางหน่ึงอยางใดของ บคุ คลนัน้ เสยี สวน พจนานกุ รมศพั ทกฎหมาย อธบิ ายวา อาชญากรรม เปนการกระทําหรืองดเวนการ กระทําซ่ึงฝาฝนกฎหมายอาญาและเปนการกระทําผิดตอรัฐ เกี่ยวกับประเด็นการนิยามความหมาย ของอาชญากรรมน้ี ประธาน เสนอวา เปนการยากที่จะใหคํานิยามไดโดยงายหรือเปนท่ีเขาใจของ
17 บุคคลโดยท่ัวไป เพราะสามารถนิยาม “อาชญากรรม” ไดท้ังนิยามตามธรรมชาติ และการนิยามตาม บญั ญัตขิ องกฎหมาย (ประธาน วัฒนวาณิชย, 2560 อางใน มปต., 2560) สวน อรัญ สุวรรณบุปผา เสนอวา อาชญากรรม เปนปรากฏการณหน่ึงของสังคมที่เกิดขึ้น โดยการกระทําของบุคคล ซ่ึงการกระทําน้ันๆ กฎหมายไดบัญญัติเปนขอหาม และถือวาเปนความผิด ซง่ึ ผูกระทําผิดจะตองไดรับการลงโทษ สวนคําวา อาชญากรรม ในภาษาอังกฤษ crime มีรากศัพทมา จากคํา ภาษาลาติน (Latin) วา Crimen หรือ Criminis มีความหมายดั้งเดิมวา การตัดสินคํา พิพากษา การจับกุม หรือลงโทษ และตอมาความหมายไดเปลี่ยนแปลงไป หมายถึงความผิด หรือ การ รองทกุ ขจากผลของความผดิ อรัญ มองวา อาชญากรรมในภาษาไทยน้ัน หมายรวมถึง การกระทําหรือ ความประพฤติที่ถือวาเปนความผิด และผูกระทําจะตองไดรับโทษตามกฎหมาย สวน crime ใน ภาษาอังกฤษน้ัน มิไดเนนถึงความหมายและขอบเขตของการกระทําหรือความประพฤติที่ไมพึง ปรารถนาของคนในสังคมไว ฉะนั้นความประพฤติของบุคคลใดๆ ก็ตามจะเปนท่ียอมรับของสังคม หรือไม จึงข้ันอยูกับความคํานึงของสมาชิกในสังคมน้ันเปนสําคัญ สิ่งที่เรียกวาดีหรือเลว ถูกกําหนด ดวยความคิดคาํ นึงของคนในสังคมเปนสําคญั (อรัญ สวุ รรณบุปผา, 2518 อางใน มปต., 2560) จากนิยามความหมายของ “อาชญากรรม” ที่นําเสนอขางตน สะทอนใหเห็นวา การพิจาณา วาการกระทําใดเปนอาชญากรรมหรือไมน้ัน มีแนวพิจารณา/ตัดสินใน 2 แนวทางหลัก คือ แนวทางที่ 1 แนวทางการนิยามโดยใหความสําคัญกับการใหความหมายแกการกระทําโดยกลุมคนในสังคม แนวทางจะใชบรรทัดฐานที่ผูคนรวมกันสรางข้ึนเปนมาตรฐานในการตัดสินการกระทําวาผิดหรือไม และแนวทางที่ 2 การนิยามโดยใชบทบญั ญัติในกฎหมายเปนตัดตัวสินวาการกระทําอยางหนึ่งอยางใด ของบุคคลเปนความผิดหรือไม การนิยามตามแนวทางน้ี อํานาจในการนิยามความหมายของ อาชญากรรม จะเปนหนาที่หลัก หรอื อาํ นาจของ รัฐ องคกรอาชญากรรม : นยิ ามความหมาย องคกรอาชญากรรม (Organized Crime) คือ การประกอบกิจกรรมที่ผิดกฎหมายโดยมี สมาชิกจํานวนมากที่รวมตัวกันเปนองคกร มีลักษณะการดําเนินงานท่ีม่ันคงและเครงครัดตอ กฎระเบียบและวินัย โดยจะประกอบกิจกรรมเก่ียวกับการจัดหาสินคาและบริการที่ผิดกฎหมาย ซึ่ง ครอบคลุมธุรกิจในวงกวางรวมท้ังการพนัน การคาประเวณี การใหกูยืมเงินโดยคิดดอกเบ้ียเกินอัตรา ยาเสพติด การเรียกคาคุมครอง รวมทั้งกิจกรรมอ่ืนๆท่ีผิดกฎหมายท่ีกระทําโดยสมาชิกขององคกร ดังกลาว (วชั รพล ประสารราชกิจ, 2560 อางใน มปต., 2560) องคการสหประชาชาติ ไดกําหนดคําจํากัดความของคําวา “องคกรอาชญากรรม” ใน อนุสัญญาตอตานอาชญากรรมขามชาติท่ีจัดตั้งในลักษณะองคกร ป 2543วาหมายถึง กลุมที่มีการจัด โครงสรางของบุคคล 3 คนหรือมากกวาที่ดํารงอยูเปนระยะเวลาหนึ่งและท่ีมีการประสานการ
18 ดาํ เนินงานระหวางกนั โดยมีเปาหมายในการกระทําอาชญากรรมรายแรงหนง่ึ อยางหรือมากกวาหรือใน การกระทําความผิดตามที่กําหนดไวในอนุสัญญาน้ี เพื่อใหไดมาซึ่งผลประโยชนทางการเงินหรือ ผลประโยชนทางวัตถอุ ยางอื่นไมวาโดยตรงหรือทางออม (วันชัย รุจนวงศ, 2560 อางใน มปต., 2560) นอกจากนี้ วันชัย ยังไดสรุปลักษณะขององคกรอาชญากรรมจากทัศนะและขอเสนอของ นักวิชาการหลายทานวา กลุมองคกรอาชญากรรม มีลักษณะดังนี้ ไมมีอุดมการณทางการเมือง มีการ จัดลําดับชั้นองคกร มีสมาชิกจํานวนจํากัดหรือเฉพาะกลุมใดกลุมหน่ึง มีการดําเนินงานอยางตอเนื่อง ใชวิธีการที่ผิดกฎหมายหรือใชความรุนแรงหรือขมขูและการติดสินบน มีการกําหนดหนาที่และการ แบงงานกันทําอยางชัดเจน มีลักษณะเปนการผูกขาด มีกฎขอบังคับระหวางสมาชิกท่ีชัดเจนรวมถึง ขอกาํ หนดในการปฏิบตั งิ านท่เี ปนความลบั (วันชัย รุจนวงศ, 2560 อางใน มปต., 2560) จากนิยามความหมายของ องคกรอาชญากรรม ขางตน จะเห็นไดวา องคกรอาชญากรรมมี นัยสะทอนใหเห็นถงึ การกออาชญากรรมท่ีมไิ ดมีอาชญากรหรือผูกระทําความผิดเพียงคนเดียว หากแต มีลักษณะของการจัดระเบียบองคกร (Organization) และเพ่ือความเขาใจที่ลึกซึ้งมากย่ิงข้ึน วันชัย รุจนพงษ เสนอใหเห็นถึงความแตกตางระหวางองคกรอาชญากรรมและอาชญากรรมปกติวามีขอ แตกตางกนั 2 ประเด็นหลกั คอื (วนั ชัย รจุ นวงศ, 2560 อางใน มปต., 2560) 1) ผูกระทาํ ความผิด อาชญากรรมปกติ ผกู ระทําผดิ อาจมีคนเดยี วหรอื หลายคน แตเปน ลักษณะรวมกันกระทําความผิดเพียงครั้งเดียวหรือเปนคร้ังคราว ไมมีการจัดต้ังควบคุมตรวจสอบกัน อยางเขมงวด ผูกระทําสวนใหญจะลงมือกระทําความผิดเอง หรือบางกรณีใหผูอื่นทําแทนแตก็ไมมี ความซับซอน สวน องคกรอาชญากรรม ผูกระทําความผิดหรือรวมคบคิดกระทําความผิดมีหลายคน และแตละคนมหี นาทีค่ วามรับผิดชอบเฉพาะ มีระบบการติดตอส่ือสารที่ปกปด และมีการตัดตอนการ รับรูในขอมูลเทาที่จําเปน มีระบบควบคุมอยางเครงครัด มีผูบงการใหญอยูเบื้องหลัง ผูลงมือทํา ความผดิ สวนใหญเปนลูกนองระดบั ลาง 2) พฤตกิ รรมในการกระทําความผิด อาชญากรรมปกติ มกี ารกระทาํ ความผดิ หรือวธิ กี าร กระทําความผิดสวนใหญมักไมมีความซับซอน มีการแบงงานกันทําบาง แตก็ไมมีการจัดระเบียบ องคกร และโครงการสรางที่แนนอน ไมไดมีการกระทําความผิดรวมกันเปนประจํา ระบบการส่ือสาร มักใชรูปแบบการส่ือสารปกติไมปดลับ สวนองคกรอาชญากรรม สวนใหญมีพฤติกรรมการกระทํา ความผิดเปนกระบวนการหรือมีรูปแบบการกระทําความผิดท่ีสลับซับซอน จัดตั้งเปนองคกรเพื่อ กระทาํ ผิดกฎหมาย ในองคกรมีการจัดระบบปองกันการสืบสวนลงโทษจากฝายเจาหนาท่ีอยางดี การ สั่งการหรือการสื่อสารจะใชชองทางลับหรือใชรหัส มีการควบคุมและรักษาความลับอยางเครงครัด ผูใดผิดพลาดจะไดรับการลงโทษจากองคกรอยางรุนแรง เมื่อถูกจับกุม หากรับสารภาพ จะปกปด ขอมูล ไมซัดทอด มีระบบตัดสัมพันธพยานหลักฐานท่ีอาจพาดพิงถึงตัวกลางใหญไวอยางรัดกุม โดย การจดั ลาํ ดบั ช้ันของผรู วมกระทาํ ความผดิ ดวยการมอบหมายงานกนั เปนทอดๆ
19 จะเห็นไดวา อาชญากรรม และ องคกรอาชญากรรม มีความแตกตางกัน แตก็มีความ เกีย่ วของเชอื่ มโยงกัน ลําดับตอไปจะนําเสนอถงึ นิยามความหมายและลักษณะของ อาชญากรรมขาม ชาติ กลาวคือ อาชญากรรมขามชาติ : นิยามความหมาย สาํ นักงานตาํ รวจแหงชาติ ไดกําหนดความหมายของ “อาชญากรรมขามชาติ” ไวตามหนังสือ ที่ 0003.24/7505 ลงวันท่ี 18 สิงหาคม 2542 ไววา อาชญากรรมขามชาติ คือ การกระทําที่มี ประเทศที่เก่ียวของอยางนอย 2 ประเทศ ถือวาเปนความผิดตามกฎหมายอาญาและกําหนดโทษไว กระทํารวมกันโดยกลุมบุคคลตั้งแต 2 คนข้ึนไปในรูปแบบขององคกร มีจุดม่ังหมายเพื่อแสวงหา ประโยชนรวมกันโดยมีการตระเตรียม การพยายาม และลงมือกระทาํ ความผิดตอเนอ่ื งกันจากประเทศ หนึง่ ไปยงั อกี ประเทศหน่งึ หรอื หลายประเทศ (วัชรพล ประสารราชกจิ , 2560 อางใน มปต., 2560) องคกรสหประชาชาติ ไดแบงประเภทขององคกรอาชญากรรมขามชาติออกเปน 10 ลักษณะ คอื (วรี ะพงษ บญุ โญภาส, 2560 อางใน มปต., 2560) 1) การลกั ลอบคายาเสพติด (Illicit trafficking in Drugs) 2) การลกั ลอบคนเขาเมอื ง (Smuggling of Illegal Migrants) 3) การคาอาวธุ (Arms Trafficking) 4) การลกั ลอบคาอาวธุ อปุ กรณนิวเคลยี ร (Trafficking in Nuclear Material) 5) กลุมองคกรอาชญากรรมขามชาติและการกอการราย (Transnational Criminal Organization and Terrorism) 6) การคาหญงิ และเดก็ (Trafficking in Women and Children) 7) การลักลอบคาช้ินสวนมนษุ ย (Trafficking in Body Part) 8) การโจรกรรมและลกั ลอบคายานพาหนะ (Theft and Smuggling of Vehicles) 9) การฟอกเงิน (Money Laundering) 10) การกระทาํ ความผิดอืน่ ๆ (Other activities) ไดแก - การโจรกรรมศิลปวตั ถุ - การใหสินบนเจาหนาท่ตี าํ รวจและขาราชการอ่นื ๆ - อาชญากรรมคอมพิวเตอร - อาชญากรรมส่งิ แวดลอม - อาชญากรรมทรพั ยสินทางปญญา - การฉอโกงประกันภยั ทางทะเล - การแทรกซมึ เพ่ือการครอบงําธรุ กจิ ที่ถูกกฎหมาย
20 โดยทใ่ี นประเทศไทยนั้น อาชญากรรมขามชาติท่ีสําคัญในประเทศไทย คือ การลักลอบคายา เสพติด การลับลอบคนเขาเมือง การคาอาวุธ อาชญากรรมทางเศรษฐกิจและอาชญากรรมทาง คอมพิวเตอร การคาหญิงและเด็ก การโจรกรรมและลักลอบคายานพาหนะ การฟอกเงิน (วีระพงษ บญุ โญภาส, 2560 อางใน มปต., 2560) นอกจากน้ีจะเห็นไดวาจากจัดแบงประเภทของอาชญากรรม ขามชาตขิ ององคการสหประชาชาติทงั้ 10 ลกั ษณะนั้น ปรากฏการณทางสังคมที่การศึกษาวิจัยในคร้ัง นี้ใหความสนใจศึกษา คือ 1) การคาประเวณี/การขายบริการทางเพศ/การซ้ือขายแลกเปลี่ยนมนุษย ในธุรกิจเพศพาณิชย และ 2) การบังคับใชแรงงาน/การลักลอบซื้อขายคนตางดาวหลบหนีเขาเมือง นั้นตรงตามลักษณะท่ี 2) การลักลอบคนเขาเมือง (Smuggling of Illegal Migrants) และลักษณะที่ 6) การคาหญิงและเด็ก (Trafficking in Women and Children) ของประเภทของอาชญากรรมขาม ชาติ ท้ังน้ีเพื่อเกดิ ความเขาใจท่ีกระจางมากย่ิงข้ึน ผูศึกษาจะอธิบายลักษณะของอาชญากรรมขาม ชาติทงั้ 2 ลักษณะในรายละเอียดมากยงิ่ ขึ้น กลาวคือ สุจติ บุญบงการ (สุจิต บุญบงการ, 2560 อางใน มปต., 2560)อธิบายวา การเคล่ือนยายประชากรท่ีผิดกฎหมาย (Illegal immigration) เปนเร่ือง เกี่ยวกับการเคลื่อนยายคนงานขามชาติท่ีผิดกฎหมาย นั้นเปนผลมาจากความแตกตางทางเศรษฐกิจ ของประเทศตางๆ ทาํ ใหมกี ารลักลอบของแรงงานจากประเทศที่จนกวาไปสูประเทศท่ีรํ่ารวยกวา เชน ประเทศไทยมีแรงงานตางชาติที่ลักลอบมาจากพมาเปนจํานวนมากนับลานคน แมวาจะมีความ พยายามในการแกไขปญหา เชน ผลักดันแรงงานเหลานี้กลับประเทศ แตก็กระทําไมสําเร็จ กลาวคือ การลักลอบดังกลาวก็ยังคงมีอยู เนื่องจากนายทุนไทยยังนิยมใชแรงงานตางชาติเพราะคาจางแรงงาน ต่ํา ในขณะเดียวกันแรงงานผิดกฎหมายเหลาน้ีก็ยินดีอยูในประเทศ เนื่องจากมีงานทําและมีรายได ดีกวากลับไปประเทศของตน สวนในเรอื่ งของการคาหญิงและเด็กในฐานะของโสเภณนี นั้ เปนการเคลื่อนยายจากประเทศที่ ยากจนกวาไปสูประเทศที่ร่ํารวยกวา การลักลอบดังกลาวมีรูปแบบตางๆ อาทิ การแตงงานปลอม การคาเยี่ยงทาส การบงั คับคาประเวณี ความยงุ ยากในการแกไขปญหานี้ คือ มีผูหญิงท่ีประกอบอาชีพ น้ีจํานวนหนึ่งเต็มใจเดินทางไปทํางานทางเพศในตางประเทศ ไมไดไปเพราะถูกหลอกลวง แตไปดวย เหตุผลทางดานเศรษฐกิจ/รายไดเปนสาํ คญั เกยี่ วกับประเดน็ น้ี วนั ชยั รจุ นวงศ (วันชยั รุจนวงศ, 2560, อางใน มปต., 2560)กลาววา การคาหญิงและเด็กไป เพือ่ การคาประเวณยี ังตางประเทศทาํ รายไดมหาศาล มีการประมาณวาองคกรอาชญากรรมไดเงินจาก การสงหญิงไปคาประเวณีไมตํ่ากวา 1,000,000 บาทตอผูหญิง 1 คน ซ่ึงมีหญิงไทยท่ีถูกนําไป คาประเวณยี ังประเทศตางๆ ไมนอยกวา 50,000 คน คิดเปนเงนิ ประมาณ 50,000 ลานบาท ท้ังน้ีหาก รวมเครือขายการคาประเวณีในประเทศซ่ึงมีตัวเลขประมาณการขั้นตํ่าอยูที่ 200,000 คน จะเปน จาํ นวนเงินท่อี งคกรอาชญากรรมไดไปเปนจาํ นวนมหาศาล
21 จากนยิ ามความหมายของ อาชญากรรม องคกรอาชญากรรม และอาชญากรรมขามชาติ เรา จะเห็นไดวาคําทั้ง 3 มีความหมายที่แตกตางกัน โดยที่คําวา อาชญากรรม นั้นมีนัยเกี่ยวของกับ การ นิยามวาการกระทาํ ใดหนึ่งวาเปนความผดิ หรือไม และควรจะไดรับบทลงโทษแหงการกระทําความผิด นั้นอยางไร สวนคําวา องคกรอาชญากรรม เปนเร่ืองของการอธิบายถึงการกออาชญากรรมท่ีมี ลักษณะของการจัดระเบียบทางสังคมในรูปขององคกร มีผูกระทําผิด/อาชญากรมากวา 1 คน และมี เปาหมายในการกออาชญากรรมที่ชัดเจน มีการกระทําที่เปนกระบวนการ สวน อาชญากรรมขามชาติ ไดสะทอนใหเหน็ ถงึ ความซบั ซอนของการกออาชญากรรมท่ีมิไดจํากัดขอบวงอยูเฉพาะในประเทศหรือ รัฐใดหนึ่งเทานั้น หากแตมีลักษณะของการขามชาติ (Transnational) (วัชรพล ประสารราชกิจ, 2560 อางใน มปต., 2560) คือ ลักษณะการกระทําความผิดท่ีเกิดขึ้นหรือมีการเคลื่อนไหวขาม พรมแดนประเทศ โดยอาจมีการขามแดนของคน เชน ตัวอาชญากรผูหลบหนีการลงโทษหรือเดินทาง เพอ่ื ไปกระทําความผิด หรือเปนกรณีของผูเสียหาย เชน ในกรณีการกระทําผิดในคดีลักลอบคามนุษย หรอื เปนการเคล่ือนยายพรมแดนประเทศของส่ิงของ เชน อาวุธปน การฟอกเงิน ยาเสพติด 2.5 การตอตานการคามนุษยในประเทศไทย 2.5.1 ประวัตแิ ละแนวคดิ การคามนุษย ในประเทศไทยการคามนุษยไมมีหลักฐานที่แนชัดวาปรากฏมาจากเมื่อใด แตมีหลักฐานท่ี เดนชัดโดยเร่มิ ตงั้ แตสมัยกรงุ ศรอี ยุธยาซ่ึงสามารถแบงววิ ฒั นาการคามนุษยออกเปนสามยุค (นนทธนัย ตลับทอง, 2556) ยคุ แรก สมยั กรงุ ศรอี ยุธยา- ยคุ กอนเลิกทาสในสมยั รัชกาลท่ี 5 (พ.ศ. 2417) จากหลักฐานทางประวัติศาสตรบทบัญญัติที่เกี่ยวของกับการคาประเวณี เชน พระไอยการ ลักษณะลักพา พ.ศ. 1901 พระไอยการลักษณะผัวเมีย พ.ศ.1904 ซ่ึงหญิงที่มาประกอบอาชีพโสเภณี นนั้ มหี ลกั ฐานเดนชัดไดถูกพฒั นาจากการเปนนางทาส35 เพราะสภาพของหญิงยากจนและหญิงท่ีเปน เชลยศึกในสงคราม หรือหญิงท่ีถูกนามาจากเมืองประเทศราชตางๆในสมัยน้ันจะถูกขายตัวเปนทาส และในการเปนทาสน้ันยอมหมายถึง การปฏิบัติทุกอยางตามท่ีนายทาสส่ังรวมถึงการบําเรอให ความสุขทางเพศแกนายทาสดวย และจากหลกั ฐานดังกลาวปรากฏไวอยางชัดแจงในจดหมายเหตุของลาบูแบร ราชทูตฝรั่งเศส ท่เี ขามาในสมัยสมเด็จพระนารายมหาราช ไดกลาวถึงความชอบธรรมของขุนนางและนายเงิน ในการ ท่ีจะเกณฑใหหญิงและเด็กหญิงท่ีตนไดซ้ือมาใหคาประเวณี เพียงแตการคาประเวณีดังกลาวจะตอง เสียเงนิ ถวายพระมหากษัตรยิ โดยในบันทึกดังกลาวยังไดกลาวถึงการรับซ้ือภริยาที่สามีสงขายมาเปน ทาสดวย36 แสดงใหเห็นถึงแนวคิดในสมัยอดีตวาผูหญิงถูกมองจากสังคมเปนทรัพยสินท่ีสามารถซ้ือ ขายไดซ่ึงไมตางจากทรพั ยสนิ ประเภทอืน่ เชน ขาวสาร อาหาร
22 ในชวงปลายสมัยกรุงศรีอยุธยาและตนกรุงรัตนโกสินทร คือ การคาชาวจีนขามชาติภายใต ปญหาภายในของประเทศจีนเอง ท้งั ปญหาเรื่องการเพม่ิ ขึ้นของประชากรอยางรวดเร็ว การเขามาของ อิทธิพลตะวันตกตามเมืองทาตางๆ แตตัวเลขของการคาหญิงจีนเพื่อการคาประเวณีทางเพศยังไมมี มาก เน่อื งจากสวนใหญยังเปนอพยพและการคาชายชาวจีนเพื่อเขามาบังคับใชแรงงาน โดยกอนหนา พ.ศ.2425 เชื่อกันวามีชาวจีนท้ังท่ีอพยพดวยความสมัครใจและถูกเคล่ือนยายไปในประเทศตางๆ ประมาณ 2,000,000 คน 37 ในป พ.ศ. 2398 สนธสิ ญั ญาเบาวรง่ิ มผี ลกอใหเกิดการเปล่ียนแปลงตอระบบเศรษฐกิจ จากท่ี เคยใชการผลิตเพ่ือยังชีพมีการเปล่ียนแปลงมาเปนการผลิตเพื่อขาย โดยมีเงินเปนหัวใจสําคัญในการ แลกเปลี่ยน นับวาเปนการเปดประเทศท่ีสงผลตอความเปลี่ยนแปลงตางๆ โดยตรงมีการวาจาง แรงงานตางดาวโดยเฉพาะชาวจีนเขามาทาปาไม เหมืองแร และธุรกิจตางๆ ในภาคอุตสาหกรรมมาก ข้นึ ในขณะท่ีระบบโสเภณียังมไี มมากนกั เพราะระบบผูกขาดการคาประเวณีของสถานคาประเวณีท่ีมี ความเกี่ยวของในการจายภาษีของโสเภณี ยคุ ท่ีสอง การเลิกทาส (พ.ศ.2417) – ถงึ ยุคสงครามโลกครง้ั ทสี่ อง (พ.ศ.2488) ใน พ.ศ. 2417 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวรัชกาลที่ 5 แหงราชวงศจักรี ได ออกพระราชบัญญัติพิกัดเกษียณอายุลูกทาสไทย โดยเฉพาะในมาตราที่ 1,2 และ 3 ไดกําหนดวา “… ลูกทาสก็ดี ลูกไทยท่ีถูกขายตัวลงเปนทาสก็ดี ถามันเกิดปมะโรงสัมฤทธ์ิศก พ.ศ.2411 อันเปนปที่ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวเถลิงถวัลยราชสมบัติ และปตอมา อายุถึง21ปใหมันพน คาตัวเปนไทย คอื ไดรบั การหลุดพนจากการทต่ี กอยูใตอาํ นาจของบุคคลใดก็ตามไมวาทาสน้ันจะอยูกับ เจาขุนมูลนางเดิมหรือไดโอนยายไปอยูกับเจาขุนมูลนายใหม… หากจะเอาบุตรหลานท่ีเกิดตั้งแตป มะโรงสัมฤทธิ์ศก อายุตํ่ากวา 15 ปลงมาขายฝากใหขายฝากไดตามพิกัดเกษียณอายุ แตถาบุคคลนั้น ครบอายุ 15 ปข้ึนไปถึง 20 ปตองใหผูถูกขายรูเห็นดวย38 บทบัญญัติในกฎหมายสงผลตอการคา ประเวณีดวย เพราะจะทําใหหญิงท่ีเคยตองคาประเวณีในสถานะของนางทาสหมดสิ้นไปภายใน ระยะเวลาตามที่กฎหมายไดกําหนดไวหลังจากท่ีมีการเลิกทาส การเขามาของหญิงโสเภณีจากจีน จํานวนมากทาใหรัฐบาลออกพระราชบัญญัติสัญจรโรค รศ.127 ซึ่งมีใจความสําคัญดังน้ี “ ทุกวันน้ี หญิงบางจาพวกประพฤติตนอยางนครโสเภณีมีหัวหนาต้ังโรงข้ึนหาเงินหลายตําบลแตกอนมาการต้ัง โรงนครโสเภณี นายโรงชวยไลหญิงมาเปนทาสรับต๋ัวจากเจาภาษแี ลวมีหัวหนารวบรวมในพื้นท่ีอันควร มคิ วรบางเปนเหตุใหเกดิ การววิ าทเกิดข้ึนบอยคร้ัง อีกประการหน่ึงหญิงบางคนปวยเปนโรคซ่ึงอาจติด ตอเนื่องไปถึงผูชายที่คบหาสมาคมได ก็มิไดมีแพทยตรวจรักษาโรครายนั้นอาจติดตอเนื่องกันไปถึง อนั ตรายตอชวี ิตและรางกายมนษุ ยเปนอนั มากและยังหามีขอกฎหมายและขอปองกันอยางใด...” การ ออกพระราชบญั ญตั ิดังกลาวเปนการยอมรบั สภาพการประกอบอาชพี การคาประเวณีและการมีโสเภณี
23 ภายในประเทศ โดยจะตองมกี ารขนึ้ ทะเบียนของโสเภณีเพื่อการเก็บภาษีและการดูแลเร่ืองโรคตางเชน โรคเอดส โรคติดตอทางเพศสมั พนั ธ จากกฎหมายดังกลาว ทาํ ใหธรุ กิจคาประเวณไี ดรับความนิยมอยางมาก ซึ่งไดปรากฏจากสถิติ ของโสเภณีท่ีไดมีการบันทึกไวใน พ.ศ.2452 มีการจดทะเบียนหญิงจีนจานวน 1,441 คน หญิงไทย จํานวน 950 คน หญิงเวียดนามจานวน58 คน หญิงลาว50 คน ในป พ.ศ. 2468 จํานวนดังกลาวได เพม่ิ เปน หญิงจนี 2,766 คน หญิงไทยเพียง 342 คน โดยสาํ หรับหญงิ จากประเทศจีนน้ันพบวารอยละ 90จะถูกหลอกใหมาคาประเวณีในประเทศไทย39 หลังจากการมีการบังคับใช พระราชบัญญัติคนเขา เมือง พ.ศ.2470 และพระราชบัญญัติการคาหญิงและเด็ก พ.ศ.2471 หลังจากท่ีประเทศไทยไดให สัตยาบัน อนุสัญญาระหวางประเทศวาดวยการปราบปรามการคาหญิงและเด็ก พ.ศ. 1921 การคา ประเวณที างเพศกไ็ ดลดลงอยางเหน็ ไดชดั ขณะเดียวกันปญหาการคามนุษยท่ีเขามาเพ่ือการบังคับคาแรงงานก็มีมากไมแพกัน โดย พิจารณาจากแรงงานอพยพชาวจีนที่เพ่ิมข้ึนจาก 95,243 คน ในชวง พ.ศ.2425-2435 เปน 331,002 คนในชวง พ.ศ.2436-2448 และเพม่ิ เปน 688,004 คน ในชวง พ.ศ.2449-2460 มีจํานวนไมนอยที่ถูก นาํ ตัวมาจากฝงทะเลทางใตของประเทศจีนท่ซี ึ่งการทาการซ้ือขายเด็กหญิงทําการอยางเปดเผยเหมือน ซ้ือขาวของธรรมดาเหมือนการซื้อผัก ปลา ขาวสารตามตลาดทั่วไป พวกนายหนาก็มีวิธีการลอลวง และลักพาคลายคลึงกับการคากลุ ีกจุ รอยางเห็นเดนชดั 40 ในชวงกอนสงครามโลกคร้ังที่สอง กิจการการคามนุษยถูกผูกขาดอยูกับกลุมธุรกิจชาวจีน โดยเฉพาะธุรกิจท่ีเก่ียวของกับการคาประเวณีและเปนคนรับใชภายในบานท่ีไมสามารถแยกออกจาก กันไดอยางชัดเจน โดยเฉพาะกลุมบุคคลท่ีพาหญิงและเด็กเหลานี้เขามาในประเทศไทย ที่เร่ิมมี เครือขายความรวมมือ เพราะเปนธุรกิจที่ทารายไดอยางมหาศาล ทําใหเกิดปญหาในการควบคุมดูแล อยางเห็นไดชัด ถึงแมประเทศไทยไดใหสัตยาบันอนุสัญญาระหวางประเทศวาดวยการปราบปราม การคาหญงิ และเด็ก ค.ศ.1921 แลวกต็ าม ยคุ ท่สี าม ภายหลงั สงครามโลกคร้งั ทส่ี อง (พ.ศ. 2489 – ปจจบุ ัน) ในยุคน้ีเปนชวงที่ประเทศไทย เร่ิมมีการติดตอซื้อขายกับนานาประเทศมากยิ่งขึ้นโดยเฉพาะ กับประเทศสหรัฐอเมริกา และตอมาไดมีการอนุญาตการจัดตั้งฐานทัพของประเทศสหรัฐอเมริกาใน ประเทศไทยทําใหมีทหาร นักวิชาการ นักธุรกิจ จากประเทศตะวันตกเดินทางเขามาในประเทศไทย มากยิ่งขึ้นจึงเกิดการเปล่ียนแปลงการคาประเวณีเปนรูปแบบใหมที่ไมใชแตการคาประเวณีทางเพศ อยางเดียว เพ่ือเปนการตอบสนองความตองการของผูใชบริการ ประกอบกับสถานการณ ภายในประเทศท่มี ีความยายแรงงานจากชนบทสเู มืองใหญทมี่ ีความเจรญิ ทางดานเศรษฐกจิ ในชวงป พ.ศ. 2503- 2530 ไดมีการออกพระราชบัญญัติการปราบปรามการคาประเวณี ภายใตแนวคดิ การหามคาประเวณีโดยเดด็ ขาดแตปญหาก็มไิ ดลดลงและกลับทวีความรุนแรงข้ึนเพราะ
24 ปจจุบันคือความยากจนในชนบทท่ีเพ่ิมมากข้ึน การเขามาของฐานทัพอเมริกา และการพัฒนาการ ทองเทย่ี ว หญิงและเด็กจํานวนมากเขาสูธุรกิจการคาหญิงประเวณี และถึงแมฐานทัพอเมริกาจะถอน ออกไปในชวงกอนป พ.ศ.2519 แตก็มีกลุมลูกคาจากประเทศตะวันตกเพ่ิมมากข้ึนเพราะปจจัยตางๆ ก็ยากจนแพรกระจายเขาไปในพ้ืนท่ีชนบททาใหเกิดการอพยพยายถิ่นของคือ ความยากจนในชนบทที่ เพม่ิ มากขึ้นทาใหบุคคลตางๆ ดิ้นรนเขามาในเมืองใหญเพอ่ื ความอยรู อดของตน หญิงและเด็กจานวนมากเขาสูธุรกิจการคาประเวณีและถึงแมฐานทัพอเมริกาจะถอนออกไป กอนชวง พ.ศ.2519 แตก็มีกลุมลูกคาจากประเทศตะวันตกเพิ่มมากขึ้น และรูปแบบการคามนุษยไดมี การจัดสงขบวนหญิงไทยไปประกอบธุรกิจทางเพศในตางประเทศโดยเฉพาะในประเทศญี่ปุน ฮองกง สิงคโปร มาเลเซีย และประเทศในทวีปยุโรป41 ถึงแมจะมีความเส่ียงในการถูกเอารัดเอาเปรียบใน เรื่องคาแรงและการถูกทารุณกรรมในรูปแบบตางๆ ก็ยังมีผูที่ตองการเดินทางไปจํานวนมากเพราะ ความยากจนของคนในชนบทเปนหลกั และความอยูรอดของครอบครัว นอกจากนี้ยังมีรูปแบบการแสวงหาผลประโยชนรูปแบบใหมที่เปนที่นิยมในสังคมตะวันตก เชน การหาหญิงไทยไปแตงงานกับชายชาวตางชาติ โดยเฉพาะชาวเยอรมันกิจการจัดสงเมียทาง ไปรษณยี ท่ีแพรหลายในประเทศออสเตรเลียและประเทศสหรัฐอเมริกาโดยหญิงเหลาน้ีหากไมประสบ ความสําเร็จในการแตงงานจะตกอยูในสถานการณบังคับที่จะตองถูกแสวงหาผลประโยชนในรูปแบบ การคาประเวณที างเพศ42 สําหรับประเทศไทยการยายถ่ินของหญิงและเด็ก โดยเฉพาะเด็กหญิงในวัย 12-15ป เร่ิม ขยายจาก กรุงเทพมหานครและเมืองท่ีเปนฐานทัพของอเมริกาไปสูเมืองใหญที่เปนแหลงทองเที่ยว เชนหาดใหญ พัทยา เปนตน โดยการเคลื่อนยายเริ่มมีแรงผลักดันในทางเศรษฐกิจ จากครอบครัว โดยเฉพาะหญิงและเด็กจาก ภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือที่เร่ิมจากการไปรับจางทํางาน และนาํ ไปสธู รุ กจิ การคาประเวณี43 ในชวงป พ.ศ.2521-2530 ถึงแมการเคล่ือนยายของหญิงและเด็กภายในประเทศ จะมีปจจัย มาจากฐานะทางเศรษฐกิจเปนหลัก แตก็เริ่มมีปจจัยเสริมอื่นที่เกิดขึ้น เชน การเห็นตัวอยางของผูที่ เคลื่อนยายถิ่นไปทํางานการชกั จูงของผูท่ีเคยเขามาในธุรกิจการคาประเวณีที่กลับไปในหมูบานสาเหตุ สําคญั โดยเฉพาะการเคลื่อนยายของหญิงและเด็กจากภาคเหนือ คือ ความยากจนของครอบครัวที่ทํา ใหบิดามารดาขายลูกใหมาคาประเวณี โดยจะมีการรับเงินไปกอนจานวนหนึ่ง และผูที่ถูกไปทํางาน จะตองทาํ งานชดเชยเงินมากกวาอยางนอยสองเทา นอกจากนี้ยังมีปจจัยจากตัวหญิงและเด็กเอง เชน การเกิดความอับอายจากประสบการณทาง เพศ ปญหาในชีวิตสมรสและครอบครัว สภาวะหน้ีสินเปน ปจจัยผลักที่ทาใหเกิดการเขาสูการคาประเวณีโดยถาหากครอบครัวมีสวนรวมในการเขาสู
25 กระบวนการรบั เงินไปกอน หญงิ และเด็กก็จะเขาสกู ระบวนการคาประเวณีในลักษณะแรงงานทาสเพ่ือ ชดใชเงนิ ท่ีตนไดรับจากนายหนาไปแลว ในชวงปลายของระยะนี้ไดเร่ิมมีการคาหญิงและเด็กท่ีถูกลอลวงและชักจูงใหไปทํางานท่ี ประเทศเพือ่ นบาน โดยเฉพาะหญิงและเด็กจากภาคเหนือถูกนาไปคาประเวณีทางเพศ ในขณะที่หญิง และเด็กจากภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะถูกนาไปใชแรงงานภายในบาน ถาหญิงที่มีประสบการณใน การคาประเวณีมาคร้ังหนึ่งก็จะมุงสูประเทศในยุโรป โดยมีนักทองเที่ยวจากในประเทศตะวันตกที่มี สวนรวมในการนาพาไป หลายคนถูกไถตัวและไดแตงงานกับผูใชแรงงาน แตหลายคนเองไมประสบ ความสําเรจ็ ก็จะกลบั มาทางานในลักษณะนายหนาชกั จงู บุคคลในหมบู านเพื่อไปคาประเวณี ในชวงป พ.ศ.2531 จนถึงปจจุบันชวงนี้เปนชวงท่ีการคามนุษยผันแปรอยางแยกไมออก สําหรับภายในของประเทศการเติบโตของการคาหญิงและเด็ก มีขั้นตอนเปนระบบมากข้ึน มีการยาย ถ่ินโดยตรงจากหมูบานไปสูตางประเทศ โดยพื้นที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ การสงหญิงและเด็กไป คาประเวณีน้นั มีวิธีการรูปแบคลายการสงแรงงานชายไปทางานในตางประเทศ มีการเลือกคานายหนา แตผูถูกคาตองจายคาหนี้สินท่ีบุคคลท่ีอยูในกระบวนการคากําหนดไว ทาใหไมสามารถมีรายไดเปน ของตนเองในชวงแรกของการคาเพราะจะตองทาํ งานเพ่ือชดใชหนส้ี นิ ท่นี กั คามนษุ ยไดตั้งไว การคาหญิงและเด็กชวงนี้ นอกจากจะพบวาการนําหญิงเเละเด็กท่ีเปนชนกลุมนอยน้ันท้ัง ภายในประเทศและประเทศเพ่ือนบานเขามาคาในประเทศไทยแลว ยังพบวาผูซ้ือชาวตางประเทศยัง ใชระบบโดยตรงในการซื้อหญิงและเด็กจากหมูบานคลายกับเปนการใหสินสอดเพ่ือนําหญิงไปเปน ภรรยาทําใหบิดามารดาจํานวนมากพอใจกับวิธีการเชนน้ี เพราะเปนการไดเงินโดยตรง ตัวหญิงเองก็ อยูกับชาวตางชาติชวงระยะเวลาส้ันๆ โดยที่ชาวตางประเทศมักจะเปนฝายเลิกรากันไปเอง เมื่อหญิง เหลานัน้ ไมสามารถตอบสนองความตองการทางเพศได ในชวงน้จี งึ เปนชวงท่ปี ญหาการคาหญิงและเดก็ เพิม่ มากข้นึ เปนลําดับโดยเฉพาะในปญหาการ คาประเวณีในประเทศไทยเชื่อวามีผูหญิงและเด็กท่ีคาประเวณีถึง 400,000 คน โดยรอยละ 40 ของ ทั้งหมด คือประมาณ 160,000 คน เปนเด็กอายุตํ่ากวา 16 ป และเปนรูปแบบการสรางมายาคติให บิดามารดาเห็นรายไดท่ไี ดจากการทางานในรปู แบบของสัญญาจางแรงงาน ในท่ีสุดก็นําผูหญิงและเด็ก เหลานี้เขาสกู ารคาประเวณีเปนหลกั เพราะสามารถสรางรายไดมหาศาลใหกบั ครอบครวั นอกจากน้ีการแสวงหาผูหญิงและเด็กในฐานะผูถูกคา ก็ยังมีรูปแบบอ่ืนๆ ท่ีเห็นไดชัดมาก ยงิ่ ข้ึน ไมวาจะเปนการแสวงหาประโยชนในทางเพศ เชน การจัดใหทาส่อื ลามกอนาจาร การใหบริการ ทางโทรศัพท ท่ีเก่ียวของกับเร่ืองเพศ การแสวงหาประโยชนทางอื่น เชน การจัดใหมีการแตงงาน เพ่ือใหไดสถานะบางอยาง การใชใหประกอบอาชญากรรมตางๆ การบังคับใหเด็กเลนเกมส คอมพวิ เตอรท่สี ามารถซื้อขายคะแนนจากการเลนเกมสได
26 การคาหญิงและเด็กในยุคน้ี เปนยุคที่มีรูปแบบสลับซับซอนมากย่ิงขึ้นมีบุคคลท่ีเขาไป เก่ียวของกับการคามนุษยมากข้ึน ท้ังบุคคลผูที่ถูกคา กลุมนายหนาเจาของบริการ ผูจางงานไปจนถึง ระดับเปนองคกรอาชญากรรมขามชาติท่ีมีความเกี่ยวของกับอาชญากรรมอ่ืน ปญหาการคามนุษยจึง ไมใชเปนปญหาอาชญากรรมในประเทศ โดยเฉพาะกับในประเทศไทยเอง ในฐานะที่เปนท้ังประเทศ ตนทางประเทศทางผานของการคามนุษย ทจ่ี ะตองรวมมอื กบั นานาประเทศในการแกปญหาดังกลาว 2.6 ววิ ฒั นาการของแนวความคดิ วาดวยการตอตานการคามนษุ ย ในสมัยโบราณ สมัยกลาง ตอเน่ืองมาจนกระทั่งในชวงกอนการปฏิวัติฝร่ังเศสในป ค.ศ.1794 ไมมีกฎหมายของเมืองหรือรัฐใดหามทําการคามนุษย อีกทั้งในบางยุคบางสมัยยังไดกําหนดชัดเจนวา มนุษยบางกลุมไมมีสภาพบุคคลเปนเพียงทาส และทาสเปนเพียงทรัพยสินที่สามารถซ้ือขายกันได การคามนุษย การกดข่ี ขมเหงและบังคับใชแรงงานจึงมีอยูอยางแพรหลาย โดยทํากันในรูปแบบการ เอาคนลงเปนทาส (Slavery) และการคาทาส ทาสสวนใหญเกิดจากการทําสงคราม ฝายท่ีชนะ สงครามจะเอาเชลยศึก คือ ทหารหรือพลเมืองของรัฐท่ีแพสงครามลงเปนทาสและกําหนดคุณคาให เปนเพียงทรัพยสิน ซึ่งเจาของสามารถบังคับใหทําอะไรก็ได ทั้งบังคับใชแรงงาน ขมขืน ซ้ือขาย เปลีย่ นมือ หากไมพอใจก็สามารถลงโทษ เฆี่ยนตี ทําทารุณกรรมหรือแมแตฆาใหตายก็ไมผิดกฎหมาย เนือ่ งจากทาสไมใชมนุษย ตวั อยางทเ่ี ห็นชดั เจนเกยี่ วกับการกาํ หนดใหทาสเปนทรัพยสนิ คือ ยคุ โรมนั ยุคโรมันเปนยุครุงเรืองแหงการคาทาส โดยมีชาวกรีกถูกจับเปนเชลยสงไปเปนทาสในโรมัน เปนจํานวนมาก ทั้งกฎหมายบานเมือง (Jus Civile) ของโรมันก็ไดบัญญัติใหทาสเปนทรัพยสินของ ทาส และไมมีสภาพบุคคลตามกฎหมาย และแบงเปนทาสท่ีมีกรรมสิทธ์ิสวนบุคคล และทาสที่เปน กรรมสิทธ์ิของรัฐ(อํานาจ เนตยสุภา, 2548 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธ์ิ, 2554)กฎหมายโรมัน ในชวงตางๆ ไดกําหนดชนิดของทาสเปนหลายประเภททั้งท่ีมีเจาของและที่ไมมีเจาของ ซ่ึงอาจกลาว ไดวา ทาสในโรมนั เปนบคุ คลที่ไมมสี ิทธิและไมมีอํานาจใดๆ ที่จะเรียกรองใหกฎหมายปกปองคุมครอง ตวั เขาเองได (W.W. Buckland, 1908 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธิ์, 2554) ตอมาในยุคกลาง จนกระทั่งถึงยุคกอนสงครามโลกครั้งท่ี1 เปนยุคแหงการลาอาณานิคมและ สํารวจทวีปตางๆ มีการคนพบทวีปแอฟริกา เหลานักลาอาณานิคมไดจับคนพื้นเมือง คนผิวดํามาเปน ทาสจํานวนมากเพ่ือใชแรงงานอยางทารุณ กระบวนการนําคนพื้นเมืองเปนทาส และนําไปคาขายกัน เร่ิมจากแอฟริกาแพรขยายไปยังตุรกี อารเบีย อิหรานและเอเชียตะวันตก มีมนุษยจํานวนมากถูกกดข่ี ขมเหงโดยมนุษยท่ีอางตนวามีชนช้ันสูงกวาและมีอํานาจเหนือกวา ผูถูกขมเหงรูสึกเก็บกด ตอตาน และเหน็ การกดข่ีขมเหงมนุษยเปนเร่ืองผิดศีลธรรมและตระหนักวาไมควรเอาเปรียบซึ่งกันและกัน จึง เกิดการปฏิวัติฝร่ังเศสและเลิกทาสสําเร็จเปนคร้ังแรกในป ค.ศ.1794 (อํานาจ เนตยสุภา, 2548 อาง ใน เบญจมาศ กระจางโพธิ,์ 2554)และหลังจากนั้นในป ค.ศ.1861-1865 ประเทศสหรัฐอเมริกาไดเกิด
27 สงครามกลางเมืองอยางรุนแรงระหวางภาคเหนือกับภาคใต แมไมไดมีจุดมุงหมายเบ้ืองตนท่ีจะ ปลดปลอยหรือทําลายทาสผิวดาํ แตผลทางการเมอื งดังกลาวกไ็ มอาจปฏิเสธถึงผลสะทอนตอการดํารง อยตู อระบบทาส และประธานาธบิ ดอี ับราฮัมกไ็ ดประกาศเลิกทาสในสมัยหลังจากจบสิ้นสงครามกลาง เมอื งในป ค.ศ.1865 (ธเนศ อาภรณสุวรรณ อางใน เบญจมาศ กระจางโพธิ,์ 2554) หลงั จากเลิกทาสแลว การแสวงหาประโยชนจากมนุษย หรือการคามนุษยก็ยังไมสิ้นสุดลง แต เกิดกระบวนการในรูปแบบอ่ืน ซงึ่ เรียกวา “การบงั คับใชแรงงาน” อันเปนการปลอยใหบุคคลคนเดียว หรือกลุมบุคคล กดข่ีบังคับบุคคลหรือกลุมบุคคลอ่ืนโดยปราศจากความสมัครใจใหปฏิบัติหรือทําตาม ขอกาํ หนดอยางเครงครัดอยางไรศกั ดศิ์ รี การบังคับใชแรงงานเกิดข้ึนอยางมากในชวงหลังสงครามโลง คร้ังที่1 ยุติลง ท้ังนี้ในระยะเวลาดังกลาวประเทศตางๆ ไดลงนามในสนธิสัญญาแวแซรเรียบรอยแลว รวมท้ังยังมีองคการแรงงานสากล (International Labor Organization หรือ ILO) ซึ่งอยูภายใต สนธิสัญญาดังกลาวถูกกําหนดใหมีบทบาทในการสงเสริมสิทธิมนุษยชนเกี่ยวกับแรงงานในเร่ือง สุขภาพอนามัยและความปลอดภัยในการทํางานและสวัสดิการของผูทํางาน แตเนื่องจากปราศจาก หลักการหามการบังคับใชแรงงาน หรือหามการกดข่ีขมเหงอยางชัดเจนและเครงครัด รวมท้ังมีการฝา ฝนขอตกลงของประเทศภาคีสมาชิก อยางเชน ประเทศเยอรมนี ทําใหเกิดการใชแรงงานเชลยศึกใน คายกักกันนาซีอยางทารุณโหดราย ตลอดจนมีการฆาลางเผาพันธุชาวยิวอยางโหดราย ในระหวาง สงครามโลกคร้ังท่ี2 ตอมาหลังจากสิ้นสุดสงครามมีการกอตั้งองคการสหประชาชาติขึ้น องคการ แรงงานสากล หรือ ILO จึงถูกกําหนดใหเปนองคกรหนึ่งในสหประชาชาติและมีบทบาทชัดเจนย่ิงข้ึน กลาวคือ เปนองคกรที่ยึดหลักประกันเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชนขั้นพ้ืนฐาน ศักด์ิศรีและคุณคาของความ เปนมนษุ ย และยกเลกิ การบงั คบั ใชแรงงาน โดยวางหลกั การหามมใิ หมกี ารบังคับใชแรงงานในลักษณะ ของการขมขูทางการเมือง ทางดานสังคม ทางดานเศรษฐกิจ รวมถึงไมใหมีการกีดกันทางเชื้อชาติ สังคมและศาสนา ซึ่งสอดคลองกับมาตรา4 ปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชนที่หามลดฐานะของ บุคคลเปนทาสและกามการคาทาสในทุกรูปแบบ อันเปนจุดเร่ิมตนของการนําแนวคิดการตอตาน การคามนุษยมาบัญญัติเปนกฎหมายลายลักษณอักษร(อํานาจ เนตยสุภา, 2548 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธ์ิ, 2554) 2.7 แนวคิดและความเปนมาของความรวมมอื ระหวางประเทศในการตอตานการคามนษุ ย การคามนุษยน้นั ยงั ตองอาศัยความรวมมอื จากหลายฝายในการปองกันและหาแนวทางในการ แกปญหาแมกระท่ังสหประชาชาติก็ไดใหความสําคัญในปญหานี้และก็พยายามท่ีจะหาแนวทางมา แกไขปญหาอันใหญหลวงของสังคมระหวางประเทศสืบเนื่องจากมหันตภัยรูปแบบการคามนุษยโยงใย สูอาชญากรรมขามชาติประเภทอ่ืนมากมายซ่ึงไมสามารถแกปญหาไดเพียงบุคคลใดบุคคลหน่ึงตอง
28 อาศัยความรวมมือจากหลายฝายไมวาจะเปนอนุสัญญา พิธีสารตางๆ ปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิ มนุษยชน ปฏิญญาของภมู ภิ าคตางๆ ในการขจัดปญหาอาชญากรรมขามชาติ หลักสทิ ธิมนษุ ยชนแนวคดิ พน้ื ฐานของ UN ในการตอตานการคามนุษยการคามนุษยนับวาได เปนปญหาสําคัญของสังคมระหวางประเทศแมกฎหมายสิทธิมนุษยชนเองก็ไดมีการบัญญัติเรื่องนี้ไว อยางชัดเจนในปฏญิ ญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชนขอ 4 ซึ่งมีใจความสําคัญวา หามบังคับคนเปนทาส และหามคาทาสทุกรูปแบบ18 ความหมายของการคาทาสทุกรูปแบบรวมถึงการคาทาสในรูปแบบ การคามนุษยดวย เพราะตามนิยามการคามนุษยตามพิธีสารขอ 3 แนบทายอนุสัญญาสหประชาชาติ เพ่ือตอตานอาชญากรรมขามชาติที่จัดต้ังในลักษณะองคกรของอนุสัญญาสหประชาชาติเพื่อตอตาน การคามนษุ ยในสตรีและเดก็ มใี จความสําคัญวา การคามนุษย หมายความวา “ การจัดหา ขนสง โยกยาย ซอนเรน หรือรับบุคคลโดยวิธีการ คุกคาม ใชกําลัง หรือ รูปแบบของการขมขู ลักพาตัว ฉอโกง หลอกลวง ใชอํานาจโดยมิชอบ การให อยูในสถานท่ีเสี่ยง หรือ ให หรือ รับไวซ่ึงเงินหรือผลประโยชน เพื่อท่ีจะไดมาซ่ึงความยินยอมของ บุคคลซ่ึงมอี ํานาจเหนอื บุคคลอน่ื โดยมีวัตถุประสงคที่จะนาตัวบคุ คลไปใชในการแสวงหาผลประโยชน หมายรวมถึงอยางนอยท่ีสุด การแสวงหาผลประโยชนในการคาประเวณี หรือการแสวงหา ผลประโยชนทางเพศอื่นๆ การบงั คับใหใชแรงงาน หรือเปนทาส หรอื การทางานเยี่ยงทาส และการตัด เอาอวัยวะออกไป (องคการสหประชาชาต,ิ อางใน นนทธนัย ตลับทอง, 2556) 2.8 แนวคดิ เก่ียวกับเหยือ่ ในการคามนุษย ความหมายของเหย่อื อาชญากรรม เหยอ่ื อาชญากรรม หรือ เหยื่อวิทยา (Victimology) ศึกษาเก่ียวกับเหย่ือเพ่ือใหเขาใจปญหา ความสัมพันธระหวางบุคคลในการเกิดอาชญากรรมใหชัดเจนยิ่งขึ้น เน่ืองจากการกออาชญากรรมใน บางคราว เหยื่อเปนตัวย่ัวยุ เชื้อเชิญหรือตั้งตนอยูบนความประมาท กรณีเชนนี้การกลาวโทษหรือ ลงโทษเฉพาะตัวอาชญากรจึงอาจไมถูกตองหรือไมกอความเปนธรรมในสังคม จึงจําเปนตองศึกษาให เขาใจถึงความเปนเหยื่อดวย โดยศึกษา 5 ประเด็น ไดแก (1) การกระทําของเหยื่อที่นําไปสูการเกิด อาชญากรรม (2) ลักษณะของเหย่ืออาชญากรรม (3) สถานการณท่ีกอใหเกิดการตกเปนเหยื่อที่ นําไปสูการเกิดอาชญากรรม (4) การปฏิบัติตอเหย่ือในระบบงานยุติธรรม และ (5) ปญหาอื่นๆ ที่ เกี่ยวกับเหย่ือ เชน ปญหาความเปนธรรมในสังคม ปญหาการใชอํานาจหนาที่ของเจาพนักงาน การ บริหารงานราชทัณฑ การใชความรุนแรงและกดขี่ขมเหงของรัฐ ตลอดจนเรื่องอาชญากรรมท่ีไมมี เหย่อื (Robert I., 1984 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธิ์, 2554) คําวา “เหยื่ออาชญากรรม” ในทัศนของนักกฎหมายชื่อ Robert J.Reiss แหงมหาวิทยาลัย เยล สหรัฐอเมริกา คือ บุคคลและองคการตางๆ ท่ีตองประสบเคราะหกรรมจากการกระทําของ
29 อาชญากร ซึ่งตามทฤษฎแี ละการวจิ ัยเก่ียวกับเหยอ่ื อาชญากรรมจะมุงเนนไปท่ีตัวบุคคลที่ตกเปนเหย่ือ มากกวาทจี่ ะพิจารณาถึงตัวองคกร โดยเหยื่ออาชญากรรมมีลักษณะที่สําคัญอยู 2 ประการ คือ เปนผู ที่ตกอยูในความทุกข (Suffering) และไดรับการปฏิบัติที่ไมเปนธรรม(Injustice) เหย่ืออาชญากรรมท่ี เปนบุคคลยังรวมถึงผูที่ไดรับความทุกขทรมานจากกระบวนการพิจารณาคดีในระบบงานยุติธรรมอีก ดวย และในทัศนะของ Thorsten Sellinn และ Marvin E. Wolfgang ยังมองวาเหยื่ออาชญากรรม หมายความรวมถึง ชุมชนท่ัวไปดวย (อัณณพ ชูบาํ รุง, 2534 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธ,์ิ 2554) ความหมายเหยือ่ ในการคามนษุ ย คาํ วา “เหยื่อในการคามนุษย” (Victim of Human Trafficking) ไมไดกําหนดไวในปฏิญญา ของสหประชาชาติ ซึ่งมีความเปนไปไดวาอาจมีเจตนาใหเทียบเคียงคําวา “เหย่ืออาชญากรรม” ตาม ปฏิญญาวาดวยหลักความยุติธรรมข้ันพ้ืนฐานเก่ียวกับการอํานวยความยุติธรรมสําหรับเหย่ือ อาชญากรรมและการใชอํานาจโดยไมถูกตอง ป ค.ศ.1985 มาใชประกอบกับนิยามคําวา “การคา มนุษย” ตามพิธีสารเพ่ือปองกัน ปราบปราม และลงโทษการคามนุษยโดยเฉพาะผูหญิงและเด็ก ค.ศ. 2000 ซ่ึงหากเปนเชนน้ันเหย่ือในการคามนุษยตามเจตนารมณของสหประชาชาติ นอกจากจะ หมายถึงผูถูกคามนุษยแลวยังมุงหมายความรวมถึงครอบครัวใกลชิดหรือผูที่อยูในความอุปการะของ เหยื่อโดยตรงและผชู วยเหลือหรือปองกนั การตกเปนเหย่ือดวย (เบญจมาศ กระจางโพธ,์ิ 2554) แตอยางไรก็ดี อนุสัญญาของคณะมนตรียุโรปวาดวยการตอตานการคามนุษย ค.ศ.2005 (European Convention on action Against Trafficking in human being 2005) ซ่ึงใชบังคับใน กลุมประเทศสมาชิกสหภาพยุโรปไดกําหนดนิยามคําวา “เหย่ือในการคามนุษย” หมายความวา บคุ คลธรรมดาซึ่งตกอยูในภาวะของกระบวนการในความผิดฐานคามนุษยตามที่ไดกําหนดคํานิยามไว โดยคําวา “คามนุษย” ตามอนุสัญญาดังกลาวของคณะมนตรียุโรปใหคําจํากัดความไววา หมายถึง การจัดหา การขนสง การสงตอ การจัดใหท่ีอยู หรือการรับไวซึ่งบุคคล ดวยวิธีการขูเข็ญหรือดวยการ ใชกําลัง หรือดวยการบีบบังคับในรูปแบบอื่นใด ดวยการลักพาตัว ดวยการฉอโกง ดวยการหลอกลวง ดวยการใชอาํ นาจโดยมชิ อบ หรือดวยการใชสถานะความเสี่ยงภัยจากการคามนุษยโดยไมชอบ หรือมี การใหหรือรับเงินหรือผลประโยชนเพื่อใหไดมาซ่ึงความยินยอมของบุคคลผูมีอํานาจในการควบคุม บคุ คลอ่ืน เพือ่ วตั ถปุ ระสงคในการแสวงหาประโยชนโดยมิชอบ อยางนอยที่สุดใหรวมถึง การแสวงหา ประโยชนโดยไมชอบในทางเพศรูปแบบอื่น การบังคับใชแรงงานหรือบริการ การเอาคนลงเปนทาส หรอื การกระทําอน่ื เสมือนเอาคนลงเปนทาส หรือการทําใหตกอยภู ายใตบังคับ หรือการตัดอวัยวะออก จากรางกาย (The council of Europe Convention on Action Against Trafficking in Human Being ,2005 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธ์ิ, 2554)
30 ประเภทของเหยอ่ื Han Von Henting บิดาของนักเหย่ือวิทยา แบงประเภทของเหย่ืออาชญากรรม โดย คํานึงถงึ ปจจยั ทางจิต ทางสังคม และทางรางกาย แบงออกได 13 ประเภท ไดแก เด็ก ผูหญิง คนชรา คนบกพรองทางจิต คนทีอ่ พยพมาจากถิ่นอืน่ ชนกลมุ นอย คนโงโดยกําเนิด คนท่ีมีใจหดหู คนโลภ คน เสเพล คนเปลาเปลี่ยวและคนอกหกั คนท่ีตกอยูในความทุกขทรมาน คนท่ถี กู ตัดโอกาส ถูกละเลยและ ตอสูเพื่อศักดศ์ิ รขี องตน (สุดสงวน สธุ สี ร, 2543) อางใน เบญจมาศ กระจางโพธิ์, 2554) Benjamin Mendelson แบงประเภทของเหยื่ออาชญากรรม โดยคํานึงถึงหลักความผิดท่ี เกิดข้ึน โดยพิจารณาวาใครมีความผิดมากนอยกวากันระหวางเหย่ือกับอาชญากร แบงออกไดเปน 6 ประเภท ไดแก (1) เหย่ือท่ีมีความไรเดียงสาอยางย่ิง (2) เหย่ือที่มีความผิดนอยกวาอาชญากร (3) เหยื่อทม่ี ีความผดิ เทากบั อาชญากร (4) เหยอ่ื ท่ีมีความผิดมากกวาอาชญากร (5) เหยื่อที่มีความผิดมาก ท่ีสุด (6) เหย่ือปลอมหรือเหยื่อในฝนไดแก คนเปนโรคจิต โรคประสาท (เบญจมาศ กระจางโพธิ์, 2554) Schafer แบงประเภทของเหยื่ออาชญากรรม โดยยึดหลักความรับผิดชอบในการกระทํา ความผิดของเหยื่ออาชญากรรม แบงออกไดเปน 7 ประเภท คือ (1) เหย่ืออาชญากรรมที่ไมมีสวน เก่ยี วของกบั อาชญากรรม (2) เหยื่อที่กระตุนใหเกิดอาชญากรรม (3) เหยื่อที่จูงใจใหเกิดอาชญากรรม (4) เหย่ือท่ีมีความออนแอทางชีวภาพ (5) เหย่ือที่มีความออนแอทางสังคม (6) ผูท่ีตกเปนเหยื่อของ ตนเอง และ (7) เหยือ่ ทางการเมอื ง (อัณณพ ชูบํารุง, 2534 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธ,์ิ 2554) การแบงแตละประเภทก็เพ่ือพิจารณาวาอาชญากรหรือเหยื่อ มีสวนในการการกระทํา ความผิดมากนอยกวากัน และเพ่ือพิจารณาวาบุคคลที่มักตกเปนเหย่ือมีลักษณะอยางไร และเหยื่อ ประเภทใดควรไดรบั ความชวยเหลอื จากรฐั หรอื ไม มากนอยเพียงใด 2.9 แนวคดิ ในการชวยเหลือเหยอ่ื อาชญากรรม แนวคิดที่วาเหตุใดรัฐจึงควรชวยเหลือผูประสบเคราะหกรรมจากการอาชญากรรม เปน แนวคิดที่พัฒนาขึ้นมาหลังจากมีการศึกษาวิชาเหยื่อวิทยากันอยางกวางขวางแลว โดยนักกฎหมายมี แนวคดิ ท่สี นับสนนุ การชวยเหลือเหยื่ออยู 2 ประการ คอื 1. รัฐมีหนาท่ีรับผิดชอบในการปองกันอาชญากรรม ดังนั้น รัฐจึงควรจะรับผิดชอบชดใช คาเสียหาย เพราะรฐั ไมสามารถคุมครองพลเมืองของตนใหปลอดภยั จากอาชญากรรมได 2. เปนการขยายการบริการทางสวัสดิการสังคม ดวยความคิดที่วารัฐควรใหความชวยเหลือ โดยเฉพาะผูตกเปนเหยื่ออาชญากรรม ซ่ึงไดรับความเสียหายที่ไมอาจหลีกเล่ียงได (ประธาน วัฒน วาณิชย, 2520 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธิ,์ 2554)
31 จากแนวคิดดังกลาวและแนวคดิ เกย่ี วกบั การบริหารรัฐท่ีกาํ หนดใหรัฐมุงปรับปรุงความเปนอยู ที่ดีในข้ันพื้นฐานแกสมาชิกในสังคมในทุกๆ ดาน หรือที่เรียกวา แนวคิดเร่ือง “รัฐสวัสดิการ” การให ความชวยเหลอื เหยือ่ อาชญากรรมกเ็ ปนพฒั นาการของแนวคดิ เร่ืองรัฐสวัสดิการดานหนึ่ง คือ ดานการ ชวยเหลือพลเมืองของรัฐ อันมีลักษณะเดียวกับการประกันสังคม (อัญชลี ฉายสุวรรณ, 2543 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธิ์, 2554) กําหนดใหรัฐมีหนาที่ตองชวยเหลือคุมครองพลเมืองของตนให ปลอดภัยในชีวิต รางกาย ทรัพยสิน และสิทธิตางๆ ตามกฎหมาย อันเปนมูลฐานในการดํารงชีวิต รัฐ ในฐานะท่เี ปนผูไดรบั มอบอาํ นาจปกครองมาจากเจตจํานงของประชาชนจึงตองชวยเหลือและเยียวยา ความเสียหาย อนั เปนการรับผิดชอบในความบกพรองของรัฐท่ีไมอาจใหความคุมครองและพิทักษสิทธิ ของเหยือ่ ได หลังจากมีแนวคิดวา รัฐมีหนาที่ชวยเหลือเหย่ืออาชญากรรมดังที่ไดกลาวมาขางตนแลว ตอมาก็มีการพยายามคิดคนวิธีการชวยเหลือเยียวยาผูไดรับผลรายจากอาชญากรรมในรูปแบบตางๆ แตก็มีแตกตางกันอยูบางตามปรัชญากฎหมายและวิธีดําเนินการ โดยเฉพาะในเร่ืองการใหความ ชวยเหลือเหยือ่ ในแงการใหคาสินไหมทดแทน หรือคาทําขวัญ ซ่ึงมีที่มาจากกฎหมายฮัมมูราบี (Code of Hammaurabi) ซ่ึงประกาศใชเม่ือ ป ค.ศ.1779 กอนคริสตศักราช ไดบัญญัติความรับผิดของ ชุมชนที่มีตอการกระทําความผิดอาญาแบงประเภท อาทิเชน ถาผูใดถูกปลนสดมภ และเจาหนาท่ีไม สามารถจับกมุ คนรายได ผูถูกปลนสดมภสามารถประกาศความสูญเสียทรัพยสินของตนตอหนาพระผู เปนเจา (God) และผูปกครองดินแดนหรืออําเภอน้ันจะตองชดใชทรัพยสินทดแทนในส่ิงทีเขาสูญเสีย ไป ในกรณีท่มี ผี เู สยี ชวี ติ จากอาชญากรรม กฎหมายไดบัญญตั ใิ หผปู กครองแผนดินหรืออําเภอนั้นชดใช เงิน หน่ึงเหรียญมีนา (Mena) ใหแกทายาทของผูเสียชีวิตดวย (Gilbert Geis, 1976 อางใน ประธาน วฒั นวาณชิ ย, 2520 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธิ,์ 2554) แมในยุคแรกท่ีมีการผลักดันแนวคิดในเร่ืองการชดใชคาเสียหายใหแกผูตกเปนเหย่ือ จะมี ปญหาในเร่ืองทฤษฎีวาหากรัฐใหความชวยเหลือเหยื่อไมเพียงพอตอความเสียหายที่ไดรับ เหยื่อจะ สามารถฟองรองเรียกคาเสียหายในทางละเมิดไดอีกหรือไม และปญหาวาหากนํามาปฏิบัติจริงรัฐ จะตองเสียคาใชจายมากนอยเพียงใด และมีเกณฑควบคุมการชวยเหลืออยางไร แตในท่ีสุดแนวคิด ดังกลาวก็ไดถูกพัฒนามาเปนกฎหมายในชวงราวประมาณ 50 ปท่ีผานมา ดังปรากฏในประเทศตางๆ เชน ประเทศนิวซีแลนด ไดตรากฎหมาย Compensation of Person Injured by Certain Criminal Act and Dependent Persons Killed by Such Acts ในป ค.ศ.1963 (ประธาน วัฒน วาณิชย, 2520 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธ์ิ, 2554) และใน ค.ศ.1964 ประเทศอังกฤษไดตั้ง Criminal Injuries Compensation Board หรอื คณะกรรมการชดเชยความเสียหายทางอาญาข้ึนมา เพอื่ พิจารณาจายคาชดเชยใหเหย่ืออาชญากรรมที่ไดรับบาดเจ็บสาหัส รัฐบาลกลางของสหรัฐอเมริกา ก็มีการตรากฎหมาย The Federal Victim Compensation Act 1972 ซ่ึงตอมาพัฒนาเปน The
32 Federal Victim and Witness protection act 1982 สวนในประเทศเยอรมนี ไดมีพระราชบัญญัติ การชดเชยสําหรับเหยื่ออาชญากรรมในป ค.ศ.1976 หรือที่เรียกวา Victim of Crime Compensation Act 1976 ซ่ึงรัฐจะชดเชยคาเสียหายท่ีเกิดข้ึนเฉพาะจากความเสียหายในทาง รางกายและทางเศรษฐกิจ อันเกิดจากการกระทําอยางรายแรง (Assault) โดยตอมาไดพัฒนา กฎหมายใหมใหคุมครองสิทธิของเหยื่ออาชญากรรมเพิ่มมากขึ้น ในพระราชบัญญัติคุมครองเหยื่อ อาชญากรรม ค.ศ.1981 หรือ The Victim of Crime Protection Act 1981 (วรี ะศกั ดิ์ แสงสารพันธ , 2544 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธิ์, 2554) และมีอีกหลายประเทศท่ียังคงมีพัฒนาการทาง ความคดิ เกยี่ วกบั หลักการและการหามาตรการที่เหมาะสมในการชดใชคาเสยี หายใหแกเหยื่ออยางเปน ธรรมเรือ่ ยมา ตอมาสหประชาชาติไดกําหนดสิทธิและการใหความชวยเหลือเหย่ือขั้นพื้นฐาน อันเปนการ วางมาตรฐานขั้นต่ําในการใหความชวยเหลือเหยื่ออาชญากรรมใหประเทศภาคีสมาชิกและประเทศ ตางๆ ในโลกนําไปประยุกตและปรับปรุงกฎหมายภายในของตน ซึ่งปรากฏในปฏิญญาวาดวยหลัก ความยุติธรรมข้ันพื้นฐานเก่ียวกับการอํานวยความยุติธรรมแกผูไดรับความเสียหายจากอาชญากรรม และการใชอํานาจโดยไมถูกตอง ค.ศ.1985 (Declaration of Basic Principles of Justice for Victims of Crimes and Abuse of Power 1985) กําหนดไวโดยสรุป 4 ประการ ไดแก (กิตติพงษ กิตยารกั ษ, ชาติ ชัยเดชสุรยิ ะ และณฐั วสา ฉตั รไพฑรู ย, 2547 อางใน เบญจมาศ กระจางโพธิ์, 2554) (1.1) เขาถึงกระบวนการยุติธรรมและการไดรับการปฏิบัติอยางเปนธรรม (Access to Justice and Fair Treatment) (1.1.1) ผูเสียหายพึงไดรับการปฏิบัติดวยความเห็นอกเห็นใจและเคารพในศักด์ิศรี ความเปนมนุษย ผูเสียหายพึงมีสิทธิเรียกรองผานกระบวนการยุติธรรม มีสิทธิไดรับการชดใชเยียวยา ตามกฎหมายของประเทศนัน้ ๆ สาํ หรบั ความเสียหายที่ตนไดรับ (1.1.2) องคกรศาลและองคกรฝายบริหารจะตองจัดวางมาตรการท่ีจําเปนเพื่อ เอื้ออํานวยใหผูเสียหายสามารถไดรับการชดใชเยียวยา โดยผานวิธีพิจารณาท่ีรวดเร็ว เปนธรรม ประหยัด และเขาถึงกระบวนนนั้ ไดงาย ผูเสยี หายพึงไดรับคําแนะนําเกี่ยวกับสิทธิในการเรียกรอง การ ชดใชเยียวยา ผานองคกรดังกลาวดวย (1.1.3) ความรับผิดขององคกรศาลและองคกรฝายบริหารในการคุมครองสิทธิของ ผูเสยี หาย ไดแก (ก) ใหคําแนะนําแกผูเสียหายเพ่ือใหผูเสียหายทราบถึงขอมูลเก่ียวกับ กระบวนการพิจารณา ต้ังแต บทบาท หนาที่ ระยะเวลา ความคืบหนาของการดําเนินคดี โดยเฉพาะ อยางย่งิ กรณที เี่ ก่ยี วพันกบั อาชญากรรมรายแรงและกรณีที่ผเู สียหายตองการทราบขอมลู เหลาน้ัน
33 (ข) จัดการใหผูเสียหายไดแสดงความคิดเห็นและความรูสึกและให ขอเท็จจริง ซึ่งจะตองมีกระบวนการที่รับฟงผูเสียหายน้ันเกี่ยวกับความเสียหายที่ผูเสียหายไดรับ โดย เปนไปตามกระบวนการยุติธรรมทางอาญาของประเทศนั้นๆ และโดยไมเปนการลวงสิทธิของผูถูก กลาวหา (ค) จัดใหมีความชวยเหลือแกผูเสียหายตามสมควรโดยผานกระบวนการ ทางกฎหมาย (ง) จดั มาตรการทจ่ี ะอํานวยความสะดวกใหแกผเู สียหาย คมุ ครองความเปน สวนตัวของผูเสียหายตามความจําเปนตลอดจนใหความคุมครองแกผูเสียหาย รวมทั้งครอบครัวและ พยานของฝายผูเสยี หายนน้ั ใหปลอดภัยจากการขมขูหรือแกแคน (จ) จัดการทางคดีและการบังคบั ตามคาํ สั่งหรือคําพิพากษาเพ่ือใหผูเสียหาย ไดรับการชดใชเยียวยาตามกฎหมายโดยไมชักชาและจะตองหลีกเลี่ยงไมใหเกิดความชักชาที่ไมมีเหตุ จําเปนนน้ั (1.2) ไดรบั การชดใช เยียวยาความเสียหาย (Restitution) (1.2.1) ผกู ระทําความผิดรวมท้ังบคุ คลท่ีสามท่ีตองรบั ผิดชอบตอการกระทําความผิด น้ันจะตองชดใชเยียวยาแกผูเสียหาย ครอบครัวหรือญาติของผูเสียหายอยางเปนธรรมและเหมาะสม การชดใชเยยี วยาดงั กลาว รวมถึงการจดั การคืนทรัพยสินหรือใชราคาสําหรับการสูญหายหรือเสียหาย ของทรัพยสนิ นน้ั ตลอดจนการชดใชคืนแกผูเสยี หายสําหรับคาใชจายที่ผูเสียหายไดทดรองจายไปกอน จากการนัน้ รวมทง้ั คาใชจายอ่ืนๆ และการชดเชยสทิ ธขิ องผเู สยี หายท่ีตองเสยี ไปนั้น (1.2.2) รัฐบาลพึงพิจารณาปรับปรุงขอปฏิบัติตางๆ ตลอดจนกฎหมายและระเบียบ ขอบังคับที่เกี่ยวของกับการชดใชเยียวยาเพ่ือใหมาตรการชดใชเยียวยานั้นเปนทางเลือกเก่ียวกับการ ลงโทษเพ่ิมขึ้นจากทม่ี ีอยูเดิม (1.2.3) ในกรณีการกอความเสียหายตอส่ิงแวดลอมน้ัน คําสั่งชดเชยเยียวยา ควรจะ รวมไปถึงการส่ังใหฟนฟูสภาพของส่ิงแวดลอมที่เสียไปจากการกระทําน้ันใหกลับคืนดี การจัดทําหรือ ซอมแซมสาธารณูปการใหม การจัดใหมีสาธารณูปโภคของชุมชนทองถ่ินเพ่ือชดเชยสวนท่ีสูญเสียไป และการชดใชเงินคืนสําหรับคาใชจายในการจัดหาสถานที่ใหมเพ่ือสรางสาธารณูปโภคของชุมชน ทองถน่ิ ในกรณีที่การกอความเสียหายนัน้ มีผลกระทาํ ถึงขนาดทําใหตองยายที่ตั้งของชมุ ชน (1.2.4) ในกรณีท่ีเจาหนาท่ีของรัฐหรือบุคคลอื่นท่ีทําหนาท่ีเจาหนาที่หรือก่ึง เจาหนาท่ีไดกระทําความผิดตอกฎหมายอาญาเก่ียวดวยหนาที่นั้น ผูเสียหายมีสิทธิไดรับการชดใช เยียวยาจากรัฐสําหรับการกอความเสียหายของเจาหนาที่หรือบุคคลดังกลาวนั้น ในกรณีที่หนวยงาน ของรัฐบาลท่ีตองรับผิดชอบตอการกระทําหรืองดเวนการกระทําของเจาหนาท่ีหรือบุคคลที่กอความ
34 เสยี หายดังกลาวไดยุบเลิกไป รัฐหรือหนวยงานท่ีรับโอนกิจการตอควรรับผิดชอบจัดการชดใชเยียวยา แกผูเสยี หายน้ัน (1.3) ไดรบั คาสนิ ไหมทดแทน (Compensation) (1.3.1) ในกรณีที่คาสินไหมทดแทนท่ีไดรับจากผูกระทําผิดหรือโดยทางอื่นๆ ยังไม เพียงพอตอการเยียวยาผูเสียหาย รัฐพึงใชความพยายามในการจัดใหมีมาตรการชดใชคาสินไหม ทดแทนใหแกผูเสียหาย โดยเฉพาะผทู ไ่ี ดรับบาดเจ็บถึงขน้ั พิการหรือเสียโฉมติดตัว หรือกรณีผูเสียหาย ท่ีตองฟนฟูรักษา ไมวาดานรางกายหรือสภาพจิตใจจากอาชญากรรมที่รายแรง และครอบครัว โดยเฉพาะทายาทของผูเสียหายท่ีไดถึงแกความตายหรือพิการไมวาดานรางกายหรือสภาพจิตใจอัน เกดิ จากการกระทําของผูกระทําผดิ น้ัน (1.3.2) การจัดใหมีหรือสงเสริมหรือขยายกองทุนแหงชาติเพื่อการชดใชคาสินไหม ทดแทนแกผูเสียหายน้ันพึงไดรับการสนับสนุน นอกจากน้ีกองทุนอ่ืนๆ ที่มีวัตถุประสงคอยางเดียวกัน ดงั กลาวกค็ วรไดรบั การสนับสนุนตามสมควรเพื่อใหการจัดตั้งข้ึน ซึ่งรวมถึงในกรณีที่รัฐท่ีผูเสียหายถือ สัญชาติอยไู มอยูในฐานะที่จะดําเนินการชดใชคาสินไหมทดแทนแกผูเสียหายดวย (1.4) ไดรับความชวยเหลือ (Assistance) (1.4.1) ผูเสียหายพึงไดรับความชวยเหลือท่ีจําเปนทั้งในดานวัตถุ การบําบัดรักษา ทางการแพทย ตลอดจนความชวยเหลือในดานจิตวิทยาและสังคม ท้ังจากรัฐบาล อาสาสมัคร และ ชมุ ชนทองถน่ิ (1.4.2) ผูเสียหายพึงไดรับคําแนะนําเกี่ยวกับหนทางท่ีจะไดรับการบริการสุขภาพ และสังคม ตลอดจนบริการความชวยเหลืออ่ืนๆ และผูเสียหายควรไดรับความสะดวกในการเขาถึง บริการดงั กลาว (1.4.3) ตรวจและเจาหนาทใ่ี นกระบวนการยตุ ิธรรม หนวยงานบริการดานสังคมหรือ สุขภาพและเจาหนาท่ีอ่ืนๆ ท่ีเก่ียวของพึงไดรับการอบรมใหเกิดความตระหนักถึงความตองการของ ผูเสยี หายและเพื่อใหไดรบั ทราบแนวทางของการจัดความชวยเหลอื ที่พรอมและเหมาะสมแกผูเสียหาย (1.4.4) ในการจดั การบรกิ ารและใหความชวยเหลอื แกผูเสียหายนั้น พึงใหความใสใจ แกผูเสยี หายทตี่ องการความชวยเหลือเปนพเิ ศษทีส่ ืบเน่อื งมาจากสภาพการบาดเจ็บ 2.10 แนวคิดวาดวยโลกาภวิ ตั นกับกระบวนการการกลายเปนสนิ คาของมนษุ ย ดังไดกลาวมาแลวขางตนวาการศึกษาทําความเขาใจถึงแนวคิดวาโลกาภิวัตนกับกระบวนการ กลายเปนสนิ คาของมนุษยนั้น น้ันมีประโยชนในฐานะท่ีจะเปนสิ่งท่ีชวยนําทางในการพิจารณาเหตุผล หลักประการหนึ่งในการอธิบายการเกิดข้ึน ดํารงอยู และการพัฒนาไปในแงมุมท่ีซับซอนขึ้นของ กระบวนการคามนุษยในปจจุบัน ทั้งน้ีเก่ียวกับประเด็นนี้จากการคนควาพบวา ยศ สันตสมบัติ ได
35 อธิบายในประเด็นนอ้ี ยางนาสนใจ กลาวคือ ยศ พยายามอธบิ ายความสมั พันธระหวาง ทุนนิยม ซ่ึงเปน ลักษณะสําคัญของโลกาภิวัตนท่ีนําไปสูการเปล่ียนแปลงทางสังคม วัฒนธรรม อยางมหาศาลแกมวล มนุษยชาติ เซ็กสเพื่อบริโภค และการเปล่ียนแปลงความสัมพันธทางสังคม โดย ยศ มองวา การ ขยายตัวของระบบทุนนิยม การเปลี่ยนจุดเนนจากการสะสมทุนมาสูการกระจายทุนจาก การผลิต (Production) มาสูการบริโภค (Comsumption) มีความสัมพันธอยางใกลชิดกับการเปล่ียน แปลง แบบแผนของเซ็กส และการเกิดข้ึนของเซ็กสในรูปแบบใหม คือ เซ็กสเพ่ือการบริโภค (Consumer Sex) ในสังคมทุนนิยมเซ็กสถูกนําเสนอในรูปแบบของสินคามากมายหลายประเภท ตั้งแตการขาย เซ็กส ในรูปของจินตนาการ เชน การนําเอาภาพผูหญิง (และผูชาย) มานําเสนอและขายในรูปของ ความฝน หนังสือ และวีดีโอเทป การคิดคนเคร่ืองเลน (Sex Aids) แบบตาง ๆ การคิดคนและขายยา สารเคมที ่ี กระตุนเราความตองการ บริการหาคู บริการเพื่อนเท่ียว ไปจนถึงเซ็กสทัวร ซึ่งลวนแลวแต เปนการนํา เอาเซ็กสและความเปนมนุษยมานําเสนอขายในรูปของสินคา (ยศ สันตสมบัติ, 2534 อาง ใน มปต., 2560) รวมถึงการโฆษณาท่ีใช/นําเซ็กสมาเปนส่ือเพ่ือปลูกฝงใหผูชมมองและเห็นคุณคาและความ จําเปนที่ไมมีตัวตนของสินคาเหลานั้น การโฆษณาเพ่ือแขงขันกันขายสินคาในระบบทุนนิยม ยังเปน ความพยายามในการใหคํานิยามใหม ๆ กับมนุษย โดยเฉพาะอยางยิ่งมนุษยผูหญิง เชน “แม บาน สมัยใหมใช…”, “สาวทันสมัยใช…” โดยเอาสนิ คาบางชนิดบางประเภทมาโยงเขากับความเปน มนุษย ความเปนผูหญิงและความทันสมัย โดยมีจุดมุงหมายเพื่อขายสินคา หากแตผลของโฆษณาดัง กลาว อาจกอใหเกิดการเปล่ียนแปลงในแงของทัศนคติ และมีผลกระทบตอวิถีปฏิบัติ ความสัมพันธทาง สงั คมตลอดจนความหมายของเซก็ ส เซ็กสเพื่อบรโิ ภคไดทําใหแบบแผนพฤติกรรมทางสังคมตางๆ ท่ีอยูภายใตอิทธิผลครอบงําของ ระบบทุนนิยมมีการเปล่ียนแปลงและมีความหลากหลายเพิ่มขึ้น เซ็กสซ่ึงในอดีตเคยเปนสิ่งที่มนุษย เปน กลายเปนสิง่ ทม่ี นษุ ย “ซอื้ ” ได เปาหมายหลักของเซ็กสในรูปแบบใหม ภายใตโครงสรางการชี้นําของระบบทุนนิยม คือ ผูหญิงหรือเซ็กสของผูหญิง ผูหญิงซ่ึงมีบทบาทเปนท้ังแมบาน แม คูรัก เปนผูผลิตและผูซ้ือท่ีสําคัญใน ระบบทุนนยิ ม กระบวนการทําใหรางกายผูหญิงเปนสินคาและผลิตสินคาเพื่อรางกายผูหญิง (การผลิต เส้อื ผา แฟชั่น นํ้าหอม สบู และ ฯลฯ ท่ีเราพบเห็นไดทุกวันจากจอโทรทัศนและตามหางสรรพ สินคา ทวั่ ไป) เปนกระบวนการที่แยกออกจากกันมิไดและกลายเปนจดุ เนนของอุดมการณบริโภคนิยม ผูหญิง ในสังคมตะวนั ตกเริม่ มีเสรีภาพทางเซ็กสเพิ่มมากขึ้น มีประสบการณกอนการแตงงานนอก บริบทของ ครอบครัวเพิม่ มากข้นึ แตในขณะเดยี วกนั ผหู ญงิ กย็ งั คงตองพง่ึ ครอบครัว ตองทํางานเปนคน งานราคา ถูกตามโรงงานตางๆ ตองตกเปนทาสแหงการปรุงโฉมตามคานิยมแหงความงามท่ีถูกกําหนดโดยผูชาย พิธกี รรมแบบใหมทสี่ รางขน้ึ เพื่อครอบงาํ ผูหญงิ ไมวาจะเปนการประกวดนางงาม ตลอดจนการโฆษณา
36 ชวนเช่ือใหซือ้ สนิ คาเพ่อื ความงามใหกบั ตนเองในรูปแบบตาง ๆ ลวนแลวแตเปน อุดมการณชนิดใหมที่ ผูกพันผูหญิงไวในวัฏจักรแหงการซื้อขายเซ็กส เพ่ือแลกเปลี่ยนความเปนผูหญิง กับเงิน สินคา และ ความงาม ในขณะเดียวกัน การขยายตัวของระบบอุตสาหกรรมและตลาดแรงงานในเมือง รวมทั้งการ อพยพโยกยายถิ่นที่อยูอาศัยมาหางานทําในเมือง ก็มีผลกระทบตอแบบแผนพฤติกรรมทางเซ็กสเปน อยางมาก การอพยพโยกยายถ่ินที่อยูอาศัย เปดโอกาสใหผูชายซึ่งมีอิสระมากกวาและมีพันธะผูกพัน กับครอบครัวนอยกวา กลายเปนฝายที่ละทิ้งผูหญิงไดงาย การเปนสาวใชตามบาน ชนชั้นสูงและชน ชั้นกลางในเมอื งเปดโอกาสใหเกดิ การกดขี่ และการเอารัดเอาเปรียบทางเพศไดมาก ความยากลําบาก ในการหางานทําในเมืองและความจําเปนในการหาเล้ียงชีพมีสวนทําใหผูหญิงจากชนบทจําตองมายึด อาชีพบริการ เชน สาวเสิรฟ และนําไปสูการใหบริการทางเซ็กสในรูปแบบและอาชีพอื่น ๆ เชน หมอ นวด และโสเภณี ความลมเหลวของระบบเศรษฐกิจในชนบทยังเปนปจจัยสําคัญสงผลใหรางกายของ ผูหญิงจากชนบทกลายมาเปนปจจัยการผลิตหรือสินคา เพ่ือใหบริการตอบสนองอุดมการณเซ็กสเพ่ือ บรโิ ภค ดวยกระบวนเหลาน้ี มนุษยจึงถูกทําใหกลายเปนสินคาท่ีมีมูลคาในการแลกเปลี่ยนซื้อขาย ทง้ั นี้ ยศ มมี มุ มองตอประเด็น มนษุ ยและกระบวนการกลายเปนสินคา วาโดยปรกติสินคาชิ้นหน่ึงจะมี คุณคาอยูอยางนอยสองประเภท คือ คุณคาในการใช (Use Value) และคุณคาในการแลกเปล่ียน (Exchange Value) นอกเหนือไปจากคุณคาอื่นๆ เชน คุณคา ทางจิตใจ (Sentimental Value), คุณคาทางศิลปะ (Artistic Value), หรือการเปนส่ิงหายาก (Scarcity) เปนตน จากมุมมองทางดาน วฒั นธรรม กระบวนการผลติ สินคายังเปนกระบวนการทางวฒั นธรรมหรือ การนิยามความหมายสินคา มิใชเปนเพียงวัตถุส่ิงของท่ีผลิตขึ้นเทานั้น แตยังตองไดรับการนิยามความหมายทางวัฒนธรรมวาเปน วัตถุสิ่งของประเภทหนง่ึ ทามกลางในบรรดาวัตถุสิ่งของท้ังหมดที่มีอยูในสังคมใดสังคมแหงใดแหงหนึ่ง การเปลยี่ นแปลงและความแตกตางในการนิยามความหมายของวัตถุท่ีเปนสินคาแสดงใหเห็นถึงระบบ เศรษฐกิจแบบศีลธรรมที่อยูเบ้ืองหลังระบบเศรษฐกิจ การตลาดและการแลกเปล่ียนสิ่งของที่มองเห็น ไดในชวี ติ ประจําวนั กระบวนการทําใหเปนสินคา (Commoditization) คงมิไดจํากัดอยูแตเพียงวัตถุสิ่งของ เทาน้ัน แตในบางยุคสมัย บางสถานที่ และบริบททางสังคม มนุษยก็ถูกกระทําใหเปนสินคา เชนเดยี วกัน เชน การคาทาส ซงึ่ เคยมีมาในอดีต (และยังดํารงสืบมาในสังคมบางแหงจวบจนปจจุบัน) ในลักษณะหน่ึง มนุษยทุกคนก็มีคุณคาของการแลกเปลี่ยนและถูกกระทําใหเปนสินคาในรูปแบบใด รูปแบบหน่ึงอยูเสมอ เราอาจเรียกคุณคาของการแลกเปล่ียนน้ันวา คาจาง เงินเดือน ฯลฯ แต กระบวนการทําใหเปน สินคาของแรงงานมนุษยก็มีลักษณะของการกดบังคับและการเปนวัตถุสิ่งของ แมวาอาจจะอยใู นระดับท่รี นุ แรงนอยกวาทาส
37 ในระบบทุนนิยมน้ันมิไดสนใจวัตถุสิ่งของในแงของการผลิตหรือคุณคาในการแลกเปลี่ยน (เหมือนในสังคมดั้งเดิม หรือสังคมเกษตรกรรม) แตกลับเนนที่การขายและการบริโภค ระบบทุนนิยม มิไดผลิตสินคาเพื่อตอบสนองความตองการตามธรรมชาติของมนุษย แตกลับ “การสรางความ ตองการ” หรือ ความอยาก เพื่อใหมนุษยบริโภคสินคา และบริโภคตัวมนุษยดวยกันเองใหมากท่ีสุด บริโภคนิยมจึงเปน อุดมการณที่มุงสรางจิตสํานึกแหงความอยาก การครอบครอง และ “การควบคุม มวลชนไวภายใตสัญญะแหงเสรีภาพของการบริโภค” บริโภคนิยมเปนอุดมการณแหงความตองการ และการบริโภคเชิง สัญญะที่กดบังคับมนุษยลงเปนทาสของวัตถุและความอยาก ส่ือและเคร่ืองมือใน การเสริมสรางแพรกระจายจติ สํานึกและอดุ มการณบริโภคนยิ มไดดีทีส่ ดุ คือ เซ็กสและรางกายมนุษย ในประเทศโลกที่สาม อุดมการณบริโภคนิยมท่ีบาไหลมาจากตะวันตกยังเปนการครอบงํา กลไกของรัฐ โดยอาศัยความรวมมือรวมใจของชนช้ันนําและทุน ดังนั้น จึงไมนาแปลกใจแตอยางใดที่ ทิศทางในการพัฒนาประเทศ และการวางแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมจะกลายมาเปน เคร่ืองมือ รองรับอุดมการณบริโภคนิยมซึ่งบรรษัทขามชาติและชนชั้นนําเปนผูไดเปรียบอยางสมบูรณแบบ การ เลือกนโยบายสงเสริมอุตสาหกรรมบนความเพอฝนเพ่ือเปนชาติอุตสาหกรรมใหม (NICs) การเรงรัด สงเสริมการสงออกบนพื้นฐานของแรงงานราคาถูกและการกดข่ีแรงงานเด็ก การหลงช่ืนชมกับ ผลติ ภณั ฑมวลรวมและรายไดประชาชาติ การสงเสริมอุตสาหกรรมการทองเที่ยวที่มีการขายประเวณี อยูเบ้ืองหลัง ความสําเร็จ “การเลือก”สงเสริมการพัฒนาเมือง หากปลอยใหชนบทอยูในสภาวะลม สลาย ระบบการศึกษาที่รับใชรัฐและภาคเอกชนเนนเน้ือหาและวิชาชีพมากกวามุงพัฒนามนุษย ส่ิง เหลาน้ีลวนแลวแตเปนลักษณะปรากฏ (Manifestations) ของภาวะการตกอยูในกระแสหลักแหง วฒั นธรรมบรโิ ภคนยิ ม 2.11 ทฤษฎสี าเหตกุ ารกระทาํ ผดิ ทางอาชญาวทิ ยา ทฤษฎีสาเหตุการกระทําผิดทางอาชญาวิทยามีหลายรูปแบบและหลายวิธีการ สามารถ แบงเปนกลมุ ทฤษฎีไดดังนี้ 1. กลุมทฤษฎีการเลอื ก (Choice theory) ประกอบดวยทฤษฎี ดังน้ี (สดุ สงวน สุธสี ร, 2558) 1.1. ทฤษฎีเจตจํานงอิสระ (Free will theory) ทฤษฎีนี้มองวา มนุษยโดยธรรมชาติมี เหตุผล ในขณะเดียวกันก็เปนพวกเห็นแกประโยชนสวนตัวเปนท่ีตั้งหรือยึดหลักสิทธิประโยชน และ เปนคนนิยมแสวงหาความสุข หรือยึดมั่นในเร่ืองสุขนิยม ดังน้ัน ในการที่มนุษยมีเหตุผลจึงมีเจตจํานง อิสระ(free will) มนุษยสามารถหาตัดสินใจเลือกท่ีจะทําหรือไมทําก็ได มนุษยจะมีพฤติกรรมใดก็ ข้ึนอยูกับการชั่งนํ้าหนักระหวางความสุขหรือประโยชนท่ีจะไดรับกับความทุกข หรือผลที่ตามมาจาก การกระทําผิดคือโทษ เม่ือชั่งนํ้าหนักดูจุดคุมทุนแลว ถาความเจ็บปวดหรือโทษมีมากกวาประโยชนที่ จะไดรับ มนุษยจะใชเจตจํานงอิสระตัดสินใจวาจะทําหรือไมทํา โดยใชหลักมนุษยทุกคนแสวงหา
38 ความสขุ หลีกเลยี่ งความเจ็บปวด (seek pleasure, avoid pain) เมื่อชั่งนํ้าหนักแลว ถาเลือกที่จะทํา ตองรับผิดชอบตอการกระทํานั้น ไมวาผลที่จะเกิดจากการกระทําคืออะไร ตองยอมรับโดยไมตอง วิงวอนขอความเมตตา และวิธีการหยุดยั้งใหการชั่งน้ําหนักแลวใหผลทางเจ็บปวดมากกวา เราจึงมี โทษที่เหมาะสมกบั การกระทําผิดทีไ่ ดทําลงไป (let the punishment fit the crime) 1.2. ทฤษฎีการเลือก (Choice theory) ทฤษฎีการเลือกมองวา การละเมิดกฎหมายของ คน เชน ขโมยของ ขายยาเสพติด หรือยกพวกตีกัน เกิดจากเหตุผลสวนตัวหลายเหตุผล รวมถึงความ อยาก การแกแคน ความตองการ ความโกรธ ความหึงหวง ความคับแคน เปนตน แตเมื่อเหตุผล สวนตัวไดมีการช่ังนํ้าหนักระหวางการท่ีไดมาซึ่งผลประโยชน และผลท่ีตามมาจากการประกอบ อาชญากรรม คือ บทลงโทษตางๆ แนวคิดของทฤษฎีการเลือกหรือทฤษฎีการเลือกอยางมีเหตุผล (Rational choice theory) ไดแตกแขนงจากแนวคดิ ของสาํ นกั ด้งั เดิมคือทฤษฎีเจตจํานงอิสระนั่นเอง โดยทฤษฎกี ารเลือกมองวา อาชญากรเปนคนมีเหตุผลในการตัดสินใจ ไดใชเหตุผลช่ังน้ําหนักของการ กระทาํ แลว พฤตกิ รรมสามารถควบคมุ หรือยบั ยั้งไดถาอาชญากรกลัวการถูกลงโทษ แนวความคิดของ ซีซาร เบกกาเรีย (Cesare Beccaria) ใหคํานิยามของคนวา เปนผูท่ียึด หลักสิทธิผลประโยชน เปนคนเห็นแกตัว และมองตัวเองเปนหลัก ดังน้ัน จึงมีความจําเปนตองมีการ ลงโทษมาเปนตัวสกัดใหเกิดความกลัวตอความผิดที่คิดจะทํา ในขณะท่ีทฤษฎีการเลือกมองวา คนจะ ละเมิดกฎหมายเม่ือไดตัดสินใจเสี่ยง เม่ือทบทวนแลวทั้งดานปจจัยสวนบุคคล (ความตองการเงิน แก แคน ความตื่นเตน และความสนุกสนาน) และปจจัยดานสถานการณ (เปาหมายท่ีตองการไดรับการ ปองกันเพียงพอจากเจาหนาที่ตํารวจหรือไม) ดังน้ัน กอนท่ีจะเลือกทําผิด อาชญากรผูใชเหตุผล (reasoning criminal) ไดประเมินความเส่ียงท่ีจะเกิดดวยการพิจารณาไตรตรองแลว และคาดคะเน ถึงถึงโทษสถานหนักที่จะไดรับ โดยใชคานิยมของอาชญากรเรื่อง “กลาได กลาเสีย” เม่ือไดทบทวน ดวยเหตุผลตางๆ แลวเขาจะตัดสินใจที่จะประกอบอาชญากรรมตามประเภทที่ตองการ ไดมีการชั่ง นํ้าหนกั การกระทาํ และผลทีจ่ ะเกดิ ขึน้ การชั่งนํ้าหนักดังกลาว อาชญากรอาจลมเลิกที่จะคิดทําผิดก็ได ถาผล(ถาถูกจับได) การลงโทษจะรุนแรง พิจารณาแลววาไดไมคมุ เสียนัน่ เอง การเรียนรู (learning) และประสบการณ (experience) เปนองคประกอบท่ีสําคัญ ของโครงสรางทฤษฎีการเลือก (Akers, 1990) อาชญากรอาชีพ (career criminal) รูจักขอจํากัดของ ตนเองรวู าเมื่อไรควรหยดุ เมื่อไรควรเส่ียง และอาชญากรทมี่ ปี ระสบการณอาจจะเลกิ อาชีพอาชญากร เมื่อเขาเกิดความเชื่อวา การเส่ียงในการประกอบอาชญากรรมมีมากกวาประโยชนที่จะไดรับ บุคลิกภาพและวิถีชีวิตของอาชญากรมีผลตอการควบคุมตัวเองอยางยิ่ง เชน อาชญากรเลือกจะ ประกอบอาชญากรรมมากกวาปฏิบตั ติ วั ตามแนวทางของสังคม เพราะเปนวถิ ีชีวิตของเขา โครงสรางของอาชญากรรมตามแนวคิดทฤษฎีการเลือกในการตัดสินใจจะประกอบ อาชพี อาชญากรรมน้นั มอี งคประกอบดังน้ี
39 1. จะประกอบอาชญากรรมทไี่ หน 2. ลักษณะของเปาหมายเปนอยางไร 3. หนทางทจ่ี ะทําใหการประกอบอาชญากรรมสาํ เรจ็ จากโครงสรางดงั กลาว ทฤษฎีการเลอื กไดขยายความโครงสรางแตละขอในความหมาย ดังตอไปน้ี 1. การเลือกสถานที่กออาชญากรรม (choosing the place of crime) อาชญากร จะเลือกสถานที่ เพราะเขาตองรูวาสถานที่น้นั เมื่อเขาประกอบอาชญากรรมแลวเขาจะหนีพนจากการ จับกุมของตาํ รวจได 2. การเลือกเปาหมาย (choosing targets) เลือกเปาหมายเพราะอาชญากรตองการ ทํางานของตวั เองใหสาํ เรจ็ คือ การเลอื กในสงิ่ ทีตองการน่ันเอง 3. เรียนรูเทคนิควิธีของการเปนอาชญากร (learning criminal techniques) การ เรียนรเู ทคนิคชวยทําใหหลดุ รอดจากการถูกจับกมุ ได 1.3. ทฤษฎีการขมขูยับยั้ง (Deterrence theory) แนวคิดน้ีเสนอวา วัตถุประสงค ของกฎหมายและระบบยุติธรรมมีไวเพ่ือขมขู การขมขูสามารถยับยั้งผูละเมิดกฎหมายใหเกิดความ กลัวได แบงออกเปน 2 ลักษณะ คอื 1) การขมขูยับยั้งท่ัวไป (general deterrence) ลักษณะการขมขูนี้หมายถึง สถิตอิ าชญากรรมสามารถควบคุมไดโดยมกี ารลงโทษท่แี นนอน โทษจะเปนเสมือนเคร่ืองมือในการขูทํา ใหคนเกดิ ความกลัว ไมกลาทําความผิดหรอื ละเมดิ กฎหมาย ขมขจู ะใชไดตอเมื่อโทษน้ันเขมงวดรุนแรง แนนอน และรวดเร็ว นอกจากนี้ผูกระทําความผิดถาถูกจับไดจะเกิดความอายและขายหนา ดังนั้น ความกลวั อายและขายหนามอี ทิ ธิพลอยางยิง่ ในการขมขยู บั ยั้งการกระทําผิด ปจจัยท่ที าํ ใหการขมขูไดผลจากการอับอายและการขายหนา คือ 1. อายตัวเองที่ไดละเมิดกฎระเบยี บ 2. อายถาสาธารณชนไดรูวาเกิดอะไรขึ้น สาธารณชนจะลบหลู และอับอายแกสังคม อยางยง่ิ 2) การขมขูยับยั้งเฉพาะราย (specific deterrence) การขมขูเฉพาะรายจะเกิด ข้ึนกับบุคคลที่เปนผูกระทําผิดโดยตรง วิธีการลงโทษตองสามารถทําใหเกิดความหลาบจํา และไมทํา ความผดิ ซาํ้ อกี 2. กลุมทฤษฎีโครงสรางทางสังคม (Social structure theories) (สุดสงวน สุธีสร, , 2558) นักคิดกลุมทฤษฎีโครงสรางทางสังคมมองวา สถานภาพทางเศรษฐกิจและ สังคมที่ดอยกวาเปนสาเหตุหลักของปญหาอาชญากรรม เพราะโครงสรางทางเศรษฐกิจและสังคมท่ี
40 มุงเนนทางเศรษฐกจิ หรือวัตถุนยิ มเปนท่ีตั้งจะมีผลผลักดันใหกลุมคนท่ีมีความดอยในฐานะและโอกาส ประกอบอาชญากรรม เพราะเขาเหลาน้ันมีจุดประสงคเพ่ือตองการขยับฐานะของตนใหทัดเทียมกับ คนอนื่ ๆ ในสงั คม กลมุ คนดอยโอกาสมีมากมายหลายกลมุ กลมุ ทฤษฎีโครงสรางทางสังคม ไดจัดกลุมคนในสังคมออกเปน 3 ระดับดวยกัน คือ กลุมคนช้ันสูง กลุมคนชั้นกลาง และกลุมคนช้ันต่ํา โดยกลุมคนชั้นตํ่าจะเปนกลุมท่ีมีโอกาส ประกอบอาชญากรรมมากทีส่ ดุ แตท้งั น้ีมิไดหมายความวา กลุมชั้นกลางและกลุมชั้นสูงจะไมประกอบ อาชญากรรมแตอยางใด เพยี งแตรูปแบบของการกระทําความผิดแตกตางไปเทาน้ัน คือ ในกลุมคนชั้น ตํ่าเปนการกออาชญากรรมดวยสาเหตุโครงสรางทางสังคม เชน การลักขโมยเพ่ือปากทอง แตในกลุม ชั้นกลางและชั้นสูงมักจะมีสาเหตุการกระทําผิดจากปจจัยอื่น เชน พวกอาชญากรรมคอปกขาว หรือ อาชญากรรมทางเศรษฐกิจท่กี ระทาํ ความผิดเพราะความโลภมากกวาความอดอยากเหมือนกลุมคนช้ัน ตํ่า นักทฤษฎีกลุมน้ีสรุปวา การอาศัยอยูในสภาพแวดลอมทางสังคมที่เหมือนกัน ของสมาชิกในสังคมจะมีพฤติกรรมที่คลอยตามกัน เพราะสังคมมีพลังสังคม (Social force) ทําใหคน ในสงั คมมีพฤติกรรมที่คลายคลึงกนั ในกลุมทฤษฎีโครงสรางทางสังคมสามารถแยกเปนทฤษฎหี ลกั ได 3 ทฤษฎี คือ 1. กลุมทฤษฎีการไมเปนระเบียบของสังคม (Social disorganization theories) 2. กลมุ ทฤษฎคี วามกดดนั ทว่ั ไป (General strain theories) 3. กลุมทฤษฎีวัฒนธรรมของผูมีพฤติกรรมเบ่ียงเบน (Cultural deviance theories) 1. กลุมทฤษฎีการไมเปนระเบียบของสังคม (Social disorganization theories) คลิฟฟอรด อาร. ซอว และ เฮนร่ี แม็กเคย (Clifford R. Shaw & Henry McKay) ไดเสนอแนวคิดวา สังคมที่ไรระเบียบมักมีความสัมพันธกับสถิติการเกิดอาชญากรรมและ ระบบนิเวศนิเวศวิทยา (การศึกษาความสัมพันธระหวางสิ่งมีชีวิตกับส่ิงแวดลอม) นอกจากนี้ยังได ศกึ ษาจากกลมุ เด็กท่กี ระทาํ ผิดในชิคาโก เปรียบเทยี บสถติ ใิ นเมอื งในแตละชวงเวลา โดยแบงการศึกษา ออกเปน 3 ลักษณะ ไดแก 1. เขต (zone) 2. พ้ืนท่ี (area) 3. กําหนดขอบเขตการศึกษา (extent of concentration) ผลการศกึ ษาสามารถสรปุ ไดดงั น้ี
41 1. สภาพของชุมชนมีความสัมพันธกับความแตกตางของอัตราเด็กท่ีกระทําผิด และพฤติกรรมอาชญากรรม 2. ชุมชนท่ีมีอัตราการเกิดอาชญากรรมสูงสุดมักมีสภาพเศรษฐกิจและสังคม แตกตางจากชุมชนที่มีอตั ราการเกดิ อาชญากรรมต่ําท่ีสุด 3. ชมุ ชนทม่ี ีสถานภาพทางเศรษฐกิจสูงกวาจะมีความม่ันคงกวา เพราะบรรทัด ฐานและคานยิ มมคี วามเปนอนั หนง่ึ อันเดียวกนั ผลคือ ในชมุ ชนจะมีอตั ราเด็กทีก่ ระทาํ ผดิ ต่าํ กวา 4. ชุมชนที่มีสถานภาพทางเศรษฐกิจตํ่ากวา บรรทัดฐานและคานิยมจะมีความ ไมแนนอน เดก็ ในชุมชนจะเผชิญกับระบบคานิยมทแี่ ขงขัน ชงิ เชิงเดน การทีเ่ ด็กมีพฤติกรรมกระทําผิด หรือเปนเด็กอนั ธพาลจึงเปนทางเลอื กของเด็กกลมุ น้ี 5. ชุมชนที่มีความม่ันคง ยึดมั่นในคานิยมทางสังคมมีอัตราการกระผิดของเด็ก ต่าํ 6. ชมุ ชนที่มีกลุมผูดอยโอกาสทางสังคมมาก มีวัฒนธรรมรองหลายรูปแบบ จะ มอี ตั ราการกระทาํ ผิดของเด็กสูง 7. เดก็ กระทาํ ผิดมกั มพี ้นื ฐานของชีวิตมาจากชมุ ชนในพืน้ ทสี่ ลมั (slum) 8. เดก็ ท่ีกระทําผิดจะคบหาสมาคมกบั เด็กที่กระทําความผดิ ดวยกัน ในการศึกษาครั้งนี้ ชอวและแม็กเคย ไดศึกษาโดยการแบงผังเมืองเปนวงกลม เริ่มจากใจกลางเมอื ง กําหนดชวงหางเทากบั รศั มี 2 ไมล แบงออกเปน 5 เขตวงกลม คํานวณอัตราการ กระทําความผิดของเด็กเปรียบเทียบกับประชากรชายอายุ 10-16 ป ภายในแตละเขตซ่ึงไดแบงเปน 24 พื้นท่ี ผลการศึกษาจะแสดงใหเห็นถึงความไมเปนระเบียบของสังคมเปนสาเหตุของการกระทําผิด ของเด็กและเยาวชน ในกลมุ ทฤษฎกี ารไมเปนระเบียบของสงั คม ประกอบดวยทฤษฎี ดังตอไปน้ี 1.1 ทฤษฎีวงกลมที่มีจุดศูนยกลางรวมกัน (Concentration circle theory) โรเบิรต ปารก และ เออรเนสต เบอรเกส (Robert Park & Ernest Burgess) เสนอรูปแบบ ของเมือง โดยแบงเปนเขตรูปวงกลมและมีรัศมีจากจุดศูนยกลางขยายวงกลมออกเปนชวงๆ จากใจ กลางเมืองไปสูนอกเมอื ง แบงเปน 1. เขตใจกลางธุรกิจ (central business district) มีรานคาและ โรงงานอยูมาก แตที่อยอู าศยั นอย 2. เขตเส่ือมโทรม หรือเขตเปล่ียนแปลง (zone of deterioration or zone of transition) เม่ือสมัยท่เี มอื งยงั เลก็ อยเู ปนบริเวณที่อยูอาศัย เมื่อเมืองขยายเปนเมืองใหญ ธุรกิจไดรุกล้ําเขามา แตผูอาศัยไมสามารถยายออกไปอยูท่ีอื่นได เมื่อเขตน้ันเสื่อมลงทําใหไมมีใคร
42 ตองการอยอู าศัยอกี ตอไป แตอยางไรกต็ ามพวกอพยพตางถ่ินกลับพอใจเพราะที่อยูอาศัยมักมีราคาถูก ดงั น้ัน เขตพื้นทนี่ ีจ้ ึงกลายเปนเขตโรงงาน ธุรกิจ และเปนทีอ่ ยขู องพวกท่มี ีรายไดต่าํ 3. เขตท่ีอยูอาศัยของพวกคนทํางาน (zone of workingmen’s homes) ลักษณะบานจะดูดีกวา เพราะครอบครัวมีรายไดสูงกวาพวกท่ีอาศัยในเขตพ้ืนท่ีเสื่อมโทรม สวนในเขตท่ีขยายออกไปจะมีราคาแพงขึ้นไปอีก เพราะเปนที่อยูอาศัยของพวกท่ีมีรายไดดีกวาพวก อ่ืนๆ จากทฤษฎีการแบงเขตตามรัศมีจุดศูนยกลางน้ีปรากฏวา อัตราการ กระทําผิดและการตายของเด็กจะสูงในเขตที่ 1 และ 2 ลักษณะโครงสรางทางกายภาพเสื่อมโทรม ประชากรหนาแนน มีการพ่ึงพาทางเศรษฐกิจสูง มีกลุมผูดอยโอกาสอาศัยมาก ซ่ึงเปนสาเหตุที่ทําให สถิตอิ าชญากรรมสูง สามารถสรปุ เปนขอๆ ดงั นี้ 1. เขตใจกลางเมืองจะมีสภาพการควบคุมสังคมท่ีออนแอ เพราะขาด การจัดระเบียบทางสังคมเม่ือคนยายออกไปอยูชุมชนใหมในเขตนอกเมือง ทําใหชุมชนใหมมีการจัด ระเบียบทางสงั คมท่ีเขมแข็ง 2. สาเหตทุ ีอ่ ตั ราการเกิดอาชญากรรมสูงในเขตที่ 1 และ 2 เปนเพราะ คนในเขตนี้ขาดความผูกพันทางสงั คม 3. เมื่อเมืองขยายใหญออกไป เขตท่ีเปนที่อยูอาศัยของคนทํางานจะ กลายเปนเขตเปลี่ยนแปลง เพราะคนทํางานจะพยายามยายออกไปหาที่อยูใหม เปนรูปแบบการ ดาํ เนินชวี ิตของคนที่มรี ายไดสูงขึ้นเม่ือมีโอกาสและมีเงินเพียงพอจะยายไปอยูในเขตท่ีมีความปลอดภัย สูงกวา ซึ่งปารกและเบอร เกสมองวา เปนกระบวนการปกติของรูปแบบการดําเนินชีวิตแบบ อเมรกิ ันชน และการขยายของเมอื งในสหรัฐอเมรกิ า 1.2 ทฤษฎีความกดดัน (Strain theory) ทฤษฎีความกดดันมองวา อาชญากรรมเปนผลโดยตรงมาจากการที่ชนชั้นตํ่ารูสึกผิดหวังและถูกลิดรอนสิทธิตางๆ จากระบบ เศรษฐกิจ และสิน้ หวังจากทกุ สงิ่ ทกุ อยางทถ่ี กู กําหนดโดยชนชนั้ กลางและช้นั สงู จนเกิดความโกรธและ เกลียดชังระบบของสังคม ถึงสังคมจะกําหนดใหสมาชิกทุกคนในสังคมมีวัตถุประสงคของสังคมที่ รวมกันก็ตาม แตวถิ ที างในการปฏบิ ตั ทิ ่จี ะใหบรรลุถึงวัตถุประสงคนั้นกลับแตกตางกันอยางสิ้นเชิง คือ วิถีทางสังคมมักจะเอื้ออํานวยใหแกกลุมคนชนชั้นกลางและช้ันสูง เรียกวา กลุมเศรษฐกิจสังคม (socioeconomic) เทานน้ั ทําใหเกิดสภาวะท่ีเรียกวา “anomie” หรือสภาวะไรกฎเกณฑในกลุมชน ช้ันต่ํา เปนสภาวะที่สิ้นหวัง หมดหวัง สภาวะไรกฎเกณฑเกิดจากการเปล่ียนแปลงทางโครงสรางของ สังคม กลาวคอื เดมิ สังคมเปนสังคมภาคเกษตรมขี นาดเล็ก เรียกวา “Mechanical solidarity” สังคม มีความเปนปกแผน มีขนบธรรมเนียม คานิยมเหมือนกัน ตอมาสังคมเกิดการเปล่ียนแปลงกลายเปน สังคมอุตสาหกรรมมีความซับซอนในโครงสรางทางสังคมมากย่ิงข้ึนที่เรียกวาสังคมแบบ “Organic
43 solidarity” โครงสรางสังคมเริ่มเปลีย่ นแปลงเกิดความแตกตางกันของวัฒนธรรมคานิยม คนในสังคม จะเกี่ยวของกันเฉพาะในเร่ืองของผลประโยชนและความตองการมีสวนแบงในเร่ืองของสินคา บริการ และผลผลิตเทานั้น มีระบบการแบงงานกันทํา (division of labor) ทําใหสมาชิกในสังคมเกิดความ สับสนในบทบาทของตน บรรทัดฐานของสังคมขาดความหมาย สังคมเกิดสภาพผิดหวัง ส้ินหวัง (normlessness หรือ anomie) 1.3 ทฤษฎีสภาวะไรกฎเกณฑ (Theory of anomie) อีไมล เดอรไคม (Emile Durkheim) นักสังคมวิทยาชาวฝรั่งเศสเปนผูบัญญัติศัพทคําวา “Anomie” ข้ึนมาในป ค.ศ. 1893 จากผลงานชือ่ The Division of labor in Society (การแบงงานในสังคม) เดอรไคมสนใจเร่ือง การเปล่ียนแปลงทางสังคมจากสังคมชนบท (folk society) ไปสูสังคมสมัยใหม (modern society) ทําใหเกิดปญหาจากการเปลี่ยนแปลงทางโครงสรางของสังคม รวมท้ังเกิดความไมเปนระเบียบของ สังคมดวย การเปล่ียนแปลงทําใหเกิดความสูญเสียความศรัทธาในสถาบันหลัก อันไดแก สถาบันการ ปกครอง(รัฐ) ศาสนา สถาบนั ครอบครวั คําวา “Anomie” เปนภาษากรีก แปลวา กฎหมายไรความหมาย (lawlessness) เปนปรากฏการณการเปล่ียนแปลงของสังคมท่ีเกิดข้ึนอยางรวดเร็วและเปนเพียงชั่ว ระยะหน่งึ หลังจากน้นั เม่อื เหตกุ ารณตางๆ ในสังคมเขาสูสภาวะปกติ สภาวะไรกฎเกณฑกจ็ ะหมดไป โรเบิรต เค. เมอรตัน (Robert K. Merton) ผูเขียนเรื่อง Social Structure and Anomie หรือโครงสรางทางสังคมและสภาวะไรกฎเกณฑ ไดประยุกตนิยามคําวา “anomie” ของเดอรไคมกับพฤติกรรมเบี่ยงเบน เขาไดเสนอแนวคิดวา สังคมมีจุดมุงหมายหรือ วัตถุประสงค แตสังคมไมมวี ิถีทางท่จี ะไปสวู ัตถปุ ระสงคนั้น หรือมีหนทางเฉพาะคนบางกลุมนั้น ดังน้ัน วิถีทางไปสูวัตถุประสงคจึงถูกปดก้ันเรียกวา “Goals-means dysjunction” เมื่อใดท่ีคนในสังคมไม สามารถใชวิถีทางที่สังคมกําหนดหรือกระทําอยางถูกตองไดก็จะนําวิถีทางท่ีมิชอบมาใช จึงเกิดความ ขัดแยงระหวางจุดมุงหมายกับวิถีทาง คือ หวั ใจของทฤษฎี “anomie” ของเมอรตัน เมอรตันไดแบงรูปแบบของการปรับตัวที่จะจัดการกับสภาวะไรกฎเกณฑ ออกเปน 5 รูปแบบ คอื 1. Conformity หมายถงึ วตั ถุประสงคและวิถีทางมีความสัมพันธกัน เปน การปฏิบัติตามระเบียบหรือวิธีการท่ีถูกตอง ซึ่งการปฏิบัติตามระเบียบจะไมนําไปสูการมีพฤติกรรมท่ี เบีย่ งเบน โดยทวั่ ไปจะเปนชนชนั้ กลางทม่ี กั จะประพฤติตามระเบยี บของสังคม 2. Innovation หมายถึง วัตถุประสงคและวิถีทางมีความขัดแยงกัน เชน การทค่ี นๆ หนึง่ มีจุดประสงคหรอื เปาหมายท่ดี ี แตขาดวิถที างหรือมองวาวิถีทางท่ีถูกตองของสังคมน้ัน จะทาํ ใหตนถงึ เปาหมายชา จึงคดิ หาวิถีทางใหมขึ้นมา(คิดหาทางลัด) ยกตัวอยางเชน อาชญากรรมคอ ปกขาว คือ มีวตั ถปุ ระสงคทอี่ ยากมัง่ คง่ั แตใชวิธีการโกง เปนตน
44 3. Ritualism หมายถึง ลักษณะไมมีวัตถุประสงคหรือเปาหมายแตมี วถิ ที างใหปฏิบัติ เรยี กอีกอยางวา “การปฏบิ ัติตามพิธีกรรม” ไมรูวาทําไปเพ่ืออะไร ที่ทําเพราะเคยชิน ทาํ เพราะดีกวาอยเู ฉยๆ 4. Retreatism หมายถึง การปฏิเสธทั้งวัตถุประสงคและวิถีทางท้ังหมด คือ ถอนตัวหนีออกจากสังคม และจะสรางโลกสวนตัวข้ึนมาเพ่ือหนีความเปนจริงของสังคม ยกตวั อยางเชน กลุมผตู ิดยาเสพติด เปนตน 5. Rebellion หมายถึง การยอมรับทั้งวัตถุประสงคและวิถีทาง หรือ ปฏิเสธทั้งวัตถุประสงคและวิถีทางก็ได หากเปนการปฏิเสธก็จะเสนอท้ังเปาหมายและวิถีทางขึ้นมา ใหม เชน พวกปฏิวตั ิคอมมิวนสิ ต ขบวนการแบงแยกดนิ แดน เปนตน รูปแบบการจัดการกบั สภาวะไรกฎเกณฑ หรอื วิธีการปรับสภาพของบุคคล ตามตารางดงั ตอไปนี้ รปู แบบพฤตกิ รรม วตั ถุประสงค วถิ ที าง 1. Conformity + + 2. Innovation + - 3. Ritualism - + 4. Retreatism - - 5. Rebellion +/- +/- 2. ทฤษฎีความกดดันทัว่ ไป (General strain theory) โรเบิรต แอกนิว (Robert Agnew) นักอาชญาวิทยาผูคิดคนทฤษฎี General strain theory เรียกยอๆ วา GST เขาไดอธิบายความกดดันของบุคคลในระดับจุลภาค (micro- level) วาทําไมคนแตละคนที่ถูกกดดันมีความเครียดและมักประกอบอาชญากรรม แอกนิวนําเสนอ ประเดน็ “Multiple source of stress” หมายถงึ ตนเหตุของความเครยี ดหลายอยาง ผลในทางลบของความกดดันทเี่ กดิ ขนึ้ ทําใหเกดิ ความโกรธ หมดกําลงั ใจ ส้ินหวัง ผดิ หวงั และความกลวั ในทส่ี ุดจะกลายเปนคนท่ีมีพฤติกรรมตอตานสังคม อาจหาทางออกโดยการติด ยาเสพตดิ ติดสุรา มพี ฤตกิ รรมเบยี่ งเบน เปนตน การจัดการกับความกดดัน แอกนิวมีความเห็นวา ไมใชทุกคนที่จะเผชิญปญหา ความกดดัน แลวจะกลายเปนอาชญากร ในบางคนถึงแมจะมีความกดดันแตก็สามารถจัดการกับ ปญหาได 3. ทฤษฎีวัฒนธรรมของผูมีพฤติกรรมเบี่ยงเบน (Cultural deviance theories)
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
- 220
- 221
- 222
- 223
- 224
- 225
- 226
- 227
- 228
- 229
- 230
- 231
- 232
- 233
- 234
- 235
- 236
- 237
- 238
- 239
- 240
- 241
- 242
- 243
- 244
- 245
- 246
- 247
- 248
- 249
- 250
- 251
- 252
- 253
- 254
- 255
- 256
- 257
- 258
- 259
- 260
- 261
- 262
- 263
- 264
- 265
- 266
- 267
- 268
- 269
- 270
- 271
- 272
- 273
- 274
- 275
- 276
- 277
- 278
- 279
- 280
- 281
- 282
- 283
- 284
- 285
- 286
- 287
- 288
- 289
- 290
- 291
- 292
- 293
- 294
- 295
- 296
- 297
- 298
- 299
- 300
- 301
- 302
- 303
- 304
- 305
- 306
- 307
