พระบรมราชาวิธี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

ค�ำปรำรภ พลเอก ประยทุ ธ์ จันทรโ์ อชา นายกรัฐมนตรี ในโอกาสการจัดพิมพ์หนังสือท่ีระลกึ และจดหมายเหตุ เน่อื งในงานพระราชพธิ ีถวายพระเพลงิ พระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร วนั พฤหสั บดี ท่ี ๒๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ตลอดระยะเวลา ๗๐ ปแี หง่ การครองราชย์ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร ทรงปกครองประเทศชาติและประชาชนด้วยทศพิธราชธรรม ดังพระปฐม- บรมราชโองการทไี่ ดพ้ ระราชทานไวใ้ นพระราชพธิ บี รมราชาภเิ ษก เมอื่ วนั ท่ี ๕ พฤษภาคม ๒๔๙๓ วา่ “เราจะครองแผน่ ดนิ โดยธรรม เพ่อื ประโยชนส์ ุขแหง่ มหาชนขาวสยาม” และทรงตั้งมน่ั ในพระราช- ปณิธานอันแน่วแน่ท่ีจะทรงอุทิศ ทุ่มเทก�าลังพระวรกาย และก�าลังพระราชหฤทัยในการบ�าเพ็ญ พระราชกรณียกิจนานัปการเพื่อความกินดีอยู่ดี คุณภาพชีวิตท่ีดีให้แก่อาณาประชาราษฎร์ และ ความเจริญก้าวหน้าอย่างยัง่ ยนื ของประเทศชาติ พระองค์ทา่ นทรงงานดว้ ยหลกั การ “เขา้ ใจ เขา้ ถงึ พัฒนา” รวมท้ังได้พระราชทานหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อเป็นแนวทางสู่การพัฒนา อย่างยั่งยืน ผ่านโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชด�าริหลากหลายสาขาเกือบ ๕,๐๐๐ โครงการ กอ่ เกดิ เปน็ “ศาสตรแ์ หง่ พระราชา” ซงึ่ เปน็ การวางรากฐานการพฒั นาประเทศใหเ้ ขม้ แขง็ อยา่ งยงั่ ยนื นับเป็นคัมภีร์อันล้�าค่าแห่งแผ่นดินท่ีได้พระราชทานแก่ลูกหลานไทย พระราชด�ารัสและ พระบรมราโชวาทในวาระโอกาสตา่ ง ๆ คอื ปรัชญาคา� สอนและคตธิ รรมท่พี ระองคท์ รงปรารถนาให้ ปวงชนชาวไทยทง้ั หลายตงั้ มนั่ อยใู่ นความดงี าม ความพอดี ความพอเพยี ง รกั ษาความเปน็ ชาตอิ ารยะ นับเป็นบุญวาสนาของประชาชนชาวไทยที่ได้เกิดมาอยู่ภายใต้ร่มพระบรมโพธิสมภารของ พระมหากษตั รยิ ์ผู้ทรงพระคณุ อันประเสรฐิ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงเป็นเอตทัคคะ ท้งั ศาสตร์และศิลปห์ ลายแขนง ทรงเป็นท้ังปราชญแ์ ละครูแห่งแผน่ ดนิ ทยี่ ิ่งใหญท่ ี่ประชาชนชาวไทย ต่างเทิดทูนไว้เหนือเศียรเกล้า พระอัจฉริยภาพอันล�้าเลิศและพระปรีชาสามารถเป็นท่ีประจักษ์ต่อ สายตาและประทับใจท้ังชาวไทยและชาวต่างประเทศ จึงทรงได้รับการทูลเกล้าทูลกระหม่อมถวาย รางวัลเทิดทูนพระเกียรติยศในฐานะท่ีทรงเป็นทั้งกษัตริย์ นักคิด และนักพัฒนา โดยทรงได้รับการ ทูลเกลา้ ทูลกระหม่อมถวายพระราชสมัญญามากมายหลายดา้ น เช่น “อัครศลิ ปนิ ” “พระบดิ าแห่ง เทคโนโลยีของไทย” “พระบิดาแห่งฝนหลวง” “พระบิดาแห่งนวัตกรรมไทย” “พระบิดาแห่งการ ประดิษฐ์ไทย” “พระบิดาแห่งการอนุรักษ์มรดกไทย” “พระบิดาแห่งการวิจัยไทย” “พระบิดา แห่งมาตรฐานการช่างไทย” “พระผู้ทรงเป็นครแู หง่ แผ่นดิน” เปน็ ต้น โดยเฉพาะท่สี �าคัญ องค์การ สหประชาชาติได้น้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายรางวัล “ความส�าเร็จสูงสุดด้านการพัฒนามนุษย์” และทลู เกลา้ ทลู กระหมอ่ มถวายพระราชสมญั ญา “พระมหากษตั รยิ น์ กั พฒั นา” เพอื่ เฉลมิ พระเกยี รติ ในฐานะท่ีทรงอุทิศพระองค์ในการพัฒนาคุณภาพชีวิตท่ีดีของประชาชนชาวไทย และพัฒนา มนษุ ยชาตอิ ยา่ งตอ่ เนอ่ื ง นอกจากนน้ั ยงั ไดก้ า� หนดใหว้ นั ท่ี ๕ ธนั วาคมของทกุ ปเี ปน็ “วนั ดนิ โลก” และ น้อมเกลา้ นอ้ มกระหมอ่ มถวาย “รางวลั นกั วทิ ยาศาสตรด์ นิ เพือ่ มนษุ ยชาติ” เพ่อื สดดุ พี ระเกียรติคณุ แด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ที่ทรงให้ความส�าคัญกับ การอนุรกั ษแ์ ละพัฒนาทรพั ยากรดินจนพลกิ ฟ้ืนผืนดนิ เพอ่ื การท�าเกษตรกรรมอยา่ งยง่ั ยนื

วันพฤหัสบดี ท่ี ๑๓ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๕๙ เวลา ๑๕ นาฬิกา ๕๒ นาที นับเป็น วนั แหง่ ความวปิ โยคโศกศลั ยค์ รงั้ ใหญข่ องพสกนกิ รชาวไทยทง้ั ปวง ประเทศไทยตอ้ งตกอยใู่ นทา่ มกลาง ความโศกเศรา้ อาลยั โดยทว่ั กนั เมอ่ื พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช มหติ ลาธเิ บศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร พระมหากษัตริย์ผู้ทรงเป็นศูนย์รวม ดวงใจของคนไทยทั้งชาติเสด็จสู่สวรรคาลัย และนับเป็นวันมหาอาดูรของโลก โดยผู้น�าจาก ทุกประเทศล้วนแสดงความอาลัยและเสียใจต่อการเสด็จสวรรคตในครั้งนี้ รัฐบาลได้กราบบังคมทูล ขอพระราชทานพระราชานุญาตสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร จัดงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เพื่อน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายพระเกียรติยศอย่างสูงสุดตามขัตติยโบราณ ราชประเพณี เพื่อแสดงความจงรักภักดีและน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายเป็นราชสักการะ กตัญญุตาบูชา ประกาศเฉลิมพระเกียรติยศให้ปรากฏแผ่ไพศาล และเพื่อให้ประชาชนชาวไทย ทกุ หมเู่ หลา่ ไดม้ สี ว่ นรว่ มสนองพระมหากรณุ าธคิ ณุ อนั หาทส่ี ดุ มไิ ดข้ องพระมหากษตั รยิ ผ์ ทู้ รงพระคณุ อันประเสริฐ โดยรัฐบาลได้กราบบังคมทูลเชิญสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเปน็ ทปี่ รึกษากิตติมศักดใิ์ นการพระราชพธิ ี ณ วาระนี้ รฐั บาลโดยคณะกรรมการอ�านวยการจัดงานพระราชพธิ ีถวายพระเพลงิ พระบรมศพพระบาท สมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ไดแ้ ตง่ ตง้ั คณะกรรมการฝา่ ยตา่ ง ๆ ๘ คณะในการดา� เนนิ การ จัดงานพระราชพิธีพระบรมศพตามโบราณราชประเพณีอย่างสมพระเกียรติพระบรมราชอิสริยยศ ในวาระสา� คญั นใี้ หส้ มบรู ณต์ ามจารตี โบราณราชประเพณี ทง้ั งานพระราชพธิ ี งานรฐั พธิ ี งานศาสนพธิ ี และงานอ่ืน ๆ ตั้งแต่การบ�าเพ็ญพระราชกุศลพระบรมศพ ณ พระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท และ การถวายพระเพลิงพระบรมศพ ณ มณฑลพระราชพิธีท้องสนามหลวง โดยมีคณะกรรมการฝ่าย จัดท�าหนังสือที่ระลึกและจดหมายเหตุงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช และคณะอนกุ รรมการต่าง ๆ ๑๐ คณะ ด�าเนินการจัดท�าหนงั สอื ที่ระลึกและจดหมายเหตุงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทร มหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เพ่ือบันทึกพระราชพิธีอันเกี่ยวเน่ืองกับการพระบรมศพ ในงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ตามธรรมเนียมปฏิบัติโบราณราชประเพณี ท้ังการก่อสร้างพระเมรุมาศ การจัด ร้ิวขบวนพระบรมราชอิสริยยศ ส่ิงอนุสรณ์ต่าง ๆ เพ่ือเฉลิมพระเกียรติยศอันภิญโญไพศาลแด่ ฑฆี ราชาแหง่ สยาม ผทู้ รงสถติ ในดวงใจคนไทยทง้ั ชาติ และทรงเปน็ พระมหากษตั รยิ ท์ เี่ หนอื กษตั รยิ ใ์ ด ๆ ในประวัตศิ าสตร์โลก ในวาระน้ี รัฐบาลและประชาชนชาวไทยทุกหมู่เหล่า ขอน้อมส�านึกในพระมหากรุณาธิคุณ เป็นล้นพ้นหาที่สุดมิได้ แม้เสด็จสู่สวรรคาลัยช่ัวนิรันดร์ แต่ความอาลัยน้ันมิเส่ือมคลาย ด้วย พระบรมราชกฤดาภินิหารแห่งพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร และพลังแห่งความจงรักภักดีของปวงพสกนิกรชาวไทย ขอเสด็จสู่สวรรคาลัยให้สถิตสถาพร ณ แดนบรมสขุ แหง่ พระนิพพานตราบนจิ นิรันดร เทอญ พลเอก (ประยทุ ธ์ จนั ทรโ์ อชา) นายกรัฐมนตรี ประธานกรรมการอา� นวยการจัดงานพระราชพธิ ีถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช



ค�ำน�ำ นับแต่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ได้เสด็จข้ึนครอง สิริราชสมบัติใน พ.ศ. ๒๔๘๙ ทรงยึดมั่นในทศพิธราชธรรมและทรงประกอบพระราชกรณียกิจ นานัปการตลอดรัชสมัยด้วยการพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนให้สอดคล้องกับการพัฒนา ประเทศ โดยเฉพาะการวางรากฐานและพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานด้านการคมนาคมขนส่งของไทย อันเปรียบเสมือนเส้นเลือดส�าคัญในการด�ารงชีวิตของประชาชน เพื่อให้ชุมชนในท้องถิ่นทุรกันดาร สามารถสัญจรไปมาและขนส่งพืชผลทางการเกษตรไปยังพ้ืนท่ีต่าง ๆ ได้อย่างสะดวกรวดเร็ว ในขณะที่ชุมชนในเมืองก็ประสบปัญหาจราจรติดขัดที่ต้องเร่งแก้ไขด้วยระบบเส้นทางสัญจร รูปแบบต่าง ๆ และระบบขนส่งมวลชนไปพร้อมกัน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร ได้พระราชทานแนวพระราชด�าริต่าง ๆ แก่กระทรวงคมนาคมให้น�าไป ด�าเนินการ อันเป็นพระมหากรุณาธิคุณล้นเกล้าล้นกระหม่อมหาท่ีสุดมิได้ ครั้นในงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช บรมนาถบพิตร ณ พระเมรุมาศ ท้องสนามหลวง ในวันพฤหัสบดี ที่ ๒๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ กระทรวงคมนาคมได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการฝ่ายจัดท�าหนังสือท่ีระลึกและ จดหมายเหตุงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช ให้จัดท�าหนังสือท่ีระลึก “พระบรมราชาวิถี 7 ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม” เป็นพระบรมราชานุสรณ์เพื่อเผยแพร่พระเกียรติคุณให้แผ่ไพศาล และเป็นการบันทึกประวัติศาสตร์ การพัฒนางานคมนาคมของชาติในรัชสมัย ขอเดชะพระมหิธานุภาพแห่งคุณพระศรีรัตนตรัย ความจงรักภักดี และความกตัญญูกตเวที ที่รัฐบาล กระทรวงคมนาคม และปวงชนชาวไทยทุกหมู่เหล่ามีต่อเบื้องพระยุคลบาท จงเป็น พลวปัจจัย ดลบันดาลให้พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เสด็จสู่สวรรคาลัยเทอญ (นายอาคม เติมพทิ ยาไพสฐิ ) รัฐมนตรวี า่ การกระทรวงคมนาคม



ค�ำช้ีแจง พระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ณ พระเมรุมาศ ทอ้ งสนามหลวง วันพธุ ที่ ๒๕ ถึงวันอาทติ ย์ ที่ ๒๙ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๖๐ เปน็ วาระสา� คัญทป่ี ระชาชนชาวไทยพร้อมใจกนั แสดงความจงรกั ภกั ดีน้อมสา� นกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ุณ อันหาท่ีสุดมิได้ในการส่งเสด็จสู่สวรรคาลัย โดยเฉพาะการร่วมถวายดอกไม้จันทน์ถวายพระเพลิง พระบรมศพในวันพฤหัสบดี ท่ี ๒๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ณ พระเมรุมาศจ�าลองและซุ้มถวาย ดอกไมจ้ นั ทนท์ ไ่ี ดจ้ ดั ขน้ึ ทว่ั ทกุ จงั หวดั อา� เภอ และวดั สา� คญั ในพระราชอาณาจกั ร ตลอดจน ณ วดั ไทยและ สถานท่ีอันเหมาะสมส�าหรับชาวไทยในต่างประเทศ กระทรวงคมนาคมได้มีบทบาทส�าคัญในการสนอง พระมหากรณุ าธคิ ณุ ดว้ ยการอา� นวยความสะดวกในการเดนิ ทางของประชาชนทว่ั ทกุ ทอ้ งถน่ิ โดยเฉพาะ การเดนิ ทางมาเฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาทในการอญั เชญิ พระบรมโกศดว้ ยรวิ้ ขบวนพระบรมราชอสิ รยิ ยศ สู่พระเมรุมาศ ณ ท้องสนามหลวง และการร่วมถวายดอกไม้จันทน์ถวายพระเพลิงพระบรมศพของ ประชาชนในกรงุ เทพมหานครและของประชาชนจากต่างจงั หวัดท่ีเดินทางมารว่ มพระราชพธิ ดี งั กล่าว ด้วยความส�านึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ผู้ทรงเป็นพลังของแผ่นดินไทย เน่ืองจากพระราชด�าริและพระราชกรณียกิจเกี่ยวกับ “พระบรมราชาวถิ ”ี นานัปการ ซ่งึ ไม่เพียงแต่ท�าให้พสกนิกรชาวไทยไดร้ ับความสะดวกในการเดินทาง และมีคุณภาพชีวิตที่ดีข้ึน หากยังมีผลส�าคัญต่อการพัฒนางานของกระทรวงคมนาคมให้เจริญก้าวหน้า มาตลอดรัชสมัย กระทรวงคมนาคมจึงได้แต่งต้ังคณะท�างานจัดท�าหนังสือท่ีระลึก “พระบรมราชาวิถี 7 ทศวรรษ พิพัฒนค์ มนาคม” พมิ พเ์ ผยแพรเ่ ฉลมิ พระเกียรติและน้อมเกล้านอ้ มกระหมอ่ มถวายเปน็ พระราชกุศลในโอกาสพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพครั้งนี้ โดยรวบรวมเอกสาร หลักฐาน และข้อมูลเกี่ยวกับพระราชกรณียกิจ พระราชด�ารัส พระบรมราโชวาท และโครงการอันเนื่องมาจาก พระราชด�าริเก่ียวกับกระทรวงคมนาคม ทั้งทางบก ทางน�้า ทางอากาศ ทางราง และทางการส่ือสาร บันทึกเรียบเรียงเป็นเอกสารทางประวัติศาสตร์การคมนาคมของแผ่นดิน ท่ีแสดงถึงพระปรีชาสามารถ ของพระองค์ท่าน อันจะเป็นประโยชน์แก่การศึกษาค้นคว้าวิจัยสืบไป หนังสือ “พระบรมราชาวิถี 7 ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม” ได้รับความเห็นชอบจากคณะกรรมการฝ่ายจัดท�าหนังสือท่ีระลึกและ จดหมายเหตุงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพล อดุลยเดช ให้จดั พมิ พ์เปน็ หนังสือท่ีระลกึ ในพระราชพธิ ีถวายพระเพลงิ พระบรมศพด้วย หนงั สอื “พระบรมราชาวถิ ี 7 ทศวรรษ พพิ ฒั นค์ มนาคม” ลา� ดบั เนอ้ื หาไวด้ งั นี้ พระราชประวตั ิ ๗ ทศวรรษพิพัฒน์คมนาคม พระราชด�ารัสท่ีจารจ�า แนวพระราชด�าริน�าคมนาคม เย็นศิระเพราะ พระบรบิ าล พระราชทานมงคลนาม และพระบรมราชาวิถี ณ วันถวายพระเพลิงพระบรมศพ ขอพระมหธิ านุภาพแหง่ คณุ พระศรีรัตนตรัยและสง่ิ ศกั ดสิ์ ิทธิท์ ง้ั หลายทั่วสากลจกั รวาล ตลอดจน พระราชกศุ ลกฤดาธกิ ารทพี่ ระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ทรงปฏบิ ตั ิ บ�าเพ็ญมาอย่างบริบูรณ์ ตลอดจนความจงรักภักดีและน้อมส�านึกในพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้น อันหาที่สุดมิได้ของผู้บริหาร ข้าราชการ พนักงาน และลูกจ้างกระทรวงคมนาคม และผองพสกนิกร จงเป็นพลงั นอ้ มสง่ พระผู้เสดจ็ สู่สวรรคาลยั และสถิตค่สู ถานพิมานเทอญ (นายชาติชาย ทิพย์สนุ าวี) ปลัดกระทรวงคมนาคม





สำรบัญ คำ� ปรำรภ ๒๐ - ๔๓ คำ� น�ำ ๔๔ - ๑๑๙ คำ� ชแ้ี จง พระรำชประวตั ิ ๕๒ พระบำทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหำภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนำถบพติ ร ๕๘ 7๘๔๔ ๗ ทศวรรษ ๘๘ พพิ ฒั น์คมนำคม ๙๘ ๑๑๒ ทศวรรษที่ ๑ (พ.ศ. ๒๔๘๙ - ๒๕๐๐) ทศวรรษที่ ๒ (พ.ศ. ๒๕๐๑ - ๒๕๑๐) ททศศววรรรรษษทท่ีี่ ๓๔ ((พพ..ศศ.. ๒๒๕๕๑๒๑๑ -- ๒๒๕๕๓๒๐๐)) ทศวรรษท่ี ๕ (พ.ศ. ๒๕๓๑ - ๒๕๔๐) ทศวรรษท่ี ๖ (พ.ศ. ๒๕๔๑ - ๒๕๕๐) ทศวรรษที่ 7 (พ.ศ. ๒๕๕๑ - ๒๕๖๐)

พระรำชด�ำรัส ๑๒๐ - ๑๓๗ ทจ่ี ำรจำ� • พ.ศ. ๒๕๐๐ พระอนสุ าวรยี ์ พลเอก พระเจา้ บรมวงศ์เธอ กรมพระกา� แพงเพช็ รอคั รโยธิน ๑๒๓ • พ.ศ. ๒๕๑๒ การพฒั นาด้วยหลกั มนุษยธรรม หลักเมตตา และหลักความบรสิ ุทธใ์ิ จ ๑๒๔ • พ.ศ. ๒๕๒๓ เทคโนโลยเี พื่อประชาชน ๑๒๖ • พ.ศ. ๒๕๒๖ ๑๐๐ ปี กรมไปรษณยี โ์ ทรเลข ๑๒๖ • พ.ศ. ๒๕๒๗ งานส่ือสารที่พงึ ประสงค์ ๑๒๖ • พ.ศ. ๒๕๓๐ บึงมกั กะสนั ๑๒๗ • พ.ศ. ๒๕๓๒ วทิ ยุสมัครเล่น ความรับผิดชอบทีม่ ากกวา่ ความสนกุ ๑๒๗ • พ.ศ. ๒๕๓๕ การใช้เคร่ืองมือสือ่ สาร เครอ่ื งเรดาร์ และเครือ่ งบิน ช่วยผปู้ ระสบภัยน�้าท่วม ๑๒๙ ๑๒๙ การใช้เฮลิคอปเตอรใ์ หค้ ุ้มค่า ๑๓๐ • พ.ศ. ๒๕๓๖ ปญั หาการจราจร โครงการตา� รวจจราจรในพระราชด�าริ โครงการถนนสทุ ธาวาส ๑๓๒ ๑๓๓ และโครงการถนนรัชดาภิเษก ๑๓๔ • พ.ศ. ๒๕๓๗ การสรา้ งถนนท่ีเหมาะสมกับการจราจร การสรา้ งเมืองตวั อย่าง ๑๓๔ การแกไ้ ขปญั หาการจราจรดว้ ยวนิ ัย การสร้างทางคู่ขนานลอยฟ้าถนนบรมราชชนนี ๑๓๖ การแก้ไขปญั หาจราจรโดยพิจารณาจากถนน พาหนะ จดุ ตน้ ทางและปลายทาง ๑๓๗ • พ.ศ. ๒๕๓๘ โครงการพระราชด�าริแก้ปญั หาการจราจร โครงการก่อสรา้ งปรบั ปรงุ ๑๓๗ และขยายถนนราชดา� เนิน เชิงสะพานสมเด็จพระปนิ่ เกลา้ ทางค่ขู นานยอ้ นเกล็ด ๑๓๗ และการทา� ถนนลอยฟา้ ๑๓๗ พระอัจฉริยภาพดา้ นเทคโนโลยีในการพยากรณ์อากาศ โครงการแก้มลงิ เพ่อื ลดปญั หาอทุ กภยั • พ.ศ. ๒๕๓๙ เรอื ขจัดคราบน้�ามนั “เดน่ สทุ ธิ” พ.ศ. ๒๕๔๓ นา้� ทว่ มหาดใหญ่เพราะถนนขวางทางน้า� • พ.ศ. ๒๕๕๔ รถไฟ ระบบขนสง่ ประหยดั เพอื่ มวลชน • พ.ศ. ๒๕๕๕ ๑๐๐ ปี กระทรวงคมนาคม และกรมทางหลวง

สำรบญั แนวพระรำชดำ� ริ ๑๓๘ - ๒๑๑ น�ำคมนำคม ๑๔๔ แนวพระราชด�ารทิ างบก ๑๔๖ • เส้นทางพระราชด�าริเพื่อบ�าบัดทกุ ขบ์ า� รุงสขุ ปวงประชา ๑๔๘ • เสน้ ทางคมนาคมในส่วนภมู ิภาค ๑๕๒ • เส้นทางคมนาคมในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล ๑๖๙ • แนวพระราชดา� รอิ น่ื ๆ ทีเ่ กย่ี วเน่อื งกับการคมนาคม ๑7๐ แนวพระราชดา� ริทางน�้า ๑๗๒ • การพฒั นาแหลง่ น้า� อนั เนือ่ งมาจากพระราชด�าริ ๑๗๒ • การพฒั นาเส้นทางน�้าอันเน่อื งมาจากพระราชดา� ริ ๑๗๕ • การขจัดมลพษิ ทางทะเล ๑7๘ แนวพระราชดา� รทิ างอากาศ ๑๗๙ • ฝนหลวงหลัง่ จากนา้� พระราชหฤทยั ๑๘๓ • ทา่ อากาศยานไทยสสู่ ากล ๑๘๗ • การพฒั นากิจการด้านการบนิ ๑๙๐ แนวพระราชดา� รทิ างราง ๑๙๕ • การปรบั ปรุงและพฒั นาการใช้ประโยชนพ์ นื้ ที่บรเิ วณสถานีรถไฟธนบุรี (บางกอกนอ้ ย) เพ่อื สรา้ งอาคารศนู ยอ์ ุบัติเหตุ โรงพยาบาลศริ ริ าช และการทูลเกล้าทูลกระหมอ่ มถวายเงินจา� นวน ๕๒๐ ลา้ นบาท เพอื่ ใชใ้ นการกอ่ สรา้ งพระบรมราชานุสรณ์ เนือ่ งในโอกาสพระราชพิธี มหามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๖ รอบ

• การคมนาคมขนสง่ ทางรถไฟฟ้า ๑๙๖ - รถไฟฟ้ามหานคร สายเฉลิมรัชมงคล พระบรมราชานสุ รณ์เนอ่ื งในโอกาส พระราชพิธีกาญจนาภิเษก - รถไฟฟา้ มหานคร สายฉลองรัชธรรม พระบรมราชานุสรณเ์ นอื่ งในโอกาสมหามงคล เสด็จเถลงิ ถวัลยราชสมบตั ิครบ ๗๐ ปี • เส้นทางรถไฟเพ่ือการทอ่ งเท่ยี วผ่านเข่อื นปา่ สกั ชลสิทธิ์ ๑๙๙ • สะพานพระราม ๖ ทางรถไฟข้ามแมน่ ้า� เจา้ พระยาแหง่ เดียวของกรงุ เทพมหานคร ๒๐๐ • บึงมกั กะสัน ก�าจัดน้า� เสยี ดว้ ยธรรมชาติ พระบรมราชานสุ รณ์ ๒๐๐ เน่ืองในพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๕ รอบ • การป้องกันน้�าทว่ มกรุงเทพมหานครและปรมิ ณฑล ๒๐๒ และการระบายน้า� ท่วมลอดใตท้ างรถไฟ • การขยายสะพานรถไฟข้ามคลองฉวาง จังหวัดสุราษฎร์ธานี เพ่ือบรรเทาปัญหาน�า้ ทว่ ม ๒๐๓ • การปลกู หญ้าแฝกสองขา้ งทางรถไฟ ๒๐๓ • นอ้ มเกลา้ น้อมกระหมอ่ มถวายที่ดินยา่ นพหลโยธนิ ๒๐๓ จ�านวน ๑๐๐ ไร่ เพ่ือสร้างสวนสาธารณะ แนวพระราชดา� รทิ างการส่ือสาร ๒๐๔ • สถานีวทิ ยุ อ.ส. สอื่ กษตั ริยก์ บั ประชาชน ๒๐๖ • วทิ ยสุ อื่ สาร คลายปญั หาท่วั แผ่นดนิ ๒๐๗ • ไทยคม ดาวเทยี มสอื่ สารแห่งชาติ ๒๐๘ • “ครตู ู้” การศึกษาทางไกลผ่านดาวเทยี ม ๒๐๙ • ความถวี่ ิทยสุ ว่ นพระองค์กับงานมลู นิธแิ พทยอ์ าสา ๒๑๑ สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี

สำรบัญ เยน็ ศิระ ๒๑๒ - ๒๕๑ เพรำะพระบริบำล เรือ่ ง พใ่ี หญข่ องพนักงานวิทยชุ าวทางหลวง ๒๑๖ นางจันทร์สม อินภริ มย์ เรื่อง น้า� พระราชหฤทยั แกค่ นท�าทาง ๒๑๘ นายเฉลยี ว วัชรพุกก์ เรื่อง การก่อสร้างรถไฟฟา้ ใต้ดินสายเฉลิมรัชมงคล ๒๒๐ นายประภัสร์ จงสงวน เร่อื ง พระบารมปี กเกล้าฯ ชาวทางหลวง ๒๒๒ นายประสงค์ ตันมณีวฒั นา เรื่อง พระผู้ทรงเป็นแสงสวา่ งแห่งปัญญา ๒๒๔ นายประสทิ ธ์ิ ทฆี พุฒิ เรอื่ ง พระอจั ฉริยภาพเก่ียวกบั งานด้านโทรศพั ท์ ๒๒๖ นายปลม้ื ใจ สนิ อากร เร่อื ง คราวประทบั เครือ่ งบนิ พระท่นี ั่งของการบนิ ไทย ๒๒๘ นาวาอากาศตรี พยรู เผือกผ่อง เร่ือง บุญพระครองครอบเกลา้ ...ชาวทาง ๒๓๐ นายพิเชยี ร เจริญกลกจิ เร่ือง ชุมสายโทรศพั ทจ์ ติ รลดา ๒๓๒ นายไพบลู ย์ ลิมปพยอม

นายมหิดล จนั ทรางกรู เร่ือง อัครมหาราชา ปนิ่ ฟา้ คมนาคม ๒๓๔ นายวนั ชยั ศารทลู ทัต เรอ่ื ง การขจัดคราบนา้� มนั ในทะเล ๒๓๖ นายศรีภูมิ ศุขเนตร เรื่อง พระอจั ฉริยภาพดา้ นการสอ่ื สาร ๒๓๘ นายศรีสุข จันทรางศุ เรอ่ื ง โครงการทางคู่ขนานลอยฟ้าถนนบรมราชชนนี ๒๔๐ นายสมทิ ธ ธรรมสโรช เร่ือง พระปรชี าสามารถในกิจการสื่อสารอุตุนยิ มวิทยา ๒๔๒ นางสรอ้ ยทพิ ย์ ไตรสทุ ธิ์ เรอื่ ง ร�าลึกครั้งเขา้ เฝ้าฯ ณ โรงพยาบาลศิรริ าช ๒๔๔ นายสวาท ศรีขา� เรือ่ ง การสนองงานขององค์การโทรศัพท์แหง่ ประเทศไทย ๒๔๖ พลต�ารวจตรี สุชาติ เผือกสกนธ์ เร่ือง นักวทิ ยุสมัครเลน่ VR009 ๒๔๘ นายสธุ ี อกั ษรกติ ต์ิ เรอ่ื ง การประดิษฐ์สายอากาศพระราชทาน สธุ ี ๑ - สธุ ี ๔ ๒๕๐

สำรบัญ พระรำชทำน ๒๕๒ - ๒๘๓ มงคลนำม มงคลนามกจิ การด้านการขนสง่ ทางบก ๒๕๖ ถนนนามพระราชทาน ๒๕๖ สะพานนามพระราชทาน ๒๕๙ ทางพเิ ศษนามพระราชทาน ๒๖๒ อาคารนามพระราชทาน ๒๖๔ สวนสุขภาพนามพระราชทาน ๒๖๕ มงคลนามกิจการด้านการขนส่งทางน�า้ ๒๖๖ เรือนามพระราชทาน ๒๖๖ มงคลนามกจิ การด้านการขนสง่ ทางราง ๒๖7 เส้นทางรถไฟฟ้านามพระราชทาน ๒๖๗ มงคลนามกจิ การดา้ นการขนสง่ ทางอากาศ ๒๖๘ เคร่อื งบนิ นามพระราชทาน ๒๖๘ ท่าอากาศยานนามพระราชทาน ๒๘๑ มงคลนามกิจการดา้ นการส่ือสาร ๒๘๑ ดาวเทียมนามพระราชทาน ๒๘๑ มงคลนามพระพุทธรูปประจา� กระทรวง ๒๘๒ พระพุทธคมนาคมบพธิ ๒๘๒ พระพทุ ธรูปประจา� กระทรวงนามพระราชทาน

พระบรมรำชำวิถี ๒๘๔ - ๒๙๘ ณ วันถวำยพระเพลิงพระบรมศพ 284 พระบรมราชาวิถี ณ วนั ถวายพระเพลิงพระบรมศพ 299 คณะกรรมการอา� นวยการ 302 บรรณานุกรม 304 คณะผจู้ ดั ทา�

พระรำชประวัติ พระบำทสมเด็จพระปรมนิ ทร มหำภมู ิพลอดุลยเดช บรมนำถบพติ ร



ทข่ี องข้ำพเจ้ำในโลกนี้คอื กำรไดอ้ ยทู่ ่ำมกลำงประชำชนของขำ้ พเจ้ำ นั่นคือคนไทยทั้งปวง พระบำทสมเด็จพระปรมินทรมหำภูมิพลอดุลยเดช บรมนำถบพิตร พระรำชประวัตจิ อมกษตั รยิ ผ์ ู้ยงิ่ ใหญ่ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร พระราชโอรสในสมเด็จ พระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก และสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เสด็จ พระราชสมภพ วันจันทร์ ที่ ๕ ธันวาคม พุทธศักราช ๒๔๗๐ ณ เมืองเคมบริดจ์ รัฐแมสซาชูเซตส์ สหรัฐอเมริกา ทรงศึกษาข้ันต้นท่ีโรงเรียนมาแตร์เดอี กรุงเทพมหานคร และเสด็จพระราชด�าเนินไปทรง ศึกษาต่อ ณ ประเทศสวติ เซอร์แลนด์ สา� เร็จขน้ั อดุ มศึกษาจากมหาวิทยาลัยโลซาน แผนกวิทยาศาสตรแ์ ละ วิศวกรรมศาสตร์ คร้นั เมอ่ื เสดจ็ ขนึ้ ครองสิริราชสมบตั สิ ืบราชสนั ตตวิ งศต์ ่อจากสมเด็จพระบรมเชษฐาธิราช ทรงเปล่ียนแนวการศึกษาเป็นวิชาสังคมศาสตร์ นิติศาสตร์ และรัฐศาสตร์ ด้วยทรงเห็นว่าเป็นวิชาส�าคัญ และจา� เป็นส�าหรับต�าแหน่งประมุขของประเทศ 20 พพรระะบบรรมมรารชาาชวาิถวี ๗ิถี ท๗ศวทรศรษวรพริพษัฒพนิพ์คมัฒนนาค์คมมนาคม

21

22 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

วันอาทิตย์ ที่ ๙ มิถนุ ายน พทุ ธศักราช ๒๔๘๙ เสด็จเถลิงถวลั ยราช- สมบัตเิ ป็นพระมหากษตั ริยร์ ชั กาลที่ ๙ แหง่ พระบรมราชวงศจ์ กั รี วันศุกร์ ที่ ๒๘ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๓ มีการพระราชพิธี ราชาภิเษกสมรสกับหม่อมราชวงศ์สิริกิติ์ กิติยากร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้า โปรดกระหม่อมสถาปนาเป็นสมเด็จพระราชินีสิริกิติ์ และสมเด็จพระนางเจ้า สิรกิ ติ ์ิ พระบรมราชินนี าถ ตามลา� ดบั วันศุกร์ ที่ ๕ พฤษภาคม พุทธศักราช ๒๔๙๓ มีการพระราชพิธี บรมราชาภิเษกตามขัตติยโบราณราชประเพณี พระราชทานพระปฐม- บรมราชโองการว่า “เราจะครองแผ่นดินโดยธรรม เพ่ือประโยชน์สุขแห่ง มหาชนชาวสยาม” 23

24 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทรงมีพระราชโอรสและพระราชธิดา ๔ พระองค์ ดงั นี้ • ทูลกระหม่อมหญิงอุบลรัตนราชกญั ญา สริ ิวฒั นาพรรณวดี • สมเดจ็ พระเจา้ อยู่หวั มหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกรู • สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า เจา้ ฟา้ มหาจกั รสี ิรินธร รฐั สมี าคุณากรปิยชาติ สยามบรมราชกมุ ารี • สมเดจ็ พระเจา้ ลกู เธอ เจา้ ฟา้ จฬุ าภรณวลัยลักษณ์ อคั รราชกมุ ารี 25

26 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

ระหว่างวนั จนั ทร์ ท่ี ๒๒ ตุลาคม - วนั จันทร์ ที่ ๕ พฤศจกิ ายน พุทธศักราช ๒๔๙๙ ทรงพระผนวช ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม พระสมณฉายาวา่ “ภมู ิพโล” ประทบั ณ วัดบวรนิเวศวหิ าร ตลอดระยะเวลาแห่งการครองราชย์ ทรงบ�าเพ็ญพระราช- กรณยี กจิ นานปั การ เพอ่ื ประโยชนส์ ขุ แกป่ ระเทศชาตแิ ละประชาชน อยา่ งอเนกอนันต์ เสดจ็ สวรรคต วนั พฤหสั บดี ที่ ๑๓ ตลุ าคม พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๙ สิริพระชนมพรรษา ๘๙ พรรษา ทรงด�ารงสิริราชสมบัติ ๗๐ ปี ยาวนานยิง่ กว่าพระมหากษตั ริยพ์ ระองค์ใดในประวัติศาสตรไ์ ทย 2๗

พระปรีชำเกริกไกรไปทว่ั หล้ำ ระยะแรกที่พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เสด็จข้ึนครองราชย์ ประเทศไทยอยู่ในช่วงหลังสงครามโลกครั้งท่ี ๒ จ�าเป็นต้องด�าเนินนโยบายสร้างสัมพันธไมตรีกับ นานาประเทศด้วยการเย่ียมเยือนในระดับประมุข ระหว่างพุทธศักราช ๒๕๐๒ - ๒๕๑๐ ได้เสด็จ พระราชดา� เนนิ เยอื นประเทศตา่ ง ๆ ทงั้ ในทวปี เอเชยี ยโุ รป สหรฐั อเมรกิ า และออสเตรเลยี รวม ๒๐ ประเทศ ก่อนเสดจ็ พระราชด�าเนนิ ออกจากประเทศไทย ทรงอา� ลาประชาชนว่า “...การไปต่างประเทศคราวน้ี ก็ไป เป็นทางราชการแผ่นดิน เป็นการท�าตามหน้าท่ีของข้าพเจ้าในฐานะเป็นประมุขของประเทศ...ข้าพเจ้า จะพยายามเต็มท่ี เพ่ือให้ฝ่ายเขารู้จักเมืองไทยและเกิดมีน้�าใจที่ดีต่อชาวไทย” อันเป็นงานที่ต้องใช้ พระราชวิจารณญาณอันสุขุมรอบคอบ ต้องใช้พระราชปฏิภาณอันฉับไว จะพลาดพลั้งหรือล้มเหลวมิได้ เพราะอาจเสียหายแกเ่ กยี รติภมู ิของชาติ 28 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

ในการเยือนแต่ละประเทศต้องมีพระราชปฏิสันถารกับ บุคคลกลุ่มตา่ ง ๆ ท้ังที่เป็นทางการและส่วนพระองคจ์ า� นวนมาก พระราชด�ารัสต้องมีความสัมพันธ์สอดคล้องกับวัฒนธรรม คตินิยม และประวัติศาสตร์ ต้องพระราชทานพระราชด�ารัส ท้งั ภาษาไทย องั กฤษ ฝรั่งเศส และเยอรมัน มพี ระอจั ฉรยิ ภาพ และพระราชปฏิภาณเฉียบคมฉับไวเป็นที่ประจักษ์แก่ชาวโลก หลายคร้ัง บางคร้งั เปน็ พระราชด�ารสั ท่ีมไิ ด้จัดเตรียมไวล้ ่วงหน้า ทรงพระปรชี าในการสรรหาถอ้ ยค�าจงู ใจใหผ้ ฟู้ งั เกดิ ความเลอื่ มใส ยนิ ดี พระสรุ เสยี งชวนใหเ้ คารพ ตรสั จากพระราชหฤทยั กอ่ ใหเ้ กดิ ความเชอ่ื ถอื มีพระอารมณข์ ันทีเ่ หมาะแก่กาลเทศะ 29

30 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

การเสด็จพระราชด�าเนินเยือนต่างประเทศคร้ังนั้น ยังได้ทรงดนตรีแจ๊ส ร่วมกับนักดนตรีผู้มีชื่อเสียงของโลกหลายคร้ัง โดยมิได้เตรียมพระองค์มาก่อน อันแสดงถึงพระปรีชาสามารถทางด้านดนตรีในระดับสากลเป็นท่ีเล่ืองลือ ทรงได้รับการถวายพระเกียรติให้ด�ารงต�าแหน่งสมาชิกกิตติมศักด์ิของสถาบัน การดนตรีและศิลปะแห่งกรุงเวียนนา นับว่าทรงใช้ดนตรีเป็นส่ือในการเชื่อม สัมพันธไมตรีระหว่างมิตรประเทศเป็นอย่างดีย่ิง เมอ่ื เสดจ็ พระราชดา� เนนิ กลบั ถงึ ประเทศไทยไดพ้ ระราชทานพระราชดา� รสั แก่คนไทยว่า “...ได้ปฏิบัติส่ิงท่ีได้ก�าหนดจะกระท�าไว้เสร็จสิ้นไปแล้ว อาทิ น�าสันถวไมตรีของประชาชนชาวไทยไปยังประชาชนประเทศต่าง ๆ ซ่ึงได้ ไปเยือน เป็นผู้แทนของชาติและอารยธรรมของเรา ก่อให้เกิดและเพ่ิมพูน ความสนใจในประเทศของเราแก่บรรดาประเทศทั้งหลาย ในอันท่ีจะให้มีความ ร่วมมือกันใกล้ชิดย่ิงข้ึน ทั้งในด้านเศรษฐกิจและในด้านสันติภาพของโลก ตลอดจนให้มีความเข้าใจอันดีต่อกัน และท้ายที่สุดก็คือ ส่งเสริมมิตรภาพที่มี อยู่แล้วให้แน่นแฟ้น และสร้างมิตรใหม่ให้เกิดข้ึนส�าหรับประเทศอันเป็นท่ีรัก ของเรา” ผลจากการเสด็จพระราชด�าเนินเยือนต่างประเทศอีกประการหนึ่งคือ ทรงแสวงหาเทคโนโลยีสมัยใหม่มาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาประเทศในเวลา ต่อมา 31

พระรำชกรณียกิจเพอ่ื ปวงประชำ พระองคเ์ ปน็ พลงั แหง่ แผน่ ดนิ ทรงสง่ เสรมิ การทา� งานของรฐั บาล ในการพฒั นาประเทศสว่ นทไ่ี มส่ ามารถกระท�าไดอ้ ยา่ งทวั่ ถงึ โดยเฉพาะ ทอ้ งถน่ิ ทรุ กนั ดารและพน้ื ทที่ กี่ า� ลงั เผชญิ ปญั หาการขดั แยง้ ทางความคดิ ซ่ึงราษฎรยังยากจนข้นแค้น เร่ิมแต่เม่ือพุทธศักราช ๒๔๙๔ แม้จน วาระสุดท้ายแห่งพระชนม์ชีพท่ีทรงพระประชวร ก็ยังทรงงาน เพ่ือพสกนกิ รมไิ ดว้ า่ งเวน้ 32 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

33

34 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

ทรงเร่งแก้ไขปัญหาของประชาชน ทั้งด้านการคมนาคม การแพทย์ การศึกษา อาชีพ ท่ีดิน ท�ากิน ฯลฯ เร่งรุดทุกโครงการไปพร้อมกัน ทรงทุ่มเทพระวรกาย พระสติปัญญา พระวิริยอุตสาหะ และพระราชทรัพย์ ศึกษาค้นคว้า หาข้อมูล ทดลอง วิเคราะห์ วิจัย ฟื้นฟู อนุรักษ์ สร้างสรรค์ เพ่ือความสมั ฤทธผิ ลทงั้ แกช่ าตแิ ละประชาชน กอ่ กา� เนดิ เปน็ โครงการหลวง โครงการฝนหลวง ธนาคาร โค - กระบือ เกษตรทฤษฎีใหม่ จนถึงปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ท่ีหลายประเทศได้ขอรับ พระราชทานแนวพระราชด�าริไปพัฒนาประเทศของตน โดยเฉพาะความยากจน ทรงแก้ไขด้วย การพัฒนา สอนราษฎรให้รู้จักพึ่งตนเอง ทรงวางแนวทางการพัฒนาประเทศอย่างย่ังยืนด้วยวิธี เรียบง่าย มีผลส�าเร็จชัดเจน ให้สอดคล้องกับภูมิสังคม คือ สภาพทางภูมิศาสตร์และสังคมแต่ละถ่ิน เกิดโครงการอันเนื่องมาจากพระราชด�าริท่ีด�าเนินการโดยคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงาน โครงการอันเนื่องมาจากพระราชด�าริ มูลนิธิโครงการหลวง มูลนิธิชัยพัฒนา และหน่วยงาน ท่ีเกี่ยวข้องด�าเนินการโดยตรง ประมาณ ๕,๐๐๐ โครงการ 35

พระรำชด�ำรพิ ฒั นำเทิดถำวร โครงการอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดา� ริ คือ หัวใจการพฒั นาประเทศอย่างยง่ั ยนื ในการวางรากฐานพัฒนาสังคมและ ประเทศ ทรงพัฒนาดินเพ่ือสร้างที่ท�ากิน พัฒนาป่าเพ่ือสร้างน�้า พัฒนาน�้าเพื่อสร้างธัญญาหาร พัฒนาข้าวปลาอาหาร เพื่อสร้างความมั่นคงของชีวิต ทรงสอนประชาชนให้รู้จักชีวิตพอเพียงเพื่อประโยชน์สุขของแผ่นดิน การพัฒนาทุกด้าน ล้วนประสานสัมพันธ์กันเป็นห่วงโซ่ท่ีปรากฏอย่างชัดเจนว่า พระองค์คือผู้ทรงสร้างความเป็นปึกแผ่นม่ันคงให้แก่ชาติ และประชาชนอย่างแท้จริง พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ได้พระราชทานพระราชด�าริและทรงน�า การปฏิบัติเพื่อบ�าบัดทุกข์บ�ารุงสุขของอาณาประชาราษฎร์ให้ได้ผลแท้จริง เป็นพระราชด�าริอันเรียบง่าย ใช้เคร่ืองมือ ใกล้ตัว และประหยัด ปฏิบัติการได้ทุกภูมิสังคมของไทยหรือแม้ในต่างประเทศ พระราชด�าริหลายองค์เป็นทั้งทฤษฎี และปรัชญา จนเป็นที่สรรเสริญว่า คือ “ศาสตร์ของพระราชา” อาทิ เกษตรทฤษฎีใหม่ ทรงเน้นเร่ืองการจัดการท่ีดินและน�้าให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่เกษตรกร แบ่งออกเป็น ๓ ขั้น คือ ข้ันต้น เป็นการแบ่งพื้นท่ีอยู่อาศัยและท่ีท�ากินเป็น ๔ ส่วน ตามอัตราส่วน ๓๐ : ๓๐ : ๓๐ : ๑๐ ส่วนที่ ๑ ขุดสระ เพ่ือกักเก็บน�้าฝน ส่วนที่ ๒ ปลูกข้าว ส่วนท่ี ๓ ปลูกไม้ผล พืชผัก พืชไร่ ส่วนท่ี ๔ เป็นท่ีอยู่อาศัยและเล้ียงสัตว์ ขั้นที่ ๒ เป็นการให้เกษตรกรรวมพลังกันในรูปแบบกลุ่มย่อยหรือสหกรณ์ในด้านการผลิต การตลาด การเป็นอยู่ สวัสดิการ การศึกษา สังคม และศาสนา ข้ันที่ ๓ อันเป็นข้ันสุดท้าย คือ การติดต่อประสานงานเพ่ือจัดหาทุนหรือแหล่งเงินมาช่วย ในการลงทุนและพัฒนาคุณภาพชีวิต 36 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมี เหตุผล ความจ�าเป็นท่ีต้องมีภูมิคุ้มกันที่ดีพอที่จะรับมือกับผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการ เปล่ียนแปลงทั้งภายในภายนอก ท้ังนี้จะต้องอาศัยความรู้ ความรอบคอบระมัดระวังอย่างย่ิง ในการน�าวิชาการต่าง ๆ มาใช้ในการวางแผนและด�าเนินการทุกข้ันตอน ขณะเดียวกับท่ีต้อง เสริมสร้างจิตส�านึกในคุณธรรม ความซื่อสัตย์สุจริต มีความรู้ท่ีเหมาะสม ด�าเนินชีวิตด้วยความ อดทน ประหยัด มีความเพียร มีสติ ทรงเน้นย�้าว่าเศรษฐกิจพอเพียงมิใช่แต่พอมีพอกินเท่านั้น หากต้องมีการพัฒนาให้ก้าวหน้าประสบความส�าเร็จตามเป้าหมายด้วย ปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียงจึงน�าไปปฏิบัติได้ท้ังระดับบุคคล ครอบครัว ชุมชน จนถึงระดับรัฐ พระราชด�ารัสองค์หน่ึงท่ีพระราชทานแก่นักข่าวต่างประเทศว่า “ในหลาย ๆ ประเทศ สถาบนั กษตั รยิ ์เปรยี บเสมือนรูปพีระมิด ท่ีมีประชาชนเปน็ ฐานสงู ขึ้นไป ก็มีบรรดาข้าราชการต่าง ๆ และกษัตริย์อยู่บนยอดพีระมิด แต่หน้าท่ีของพระมหากษัตริย์ไทย ในปัจจุบันกลับกัน เป็นพีระมิดคว�่าหัวลง คือ ประชาชนท้ังหลายอยู่ข้างบน และสถาบันกษัตริย์ อยู่ท่ีจุดล่างสุด ท�าหน้าท่ีบริหารสนองความต้องการของประชาชนที่อยู่ข้างบน” นับเป็นพระมหากรุณาธิคุณล้นเกล้าล้นกระหม่อมแก่เหล่าพสกนิกรอย่างหาท่ีสุดมิได้ 3๗

พระเกียรติยศปรำกฏทัว่ สำกล ดว้ ยเปน็ ทป่ี ระจกั ษช์ ดั ในพระอจั รยิ ภาพวา่ ทรงเปน็ เลศิ ในศาสตรท์ งั้ ปวง หนว่ ยงานตา่ ง ๆ ไดน้ อ้ มเกลา้ นอ้ มกระหมอ่ ม ถวายพระราชสมัญญาเพื่อเฉลิมพระเกียรติคุณ อาทิ อัครศิลปิน พระบิดาแห่งการจัดการทรัพยากรน�้า พระบิดา แห่งเทคโนโลยีของไทย พระบิดาแห่งฝนหลวง พระบิดาแห่งนวัตกรรมไทย พระบิดาแห่งการประดิษฐ์ไทย พระบิดา แห่งการอนุรักษ์มรดกไทย พระผู้ทรงเป็นครูแห่งแผ่นดิน นอกจากน้ี ได้มีการถวายพระนามด้วยความจงรักภักดี อาทิ กษัตรยิ ์เกษตร กษัตรยิ ์นักพัฒนา และกษัตรยิ น์ กั กีฬา เป็นตน้ หลายประเทศที่ประสบปัญหาคล้ายคลึงกับประเทศไทยได้น�าโครงการอันเนื่องมาจากพระราชด�าริไปประยุกต์ใช้ มีลาว กัมพูชา ภูฏาน เมียนมา เลโซโท เวียดนาม อัฟกานิสถาน เอธิโอเปีย เป็นต้น ดังเห็นได้จากองค์กรและสถาบัน ในตา่ งประเทศไดข้ อพระราชทานทลู เกล้าทลู กระหม่อมถวายเหรียญและรางวัลสดดุ พี ระเกียรตคิ ณุ อาทิ รางวลั หญา้ แฝกชบุ สา� รดิ ในฐานะทที่ รงเปน็ นกั อนรุ กั ษด์ นิ และนา้� โดยธนาคารโลก กรงุ วอชงิ ตนั ด.ี ซ.ี สหรฐั อเมรกิ า (๒๕๓๖) เหรยี ญและถ้วยรางวัลสิง่ ประดิษฐด์ ีเด่น ประจา� ปพี ุทธศักราช ๒๕๔๓ รวม ๕ รางวลั ขององค์การบรัสเซลสย์ เู รกา ในงานนทิ รรศการ Brussel Eureka 2000: 49th World Exhibition of Innovation, Research and New Technology กรุงบรัสเซลส์ ราชอาณาจักรเบลเยียม เฉลิมพระเกียรติคุณและพระอัจฉริยภาพด้านการประดิษฐ์คิดค้นเครื่องกล เตมิ อากาศทผี่ วิ นา้� หมนุ ชา้ แบบทนุ่ ลอย หรอื “กงั หนั นา้� ชยั พฒั นา” (๒๕๔๔) และในงานนทิ รรศการ Brussel Eureka 2000: 50th ทรงไดร้ ับรางวัลเหรยี ญทองสา� หรับโครงการน�้ามันไบโอดีเซล สตู รสกดั จากนา�้ มนั ปาลม์ โครงการเกษตรทฤษฎใี หม่ และโครงการฝนหลวง (๒๕๔๕) รางวลั ความสา� เรจ็ สงู สดุ ดา้ นการพฒั นามนษุ ย์ ในฐานะทท่ี รงอทุ ศิ กา� ลงั พระวรกายและทรงพระวริ ยิ อตุ สาหะในการ ปฏบิ ตั พิ ระราชกรณยี กจิ นอ้ ยใหญน่ านปั การ เพอ่ื ยงั ประโยชนแ์ ละความเจรญิ อยา่ งยงั่ ยนื มาสปู่ ระชาชนชาวไทยทง้ั ประเทศ โดยโครงการพฒั นาแห่งสหประชาชาติ นครนิวยอรก์ สหรัฐอเมริกา (๒๕๔๙) 38 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

รางวลั สดดุ พี ระเกยี รตคิ ณุ ดา้ นการศกึ ษาวจิ ยั ทา� ฝนเทยี มและพฒั นาดดั แปลงสภาวะอากาศ ในฐานะ ที่ทรงสนับสนุนการศึกษาวิจัยการท�าฝนเทียมในประเทศไทย โดยรัฐบาลสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ ร่วมกับ องคก์ ารอุตนุ ิยมวทิ ยาโลก (๒๕๕๐) ในมหามงคลสมัยท่ีทรงครองสิริราชสมบตั ิครบ ๖๐ ปี เม่ือพุทธศกั ราช ๒๕๔๙ สมเดจ็ พระราชาธิบดี สมเด็จพระราชินี และผู้แทนพระองค์พระประมุขจาก ๒๕ ประเทศ เสด็จมาร่วมงานเฉลิมฉลอง ณ ประเทศไทย อนั แสดงถงึ พระเกยี รตคิ ณุ ทท่ี รงไดร้ บั ความเคารพนบั ถอื อยา่ งยอดยงิ่ ในหมปู่ ระเทศขตั ตยิ ะ ทง้ั หลาย สมเดจ็ พระราชาธบิ ดแี หง่ บรไู นดารสุ ซาลาม ทรงเปน็ ผแู้ ทนพระประมขุ มพี ระราชดา� รสั ถวายพระพร ความตอนหนงึ่ ว่า “ณ วันนี้ ประชาคมโลกต่างตระหนักถึงความส�าเร็จทั้งหลายท้ังปวงของฝ่าพระบาท หม่อมฉัน องคพ์ ระประมขุ และพระราชอาคนั ตกุ ะทกุ พระองคท์ ม่ี าพรอ้ มเพรยี งกนั ณ ทน่ี ้ี จงึ มคี วามปลาบปลม้ื ปตี ยิ นิ ดี เป็นอย่างยิ่งที่องค์การสหประชาชาติได้ทูลเกล้าฯ ถวายรางวัลความส�าเร็จสูงสุดด้านการพัฒนามนุษย์ แด่ฝา่ พระบาท “พระราชกรณยี กจิ และความสา� เรจ็ ทง้ั หมดทก่ี ลา่ วมาของฝา่ พระบาททา� ใหห้ มอ่ มฉนั องคพ์ ระประมขุ และพระราชอาคันตุกะทุกพระองค์ ณ ท่ีนี้ ต่างรู้ซึ้งตระหนักได้ดีว่าเหตุใดประชาชนของพระองค์จึงได้ พร้อมใจกันน้อมเกล้าฯ ถวายพระราชสมัญญามหาราช แต่หม่อมฉัน ตลอดจนองค์พระประมุขและ พระราชอาคันตุกะทุกพระองค์ ท่ีมีไมตรีจิตพร่ังพร้อมกันมาร่วมงานในวันน้ี ขอถวายพระราชสมัญญาท่ี เรียบง่ายแต่มีค่าและสะท้อนถึงความรู้สึกของหม่อมฉันและทุกพระองค์ ณ ท่ีน้ี คือ ฝ่าพระบาททรงเป็น ‘มิตรท่รี กั และพึงเคารพอย่างทสี่ ดุ ของพวกเรา’ “ฝ่าพระบาททรงเป็นพลังบันดาลใจให้กับพวกเราเหล่าพระประมุขด้วยกัน และสิ่งน้ีคือเหตุส�าคัญ ล้า� ลกึ ของความพรอ้ มเพรยี งกนั มาถวายพระเกียรตใิ นครัง้ น้ี” 39

40 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

ดิเรกดลถวำยพระเพลิงเถกงิ นุสรณ์ พระมหากษัตริย์ของชาวไทยคือสมมติเทวราช เม่ือเสด็จ พระราชสมภพ พระองค์คือเทพอวตารจากเทวโลก ณ เขาพระสุเมรุ มาอุบัติยังโลกมนุษย์เพ่ือคุ้มครองอาณาประชาราษฎร์ คร้ันถึงกาล เสด็จสวรรคต หมายความถึงเสด็จกลับสู่สรวงสวรรค์ ชาวไทยจะจัด “พระราชพิธีอันเนื่องในพระบรมศพ” เฉลิมพระเกียรติยศอย่างสูงสุด โดยประดิษฐานพระบรมศพ บ�าเพ็ญพระราชกุศลตามราชประเพณี พระพทุ ธศาสนา ณ พระทีน่ งั่ ดสุ ติ มหาปราสาท ในพระบรมมหาราชวงั และสร้าง “พระเมรุมาศ” ณ ท้องสนามหลวง จ�าลองให้ประดุจ เขาพระสุเมรุส�าหรับถวายพระเพลิง เรียกว่า “ออกพระเมรุ” เร่ิมแต่ การอัญเชิญพระบรมศพสู่พระเมรุมาศด้วยขบวนพระบรมราชอิสริยยศ รว้ิ ขบวนท่ี ๑ อญั เชญิ พระบรมศพโดยพระยานมาศสามลา� คานออกจาก พระทนี่ งั่ ดสุ ติ มหาปราสาทไปยงั พระมหาพชิ ยั ราชรถหนา้ วดั พระเชตพุ น วมิ ลมังคลาราม ริ้วขบวนท่ี ๒ อัญเชญิ พระบรมศพโดยขบวนพระมหา- พิชัยราชรถจากหน้าวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามสู่มณฑลพระราชพิธี ทอ้ งสนามหลวง ร้ิวขบวนท่ี ๓ อัญเชญิ พระบรมศพโดยราชรถปนื ใหญ่ เวียนอุตราวัฏรอบพระเมรุมาศ แล้วอัญเชิญขึ้นประดิษฐาน ณ พระเมรุมาศ เวลาค่�าถวายพระเพลิงเพื่อช�าระพระบรมราชสรีระให้ บรสิ ทุ ธ์ิ พรอ้ มสง่ เสดจ็ สสู่ วรรคาลยั ณ เขาพระสเุ มรุ สรวงสวรรค์ วนั รงุ่ ขน้ึ ริ้วขบวนท่ี ๔ อัญเชิญพระโกศพระบรมอัฐิและพระผอบพระบรมราช- สรรี างคารโดยพระทนี่ ง่ั ราเชนทรยานและพระทนี่ งั่ ราเชนทรยาน (นอ้ ย) เข้าสู่พระบรมมหาราชวัง ประดิษฐานพระบรมอัฐิท่ีพระที่น่ังดุสิต มหาปราสาท ส่วนพระบรมราชสรีรางคารน้ันอัญเชิญไปพักไว้ ณ พระศรรี ตั นเจดยี ์ วดั พระศรรี ตั นศาสดาราม รว้ิ ขบวนท่ี ๕ เมอื่ บา� เพญ็ พระราชกุศลถวายพระบรมอัฐิแล้ว อัญเชิญพระโกศพระบรมอัฐิ โดยพระทน่ี ง่ั ราเชนทรยาน ไปประดษิ ฐาน ณ พระทน่ี ง่ั จกั รมี หาปราสาท และรวิ้ ขบวนท่ี ๖ อัญเชิญพระบรมราชสรีรางคารโดยรถยนตพ์ ระท่นี งั่ จากพระศรีรัตนเจดีย์ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม ไปบรรจุไว้ ณ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามและวัดบวรนิเวศวิหาร 41

พระเมรมุ ำศสงู สง่ อลงกรณ์ พระเมรมุ าศพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร ประกอบดว้ ย อาคารทรงบษุ บก จา� นวน ๙ องค์ เรยี กวา่ พระเมรมุ าศ ๙ ยอด ตงั้ อยบู่ น ชาลารปู ส่เี หลย่ี มจตั ุรัสย่อมมุ ไมส้ บิ สอง ๔ ชน้ั ลดหลน่ั กนั มีบนั ไดทางขนึ้ ทั้ง ๔ ทิศ บษุ บกประธาน มชี นั้ เชงิ กลอน ๗ ชนั้ ยอดบนสดุ ประดษิ ฐานพระนพปฎลมหาเศวตฉตั ร ภายในมีพระจิตกาธานเป็นท่ีประดิษฐานพระโกศพระบรมศพ ผนัง ๔ ด้านติดตั้ง ฉากบังเพลิงเขียนรูปนารายณ์อวตารและภาพโครงการอันเนื่องมาจากพระราชด�าริ ถัดลงมาเป็นชาลาชั้นที่ ๒ มุมทั้งส่ีเป็นบุษบกซ่างมีช้ันเชิงกลอน ๕ ช้ัน ส�าหรับ พระพิธธี รรม ๔ ส�ารบั สวดพระอภิธรรมเม่อื เชิญพระโกศพระบรมศพขน้ึ ประดิษฐาน บนพระจิตกาธานแล้ว ถัดลงมาเป็นชาลาช้ันที่ ๓ มุมทั้งสี่เป็นหอเปล้ืองทรงบุษบก มีช้ันเชิงกลอน ๕ ช้ัน รูปแบบเดียวกันขนาดย่อมลง เป็นท่ีเก็บอุปกรณ์เคร่ืองใช้ ในการถวายพระเพลิงพระบรมศพ ชาลาชั้นที่ ๔ คือชั้นล่าง แต่ละมุมตั้งร้ัวราชวัติ แสดงอาณาเขตพระเมรุมาศ การประดับตกแต่งพระเมรุมาศท่ีบริเวณชาลาช้ันที่ ๒ ตงั้ เสาครุฑรายรอบ ชาลาชนั้ ท่ี ๓ มเี ทพชมุ นมุ ๑๐๘ องค์ ชาลาช้นั ท่ี ๔ ต้ังเทวดา เชิญฉัตรและบังแทรกเป็นระยะ มีท้าวจตุโลกบาลประจ�าทิศท้ังส่ี มีสระอโนดาตซึ่งมี น้�าไหลออกจากปากสัตวม์ งคลทั้งสี่ทศิ รายรอบด้วยสรรพสัตวห์ ิมพานตจ์ �านวนมาก ในปริมณฑลพระเมรุมาศยังมีอาคารส�าคัญคือ พระท่ีน่ังทรงธรรมส�าหรับ ทรงบ�าเพ็ญพระราชกุศล ศาลาลูกขุน ทิม และทับเกษตรรายรอบส�าหรับเป็นที่ เฝา้ ทลู ละอองธลุ พี ระบาทของพระบรมวงศานวุ งศ์ ทตู านทุ ตู ขา้ ราชการและขา้ ราชบรพิ าร เฉพาะดา้ นหนา้ นอกเขตราชวตั ิ ดา้ นหนา้ จดั ภมู ทิ ศั นโ์ ครงการตามพระราชด�าริ ภายนอก ปริมณฑลพระราชพิธี ประชาชนจากทั่วทุกสารทิศร่วมเฝ้าทูลละอองธุลีพระบาท ในพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพ ด้วยความส�านึกในพระมหากรุณาธิคุณ อันหาทส่ี ุดมิไดข้ องพระมหากษตั ริยผ์ ้ทู รงพระคณุ อันประเสริฐยิง่ พระองคน์ ้ี 42 พพรระะบบรรมมรารชาาชวาิถวี ๗ิถี ท๗ศวทรศรษวรพริพษัฒพนิพ์คมัฒนนาค์คมมนาคม

เจดิ ก�ำจรกำ� หนดกำรพระรำชพธิ ี หมายก�าหนดการ (ย่อ) พระราชพธิ ีถวายพระเพลงิ พระบรมศพ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร วันพธุ ที่ ๒๕ ตลุ าคม ๒๕๖๐ พระราชกุศลออกพระเมรุ ณ พระทนี่ ่งั ดสุ ติ มหาปราสาท เวลา ๑๗.๐๐ น. เครือ่ งแบบเต็มยศ ไวท้ กุ ข์ สายสะพายมงกฎุ ไทย แต่งกาย วนั พฤหัสบดี ที่ ๒๖ ตลุ าคม ๒๕๖๐ เชญิ พระโกศทองใหญไ่ ปยังพระเมรุมาศ ท้องสนามหลวง เวลา ๐๗.๐๐ น. เวลา ๑๖.๓๐ น. ถวายพระเพลงิ พระบรมศพ แต่งกาย เครอ่ื งแบบเตม็ ยศ ไว้ทกุ ข์ สายสะพายมหาจกั รี หรือชา้ งเผอื ก เวลา ๒๒.๐๐ น. ถวายพระเพลิงพระบรมศพ (จริง) แต่งกาย เครอ่ื งแบบปกตขิ าว ไวท้ กุ ข์ วนั ศุกร์ ที่ ๒7 ตลุ าคม ๒๕๖๐ เกบ็ พระบรมอฐั ิ เชิญพระโกศพระบรมอฐั แิ ละพระผอบ พระบรมราชสรีรางคาร เวลา ๐๘.๐๐ น. ไปยงั พระบรมมหาราชวัง แตง่ กาย เครอื่ งแบบเตม็ ยศ ไวท้ ุกข์ สายสะพายจุลจอมเกล้า วันเสาร์ ท่ี ๒๘ ตุลาคม ๒๕๖๐ บา� เพ็ญพระราชกุศลพระบรมอฐั ิ ณ พระทีน่ ่งั ดุสติ มหาปราสาท เวลา ๑๗.๓๐ น. เครอ่ื งแบบเตม็ ยศ สายสะพายมหาจักรี หรือช้างเผือก แตง่ กาย วนั อาทิตย์ ท่ี ๒๙ ตลุ าคม ๒๕๖๐ เวลา ๑๐.๓๐ น. เลี้ยงพระ ณ พระท่นี ่งั ดสุ ิตมหาปราสาท เชญิ พระโกศพระบรมอฐั ิขึน้ ประดิษฐาน ณ พระทน่ี ัง่ จกั รีมหาปราสาท เวลา ๑๗.๓๐ น. เชิญพระบรมราชสรรี างคารไปบรรจุ ณ วดั ราชบพธิ สถติ มหาสีมารามและวัดบวรนิเวศวหิ าร แตง่ กาย เครื่องแบบเต็มยศ สายสะพายจลุ จอมเกลา้ พระราชประวัติจากแผน่ พบั ทร่ี ะลึกเนอ่ื งในงานพระราชพิธีถวายพระเพลงิ พระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร คณะกรรมการอา� นวยการจัดงานพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระบรมศพฯ จดั พมิ พท์ ลู เกลา้ ทลู กระหมอ่ มถวาย 43

๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนำคม



กิจกำรคมนำคมของไทยท่ีได้พัฒนำมำตลอด ๒๓๕ ปีแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ภำยใต้ร่มพระบำรมีของ สมเด็จพระมหำกษัตริยำธิรำชทุกพระองค์ท่ีทรงริเริ่ม สร้ำงสรรค์ และวำงรำกฐำนกำรคมนำคมทุกด้ำน เพือ่ ประโยชนส์ ุขของอำณำประชำรำษฎร์ โดยเฉพำะในชว่ ง ๗ ทศวรรษแห่งรัชสมยั ของพระบำทสมเด็จ พระปรมนิ ทรมหำภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนำถบพติ ร กจิ กำรคมนำคมของประเทศ ทงั้ ทำงบก ทำงนำ�้ ทำงรำง ทำงอำกำศ และทำงกำรสื่อสำร นอกจำกพัฒนำด้วยเทคโนโลยีใหม่ ๆ ทัดเทียมนำนำประเทศแล้ว ด้วยพระอัจฉริยภำพของพระบำทสมเด็จพระปรมินทรมหำภูมิพลอดุลยเดช บรมนำถบพิตร ที่ทรงใฝ่ พระรำชหฤทัยให้ค�ำปรึกษำแนะน�ำทำงเทคโนโลยีบนวิถีแห่งศำสตร์ของพระรำชำ ยังทรงเน้นให้พัฒนำ งำนคมนำคมสู่ท้องถิ่นทุรกันดำรเพ่ือเพ่ิมศักยภำพในกำรพัฒนำประเทศ และเพื่อควำมอยู่เย็นเป็นสุข ของเหลำ่ พสกนกิ รทอ่ี ยหู่ ำ่ งไกลควำมเจริญ 46 พระบรมราชาวิถี ๗ ทศวรรษ พิพัฒน์คมนาคม

กระทรวงคมนาคม นอกจากมีโอกาสได้สนองพระมหากรุณาธิคุณด้วยการจัดรถไฟ พระทน่ี ง่ั ถวายในการเสดจ็ พระราชดา� เนนิ ไปทรงเยยี่ มพสกนกิ รทวั่ ทกุ ภมู ภิ าคในชว่ งตน้ รชั สมยั แล้ว ยังได้สนองพระราชด�าริในการพัฒนางานคมนาคมทุกด้านให้เกิดประโยชน์สูงสุด สมพระราชประสงค์ ดว้ ยความสา� นกึ ในพระมหากรุณาธิคุณอยา่ งหาที่สุดมิได้ กำรพัฒนำเสน้ ทำงถนน ความเจริญเติบโตของประเทศโดยเฉพาะจ�านวนประชากรทีเ่ พิม่ ขึน้ ย่อมหมายถงึ การ ขยายพ้ืนท่ีเขตเมืองเพ่ือรองรับการเติบโตของชุมชน ควบคู่กับการขยายระบบการคมนาคม ขนส่งเพื่อให้สอดคล้องกับจ�านวนประชากร ไม่ว่าจะเป็นการขยายถนนและตัดถนนเพิ่ม เพอื่ เชอื่ มโยงพน้ื ทร่ี ะหวา่ งเมอื งหลวงและตา่ งจงั หวดั ตลอดจนเสน้ ทางคมนาคมภายในแตล่ ะ จังหวัดและในท้องถิ่น เพ่ืออ�านวยความสะดวกและกระจายความเจริญไปสู่ชุมชนห่างไกล รฐั บาลไดก้ า� หนดใหม้ โี ครงการกอ่ สรา้ งทางหลวงแผน่ ดนิ เปน็ ครง้ั แรก ระยะเวลา ๑๕ ปี ระหวา่ ง พ.ศ. ๒๔๗๙ - ๒๔๙๔ ใหต้ ดิ ตอ่ เชอื่ มโยงกนั ไดท้ กุ จงั หวดั ทว่ั พระราชอาณาจกั ร รวมระยะทาง ทั้งส้ิน ๑๔,๙๐๐ กิโลเมตร ท�าให้เกิดถนนเส้นทางใหม่เป็นจ�านวนมาก ซึ่งภายหลังจวบจน ส้ินรัชสมัย กรมทางหลวงและกรมทางหลวงชนบทได้พัฒนาโครงข่ายทางหลวงและ ทางหลวงชนบทให้มีโครงข่ายครอบคลุม โดยมีระยะทางมากกว่า ๑๑๐,๐๐๐ กิโลเมตร (เฉพาะในสว่ นกระทรวงคมนาคมรับผิดชอบ) นอกจากน้ี เพ่ือแก้ไขปัญหาการจราจรท่ีติดขัดในเมืองใหญ่ ใน พ.ศ. ๒๕๑๔ เร่ิม โครงการถนนวงแหวนรอบในกรุงเทพมหานครเพ่ือเช่ือมโครงข่ายถนนสายหลักเข้าด้วยกัน ใน พ.ศ. ๒๕๑๘ เร่ิมโครงการสรา้ งทางสายเลี่ยงเมอื ง (By Pass) เพอ่ื ช่วยลดการจราจรตดิ ขัด ในเมือง เช่น ชลบุรี และหาดใหญ่ และใน พ.ศ. ๒๕๒๑ เริ่มโครงการสร้างถนนวงแหวน รอบนอกกรุงเทพมหานคร เพื่อให้รถยนต์ท่ีมาจากทุกภูมิภาคสามารถเดินทางผ่านชานเมือง ต่อไปยังภาคอน่ื ๆ ไดโ้ ดยไมต่ อ้ งผา่ นเข้าใจกลางกรงุ เทพมหานคร ล้วนเป็นแนวพระราชดา� ริ ของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร ทตี่ ่อมาถนนวงแหวน และถนนสายเลีย่ งเมืองเหล่านีไ้ ดก้ อ่ สร้างข้ึนในจงั หวดั ใหญ่ ๆ ทั่วประเทศ ส่วนโครงการสร้างทางพิเศษหรือทางด่วน เป็นถนนยกระดับเพ่ือใช้เป็นทางพิเศษ เชื่อมการคมนาคมขนส่งระหว่างภูมิภาคของประเทศเข้าด้วยกัน โดยไม่ต้องเดินทางผ่าน การจราจรทหี่ นาแนน่ ในใจกลางกรงุ เทพมหานคร ตลอดจนชว่ ยลดปรมิ าณการจราจรทคี่ บั คงั่ บนถนนพื้นราบ ทางพิเศษสายแรกของประเทศไทยคือ ทางพิเศษเฉลิมมหานคร ท่ีเปิดใช้ ใน พ.ศ. ๒๕๒๔ ปจั จุบันมที างพเิ ศษท้งั ส้ิน ๙ เสน้ ทาง 4๗