สค31001

94 กจิ กรรมเรอื่ งที่ 2 แหลงอารยธรรมโลก กจิ กรรมที่ 6 ใหศ กึ ษาคน ควา และทํารายงานสง ใหเ ปรียบเทียบอารยธรรมของโลกตะวนั ออกและตะวันตก กิจกรรมที่ 7 จงทําเครื่องหมาย X หนาคาํ ตอบท่ถี กู ตองทสี่ ุดเพียงขอเดียว 1. ขอ ใดตรงกบั ความหมายของคาํ วา อารยธรรม ก. สภาพโบราณ ข. สภาพประวัตศิ าสตร ค. การถายทอดอดตี สูปจ จบุ ัน ง. สภาพที่พนจากความปาเถ่ือน 2. อารยธรรมเมโสโปเตเมียกําเนดิ ในบรเิ วณลุมแมน ํา้ ใด ก. แมน ํา้ ไททรสั และแมนํ้ายเู ฟรตีส ข. แมนํา้ ไทกรสี และแมน ํา้ สเุ มเรียน ค. แมนํ้ายเู ฟรตีสและแมน้ําสเุ มเรยี น ง. แมน้ํายเู ฟรตีสและแมน้ําอะมอไรต 3. ประวัติศาสตรข องจนี แบง เปน กยี่ คุ ก. 3 ข. 4 ค. 5 ง. 6 4. โคลอสเซยี ม เปน สถาปต ยกรรมของอารยธรรมประเทศใด ก. ฝรัง่ เศส ข. อียปิ ต ค. โรมัน ง. กรีก 5. อารยธรรมของโลกตะวนั ออก มีรากฐานมาจากแหลง อารยธรรมประเทศอะไร ก. จีนและกัมพชู า ข. จีนและอนิ เดีย ค. อนิ เดยี และกมั พชู า ง. จีนและประเทศไทย

95 เรอื่ งท่ี 3 ประวัติศาสตรช าตไิ ทย ความเปนมาของดินแดนประเทศไทยในสมัยโบราณสวนใหญมาจากหลักฐานดานโบราณคดีและ เอกสารประวัตศิ าสตรจนี โบราณและภาพถา ยทางอากาศและเห็นถึงท่ีตง้ั และสภาพของแหลงชุมชนโบราณใน ประเทศไทย สภาพคูนํา้ และคนั ดินในแหลงโบราณคดีแตละแหงแสดงใหเ หน็ วา ชมุ ชนนนั้ ไดเ รม่ิ ต้ังถ่ินฐานอยาง ถาวรแลว เชนชมุ ชนบงึ คอกชา ง จังหวดั อุทยั ธานี มคี ูนํา้ และคนั ดินลอมรอบถงึ 3 ช้ันดว ยกัน ซึ่งแสดงวาชุมชน ดังกลา วมปี ระชากรตง้ั ถน่ิ ฐานอยูอยางตอ เนอื่ ง และมปี ระชาชนเพม่ิ มากขึ้นจนตอ งขยายเขตชมุ ชนออกไป ดินแดนในประเทศไทยมีท้ังพัฒนามาจากอาณาจักรเดิมและมีการอพยพยายเขามาของกลุมคนพูด ภาษาไทย – ลาวจากถนิ่ บรรพบุรษุ ซ่งึ อยูตอนใตของประเทศจนี เดิม เขามายงั ดนิ แดนเอเชียตะวันออกเฉียงใต ราวคริสตศตวรรษท่ี 10 รัฐของชาวไทยมีความสาํ คัญตามยคุ สมัย ไดแก อาณาจักรโยนกเชียงแสน อาณาจักร ลา นนา อาณาจกั รสุโขทยั อาณาจักรอยุธยา และไดพัฒนามาเปนสมัยกรุงรัตนโกสินทร นับต้ังแต พ.ศ. 2325 เปนตน มา อาณาจักรสยามเผชญิ กบั การคกุ คามในสมัยยุคลา อาณานคิ มของประเทศตะวันตก แตสยามสามารถ รอดพนจากการถูกยดึ ครองโดยประเทศเจา อาณานคิ มได และหลังจากการปฏิวัติเพ่ือเปลี่ยนแปลงระบบการ ปกครอง ในป พ.ศ. 2475 ประเทศไทยยังคงอยใู นชว งทป่ี กครองโดยรัฐบาลทหารเปนสวนใหญ จนกระทั่งอีก 60 ปถ ดั มา จึงไดม ีระบบการเลอื กตัง้ ทเี่ ปน ประชาธปิ ไตยอยางแทจ รงิ ประวตั ศิ าสตรท ่มี ีการคนพบในประเทศไทยทีเ่ กาแกทส่ี ุดคอื ท่ีบานเชียง โดยสิ่งของที่ขุดพบมาจากใน สมัยยุค 3,600 ปกอนคริสตศักราช โดยมีการพัฒนาเครื่องบรอนซ และมีการปลูกขาว รวมถึงการติดตอ ระหวางชมุ ชนและมรี ะบอบการปกครองข้นึ มีหลายทฤษฎีที่พยายามหาที่มาของชนชาติไทย ทฤษฎีดั้งเดิมเช่ือวาชาวไทยในสมัยกอนเคยมี ถนิ่ อาศยั อยูข้ึนไปทางตอนเหนือถึงแถบเทอื กเขาอลั ไต จากนน้ั ไดมกี ารทยอยอพยพเคลื่อนยายลงมาทางใตสู คาบสมุทรอินโดจนี หลายละลอกเปน เวลาตอ เนื่องกนั หลายพันป โดยเชอื่ วา เกิดจากการแสวงหาทรพั ยากรใหม แตทฤษฎนี ข้ี าดหลักฐานทางโบราณคดีท่ีนาเชื่อถือได ในขณะเดียวกันก็มีหลายทฤษฎีที่อธิบายวาเดิมชนชาติ ไทย ไดอาศัยอยูเปนบริเวณกวางขวางในทางตอนใตของจีนจนถึงภาคเหนือของไทยและไดมีการอพยพลงใต เรอ่ื ยๆ เขามาอาศยั อยูในดนิ แดนคาบสมทุ รอนิ โดจนี จากนน้ั ไดอาศัยกระจัดกระจายปะปนกับกลุมชนดั้งเดิม ในพื้นที่ โดยไมมีปญหามากนัก ซ่ึงอาจเนื่องดวยดินแดนคาบสมุทรอินโดจีนในชวงเวลานั้นยังมีพื้นที่และ ทรัพยากรธรรมชาติเปนจํานวนมาก ในขณะท่ีมีกลุมชนอาศัยอยูเบาบาง ปญหาการแยงชิงทรัพยากรจึงไม รุนแรง รวมทั้งลักษณะนสิ ัยของชาวไทยนั้นเปนผูอ อนนอ มและประนีประนอม ความสัมพันธระหวางชาวไทย กลุมตางๆ อาจมีการตดิ ตออยางใกลชิดอยูบาง ในฐานะของผูมีภาษาวัฒนธรรมและท่ีมาอันเดียวกัน แตการ รวมตัวเปนนิคมขนาดใหญหรือแวนแควนยังไมปรากฏ ในเวลาตอมาเม่ือมีชาวไทยอพยพลงมาอาศัยอยูใน ดนิ แดนคาบสมุทรอนิ โดจีนเปน จาํ นวนมากขนึ้ ชาวไทยจึงเริ่มมีบทบาทในภมู ภิ าค แตก ็ยังคงจํากัดอยูเพียงการ เปนกลุม อาํ นาจยอ ยๆ

96 ภายใตอ าํ นาจการปกครองของชาวมอญและขอม กระทัง่ อํานาจของขอมในดินแดนที่ราบลุมแมน้ําเจาพระยา เร่ิมออนกําลงั ลง กลุมชนท่เี คยตกอยภู ายใตอ าํ นาจปกครองของขอม รวมท้ังกลมุ ของชาวไทย ในชวงตอมา มีการปกครองของหลายอาณาจักรในบริเวณท่ีเปนประเทศไทยในปจจุบัน ไดแก ชาว มาเลย ชาวมอญ ชาวขอม โดยอาณาจักรท่ีสําคัญ ไดแก อาณาจักรทวารวดีในตอนกลาง อาณาจักรศรีวิชัย ในตอนใต และอาณาจกั รขอมซ่งึ มีศูนยกลางการปกครองทีน่ ครวัด โดยคนไทยมกี ารอพยพมาจากดินแดนทาง ตะวันตกเฉยี งใตแ ละทางใตของจนี ผา นทางประเทศลาว ภาคกลาง 1. อาณาจกั รทวารวดี 2. อาณาจกั รละโว ภาคใต 1. อาณาจกั รศรีวิชยั 2. อาณาจักรตามพรลิงก ภาคอสี าน 1. อาณาจักรฟูนาน 2. อาณาจักรขอม 3. อาณาจกั รศรโี คตรบรู ณ ภาคเหนอื 1. อาณาจักรหรภิ ุญชัย 2. อาณาจักรโยนกเชียงแสน ดินแดนในประเทศไทยมีทั้งพัฒนามาจากอาณาจักรเดิมกอนหนานั้น เชน ละโว ศรีวิชัย ตามพร ลิงก ทวารวดี ฯลฯ อาณาจักรท่ีสําคัญของไทยในชวงปลายพุทธศตวรรษที่ 19 ถึงปจจุบัน ไดแก อาณาจักร สุโขทัย อาณาจักรอยธุ ยา กรงุ ธนบรุ ี และรตั นโกสินทร กรงุ ธนบุรี พ.ศ. 2310 – 2325 หลงั จากพระเจา ตากสนิ ไดกอบกกู รงุ ศรีอยธุ ยากลับคืนจากพมา ไดแลว พระเจาตากสนิ ทรงเหน็ วากรุง ศรีอยธุ ยาถูกพมา เผาผลาญเสียหายมาก ยากที่จะฟนฟูใหเหมือนเดิม พระองคจึงยายเมืองหลวงมาอยูท่ีกรุง ธนบุรีแลวปราบดาภิเษกข้ึนเปนกษัตริย ทรงพระนามวา “พระบรมราชาธิราชที่ 4” (แตประชาชนนิยม เรียกวาสมเด็จพระเจาตากสินมหาราชหรือสมเด็จพระเจากรุงธนบุรี) ครองกรุงธนบุรีอยู 15 ป นับวา เปน พระมหากษตั รยิ พระองคเดียวที่ปกครองกรงุ ธนบรุ ี สมเด็จพระเจาตากสินทรงยา ยเมอื งหลวงมาอยทู ก่ี รุงธนบรุ ี เน่อื งจากสาเหตดุ ังตอไปน้ี 1. กรงุ ศรีอยธุ ยาชํารุดเสียหายมากจนไมสามารถบูรณปฏิสังขรณใหดีเหมือนเดิมได กําลังร้ีพลของ พระองคมีนอยจึงไมส ามารถรกั ษากรุงศรีอยธุ ยาเปน เมืองใหญได 2. ทําเลทต่ี ัง้ ของกรงุ ศรีอยุธยาทาํ ใหข า ศึกโจมตีไดงา ย

97 3. ขาศกึ รูเสน ทางการเขา ตกี รุงศรอี ยุธยาดี สวนสาเหตุท่พี ระเจา ตากสนิ ทรงเลือกกรุงธนบุรีเปนเมืองหลวงเน่ืองจากทําเลท่ีตั้งกรุงธนบุรีอยูใกล ทะเล ถา เกิดมีศกึ มาแลว ตั้งรบั ไมไ หวก็สามารถหลบหนีไปตง้ั ม่ันทางเรือไดกรุงธนบรุ เี ปน เมอื งเล็ก จงึ เหมาะกับ กําลังคนทม่ี ีอยูพอจะรักษาเมอื งไดก รงุ ธนบรุ มี ปี อ มปราการทีส่ รา งไว ตง้ั แตสมัยกรุงศรอี ยุธยาหลงเหลืออยู ซึ่ง พอจะใชเ ปน เครอ่ื งปองกันเมืองไดใ นระยะแรก ดา นการปกครอง หลังจากกรุงศรีอยุธยาเสียใหแกพมา เม่ือ พ.ศ. 2310 บานเมืองอยูในสภาพไมเรียบรอย มีการ ปลนสะดมกันบอย ผูคนจึงหาผูคุมครองโดยรวมตัวกันเปนกลุมเรียกวาชุมนุม ชุมนุมใหญๆ ไดแก ชุมนุม เจา พระยาพิษณโุ ลก ชมุ นมุ เจา พระฝาง ชุมนุมเจาพิมาย ชุมนุมเจานครศรีธรรมราช เปนตน สมเด็จพระเจา ตากสนิ ทรงใชเวลาภายใน 3 ป ยกกองทัพไปปราบชุมชนตางๆ ที่ตั้งตนเปนอิสระจนหมดส้ินสําหรับระเบียบ การปกครองน้ัน พระองคทรงยึดถือและปฏิบัติตามระเบียบการปกครองแบบสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ตามท่สี มเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถทรงวางระเบียบไว แตรัดกุมและมีความเด็ดขาดกวา คนไทยในสมัยนั้นจึง นิยมรับราชการทหาร เพราะถาผูใ ดมคี วามดคี วามชอบ ก็จะไดรับการปนู บําเหน็จอยางรวดเรว็ ลกั ษณะการปกครอง ในสว นกลางมตี ําแหนงอคั รมหาเสนาบดี 2 ตาํ แหนง ไดแ ก สมหุ นายก ควบคุมดูแลหวั เมืองฝา ยเหนอื สมุหกลาโหม ควบคุมดแู ลหัวเมอื งฝายใต นอกจากน้ียังมีเสนาบดีอีก 4 ตําแหนง คือ เสนาบดีจตุสดมภ ไดแก เสนาบดีกรมเมือง (นครบาล) เสนาบดกี รมวงั (ธรรมาธกิ รณ) เสนาบดกี รมคลงั (โกษาธบิ ดี) และเสนาบดกี รมนา (เกษตราธิการ) สว นภูมภิ าคแบงเปน หวั เมอื งชัน้ ใน คือ เมืองที่รายรอบพระนคร และหัวเมืองชั้นนอก คือ เมืองที่อยู ไกลพระนคร ดานเศรษฐกิจและสังคม ตลอดระยะเวลาที่บานเมืองไมสงบ สภาพเศรษฐกิจตกตํ่าลงอยางมาก เพราะพลเมอื งไมเปน อนั ทํามาหากนิ เมื่อกเู อกราชไดแลว ความอดอยากหิวโหยก็ยังคงมีอยู เปนเหตุใหมีโจร ผูร า ยชกุ ชมุ และเกดิ โรคระบาด ผูคนลมตายเปนจํานวนมาก สภาพหัวเมืองตางๆ จึงเหมือนเมืองราง สมเด็จ พระเจากรุงธนบุรีไดสละพระราชทรัพยซ้ือขาวสารราคาแพงจากพอคาตางเมืองเพ่ือนํามาแจกจายราษฎร นอกจากนนั้ ไดพ ระราชทานเสือ้ ผา เคร่อื งนุงหม ดว ย สมัยกรุงธนบรุ ี ประชาชนทําการขดุ ทรัพยส มบตั จิ ากแหลงซอ นทรัพยใ นกรุงศรีอยุธยา ซ่ึงผูคนนํามาฝง ซอนไว การขุดแตละครง้ั ผูขดุ จะไดทรพั ยส นิ เงนิ ทองมากมาย แตก ็ทาํ ใหโ บราณวัตถุถูกทําลายลง ดานศาสนา หลงั จากท่ีพระเจาตากสินขึ้นครองกรุงธนบุรีแลว พระองคจึงไดจัดระเบียบสังฆมณฑล รวบรวมพระไตรปฎกและบรู ณปฏสิ ังขรณวัด ดานวฒั นธรรมและศลิ ปกรรม สมเดจ็ พระเจา กรงุ ธนบุรีทรงพระราชนิพนธรามเกียรติ์ไว 4 ตอน นอกจากนั้นก็มกี วีทีส่ าํ คัญในสมัยนั้น คือ หลวงสรวิชติ (หน) นายสวนมหาดเล็กและพระยามหานภุ าพ ดานศิลปกรรม เกิดศลิ ปกรรมหลายแขนง เชน นาฏกรรม จติ รกรรม และสถาปต ยกรรม

98 หลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรกรุงธนบุรี เนื่องจากสมัยกรงุ ธนบุรเี ปน ราชธานีเปนชวงระยะเวลาสน้ั ๆ และมพี ระมหากษตั ริยเพียงพระองคเดียว (สมเด็จพระเจาตากสินมหาราชเสด็จสวรรคตใน พ.ศ. 2325 พระชนมายุได 45 พรรษา) ดังนั้นหลักฐาน ที่ปรากฏจึงไมม ากนัก ไดแก 1. บนั ทึกสว นเอกชน เชน จดหมายเหตุความทรงจาํ กรมหลวงนรินทรเ ทวี 2. เอกสารไทยรวมสมัย ไดแก เอกสารราชการ เชน หมายรับสั่ง จดหมายเหตุรายงาน การเดินทัพ จดหมายเหตโุ หร พระราชกําหนด และอีกประเภทหน่ึง คือ งานวรรณกรรมรวมสมัยอิงประวัติศาสตร เชน คําโคลงยอพระเกียรตพิ ระเจา กรงุ ธนบุรขี องนายสวนมหาดเล็ก นริ าศเมอื งกวางตุงของพระยามหานุภาพและ สังคีตยิ วงศ ของสมเดจ็ พระวนั รตั นว ดั พระเชตพุ น 3. พระราชพงศาวดารกรงุ ธนบุรี 4. เอกสารตางประเทศ ไดแ ก เอกสารจนี เอกสารประเทศเพื่อนบา นและเอกสารตะวันตก กรุงรัตนโกสินทร พ.ศ. 2325 – ปจจบุ นั หลงั จากปราบดาภเิ ษกขนึ้ เปน พระมหากษัตริย ในป พ.ศ. 2325 แลว สมเด็จเจาพระยามหากษัตริย ศึกทรงใชพระนามวา “พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก” และไดยายราชธานีจากกรุงธนบุรีขาม แมนา้ํ เจา พระยามายังฝงตรงขา ม และตั้งช่ือราชธานีใหมนี้วา “กรุงเทพมหานคร” พรอมๆ กับการสถาปนา ราชวงศจักรขี ้นึ มา โดยกําหนดในวนั ท่ี 6 เมษายน ของทุกปเปนวนั จักรี เหตุผลในการยา ยราชธานี 1. พระราชวงั เดิมไมเ หมาะสมในแงยทุ ธศาสตร เพราะมีแมน ํ้าไหลผานกลางเมือง ยากแกก ารปองกัน รกั ษา 2. ฝง ตะวนั ออกของแมน ้ําเจาพระยามีชยั ภูมดิ ีกวา เพราะเปนดา นหวั แหลม มลี าํ น้ําเปน พรมแดนกวา คร่ึง 3. เขตพระราชวงั เดิมขยายไมได เพราะมีวดั กระหนาบอยทู ัง้ สองขา ง ไดแ ก วดั แจงและวดั ทา ยตลาด ลักษณะของราชธานีใหม ราชธานีใหมท่ีพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราชโปรดฯ ใหสรางขึ้นไดทําพิธียกเสา หลักเมอื ง เมื่อวันท่ี 21 เมษายน พ.ศ. 2325 การสรางราชธานีใหมนี้โปรดฯ ใหสรางเลียนแบบกรุงศรีอยุธยา กลาวคือกาํ หนดผงั เมืองเปน 3 สวน 1. สวนทเ่ี ปน บรเิ วณพระบรมมหาราชวัง วงั หนา วัดพระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแกว ) ทุง พระเมรุ และสถานทส่ี ําคญั อน่ื ๆ มีอาณาบรเิ วณต้งั แตร มิ ฝง แมนํ้าเจา พระยามาจนถงึ คูเมืองเดิม สมัยกรงุ ธนบุรี 2. สวนทีเ่ ปน บริเวณทอ่ี ยูอาศัยภายในกําแพงเมือง เริ่มตั้งแตคูเมืองเดิมไปทางทิศตะวันออกจนจดคู เมืองที่ขุดใหมหรือคลองรอบกรุง ประกอบดวย คลองบางลําพู และคลองโองอาง และเพ่ือสะดวกในการ คมนาคม โปรดใหข ดุ คลองสองคลอง คือ คลองหลอด 1 และคลองหลอด 2 เช่ือมคูเมอื งเกา กับคเู มืองใหม

99 ติดตอถึงกัน ตามแนวคลองรอบกรุงนี้ ทรงสรางกําแพงเมือง ประตูเมืองและปอมปราการข้ึนโดยรอบ นอกจากน้ยี งั โปรดใหส รางถนน สะพาน และสถานที่อ่ืนๆ ที่จําเปนราษฎรที่อาศัยอยูในสวนน้ีประกอบอาชีพ คาขายเปนหลัก 3. สวนที่เปนบริเวณที่อยูอาศัยนอกกําแพงเมือง มีบานเรือนต้ังอยูริมคลองรอบกรุง เปนหยอมๆ กระจายกนั ออกไป คลองสาํ คญั ทีโ่ ปรดใหขดุ ขึน้ คอื คลองมหานาค ราษฎรในสวนน้ีประกอบอาชีพการเกษตร และผลิตสินคา อตุ สาหกรรมทางชางประเภทตา ง ๆ สาํ หรับการสรา งพระบรมมหาราชวังนั้น นอกจากจะใหสรางปราสาทราชมณเฑียรแลว ยังโปรดให สรางวดั พระศรีรัตนศาสดาราม (วัดพระแกว ) ขึ้นภายในวังดวย เหมอื นวดั พระศรีสรรเพชญสมัยกรุงศรีอยุธยา แลวใหอ ญั เชิญพระแกวมรกตมาประดิษฐานเปนสิริมงคลแกกรุงเทพมหานคร และพระราชทานนามใหมวา พระพุทธมหามณีรตั นปฏิมากร สาํ หรบั พระนครเม่ือสรา งเสร็จสมบูรณใ นป พ.ศ. 2328 แลว จัดใหม กี ารสมโภช และพระราชทานนามพระนครใหมวา กรุงเทพมหานครบวรรตั นโกสินทร มหนิ ทรายธุ ยามหาดลิ ก ภพนพรตั น ราชธานบี ุรรี มยอ ุดมราชนิเวชมหาสถาน อมรพิมานอวตาลสถติ สักกะทศั ติยวศิ นกุ รรมประสิทธิแ์ ตตอมาในสมัย รัชกาลที่ 4 ทรงเปล่ยี น จากบวรรัตนโกสนิ ทร เปน อมรรัตนโกสนิ ทร สบื มาจนปจ จุบนั สภาพภมู ิประเทศ สภาพภมู ปิ ระเทศของกรุงรัตนโกสิทรน้ันตัง้ อยบู รเิ วณแหลมยืน่ ลงไปในแมน้าํ เจาพระยาฝงตะวันออก มีแมนํ้าเจาพระยาไหลผานลงมาจากทางเหนือผานทางตะวันตกและใตกอนท่ีจะมุงลงใตสูอาวไทย ทําใหดู คลายกับกรุงศรีอยุธยา รัชกาลที่ 1 โปรดเกลาใหขุดคูพระนครตั้งแตบางลําพูไปถึงวัดเลียบ ทําใหกรุง รตั นโกสินทรมสี ภาพเปน เกาะสองชั้น คอื สวนท่เี ปนพระบรมมหาราชวังกับสวนระหวา งคเู มืองธนบุรี (คลองคู เมอื งเดิม) กบั คูพระนครใหม ในขณะเดียวกันไดม กี ารสรางพระบรมมหาราชวงั แบบงายๆ เพอ่ื ใชป ระกอบพระ ราชพธิ ีบรมราชาภิเษก พอประกอบพธิ ีแลว จึงรอื้ ของเกาออกและกอ อิฐถือปูน สวนกําแพงพระนครนั้น นําอิฐ จากกรุงศรีอยุธยามาใชสรางและถือวามีชัยภูมิชั้นเย่ียมในการปองกันศึกในสมัยนั้น คือ พมา เพราะไดมีนํ้า เจาพระยาขวางทางตะวันตก อกี ทัง้ กรุงธนบรุ เี ดมิ กส็ ามารถดัดแปลงเปนคายรับศึกได แตเหตุการณท่ีพมาเขา เหยยี บชานพระนครก็ไมเคยเกดิ ข้ึนสักครง้ั เปนทส่ี ังเกตเหน็ ไดว า การสรา งกรุงรตั นโกสินทรน้ันเปนการลงหลัก ปก ฐานของคนไทยอยา งเปนทางการหลงั กรงุ แตก เพราะมีการสรา งปราสาทราชมณเฑียรที่สวยสดงดงามจาก สมัยธนบุรี ท้งั ๆ ทีข่ ณะนั้นเกิดสงครามกับพมา คร้งั ใหญ การขยายพระนคร การขยายพระนครนั้นเริ่มในรัชกาลท่ี 4 เม่อื มกี ารขุดคลองผดุงกรุงเกษมขึ้น พรอมสรางปอมแตไมมี กําแพง นอกจากน้ันยังมีการตัดถนนเจริญกรุงและพระรามสี่หรือสมัยนั้นเรียกถนนตรง ทําใหความเจริญ ออกไปพรอมกบั ถนน ก็สรปุ ไดวาในรัชกาลท่ี 4 เมืองไดขยายออกไปทางตะวันออก ในรัชกาลท่ี 5 ความเจริญ ไดตามถนนราชดําเนินไปทางเหนือพรอมกับการสรางพระราชวังดุสิตข้ึน กําแพงเมืองตางๆ เร่ิมถูกรื้อ เนอ่ื งจากความเจรญิ และศกึ ตางๆ เรมิ่ ไมม แี ลว ความเจริญไดตามไปพรอมกับวังเจานายตางๆ นอกพระนคร ทงุ ตางๆ กลายเปน เมอื ง ในสมัยรชั กาลที่ 6 ไดเกดิ สะพานขามแมน้ําเจาพระยาแหงแรก เปนสะพานขามทาง

100 รถไฟช่ือสะพานพระรามหก พอมาถึงรชั กาลที่ 7 ฝง กรุงธนบรุ กี บั พระนครไดถ ูกเชอ่ื มโดยสะพานปฐมบรมราชา นุสรณ (สะพานพทุ ธ) ทําใหป ระชาชนเกิดความสะดวกข้นึ มามากในการสญั จรเม่อื เกิดสงครามโลกครัง้ ทีส่ องใน รัชกาลท่ี 8 พระนครถูกโจมตีทางอากาศจากฝายสัมพันธมิตรบอยครั้ง แตพระบรมมหาราชวังปลอดภัย เนื่องจากทางเสรีไทยไดระบุพิกัดพระบรมมหาราชวังมิใหมีการยิงระเบิด เมื่อส้ินสงครามแลวพระนครเริ่ม พฒั นาแบบไมห ยดุ เกดิ การรวมจงั หวดั ตา งๆ เขาเปน กรุงเทพมหานคร และไดเ ปน เขตปกครองพิเศษหนึ่งในสอง แหง ของประเทศไทย พระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลิศหลา นภาลัย (รชั กาลที่ 2) เสด็จพระราชสมภพเมอื่ วนั ท่ี 24 กุมภาพันธ พ.ศ. 2310 พระนามเดิมวา ฉิม เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช พระองคทรงใฝพระทัยในศิลปวฒั นธรรมมาก ท้งั ทางดานวจิ ิตรศิลปและวรรณคดีพระองคไดรับการยกยองวา เปนกษัตริยผูเปนอัครศิลปน ทรงสรางและบูรณะวัดวาอารามจํานวนมาก ท่ีสําคัญท่ีสุดคือโปรดเกลาฯ ให บูรณะ วัดสลักใกลพระราชวังเดิมฝงธนบุรี จนย่ิงใหญสวยสงากลายเปนวัดประจํารัชกาลของพระองคและ พระราชทานนามวา “วัดอรุณราชวรารามมหาวิหาร” ความเปนศิลปนเอกของพระองคเห็นไดจากการที่ พระองคทรงแกะสลักบานประตหู นาวดั สุทศั นฯ ดว ยพระองคเอง ผลงานอันวิจิตรช้ินน้ีปจจุบันเก็บรักษาไวท่ี พพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง ชาตกิ รุงเทพฯ นอกจากฝพระหตั ถเ ชงิ ชางแลว รัชกาลที่ 2 ยังทรงพรอมอจั ฉรยิ ภาพในทาง กวีดว ย พระราชนิพนธช้นิ สาํ คญั ของพระองค บทละครเรอ่ื ง อิเหนา และรามเกยี รต์ิ นอกจากทรงพระราชนิพนธดว ยพระองคเ องแลว ยงั ไดช ื่อวาเปนองคอ ปุ ถมั ภบ รรดาศิลปน และกวดี วย ยุคนีจ้ ึงเรียกไดวาเปน ยคุ สมัยทีก่ วรี งุ เรืองที่สดุ กวีเอกท่ปี รากฏในรัชกาลของพระองค คือ พระศรีสุนทรโวหาร (ภู) ท่ีคนไทยท่วั ๆ ไปเรียกวา “สุนทรภู” ในดานการตางประเทศ พระองคทรงไดเร่ิมฟนฟูความสัมพันธกับประเทศตะวันตกใหม หลังจาก หยุดชะงักไปตั้งแตสมยั สมเดจ็ พระนารายณมหาราช โดยมีพระบรมราชานญุ าตใหโปรตุเกสเขามาต้ังสถานทูต ไดเปน ชาตแิ รก พระบาทสมเด็จพระนั่งเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ 3) เสด็จพระราชสมภพ เม่ือวันท่ี 31 มีนาคม พ.ศ. 2330 มพี ระนามเดิมวา พระองคเจา ทับ เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย และเจาจอมมารดาเรียบ เปนกษัตริยผูทรงเครงครัดในศาสนาพุทธ ชาวตะวันตกมักมองวาพระองคตึงและ ตอ ตา นศาสนาอน่ื แมกระนน้ั ก็ทรงอนุญาตใหม ชิ ชั่นนารจี ากอเมรกิ านําแพทยแ ผนตะวนั ตกเขา มาเผยแพรไ ด ความจรงิ ในสมยั รชั กาลที่ 3 ประเทศสยามตองรบั บรรดาทูตตา งๆ จากชาติตะวันตกทีเ่ ขา มาทาํ สัญญา ทางการคา บา งแลว โดยเฉพาะการมาถึงของเซอรจ อหน เบารง่ิ จากองั กฤษทเ่ี ขามาทําสัญญาเบาริ่ง อันสงผล อยางใหญหลวงตองานประเทศสยามในเวลาตอมา อยางไรก็ตามผลจากการเปดประเทศมาปรากฎอยาง เดนชดั ในสมยั พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว รัชกาลท่ี 4 ซ่ึงทรงสนพระทัยในศิลปะวิทยาการของ ตะวันตกมาก พระองคทรงศึกษาวิชาการตา งๆ อยางแตกฉาน ทรงเขาใจภาษาบาลเี ปนอยา งดตี ัง้ แตคร้ังที่ออก ผนวชเปนเวลาถึง 27 พรรษากอนทรงขึ้นครองราชย สวนภาษาอังกฤษนั้นทรงไดเรียนกับมิชชันนารีจน สามารถตรสั ไดเ ปน อยา งดี นอกจากนยี้ งั มคี วามรูใ นวิทยาศาสตรแ ขนงตา งๆ โดยเฉพาะดาราศาสตรในยุคสมัย

101 ของพระองค ขนมธรรมเนียมตา งๆ ในราชสํานักไดเ ปล่ียนไปมาก เชน การแตงกายเขาเฝาของขุนนาง ทรงให สวมเส้ือผาแบบตะวนั ตกแทนท่จี ะเปลือยทอนบนเชน สมัยกอ น หรอื ยกเลิกประเพณีหมอบคลาน เปน ตน สว นในดานการศาสนานน้ั ทรงตั้ง นิกายธรรมยตุ ิขึน้ มา ซึ่งเปนการเรม่ิ ตน การรวมอาํ นาจของคณะสงฆ ซ่งึ เคยกระจดั กระจายท่ัวประเทศใหเขา มาอยูท ส่ี ว นกลาง พระองคน ับวาทรงเปนกษัตริยผูมีวิสัยทัศนยาวไกล และทรงตระหนกั ถงึ ภยั จากลัทธิลา อาณานคิ มของประเทศตะวันตก ซึ่งในเวลาน้ันเขายึดครองประเทศเพ่ือน บานของสยามจนหมดสน้ิ แลว พระองคท รงมีพระราชดาํ ริวา ความเขมแข็งแบบตะวนั ออกของสยามไมส ามารถ ชวยใหป ระเทศรอดพน จากการตกเปน อาณานคิ มได จึงทรงเนนใหป ระเทศสยามพัฒนาใหทนั สมยั เพ่ือลดความ ขัดแยงกับชาตติ ะวันตก ยุคสมัยน้ีกลาวไดวาประเทศสยามเริ่มหันทิศทางไปสูตะวันตกแทนท่ีจะแข็งขืนอยางประเทศเพื่อน บา น ซ่ึงถงึ ท่สี ดุ แลวกไ็ มอ าจสูความไดเปรยี บทางเทคโนโลยีของชาติตะวันตกไดใ นราชสํานักทรงจางครูฝร่ังมา สอนภาษาใหแกพระราชโอรสและพระราชธิดา สวนภายนอกมีชาวตางประเทศจํานวนมากที่มาประกอบ กิจการในเมืองสยาม สมัยน้ีมหี นงั สอื พมิ พภาษาไทยออกมาเปนคร้ังแรก นั่นคือ บางกอกรีคอดเดอรของหมอ บัดเลย พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 4) เสด็จพระราชสมภพเม่ือวันที่ 18 ตุลาคม พ.ศ. 2347 เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลานภาลัย และสมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรม ราชนิ ี มพี ระนามเดมิ วา เจาฟา มหามาลา เม่อื พระชมมายุได 9 พรรษา ไดรับสถาปนาเปนเจาฟามงกุฎมีพระ ราชอนุชารวมพระราชมารดา คือ เจาฟาจุฬามณี ซ่ึงตอมาไดรับสถาปนาเปนพระบาทสมเด็จพระปนเกลา เจาอยูหัว เม่ือพระชนมายุได 21 พรรษา ไดออกผนวชตามประเพณีและอยูในเพศบรรพชิต ตลอดรัชสมัย รัชกาลท่ี 3 เมื่อรชั กาลท่ี 3 สวรรคตจึงไดลาสกิ ขามาขนึ้ ครองราชยสมบตั ิ ระหวางท่ที รงผนวช ประทับอยูทวี่ ดั มหาธาตุ แลวทรงยายไปอยูวัดราชาธิวาส (วัดสมอราย) พระองค ไดทรงต้ังคณะสงฆ ชื่อ “คณะธรรมยุตินิกาย” ข้ึน ตอมาทรงยายไปอยูวัดบวรนิเวศวิหารไดรับแตงตั้งเปน พระราชาคณะ และไดเ ปนเจา อาวาสวดั บวรนิเวศองคแรก ทรงรอบรูภาษาบาลีและแตกฉานในพระไตรปฏก นอกจากนั้น ยังศึกษาภาษาลาติน และภาษาอังกฤษจนสามารถใชงานไดดี ในรัชสมัยของพระองค อังกฤษ สหรัฐอเมรกิ า และฝร่งั เศส ตางก็สง ทูตมาขอทาํ สนธสิ ญั ญาในเรือ่ งสิทธิสภาพนอกอาณาเขตใหแกคนในบังคับ ของตน และสิทธิการคาขายเสรี ตอ มาไทยไดท าํ สัญญาไมตรีกับประเทศนอรเวย เบลเยี่ยมและอิตาลี และได ทรงสงคณะทตู ออกไปเจรญิ พระราชไมตรีกบั ตางประเทศ นบั เปนครัง้ ที่สองของไทย นับตอจากสมัยสมเด็จพระ นารายณมหาราช โดยไปยังประเทศอังกฤษ และฝร่งั เศส ทรงจา งชาวยโุ รปมารับราชการในไทย ในหนา ท่ลี ามแปลเอกสารตํารา ครฝู กวชิ าทางทหารและตํารวจ และงานดา นการชา ง ทรงต้งั โรงพิมพข องรฐั บาล ตั้งโรงกษาปณเพ่ือผลิตเงินเหรียญ แทนเงินพดดวงและเบ้ีย หอยทีใ่ ชอ ยูเดิม มีโรงสีไฟ โรงเลื่อยจักร เปดที่ทําการศุลกากร ตัดถนนสายหลักๆ ไดแก ถนนบํารุงเมือง ถนนเฟองนคร ถนนเจริญกรุง และถนนสีลม มีรถมาขึ้นใชครั้งแรกขุดคลองผดุงกรุงเกษม คลองมหาสวัสดิ์ คลองภาษีเจรญิ คลองดาํ เนนิ สะดวก และคลองหวั ลําโพง

102 ดานการปกครอง ไดจัดตั้งตํารวจนครบาล ศาล แกไขกฎหมายใหทันสมัย ใหเสรีภาพในการนับถือ ศาสนาดา นศาสนา ไดสรา งวัดราชประดิษฐ วดั มงกุฎกษัตรยิ ารามและวดั ปทุมวนาราม เปนตน ทรงเชี่ยวชาญ ทางโหราศาสตร สามารถคํานวนการเกิดจันทรุปราคา และสุริยุปราคาไดอยางแมนยํา ทรงคํานวณการเกิด สุริยุปราคาหมดดวงในวันขึ้น 1 ค่ํา เดือน 10 ป พ.ศ. 2411 ณ ตําบลหวากอ (คลองวาฬ) จังหวัด ประจวบคีรีขนั ธ ไดอยา งถูกตอง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา เจาอยูหวั (รชั กาลที่ 5) เสด็จพระราชสมภพเม่ือวนั ท่ี 20 กันยายน พ.ศ. 2396 มพี ระนามเดมิ วา เจาฟา จฬุ าลงกรณ เปน พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว และสมเด็จพระเทพศริ ินทรามาตย กอนข้ึนครองราชยทรงดํารงพระยศเปน กรมขุนพินติ ประชานาถ พระองคไดท รงสรา งความเจรญิ รงุ เรอื งใหแกประเทศนานัปการ ทรงบรหิ ารประเทศกา วหนาทดั เทยี ม นานาอารยประเทศ ทรงประกาศเลิกทาส ปรับปรุงระบบการศาล ตั้งกระทรวงยุติธรรม ปรับปรุงกฎหมาย ตางๆ สงเสริมการศึกษาอยางกวางขวางในหมูประชาชนทั่วไป ต้ังกระทรวงธรรมการ ต้ังโรงเรียนฝกหัดครู สง นักเรยี นไทยไปศกึ ษาในยุโรป สรางการรถไฟ โดยทรงเปดเสนทางเดินรถไฟสายกรุงเทพฯ ถึงนครราชสีมา เม่ือวนั ที่ 9 มนี าคม พ.ศ. 2421 สรา งโรงไฟฟาจัดใหมีการเดินรถรางขึ้นในกรุงเทพฯ จัดตั้งการ ไปรษณียโทร เลข เมื่อ พ.ศ. 2421 สรางระบบการประปา ฯลฯ ดานการตางประเทศ ทรงมีวิสัยทัศนกวางไกลยิ่งนัก ไดทรงนําประเทศไทยใหรอดพนจากการเปน เมืองขึ้นของชาติตะวันตกไดตลอดรอดฝง โดยดําเนินการผูกสัมพันธไมตรีกับประเทศมหาอํานาจเพ่ือคาน อาํ นาจ พระองคไดเสด็จประพาสยุโรป ถงึ สองครง้ั ไดเสด็จเยือนประเทศ ฝร่ังเศส รัสเซีย เยอรมนี อังกฤษ ออสเตรีย ฮังการี เบลเยี่ยม อิตาลี สวีเดน และเดนมารก เมื่อป พ.ศ. 2440 ทรงแตงตั้งราชทูตไปประจํา ประเทศตางๆ ในป พ.ศ. 2424 ไดแก อิตาลี เยอรมัน เนเธอรแลนด เบลเยี่ยม ออสเตรีย ฮังการี เดนมารก สวีเดน โปรตุเกส นอรเวย และสเปน อังกฤษ ในป พ.ศ. 2425 สหรัฐอเมริกาในป พ.ศ. 2427 รัสเซียในป พ.ศ. 2440 และญีป่ ุนในป พ.ศ. 2442 พระองคท รงปกครองอาณาประชาราษฎร ใหเปนสุขรมเย็นโปรดการเสดจ็ ประพาสดว ยตนเองเพื่อให ไดท รงทราบความเปน อยูทแี่ ทจริงของพสกนกิ ร ทรงสนพระทยั ในวิชาความรู และวทิ ยาการแขนงตา ง ๆ อยาง กวางขวาง และนํามาใชบริหารประเทศใหเ จรญิ รุดหนาอยางรวดเร็ว พระองคจึงไดรับถวายพระราชสมัญญา นามวา สมเดจ็ พระปยมหาราช ดานการพระศาสนาทรงทํานบุ ํารุงและจดั การใหเ หมาะสมเจรญิ รงุ เรอื ง ทรงสถาปนามหาจุฬาลงกรณ ราชวิทยาลัยขน้ึ ณ วัดมหาธาตุ และมหามงกุฎราชวิทยาลัยขึ้น ณ วัดบวรนิเวศวิหารเพื่อใหเปนสถานศึกษา พระปริยัติธรรม และวิชาการชั้นสูง นอกจากน้ัน ยังทรงสรางวัดเทพศิรินทราวาส และวัดเบญจมบพิตร ซึ่งนบั วา เปนสถาปตยกรรมทง่ี ดงามยง่ิ แหง หนง่ึ ของกรงุ เทพฯ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลที่ 6) เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันท่ี 1 มกราคม พ.ศ. 2423 มพี ระนามเดิมวา สมเด็จเจาฟามหาวชริ าวุธ เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจาอยหู วั และสมเดจ็ พระศรีพัชรนิ ทราบรมราชินีนาถ ไดรับสถาปนาเปนสมเด็จเจาฟา กรมขุนเทพทวาราวดี เม่ือพระชนมายไุ ด 8 พรรษา เมอ่ื พระชนมายุได 11 พรรษา ไดเ สด็จไปศกึ ษาวิชาการทป่ี ระเทศอังกฤษ

103 ทรงศึกษาในมหาวิทยาลัยออกซฟอรด และศึกษาวิชาการทหารบกท่ีโรงเรียนนายรอยแซนดเฮิสต ไดรับ สถาปนาเปนสมเด็จพระบรมโอรสาธริ าชสยามมกุฎราชกุมาร เมอื่ ป พ.ศ. 2437 เสด็จกลับประเทศไทยแลว ทรงเขารับราชการในตําแหนงจเรทัพบก และทรงบัญชาการทหาร มหาดเลก็ ดาํ รงพระยศพลเอก เสด็จขึ้นครองราชยสมบัติ เมื่อวันที่ 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 ไดทรงปรับปรุงดานการศึกษาของไทย โปรดใหต ราพระราชบญั ญตั ิ ประถมศกึ ษา ใหเปน การศึกษาภาคบงั คบั ทรงตงั้ กระทรวงการทหารเรอื กองเสอื ปา และกองลูกเสือ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ กรมศิลปากร โรงไฟฟาหลวงสามเสน คลังออมสิน กรมสถิติ พยากรณ กรมสรรพากร กรมตรวจเงินแผน ดนิ กรมมหาวิทยาลัย กรมรถไฟหลวง และเปดเดินรถไฟไปเชื่อม กับมลายู ต้ังสถานเสาวภาและกรมรางกฎหมาย ทรงเปลี่ยนการใชรัตนโกสินทรศก (ร.ศ.) เปนพุทธศักราช (พ.ศ.) พระองคไ ดท รงปลกู ฝง ความรกั ชาติใหเกิดขึ้นในหมูประชาชาวไทย ทรงเปนศิลปนและสงเสริมงาน ประพันธเ ปน อยางมาก ทรงเปนผนู าํ ในการประพันธว รรณคดีไทย ท้ังท่ีเปนรอยแกวและรอยกรอง ทรงเขียน หนงั สอื ทางดา นประวตั ิศาสตร และดานการทหารไวเปนจํานวนมากประมาณถงึ 200 เคร่อื ง พระองคจึงไดรับ ถวายพระราชสมญั ญานามวา สมเด็จพระมหาธีรราชเจา ทรงเปนนกั ปราชญท ีย่ งิ่ ใหญพ ระองคห น่ึงของไทย การปกครองประเทศไดท รงเจรญิ รอยตามสมเด็จพระราชบิดา สานตองานที่ยังไมเสร็จสิ้นในรัชสมัย ของพระองคไดเกดิ สงครามโลกครัง้ ที่ 1 โดยมีสมรภูมิอยูในทวีปยุโรป ทรงตัดสินพระทัยประกาศสงครามกับ เยอรมัน โดยเขารวมกับสัมพันธมิตรไดสงทหารไทยไปรวมรบ ณ ประเทศฝร่ังเศส ผลท่ีสุดไดเปนฝายชนะ สงคราม ทาํ ใหไทยไดรับการแกไ ขสนธสิ ญั ญา ทีไ่ ทยเสียเปรียบตางประเทศไดเ ปนอันมาก พระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 7) เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันท่ี 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2436 มีพระนามเดิมวาสมเด็จเจาฟาประชาธิปกศักดิเดชน เปนพระราชโอรส พระองคเล็กของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจา อยูหัว และสมเด็จศรีพัชรนิ ทราบรมราชินีนาถไดรับสถาปนาเปนกรมขุน สุโขทัยธรรมราชา เมื่อพระชนมายุได 12 พรรษา ไดเสด็จไปศึกษาวิชาการทหารบกที่ประเทศอังกฤษ และ ฝรั่งเศส สําเรจ็ การศึกษาแลวเสดจ็ กลบั ประเทศไทย เขา รบั ราชการท่ีกองพนั ทหารปน ใหญท ี่ 1 รกั ษาพระองค ในตาํ แหนง ผูบ งั คับกองรอ ย ตอ มาไดร บั ราชการในตาํ แหนงผูบังคบั การโรงเรยี นนายรอยทหารบกช้ันปฐม ปลดั กรมเสนาธิการทหารบก ผบู ัญชาการกองพลทหารบกที่ 2 แลว ไดท รงกรมเปนกรมหลวงสโุ ขทยั ธรรมราชา เสด็จข้ึนครองราชยส มบัติ เมื่อวนั ท่ี 26 พฤศจกิ ายน พ.ศ. 2468 ในชวงเวลาที่เศรษฐกิจของประเทศ และของโลกกาํ ลงั ทรุดหนัก อันเปนผลเน่ืองมาจากสงครามโลก คร้ังท่ี 1 ซ่ึงพระองคก็ไดทรงแกไขอยางเต็ม พระกําลังความสามารถจนประเทศไทย ไดรอดพน จากวกิ ฤตกิ ารณน ้นั ได ในรชั สมัยของพระองค ไทยสามารถ ติดตอ กับนานาประเทศทางวิทยุ และโทรเลขไดโ ดยทัว่ ไปเปน ครั้งแรก ทรงพระราชทานนามหอสมุดแหงชาติ พมิ พพ ระไตรปฎกเลม ใหม สรางโรงเรยี นวชริ าวธุ วิทยาลยั เปดเดนิ รถไฟไปถงึ ชายแดนไทยติดตอ กบั เขมร แกไ ข ระบบการจัดเก็บภาษาอากรใหม ตัง้ สถานวี ิทยุกระจายเสยี งแหงประเทศไทยประกาศพระราชบัญญัติเงินตรา และทรงตรากฎหมายอ่ืนๆ อีกเปนจํานวนมาก สรางสะพานพระปฐมบรมราชานุสรณ (สะพานพระพุทธยอดฟาฯ) วันท่ี 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 คณะราษฎรไดปฏิวัติเปล่ียนแปลงการปกครองตอมา เม่ือวันท่ี 2 มีนาคม

104 พ.ศ. 2477 พระองคไดตัดสินพระทัยสละราชสมบัติ ตอมาไดเสด็จสวรรคต เม่ือวันท่ี 30 พฤษภาคม พ.ศ. 2484 ณ ประเทศองั กฤษ พระราชหัตถเลขาท่ีทรงลาออกจากราชบัลลังก มคี วามตอนหนึง่ วา “ขาพเจามีความเห็นใจที่จะสละ อํานาจอันเปนของขาพเจาอยูเดิมใหแกราษฎรโดยทั่วไป แตขาพเจาไมยินยอมยกอํานาจท้ังหลายของ ขา พเจาใหแ กผูใด คณะใดโดยเฉพาะ เพื่อใชอ าํ นาจโดยสิทธขิ าดและโดยไมฟงเสียงอันแทจริงของประชา ราษฎร” พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล (รัชกาลที่ 8) เสด็จพระราชสมภพ เมื่อวันท่ี 20 กันยายน 2468 ณ เมืองไฮเดลเบริ ก ประเทศเยอรมัน ทรงเปนพระราชโอรสองคท ่ีสองของสมเด็จพระมหิตลาธิ เบศร อดลุ ยเดชวิกรม บรมราชชนก และสมเด็จพระศรีนครนิ ทราบรมราชชนนี เมือ่ พระชนมายุได 3 เดือน ไดตามเสดจ็ พระบรมราชชนกนาถและพระราชมารดา ไปประทับอยู ณ ประเทศฝร่งั เศสและสหรฐั อเมริกา จนพระชนมายุได 3 พรรษา จึงเสด็จกลับประเทศไทย เม่ือป พ.ศ. 2471 หลังเปล่ียนแปลงการปกครอง สมเด็จพระราชชนนีไดนําเสด็จไปประทับอยู ณ เมืองโลซานน ประเทศ สวติ เซอรแลนด เม่อื ป พ.ศ. 2476 เม่ือพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว ทรงสละราชสมบัติ เมื่อวันท่ี 2 มีนาคม พ.ศ. 2477 พระองคไดเสด็จข้ึนครองราชย เม่ือพระชนมายุได 10 พรรษา จึงตองมีคณะผูสําเร็จราชการแผนดินปฏิบัติ หนา ทแี่ ทนพระองค พระเจาวรวงศเธอ กรมหม่ืนอนุวรรตนจาตุรงต เปนประธาน ตอมาพระองคเจาอาทิตย ทพิ อาภา เปน ประธาน พระองคม ีนํ้าพระราชหฤทัยเปยมดวยพระเมตตากรณุ าในพสกนิกรโปรดการศึกษาการกีฬา การชาง และการดนตรีไดเสด็จไปศึกษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนดเม่ือสงครามโลกครั้งท่ี 2 สงบ ไดเสด็จนิวัติ ประเทศไทย เม่ือวันท่ี 5 ธันวาคม พ.ศ. 2488 ผูสําเร็จราชการแทนพระองค จึงไดถวายราชกิจเพ่ือใหทรง บริหารโดยพระราชอํานาจ เมอ่ื วันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 ไดเกิดเหตุการณอันไมคาดฝน พระองคตองอาวุธปนเสด็จสวรรคต ณ ที่นัง่ บรมพิมานในพระบรมมหาราชวงั ยังความเศรา สลด และความอาลัยรักจากพสกนิกรเปน ทยี่ ่งิ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช (รัชกาล ที่ 9) เสด็จพระราชสมภพ เมือ่ วนั ที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2470 ณ มลรัฐแมซซาชูเซทส ประเทศสหรฐั อเมริกา เปนพระราชโอรส องคเลก็ ของ สมเด็จพระมหิตลาธิเบศรอดุลยเดชวิกรม บรมราชชนกและสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เมอื่ พระชนมายุได 1 พรรษา ไดเสด็จนิวัตสูประเทศไทยในป พ.ศ. 2471 ภายหลังจากที่สมเด็จพระราชบิดา เสด็จทิวงคตแลว ไดเสด็จกลับไปประทับที่เมืองโลซานน ประเทศสวิตเซอรแลนด และเขารับการศึกษา ณ ทีน่ ั้น เมื่อสมเดจ็ พระบรมเชษฐาธริ าช พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลเสด็จสวรรคตเม่ือวันท่ี 13 มถิ ุนายน พ.ศ. 2489 ไดเสด็จขึ้นครองราชยสืบแทน เมื่อพระชนมายุได 19 พรรษา โดยมีผูสําเร็จราชการ แทนพระองค แลว ทรงเสดจ็ ไปศกึ ษาตอในวชิ านติ ศิ าสตร ทปี่ ระเทศสวติ เซอรแลนด

105 พระองคไดเสด็จนิวัติสูประเทศไทย เมื่อ ป พ.ศ. 2493 เพ่ือถวายพระเพลิงพระบรมศพ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดลและไดทรงเขาพระราชพิธี อภิเษกสมรสกับสมเด็จพระนางเจา สริ ิกิต์ิ พระบรมราชนิ นี าถ ซง่ึ ขณะนน้ั ดํารงพระยศ เปน ม.ร.ว.สิรกิ ิต์ิ กิตยิ ากร พระธดิ าของพระวรวงศเธอกรม หมนื่ จนั ทบรุ สี ุรนาถ และไดประกาศพระบรมราชโองการสถาปนาเปน สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี ไดม พี ระบรมราชาภเิ ษก เฉลมิ พระปรมาภิไธยวา พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหา ภูมิพลอดุลยเดช มหติ ลาธิเบศร รามาธบิ ดี จกั รนฤบดินทร สยามนิ ทราธิราช บรมนาถบพิตร เมื่อวันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 ไดเสด็จกลับไปทรงศึกษาตอ ณ ประเทศสวิตเซอรแลนด เม่ือวันท่ี 5 มิถุนายน พ.ศ. 2493 จนถึงป พ.ศ. 2494 จึงเสด็จนิวัติพระนคร ไดเสด็จออกผนวช ณ วัดพระศรีรัตนศาสดารามเมื่อวันท่ี 22 ตุลาคม พ.ศ. 2499 แลวเสด็จประทับ ณ วัดบวรนิเวศวิหาร ระหวางที่ทรงผนวชสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินี ทรงเปน ผสู ําเร็จราชการแทนพระองค จงึ ไดรับโปรดเกลา ฯ ใหสถาปนาเปน สมเด็จพระนางเจา ฯ พระบรมราชนิ ีนาถ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว และสมเด็จพระนางเจาฯ พระบรมราชินีนาถ ทรงบําเพ็ญพระราช กรณียกิจเปน เอนกประการแผไ พศาลไปทั่วทั้งในประเทศและตา งประเทศ ทรงเสดจ็ พระราชดําเนินเยือนตางประเทศท้ังในยุโรป เอเชีย และอเมริกา เพ่ือเจริญพระราชไมตรี อยา งกวางขวาง ปรากฏพระเกยี รติคณุ อยา งทไี่ มเ คยปรากฎมากอน ดา นในประเทศทรงเสดจ็ เยีย่ มเยียนราษฎร ในชนบทที่อยูหางไกลเพื่อรับทราบปญหาตางๆ โดยตรงและไดทรงริเร่ิมโครงการตามพระราชดําริ เพอ่ื แกป ญหาเหลานน้ั พรอ มทง้ั พฒั นาใหดขี ้ึนเพ่อื ใหสามารถชวยตนเองได พระราชกรณียกิจของพระองค ทั้งในฐานะท่ีทรงเปนพระประมุขของประเทศและในฐานะสวน พระองคเปน ไปอยางไมห ยดุ ยงั้ ทรงเตม็ เปย มดว ยทศพิธราชธรรม ทรงมพี ระอจั ฉริยภาพในดานตา งๆ ยากท่ีจะ หาผูเ สมอเหมอื น ทรงมพี ระราชศรัทธาตั้งม่ัน และแตกฉานในพระศาสนาและทรงถายทอดแกพสกนิกรของ พระองคใ นทุกโอกาส ดงั เราจะไดพ บในพระบรมราโชวาทท่ีพระราชทานแกประชาชนในโอกาสตา งๆ การเปล่ยี นแปลงการปกครอง ภายหลังการปฏริ ูปการปกครองและการปฏริ ปู การศึกษาในรชั กาลท่ี 5 พระองคไ ดมกี ระแสความคิดท่ี จะใหประเทศไทยมกี ารเปลย่ี นแปลงการปกครองจากระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธิราชยม าเปน ระบอบการปกครอง ทม่ี ีรฐั ธรรมนูญเปน กฎหมายสงู สุดในการปกครองประเทศ โดยมรี ฐั สภาเปนสถาบันหลกั ท่จี ะใหป ระชาชนมีสว น รวมในการปกครองมากขนึ้ เปน ลาํ ดับ จนกระทั่งไดมคี ณะนายทหารชุดกบฏ ร.ศ.130 ซงึ่ มีความคดิ ทป่ี ฏบิ ตั กิ าร ใหบรรลคุ วามมุง หมายดงั กลา ว แตไ มทนั ลงมือกระทําการก็ถูกจับไดเ สยี กอ นเม่อื พ.ศ. 2454 ในตน รชั กาลท่ี 6 อยา งไรกต็ าม เสยี งเรียกรองใหมกี ารเปล่ียนแปลงการปกครองก็ยังคงมีออกมาเปนระยะๆ ทางหนา หนังสอื พิมพ แตยังไมผลตอ การเปล่ยี นแปลงใดๆ มากนัก นอกจากการปรับตัวของรัฐบาลทางดานการเมือง การปกครองใหท ันสมัยยิง่ ขนึ้ กวาเดิมเทานั้น แตก็ยังไมไดมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญเปนกฎหมายสูงสุดใน การปกครองประเทศแตประการใด จนกระท่ังในสมัยรัชกาลท่ี 7 ไดมีคณะผูกอการภายใตการนําของ พ.อ.พระยาพหลพลพยุหเสนา ซ่ึงไดกอการเปลย่ี นแปลงการปกครองเปน ผลสาํ เร็จใน พ.ศ. 2475 ดงั นัน้ การเปลย่ี นแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 จึงเปนการเปลยี่ นแปลงทางการเมืองท่ีสําคัญของ ประวตั ศิ าสตรช าติไทย

106 สภาพการณโ ดยท่วั ไปของบานเมืองกอ นเกิดการเปลย่ี นแปลงการปกครอง สังคมไทยกําลังอยูในชวงเวลาของการเปลี่ยนแปลงเขาสูความทันสมัยตามแบบตะวันตก ในทุกๆ ดาน อันเปนผลสืบเน่ืองมาจากการปฏิรูปแผนดินเขาสูความทันสมัยในรัชกาลที่ 5 (พ.ศ. 2411 – 2453) ความจรงิ แลวสงั คมไทยเริ่มปรับตัวใหเขา กบั กระแสวัฒนธรรมตะวนั ตกมาต้ังแตส มยั รชั กาลท่ี 4 ภายหลงั ไดทํา สนธสิ ญั ญาบาวรงิ่ กบั อังกฤษใน พ.ศ. 2398 และกับประเทศอ่ืนๆ ในภาคพ้ืนยุโรปอีกหลายประเทศ และทรง เปด รับประเพณีและวฒั นธรรมของตะวนั ตก เชน การจางชาวตะวันตกใหเ ปนครูสอนภาษาอังกฤษแกพระราช โอรสและพระราชธิดาในพระบรมมหาราชวัง การใหข า ราชการสวมเส้ือเขาเฝา การอนุญาตใหชาวตางประเทศ เขา เฝาพรอมกบั ขนุ นางขา ราชการไทยในงานพระบรมราชาภิเษก เปนตน ในสมยั รชั กาลท่ี 5 ไดทรงดาํ เนนิ พระบรมราโชบาย ปลดปลอ ยไพรใหเปนอิสระและทรงประกาศเลิก ทาสใหเปนไทแกตนเอง พรอมกันนั้นยังทรงปฏิรูปการศึกษาตามแบบตะวันตก เพ่ือใหคนไทยทุกคนไดรับ การศกึ ษาถงึ ขนั้ อานออกเขยี นไดและคดิ เลขเปน ไมว า จะเปน เจา นาย บตุ รหลาน ขนุ นาง หรือราษฎรสามัญชน ที่พนจากความเปนไพรหรือทาส ถาบุคคลใดมีสติปญญาเฉลียวฉลาดก็จะมีโอกาสเดินทางไปศึกษาตอยัง ประเทศตะวันตกโดยพระบรมราชานุเคราะหจากผลการปฏิรูปการศึกษา ทําใหคนไทยบางกลุมที่ไดรับ การศึกษาตามแบบตะวันตก เร่ิมรับเอากระแสความคิดเกี่ยวกับการเมืองสมัยใหม ที่ยึดถือรัฐธรรมนูญเปน กฎหมายสูงสดุ ในการปกครองประเทศมาจากตะวันตก และมคี วามปรารถนาทจี่ ะเหน็ การเปลี่ยนแปลง สมัยรชั กาลที่ 5 ทรงปฏริ ูปประเทศเขาสคู วามทนั สมยั สงั คมไทยกเ็ รม่ิ กา วเขาสคู วามมีเสรใี นการแสดง ความคิดเห็นมากขึ้น โดยเร่ิมเปดโอกาสสื่อมวลชนเสนอความคิดเห็นตอสาธารณชนไดคอนขางเสรี ดังนั้น จงึ ปรากฏวาสือ่ มวลชนตางๆ เชน น.ส.พ. สยามประเทศ, ตลุ วิภาคพจนกจิ , ศิริพจนภาค, จีนโนสยามวารศัพท ซ่ึงตีพิมพจําหนายในรัชกาลท่ี 5 น.ส.พ. บางกอกเมือง ซ่ึงพิมพจําหนายในสมัยรัชกาลท่ี 6 และน.ส.พ. สยามรวี ิว ซง่ึ พมิ พจ าํ หนายในสมัยรชั กาลที่ 7 ไดเ รยี กรองและช้ีนําใหม ีการเปลี่ยนแปลงการปกครองประเทศ ไปสูระบบรัฐสภา โดยมรี ัฐธรรมนูญเปนหลกั ในการปกครองประเทศอยา งตอ เน่ือง อยางไรก็ตาม เนื่องจากการปลดปลอยไพรและทาสใหเปนอิสระในสมัยรัชกาลที่ 5 ไดผานพนไปได เพียง 20 ปเศษ ดังน้ันสภาพสังคมสวนใหญในสมัยรัชกาลท่ี 7 กอนที่จะเกิดการเปลี่ยนแปลงการปกครอง จึงยังตกอยูภายใตอิทธิพลของวัฒนธรรมในระบบเจาขุนมูลนาย นอกจากนี้คนสวนนอยยังคงมีฐานะ สิทธิผลประโยชนต า งๆ เหนือคนไทยสวนใหญ คนสวนใหญมักมคี วามเหน็ คลอยตามความคดิ ท่ีสว นนอ ยซง่ึ เปน ชนชน้ั นาํ ของสังคมไทยชี้นาํ ถาจะมีความขัดแยงในสังคมก็มักจะเปนความขัดแยงในทางความคิด และความ ขัดแยงในเชิงผลประโยชนใ นหมชู นชัน้ นาํ ของสงั คมทไี่ ดรับการศึกษาจากประเทศตะวันตกมากกวาจะเปน ความ ขัดแยง ระหวางชนชั้นนาํ ของสังคมไทยกบั ราษฎรทัว่ ไป สภาพการณทางการเมืองและการปกครองของไทยกําลังอยูในระยะปรับตัวเขาสูแบบแผนการ ปกครองของตะวนั ตก เห็นไดจ ากพระบรมราโชบายของพระมหากษัตริยไทยทุกพระองค ภายหลังท่ีไทยไดมี การติดตอกับประเทศตะวันตกอยางกวางขวาง นับต้ังแตสมัยรับกาลท่ี 4 – 7 สมัยรัชกาลท่ี 4 ยังไมไดทรง ดําเนินนโยบายปรับปรงุ การปกครองใหเ ปน แบบตะวนั ตก แตก็ทรงมแี นวพระราชดาํ ริโนมเอียงไปในทางเสรี

107 นิยม เชน ประกาศใหเจา นายและขา ราชการเลอื กตง้ั ตาํ แหนง มหาราชครปู ุโรหิตและตําแหนงพระมหาราชครู มหิธร อันเปน ตําแหนงตลุ าการทีว่ างลง แทนท่ีจะทรงแตง ตั้งผพู พิ ากษาตามพระราชอํานาจของพระองค และ เปล่ียนแปลงวิธถี วายน้ําพิพัฒนสัตยาดวยการที่พระองคทรงเสวยน้ําพิพัฒนสัตยา รวมกับขุนนางขาราชการ และทรงปฏิญาณความซ่อื สตั ยข องพระองคต อ ขนุ นางขา ราชการทั้งปวงดวย สมัยรัชกาลที่ 5 ทรงปฏริ ูปการเมอื งการปกครองครง้ั ใหญ เพื่อใหการปกครองของไทยไดจ รญิ กาวหนา ทดั เทียมกบั ชาติตะวันตก โดยจัดตัง้ สภาทปี่ รกึ ษาราชการแผน ดนิ (Council of State) และสภาทีป่ รึกษาสวน พระองค (Privy Council) ใน พ.ศ. 2417 เพือ่ ถวายคาํ ปรกึ ษาเกีย่ วกับการบริหารราชการแผน ดนิ ในเรอื่ งตา งๆ ทพี่ ระองคของคาํ ปรกึ ษาไป นอกจากนีพ้ ระองคย ังทรงปฏิรูปการปกครองทสี่ าํ คญั คือ การจัดตง้ั กระทรวงแบบ ใหมจ าํ นวน 12 กระทรวงขึน้ แทนจตุสดมภในสว นกลางและจดั ระบบการปกครองหัวเมืองตางๆ ในรูปมณฑล เทศาภิบาลในภูมิภาค โดยเร่ิมตั้งแต พ.ศ. 2435 เปนตนมา นอกจากนี้พระองคทรงริเร่ิมทดลองการจัดการ ปกครองทอ งถนิ่ ในรปู สุขาภิบาล จัดต้งั รฐั มนตรีสภา เพื่อทาํ หนาท่ตี ามกฎหมาย ใน พ.ศ. 2437 ตามแบบอยาง ตะวันตก สมัยรัชกาลท่ี 6 ทรงริเริ่มทดลองการปกครองแบบประชาธิปไตยโดยการจัดต้ัง ดุสิตธานี เมืองประชาธิปไตย ขึ้นในบริเวณพระราชวังดุสิต พ.ศ. 2461 เพ่ือทดลองฝกฝนใหบรรดาขาราชการไดทดลอง ปกครองตนเองในนครดสุ ิตธานี เหมือนกับการจดั รปู แบบการปกครองทอ งถ่นิ ทีเ่ รียกวา “เทศบาล” นอกจากนี้ ยงั ทรงจัดตงั้ กระทรวงข้นึ มาใหมจ ากทม่ี อี ยูเ ดิม และยุบเลิกกระทรวงบางกระทรวงใหมีความทันสมัยมากข้ึน โดยทรงจัดตั้งมณฑลเพ่ิมขึ้นและทรงปรับปรุงการบริหารงานของมณฑลดวยการยุบรวมมณฑลเปนหนวยราชการท่ีเกี่ยว กับการปกครองเรยี กวา มณฑลภาค เพอ่ื ใหก ารปกครองแบบมณฑลเทศาภิบาลมคี วามคลอ งตวั มากขึน้ สมยั รัชกาลที่ 7 (พ.ศ. 2468 – 2475) ทรงเลง็ เห็นความจาํ เปนที่จะตองเปลี่ยนแปลงการปกครองให ทนั สมยั และตองเตรียมการใหพ รอ มเพมิ่ มิใหเกดิ ความผิดพลาดได โดยพระองคไดทรงจัดต้ังอภิรัฐมนตรีสภา เพอื่ เปน ทปี่ รึกษาราชการแผน ดนิ พ.ศ. 2468 และทรงมอบหมายใหอ ภิรัฐมนตรีสภาวางระเบียบสําหรับจัดตั้ง สภากรรมการองคมนตรี เพือ่ เปน สภาที่ปรึกษาสวนพระองคอกี ดวย นอกจากนี้ทรงมอบหมายใหอภิรัฐมนตรีวางรูปแบบการปกครองทองถ่ินในรูปเทศบาลดวยการ แกไ ขปรับปรุงสุขาภบิ าลท่ีมีอยูใ หเปนเทศบาล แตไมม โี อกาสไดประกาศใช เพราะไดเกิดการเปล่ียนแปลงการ ปกครองข้นึ กอน นอกจากน้ยี ังทรงโปรดเกลา ฯ ใหพระยาศรวี ศิ าลวาจาและนายเรยมอนด บ.ี สตีเวนส ซึ่งเปน ท่ีปรึกษากระทรวงการตางประเทศชวยกันรางรัฐธรรมนูญ ตามกระแสพระราชดําริใน พ.ศ. 2474 มีสาระสําคัญดังน้ี อํานาจนิติบัญญัติจะมีการเลือกต้ังสมาชิกสภาผูแทนราษฎรทางออม โดยมีสมาชิก 2 ประเภท คือ มาจากการเลือกตงั้ และการแตง ต้งั สว นผทู ีม่ สี ิทธส์ิ มัครเลอื กตั้งจะตองมีอายุไมตํ่ากวา 30 ป มีพื้นฐานความรู อา นออกเขียนได สวนอํานาจบริหารใหพระมหากษัตริยทรงเลือกนายกรัฐมนตรี แตเน่ืองจากอภิรัฐมนตรีมี ความเห็นประชาชนยังไมพรอม ดังน้ันการประกาศใชรัฐธรรมนูญควรระงับไวช่ัวคราว จนกระทั่งไดเกิดการ เปล่ยี นแปลงการปกครองเสยี กอ นจงึ มิไดม กี ารประกาศใชแ ตอยางใด

108 สาเหตุการเปลี่ยนแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 1. ความเส่ือมของระบอบสมบรู ณาญาสิทธิราชย การที่คณะนายทหารหนุมภายใตการนําของ ร.อ. ขุนทวยหาญพิทักษ (เหล็ง ศรีจันทร) ไดวางแผนยึดอํานาจการปกครอง เพ่ือเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย มาเปนระบอบที่จาํ กดั พระราชอํานาจของพระมหากษัตรยิ ใหอ ยใู นฐานะประมขุ ของประเทศภายใตร ฐั ธรรมนญู เมื่อ พ.ศ. 2454 แตไมป ระสบความสาํ เร็จเพราะถกู จบั กุมกอ นลงมอื ปฏิบตั งิ าน แสดงใหเหน็ ถึงความเส่ือมของ ระบอบน้ีอยางเหน็ ไดชัด ขณะเดียวกันในสมัยรัชกาลที่ 6ไดมีการวิพากษวิจารณกันอยางกวางขวางเก่ียวกับ การใชจายเงนิ งบประมาณท่ไี มด ลุ กับรายรับ ทาํ ใหม กี ารกลา วโจมตรี ฐั บาลวา ใชจา ยฟมุ เฟอ ยเกินไป ครั้งตอมา ในสมัยรัชกาลที่ 7 พระองคก็ถูกโจมตีวาทรงตกอยูใตอิทธิพลของอภิรัฐมนตรีสภา ซึ่งเปนสภาที่ปรึกษาท่ี ประกอบดวยสมาชิกที่เปนพระบรมวงศานุวงศช้ันสูง และบรรดาพระราชวงศก็มีบทบาทในการบริหาร บานเมืองมากเกินไป ควรจะใหบุคคลอื่นท่ีมีความสามารถเขามีสวนรวมในการบริหารบานเมืองดวย ปรากฎการณดังกลาวสะทอนใหเห็นถึงความไมพอใจตอระบอบการปกครองท่ีมีพระมหากษัตริยอยูเหนือ กฎหมาย ซึ่งนับวันจะมีปฏิกิรยิ าตอ ตา นมากข้ึน 2. การไดรับการศึกษาตามแนวความคิดตะวันตกของบรรดาชนชัน้ นําในสังคมไทย อิทธิพลจากการปฏิรูปการศึกษาในสมัยรัชกาลท่ี 5 ทําใหคนไทยสวนหนึ่งท่ีไปศึกษายังประเทศ ตะวันตก ไดรับอิทธิพลแนวคิดทางการเมืองสมัยใหม และนํากลับมาเผยแพรในประเทศไทย ทําใหคนไทย บางสวนทีไ่ มไดไ ปศึกษาตอ ในตา งประเทศรับอิทธพิ ลแนวความคิดดังกลา วดวย อิทธพิ ลของปฏริ ปู การศึกษาได สงผลกระตุนใหเกิดความคิดในการเปล่ียนแปลงการปกครองมากข้ึน นับตั้งแตคณะเจานายและขาราชการ เสนอคํากราบบังคมทูลใหเปลี่ยนแปลงการปกครอง ในพ.ศ. 2427 นักหนังสือพิมพอยางเทียนวรรณ (ต.ว.ส.วณั ณาโภ) ก.ศ.ร.กุหลาบ (ตรษุ ตฤษณานนท) ไดเรยี กรอ งใหป กครองบา นเมืองในระบบรัฐสภา เพื่อให ประชาชนมีสวนรวมในการปกครองและยังไดกลาววิพากษวิจารณสังคม กระทบกระเทียบชนชั้นสูงท่ีทําตัว ฟุงเฟอ ซ่งึ ตวั เทียนวรรณเองกไ็ ดก ราบบงั คมทลู ถวายโครงรา งระบบการปกครองท่เี ปน ประชาธิปไตยแดร ชั กาล ท่ี 5 ตอมาในรชั กาลท่ี 6 กลมุ กบฏ ร.ศ.130 ท่ีวางแผนยึดอํานาจการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ก็เปนบุคคลที่ ไดรับการศึกษาแบบตะวันตกแตไมเคยไปศึกษาในตางประเทศ แตคณะผูกอการเปล่ียนแปลงการครองใน พ.ศ. 2475 เปนคณะบุคคลที่สวนใหญผานการศึกษามาจากประเทศตะวันตกแทบท้ังส้ิน แสดงใหเห็นถึง อทิ ธิพลของความคดิ ในโลกตะวนั ตกทมี่ ีตอชนชั้นผูนําของไทยเปนอยา งย่ิง เม่ือคนเหลาน้ีเห็นความสําคัญของ ระบอบประชาธิปไตยที่มีพระมหากษตั ริยเ ปน ประมุข การเปลยี่ นแปลงการปกครองจึงเกิดขึ้น 3. ความเคลื่อนไหวของบรรดาส่ือมวลชน ส่ือมวลชนมีบทบาทในการกระตุน ใหเกดิ ความตน่ื ตัวในการปกครองแบบใหมและปฏเิ สธระบบการ ปกครองแบบสมบรู ณาญาสิทธิราชย เชน น.ส.พ.ตุลวิภาคพจนกิจ (พ.ศ. 2443 – 2449) น.ส.พ.ศิริพจนภาค (พ.ศ. 2451) น.ส.พ.จนี โนสยามวารศัพท (พ.ศ. 2446 – 2450) น.ส.พ. บางกอกการเมอื ง (พ.ศ. 2464) น.ส.พ.

109 สยามรีวิว (พ.ศ. 2430) น.ส.พ. ไทยใหม (พ.ศ. 2474) ตางก็เรียกรองใหมีการปกครองในระบบรัฐสภาที่มี รัฐธรรมนูญเปนหลักในการปกครองประเทศ โดยช้ีใหเห็นถึงความดีงามของระบอบประชาธิปไตยที่จะเปน แรงผลักดันใหประชาชาติมีความเจริญกาวหนามากกวาที่เปนอยู ดังเชนที่ปรากฎเปนตัวอยางในหลายๆ ประเทศท่ีมีการปกครองในระบอบรัฐธรรมนูญ กระแสเรียกรองของส่ือมวลชนในสมัยนั้นไดมีสวนตอการ สนับสนุนใหก ารดําเนนิ ของคณะผกู อการในอนั ที่จะเปลย่ี นแปลงการปกครองบรรลุผลสําเรจ็ ไดเหมอื นกนั 4. ความขดั แยง ทางความคิดเกยี่ วกับการปกครองในระบอบประชาธิปไตย รัชกาลที่ 7 ทรงเล็งเห็นความสําคัญของการมีรัฐธรรมนูญเปนกฎหมายสูงสุดในการปกครอง ประเทศและทรงเต็มพระทัยที่จะสละพระราชอํานาจมาอยภู ายใตรัฐธรรมนูญเม่ือถึงเวลาที่เหมาะสม แตเม่ือ พระองคท รงมกี ระแสรับสง่ั ใหพระยาศรีวิศาลวาจาและนายเรยมอนด บี.สตีเวนส รางรัฐธรรมนูญขึ้นมาเพื่อ ประกาศใช พระองคไ ดท รงนาํ เร่อื งนไี้ ปปรกึ ษาอภิรัฐมนตรีสภา แตอภิรัฐมนตรีสภากลับไมเ ห็นดวย โดยอางวา ประชาชนยังขาดความพรอมและเกรงจะเปนผลเสียมากกวาผลดี ทั้งๆ ท่ีรัชกาลที่ 7 ทรงเห็นดวยกับการ ประกาศใชรัฐธรรมนญู แตเ มือ่ อภิรัฐมนตรสี ภาคดั คา น พระองคจ ึงมีน้ําพระทัยเปนประชาธิปไตยโดยทรงฟง เสยี งทดั ทานจากอภิรฐั มนตรสี ภาสว นใหญ ดังน้นั รฐั ธรรมนญู จึงยังไมมีโอกาสไดรับการประกาศใช เปนผลให คณะผกู อการชิงลงมือทําการเปล่ยี นแปลงการปกครองในวันท่ี 24 มถิ นุ ายน 2475 ในทีส่ ุด

110 5. สถานการณค ลงั ของประเทศและการแกปญหา การคลังของประเทศเร่มิ ประสบปญหามาตง้ั แตสมัยรัชกาลท่ี 6 เพราะการผลิตขาวประสบความ ลมเหลว เนื่องจากเกิดภาวะนํ้าทวมและฝนแลงติดตอกันใน พ.ศ.2460 และ พ.ศ. 2462 ซ่ึงกอใหเกิดผล เสียหายตอการผลติ ขา วรนุ แรง ภายในประเทศกข็ าดแคลนขา วทจี่ ะใชใ นการบริโภค และไมสามารถสงขาวไป ขายยังตางประเทศได ทําใหรัฐขาดรายไดเปนจํานวนมาก รัฐบาลจึงตองจัดสรรเงินงบประมาณชวยเหลือ ชาวนา ขาราชการ และผูประสบกับภาวะคาครองชีพท่ีสูงขึ้น มีทั้งรายจายอื่นๆ เพิ่มข้ึนจนเกินงบประมาณ รายได ซ่ึงใน พ.ศ. 2466 งบประมาณขาดดุลถึง 18 ลานบาท นอกจากน้ีรัฐบาลไดนําเอาเงินคงคลังท่ีเก็บ สะสมไวออกมาใชจา ยจนหมดส้ิน ในขณะทีง่ บประมาณรายไดต ่ํา รัชกาลท่ี 6 ทรงแกปญหาดวยการกูเงินจาก ตางประเทศ เพอ่ื ใหมีเงินเพียงพอกับงบประมาณรายจาย ทําใหเกิดเสียงวิพากษวิจารยวารัฐบาลใชจายเงิน งบประมาณอยา งไมประหยัด ในขณะที่เศรษฐกจิ ของประเทศกาํ ลงั คบั ขัน ตอมาสมัยรัชกาลท่ี 7 ทรงดําเนินนโยบายตัดทอนรายจายของรัฐบาลลดจํานวนขาราชการใน กระทรวงตางๆ ใหนอยลง และทรงยินยอมตัดทอนงบประมาณรายจายสวนพระองคใหนอยลง เมื่อ พ.ศ. 2469 ทําใหรฐั บาลมีรายไดเ พิ่มข้ึนปละ 3 ลา นบาท แตเ นื่องจากเศรษฐกจิ ของโลกเริ่มตกต่ํามาเปนลําดับ ต้งั แต พ.ศ. 2472 ทําใหม ผี ลกระทบตอประเทศไทยอยางไมมที างหลกี เล่ียง รัฐบาลตองตัดทอนรายจายอยาง เขม งวดท่สี ุด รวมทง้ั ปลดขา ราชการออกจากตาํ แหนงเปน อันมาก จัดการยุบมณฑลตางๆ ทั่วประเทศ งดจาย เบี้ยเล้ียงและเบ้ียกนั ดารของขา ราชการ รวมทงั้ การประกาศใหเ งนิ ตราของไทยออกจากมาตรฐานทองคํา พ.ศ. 2475 รัฐบาลไดประกาศเพิ่มภาษีราษฎรโดยเฉพาะการเก็บภาษีเงินเดือนจากขาราชการ แต มาตรการดังกลา วก็ไมสามารถจะกอบกูสถานการณคลงั ของประเทศไดกระเตอื้ งขึ้นได จากปญหาเศรษฐกิจการ คลังท่รี ัฐบาลไมส ามารถแกไ ขใหมีสภาพเปนปกติได ทําใหคณะผกู อการใชเปนขออางในการโจมตปี ระสทิ ธภิ าพ การบรหิ ารงานของรัฐบาล จนเปน เงอื่ นไขใหค ณะผูก อการดาํ เนินการเปล่ยี นแปลงการปกครองเปนผลสาํ เรจ็

111 กจิ กรรม เร่ืองท่ี 3 ประวตั ศิ าสตรช าติไทย กจิ กรรมท่ี 8 ใหผ เู รยี นแบง กลมุ 4 กลมุ แตล ะกลุมศึกษาคนควา และทํารายงานสง พรอมกับนาํ เสนอ โดยมหี วั เรือ่ ง ดังนี้ กลมุ ที่ 1 ประวตั คิ วามเปน มาของชาตไิ ทย ตง้ั แตสมัยโบราณจนถึงกรงุ ธนบรุ ี กลมุ ท่ี 2 ประวตั ิความเปน มาของกรุงรัตนโกสินทร กลมุ ท่ี 3 การเปลย่ี นแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 กลมุ ท่ี 4 ใหวิเคราะหส ถานการณปจจบุ นั ของกรงุ เทพมหานครฯ วา แนวโนม ประเทศไทยจะยา ยเมอื งหลวงไปยงั แหง ใหม หรือไม เพราะเหตใุ ด

112 เรื่องท่ี 4 บคุ คลสําคญั ของไทยและของโลกในดา นประวตั ิศาสตร จากการศึกษาประวัตศิ าสตรไ ทยและของโลกทําใหเราไดทราบเรื่องราวและผลงานที่ดํารงความเปน เอกราช มีวฒั นธรรมดานตางๆ ทเี่ ปน เอกลกั ษณ และทส่ี รา งคณุ คาประโยชนสิ่งท่ีดีงามใหแกมวลมนุษย ฉนั้น อนุชนรนุ หลังจะตอ งเอาใจใสดูแลรกั ษามรดกตา งๆ เหลา นเ้ี พอื่ ถายทอดสูคนรนุ หลังตอ ไป บคุ คลสําคญั ของไทยและของโลก 1. สมยั กรุงสโุ ขทัย 1.1 พอ ขนุ รามคําแหงมหาราช พอขุนรามคําแหงมหาราช เปนพระราชโอรสของพอขุนศรีอินทราทิตย (บางกลางทาว) กับ นางเสือง มีพระนามเดิมวา พระราม เม่ือพระชนมายุ 19 พรรษา ไดตามเสด็จพระบิดาไปในการสงคราม ระหวางสุโขทัย กับเมืองฉอด ทรงชวยพระบิดาทํายุทธหัตถีชนะขุนสามชน เจาเมืองฉอด พระบิดาจึงเฉลิม พระนาม ใหเ ปน “พระรามคําแหง” พระราชกรณียกจิ ทีส่ ําคัญ 1. ทรงขยายอาณาเขตออกไปกวา งขวางกวา รชั สมยั ใดๆ และสรางความสัมพันธอันดีกับรัฐใกลเคียง เชน พญาเมง็ รายแหง อาณาจักรลา นนา พญางาํ เมืองแหง แควนพะเยา พระเจาฟารั่วแหง อาณาจกั รมอญ 2. ทรงประดิษฐต ัวอกั ษรไทยใน พ.ศ. 1826 3. ทรงสงเสริมการคา ท้ังการคาภายในและการคาภายนอก เชน ใหงดเวนการเก็บจังกอบหรือ ภาษดี า น 4. ทรงบํารงุ ศาสนา เชน ใหนิมนตพ ระสงฆน ิกายเถรวาทแบบลังกาวงศจากนครศรีธรรมราชมาเปน พระสงั ฆราช และรเิ ร่มิ การนมิ นตพ ระสงฆมาแสดงธรรมในวนั พระ 5. ทรงดแู ลทุกขส ขุ ของราษฎรอยา งใกลชิด เชน ใหผูเดือดรอนมาสั่นกระด่ิง ถวายฎีกาไดใหทายาท มสี ิทธไิ ดรบั มรดกจากพอ แมท่เี สยี ชีวติ ไป เปน ตน 1.2 พระมหาธรรมราชาที่ 1 พญาลิไท หรือ พระยาลิไท หรือ พระศรีสุริยพงศรามมหาธรรม-ราชาธิราช หรือพระมหาธรรม ราชาที่ 1 ทรงเปนพระราชโอรสของพระยาเลอไทและพระราชนัดดา (หลานปู) ของพอขุนรามคําแหง ครองราชย พ.ศ. 1890 แตไมทราบปสิ้นสุดรัชสมัยที่แนนอน สันนิษฐานวาอยูระหวาง พ.ศ. 1911 – 1966 พระมหาธรรมราชาที่ 1 ทรงเปนแบบฉบับของกษัตริยในคติธรรมราชา ทรงปกครองบานเมืองและอาณา ประชาราษฎรดวยทศพิธราชธรรม ทรงทํานุบํารุงพระพุทธศาสนาใหเจริญรุงเรืองจนสุโขทัยกลายเปน ศนู ยก ลางของพระพทุ ธศาสนาและทรงปฏิบัตพิ ระองคช กั นาํ ชนทั้งหลายใหพน ทุกข หลักฐานสาํ คัญอีกช้ินหนึ่ง ที่แสดงวาพระองคมีความรูแตกฉานในพระไตรปฎกเปนอยางดี ไดแก วรรณกรรมเร่ือง ไตรภูมิพระรวง

113 วรรณคดีชนิ้ แรกของประเทศไทย เมอ่ื ป พ.ศ. 1888 ที่ทรงนิพนธขึ้นต้ังแตกอนเสวยราชยหลังจากทรงเปน รัชทายาทครองเมอื งศรีสชั นาลัยอยู 8 ป จงึ เสดจ็ มาครองสโุ ขทยั เมอื่ ป พ.ศ. 1890 โดยตอ งใชก ําลังทหารเขา มา ยึดอํานาจเพราะที่สุโขทัย หลังสิ้นรัชกาลพอขุนงัวนําถมแลวเกิดการกบฏการสืบราชบัลลังกไมเปนไปตาม ครรลองครองธรรม พระราชกรณยี กิจท่ีสําคญั 1. การทํานุบํารุงพระพุทธศาสนาศูนยรวมจิตใจของคนในชาติ เพราะสุโขทัยหลังรัชสมัยพอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราชแลว บา นเมอื งแตกแยกแควนหลายแควน ในราชอาณาจักรแยกตัวออกหางไป ไมอยูใน บงั คับบัญชาสุโขทัยตอ ไป 2. พญาลไิ ททรงคิดจะรวบรวมสุโขทัยใหกลับคืนดังเดิม แตก็ทรงทําไมสําเร็จ นโยบายการปกครอง ท่ีใชศ าสนาเปน หลักรวมความเปน ปกแผน จึงเปนนโยบายหลกั ในรชั สมยั น้ี 3. ทรงสรางเจดยี ท ่ีนครชมุ (เมอื งกาํ แพงเพชร) สรา งพระพทุ ธชนิ ราชทพี่ ิษณโุ ลก ทรงออกผนวช เมอื พ.ศ. 1905 การท่ีทรงออกผนวช นับวาทําความมั่นคงใหพุทธศาสนามากขึ้น ดงั กลา วแลววา หลงั รัชสมัยพอขนุ รามคําแหงมหาราชแลว บา นเมืองแตกแยกวงการสงฆเองก็แตกแยก แตละ สาํ นักแตละเมืองกป็ ฏิบัตแิ ตกตางกันออกไป เมื่อผูน ําทรงมศี รัทธาแรงกลาถึงขั้นออกบวช พสกนิกรท้ังหลายก็ คลอยตามหันมาเลื่อมใสตามแบบอยางพระองค กิตติศัพทของพระพุทธศาสนาในสุโขทัยจึงเลื่องลือไปไกล พระสงฆชั้นผูใหญหลายรูปไดออกไปเผยแพรธรรมใสแควนตางๆ เชน อโยธยา หลวงพระบาง เมืองนาน พระเจา กือนา แหง ลานนาไทย ไดน มิ นตพระสมณะเถระไปจากสโุ ขทัย เพือ่ เผยแพรธ รรมในเมอื งเชียงใหม 2. สมยั กรุงศรีอยุธยา 2.1 สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ เปนพระราชโอรสของสมเดจ็ พระบรมราชาธบิ ดีท่ี 2 (เจาสามพระยา) กบั พระราชธิดาของพระมหาธรรมราชาที่ 2 แหง สโุ ขทัย พระองคจ งึ เปน เชือ้ สายราชวงศส ุพรรณบรุ แี ละ ราชวงศพระรวง พระรวง ทรงเปน พระมหากษัตรยิ ท ีย่ งิ่ ใหญพ ระองคหนึง่ ของอยุธยา ข้ึนเสวยราชยใน พ.ศ. 1991 เสดจ็ สวรรคตใน พ.ศ. 2031 ทรงอยูในราชสมบัติ 40 ป นับวา นานท่ีสุด พระราชกรณียกจิ ท่สี ําคญั 1. การรวมอาณาจักรสุโขทัยเขากับอยุธยา เม่ือสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถขึ้นเสวยราชยใน พ.ศ. 1991 น้ัน ทางสุโขทยั ไมม ีพระมหาธรรมราชาปกครองแลว คงมีแตพ ระยายทุ ธษิ เฐียร พระโอรสของพระ มหาธรรมราชาที่ 4 ไดรับแตง ตงั้ จากอยธุ ยาใหไ ปปกครองเมืองพษิ ณโุ ลก ถึง พ.ศ. 1994 พระยายุทธิษเฐียรไป เขากบั พระเจาติโลกราชแหง ลา นนา พระราชมารดาของสมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถไดปกครองเมืองพษิ ณุโลก ตอมาจนส้ินพระชนมเม่ือ พ.ศ. 2006 สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถไดเสด็จไปประทับที่พิษณุโลกและถือวา อาณาจกั รสโุ ขทยั ถูกรวมเขา กบั อาณาจกั รอยธุ ยานับต้ังแตน ั้นเปน ตนมา

114 2.2 สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 สมเดจ็ พระรามาธิบดีท่ี 2 เปน พระราชโอรสของสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถครองราชย พ.ศ. 2034 ถงึ พ.ศ. 2072 ใน พ.ศ. 2054 โปรตเุ กสไดเขา มาตดิ ตอ กบั กรุงศรีอยุธยา นบั เปนชาวตะวันตกชาติแรกที่เขามาเจริญ สัมพันธไมตรีกับไทย ไทยจึงเริ่มเรียนรูศิลปวิทยาของชาวตะวันตก โดยเฉพาะดานการทหาร ทําใหสมเด็จ พระรามาธบิ ดีที่ 2 ทรงพระราชนิพนธตําราพชิ ัย-สงครามของไทยไดเปน ครงั้ แรก นอกจากนที้ รงใหทําสารบญั ชี คือ การตรวจสอบจัดทําบัญชีไพรพลท้ังราชอาณาจักร นับเปนการสํารวจสํามะโนครัวคร้ังแรก โดยทรง ต้ังกรมสุรสั วดีใหม หี นาที่สํารวจและคุมบัญชีไพรพลทางดานศาสนา สมเด็จพระรามาธิบดีที่ 2 ทรงสรางวัด พระศรีสรรเพชญไวใ นเขตพระราชฐาน และใหห ลอ พระศรีสรรเพชญ สูง 8 วา หมุ ทองคํา ไวในพระมหาวิหาร ของวัดดวย ในรัชสมัยน้ีอยุธยาและลานนายังเปนคูสงครามกันเชนเดิม เน่ืองจากกษัตริยลานนา คือ พระเมืองแกว (ครองราชย พ.ศ. 2038 – 2068) พยายามขยายอาณาเขตลงมาทางใต จนถึง พ.ศ. 2065 มีการตกลงเปนไมตรกี นั สงครามจึงสน้ิ สดุ ลง ทางดานศาสนา สมเดจ็ พระรามาธิบดีที่ 2 ทรงสรางวดั พระศรสี รรเพชญไ วในเขตพระราชฐานและใหห ลอ พระศรีสรร เพชญ สูง 8 วา หุมทองคํา ไวใ นพระมหาวิหารของวดั ดว ย ในรัชสมัยนี้อยุธยาและลานนายังเปนคูสงครามกัน เชน เดิม เนื่องจากกษตั ริยลานนา คือ พระเมืองแกว (ครองราชย พ.ศ. 2038 - 2068) พยายามขยายอาณาเขต ลงมาทางใต จนถึง พ.ศ. 2065 มกี ารตกลงเปน ไมตรกี ัน สงครามจงึ สน้ิ สดุ ลง 2.3 สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช สมเด็จพระนเรศวรมหาราช เปนโอรสของสมเดจ็ พระมหาธรรมราชาในราชวงศสุโขทัยกับพระวิสุทธิ กษตั ริย พระราชธิดาของสมเดจ็ พระมหาจกั รพรรดิ ประสตู ิเมอื่ พ.ศ. 2098 ทีเ่ มอื งพิษณโุ ลกเมอ่ื พระชนมายุได 9 พรรษา ทรงถูกสง ไปเปนตวั ประกันท่ีกรุงหงสาวดี เพราะพมายึดเมืองพิษณุโลกได ทรงไดรับการเลี้ยงดูใน ฐานะพระราชบุตรธรรมเปน เวลา 7 ป จน พ.ศ. 2112 กรุงศรีอยุธยาเสยี แกพ มา พระมหาธรรมราชาไดรับการ สถาปนาขน้ึ เปนกษตั รยิ ข องกรงุ ศรอี ยธุ ยาในฐานะเมอื งขึน้ ของกรงุ หงสาวดแี ละอนุญาตใหพระนเรศวรกลบั กรงุ ศรีอยธุ ยา และไดรบั การสถาปนาใหเปน เจา เมอื งพษิ ณุโลกและมีตําแหนงอปุ ราช ระหวา งนนั้ ทรงทาํ สงครามกบั เขมรและพมา เพ่อื ปองกันอยุธยา พระเจาหงสาวดีเห็นดังนี้จึงคิดกําจัดพระนเรศวร แตพระองคทรงทราบจึง ทรงประกาศอิสรภาพที่เมืองแครง รวมเวลาทกี่ รุงศรีอยุธยาตกอยูภายใตการปกครองของพมา เปนเวลา 15 ป หลังจากประกาศอิสรภาพกท็ รงทาํ สงครามกบั พมาหลายครง้ั และไดก วาดตอ นผูค นจากหวั เมอื งฝายเหนอื มาไว เปน กําลังไดมาก ตอมาใน พ.ศ. 2133 สมเดจ็ พระธรรมราชาสวรรคต พระนเรศวรจึงเสด็จข้ึนครองราชยและ ทรงสถาปนาพระเอกาทศรถพระอนชุ าขน้ึ เปน พระมหาอุปราช พระราชภารกิจของพระองค ไดแก การทําศึก สงคราม โดยเฉพาะสงครามครั้งสําคัญ คือ สงครามยุทธหัตถี ท่ีทรงรบกับพมาที่ตําบลหนองสาหราย แมแต ฝา ยแพกย็ ังไดรบั การยกยองวา เปน นกั รบแท หลงั จากน้ันตลอดระยะเวลา 150 ป กรุงศรีอยุธยาไมถูกรุกราน จากพมาอีก สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงขยายอาณาเขตออกไปอยางกวางขวางครอบคลุมทั้งลานนา

115 ลา นชา ง ไทยใหญ และกัมพูชา รวมถึงพมา ครั้งสุดทาย คือ การเดินทัพไปตีเมืองอังวะ ซ่ึงพระองคประชวร และสวรรคตที่เมืองหาง ใน พ.ศ. 2148 พระชนมายุได 50 พรรษา เสวยราชสมบัติได 15 ป สมเด็จ พระนเรศวรมหาราช ทรงเปนวีรกษัตริยที่ไดรับการจารึกไวในประวัติศาสตรในฐานะผูกอบกูเอกราชใหแก กรุงศรอี ยุธยา ประชาชนชาวไทยจงึ ยกยอ งพระองคใหเ ปน มหาราช พระองคห น่ึง พระราชกรณยี กจิ ทีส่ ําคัญ 1. การลดสวยและงดเกบ็ ภาษีอากรจากราษฎรเปนเวลา 3 ปเศษ 2. การประกาศใชก ฎหมายพระราชกําหนดและกฎหมายเพิ่มเติมลักษณะรับฟอง 3. การสงเสรมิ งานดานวรรณกรรม หนังสือท่ีแตงในสมัยนี้ เชน สมุทรโฆษคําฉันท โคลงทศรถสอน พระราม โคลงพาลี-สอนนอง โครงราชสวัสดิ์ เพลงพยากรณกรุงเกา เพลงยาวบางบท รวมถึงวรรณกรรมช้ิน สําคญั คือ โครงเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนารายณนับเปน ยคุ ทองแหงวรรณกรรม ของไทยยคุ หน่ึง 4. การทําศกึ สงครามกบั เชียงใหมแ ละพมา พ.ศ.2203และไดอ ญั เชิญพระพทุ ธสหิ งิ ค ลงมาอยุธยาดวย 5. ดานความสัมพันธก ับตา งประเทศนัน้ เจรญิ รุงเรืองมาท้งั ประเทศตะวันออก เชน จีน อินเดีย และ ประเทศตะวนั ตกท่ีสาํ คัญ ไดแก โปรตเุ กส ฮอลนั ดา อังกฤษ และฝรั่งเศส ท้ังดานการเชื่อมสัมพันธไมตรีและ การปองกันการคุมคามจากชาติตางๆ เหลา นจี้ ากพระราชกรณียกิจตางๆ ดังกลาว จึงทรงไดรับการยกยองวา ทรงเปน มหาราช พระองคหน่ึง อีกทั้งในรัชสมัยของพระองคยังไดรับการยกยองวาเปนบุคคลสําคัญดาน ศิลปวัฒนธรรมยคุ หนึ่งดวย สมเดจ็ พระนารายณมหาราชเสดจ็ สวรรคตใน พ.ศ. 2231 ที่เมืองลพบุรี ราชธานีที่ สองท่พี ระองคโ ปรดเกลาฯ ใหสรา งข้ึน 3. สมยั กรุงธนบรุ ี สมเดจ็ พระเจาตากสินมหาราช มีนามเดมิ วา สิน ประสูติเมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2277 ในรัชสมัย สมเดจ็ พระเจา อยหู วั บรมโกศ เปนบุตรของนายไหฮอง และนางนกเอี้ยง เจา พระยาจกั รรี บั ไปเปน บุตรบุญธรรม ตอมาเขารบั ราชการจนไดตําแหนง หลวงยกกระบตั รเมืองตาก และเปนเจาเมืองตากครั้นเม่ือพมาลอมกรุงใน พ.ศ. 2308 พระยาตากถกู เรียกตัวเขาปองกนั พระนครหลวง แตเ กดิ ทอใจวา หากสูกบั พมาทอ่ี ยธุ ยาตอ งเสยี ชีวิต โดยเปลาประโยชนเปนแน จงึ พาทัพตฝี า หนไี ปตั้งตัวทจี่ นั ทบรู (จนั ทรบรุ )ี พอถงึ เดอื นเมษายน พ.ศ. 2310 กรุงศรีอยธุ ยา กเ็ สยี แกพมา แตห ลังจากนนั้ 7 เดอื น พระยาตากก็ไดย กทพั มาขบั ไลพ มา ออกจากกรุงศรอี ยุธยา ไดท ั้งหมด แตเห็นวากรุงศรีอยุธยาเสียหายมาก จึงสถาปนากรุงธนบุรีเปนเมืองหลวง และประกอบพิธีบรม ราชาภิเษกขน้ึ ครองราชยใ น พ.ศ. 2310 ทรงพระนามวา สมเดจ็ พระบรมราชาที่ 4 แตคนท่ัวไปนิยมออกพระ นามวา สมเดจ็ พระเจา ตากสนิ พรอมทั้งพระราชทานนามเมืองวา กรุงธนบุรีศรีมหาสมุทร เหตุที่เลือกธนบุรี เปนเมอื งหลวง เนอื่ งจากทรงเห็นวาธนบรุ ีเปนเมอื งเล็กปองกันรักษางายอยูใกลปากอาวสะดวกแกการติดตอ คาขายกับตางชาติ และการลําเลียงอาวุธ มีเสนทางคมนาคมสะดวก โดยเฉพาะทางเรือมีแมนํ้าคั่นกลาง เชนเดียวกับพษิ ณโุ ลกและสุพรรณบรุ ี เพอ่ื จะไดใชกองทัพเรอื สนบั สนุนการรบ และตัง้ อยูไมไกลศูนยกลางเดิม มากนัก เปน แหลง รวมขวญั และกําลงั ใจของผคู น โดยอาศัยมผี ูนําทเ่ี ขม แข็ง

116 พระราชกรณียกจิ ท่สี ําคญั ที่สุด การรวบรวมบรรดาหัวเมืองตางๆ เขา อยภู ายใตการปกครองเดียวกัน เนือ่ งจากมีคนพยายามต้ังตัวข้ึน เปนผูนําในทองถิ่นตางๆ มากมาย เชน ชุมนุมเจาเมืองพิษณุโลก ชุมนุมเจาเมืองพิมาย ชุมนุมเจาเมือง นครศรีธรรมราช เปน ตน ตลอดรชั กาลมีศึกสงครามเกิดขึ้นมากมาย ไดแ ก ศึกพมาท่ีบางกุง ศึกเมอื งเขมร ศึกเมอื งเชียงใหม ศกึ เมอื งพชิ ัย ศกึ บางแกว ศกึ อะแซหวุน ก้ี ศึกจาํ ปาศักด์ิ ศกึ เวียงจนั ทน ซง่ึ พระเจากรุงธนบุรี ไดร ับชัยชนะในการศกึ ษามาโดยตลอด ในสมยั กรงุ ธนบุรตี อนปลาย 4. สมัยกรงุ รัตนโกสินทร 4.1 พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลก ในรชั สมัยสมเดจ็ พระเจาอยหู วั บรมโกศ เมือ่ วนั ท่ี 20 มนี าคม พ.ศ. 2279 พระบิดามีพระนามเดมิ วา ทองดี พระมารดาชื่อ หยก เมือ่ ทรงมพี ระชันษา 21 พรรษา ทรงผนวชเปนพระภิกษุ 3 เดือน เม่ือลาสิกขาก็ทรงเขารบั ราชการ ในแผนดินสมเด็จพระเจาอุทมุ พร คร้นั ถงึ แผน ดินสมเดจ็ พระเจา เอกทัศทรงไดร บั ตาํ แหนงเปนหลวงยกกระบัตร ประจําเมอื งราชบุรี พระองคทรงมีความชํานาญในการรบอยางยิ่ง จึงไดรับพระราชทานปูนบําเหน็จความดี ความชอบใหเ ล่อื นเปน พระราชวรนิ ทร พระยาอภัยรณฤทธ์ิ พระยายมราชวา ท่ีสมหุ นายก เจา พระยาจักรี และ ในท่ีสดุ ไดเล่ือนเปน เจา พระยามหากษัตรย์ศิ กึ มเี ครื่องยศอยา ง เจา ตางกรม เมอ่ื ทรงตไี ดเวียงจันทร พระองคไ ด อัญเชิญพระพทุ ธมหามณรี ตั นปฎิมากร (พระแกวมรกต) จากเมืองเวียงจันทนมายังกรุงธนบุรีดวย ตอมาเกิด เหตุจลาจล ขาราชการและประชาชนจึงอญั เชญิ เปน พระมหากษัตรยิ แ ทนสมเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราช พระราชกรณยี กจิ ท่ีสาํ คัญ พระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟาจฬุ าโลกมหาราชทรงเปน ทง้ั นกั ปกครองและนักการทหารที่ยอดเย่ยี ม ทรงแตงตั้งใหเ จา นายที่เคยผานราชการทพั ศกึ มาทาํ หนา ท่ีชว ยในการปกครอง บานเมืองโปรดเกลา ฯ 1. ใหชําระกฎหมายใหส อดคลอ งกบั ยคุ สมยั ของบานเมอื ง คอื กฎหมายตราสามดวง 2. รวมถงึ การชาํ ระพระพุทธศาสนาใหบ รสิ ทุ ธ์ิอนั เปนเครือ่ งสงเสริมความมน่ั คงของกรุงรตั นโกสนิ ทร 3. นอกจากนีพ้ ระองคยังคงทรงสง เสรมิ วัฒนธรรมของชาติ ทงั้ ดานวรรณกรรมที่ทรงแสดงพระปรีชา สามารถในการประพันธ โดยพระราชนิพนธ บทละครเรื่องรามเกียรติ์ บทละครเรื่องอุณรุท บทละเคร่ือง อิเหนา บทละครเรื่องดาหลัง เพลงยาวรบพมาท่ีทาดินแดง นอกจากดานวรรณกรรมแลว พระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดฟาจฬุ าโลกมหาราชยังทรงสงเสรมิ ศิลปะดา นสถาปต ยกรรม ประติมากรรม และนาฏกรรม

117 4. ภายหลังท่ีครองกรุงรัตนโกสินทรเพียง 3 ป ไดเกิดศึกพมายกทัพมาตีเมืองไทย พระองคทรงจัด กองทัพตอสูจนทัพพมาแตกพาย ยังความเปนเอกราชใหกับแผนดินไทยมาจนทุกวันนี้ พระบาทสมเด็จ พระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราชทรงเปนพระมหากษัตริยท่ที รงมีพระมหากรณุ าธิคุณอยา งลน พนตอพสกนิกร ชาวไทย เปน มหาราชอีกพระองคหนึ่งในประวัติศาสตรไทย และทรงเปนปฐมบรมกษัตริยแหงราชจักรีวงศ ท่ีปกครองบานเมอื งใหเ กิดความสงบสุขจวบจนปจ จุบนั 4.2 พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจาอยหู ัว พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว มีพระนามเดิมวา สมเด็จพระเจาลูกยาเธอเจาฟามงกุฎ เปน พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลานภาลัย รัชกาลที่ 2 กับกรมสมเด็จพระศรีสุริเยนทรา บรมราชินี ทรงพระราชสมภาพเมื่อวันท่ี 17 ตุลาคม พ.ศ. 2347 ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราชเมือ่ พระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลิศหลา นภาลัยจะเสด็จสวรรคตนั้น พระองคมิไดตรัสมอบราช สมบัติใหแกเจานายพระองคใด ที่ประชุมพระบรมวงศานุวงศและขุนนางผูใหญจึงปรึกษายกราชสมบัติ ใหแ กพระเจา ลูกยาเธอกรมหมน่ื เจษฎาบดินทร ฝายเจา มงกุฎซึ่งทรงผนวชตามราชประเพณีกอนพระราชบิดา สวรรค ไมก่ีวัน จึงไดดํารงอยูในสมณเพศตอไปถึง 26 พรรษา ทําใหพระองคมีเวลาทรงศึกษาวิชาการตางๆ อยางมากมาย โดยเฉพาะภาษาตางประเทศ เปนเหตุใหทรงทราบเหตุการณโลกภายนอกอยางกระจางแจง ท้ังยังไดเสด็จธุดงคจาริกไปนมัสการปูชนียสถานตามหัวเมืองหางไกล ท่ีทําใหทรงทราบสภาพความเปนอยู ของราษฎรเปน อยา งดี พระราชภารกจิ ทสี่ ําคญั 1. การทําสนธิสัญญากบั อังกฤษ เพือ่ แลกกับเอกราชของประเทศ ยอมใหต้ังสถานกงสุลมีสิทธิสภาพ นอกราชอาณาเขต ยอมเลิกระบบการคาผกู ขาดเปน การคา เสรี เกบ็ ภาษีขาเขาในอัตรารอยชักสาม 2. ทรงปรับปรงุ การรักษาความม่นั คงของประเทศ มีการตง้ั ขาหลวงปก ปนพระราชอาณาเขตชายแดน ดานตะวันตกรวมกับอังกฤษ ทรงจางผูเชี่ยวชาญชาวยุโรปมาสํารวจทําแผนท่ีพระราชอาณาเขตชายแดน ดานตะวันออก จางนายทหารยุโรปมาฝกสอนวิชาทหารแบบใหม ทรงใหตอเรือกลไฟขึ้นใชหลายลําและ ผลจากการทําสญั ญากบั องั กฤษทําใหเ ศรษฐกิจเจรญิ รุงเรอื งมาก 3. พระองคจ ึงขยายพระนครออกไปทางทิศตะวันออก ไดมีการขุดคลองและสรางถนนขึ้นมากมาย เชน คลองผดุงกรุงเกษม คลองภาษีเจรญิ คลองดาํ เนนิ สะดวก ถนนเจรญิ กรงุ ถนนบํารงุ เมอื ง ถนนเฟอ งนคร 4. ไดเกิดกิจการแบบตะวันตกขึ้นหลายอยาง เชน ใชรถมาเดินทาง มีตึกแบบฝร่ัง มีโรงสีไฟ โรงเลอ่ื ยจกั ร เปนตน นอกจากนย้ี งั มกี ารรบั ชาวตางประเทศเขามารบั ราชการ ออกหนังสือราชกิจจานุเบกษา ตงั้ โรงกษาปณ ฯลฯ

118 5. พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจาอยูหัวไดพระราชทานเสรีภาพในการนับถือศาสนา เพราะทรง เหน็ วาไมม ีผลตอ กจิ การแผนดนิ 6. พระองคไ ดทรงปญ ญตั ิกฎหมายข้นึ เกอื บ 500 ฉบับ ซึง่ เปน กฎหมายทีเ่ ต็มไปดว ยมนษุ ยธรรม 7. พระองคทรงเปนนักวิทยาศาสตร ทรงยอมรับวิชาการทางตะวันตกมาใช เชน การถายรูป การกอ สรา ง และงานเครื่องจักร เปนตน ท้ังยังทรงมีพระปรีชาสามารถในดานดาราศาสตร คือ ทรงคํานวณ เวลาเกดิ สุรยิ ปุ ราคาหมดดวงในประเทศไทย ที่ตําบลหวากอ แขวงเมืองประจวบคีรีขันธ ไดวาจะเกิดข้ึนวันท่ี 18 สิงหาคม พ.ศ. 2411 เวลา 10.32 นาฬิกา เวลาดวงอาทิตยมืดเต็มดวง คือ 6 นาที 46 วินาที และ เหตกุ ารณไดเกิดขนึ้ จรงิ ตามทท่ี รงคาํ นวณไวทุกประการ ในการเสดจ็ ไปทอดพระเนตรสุริยุปราคาคร้ังนั้นทําใหพระองคประชวรดวยไขสับส่ันอยางแรง และ เสด็จสวรรคตเม่อื วันท่ี 1 ตลุ าคม พ.ศ. 2411 สริ ิพระชนมายุได 64 พรรษา รวมเวลาครองราชยไ ด 17 ปเ ศษ 4.3 พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจาอยหู วั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูห ัว เปนพระราชโอรสในรชั กาลที่ 4 และสมเด็จพระเทพศิริน ทราบรมราชินี พระราชสมภพเมื่อวันท่ี 20 กันยายน พ.ศ. 2396 มีพระนามเดิมวา สมเด็จพระเจาลูกยาเธอ เจา ฟา จฬุ าลงกรณ ทรงไดรับการศึกษาขั้นตนในพระบรมมหาราชวังเม่ือพระชนมายุ 13 พรรษา ทรงเปนกรม ขนุ พินิตประชานาถ เสวยราชยเ มือ่ วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2411 ขณะมีพระชนมพรรษาเพียง 15 พรรษา โดยมีเจาพระยาศรีสุริยวงศ (ชวง บุนนาค) เปนผูสําเร็จ ราชการแผนดิน จนถงึ พ.ศ. 2416 ทรงบรรลุนติ ภิ าวะ พระชนมพรรษาครบ 20 พรรษา จึงมีพระราชพิธีบรม ราชาภิเษกคร้ังท่ี 2 ทรงครองราชยส มบัติยาวนานถึง 42 ป สวรรคตเมือ่ วันท่ี 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 พระราชกรณียกิจทส่ี าํ คัญ เพื่อใหไทยเจริญกาวหนาทัดเทียมอารยประเทศและรอดพนจากภัยจักรวรรดินิยมท่ีกําลังคุมคาม ภมู ภิ าคเอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใตอ ยขู ณะน้นั รชั กาลท่ี 5 ทรงพฒั นาและปรบั ปรงุ ประเทศ ทกุ ดา น เชน การปกครอง ทรงปฎิรูปการปกครองใหมตามอยางตะวันตก แยกการปกครองออกเปน 3 สวน คือ การปกครอง สว นกลาง แบงเปนกระทรวงตา งๆ การปกครองสวนภมู ิภาคโดยระบบเทศาภบิ าลและการปกครองสว นทองถน่ิ ในรูปสขุ าภบิ าล กฎหมายและการศาล ใหต้งั กระทรวงยตุ ธิ รรมรับผดิ ชอบศาลยตุ ิธรรม เปน การแยกอาํ นาจตุลาการ ออกจากฝายบริหารเปน คร้ังแรก ยกเลิกจารีตนครบาลที่ใชวิธีโหดรายทารุณในการไตสวนคดีความ ตั้งโรงเรียนกฎหมายข้ึน และ

119 ประกาศใชป ระมวลกฎหมายลักษณะอาญาอันเปน ประมวลกฎหมายฉบับแรกของไทย การปรับปรุงกฎหมาย และการศาลนีเ้ ปนลทู างทที่ ําใหประเทศไทยสามารถแกป ญ หาสิทธิสภาพนอกอาณาเขตไดในภายหลงั สังคมและวฒั นธรรม ทรงยกเลกิ ระบบทาสและระบบไพร ใหประชาชนมีอิสระในการดํารงชีวิต ยกเลิกประเพณีท่ีลาสมัย และรับเอาวฒั นธรรมตะวันตกเขา มา การเงนิ การธนาคารและการคลัง ผลจากการทําสนธสิ ัญญาเบาวรงิ ในสมยั รัชกาลท่ี 4 ทําใหเ ศรษฐกิจการคา ขยายตัว มชี าวตา งประเทศ เขา มาทํากจิ การในประเทศไทยมากขึน้ รัชกาลท่ี 5 จึงใหออกใชธนบัตรและมีการกําหนดอัตราแลกเปลี่ยนที่ แนนอนเปนครงั้ แรก ทรงอนญุ าตใหธ นาคารพาณชิ ยข องตางประเทศเขา มาตัง้ สาขาและสนับสนนุ ใหค นไทยตั้ง ธนาคารพาณิชยข ึ้น ในดา นการคลงั มีการจัดทํางบประมาณแผนดินเปนครั้งแรก และปรับปรุงระบบจัดเก็บ ภาษอี ากรใหมปี ระสิทธิภาพขนึ้ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงมีพระกรุณาธิคุณตอประชาชนชาวไทยและประเทศ ไทยอยางใหญห ลวง จึงทรงไดร ับพระราชสมัญญาวา พระปย มหาราชอันหมายถึงวา ทรงเปนที่รักยิ่งของปวง ชนชาวไทย และในโอกาสครบรอบ 150 พรรษาแหงวันคลายวันพระราชสมภพ วันท่ี 20 กันยายน พ.ศ.2546 องคการศกึ ษาวิทยาศาสตรและวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ หรือยูเนสโก (UNESCO) ไดประกาศยกยองให พระองคเปน บคุ คลสําคญั และมีผลงานดเี ดนของโลกทางสาขาการศกึ ษา วฒั นธรรม สงั คมศาสตร มนุษยวิทยา การพฒั นาสงั คม และสอื่ สาร 4.4 สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพ สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ เปนพระโอรสในรัชกาลที่ 4 กับเจาจอมมารดาชุม มีพระนามเดิมวา พระองคเจาดิศวรกุมาร ประสูติเมื่อวันที่ 21 มิถุนายน พ.ศ. 2405 ทรงไดร บั การศึกษาเบ้อื งตนในพระบรมมหาราชวัง ในสมัยรัชกาลท่ี 5 ไดรับการสถาปนาเปนกรมหม่ืนดํารง ราชานุภาพ แลวเลื่อนเปนกรมหลวง ตอมาในสมัยรัชกาลที่ 6 ไดเลื่อนข้ึนเปนกรมพระยา และเม่ือถึงสมัย รัชกาลท่ี 7 ไดรับการสถาปนาเปน สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ สมเด็จฯ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพทรงเปน กําลงั สําคญั ในการพฒั นาบานเมอื ง โดยเฉพาะการปฏิรูปประเทศในสมัย รัชกาลที่ 5 ทรงปฏิบัติหนาที่ราชการดานความวิริยะอุตสาหะ มีความรอบรู มีความซ่ือสัตย และจงรักภักดี ตอ พระมหากษัตรยิ ท กุ พระองค

120 กรณียกิจที่สาํ คญั การศกึ ษา ใน พ.ศ. 2423 ทรงไดรับแตงต้ังใหดํารงตําแหนงผูบังคับการกรมทหารมหาดเล็ก จึงเก่ียวของกับ การศึกษามาตัง้ แตนั้น เนื่องจากมกี ารตง้ั โรงเรยี นทหารมหาดเล็กขึ้นในกรมทหารมหาดเล็ก ตอมาเปลี่ยนเปน โรงเรียนเรียนพลเรอื น จนถึง พ.ศ. 2433 ทรงเปน อธบิ ดีกรมศึกษาธิการและกํากับกรมธรรมการ จึงปรับปรุง งานดานการศึกษาใหท นั สมัย เชน กาํ หนดจดุ มุงหมายทางการศึกษาใหสอดคลองกับความตอ งการของประเทศ คือ ฝก คนเพอ่ื เขา รับราชการกําหนดหลกั สตู ร เวลาเรียนใหเปนแบบสากล ทรงนิพนธแบบเรียนเร็วข้ึนใชเพ่ือ สอนใหอา นไดภายใน 3 เดือน มีการตรวจคัดเลือกหนังสือเรียน กําหนดแนวปฏิบัติราชการในกรมธรรมการ และริเร่มิ ขยายการศกึ ษาออกไปสูราษฎรสามญั ชน เปน ตน การปกครอง ทรงตําแหนงเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยคนแรกเปนเวลานานถึง 23 ป ติดตอกันต้ังแต พ.ศ. 2435 – 2458 ทรงมีบทบาทสาํ คัญในการวางรากฐานระบบการบริหารราชการแผนดินสวนภูมิภาพใน แนวใหม โดยยกเลิกการปกครองท่ีเรียกวา ระบบกินเมือง ซึ่งใหอํานาจเจาเมืองมาก มาเปนการรวมเมือง ใกลเ คียงกนั ตง้ั เปน มณฑล และสง ขาหลวงเทศาภบิ าลไปปกครองและจา ยเงินเดือนใหพอเล้ียงชีพ ระบบนี้เปน ระบบการรวมอาํ นาจเขาสศู นู ยกลาง นอกจากนม้ี กี ารตง้ั หนวยงานใหมขน้ึ ในกระทรวงมหาดไทย เพื่อทาํ หนาท่ี ดูแลทุกขสุขราษฎร เชน กรมตํารวจ กรมปาไม กรมพยาบาล เปนตน ตลอดเวลาที่ทรงดูแลงานมหาดไทย ทรงใหค วามสําคัญแกการตรวจราชการเปนอยางมาก เพราะตองการเห็นสภาพเปนอยูที่แทจริงของราษฎร ดูการทาํ งานของขา ราชการ และเปนขวัญกําลังใจแกข า ราชการหวั เมอื งดวย งานพระนิพนธ ทรงนพิ นธง านดานประวตั ศิ าสตรโบราณคดี และศิลปวฒั นธรรมไวเปนจํานวนมาก ทรงใชวิธีสมัยใหม ในการศึกษาคนควาประวัติศาสตรและโบราณคดี จนไดรับการยกยองวาเปนบิดาทางโบราณคดีและ ประวัตศิ าสตรไทย สมเด็จฯ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพทรงลาออกจากตําแหนง เสนาบดีกระทรวงมหาดไทย เม่ือ พ.ศ. 2458 ในสมัยรัชกาลท่ี 6 เนื่องจากมีปญหาดานสุขภาพ แตตอมาเสด็จกลับเขารับราชการอีกครั้ง ในตาํ แหนง เสนาบดีมุรธาธร และเม่ือถงึ สมัยรชั กาลท่ี 7 ทรงดํารงตําแหนงอภิรัฐมนตรี งานสําคัญอ่ืนๆ ที่ทรง วางรากฐานไว ไดแก หอสมุดสําหรับพระนคร และงานดานพิพิธภัณฑและหอจดหมายเหตุ สมเด็จฯ กรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพสน้ิ พระชนมเมื่อ พ.ศ. 2486 ทรงเปนตนราชสกุล ดิศกุล ใน พ.ศ. 2505 ยูเนสโก ประกาศยกยองพระองคใหเปนผูมีผลงานดีเดนทางดานวัฒนธรรมระดับโลก นับเปนคนไทยคนแรกที่ไดรับ เกยี รติ 4.5 สมเด็จพระเจาบรมวงศเ ธอ เจาฟากรมพระยานริศรานวุ ดั ตวิ งศ สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ เปนเจาฟาผูทรง พระปรีชาสามารถในวิชาการหลายแขนง ทรงเปนปราชญทางอักษรศาสตร ประวัติศาสตร ดนตรี และงานชาง พระองคมพี ระนามเดมิ วา พระองคเจา จิตรเจริญ เปนพระราชโอรสในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจาอยูหัว

121 กับหมอมเจาหญิงพรรณราย ประสูติที่ตําหนักในพระบรมมหาราชวัง เม่ือวันท่ี 28 เมษายน พ.ศ. 2406 ทรงไดรบั การศึกษาข้ันตนทโ่ี รงเรียนเตรียมทหาร จากนั้นผนวชเปนสามเณรอยูที่วัดบวรนิเวศวิหาร หลังจาก น้ันทรงศึกษาวิชาการตางๆ และราชประเพณี ครั้นลาผนวชแลว ทรงรับราชการในพระบาทสมเด็จ พระจลุ จอมเกลาเจาอยหู วั ทรงมีพระสติปญญารอบรู เปน ท่ีวางพระราชหฤทยั จนไดรับพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหเ ลอ่ื นพระอิสริยยศเปน พระเจา นองยาเธอเจา ฟา กรมขนุ นริศรานวุ ดั ติวงศ ทรงรับราชการในตําแหนงสําคัญ อยหู ลายหนว ยงานเพือ่ วางรากฐานในการบริหารราชการใหม ั่นคง ทั้งกระทรวงโยธาธิการ กระทรวงพระคลัง และกระทรวงวัง ใน พ.ศ. 2452 ทรงกราบบังคมลาออกจากราชการ เนื่องจากประชวร ดวยโรคพระหทัยโต ทรงปลกู ตําหนักอยูท่ีคลองเตย และเรียกตําหนักน้ีวา บานปลายเนิน คร้ันเม่ือรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา เจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหเลื่อนพระอิสริยยศเปน สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟา กรมพระนริศรานวุ ดั ติวงศ และโปรดเกลา ฯ ใหทรงกลบั เขา รบั ราชการอกี ครง้ั หน่ึง จนกระท่ังมีการเปลย่ี นแปลง การปกครอง จงึ ทรงพนจากตําแหนง ถงึ รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั อานนั ทมหดิ ล ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหเ ลื่อนกรมข้นึ เปน สมเด็จพระเจาบรมวงศเ ธอ เจา ฟากรมพระยานรศิ รานุวัดติวงศในบั้นปลายพระชนมทรงประทับที่บานปลาย เนินจนส้ินพระชนมล งเมอื่ วันท่ี 10 มนี าคม พ.ศ. 2490 พระชันษา 83 ป ทรงเปน ตน ราชสกุล จิตรพงศ สมเดจ็ ฯ เจา ฟา กรมพระยานรศิ รานวุ ดั ติวงศ ทรงมีพระปรีชาสามารถในงานชางหลายแขนง ไดทรง งานออกแบบไวเปนจํานวนมาก ทั้งงานภาพเขียนในวรรณคดี ภาพประดับผนัง พระราชลัญจกรและ ตราสัญลักษณตางๆ ตาลปตร ตลอดจนสถาปตยกรรม ซ่ึงเปนท่ีรูจักแพรหลาย เชน พระอุโบสถ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม พระอุโบสถวัดราชาธิวาส พระอุโบสถวัดพระปฐมเจดีย ฯลฯ ดวยพระปรีชา สามารถทางดา นงานชา งนเ้ี อง ทาํ ใหทรงไดรบั พระสมัญญานามวา นายชา งใหญแหง กรุงสยาม นอกจากนี้ยังทรงพระปรีชาสามารถทางดานดนตรี ทรงพระนิพนธเพลงเขมรไทรโยค เพลงตับนิทรา ชาคริต เพลงตับจูลง ฯลฯ สวนดานวรรณกรรมทรงมีลายพระหัตถโตตอบกับสมเด็จฯ กรมพระยาดํารง ราชานภุ าพ ซงึ่ ภายหลงั ไดกลายเปนเอกสารท่ีมคี ุณคาดานประวัติศาสตรโบราณคดี ศิลปวัฒนธรรมประเพณี และอักษรศาสตร ท่ีรูจักกันทั่วไปในนาม สาสนสมเด็จ ความท่ีสมเด็จฯ เจาฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ ทรงพระปรีชาสามารถในวิชาการหลายแขนง จึงมิไดเปนบุคคลสําคัญของชาติไทยเทาน้ัน หากแตทรงเปน บุคคลท่ีชาวโลกพึงรูจัก โดยใน พ.ศ. 2506 อันเปนวาระครบรอยปแหงวันประสูติ ยูเนสโกไดประกาศ ใหพ ระองคเ ปน บคุ คลสําคญั ของโลกพระองคห น่ึง 4.6 ขรัวอินโขง ขรวั อนิ โขง เปนชอื่ เรยี กพระอาจารยอนิ ซึง่ เปนจิตรกรในสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา เจา อยหู ัว ขรัวอินโขงเปนชาวบางจาน จังหวัดเพชรบุรี บวชอยูจนตลอดชีวิตท่ีวัดราชบูรณะ (วัดเลียบ) กรุงเทพฯ การที่ทานบวชมานานจึงเรียกวา ขรัว สวนคําวา โขง น้ันเกิดจากทานบวชเปนเณรอยูนานจนใคร ๆ พากัน เรียกวา อินโขง ซงึ่ คําวา โขง หรือ โคง หมายถงึ ใหญหรือโตเกินวัยน้ันเอง

122 ขรัวอินโขง เปนชางเขียนไทยคนแรกที่มีความรูในการเขียนภาพทั้งแบบไทยท่ีนิยมเขียนกันมาแต โบราณ และท้ังแบบตะวันตกดวย นับเปนจิตรกรคนแรกของไทยที่มีพัฒนาการเขียนรูปจิตรกรรมฝาผนัง โดยการนําทฤษฎีการเขียนภาพแบบสามมิติแบบตะวันตกเขามาเผยแพรในงานจิตรกรรมของไทยยุคน้ัน ภาพตา งๆ ทข่ี รัวอินโขง เขยี นจงึ มีแสง เงา มคี วามลกึ และเหมอื นจริง ผลงานของขรัวอินโขงเปนท่ีโปรดปรานของพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวมาก เคยโปรดเกลาฯ ใหเขียนรูปตางๆ ตามแนวตะวันตกไวท่ีพระอุโบสถวัดบวรนิเวศวิหาร ซ่ึงเปนภาพเขียน แรกๆ ของขรัวอนิ โขง นอกจากนน้ั มีภาพเหมอื นพงศาวดารกรงุ ศรีอยธุ ยาทห่ี อพระราชกรมานสุ รณ ภาพของขรวั อนิ โขงเทาท่มี ปี รากฏหลกั ฐานและมีการกลา วอางถึง อาทิ ภาพเขียนชาดก เร่ืองพระยา ชางเผือก ทีผ่ นงั พระอุโบสถ และภาพสภุ าษิตที่หนาตางพระอโุ บสถวดั พระศรีรัตนศาสดาราม ภาพพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทรในหอพระราชพงศานุสรณในพระบรมมหาราชวัง ภาพปริศนาธรรมที่ผนังพระอุโบสถ วัดบรมนิวาส ภาพพระบรมรูปรัชกาลท่ี 4 ฯลฯ ภาพเขียนจากฝมือขรัวอินโขงเหลานี้ มีเอกลักษณเฉพาะตัว โดดเดน แปลกตา ใชสีเขมและสีออน แตกตางจากงานจิตรกรรมท่ีเคยเขียนกันมาในยุคน้ัน ทําใหเกิดรูปแบบใหมของงานจิตรกรรมในสมัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวท่ีเรียกกันวา จิตรกรรมสกุลชางขรัวอินโขงท่ีเปนตนกําเนิดของงาน จติ รกรรมไทยในยุคตอ ๆ มา 4.7 สมเดจ็ พระศรีนครินทราบรมราชชนนี สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนชี ทรงมีพระนามเดิมวา สังวาล ตะละภัฏ พระราชราชสมภพ เม่อื วันอาทติ ยท ี่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2443 ทรงเปนบุตรคนท่ี 3 ในพระชนกชู และพระชนนีคํา ทรงมีพระภคินี และพระเชษฐา 2 คนซงึ่ ไดถ ึงแกก รรมตั้งแตเยาววยั คงเหลือแตพระอนุชาออนกวา พระองค 2 ป คือ คุณถมยา สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีอภิเษกสมรสกับสมเด็จเจาฟาฯ กรมขุนสงขลานครินทร ไดประสูตพิ ระโอรสและพระธดิ า ดังน้ี 1. หมอ มเจากัลยาณวิ ฒั นามหิดล ภายหลังทรงไดร ับการสถาปนาพระอสิ รยิ ศกั ด์ิ เปนสมเด็จพระเจา พนี่ างเธอ เจา ฟา กลั ยาณิวฒั นา กรมหลวงนราธวิ าสราชนครินทร 2. หมอมเจา อานนั ทมหดิ ล (รชั กาลท่ี 8) 3. พระวรวงศเ ธอพระองคเ จาภมู พิ ลอดลุ ยเดช (รัชกาลท่ี 9) พระราชกรณียกิจท่ีสาํ คัญ การแพทย พยาบาล การสาธารณสุข และการศกึ ษา สมเด็จยาทรงจดั ต้งั หนวยและมลู นิธทิ ่ีสาํ คญั ขึ้น ดงั นี้ 1. หนวยแพทยอาสาสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี (พอ.สว.) เปนหนวยแพทยอาสา เคลอื่ นทท่ี ี่เดินไปในถิ่นทุรกนั ดาร ประกอบดว ย แพทย ทันตแพทย เภสัชกร พยาบาล เจาหนาท่ีสาธารณสุข และสมาชิกสมทบอกี คณะหน่งึ ซง่ึ ไมไ ดร บั สิง่ ตอบแทนและเบยี้ เล้ียง เงนิ เดอื น 2. มลู นิธิขาเทยี ม จดั ต้ังเม่ือ 17 สิงหาคม พ.ศ. 2535

123 3. มูลนธิ ิถันยรักษ ท่โี รงพยาบาลศิรริ าช จัดต้งั เม่ือเดอื นมีนาคม พ.ศ. 2538 เพอ่ื ใชเ ปนสถานทต่ี รวจ วินิจฉัยเตา นม 4. ทรงบริจาคเงนิ เพื่อสรา งโรงเรยี นกวา 185 โรงเรียน และทรงรบั เอาโครงการของโรงเรียนตํารวจ ตระเวนชายแดนไวในพระราชปู ถัมภ การอนุรักษธรรมชาติ และสิง่ แวดลอม สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงเปนพระราชวงศท่ีโปรดธรรมชาติมาก ทรงสรางพระ ตาํ หนกั ดอยตุง ขนึ้ บริเวณดอยตุง เน้ือที่ 29 ไร 3 งาน ที่บา นอกี อปากลว ย อาํ เภอแมฟ า หลวง จังหวดั เชียงราย ดวยพระราชทรพั ยสวนพระองคเ อง ในพ้ืนทเ่ี ชา ของกรมปา ไมเปน เวลานาน 30 ป มคี วามสูงกวา ระดบั นํา้ ทะเล ประมาณ 1,000 เมตร โดยทรงเรียกพระตําหนักนี้วา บานท่ีดอยตุง ทรงพัฒนาดอยตุง และสงเสริมงาน ใหช าวเขาอกี ดว ย ดงั นี้ 1. โครงการพัฒนาดอยตุง เมื่อป พ.ศ. 2531 2. ทรงพระราชทานกลาไมแ กผตู ามเสด็จ และทรงปลูกปาดว ยพระองคเ อง 3. ทรงนําเมล็ดกาแฟพันธุอาราบิกา และไมดอกมาปลูก 4. โครงการขยายพนั ธุโ ดยวิธีเพาะเลี้ยงเน้อื เย่ือหนอไมฝรงั่ กลว ย กลวยไม เห็ดหลนิ จือ สตรอเบอรร่ี 5. จัดต้ังศูนยบําบัด และฟนฟูสมรรถภาพผูติดยาเสพติด ที่บานผาหมี ตําบลเวียงพางคํา อําเภอ แมสาย จังหวดั เชยี งราย จากพระราชอุตสาหะดังกลา ว และโครงการที่ยังมิไดนําเสนอขึ้นมาขางตนนี้ ยอดดอย ที่เคยหัวโลน ดวยการถางปา ทําไรเล่ือนลอยปลูกฝน จึงไดกลับกลายมาเปนดอยท่ีเต็มไปดวยปาไมตามเดิม ดวยเหตุนี้ พระองคจึงทรงไดร ับขนานนามวา สมเดจ็ ยา แมฟ าหลวงของชาวไทย ในวนั อังคารท่ี 18 กรกฎาคม พ.ศ. 2538 สมเดจ็ พระศรนี ครินทราบรมราชชนนีทรงไดเสด็จสวรรคต แตพ ระเกียรติคุณ และพระมหากรณุ าธิคุณ ที่ทรงปรารถนาใหชาวไทยมีความสุข ยังคงสถิตถาวรอยูในความ ทรงจําของพสกนิกรทั่วไทยตลอดกาล และในวันที่ 21 ตุลาคม พ.ศ. 2543 เปนวันคลายวันพระราชสมภพ ครบรอบ 100 ป องคการวิทยาศาสตรและวัฒนธรรมแหงสหประชาชาติ หรือ ยูเนสโก ไดเฉลิมพระเกียรติ ยกยอ งใหส มเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนีทรงเปน “บคุ คลสําคัญของโลก” 4.8 พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช (รัชกาลท่ี 9) พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช พระราชโอรสพระองคเล็กในสมเด็จ เจาฟามหิดลอดุลยเดช กรมขุนสงขลานครินทร และหมอมสังวาล ประสูติ ณ โรงพยาบาลเมานทออเบรน เมอื งเคมบรดิ จ รัฐแมสสาซูเสตต ประเทศสหรัฐอเมริกา วันที่ 5 ธันวาคม 2570 ตรงกับวันจันทร เดือนอาย ข้ึน 12 ค่ํา ปเถาะ เหตุท่ีประสูติที่อเมริกาเพราะขณะน้ันพระบรมราชนกเสด็จทรงศึกษาและปฏิบัติหนาที่ ราชการในตา งประเทศ ทรงเปนพระมหากษัตริยรัชกาลที่ 9 แหงราชวงศจักรี เสด็จข้ึนครองราชยต้ังแตวันที่ 9 มิถุนายน พ.ศ. 2489 จนถึงปจจบุ นั ทรงพระสถานะเปนประมุขแหง รฐั ตามบทบญั ญตั ิของรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย

124 พระองคทรงไดรับการถวายพระราชสมัญญาวา “สมเด็จพระภัทรมหาราช” ซึ่งมีความหมายวา “พระมหากษัตริยผูประเสริฐย่ิง” ตอมาไดมีการถวายพระราชสมัญญาใหมวา “พระบาทสมเด็จพระ เจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช” เม่ือ พ.ศ. 2530 และ “พระภูมิพลมหาราช” อนุโลมตามธรรมเนียม เชนเดียวกับพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว (รัชกาลท่ี 5) ท่ีทรงไดรับพระราชสมัญญาวา “พระปยมหาราช” อนึ่ง ประชาชนทั่วไปนิยมเรียกพระองควา “ในหลวง” คําดังกลาวคาดวายอมาจาก “ใน (พระบรมมหาราชวัง) หลวง” บางกว็ า เพย้ี นมาจากคําวา “นายหลวง” ซึ่งแปลวาเจานายผเู ปน ใหญ ท้ังนี้ ทรงเปนพระมหากษัตริยที่มีพระชนมชีพอยูและทรงอยูในตําแหนงยาวนานท่ีสุดในโลก และ เสวยราชยย าวนานทสี่ ดุ ในประวตั ิศาสตรช าตไิ ทยดวยเชนกัน พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ทรงหม้ันกับ ม.ร.ว. สิริกิต์ิ เมื่อวันที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ. 2492 เสด็จพระราชดําเนินนิวัตพระนครในปถัดมา โดยประทับ ณ พระท่ีน่ังอัมพรสถาน ตอมาวันที่ 28 เมษายน พ.ศ. 2493 พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวโปรดเกลาฯ ใหจัดการพระราชพิธี ราชาภิเษกสมรสกับหมอมราชวงศสิริกิติ์ กิติยากร ณ พระตําหนักสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจาในวังสระปทุม ซึ่งในการพระราชพิธีราชาภิเษกสมรสนี้ มีพระบรมราชโองการ โปรดเกลาฯ ใหสถาปนาหมอ มราชวงศห ญิงสริ ิกิต์ิ กติ ิยากร ขนึ้ เปนสมเดจ็ พระราชินีสิริกิติ์ วันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2493 ทรงพระกรุณาโปรดเกลากระหมอมใหต้ังการพระราชพิธีบรมราชาภิเษกตามแบบอยางโบราณ ราชประเพณขี ึน้ ณ พระทน่ี ่ังไพศาลทกั ษณิ เฉลมิ พระปรมาภิไธยตามทีจ่ ารึกในพระสุพรรณบฏั วา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศรามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามมนิ ทราธิวาส บรมนาถบพติ ร พระราชทานพระปฐมบรมราชโองการวา “เราจะครองแผนดินโดยธรรม เพื่อประโยชนสุขแหงมหาชนชาวสยาม” และในโอกาสนี้ มีพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหเฉลิม พระนามาภไิ ธย สมเด็จพระราชนิ สี ริ กิ ิติ์ เปน สมเด็จพระนางเจาสริ กิ ิต์ิ พระบรมราชนิ ี พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชและสมเดจ็ พระนางเจาสริ ิกิต์ิ พระบรมราชินีนาถ มีพระราชโอรส และพระราชธิดาดวยกนั สี่พระองคตามลาํ ดับดังตอไปน้ี

125 1. ทูลกระหมอ มหญิงอบุ ลรัตนราชกญั ญา สริ ิวฒั นาพรรณวดี (พระนามเดมิ : สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ เจา ฟา อุบลรตั นราชกัญญา สิรวิ ัฒนาพรรณวดี ประสตู ิ 5 เมษายน 2494 สถานพยาบาล มงตช ัวชี เมืองโลซาน ประเทศสวิตเซอรแลนด) สมเด็จพระเจาลูกเธอพระองคนี้ไดทรงลาออกจากฐานันดรศักด์ิแหงพระราชวงศ โดยมพี ระโอรสหนึ่งองคและพระธดิ าสององค ทัง้ นี้ คําวา “ทูลกระหมอมหญิง” เปนคําเรียกพระราชวงศที่มี พระชนนีเปนสมเด็จพระบรมราชินี 2. สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจาฟามหาวชิราลงกรณ สยามมกฎราชกุมาร (พระนามเดิม : สมเด็จพระเจา ลกู ยาเธอ เจา ฟา วชริ าลงกรณ บรมจกั รยาดศิ รสันตตวิ งศ เทเวศรธํารงสบุ ริบาล อภิคณุ ูประการ มหติ ตลาดลุ เดช ภมู ิพลนเรสวรางกรู กติ ตสิ ริ สิ มบรู ณสวางควฒั น บรมขัตตยิ ราชกุมาร; ประสตู ิ: 28 กรกฎาคม 2495, พระท่นี งั่ อมั พรสถาน) 3. สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา เจาฟามหาจักรีสิรินธร รัฐสีมาคุณากรปยชาติ สยามบรมราช กุมารี (พระนามเดิม: สมเด็จพระเจาลูกเธอ เจาฟาสิรินธรเทพรัตนสุดา กิติวัฒนาดุลโสภาคย; ประสูติ: 2 เมษายน 2498, พระทนี่ ง่ั อมั พรสถาน) 4. สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ เจาฟาจุฬาภรณวลัยลกั ษณ อัครราชกุมารี (ประสูติ: 4 กรกฎาคม 2500, พระทน่ี ั่งอัมพรสถาน) พระราชกรณยี กิจ พระราชนพิ นธ และผลงานอืน่ โดยสังเขป ทรงประกอบพระราชกรณียกจิ ทถี่ งึ พรอ มทัง้ ความบรสิ ุทธิบ์ ริบูรณ จึงเปนชวงเวลา 60 ป ท่ีพสกนิกร ชาวไทยอยูไดอยางรมเย็นเปนสุขภายใตรมพระ บารมี พระราชกรณยี กิจท้ังหลายที่พระองคทรง บําเพ็ญ นับเปน พระมหากรุณาธคิ ุณอยางหาทสี่ ุด ไ ม ไ ด ท่ี พ ร ะ อ ง ค ท ร ง มี ต อ ป ร ะ เ ท ศ ช า ติ แ ล ะ ประชาชนชาวไทย ดงั พระราชกรณยี กิจและพระ ราชนพิ นธ ดังน้ี มูลนิธชิ ยั พัฒนา มูลนิธิโครงการหลวง โครงการสว นพระองคส วนจิตรลดา โครงการหลวงอางขาง โครงการปลูกปาถาวร โครงการแกม ลิง โครงการฝนหลวง โครงการสารานุกรมไทยสาํ หรบั เยาวชน โครงการแกลงดนิ กังหนั ชัยพฒั นา

126 แนวพระราชดําริ ผลิตแกส โซออลใ นโครงการสวนพระองค (พ.ศ. 2528) แนวพระราชดําริ เศรษฐกจิ พอเพียง เพลงพระราชนพิ นธ พระสมเดจ็ จิตรลดา พระเกยี รติยศ พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช ทรงไดร บั การทูลเกลาฯ ถวายรางวัลและเกียรติยศ ตา งๆ มากมาย ทัง้ จากบคุ คลและคณุ บคุ คลในประเทศและตางประเทศ อันเนอื่ งมาจากพระราชกรณียกิจและ พระราชอัธยาศัยในการแสวงหาความรู ทีส่ ําคัญเปน ตน วา ประธานรัฐสภายุโรปและสมาชิกรวมกันทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญรัฐสภายุโรป” (19 กรกฎาคม พ.ศ. 2519) ประธานคณะกรรมมาธกิ ารเพอ่ื สนั ติภาพของสมาคมอธิการบดีระหวางประเทศ ทูลเกลาฯ ถวาย “รางวัลสันตภิ าพ” (9 กนั ยายน พ.ศ. 2529) สถาบันเทคโนโลยแี หงเอเชีย ทลู เกลาฯ ถวาย “เหรยี ญทองเฉลิมพระเกียรติคุณ ในการนําชนบทให พัฒนา” (21 กรกฎาคม พ.ศ. 2530) ผูอํานวยการใหญโครงการส่ิงแวดลอมแหงสหประชาชาติ (UNEP) ทูลเกลาฯถวาย “เหรียญทอง ประกาศพระเกยี รติคุณดา นส่งิ แวดลอม” (4 พฤจิกายน พ.ศ. 2535) ผูอํานวยการใหญองคก ารอนามยั โลก (WHO) ทลู เกลาฯ ถวาย “เหรียญทองสาธารณสขุ เพ่ือมวลชน” (24 พฤศจิกายน พ.ศ. 2535) คณะกรรมการสมาคมนิเวศวิทยาเชิงเคมีสากล (International Society of Chemical Ecology) ทลู เกลาฯ ถวาย “เหรียญรางวัลเทดิ พระเกยี รตใิ นการสงวนรกั ษาความหลายหลายทางชวี ภาพ” (26 มกราคม พ.ศ. 2536) หัวหนา สาขาเกษตร ฝา ยวชิ าการภมู ภิ าคเอเชียของธนาคารโลก ทูลเกลา ฯ ถวาย “รางวัลหญา แฝกชบุ สําริด” สดุดพี ระเกียรติคณุ ในฐานะท่ีทรงเปนนกั อนรุ ักษดินและนาํ้ (30 ตลุ าคม พ.ศ. 2536) ผอู าํ นวยการบริหารของยูเอ็นดีซีพี (UNDCP) แหงสหประชาชาติ ทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญทองคํา สดุดพี ระเกียรตคิ ณุ ดานการปองกันแกไขปญหายาเสพตดิ ” (12 ธันวาคม พ.ศ. 2537) องคก ารอาหารและเกษตรแหงสหประชาชาติ (FAO) ทูลเกลาฯ ถวาย “เหรียญสดดุ ีพระเกยี รติคุณใน ดา นการพฒั นาการเกษตร” (6 ธันวาคม พ.ศ. 2539) สํานักงานโครงการพฒั นาแหง สหประชาชาติ (UNDP) ทลู เกลา ฯ ถวาย “รางวัลความสําเรจ็ สูงสุดดาน การพัฒนามนษุ ย” จากการที่ไดทรงอุทิศกําลังพระวรกายและทรงพระวิริยะอุตสาหะในการปฏิบัติพระราช กรณยี กจิ นอ ยใหญนานัปการ เพ่ือยงั ประโยชนแ ละความเจริญอยา งย่งั ยืนมาสูประชาชนชาวไทยท้ังประเทศมา โดยตลอด (26 พฤษภาคม พ.ศ. 2549) ในป พ.ศ. 2550 องคการทรัพยสินทางปญญาโลก (World Intellectual Property Organization- WIPO) แถลงขาวการทลู เกลาฯ ถวาย “เหรียญรางวัลผูนําโลกดานทรัพยสินทางปญญา” (Global Leaders

127 Award) โดยนายฟรานซิส เกอรร่ี ผูอํานวยการใหญเปนผูนําข้ึนทูลเกลาฯ ถวาย ณ พระราชวังไกลกังวล ใน วนั ท่ี 14 มกราคม 2552 เพอื่ เทิดพระเกียรติที่ทรงมีบทบาทและผลดานทรัพยสินทางปญญาที่โดดเดน ทั้งนี้ พระองคท รงเปนผนู าํ โลกคนแรกทไี่ ดร บั การทูลเกลาฯ ถวายเหรยี ญรางวัลดังกลา ว 4.9 พระยากัลยาณไมตรี (ดร.ฟรานซิส บี แซร) Dr. Francis Bowes Sayre ดร.ฟรานซสิ บ.ี แซร เปนชาวตะวนั ตกคนท่ี 2 ที่ไดร ับพระราชทานบรรดาศักดเิ์ ปน พระยากลั ยาณไมตรี ชาวตะวันตก คนแรกท่ีเปนพระยากัลยาณไมตรี มีนามเดิมวา เจนสไอเวอรสันเวสเตนการด (Jens Iverson Westengard) เกิดเม่ือ พ.ศ. 2428 ท่ีมลรัฐเพนซิลวาเนีย สหรัฐอเมริกาสําเร็จการศึกษาจากมหาวิทยาลัย ฮารวารด เขามารับราชการในประเทศไทยในสมยั รชั กาลที่ 5-6 โดยใน พ.ศ. 2446-2451 เปนผูชว ยที่ปรึกษา ราชการแผน ดิน หลงั จากนัน้ เปน ทป่ี รกึ ษาราชการแผน ดินจนถึง พ.ศ. 2458 จงึ กราบถวายบงั คมลาออกกลบั ไป สหรฐั อเมรกิ า เวสเตนการดไดร บั พระราชทานบรรดาศกั ดิเ์ ปนพระยากลั ยาณไมตรีเมอื่ พ.ศ. 2454 ดร.แซร มีบทบาทสําคัญในการปลดเปล้ืองขอผูกพันตามสนธิสัญญาเบาวริงท่ีไทยทําไวกับประเทศ อังกฤษในสมยั รัชกาลที่ 4 และสนธสิ ญั ญาลักษณะเดียวกันท่ีไทยทําไวกับประเทศอ่ืน ซึ่งฝายไทยเสียเปรียบ มากในเรือ่ งท่ีคนในบงั คบั ตา งชาติไมต องข้ึนศาลไทย และไทยจะเก็บภาษีจากตางประเทศเกินรอยละ 3 ไมได ประเทศไทยพยายามหาทางแกไขสนธิสัญญาเสียเปรียบน้ีมาโดยตลอด ต้ังแตสมัยรัชกาลท่ี 5 มาจนถึงสมัย รัชกาลท่ี 6 ปรากฏวามีเพียง 2 ประเทศท่ียอมแกไขให โดยมีขอแมบางประการ ไดแก สหรัฐอเมริกาเปน ประเทศแรกท่ยี อมแกไขใน พ.ศ. 2436 และญป่ี ุน ยอมแกไ ขใน พ.ศ. 2466 เม่ือ ดร.แซร เขามาประเทศไทยแลว พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทรงแตงต้ังใหเปน ผูแทนประเทศไทยไปเจรจาขอแกไขสนธิสัญญากับประเทศในยุโรป ดร.แซร เริ่มออกเดินทางไปปฏิบัติงาน ใน พ.ศ. 2467 การเจรจาเปนไปอยางยากลาํ บาก โดยเฉพาะอยา งย่ิงการเจรจากบั องั กฤษ และฝรั่งเศสซง่ึ ตา งก็ พยายามรกั ษาผลประโยชนของตนเตม็ ท่ี แตเนือ่ งจาก ดร.แซร เปน ผูมีวิริยะอตุ สาหะ มีความสามารถทางการ ทูต และมีความต้ังใจดีตอประเทศไทย ประกอบกับสถานภาพสวนตัวของ ดร.แซร ท่ีเปนบุตรเขย ของประธานาธบิ ดีวูดโรว วิสสนั แหงสหรัฐอเมริกา จึงทําใหการเจรจาประสพความสําเร็จ ประเทศในยุโรป ทท่ี ําสนธสิ ญั ญากับไทย ไดแ ก ประเทศอังกฤษ ฝรัง่ เศส เนเธอรแลนด สเปน โปรตเุ กส เดนมารก สวีเดน อติ าลี และเบลเย่ยี ม ยนิ ยอมแกสนธสิ ัญญาใหเ ปน แบบเดยี วกับทสี่ หรัฐอเมริกายอมแกให ดร.แซร ถวายบงั คมลาออกจากหนาที่กลับไปสหรัฐอเมรกิ าใน พ.ศ. 2468 แตก็ยังยินดีท่ีจะชวยเหลือ ประเทศไทย ดังเชนใน พ.ศ. 2469 หลังจากท่ีพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัวทรงขึ้นครองราชย ไดไมน าน ดร.แซรไ ดถวายคําแนะนาํ เกีย่ วกับสถานการณบ านเมอื ง และแนวทางแกป ญหาตางๆ ตามที่ทรงถาม ไป และยงั ไดรางรัฐธรรมนญู ถวายใหทรงพจิ ารณาดว ย จากคณุ งามความดที ่ี ดร.แซร มตี อ ประเทศไทย จงึ ไดรับพระราชทานบรรดาศักด์ิเปนพระยากัลยาณ ไมตรี เมอ่ื พ.ศ. 2470 และตอมาใน พ.ศ. 2511 รัฐบาลไทยไดต ้งั ช่อื ถนนขา ง กระทรวงตางประเทศ (วังสราญ รมย) วา ถนนกัลยาณไมตรี พระยากัลยาณไมตรถี งึ แกอนิจกรรมทีป่ ระเทศสหรัฐอเมริกาเมือ่ พ.ศ. 2515

128 4.10 หมอบรดั เลย (Dr. Dan Beach Bradley) ดร.แดน บีช แบรดเลย ชาวไทยเรียกกันวา หมอบรัดเลย หรือ ปลัดเล เปนชาวนิวยอรก ประเทศ สหรัฐอเมรกิ า เกิดเมอื่ พ.ศ. 2345 หมอบรัดเลยเดินทางเขามายังสยาม เม่ือ พ.ศ. 2378 โดยพักอาศัยอยูกับ มิชชันนารี ชอ่ื จอหนสนั ทว่ี ดั เกาะ เมอื่ เขามาอยเู มืองไทย ในตอนแรกหมอบรัดเลยเ ปดโอสถศาลาขึ้นท่ีขางใต วัดเกาะ รับรักษาโรคใหแกชาวบานแถวนั้น พรอมท้ังสอนศาสนาคริสตใหแกชาวจีนท่ีอยูในเมืองไทย สว นซาราหภ รรยาของหมอเปนครูสอนภาษาองั กฤษ ตอมาหมอบรัดเลยยายไปอยูแถวโบสถวัดซางตาครูส ขยายกิจการจากรับรักษาโรค เปนโรงพิมพ โดยรับพิมพหนังสือเก่ียวกับศาสนาคริสต แจกและพิมพประกาศของทางราชการ เรื่อง หามนําฝนเขามา ในประเทศสยามเปนฉบบั แรก จํานวน 9,000 แผน เมื่อวนั ที่ 27 เมษายน พ.ศ. 2382 อกี ดวย กิจการโรงพิมพ นี้นบั เปน ประโยชนสําหรบั คนไทยมาก เอกสารทางประวัตศิ าสตรท ่สี ําคญั ซงึ่ คนรุนหลงั ไดศ กึ ษาสว นหน่ึง ก็มาจากโรงพิมพของหมอบรัดเลย นอกจากน้ีทานไดออกหนังสือพิมพรายปฉบับหนึ่ง ชื่อวา บางกอก คาเลนเดอร (Bangkok Galender) ตอมาไดออกหนังสือพิมพรายปกษอีกฉบับหน่ึงเมื่อ พ.ศ. 2387 ช่ือวา บางกอก รีคอรเดอร (Bangkok Recorder) นอกจากหนงั สือพมิ พแ ลว ยังไดพ ิมพหนงั สอื เลมจาํ หนายอกี ดวย เชน ไคเก็ก ไซฮ่ัน สามกก เลียดกก หองสิน ฯลฯ หนังสือของหมอบรัดเลยน้ันเปนที่รูจักแพรหลายในหมู ขนุ นางและราชสาํ นัก โดยเฉพาะหนงั สอื พมิ พท ลี่ งบทความแสดงความคิดเห็นอยา งกวา งขวาง นอกจากงานดานโรงพิมพท่ีหมอบรัดเลยเขามาบุกเบิกและพัฒนาใหวงการสิ่งพิมพไทยแลว งานดานการแพทยและดานสาธารณสุขที่ทานทําไวก็มิไดยิ่งหยอนไปกวากัน หมอบรัดเลย นับเปนหมอฝร่ัง คนแรกท่ไี ดนําเอาหลกั วชิ าการแพทยส มยั ใหมเขามาเผยแพรในเมืองไทย มีการผาตัดและชวยรักษาโรคตางๆ โดยใชย าแผนใหม ซึ่งชว ยใหค นไขหายปว ยอยา งรวดเรว็ ทส่ี าํ คัญท่สี ุด คอื การปลกู ฝปองกันไขท รพษิ ดวยคุณงานความดีท่ีหมอบรัดเลยมีตอแผนดินไทย พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว จงึ ไดพ ระราชทานพระบรมราชานุญาตใหพวกมิชชันนารี และหมอบรัดเลยเชาท่ีหลังปอมวิไชยประสิทธ์ิอยู จนถงึ รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลาเจาอยหู ัว จงึ พระราชทานใหอ ยูโดยไมตองเสียคาเชาจนกระทั่ง หมอบรัดเลยถ ึงแกกรรมเมอื่ พ.ศ. 2416 รวมอายุได 71 ป

129 บุคคลสาํ คัญของประเทศไทยทอ่ี งคก ารศึกษา วทิ ยาศาสตร และวฒั นธรรมแหง สหประชาชาติ (ยเู นสโก) ยกยอง อนั ดับ ผูไ ดร บั ยกยอ ง ยกยองเมื่อวันท่ี ยกยองเนอ่ื งในวาระ 1. สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอฯ 21 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2505 ฉลองวันประสูติ กรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพ ครบ 100 พรรษา 2. สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอฯ 28 เมษายน พ.ศ. 2506 ฉลองวนั ประสตู ิ กรมพระยานริศรานวุ ัดติวงศ ครบ 100 พรรษา 3. พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศ 24 กุมภาพันธ พ.ศ. 2511 ฉลองวนั พระราชสมภพ หลานภาลยั ครบ 200 พรรษา 4. พระบาทสมเดจ็ พระมงกฏุ เกลา 1 มกราคม พ.ศ. 2524 ฉลองวนั พระพระราช เจา อยหู ัว สมภพครบ 100 พรรษา 5. สุนทรภู 26 มถิ นุ ายน พ.ศ. 2529 ฉลองครบชาตกิ าล 200 ป 6. พระยาอนุมานราชธน 14 ธันวาคม พ.ศ. 2531 ฉลองครบชาตกิ าล 100 ป 7. สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรม 11 ธนั วาคม พ.ศ. 2533 พระปรมานชุ ิตชิโนรส ฉลองวันประสูตคิ รบ 200 พรรษา 8. พระเจา วรวงศเธอกรมหมนื่ 25 สงิ หาคม พ.ศ. 2534 นราธิปพงศป ระพันธ ฉลองวันประสูติครบ 100 พรรษา 9. สมเดจ็ พระมหิตลาธิเบศร 1 มกราคม พ.ศ. 2535 ฉลองวันพระราชสมภพ อดลุ ยเดชวิกรม พระบรม ครบ 100 พรรษา ราชชนก ฉลองสริ ริ าชสมบตั คิ รบ 10. พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั 9 มถิ ุนายน พ.ศ. 2539 50 ป ภูมพิ ลอดลุ ยเดช 11. สมเดจ็ พระศรีนครนิ ทราบราช 11 พฤษภาคม พ.ศ. 2543 ฉลองวันพระราชสมภพ ชนนี ครบ 100 พรรษา

130 อันดับ ผไู ดรบั ยกยอง ยกยองเมอ่ื วันท่ี ยกยองเนือ่ งในวาระ 20 กันยายน พ.ศ. 2543 12. นายปรดี ี พนมยงค 20 กนั ยายน พ.ศ. 2546 ฉลองครบชาติกาล 100 ป 13. พระบาทสมเดจ็ พระ ฉลองวันพระราชสมภพ จลุ จอมเกลาเจาอยูห วั ครบ 150 พรรษา 14. หมอมหลวงปน มาลากลุ 20 ตลุ าคม พ.ศ. 2546 ฉลองครบชาตกิ าล 100 ป 15. พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา 18 ตลุ าคม พ.ศ. 2547 เจา อยหู วั ฉลองวันพระราชสมภพ ครบรอบ 200 พรรษา 16. นายกหุ ลาบ สายประดษิ ฐ 31 มนี าคม พ.ศ. 2548 ฉลองครบชาตกิ าล 100 ป 17. พทุ ธทาสภิกขุ 20 ตลุ าคม พ.ศ. 2548 ฉลองครบชาติกาล 100 ป 18. พระเจาบรมวงศเ ธอฯ กรม 19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2550 ฉลองวนั ประสูตคิ รบ หลวงวงศาธิราชสนทิ 200 พรรษา

131 กิจกรรมท่ี 9 เรอื่ ง บุคคลสาํ คญั ของไทยและของโลกดานประวตั ิศาสตร ใหนักศึกษาแบง กลมุ 4 กลุม แตละกลุมศึกษาคน ควาและทาํ รายงานสง พรอมกับนาํ เสนอ โดยมี หวั เรื่อง ดงั นี้ กลมุ ที่ 1 พระราชประวตั ิและพระราชกรณยี กจิ ทสี่ ําคัญของพอขุนรามคาํ แหงมหาราช กลุม ท่ี 2 พระราชประวัติและพระราชกรณียกิจทส่ี าํ คัญของ พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจาอยหู วั กลมุ ที่ 3 พระราชประวัติและพระราชกรณยี กิจทสี่ าํ คญั ของ สมเด็จพระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนนี กลุมท่ี 4 พระราชประวตั ิและพระราชกรณียกิจที่สาํ คัญของ พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช

132 เรอื่ งท่ี 5 เหตกุ ารณส าํ คัญของโลกทมี่ ผี ลตอ ปจจบุ ัน เหตกุ ารณสําคญั ทมี่ ีผลกระทบตอการเปล่ียนแปลงของโลกนั้นหมายถึงเหตุการณสําคัญท่ีทําใหโลก เกิดการเปล่ียนแปลงภายหลังสงครามส้ินสุดลง ซึ่งพบวาสหประชาชาติสามารถยับย้ังการทําสงครามอาวุธ ไดใ นระดบั หนงึ่ แตเม่ือสงครามอาวธุ ผา นไปเหตกุ ารณป จ จบุ ันจะกลายเปน สงครามเศรษฐกจิ ชวี ติ ความเปน อยู วัฒนธรรม จารีตประเพณี รวมถึงการเมืองการปกครองในปจจุบัน ซ่ึงเหตุการณสําคัญในอดีตท่ีสงผล ตอปจจบุ ันมดี งั น้ี 1. สงครามโลกครง้ั ที่ 1 และ 2 สงครามโลกครั้งท่หี นึ่ง เปน สงครามความขัดแยง บนฐานการลาอาณานิคม ระหวางมหาอํานาจยุโรป สองคา ย คือ ฝายไตรพนั ธมติ ร (Triple Alliance) ซึง่ ประกอบไปดวยเยอรมนี และอิตาลี กับฝายมหาอํานาจ (Triple Entente) ประกอบไปดวยบริเตนใหญ ฝรั่งเศสและรัสเซีย เกิดข้ึนในชวง ค.ศ.1914-1918 (พ.ศ.2547-2461) สาเหตุของสงครามโลกคร้ังทห่ี นึง่ เกิดจากความขัดแยงทางการเมืองของทวีปยุโรป โดยเปนจดุ เร่มิ ตน ของการส้ินสุดของระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยของยุโรป การสิ้นสุดของจักรวรรดิออตโตมัน เปนตัวเรง ปฏกิ ิริยาของการปฏิวัติรัสเซีย การพายแพของประเทศเยอรมนีในสงครามคร้ังนี้ สงผลใหเกิดลัทธิชาตินิยม ขึ้นในประเทศ และเปนจดุ เรม่ิ ตนของสงครามโลกครั้งท่สี อง เมอื่ พ.ศ.2482 (ค.ศ.1939) ในชวงแรกของสงครามมหาอํานาจกลางเปนฝายไดเปรียบ แตหลังจากที่อเมริกาเขารวมกับฝาย พันธมิตร พรอมกับสงอาวุธยุทโธปกรณและกําลังพลเกือบ 5 ลานคน ทําใหพันธมิตรกลับมาไดเปรียบ และสามารถเอาชนะฝายมหาอํานาจกลางไดอยางเด็ดขาด ในท่ีสุดเม่ือฝายมหาอํานาจกลางยอมแพ และเซ็นสัญญาสงบศึกเม่ือวันท่ี 11 พฤศจิกายน ค.ศ.1918 สงครามโลกคร้ังที่ 1 ซ่ึงกินระยะเวลายาวนาน 4 ป 5 เดอื น จงึ ยุติลงอยา งเปนรปู ธรรม

133 ผลกระทบ หลังจากท่ีสหรัฐอเมริกาไดเขารวมรบและประกาศศักดาในสงครามคร้ังน้ี ทําใหสหรัฐอเมริกา ไดกาวเขามาเปนหน่ึงในมหาอํานาจโลกเสรีบนเวทีโลกเคียงคูกับอังกฤษและฝร่ังเศส รัสเซียกลายเปน มหาอํานาจโลกสังคมนิยม หลังจากเลนินทําการปฏิวัติยึดอํานาจ และตอมาเม่ือสามารถขยายอํานาจ ไปผนวกแควน ตาง ๆ มากขึ้น เชน ยเู ครน เบลารุส ฯลฯ จึงประกาศจัดตั้งสหภาพโซเวียต (Union of Soviet Republics – USSR) ในป ค.ศ.1922 เกิดการรางสนธิสัญญาแวรซาย (The treaty of Veraailles) โดยฝายชนะสงครามสําหรับเยอรมนี และสนธิสัญญาสันติภาพอีก 4 ฉบับ สําหรับพันธมิตรของเยอรมนี เพื่อใหฝายผูแพยอมรับผิดในฐานะเปนผูกอใหเกิดสงครามในสนธิสัญญาดังกลาว ฝายผูแพ ตอ งเสียคา ปฏกิ รรมสงคราม เสียดินแดนทั้งในยุโรปและอาณานคิ ม ตองลดกําลังทหาร อาวุธ และ ตองถูก พันธมิตรเขายึดครองดินแดนจนกวาจะปฏิบัติตามเง่ือนไขของสนธิสัญญาเรียบรอย อยางไรก็ตามดวยเหตุ ทีป่ ระเทศผแู พไ มไดเ ขารวมในการรางสนธิสัญญา แตถูกบีบบังคับใหลงนามยอมรับขอตกลงของสนธิสัญญา จึงกอใหเกิดภาวะตึงเครียดขึ้น เกิดการกอตัวของลัทธิฟาสซิสตในอิตาลี นาซีในเยอรมัน และเผด็จการ ทหารในญป่ี ุน ซ่ึงทายสุดประเทศมหาอํานาจเผดจ็ การทัง้ สามไดรวมมือเปนพันธมิตรระหวางกัน เพ่ือตอตาน โลกเสรีและคอมมิวนิสต เรียกกันวาฝายอักษะ (Axis) มีการจดั ตั้ง ขน้ึ เปน องคกรกลางในการเจรจาไกลเกล่ีย ขอพพิ าทระหวา งประเทศ เปนความรวมมือระหวางประเทศ เพ่ือรักษาความม่ันคง ปลอดภัย และสันติภาพ ในโลก แตความพยายามดังกลาวก็ดูจะลมเหลว เพราะในป ค.ศ. 1939 ไดเกิดสงครามที่รุนแรงขึ้นอีกครั้ง นั่นคือ สงครามโลกคร้ังท่ี 2 เปนความขัดแยงในวงกวาง ครอบคลุม ทุกทวีปและประเทศสวนใหญ ในโลก เร่ิมตนในป พ.ศ.2482 (ค.ศ.1939) และดําเนินไปจนกระท่ังส้ินสุดในป พ.ศ. 2488 (ค.ศ.1945) ไดช ่ือวา เปน สงครามท่ีมขี นาดใหญแ ละทําใหเ กิดความสูญเสยี ครั้งใหญทส่ี ุดในประวตั ศิ าสตรโลก ตนเหตุทแ่ี ทจรงิ ของสงครามครัง้ น้ี ยังเปน ประเด็นท่ีถกเถียงกันอยูไมวาจะเปนสนธิสัญญาแวรซายส ภาวะเศรษฐกิจตกตํ่าคร้งั ใหญ ความเปน ชาตินยิ ม การแยง ชงิ อาํ นาจและตองการแบงปนโลกใหมของประเทศ ท่ีเจริญตามมาทีหลังและกระแสนิยม เชนเดียวกับวันเร่ิมตนสงครามที่อาจเปนไปไดทั้งวันท่ี 1 กันยายน พ.ศ. 2482 (ค.ศ.1939) ท่ีเยอรมันรกุ รานโปแลนด, วันที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2480 (ค.ศ.1937)

134 ท่ีญปี่ นุ รุกรานแมนจเู รยี บางคนกลาววาสงครามโลกครั้งที่หนึ่งและสงครามโลกคร้ังนี้เปนขอพิพาท เดียวกันแตแยกกันดวย “การหยุดยิง” การตอสูมีข้ึนต้ังแตมหาสมุทรแอตแลนติก ยุโรปตะวันตกและ ตะวนั ออกทะเลเมดเิ ตอรเ รเนยี น แอฟริกา ตะวันออกกลาง มหาสมุทรแปซิฟก เอเชียตะวันออกเฉียงใต และ จีนสงครามในยุโรปส้ินสุด เมื่อเยอรมนียอมจํานนในวันที่ 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2488 (ค.ศ.1945) แตในเอเชีย ยงั ดาํ เนนิ ตอไปจนกระทงั่ ญ่ปี นุ ยอมจํานนในวนั ท่ี 15 สิงหาคม ปเดียวกัน คาดวามีผูเสียชีวิตในสงครามคร้ังนี้ ราว 57 ลา นคน 2. สงครามเยน็ สงครามเย็น (อังกฤษ : Cold War) (พ.ศ.2490-2534 หรือ ค.ศ.1947-1991) เปนการตอสูกัน ระหวางกลุมประเทศ 2 กลุม ที่มีอุดมการณทางการเมืองและระบบการเมืองตางกัน เกิดขึ้นในชวงหลัง สงครามโลกคร้ังทส่ี อง ฝา ยหนง่ึ คือสหภาพโซเวียต เรยี กวา คา ยตะวันออก ซง่ึ ปกครองดวยระบอบคอมมวิ นสิ ต อีกฝายหน่ึงคือ สหรัฐอเมริกาและกลุมพันธมิตร เรียกวา คายตะวันตก ซ่ึงปกครองดวยระบอบ เสรีประชาธปิ ไตย นโยบายตา งประเทศของสหรัฐอเมริกาและสหภาพโซเวียตในชวงเวลาดังกลาว คํานึงถึงสงครามเย็น เปนหลัก นับจากป ค.ศ.1947 (พ.ศ.2490) จนกระทั่งการลมสลายของสหภาพโซเวียต ใน ค.ศ.1991 (พ.ศ.2534) สมยั เริ่มตนสงครามเยน็ นา จะอยใู นสมัยวิกฤตการณท างการทตู ในตอนกลางและปลาย ค.ศ.1947 เมือ่ สหรฐั อเมรกิ ากบั สหภาพโซเวยี ตเกิดขัดแยงเร่ืองการจัดต้ังองคการสันติภาพในตุรกี ยุโรปตะวันออกและ เยอรมนี ความตึงเครียดเน่ืองจากการเผชิญหนากันระหวางอภิมหาอํานาจ แตยังไมมีการประกาศสงคราม หรือใชก าํ ลงั เปนสมัยลทั ธิทรูแมน วันท่ี 12 มนี าคม คศ.1947 กับประกาศแผนการมารแ ชลล เพือ่ ฟน ฟบู ูรณะ ยุโรปตะวันตก ซึ่งไดรับความเสียหายจากสงครามโลกครั้งท่ีสอง การขยายอิทธิพลของโซเวียตในยุโรป ตะวนั ออกและการแบงแยกเยอรมนี การวจิ ัยและพฒั นาโครงการทางการทหารท้งั ขนาดเลก็ และขนาดใหญจํานวนมาก เกดิ ข้ึนในชวงเวลา น้ีรวมถึงการแขงขันกันสํารวจอวกาศ การจารกรรมและการสะสมอาวุธนิวเคลียรดวยทั้งหมดน้ีเปนไป เพื่อแสดงแสนยานุภาพของฝา ยตน

135 3. สงครามเศรษฐกจิ หากยอนไปเมื่ออดีตการเกิดข้ึนของสงครามจะเปนการแกงแยงชิงดินแดนและทรัพยากร เพราะสงครามในขณะน้ันจะเปน การขยายอาณาเขตออกไป โดยมไิ ดม งุ หวังเพียงดินแดนเทานั้น แตยังมุงหวัง ทรัพยากรในดินแดนอีกดวย ภายหลังสงครามโลกสิ้นสุดลง การแขงขันดานการคา ชีวิตความเปนอยู เปล่ียนแปลงไปกลางเปนสงครามเศรษฐกจิ การทาํ สงครามเศรษฐกจิ จะมีการใชว ฒั นธรรมเขาไปแทรกแซงเปน การกลืนชาติดวย ท่ีเรียกวา “Crelization” หมายความวา เปนความพยายามยัดเยียดวัฒนธรรมของตน ใหเปน สว นหน่ึงของวฒั นธรรมในชาติน้นั ๆ โดยครอบงําทําใหค นมวี ถิ ีชวี ติ ตามแบบฉบบั วัฒนธรรมของตนหรือ รูส ึกวา เหมอื นเปน วัฒนธรรมของตน เพราะวา วถิ ีชวี ิตจะมีตัวสินคาเปนองคป ระกอบ 4. เหตุการณโลกปจ จุบนั หลักการเกิดสงครามโลกท้ังประเทศที่ชนะและแพสงครามตางก็เปนประเทศอุตสาหกรรมทําให ทุกประเทศตองฟนฟูเศรษฐกิจในประเทศตน ในท่ีสุดผลผลิตมีมากเกินความตองการจนกลายเปนสาเหตุ เศรษฐกจิ ตกต่ําท่วั โลกในป ค.ศ. 1929-1933 เหตุการณโ ลกปจจุบนั มีการแขงขันดานเศรษฐกิจสูงหรือการทําสงครามดานเศรษฐกิจทําใหวิถีชีวิต ของชาวไทยไมว าจะเปน การดําเนินชีวิตปจจบุ นั การบรโิ ภคคานิยมเปลี่ยนแปลงไป เมอ่ื เรายอมรบั วิถีชวี ติ ใด ๆ กต็ าม วถิ ชี ีวิตเหลาน้ันยอมจะตองรองขอสินคาบางอยางเพ่ือท่ีจะทําใหการดําเนินชีวิตเหลาน้ันเดินตอไปได เชน เมื่อเรายอมรับวิถีชีวิตดิจิทัล (Digital) เครื่องมืออิเล็กทรอนิกส และ PC ก็จะกลายเปนสวนหนึ่งของวิถี ชีวิตเรา ญี่ปุนเปนชาติหน่ึงที่ผลิตเคร่ืองเสียงไดดี ซ่ึงการรองเพลงตามเนื้อรองท่ีเรียกกันเปนภาษาญ่ีปุนวา “คาราโอเกะ” เมือ่ เรายอมรับวธิ กี ารรองเพลงกันตามเน้ือเพลงที่เปน คาราโอเกะ ในท่ีสุดสินคาเก่ียวกับการ รอ งเพลงคาราโอเกะแบบญี่ปุนก็จะขายดีไปดวย การรับประทานอาหารฟาสตฟูด ตามแบบฉบับวัฒนธรรม อเมริกนั หรอื การยอมรับภาษาทใ่ี ชในการสอ่ื สารทางธุรกจิ ตองเปนภาษาองั กฤษ ภาษาจนี เปน ตน การเกิดขึ้นของกระแสวัฒนธรรมโลก จะทําใหบริษัทยักษใหญระดับโลกสามารถผลิตสินคา ดวยตนทุนต่ําท่ขี ายไดท ั่วโลก ซึง่ เปน การแสวงหาผลประโยชนขามชาติ จากประเทศดอยพัฒนา หรือการทํา การคาโดยเสรจี ากบริษัทใหญ ซ่งึ มตี นทุนหรือกาํ ลังทรพั ยมากมาแขงขันธุรกจิ ในประเทศทก่ี ําลงั พัฒนา จะเหน็ ไดว าในยคุ เศรษฐกิจใหม มีการหลงั่ ไหลของวัฒนธรรมตางชาติเขามาในสังคมไทยอยางหนัก จนทําใหรูสึกวา วัฒนธรรมคานิยม รูปแบบวิถีการดําเนินชีวิตแบบไทย ๆ กําลังถูกกลืนและถูกทําลายความเปนไทย

136 ทําใหป ฏิเสธไมไดว าปจ จุบนั วฒั นธรรม รูปแบบวิถชี วี ิตตะวนั ตกหรอื ของตา งชาติกําลังมีบทบาทตอการดําเนิน ชีวิตความเปนอยูของคนทกุ เพศทกุ วัย อยางไรก็ตาม แมวาระบบตลาดทุนนิยมนี้จะมีการแขงขันที่สงผลดีตอผูบริโภค ในเร่ืองคุณภาพ ผลติ ภัณฑและรปู แบบของนวัตกรรม (Innovation) ก็ตาม แตก็ทําใหสังคมไทยยุคใหมมีลักษณะเปนบริโภค นยิ ม (Consumerism) และสังคมมีความเสย่ี งตอการถูกกลืนทางวัฒนธรรม ซึ่งคนรุนใหมท่ีจะเปนฟนเฟอง กลไกทางสังคมตอไปในอนาคตก็กําลังหลงใหลนิยมชมชอบกับความสุขจากสิ่งบันเทิงตางๆ ที่มากับกระแส โลกาภวิ ฒั นแ ละการเปด เสรที างการคา ในป ค.ศ.2508 (พ.ศ.2551) วนั ที่ 15 กันยายน 2551 บรษิ ทั ยกั ษใหญในสหรฐั อเมริกาประกาศ ภาวะขาดทุนลม ทําใหส ง ผลกระทบตอเศรษฐกิจโลกถดถอยจนถงึ ปจ จบุ นั ป พ.ศ. 2552

137 เรอื่ งที่ 6 บทบาทของสถาบนั พระมหากษตั ริยใ นการพฒั นาชาติไทย บทบาทของสถาบนั พระมหากษตั รยิ ใ นการพฒั นาชาติไทย สถาบนั พระมหากษตั รยิ  : กําเนดิ ความหมาย แนวคิด สัญลักษณ และพัฒนาการ ในคัมภีรพราหมณ กลาวถึงการแตงตั้งมนุษยคนแรกเปนกษัตริยและจักรพรรดิในการปกครอง ประชาชน ซ่ึงมีบางคัมภีรกลาววาพระพรหมทรงต้ังพระมนูเปนกษัตริยองคแรกขึ้นมาเพ่ือใหทําหนาท่ีแกไข ปญหาการทะเลาะวิวาทของมนุษยที่แยงชิงขาวสาลีกันจนวุนวายจนยุติปญหาลงไดสําเร็จ ถือวาเปนการ เร่ิมตนของการมีสถาบันกษัตรยิ ในมนษุ ยโลกตามความเชอ่ื ของพราหมณฮนิ ดใู นอินเดยี สถาบันพระมหากษัตริยไทย คือ 1 ใน 3 สถาบันสูงสุดของชาติท่ีเปนศูนยรวมจิตใจทําใหเกิดความ ม่ันคงเปน เอกภาพของประชาชนชาวไทยเพราะพระมหากษตั รยิ ทรงทําหนาที่เปนทั้งผูปกครองเขตแดน และ คมุ ครองปองกันอาณาประชาราษฎรในฐานะของจอมทัพทําสงครามกับขาศกึ เพ่ือปองกันดินแดนและเอกราช ของชาตอิ าจเริ่มจากการเปนผปู กครองเมอื งเลก็ เมอื งนอยมากอนเมอ่ื มีกําลังแขง็ แกรงมากขึ้นจนสามารถผนวก เมืองอ่นื ๆ เขา ดว ยกนั แลว กต็ ้ังตนเปนประมุขยกฐานะขึ้นเปนพระมหากษัตริยปกครองเมืองศูนยกลาง และ เมอื งบรวิ ารในพระราชอาณาจกั ร บนเสนทางแหงกาลเวลาสถาบันพระมหากษัตริยมีพัฒนาการจากรูปแบบการปกครองท่ีเรียบงาย เสมอื นพอปกครองลกู หรอื การดแู ลบรวิ ารในครอบครวั จนมีความสลบั ซบั ชอ นมากข้ึนดวยเหตผุ ลของจํานวน ประชากร หรือความกวางขวางของดินแดน และปจจัยดานตาง ๆ ของลักษณะทางสังคมและสภาพของ เศรษฐกจิ ทีต่ องมีการกาํ หนดวิธกี ารในการควบคมุ ดูแลอยา งเปน ระบบเพอื่ ใหเ กดิ ความสงบปลอดภยั และเจริญ มง่ั คั่งของอาณาจกั รซึง่ มีสถาบันพระมหากษตั ริยท รงเปนศนู ยกลางของการปกครองนัน้ สถาบนั พระมหากษัตรยิ ป ระกอบดวยคํา ๒ คํา คือ สถาบันกบั พระมหากษตั รยิ  คําวาสถาบันหมายถึง ส่งิ ซง่ึ คนในสว นรวมคอื สังคมจดั ตั้งใหม ขี ้ึน เพราะเห็นประโยชนวา มคี วามตองการและจําเปนแก วถิ ีชวี ิตของตน เชน สถาบันชาติ สถาบนั การเงนิ และสถาบนั ศาสนา เปนตน สถาบันเปนส่ิงสําคัญในสังคมเพราะมีหนาที่ยึด เหนี่ยวคนในสังคมใหมีทิศทางดําเนินชีวิตไปในแบบเดียวกัน หรือมีความสุขเสมอกัน นอกจากนี้สถาบันจะ บังเกดิ ขึน้ ไดด ว ยคนในสงั คมมคี วามเหน็ พองกันวาจําเปนตอ งมแี ละสามารถอํานวยประโยชนใหบ งั เกิดได คาํ วา พระมหากษตั ริยมีความหมายถึงพระเจาแผนดิน พระเจาอยูหัวเปนคําในภาษาสันสกฤติวา “กษฺตฺริย” หรือ ภาษาบาลวี า “ขตั ติย” หมายถึง คนในวรรณท่ี 2 ในสงั คมอินเดยี ซงึ่ มีอยู 4 วรรณะ คือ พราหมมณ กษัตริย แพทย และศูทร หมายถึง ผูนําในการรบ ผูปองกันภัย หรือชาตินักรบ ซึ่ง เดิมหมายถึง บุคคลผูมีหนาที่ ปองกนั ขาศกึ หรอื ผูเปนหวั หนาและยงั เปน รากศัพทเดยี วกับคําวาเกษตร สถาบันชาติ สถาบนั ศาสนาและสถาบันพระมหากษัตริยมีอยูคูกับแผนดินไทยตลอดมาควบคูกับการสถาปนา อาณาจกั รโบราณตา ง ๆ นบั ตั้งแตพ ุทธศตวรรษ 12 ซึง่ พบหลกั ฐานท่ีเปนประเภทลายลักษณอักษรที่แสดงถึง

138 การมีพระมหากษตั ริยของอาณาจักรทวารวดี มีเมอื งอทู องซึ่งปจจุบันเปนท่ีต้ังอําเภออูทองจังหวัดสุพรรณบุรี เปนเมอื งสาํ คญั จากการคนพบเหรยี ญเงนิ ท่เี มอื งอูทองบนเหรยี ญปรากฏจารึกภาษาสันสกฤตวา “ศรีทวารวดี ศวร ปนุ ยะ” แปลวา การบญุ ของผูเ ปนใหญแหงศรที วารวดี เปน การยนื ยนั วามีสถาบันกษัตริยเกิดขึ้น ในขณะ เรม่ิ ตน ของยคุ ประวัติศาสตรข องดินแดนไทยและมกี ารคน พบตอ มาวา บา นเมอื งและอาณาจกั รอนื่ ๆ ในดินแดน ท่เี ปนชาตไิ ทยในปจ จุบนั นล้ี ว นปกครองดว ยระบอบกษตั ริยทง้ั ส้ิน ตอมาในสมัยสุโขทัยสังคมไทยมีลักษณะเปนครอบครัว โดยมีประมุขเปนหัวหนาชุมชนท่ีเรียกวา “พอขุน” การเก็บผลประโยชนเ ขารฐั อาจมนี อยดังทกี่ ลาวไวใ นศิลาจารกึ สุโขทัยหลักที่ 1 วา “เจาเมือง บเอา จกอบในไพรล ูทา ง” ซึง่ หมายถงึ การไมเ ก็บภาษกี ารคา และใหเ สรีทางการคา ดังความวา “ใครจักใคร คาชาง คา ใครจักใครคามา คา ใครจกั ใครค า เงอื น (เงิน) คา ทองคา” แมก ารปกครองโดยสถาบันกษตั ริยในสมัยสุโขทัย จะมีผูกลาววามีวิถีสงบรมเย็นแตในช้ันหลังก็มีท้ังปจจัยภายใน คือ ความขัดแยงของเจานายที่เปนสมาชิก ภายในสถาบนั และปจจยั ภายนอก คอื การขยายอาํ นาจของลา นนาและกรุงศรอี ยุธยาทําใหสโุ ขทัยทเ่ี ปน เสมือน รัฐกันชนของสองอาณาจักรตองตกอยูในภาวะสงครามและการแยงชิงกันจนตองยอมผนวก เขากับกรุงศรี อยุธยาในท่สี ดุ กรุงศรีอยุธยาซ่ึงเปนรัฐท่ีเกิดจากการผนึกกําลังกันของสุพรรณบุรีและละโว ซ่ึงในอดีตเคยอยูใน อทิ ธิพลของวฒั นธรรมเขมรมากอ น กรงุ ศรีอยุธยาจึงรับเอาคตขิ องเทวราชาจากวฒั นธรรมเขมรมาใช ทําใหมี คตคิ วามเช่ือบางสวนเปนการปกครองแบบฮินดขู องอินเดีย พระมหากษัตริยอยุธยาจึงเปน เสมอื นสมมุติเทพที่ อวตารหรือแบงภาคลงมาปราบยุคเข็ญในมนุษยโลก และเปนศูนยรวมของการปกครอง มีแนวคิดเก่ียวกับ สถาบันพระมหากษัตริยที่เกิดจากศาสนาพราหมณ ฮินดู ไดยกยองพระมหากษัตริยไวในฐานะของเทวดา ซงึ่ เปรียบดงั องคพระนารายณ หรือพระวิษณุอวตารลงมาปราบยุคเข็ญ ทําใหมีการสรางสัญลักษณแทนองค พระมหากษตั ริย เมอ่ื ประทบั หรือเสด็จไปที่ตา ง ๆ เปน ”ธงครุฑ” อันหมายถงึ พาหนะของพระนารายณ ครฑุ เปน พาหนะของพระนารายณ

139 เรือพระทีน่ ัง่ นารายณทรงสบุ รรณ พระมหากษตั ริยทรงประทบั ในการประกอบพระราชพธิ ตี า ง ๆ ทางชลมารค หรอื แมแตห นาบันของพระอุโบสถในพระอารามหลวงทีพ่ ระมหากษตั ริยท รงสรา งกจ็ ะจําหลกั หรอื ทาํ ลวดลาย ปูนปน รปู นารายณท รงครุฑ เพอ่ื แสดงถงึ ความเปนวดั ทกี่ ษัตรยิ ทรงสราง พระนารายณทรงสบุ รรณ (ครุฑ) บนหนาบนั พระอโุ บสถและวหิ ารในพระอารามหลวง ในดานพระราชอํานาจพระมหากษัตริย ก็ ทรงมีสิทธิขาดในการใชอํานาจท่ีเรียกวา “สมบูรณาญาสิทธิราชย” ในการลงโทษลดโทษหรืออภัยโทษแกบุคคลในพระราชอาณาเขต และมี กฎ มณเฑียรบาลทจ่ี ะตราขนึ้ เพ่ือรกั ษาพระราชฐาน เพอ่ื ถวายพระอภบิ าลปอ งกนั เภทภัย เพอ่ื รักษาพระเกียรติยศ และเปน กฎระเบียบในการปฏบิ ัติตนตอองคพระมหากษัตรยิ แ ละสมาชิกในสถาบนั พระมหากษัตรยิ  ไดแ ก พระ มเหสี พระราชโอรสธดิ า พระบรมวงศานุวงศ แมแ ตบคุ คลอนื่ ๆ ท่อี าศยั หรือทาํ งานอยูในพระราชฐาน มีการ กาํ หนดคําราชาศพั ทขนึ้ เปนภาษาเฉพาะใชก ับพระมหากษตั ริยหรือพระบรมวงศานุวงศตามลําดบั ชนั้ ซ่ึงคาํ ราชา

140 ศัพทหลายคํามาจากภาษาเขมร เชนคําวา เสวย - กิน , พระแกล - หนาตาง , พระขนอง - หลัง การกําหนด รูปแบบของที่ประทับ เชน พระบรมมหาราชวัง หรอื พระตาํ หนกั ทีม่ ลี ักษณะพิเศษ คือ เปนเรือนยอดหลังคา ซอนชน้ั ตามฐานานุศักด์ิ ตา งไปจากบานเรือนสามัญชนโดยทัว่ ไป พระทน่ี ่งั ดสุ ติ มหาปราสาทในพระบรมมหาราชวัง ในดานพธิ ีกรรมตา ง ๆ นับแตการประสูตจิ นถึงสวรรคตของพระมหากษตั รยิ และสมาชกิ ในราชตระกูล เชน พระราชพิธีข้ึนพระอู พระราชพิธีลงสรง พระราชพิธีสมโภชเดือน พระราชพิธีโสกันต พระราชพิธีบรม ราชาภิเษก พระราชพธิ ถี อื นาํ้ พระพพิ ฒั นสัตยา (ศรีสจั ปานการ) พระราชพิธีออกพระเมรุ ฯลฯ ซึ่งลวนแลวแต เปนพธิ กี รรมทีเ่ กี่ยวกับความเปน “เทพเจา ” ทั้งสนิ้ พระราชพิธโี สกันตท เ่ี ขาไกลาส (จําลอง)

141 พระเมรมุ าศ ในการเฉลมิ พระนามพระมหากษัตรยิ ใ นยุคสมยั ตาง ๆ จะเห็นถงึ ความเช่ือในวิถกี ารเมอื งการปกครอง ของพระมหากษัตริยแตละพระองควาจะทรงวางพระองคอยูในแนวทางเชนไร คือ ทรงเปนเทวราชา เชน พระนามสมเด็จพระรามาธิบดที ี่ 1 (อทู อง) สมเดจ็ พระรามราชาธริ าช สมเด็จพระนารายณมหาราช หมายถึง พระรามพระนารายณ สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช หมายถงึ พระอศิ วร สมเด็จพระอนิ ทราธิราช หมายถึงพระ อินทร หรือทรงเปนพุทธราชา และธรรมราชา เชนสมเด็จพระมหาธรรมราชา(ลิไท) สมเด็จพระบรมไตร โลกนาถ สมเดจ็ พระสรรญเพชญท่ี 1 สมเด็จพระเจาทรงธรรม เปน ตน ศาสนาพราหมณ์ ฮนิ ดู พุทธศาสนา สถาบัน ความเชอื ท้องถนิ พระมหากษัตริย์ไทย

142 แผนภูมแิ สดงความสมั พนั ธข องสถาบนั พระมหากษัตรยิ ก ับศาสนาและความเช่ือทองถน่ิ จากแผนภูมิขา งตนนีช้ ีใ้ หเ หน็ วา แมส ถาบนั พระมหากษัตรยิ จะมีลักษณะของเทวราชาชัดเจนในหลาย สวน แตมีอีกหลายสวนที่แสดงถึงความเปน “ธรรมราชา” หรือ “พุทธราชา” ของพระมหากษัตริย ในสมัย สุโขทัยอทิ ธิพลของพุทธศาสนาทําใหพอขนุ รามคําแหงเสดจ็ ออกส่ังสอนประชาชนดวยพระองคเอง บนขดาน หิน “มนงั คศิลาบาต” กลางดงตาล หรือพระมหาธรรมราชาลิไท ทรงสรา งพระพทุ ธชินราชเมอื งพษิ ณุโลก และ เสดจ็ ออกผนวช เปน ตน โดยเฉพาะสมยั อยุธยา ท่ีเห็นไดชัดวา พระพุทธศาสนาสงผลตอการรับเอาหลักพุทธ ธรรมมาใชใ นการปกครองบานเมืองของสถาบันพระมหากษตั รยิ  เชน พระมหากษัตริยตองมีทศพิธราชธรรม , จักรวรรดิวัตร 12 และสังคหวัตถุ 4 และหลักธรรมอ่ืน ๆ อีกมากมายซ่ึงพระมหากษัตริยพระองคใดทรง สมบูรณพรอ มดว ยธรรมเหลา นี้ ก็จะทรงไดร ับการยกยองวา ทรงเปน “ธรรมราชา” ในพระราชพงศาวดาร กลาวถงึ พระราชกรณยี กจิ ของพระมหากษัตรยิ อยธุ ยาวา ทรงมพี ระราชศรัทธา ในการทํานุบาํ รงุ พระพทุ ธศาสนาในการสรางพระอารามหลวงที่งดงามและใหญโตโอฬารมากมาย ในกรุงศรี อยุธยา เชน วัดพระศรีสรรเพชญ วัดพระราม วัดราชบูรณะ วัดมหาธาตุ วัดไชยวัตนาราม ฯลฯ และมีการ สถาปนาพระพุทธรูปใหญงดงาม เชน พระพุทธชินราช พระศรีสรรเพชญ พระพุทธไตรรัตนนายก (พระพทุ ธเจา พแนงเชิง) พระมงคลบพติ ร เปน ตน พระเจาแผนดินทุกพระองคทรงบําเพ็ญกุศลเสด็จนมัสการ พระพุทธบาทและพระพุทธฉายท่ีสระบุรีเปนประจํา นับแตรัชกาลสมเด็จพระเจาทรงธรรมเปนตนมา เหตุการณด ังกลาวแสดงใหเห็นถึงความมนั่ คงในหลักพทุ ธธรรมท่ีทรงปรบั ปรงุ พระราชจรยิ วัตรใหเหมาะกับวิถี ความเปนอยูข องคนไทย ในวรรณคดีโคลงพระราชพธิ ที วาทศมาสท่ีกลาวถงึ พระราชพิธสี ิบสองเดอื น ซึ่งกําหนดไวในรอบปปรากฏวาหลายพระราชพิธีที่ทรงพระราชทานพระราชทรัพยโดยการโปรยทานแก ประชาชนในการทส่ี ถาบนั พระมหากษตั ริยไดแ สดงถึงพระเมตตาท่ที รงมีตอประชาชนและมิไดมีความเด็ดขาด แรงกลา จนเกนิ ไปในการใชพ ระราชอํานาจเชนนี้ อาจเปนชอ งทางใหเ กดิ ความไมม่ันคงในพระราชบัลลังกและ การสบื ราชสมบตั ไิ ดแ มจ ะมีกฎมณเฑียรบาลบงั คับใชอ ยู ทาํ ใหพระมหากษัตริยและองครัชทายาทย่ิงตองทรง บาํ เพ็ญพระบญุ ญาบารมีใหเ ปน ท่ีจงรักภกั ดขี องขุนนาง ขาราชการและไพรฟาขาแผนดิน ในขณะที่ตองทรงมี วิธีการปรับปรุงระบบราชการและการปกครองใหเหมาะสมกับสภาพบานเมืองแตละยุคสมัยดวยจึงจะทรง รกั ษาพระราชอาํ นาจและราชบัลลังกเอาไวได พระมหากษตั รยิ บ างพระองคเชื่อในการบําเพ็ญพระบารมีในฐานะพระโพธิสัตว เชน สมเด็จพระเจา ปราสาททอง ทรงอธิษฐานปรารถนาพุทธภูมิ พระองคทรงเปล่ียนรูปทรงของพระประธานในพระอุโบสถวัด หนาพระเมรุ เปน พระพทุ ธรูปทรงเคร่ือง ซึง่ สนั นษิ ฐานไดอีกนยั คอื เปรียบเสมือนพระศรีอริยเมตไตรย จนถึง กรุงธนบุรีและรัตนโกสินทรตอนตน ก็ยังคงรับคติความเชื่อเชนเดียวกับสมัยอยุธยาไวคอนขางจะครบถวน สมบรู ณ เพียงแตก ารส้ินพระชนมของพระมหากษัตริยเปล่ยี นจาก คําวาเสด็จนฤพาน (นิพพาน) มาเปนคําวา “สวรรคต” เทาน้ัน คอื ลดฐานะลงมาไมไ ดแ สดงฐานะวาทรงเปนพระพุทธเจา หรือพระโพธิสัตว อยางชัดเจน เชนสมัยอยธุ ยา สวนสมเด็จพระเจาตากสินมหาราชนั้นทรงใฝพระทัยในการเจริญกัมมัฏฐาน อยางย่ิง หรือ สมเดจ็ พระพุทธยอดฟา จุฬาโลกมหาราชกท็ รงมพี ระปฐมบรมราชโองการวา

143 “ตั้งใจจะอปุ ถมั ภก ยอยกวรพุทธศาสนา ปองกนั ขอบขณั ฑสมี า รกั ษาประชาชนและมนตรี” จะเห็นไดวา พระบรมราชโองการนี้แสดงถึงความตระหนักในพระราชภาระที่ทรงมีตอบานเมืองใน 3 ประการ คือ การปอ งกัน การรักษา และการคุมครอง “ไพรฟ า ขาแผน ดิน” โดยเฉพาะเปนการฟน ฟูบํารงุ ขวญั และกาํ ลังใจใหแกค นที่ยังไมลมื การลมสลายของทกุ สถาบนั ในคราวเสียกรงุ ศรอี ยุธยาครง้ั ที่ 2 ในป พ.ศ. 2310 ครั้นมาถึงในรัชกาลตอ ๆ มา เชน สมเดจ็ พระจอมเกลาเจาอยูหัวรัชกาลที่ ๔ พระองคทรงเคยผนวช มานานกอ นขนึ้ ครองราชสมบตั ิจงึ ทรงสง เสรมิ พระพทุ ธศาสนาอยางเต็มทตี่ ามทท่ี รงเลาเรยี นมาพระราชกระแส ในรชั กาลท่ี 4 ทรงตรสั ไวตอนหน่ึงวา “พระราชอํานาจของพระมหากษตั รยิ มไิ ดย่ิงใหญไ ปกวาความสุขสวนรวม ของประชาชน” และยงั ทรงมีแนวคิดในการเปลยี่ นแปลงยอมรับพระราชฐานะของพระมหากษัตริยวาทรงเปน “มหานกิ ร สโมสรสมมต”ิ ไมใ ชก ารปราบดาภิเษกหรือการขึ้นครองราชย โดยอํานาจดังในอดีต แตเปน การยินยอมพรอมใจยกยองของมหาชน และแสดงใหเห็นวา สถาบันพระมหากษัตริย ไดเริ่มตระหนักใน “อํานาจ” ของประชาชน หรอื “ประชาธปิ ไตย” มากข้นึ ซึ่งในรชั สมยั ของพระมหากษัตรยิ อ่นื ๆ ถัดมาก็ทรงมี พระราชดําริเก่ียวกับการพระราชทานพระราชอํานาจของพระองคคืนสูประชาชนมากข้ึนมาโดยลําดับ เชน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัวทรงโปรดใหขุนนางท่ีเดินทางไปราชการในยุโรปใหกลับมาถวาย รายงานถึงการสงั เกตแนวทางการปกครองแบบประชาธิปไตยของประเทศเหลา น้ัน การทดลองใหขา ราชการได ฝกบทบาทสมมตุ ใิ นวิถีประชาธิปไตยจากดุสติ ธานี ใน รัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว ตลอดจนการตัดสินพระทยั สละพระราชอาํ นาจแกประชาชนของพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เม่ือ คณะราษฎรที่ตั้งตนเองเปนตัวแทนของราษฎรขอพระราชทานอํานาจอธิปไตย การที่ความหางเหินกันดวย ระบบเทวราชเกือบจะหมดไปโดยสิ้นเชงิ ในหว งเวลาน้ีนับสมยั รชั กาลท่ี 4 เปน ตน มา ทรงโปรดฯ ใหประชาชน เฝาชมพระบารมีไดส ะดวกขึ้นกวา ในอดีต และเริ่มคล่ีคลายมากจนนง่ั เกาอ้ใี นขณะเขาเฝาได แตประชาชนก็ยัง ยินดีทีจ่ ะหมอบกราบแทบพระยุคลบาทดวยความรูสึกจงรักภักดีเสมือนพระองคทรงเปนเจาชีวิตดังแตกอน แมก ารปกครองดวยสถาบันกษัตรยิ ของไทยเราจะมีลักษณะเปนการปกครองที่ประชาชนไมมีสวนรวมในการ กําหนดผูปกครอง อํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศเปนของพระมหากษัตริย แตมีลักษณะที่ผิดไปจาก ระบอบเผด็จการ เพราะพระมหากษัตริยไ ดรบั การยอมรบั เทิดทนู จากประชาชน ในลกั ษณะเปน เสมอื นสถาบนั ศกั ดส์ิ ิทธิ์ที่ใหความคมุ ครองแกต น การยอมอยใู ตก ารปกครองของพระมหากษัตริยเปนไปดวยความสมัครใจ บังเกิดจากความจงรักภักดีเพราะตระหนักวา ประเทศชาติมีความสงบและมั่นคงดวยพระบารมีของ พระมหากษัตรยิ ซึ่งมรี ะบบศกั ดินาชว ยจัดระเบียบทางสงั คมสืบเนือ่ งจนถึงสมัยรัตนโกสินทรต อนตน ดวยจึงเลกิ ไป