สค31001

244 1.5 ดลุ การคา ระหวางประเทศ ดุลการคา (Balance of Trade) คือ การเปรียบเทียบมูลคาสินคาออกกับมูลคาสินคาใน เวลา 1 ป ดุลการคา มี 3 ลักษณะ คอื ดลุ การคา เกินดลุ = มูลคาสนิ คาออก มากกวา มูลคา สินคา เขา ดุลการคา สมดุล = มูลคาสินคาออก เทากบั มูลคาสินคาเขา ดลุ การคา ขาดดลุ = มลู คาสินคาออก นอ ยกวา มลู คา สนิ คาเขา แตขณะเดียวกันประเทศไทยรวมจัดตั้ง เขตการคาเสรีอาเซียน (ASEAN Free Trade Area หรือ AFTA) มขี อตกลงจัดเก็บภาษีสนิ คาเขา จากประเทศสมาชกิ AFTA ต่ํากวารอยละ 0-5 เทา นัน้ ประเทศ สมาชกิ AFTA ทงั้ 10 ประเทศจะเก็บภาษใี นอัตราเทา กนั ทงั้ หมดในอตั ราทตี่ า่ํ กวา WTO 1.6 ดลุ การคา ของไทย ดุลการคาประเทศไทยมีลักษณะขาดดุลมาตลอด นับตั้งแต พ.ศ. 2495 เปนตนมา เนื่องจาก สินคาเขาสวนใหญเปนสินคาอุตสาหกรรมเชน เครื่องจักรไฟฟา เครื่องจักรใชในอุตสาหกรรม เคมีภัณฑ แผงวงจรไฟฟา นาํ้ มนั ดบิ เปน จํานวนมากมาพฒั นาประเทศ สว นสินคาออกเปนผลิตภัณฑดานเกษตรกรรม ซ่ึงมีมูลคานอยกวาสินคาทุน จึงทําใหขาดดุลการคาต้ังแต ป 2541 เปนตนมาปริมาณการคาขยายตัวสูงขึ้น เรอื่ ยๆ ประเทศไทยเร่ิมดลุ การคา เกินดุล ประเทศคูคาสําคญั ของไทย คือ ญป่ี ุน สหรัฐอเมรกิ า ประชาคมยุโรป (EC) และประเทศในกลุม อาเซียน 1.7 ปญหาการคาระหวา งประเทศของไทย ปริมาณการคาระหวางประเทศของไทย มีอัตราขยายตัวสูงมาก ขณะเดียวกันก็ประสบปญหา สาํ คญั 3 ประการ คือ 1) ลัทธิกีดกนั ทางการคาของประเทศคูคา ทีส่ ําคญั เชน การตง้ั กาํ แพงภาษีขาเขา ยกเลิกการให สทิ ธิพเิ ศษทางการคา (GSP) แกสนิ คาไทย กฎหมายลขิ สิทธิท์ างปญ ญา เปน ตน 2) ตลาดการคาในตางประเทศยังไมก วา งขวาง 3) การแขง ขันแยงตลาดของประเทศคูแขง ไทยมีคูแขงสินคาการเกษตรในตลาดโลกหลายราย โดยเฉพาะสนิ คา ขาว 4) ขอผูกพันที่ตองปฏิบัติตามกฎขอบังคับของแกตต (GATT) คือ ขอตกลงท่ัวไปวาดวยภาษี ศุลกากรและการคาของประเทศสมาชิก 5) การขาดดลุ การคา ซึง่ แนวทางแกไ ข คือ ปรบั ปรุงคณุ ภาพสินคาและราคา แลวขยายตลาดและ ปริมาณสงออก ในขณะเดียวกันตองพัฒนาอุตสาหกรรมในประเทศพรอมๆ กับจํากัดการนําเขาสินคา ตางประเทศท่ีฟุมเฟอ ย การเงนิ ระหวางประเทศ (International Finance) การเงินระหวางประเทศเปน การแสดงความสมั พันธดานการเงินระหวางประเทศหนงึ่ กบั อีกประเทศ หน่ึงอนั สืบเนอ่ื งมาจากการคาขายระหวางประเทศ การกูย มื เงนิ และการชาํ ระหนี้ การลงทุนระหวา งประเทศ และการชวยเหลือกนั ระหวา งประเทศ

245 2.1 การแลกเปล่ียนเงินตราตา งประเทศ (Foreign Exchange) การแลกเปลี่ยนเงินตราตางประเทศ คือ การเปรียบเทียบราคาของเงินตราประเทศหนึ่งกับ เงินตราของอีกประเทศหน่ึง โดยท่ัวไปมักเทียบคาเงินตราของประเทศตนกับเงินดอลลารสหรัฐ การที่ตอง แลกเปลี่ยนเงินตราตางประเทศ เพราะมีการดําเนินธุรกิจการคาระหวางประเทศ แตละประเทศมีหนวย เงินตราไมเหมือนกัน จงึ ตอ งกาํ หนดอตั ราแลกเปล่ียน เงินตราทไ่ี ดร ับการยอมรับใหเปนส่ือในการแลกเลี่ยน คือ เงนิ ดอลลารสหรัฐ เงินเยน เงินยโู ร ธนาคารกลางเปนผูกําหนดอัตราแลกเปลี่ยน โดยเทียบคาเงินของตนกับทองคําหรือเงินตรา สกุลอน่ื ภายใตเงอ่ื นไขทกี่ องทุนการเงนิ ระหวา งประเทศ (IMF) กําหนด 2.2 ดุลการชําระเงนิ ระหวางประเทศ (Balance of Payment) ดลุ การชาํ ระเงินระหวางประเทศ หมายถึง รายการแสดงยอดรายรับและรายจายของประเทศท่ี เกดิ จากการทํากิจกรรมทางเศรษฐกจิ ระหวางประเทศในระยะเวลา 1 ป ดุลการชําระเงนิ ระหวางประเทศ ประกอบดวย 3 สว นใหญๆ คอื 1) บัญชเี ดินสะพดั เปนบญั ชีแสดงดลุ การคา ดลุ บรกิ าร 2) บญั ชที ุนเคล่อื นยา ย เปนบัญชแี สดงการนาํ เงินไปลงทนุ ระหวางประเทศท้งั ภาครัฐและเอกชน 3) บัญชที ุนสาํ รองระหวางประเทศ เปนบัญชีที่แสดงการเปล่ียนแปลงจํานวนเงินสํารองระหวาง ประเทศในแตละป ทุนสาํ รองระหวา งประเทศ คือ ทรัพยส นิ ของประเทศทีเ่ กบ็ ไวใ นรูปของเงนิ สกุลตางประเทศและ ทองคําแทง 4) บญั ชเี งินโอนและบรจิ าค เปนเงนิ ไดเปลา หรอื เงินบรจิ าคระหวา งประเทศดุลการชําระเงนิ มี 3 ลักษณะ คอื ดลุ การชําระเงินขาดดุล คอื รายรับต่ํากวารายจา ย ดลุ การชําระเงินเกนิ ดลุ คือ รายรบั สูงกวารายจา ย ดลุ การชาํ ระเงนิ สมดลุ คอื รายรับเทา กบั รายจา ย ดุลการชาํ ระเงิน = รายรบั ทงั้ หมดท่ไี ดจ ากตางประเทศ - รายจายทัง้ หมดท่จี ายไปตางประเทศ ขอแตกตา งระหวา งดุลการคากบั ดลุ การชาํ ระเงิน 1) ดุลการคา เปรียบเทียบเฉพาะ มูลคาสินคาออกกับมูลคาสินคาเขาเทานั้น ดุลการชําระเงิน เปรียบเทียบเฉพาะรายรับกับรายจายท่ีเกิดจากการติดตอกับ ตา งประเทศทุกดา น 2) ดลุ การคา เปนสวนหนึ่งของบัญชดี ลุ การชําระเงิน

246 2.3 ภาวะดลุ การชําระเงินของไทย แมดุลการคาของประเทศจะขาดดุลมาตลอด แตประเทศไทยไมขาดดุลการชําระเงินปใด ดุลการชาํ ระเงินเกินดุลเกดิ ผลดี ทําใหประเทศมี “ทุนสาํ รองระหวา งประเทศ” เพิ่มสูงขน้ึ ป 2540 ดุลการชําระเงินขาดดลุ เพราะดึงทนุ สาํ รองมาใช จนเกิดวกิ ฤติการเงิน ป 2541 ดุลการคาเริ่มเกินดุล เนื่องจากการลดอัตราแลกเปล่ียนเงินตราระหวางประเทศ ลดการนาํ เขาสนิ คา ทนุ และวตั ถดุ บิ นับจากป 2541 นไ้ี ป ไทยยังคงมดี ุลการคาเกนิ ดุลแตเ ริ่มเกินดุลลดลง 3. การลงทนุ ระหวางประเทศ (International Investment) การลงทุนระหวางประเทศ หมายถึง การท่ีรัฐบาลหรือเอกชนของประเทศหนงึ่ นาํ เงินไปลงทนุ ดาํ เนิน ธรุ กจิ เพื่อแสวงหากาํ ไรในอกี ประเทศหน่ึง ปจ จุบนั การลงทุนระหวางประเทศสวนใหญอ ยูในรูปการดําเนนิ งาน โดยวิสาหกจิ และมสี ถาบนั การเงนิ เอกชนเปน ผูจดั หาเงินทุนสําหรบั โครงการตางๆ 3.1สาเหตขุ องการลงทนุ ระหวา งประเทศ 1) ลดตนทุนการนาํ เขาวัตถดุ ิบ 2) ลดตน ทุนแรงงานตํา่ 3) ขยายตลาด โดยตั้งโรงงานผลิตเพ่ือตอบสนองความตองการตลาดมากข้นึ 4) ไดรบั สทิ ธพิ ิเศษทางภาษี ประเทศกาํ ลังพัฒนามคี วามเหมาะสมมากตอ การลงทนุ ผลดีของการลงทุนระหวางประเทศ คือ ทําใหการคาระหวางประเทศขยายตัว เศรษฐกิจ ภายในประเทศดขี ้ึน และมคี วามกาวหนาทางเทคโนโลยี 3.2 การลงทนุ ของตา งประเทศในประเทศไทย รฐั บาลสนบั สนนุ และสงเสริมการลงทุนของตางประเทศ และจัดตั้งสํานักงานคณะกรรมการ สงเสริมการลงทุน (Board of Investment หรือ BOI) เพ่ือทําหนาที่สนับสนุนการลงทุนโดยใหสิทธิพิเศษ ตา งๆ แกผ ลู งทุน เชน ลดหยอ นภาษศี ลุ กากรสนิ คา สง ออกและนําเขาวัตถุดิบ หรือตั้งกําแพงภาษีสินคาจาก ตา งประเทศ เพื่อคุมครองอุตสาหกรรมที่ผลติ ไดในประเทศไทย ประเทศไทยไดรบั ความชว ยเหลือทางเศรษฐกจิ จากประเทศญปี่ นุ และสหรฐั อเมริกาเปนสวนใหญ

247 แบบฝกหดั ทายบทเรือ่ งท่ี 6 เร่ือง ความสัมพันธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวางประเทศกับภูมิภาค ตางๆ ท่วั โลก คําส่งั เมื่อผูเรียนศึกษาเรื่อง ความสัมพันธและผลกระทบทางเศรษฐกิจระหวางประเทศกับ ภมู ภิ าคตางๆ ทัว่ โลก จบแลว ใหทาํ แบบฝกหดั ตอ ไปน้ี โดยเขียนในสมดุ บนั ทกึ กจิ กรรมเรียนรู แบบฝกหดั ที่ 1 ใหผ เู รยี นอา นขอ ความตอ ไปน้ี แลว ตอบคาํ ถามทกี่ ําหนดให เรือ่ งที่ 1 การคาระหวา งประเทศ หมายถึง การซือ้ ขายแลกเปลยี่ นสนิ คาและบริการระหวางประเทศหนึ่งกับ อีกประเทศหน่งึ อาจกระทาํ โดยรัฐบาลหรือเอกชนกไ็ ด ปจ จุบันประเทศตางๆ สว นมากมกั มกี ารตดิ ตอซ้ือขาย กนั เนื่องจากแตละประเทศมีทรัพยากรธรรมชาติ สภาพของดินฟา อากาศ และความชาํ นาญในการผลิตสินคา แตกตา งกัน สรปุ ไดวา ปจจัยทก่ี อใหเ กดิ การคาระหวา งประเทศ คือ 1. ความแตกตา งในเร่อื งทัพยากรธรรมชาติ ไดแก พลังงาน แรธาตุ ปาไม ความอุดมสมบูรณของ ดินในแตละประเทศในโลกแตกตา งกนั ประเทศท่มี ีทรัพยากรอดุ มสมบูรณ ยอ มมีโอกาสสงู ทีจ่ ะนําทรัพยากร มาผลติ เปน สินคาและบรกิ าร 2. ความแตกตางในดา นลกั ษณะภมู ิประเทศและภมู ิอากาศ จงึ ผลติ สนิ คา ไดแตกตางกนั 3. ความแตกตางในเรื่องความชํานาญการในการผลิต เพราะแตละประเทศมีความกาวหนาทาง เทคโนโลยีแตกตา งกัน ประชากรของแตละประเทศมีความรู ความชํานาญแตกตางกัน เชน สวิตเซอรแลนด มีความชาํ นาในการผลติ นาฬิกา เปน ตน ใหผูเรียนตอบคาํ ถามตอ ไปน้ี โดยเติมคาํ ตอบลงในชอ งวาง 1. การคา ระหวา งประเทศ หมายถึง ..................................................................................................... 2. การดาํ เนินกจิ กรรมในดานการคา ระหวางประเทศสามารถดาํ เนนิ การโดย ...................................... ............................................................................................................................................................................ 3. สาเหตทุ ท่ี ําใหเ กิดการคาระหวา งประเทศ ไดแ ก ............................................................................. ............................................................................................................................................................................ 4. ประเทศไทยเปน ประเทศทผ่ี ลิตขา วไดมาก เนอื่ งจาก..................................................................... ............................................................................................................................................................................

248 เร่ืองท่ี 2 การท่ีประเทศใดจะผลิตสินคาอะไรมากนอยเทาใดน้ัน ข้ึนอยูกับปจจัยและความเหมาะสมหลายๆ ประการดงั ท่ีไดกลา วมาแลว ไมมปี ระเทศใดสามารถผลิตสนิ คา ท่ปี ระชาชนตองการไดหมดทุกอยาง ประเทศ ตางๆ จึงนาํ สินคา ของตนมาแลกเปล่ยี นกนั ดังนั้น การคา ระหวางประเทศจึงกอใหเกดิ ประโยชน ดังน้ี 1. สินคาใดท่ีผลิตในประเทศเราไมได เราสามารถท่ีจะซื้อสินคาจากประเทศอ่ืนได ทําใหมีสินคา สนองความตอ งการของเราไดมากขน้ึ 2. สนิ คาทีผ่ ลติ ไดในประเทศแตมตี นทุนในการผลติ สงู ประเทศเราควรเลอื กผลิตสนิ คาที่มีตนทุนการ ผลิตตาํ่ แลวสง ไปขายแลกเปลีย่ น เราจะไดสนิ คา คุณภาพดีและราคาถูกกวา ท่จี ะผลติ เอง 3. กอใหเ กิดความรคู วามชํานาญในการผลติ เฉพาะอยา งตามความถนัด ทาํ ใหเ กิดแรงจงู ใจทจี่ ะคิดคัน เทคนิคการผลิตใหมคี ณุ ภาพมากขึน้ 4. ชว ยใหประเทศกาํ ลงั พัฒนาไดแบบอยางการผลิตท่ีทันสมัย สามารถนําทรัพยากรท่ีมีอยูมาใชใน การผลิตเพือ่ สง ออกมากข้นึ 5. ชวยใหประเทศกําลังพัฒนารูจักใชเทคโนโลยีจากประเทศท่ีพัฒนาแลวมาพัฒนาประเทศให เจรญิ กาวหนาขน้ึ ใหผ เู รยี นตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ โดยเตมิ คาํ ตอบลงในชองวางตอ ไปน้ี 1. ในการผลิตสนิ คา ถา ตน ทนุ ในการผลติ ในประเทศสูง ควรแกปญ หาโดย ............................................................................................................................................................. 2. ประเทศกาํ ลังพฒั นาไดแบบอยา งในการผลิตสนิ คาจาก.................................................................. ........................................................................................................................................................ 3. การคาระหวางประเทศชว ยใหเศรษฐกิจขยายตวั เพราะ ............................................................ ........................................................................................................................................................ เร่อื งท่ี 3 นโยบายการคาระหวางประเทศ เปนนโยบายท่ีประเทศหนึ่งประเทศใดนําไปใชในการคาระหวาง ประเทศแบงออกเปน 2 แบบ คอื 1. นโยบายการคาเสรี เปนนโยบายที่สงเสริมใหประเทศอื่นนําสินคามาขายอยางเสรี ปราศจาก ขอ จํากดั ใดๆ ประเทศท่ีใชนโยบายการคาเสรีจะตอ งปฏบิ ัติตามเงอ่ื นไขตอไปนี้ 1.1 ตอ งผลิตสนิ คา ทมี่ ีประสทิ ธภิ าพสงู หรอื มีความชาํ นาญในการผลิตสงู 1.2 ตองไมเกบ็ ภาษี หรือเก็บนอ ยท่ีสดุ เพ่ือไมใหเกิดความแตกตางในการผลติ สินคา 1.3 ไมม ีการแบงแยก หรอื ใหอ ภสิ ิทธ์แิ กป ระเทศใดประเทศหน่งึ 2. นโยบายการคา แบบคมุ กัน เปนนโยบายที่รัฐบาลจะใชเคร่ืองมือตางๆ เพ่ือจํากัดการนําเขาและ สง เสริมการสงออก

249 เรอื่ งท่ี 7 การรวมกลมุ ทางเศรษฐกจิ ความเปนมาและองคป ระกอบ การคา ระหวางประเทศเกิดขึ้นเนื่องจากการทีโ่ ลกไดถ ูกแบง ออกเปนประเทศ แตละประเทศตางผลิต สนิ คาหรอื บรกิ ารแตกตางกนั เมื่อแตละประเทศตางเกิดความตองการท่ีจะแลกเปลี่ยนสินคาและบริการท่ีตน ผลติ ไดเ ปนจาํ นวนมากสนิ คา และบริการที่ตนผลิตไดนอยหรือผลิตไมไดเลยกับประเทศอ่ืน ประกอบกับการ คมนาคมไปมาหาสกู นั สะดวก การคาระหวางประเทศจงึ เกดิ ข้นึ การทแี่ ตล ะประเทศผลิตสินคา หรอื บริการไดแ ตกตางกนั เปนเพราะสาเหตุตอ ไปนี้ 1. แตละประเทศตา งมลี ักษณะทีต่ ง้ั ตา งกนั ลกั ษณะทตี่ ้งั ของบางประเทศเอื้ออํานวยใหเกิดการผลิต สนิ คาหรอื บรกิ าร เชน ประเทศท่ีมชี ายฝง ทะเลกจ็ ะมีอุตสาหกรรมตอเรือเพื่อขนสง หรือการใหบริการขนถาย สนิ คาโดยใชทา เรือนา้ํ ลึกบางประเทศมภี ูมิประเทศงดงาม จะมอี ุตสาหกรรมการทองเที่ยวเกดิ ข้ึน 2. แตละประเทศมีแรธาตซุ ่ึงเปนทรพั ยากรธรรมชาตมิ ากนอยตางกนั เชน สวีเดนมีเหลก็ เยอรมันมี ถา นหนิ เวเนซูเอลาและตะวันออกกลางมีนาํ้ มัน แอฟรกิ าใตม ีทองคาํ และยเู รเนยี ม ประเทศเหลา นี้ก็จะนําแร ธาตุขน้ึ มาใชและสง เปนสนิ คา ออก 3. แตละประเทศมีลักษณะดนิ ฟา อากาศท่ีแตกตา งกนั เชน สหรฐั อเมริกาและแคนาดาประเทศท่อี ยใู น เขตอบอุนสามารถปลกู ขาวสาลไี ด ไทยอยูในเขตมรสุมสามารถปลูกขาวได บราซิลเปนประเทศในเขตศูนย สตู รสามารถปลกู กาแฟได จากการท่ีพืชผลสามารถขน้ึ ไดดี ตามสภาพดินฟาอากาศแตละชนิดดังกลาวทําให แตละประเทศสามารถผลติ พชื ผลชนดิ น้ันไดเปนจํานวนมาก เม่อื มีเหลอื ก็สามารถสงเปนสินคาออก นอกจากนย้ี ังมีทฤษฎียนื ยนั วา “ถาทุกประเทศแบงงานผลิตสินคาและบริการตามที่ตนถนัดหรือเมื่อ เปรียบเทียบแลวไดเปรยี บ จะทาํ ใหม ผี ลผลิตเกิดขนึ้ มากกวา ตา งคนตางผลติ ” ดุลการคา และดลุ การชําระเงิน ในการทาํ การคาระหวางประเทศนัน้ ประเทศหนง่ึ ๆ ยอ มตองบันทึกรายการท่ีเกิดข้ึน เพราะจะทําให ไดทราบผลการติดตอ คาขายกับตา งประเทศ รายการคา กบั ตางประเทศน้อี าจบันทึกอยูใน 2 รูปแบบ ดวยกัน คือดลุ การคา และดลุ การชําระเงนิ ดลุ การคา (Balance of Trade) ไดแ ก การเปรียบเทยี บมูลคาของสินคา ทีป่ ระเทศหน่ึงสงออกขาย (Export) ใหประเทศอน่ื ๆ กบั มลู คา ของสินคาที่ประเทศน้ันส่ังซ้ือเขามาจําหนายวามากนอยตางกันเทาไรใน ระยะ 1 ป เพ่ือเปรยี บเทยี บวาตนไดเ ปรียบหรือเสยี เปรยี บ ตวั อยา งเชน ประเทศไทยสงสนิ คา ออกหลายประเภทไปขายสงประเทศญี่ปุน สิงคโปร และอีกหลาย ประเทศ มีมูลคารวมกัน 589,813 ลานบาท ในป พ.ศ. 2533 และในปเดียวกันก็ไดส่ังสินคาเขาจาก ประเทศตางๆ มีมูลคา 844,448 ลานบาท เมื่อนํามาเปรียบเทียบกันจะทําใหทราบไดวาไดเปรียบหรือ เสียเปรียบดุลการคา ในการเปรียบเทยี บนีอ้ าจแบง ออกไดเ ปน 3 ประเภท คือ

250 1. ดุลการคาไดเ ปรียบ หรือเกินดุล ไดแ กการท่ีประเทศหน่ึงสงสินคาไปขายยังตางประเทศมีมูลคา มากกวาสัง่ สินคาเขา มาอปุ โภคบรโิ ภค 2. ดุลการคาเสียเปรียบ หรือขาดดุล ไดแก การที่ประเทศหน่ึงสงสินคาไปขายยังตางประเทศ มี มูลคานอ ยกวาทส่ี ัง่ สนิ คาเขา มาอปุ โภคบริโภค 3. ดุลการคา สมดลุ ไมไดเ ปรยี บเสียเทียบกัน หรือเทากันมีผลลบเปนศูนยกลาวคือมูลคาสินคาเขา เทา กบั มลู คา สินคา สง ออก โดยท่ัวไปการใชดุลการเพียงอยางเดียวอาจไมทําใหทราบฐานะที่แทจริงของประเทศไดกลาวคือ ดุลการคา ทเี่ สียเปรียบนั้น อาจไมเ ปนผลเสียใดๆ ตอประเทศก็ได เนื่องจากบันทึกเกี่ยวกับดุลการคาน้ันจะไม รวมถึงการนาํ เขา สนิ คา บางชนิด ทไี่ มต อ งชําระเปนเงนิ ตราตา งประเทศก็ไดเนือ่ งมาจากสนิ คาชนิดนัน้ จะมาจาก การบรจิ าคชว ยเหลือ ถานําเอารายการน้ีมาหักออกอาจทําใหดุลการคาลดลงหรือการคิดราคาสินคาเขาและ สนิ คา ออกตางกัน กลาวคือขณะที่สนิ คาเขา รวมมลู คา ขนสงและการประกันภยั แตสินคาออกไมไดรวมไว หรือ การสง่ั สนิ คาประเภททุน เชน เครอ่ื งจักรกลเขามาทําการผลติ สนิ คา ดเู หมือนวาจะทาํ ใหเสียเปรียบดุลการคา ก็จริง แตในระยะยาวแลวเมื่อมีการผลิตสินคาเพ่ือการสงออก สินคาน้ันอาจทําใหไดเปรียบดุลการคา ในระยะยาวก็เปน ไปได เปน ตน ประเทศที่ดุลการคาไดเปรียบถือวาภาวะเศรษฐกิจของประเทศน้ันเจริญ แตอาจจะไมเปนผลดีตอ เศรษฐกิจเสมอไป เชน เม่ือไดรับเงินตราตางประเทศ ธนาคารกลางสามารถเพิ่มปริมาณเงินในทองตลาด ไดม าก พอคา สามารถแลกเงนิ ตราตางประเทศมาเปนเงนิ ในประเทศไดม าก เมอื่ ปริมาณเงินในทองตลาดมาก อาจเกิดภาวะเงินเฟอ หรอื การที่ประเทศใด ประเทศหนึ่งไดเ ปรยี บดลุ การคา กับประเทศอืน่ ติดตอ กันหลายป จะทําใหประเทศคูคาไมสามารถมีเงินมาซื้อสินคาหรือชําระเงินได ยอมเปนผลเสียตออุตสาหกรรม ภายในประเทศ ดังนั้นนักคิดทางเศรษฐศาสตรจึงเห็นวาไมควรเปรียบเทียบเฉพาะราย การสินคา เทานั้น จงึ จะทาํ ใหท ราบสภาวะเศรษฐกจิ ท่ีแทจ ริงของประเทศ แตควรมีรายการอื่นๆ เขามาแสดงเปรียบเทียบดวย และรายการอน่ื ๆ ที่แสดงเปรยี บเทียบนนั้ แตล ะประเทศจะแสดงไวใ นรูปของดลุ ชาํ ระเงินระหวางประเทศ ดุลการชําระเงินระหวางประเทศ คือสถิติในรูปบัญชีแสดงรายรับ (หรือ credit = +) ที่ประเทศหน่ึงไดรับจากตางประเทศ และรายจาย (หรือ debit = - ) ท่ีประเทศน้ันจายแกตางประเทศใน รอบ 1 ป นํามาเปรียบเทยี บกนั เพอ่ื ทราบตนไดเปรียบหรอื เสียเปรียบ โดยปกตดิ ลุ การชําระเงินจะประกอบ ไปดว ย 1. บัญชีดุลการคา 2. บญั ชดี ุลบริการ 3. บัญชีดุลบรจิ าค 4. บัญชที นุ หรือบัญชีเงนิ ทุน 5. บัญชีการเคลื่อนยายเงนิ ทุนของระบบการเงนิ 6. จํานวนไมป ระจักษหรือคาคลาดเคลือ่ นสทุ ธิ

251 จากบัญชีดุลชําระเงินท้ัง 6 ชนิดนี้ บัญชีดุลการคา บัญชีดุลบริการ และบัญชีดุลบริจาค เรียก รวมกันวา บัญชีเดินสะพัด (Current Account) เปนบัญชีแสดงถึงการแลกเปลี่ยนเงินระหวางประเทศ เฉพาะสวนท่เี ปนผลิตภัณฑ (สนิ คา และบรกิ าร) เทาน้นั แตไ มม รี ายการแสดงการเคล่อื นยา ยทรัพยสินหรือทุน ซง่ึ ดุลการชาํ ระเงนิ จะพจิ ารณาจาก ดุลการชําระเงิน = ดลุ บัญชีเดินสะพัด + ดุลบัญชที ุน + จาํ นวนไมประจักษ ซ่งึ จะแสดงผลอยูใน 3 ลักษณะ คอื ถา ยอดรายรับมากวา รายจาย เรียกวา ดุลการชําระเงินเกินดุล ถา ยอดรายรับนอ ยกวา ยอดรายจาย เรียกวา ดลุ การชําระเงินขาดดลุ และถา ยอดรายรับหรือรายจายเทากัน หรือเปน ศูนยเ รียกวา ดลุ การชําระเงนิ สมดลุ อตั ราแลกเปล่ียนเงินตราตา งประเทศ เงินตราตางประเทศ หมายถึง เงินตราของประเทศอื่นซ่ึงอยูในความครอบครองของรัฐบาลหรือ เอกชนของประเทศใดประเทศหนง่ึ ตัวอยา งเชน เงนิ ตราตางประเทศในทศั นะของเอกชนและรฐั บาลไทยกค็ ือ เงิน ดอลลาร มารค เยน ปอนด เปนตน สวนเงินบาทเปนเงินท่ีออกโดยรัฐบาลไทย ถือเปนเงินตรา ตางประเทศทศั นะของรัฐบาลและเอกชนของประเทศอ่ืนนอกจากประเทศไทย เงนิ ตราของประเทศตางๆ แต ละหนวยจะมีอํานาจซ้ือแตกตางกันไปตามคาของเงินในแตละประเทศ ซ่ึงคาของเงินแตละประเทศจะถูก กําหนดไวใ นรปู ของอตั ราแลกเปลี่ยนเงินตราระหวางประเทศ อัตราแลกเปล่ียนเงินตราระหวางประเทศมีความสัมพันธอยางใกลชิดกับการคาระหวางประเทศ เพราะอตั ราแลกเปล่ยี น หมายถงึ ราคาของเงนิ ตราสกลุ หน่งึ เมอื่ เปรยี บเทยี บกับเงนิ ตราของสกลุ อน่ื ๆ อัตรา แลกเปลี่ยนเปนราคาที่สําคัญเมื่อเทียบกับราคาสินคาโดยท่ัวไป เพราะอัตราแลกเปล่ียนจะเปนตัวเช่ือมโยง ราคาสนิ คาของประเทศตาง ๆ หากเราไมท ราบอัตราแลกเปลย่ี นจะทาํ ใหเ ราไมสามารถเปรยี บเทยี บราคาสนิ คา ระหวา งประเทศได และอตั ราแลกเปลย่ี น ราคาสนิ คาทุกชนิดในตางประเทศ ซึ่งคิดเปนเงนิ ตราของประเทศใด ประเทศหนงึ่ จะเปลยี่ นไปดวย ตวั อยา งเชน อตั ราแลกเปล่ียนระหวางปอนดก บั บาทเปน 1 ปอนดตอ 45 บาท เส้ือขนสัตวตัวหนึ่งมรี าคา 20 ปอนดในประเทศอังกฤษจะมี ราคา 900 บาทในประเทศไทย แตถาประเทศ องั กฤษลดคา เงนิ ปอนดเปน 1 ปอนดเทากับ 35 บาท เส้ือขนสัตวตัวเดิมจะมีราคาในประเทศไทยเพียง 700 บาท เทา นน้ั โดยต้งั ขอสมมติในช้ันน้ีวา ราคาเส้ือขนสตั วใ นอังกฤษไมเปลี่ยนแตในทางปฏิบัติจริง เมื่ออังกฤษ ลดคา เงินปอนด ราคาสินคาในองั กฤษจะเปล่ียนจากระดับเดิมและราคาเปรียบเทียบระหวางเงินบาทกับเงิน ปอนดจะเปลย่ี นไป ดังน้ันราคาสินคาท่ีส่ังจากประเทศไทยไปประเทศอังกฤษจะเปล่ียนไปเชนกัน กลาวคือ ท่ีอตั ราแลกเปล่ยี นเดิมทเี งนิ 1 ปอนดมคี าเทากบั 45 บาทนัน้ ถา ประเทศองั กฤษตองการซ้ือรองเทาซ่ึงมีราคา 450 บาทจากประเทศไทย องั กฤษจะตองจายเงิน 10 ปอนด แตเ มือ่ อตั ราแลกเปลี่ยนเงนิ ตราเปลีย่ นไปเปน 1 ปอนดม คี าเทา กบั 35 บาท จะทําใหอ ังกฤษตอ งจายคา รองเทาคูเดียวกันถึง 12.8 ปอนด ดังนั้นจึงกลาวได วาอตั ราแลกเปลยี่ นเปนปจ จยั หน่ึงที่มีอิทธิพลตอสินคาเขาและสินคาออกของประเทศ ตลอดจนการดําเนิน กิจกรรมทางเศรษฐกิจของประเทศอีกดว ย ฉะน้นั ประเทศตางๆ จึงพยายามหาวธิ ีรวมกนั ในการกาํ หนดอัตรา แลกเปล่ยี นที่เหมาะสม

252 ผลจากการรวมกลุมทางเศรษฐกจิ การรวมกลุมเศรษฐกิจ (Regional Economic integration) หมายถึง การที่ประเทศมากกวา 1 ประเทศขนึ้ ไปมารวมกนั อยางเปนทางการ (Official integration) เพื่อเชอื่ มเศรษฐกจิ ของภูมภิ าคเดยี วกนั การที่ประเทศในภูมิภาคเดียวกันมารวมตัวกันนั้น เพราะประสบปญหาทางการคานานาประการ โดยเฉพาะปญ หาการขาดดุลการคา ซึ่งมีสาเหตุมาจากการไรประสิทธิภาพในการผลิตและความไมมั่นคงใน สินคาทเ่ี ปน วตั ถดุ บิ ที่ใชในการผลติ จึงเกิดมกี ารรวมกลุมกันเพื่อการผลิตและขยายตลาดและมีการทําสัญญา ตา งๆ เพ่อื แกป ญ หาเฉพาะเรื่อง การรวมกลมุ เศรษฐกจิ มหี ลายประเภท แตมีลักษณะเหมือนกันอยูประการหนึ่งคือ “การใชกําแพง ภาษีกดี กันสนิ คาจากประเทศนอกกลุมสมาชิก และใหมีสิทธิพิเศษในการนําเขาสินคาจากประเทศสมาชิกใน กลุม” การรวมกลุมจึงมีลักษณะของการคาแบบเสรี และการคาคุมกันอยูในตัวซึ่งสามารถแบงออกเปน ประเภทไดด งั นี้ 1. เขตปลอดภาษี (Free Trade) เปนการวมกลมุ ประเทศทงี่ า ยท่สี ดุ คอื ประเทศสมาชิกจะยกเวน การ เก็บภาษีขาเขาระหวางกันเอง โดยท่ีแตจะประเทศสมาชิกมีอิสระเต็มท่ีในการตั้งอัตราภาษีเรียกเก็บจาก ประเทศนอกกลุม เชน เขตการคาเสรีแปซิฟค (Pacific Free Trade Area : PAFTA) เขตการคาเสรีลาติน อเมริกา (Latin Amereac Free Trade: LAFTA) การรวมกลุมประเทศในลักษณะน้มี กั จะมปี ญ หาเนอื่ งมาจาก การทแ่ี ตล ะประเทศสมาชิกมีระดบั การพฒั นาที่แตกตางกัน และการตงั้ อัตราภาษีสําหรับประเทศนอกกลุมมี ความแตกตางกนั ทําใหประเทศคคู าสามารถเลือกคากบั ประเทศสมาชิกที่ตง้ั อตั ราภาษีไวต่าํ 2. สหภาพศลุ กากร (Custom Union) เปนการรวมกลุมเหมอื นเขตปลอดภาษี แตมีขอตกลงเรื่อง การต้ังกําแพงภาษีรวมกันเพื่อเก็บจากประเทศนอกกลุม แตมักจะมีปญหาคืออัตราภาษีท่ีรวมกันต้ังใหมถา แตกตางจากเดมิ มากจะมีผลกระทบตออัตราภาษีเดมิ ที่เก็บภายในประเทศและสงผลกระทบถงึ ราคาสนิ คาในประเทศ 3. ตลาดรวม (Common Market) มลี ักษณะเหมอื นสหภาพศุลกากรทุกประการ แตเพิ่มเง่อื นไขวา ไมเ พียงแตส นิ คา เทา น้ันทส่ี ามารถเคลอ่ื นยา ยไดโ ดยเสรรี ะหวา งประเทศสมาชกิ แตไ มวาจะเปนการเคล่ือนยาย ทุน แรงงาน สามารถทําไดโดยเสรี การต้ังตลาดรวมจําเปนตองมีนโยบายหลายๆ ดานท่ีประสานกัน เชน การเก็บภาษีรายได นโยบายการเงินภายใน นโยบายการคา ตลอดจนกฎหมายตา งๆ 4. สหภาพเศรษฐกิจ (Economic Union) เปนการรวมกลุมกันอยางสมบูรณแบบโดยสมาชิก อยภู ายใตน โยบายเดยี วกนั ใชเ งินตราสกลุ เดยี วกัน และอยูภายใตอาณาจักรเศรษฐกจิ เดียวกนั กลุม ทางเศรษฐกจิ ที่สาํ คญั มดี งั นี้ 1. กลุมประชาคมยโุ รป (European Community : EC) เกิดจากการรวมตัวกันของประเทศสมาชกิ ในยุโรป 12 ประเทศ ไดแก อังกฤษ เดนมารก ไอรแลนด กรีซ สเปน โปรตุเกส ฝร่ังเศส เยอรมันนี อิตาลี เบลเยียม เนเธอรแลนด และลักแซมเบิรก ปจจุบันประชาคมยุโรปมีสภาพเปนสหภาพศุลกากร กลาวคือมี ขอกําหนดใหประเทศสมาชิกยกเลิกการเก็บภาษีขาเขา ควบคุมสินคาเขาและสินคาออกระหวางประเทศ สมาชิก และไดดําเนินนโยบายและมาตรการทางการคากับประเทศนอกประชาคมรวมกัน โดยใชระบบ ประกนั ราคาผลิตผลเกษตรแบบเดยี วกนั และใชง บประมาณสว นกลางของประชาคมยุโรปเขาสูการเปนตลาด

253 รวมต้ังแตป 2535 และในป 2539 ไดรวมตัวกันเปนสหภาพเศรษฐกิจและการเงิน (Economic and Monetary Union) ซ่งึ จะมกี ารใชเ งนิ ตราในสกลุ เดยี วกนั 2. สมาคมการคาเสรีแหงยุโรป (European Free Trade Association) มีสมาชิกในปจจุบัน 7 ประเทศ คือ นอรเวย สวีเดน ออสเตรีย สวีเดน ออสเตรีย สวิซเซอรแลนด ไอแลนด ฟนแลนด และ ลิกเตนสไตน วัตถปุ ระสงคก ารกอต้งั เปนเขตการคาเสรมี ากกวา เปน สหภาพศุลกากร ในป 2527 กลุมประเทศ น้ีไดเคยแถลงการณ รวมมือกันจัดต้ังเปนเขตเศรษฐกิจยุโรป (European Economic Area : EEA) โดยมี วตั ถุประสงคเพื่อขยายความรวมมอื ระหวางกลุมประเทศทั้งสองสวน ขั้นตอนในการจัดตั้งยังไมไดกําหนดไว ชดั เจน จนกระท่ังป 2532 กลมุ ประเทศสแกนดิเนเวียวิตกวาการเปน ตลาดเดยี วของประเทศสมาชิกประชาคม ยุโรปอาจสง ผลกระทบตอการคาระหวางประเทศของตน จึงไมมีความประสงคจะกอต้ังเขตเศรษฐกิจยุโรป แตป ระชาชนยโุ รปยงั ใหการสนับสนุน เน่อื งจากสมาคมการคา เสรแี หงยุโรปเปน ตลาดสนิ คา ทสี่ าํ คัญ และใหญ ท่ีสดุ ของประชาคมยุโรปจงึ ไดม ีการจดั ต้งั อยางเปน ทางการและมีการใหส ัตยาบันรวมกัน โดยมีผลบังคับต้ังแต วันที่ มกราคม 2536 เปน ตน 3. ขอตกลงการคาเสรีอเมริกาเหนือ (North American Free Trade Agreement : NAFTA) มปี ระเทศสมาชิกในปจ จุบัน 3 ประเทศ ไดแก สหรัฐอเมริกา แคนาดา และเม็กซิโก มีวัตถุประสงคเพื่อ ยกเลิกการกดี กนั ทางการคาและการลงทนุ ระหวางประเทศสมาชิกท้งั สามและเพ่อื สรา งเขตการคาเสรีท่ียอมรับ การคมุ ครองสิทธใิ นทรพั ยสินทางปญญา 4. กลุมประเทศอาเซียน ประกอบไปดวยประเทศสมาชิก 10 ประเทศ คือ ไทย สิงคโปร มาเลเซีย อินโดนีเซีย ฟลิปปนส บรูไน เวียดนาม ลาว กัมพูชา และเมียนมาร มีวัตถุประสงคในการ รวมตัวกนั ในคร้ังแรก คอื การแบงงานกันผลติ สินคา เพอื่ ลดความซาํ้ ซอนในการผลิต และสรางอํานาจตอรอง ทางการคาภายหลงั ไดม ขี อเสนอใหจัดตงั้ เขตการคา เสรีอาเซียน (Asean Free Trade Agreement : AFTA) มวี ตั ถุประสงคเพอ่ื ใหป ระเทศสมาชิกคอยๆ ยกเลิกหรอื ลดภาษีศุลกากร สําหรับสินคาสวนใหญที่คาขายกัน อยใู หเ หลือรอยละ 5 ภายในระยะเวลา 15 ป เชื่อวาจะทําใหการคาและการลงทุนของกลุมอาเซียนขยายตัว มากขน้ึ ประเทศไทยไดรว มมอื ทางเศรษฐกจิ กับประเทศอ่ืนๆ อยางกวางขวาง และไดเขารวมเปน สมาชิก ขององคกรระหวา งประเทศ หลายองคก รดงั น้ี กลุมอาเซียน หรือสมาคมประชาชาติเอเชียตะวันออกเฉียงใต (Association of Southeast Asian Nations : ASEAN) ประกอบดวย 6 ประเทศ ไดแก อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส สิงคโปร บรูไน และไทย สาํ นกั งานใหญต ง้ั อยทู ่เี มืองจาการตา ประเทศอินโดนเี ซีย องคก รน้มี วี ัตถุประสงค เพอ่ื สง เสรมิ ความรวมมือทางเศรษฐกิจ วทิ ยศาสตร และ เทคโนโลยี สังคม และวัฒนธรรม ตลอดจน การเมืองระหวา งประเทศสมาชิก จากการกอ ตั้งกลมุ อาเซยี น มาตัง้ แต พ.ศ.2510 มาถึงปจจุบัน ประเทศสมาชกิ อาเซยี น มกี ารขยายตัว ทางเศรษฐกิจอยางรวดเร็ว โครงสรางทางเศรษฐกิจก็เปลี่ยนแปลงจากภาคเกษตร ไปสูภาคอุตสาหกรรม

254 มากข้นึ สงผลใหประเทศสมาชิกประสบปญหาทั้งทางดานการขาดดุลการคา การเพ่ิมอัตราคาจางแรงงาน และการขาดแคลน การบรกิ ารพ้ืนฐาน กลุมเอเปค (Asia – Pacific Economic Cooperation : APEC) กอต้ังขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2532 มี สมาชิก 12 ประเทศ ไดแก สหรฐั อเมริกา เกาหลใี ต สิงคโปร ฟลปิ ปนส นิวซีแลนด มาเลเซีย ญ่ีปุน อินโดนีเซีย แคนาดา บรไู น ออสเตรเลีย และไทย องคกรนวี้ ตั ถุประสงคเพ่อื สง เสริมความรว มมอื ในการแกปญหารวมกัน สงเสริม การคาเสรีตลอดจนการ ปรับปรุงแบบแผนการตดิ ตอ การคา ระหวางกนั และเพือ่ ตั้งรับการรวมตัวเปน ตลาดเดียวกันระหวา งประเทศ สมาชิกคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจ และสังคมสําหรับเอเชียและแปซิฟก (Economic and Social Commission for Asia and Pacific : ESCAP) องคกรนีเ้ ปน องคกรทจ่ี ดั ต้ังข้นึ โดยองคการสหประชาชาติ มีวัตถุประสงคเ พ่อื สง เสริม ความรว มมือในการ พัฒนาดานเศรษฐกิจ และสังคมของประเทศสมาชิกที่อยูในเอเชีย และแปซิฟก รวมทั้งประเทศไทยดวย ESCAP เปนองคกรที่ขยายมาจากคณะกรรมาธิการเศรษฐกิจแหงเอเชีย และตะวันออกไกล (Economic Commission for Asia and the Far East : ECAFE) ซึ่งจดั ต้ังข้ึนเมอื่ พ.ศ. 2490 และ ใน พ.ศ. 2517 ไดขยายมาเปน ESCAP ท้ังน้ีเพ่ือใหครอบคลุมประเทศในพื้นท่ีเอเชีย และแปซิฟกท้ังหมด ประเทศที่เปน สมาชิกจะไดรับความชวยเหลือในการพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคม สํานักงานต้ังอยูที่ กรุงเทพมหานคร ประเทศไทย ขอ ตกลงทัว่ ไปดวยภาษีศุลกากรและการคา (General Agreement on Tariffs and Trade : GATT) กอต้งั เม่อื วนั ที่ 30 ตุลาคม พ.ศ. 2409 มปี ระเทศสมาชิกเกอื บท่วั โลก ประเทศไทย เขาเปนสมาชิก เมอื่ วนั ท่ี 20 พฤศจิกายน 2525 องคกรน้มี ีวตั ถปุ ระสงคเ พ่อื สง เสริมระบบการคา เสรี และสง เสริมสัมพันธภาพ ทางการคา และเศรษฐกิจระหวางประเทศ โดยทุกประเทศสมาชิกตอง ปฏิบัติตามกฎระเบียบของ GATT ประเทศไทยไดรับการสงเสรมิ ดา นการขยายตวั ทางการคา ทําใหความเสยี เปรยี บดานการเจรจาการคาระหวา ง ประเทศกับมหาอาํ นาจทางเศรษฐกิจลดลงไปมาก ความสมั พนั ธร ะหวา งเศรษฐกิจของไทยกับกลุมเศรษฐกจิ โลก ประเทศไทยเปนประเทศสมาชกิ ในขอตกลงเขตการคา เสรอี าเซยี น ซึ่งมีวัตถปุ ระสงคของการรวมกลมุ คลายกับการรวมกลุมของประเทศในภูมิภาคอ่ืนๆ คือ การยกเลิกกําแพงภาษีที่มีระหวางประเทศสมาชิก และกําหนดมาตรการทางเศรษฐกิจอน่ื ๆ รวมกนั เชน การผลิตสนิ คาบรกิ าร การกาํ หนดอัตราภาษีศุลกากร เปน ตน ในขณะเดยี วกนั ก็สรา งกําแพงภาษีเพื่อสกัดก้ันสินคาทีมาจากนอกเขต ในขณะเดียวกันประเทศไทย ก็สังกดั อยใู นกลมุ “ขอตกลงทั่วไปวาดวยภาษีศุลกากรและสินคา (General Agreement on Tariff and Trade : GATT) ซึ่งเปนองคกรที่เก่ียวของกับการปฏิบัติทางการคาของโลก ซึ่งประเทศไทยมีพันธะสัญญา ท่ีจะตองปฏิบัติตามขอตกลงเหลาน้ัน เชน การสงเสริมการคาแบบเสรีการลดอัตราภาษีนําเขา การถือ หลักการที่ไมใ หมีการกดี กันทางการคา แตกตา งกนั ตามประเทศคูคา การคมุ ครองสิทธิในทรัพยสินทางปญญา เปนตน ซ่ึงมีขอตกลงบางอยางก็เปนสิ่งที่ขัดกับการคาภายในประเทศ เชน การยอมรับในขอตกลงวา

255 ดวยการคุม ครองสทิ ธทิ างปญญา แตการประกอบธรุ กิจในประเทศไทยหลายประเภทมีลกั ษณะละเมดิ สทิ ธิทาง ปญญา เนื่องจากการทแ่ี ตล ะประเทศตางรวมตัวกนั เปน เขตเศรษฐกิจในลักษณะตางๆ กันประกอบกิจกรรม ทางเศรษฐกจิ จะดาํ เนนิ การเฉพาะภายในกลมุ ในขณะเดยี วกนั กม็ นี โยบายกดี กนั สนิ คา จากภายนอกกลุม ทํา ใหเ ปน การยากทป่ี ระเทศไทยจะหาตลาดทางการคา ประเทศไทยจึงตองดําเนินนโยบายทางการคาโดยการ เจรจาทางการคากบั ประเทศคูคา โดยตรงเพ่อื รักษาตลาดทางการคา ในขณะเดียวกันก็พยายามหาทางขยาย ตลาดไปสภู ูมภิ าคท่ยี ังมกี ารรวมกลุม ทางเศรษฐกจิ ที่ไมค อยเขม แข็งนัก เชน ตลาดยุโรปตะวนั ออก แบบฝก หัดทา ยบทเรอื่ งที่ 7 คาํ ช้แี จง เมอื่ ศึกษาบทนแ้ี ลว ใหน กั ศกึ ษาคน ควาและตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ 1. ในระดับชมุ ชน มคี วามเกย่ี วเนอ่ื งอยางไรกับระบบเศรษฐกิจของประเทศ 2. จากสภาวการณเศรษฐกจิ ปจ จบุ ัน ประชาชนไดร ับผลกระทบอยางไร ใหยกตวั อยา งประกอบ 2- 3 อยาง 3. การกีดกันทางการคาของประเทศคแู ขง มอี ะไรบา ง 4. อะไรบางทีค่ นไทยควรปรับตัวในการทําธรุ กิจกับตา งชาติ

256 บทที่ 4 การเมืองการปกครอง สาระสําคัญ การศึกษาเร่ืองการเมอื งการปกครอง นอกจากผูเ รียนจะไดเรยี นรถู งึ การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย และการปกครองระบอบเผดจ็ การของประเทศตางๆ ในโลกแลว ยังไดร ูแ ละเขา ใจถึงพัฒนาการของประเทศต างๆ นบั ตั้งแตย คุ โบราณ ยุคกลาง ชว งครสิ ตว รรษ ที่ 18, 19 และ 20 โดยจะทราบวาจุดเร่ิมตนของระบอบ ประชาธิปไตยมีความเปนมาอยางไร และประชาธปิ ไตยของประเทศตา งๆ รวมทง้ั ประเทศไทยเปน อยา งไรบาง นอกจากนี้ผเู รียนยงั ไดเรียนรูถงึ เหตกุ ารณสาํ คัญทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทยและของโลกวา เหตุ การณห รอื สถานการณท างการเมอื ง น้ันสง ผลกระทบตอสงั คมไทยและสังคมโลกอยางไร รวมท้ังผูเ รียนจะได ศึกษาเรียนรูถ ึง หลักธรรมมาภิบาลและแนวปฏิบัติตามหลักธรรมมาภิบาลเปน อยางไร เพื่อการนําไปสูการ ปฏบิ ตั ิตนของผเู รยี นไดอ ยา งถูกตอ ง และเหมาะสมตอไป ตัวชวี้ ัด 1. รแู ละเขา ใจระบอบการเมืองการปกครองตา งๆ ทใี่ ชอ ยูปจ จุบัน 2. ตระหนักและเห็นคณุ คาการปกครองระบอบประชาธิปไตย 3. รูแ ละเขา ใจผลที่เกิดจากการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองการปกครองของประเทศไทย จากอดตี 4. รูและเขาใจผลทีเ่ กิดจากการเปลยี่ นแปลงทางการเมอื งการปกครองของโลก 5. ตระหนกั และเหน็ คุณคา ของหลักธรรมาภิบาลและนาํ ไปปฏบิ ตั ใิ นชีวิตจรงิ ได ขอบขายเน้อื หา เรอ่ื งที่ 1 การปกครองระบอบประชาธิปไตย เรอ่ื งที่ 2 การปกครองระบอบเผด็จการ เรอื่ งที่ 3 พัฒนาการของระบบประชาธิปไตยของประเทศตางๆ ในโลก เรอื่ งท่ี 4 เหตุการณส าํ คญั ทางการเมอื ง การปกครองของประเทศไทย เรอ่ื งที่ 5 เหตุการณส าํ คญั ทางการเมือง การปกครองของโลกที่สงผลกระทบ ตอ ประเทศไทย เร่อื งที่ 6 หลกั ธรรมาภิบาล

257 เรอื่ งท่ี 1 การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 1. ระบอบประชาธปิ ไตย คําวา “ประชาธิปไตย” เปนคําไทยท่ีบัญญัติขึ้น ใหมีความหมายตรงกับคําภาษาอังกฤษวา Democracy หมายถึง อาํ นาจของประชาชน คําวา “ประชา” แปลวา ประชาชน คาํ วา “อธิปไตย” แปลวา ความเปน ใหญ สรุปวา คาํ วา “ประชาธิปไตย” หมายถึง การปกครองท่ีประชาชนมีอํานาจสูงสุดในการปกครอง ประเทศ ดงั น้ัน “การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย” จึงหมายถงึ ระบอบการปกครองซึง่ ประชาชนมอี ํานาจ สูงสุด โดยจะเห็นวา การปกครองระบอบประชาธิปไตยในปจจุบันนั้นจะแยกออกเปน 2 แบบ คือ ระบอบ ประชาธปิ ไตยแบบมีพระมหากษัตรยิ เปน ประมขุ กับระบอบประชาธิปไตยแบบมปี ระธานาธิบดเี ปน ประมุข ระบอบประชาธิปไตยมีความเช่ือวา มนุษยเปนสัตวประเสริฐ มีความคิด ความเฉล่ียวฉลาดและ สติปญ ญาทีจ่ ะปกครองตนเองได สามารถใชเหตุผลในการแกไขปญหาของตนเอง และสังคมได ดังนั้นการ ปกครองในระบอบประชาธิปไตยจงึ เปนวิธีการทป่ี ระชาชนมีโอกาสไดเ ลือกสรรคนที่เหมาะสมเขาไปทําหนาท่ี ในการบริหารประเทศแทนตน อันเปนหนทางที่ดีท่ีสุด การปฏิวัติรัฐประหาร การใชวิธีรุนแรง การ ปราบปรามเขนฆา เพ่ือใหไดมาซึ่งอํานาจในการปกครองถือเปนวิธีการที่ดูหม่ินเหยียดหยามและทําความ ทําลายความเปนมนษุ ยข องประชาชนอยางย่งิ 2. หลกั การของระบอบประชาธิปไตย ระบอบประชาธิปไตยจะม่ันคงหรือไมนั้นขึ้นอยูกับรัฐบาลและประชาชนวาจะยึดม่ันในหลักการ ของระบอบประชาธปิ ไตยมากนอ ยเพียงใด ซึ่งหลักการของระบอบประชาธิปไตยมดี งั นี้ 2.1 หลักความเสมอภาค หลักความเสมอภาค หมายถึง ทุกคนไมวาฐานะจะเปนอยางไร มีสติปญญาหรือ ความสามารถมากนอ ยแตกตา งกัน หรอื แมม ผี ิวพรรณแตกตา งกัน แตท ุกคนมีความเปน มนุษยอ ยา งเทาเทียม กัน ซง่ึ หลักความเสมอภาคแบงเปน 4 ลักษณะ ดงั น้ี 1) ความเสมอภาคทางกฎหมาย หมายความวา ทุกคนมีความเทาเทียมกันทางกฎหมาย รฐั บาลจะออกกฎหมายเพอื่ คุม ครองใครคนใดคนหน่งึ ไมได เมอื่ มใี ครกระทาํ ผิดก็จะตองถูกกฎหมายลงโทษเทา เทยี มกนั 2) ความเสมอภาคทางการเมอื ง หมายความวา ทกุ คนมคี วามเทาเทยี มกันในทางการเมือง การปกครอง เชน ทุกคนมีสิทธิในการลงคะแนนเสียงเลือกตั้งเทากันคือคนละ 1 เสียง มีสิทธิตั้งพรรคทาง การเมือง มีสิทธิลงสมัครรับเลือกตั้ง มีสิทธ์ิตั้งกลุมทางการเมือง มีสิทธิแสดงความคิดเห็นทางการเมือง เปน ตน

258 3) ความเสมอภาคทางเศรษฐกิจ หมายความวา ประชาชนมีสิทธิในการประกอบอาชีพ ทางเศรษฐกจิ และสามารถครอบครองหรือไดรับประโยชนจากกิจการที่ตนทําไปอยางเต็มท่ี รัฐบาลจะตอง เปนผูนําทรัพยากรภายในประเทศมาใชและจัดสรรผลประโยชนเหลานั้นสูประชาชนอยางทั่วถึง โดยการ กระจายความเจรญิ ไปสูสวนตางๆ ของประเทศ 4) ความเสมอภาคในดานโอกาส หมายความวา ความเทา เทยี มกันทีจ่ ะไดร ับโอกาสในการ พัฒนาตนเอง เชน โอกาสทางการศึกษา (ความเทาเทียมกันในการสอบเขามหาวิทยาลัย) การประกอบ อาชพี การสรางฐานะทางเศรษฐกจิ 2.2 หลักสิทธิเสรภี าพและหนาที่ สิทธิ หมายถึง อํานาจหรือผลประโยชนของบุคคลที่กฎหมายใหความคุมครอง บุคคลท่ีละเมิด ลว งเกิน หรอื กระทําการใดๆ ทก่ี ระทบกระเทือนตอสทิ ธขิ องบคุ คลอนื่ ไมได เสรีภาพ หมายถึง ความมีอิสระในการกระทําของบุคคล การกระทําน้ันตองไมขัดตอกฎหมาย หรอื ไมละเมดิ สทิ ธขิ องผูอืน่ เชน มเี สรีภาพในการเขยี นแสดงความคดิ เหน็ แตถ า ไปละเมดิ สทิ ธขิ องผูอื่น โดย การเขียนโจมตีซ่ึงขาดพยานหลกั ฐาน เชน น้ีผทู ี่ไดรบั ความเสียหายกม็ ีสทิ ธทิ ีจ่ ะปกปอ งชือ่ เสียงของตนเอง ดวย การฟองรอ งไดห รือเรามีเสรภี าพที่จะเปด วทิ ยภุ ายในบา นเรือน แตถ า เปดเสยี งดังเกนิ ไปจนรบกวนผูอื่น เชนน้ี ถือวาเปนการละเมิดสทิ ธิของผูอ ่นื เปน ตน หนา ที่ หมายถึง ภาระหรอื ความรบั ผดิ ชอบทบ่ี คุ คลจะตอ งปฏิบตั ิตามกฎหมาย สิทธิและเสรภี าพเปน รากฐานทีส่ าํ คัญในการปกครองประชาธปิ ไตย ประเทศใดใหส ทิ ธแิ ละเสรีภาพกับ ประชาชนมาก ประเทศน้ันก็มีประชาธิปไตยมาก ในทางกลับกันถาประเทศใดจํากัดสิทธิและเสรีภาพของ ประชาชน แสดงวา ประเทศนั้นไมเปนประชาธิปไตย สิทธแิ ละเสรีภาพขน้ั พนื้ ฐานของประชาชนทรี่ ฐั บาลจะตอ งใหการรับรอง ไดแ ก 1) สิทธิและเสรีภาพสวนบุคคล เปนสิทธิเสรีภาพท่ีทุกคนพึงมีในฐานะท่ีเกิดมาเปนมนุษย ไดแก สทิ ธแิ ละเสรภี าพในการไดร บั การคมุ ครองทั้งทางรา งกายและทรพั ยสนิ จากรฐั สิทธิและเสรีภาพในการประกอบ อาชีพสุจริต สิทธิและเสรีภาพในการเลือกท่ีอยู หากรัฐบาลหรือบุคคลใดกระทําการละเมิดตอสิทธิและ เสรภี าพของบคุ คลอ่ืน ถอื วา เปน ความผดิ 2) สิทธิและเสรีภาพทางการเมือง เปนสิทธิและเสรีภาพของประชาชน ท่ีจะเขามามีสวนรวมใน กิจกรรมทางการเมืองการปกครอง และกิจการตางๆ ของรัฐ เชน สิทธิทางการเมืองระหวางเพศหญิงและ ชายมีเทาเทียมกัน ประชาชนมีสิทธิออกเสียงเลือกตั้ง รับเลือกตั้ง ตั้งพรรคการเมือง แตตองอยูภายใต กฎหมายและระเบียบอันดงี ามของประเทศ 3) สิทธแิ ละเสรภี าพทางเศรษฐกิจ ประชาชนมเี สรภี าพในการเลอื กประกอบอาชพี มีสิทธิเปนเจาของ ทรพั ยสนิ ทหี่ ามาดวยความสจุ ริต มสี ทิ ธิทีจ่ ะไดรบั คาจางแรงงานท่ีเปนธรรม เปนตน รัฐบาลจะตอ งไมละเมิดสทิ ธิและเสรีภาพของประชาชน ยกเวนในกรณีสงครามหรือเพ่ือรักษาความ ม่ันคงของชาติ การรกั ษาความสงบเรียบรอย การคมุ ครองผลประโยชนข องสว นรวม การรกั ษาศีลธรรมอันดี งามของประชาชนและการสรางสรรคค วามเปนธรรมใหกบั สังคมเทาน้นั

259 2.3 หลกั มิติธรรม กฎหมายเปนกฎเกณฑกติกาที่ทุกคนจะตองปฏิบัติตาม ดังนั้น สิทธิ เสรีภาพและความเสมอภาค ใดๆ จะเปน จริงไมไ ดหากขาดกฎหมายท่ีเปน หลกั ประกนั คมุ ครองประชาชนเพราะเม่ือไมม กี ฎหมาย แตละคน ก็อาจทาํ ตามความพอใจของตน ทําใหเ กิดการละเมดิ สิทธแิ ละเสรีภาพข้นึ ได 2.4 หลักการยอมรับเสียงสว นมาก การอยรู วมกันของคนหมมู าก ยอ มมคี วามขัดแยงหรือความเหน็ ไมตรงกนั ติดตามมา ปญ หาความขัดแยง บางอยางที่เกี่ยวของกับความถูกผิด สามารถใชกฎหมาย ระเบียบของสังคม หรือกฎศีลธรรมมาตัดสินได แตความขัดแยงบางอยางไมเกี่ยวของกับความถูกผิด เปนความขัดแยงของ สวนรวมทีต่ องการทําสิง่ ตางๆ ใหด ขี ึ้น ดังนนั้ จงึ ตองอภิปรายถกเถียงกัน แตละฝายชี้แจงเหตุผล จากน้ันจึง ลงมตเิ ลือกสิ่งทดี่ ที ี่สุด ขอ เสนอใดทีเ่ ปน เสยี งขา งมาก กค็ ือวา เปนมติของคนสวนใหญ ซึ่งทุกคนตองนํามติน้ี ไปปฏบิ ัติ 3. ประเภทของประชาธปิ ไตย การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย แบงออกเปน 2 ประเภท คือ 3.1 ประชาธปิ ไตยโดยทางตรง เปน วธิ ีการทป่ี ระชาชนทุกคนมีสวนรวมในการปกครองโดยตรง เหมาะกับรฐั ท่ีมปี ระชากรไมม าก เชน นครรัฐกรกี โบราณ ใหป ระชาชนทุกคนรวมกันพิจารณาตัดสินปญหา แตวธิ ีการน้ไี มเหมาะสมกบั รฐั ท่มี ปี ระชากรเปน จํานวนมาก ประชาธปิ ไตย โดยทางออ มจงึ ถูกนํามาใชกบั รัฐทม่ี ี ประชากรเปน จาํ นวนมาก 3.2 ประชาธิปไตยโดยทางออ ม เน่อื งจากจํานวนประชากรของแตล ะประเทศมีจํานวนมหาศาล ดังนั้นการใหประชาธิปไตยทางตรง จึงไมสามารถกระทําได ประเทศตางๆ ท่ัวโลกไดใชวิธีประชาธิปไตย ทางออม ซึง่ ก็คอื การเลอื กตวั แทนเขาไปทําหนา ที่แทนประชาชน การใชอํานาจอธิปไตยของประชาชนจะใช ผา นตวั แทน ซ่ึงไดแก อํานาจนติ กิ ับบัญญตั ิคือรัฐสภา อํานาจบริหารคอื รฐั บาล อาํ นาจตลุ าการคอื ศาล 4. ขอดีและขอเสียของระบอบประชาธิปไตย 4.1 ขอดีของระบอบประชาธิปไตย 1) ทําใหประชาชนยึดหลักการท่ีถูกตอง ชอบธรรม มีระเบียบวินัย รูจักประสาน ผลประโยชนรวมกันของคนภายในชาติ เสริมสรางจริยธรรม คุณธรรม ความถูกตองดีงามกอใหเกิดความ เรียบรอยสงบสุข ความเจริญงอกงาม ขวัญ กําลังใจ ศักด์ิศรี และความภาคภูมิใจในการเปนเจาของ ประเทศอยางแทจ รงิ 2) การปกครองระบอบประชาธิปไตย เปนการปกครองท่ีประชาชนทุกคนมีสวนในการ ปกครองตนเอง เปน เจา ของอํานาจสูงสุดของประเทศคืออาํ นาจอธิปไตย จงึ ทาํ ใหการปกครองมีเสถยี รภาพ 3) ประชาชนมสี ทิ ธิ เสรภี าพ และความเสมอภาคเทา เทยี มกัน 4) เปน การปกครองท่ปี ฏิบัตติ ามมตขิ องเสยี งสว นมาก ขณะเดียวกันก็เคารพเสียงสวนนอย โดยต้งั อยูบนหลกั การของประโยชนสวนรวม ความถูกตอ ง และตอ งไมละเมดิ สทิ ธิและเสรภี าพของผอู นื่

260 5) ชวยแกไขปญหาความขัดแยงภายในหมปู ระชาชน ระหวางรัฐกับประชาชน หรือระหวาง รฐั กบั รฐั โดยอาศยั กฎหมายทีก่ ําหนดขน้ึ เปน กติกา หรือใชก ารอภิปรายลงมตเิ พอ่ื หาขอ สรปุ 4.2 ขอเสยี ของระบอบประชาธปิ ไตย 1) ประชาชนสรางความวุนวาย เพราะไมเขาใจสิทธิ เสรีภาพและหนาท่ีของตนเองมักใช สทิ ธิเสรภี าพเกนิ ขอบเขต เชน ประชาชนปด ถนนเพราะไมพอใจราคาพืชผลตกตา่ํ 2) ผูแทนราษฎรสรางผลงานในเฉพาะทองถิ่นของตน แตไมสนใจปญหาประเทศชาติ เทา ท่ีควร 3) ประชาชนไมเ ขา ใจระบอบประชาธิปไตย ขาดสํานึกของประชาธิปไตย จึงเกิดการขาย เสยี ง 4) รัฐบาลที่มีเสียงขางมากในรัฐสภา อาจใชความไดเปรียบน้ีจนกลายเปนระบอบ คณาธปิ ไตยได 5) ประชาชนเกิดความเบ่ือหนาย เพราะเมื่อเลือกตั้งไปแลวผูแทนขาดความจริงใจตอ ประเทศชาติ 6) ในระหวางการหาเสียง อาจเกิดการสาดโคลนทําใหประชาชนเกิดความเบ่ือหนายได เชนกัน 7) คาใชจายสูง เน่ืองจากระบอบประชาธิปไตยจะตองทําการเลือกต้ังผูแทนราษฎรทั่ว ประเทศ ซ่ึงการเลือกตง้ั แตละครั้งจะตองเสียคา ใชจา ยเปน จาํ นวนมาก และเม่อื ไดผูแทนเหลานี้มาแลว กต็ อ งมี คาใชจายดานเงนิ เดือนดวย 8) กอใหเกิดความลาชาในการตัดสินใจ การปกครองระบอบประชาธิปไตยจําเปนตองใช การอภิปราย แลกเปล่ียนความคิดเห็น ปรึกษาหารือ ถกเถียงปญหาและลงมติ ซ่ึงแตละขั้นตอนจะตองใช เวลานาน 9) การปกครองระบอบประชาธิปไตย เปนการปกครองท่ีประชาชนปกครองตนเองเปน ระบอบการปกครองทดี่ ีแตใชยาก เพราะประชาชนจะตองมคี วามรูความเขาใจถงึ ระบอบประชาธปิ ไตย ดังนั้น ในทางปฏบิ ัติประเทศท่สี ามารถใชก ารปกครองระบอบประชาธปิ ไตยอยา งไดผล จึงเปนประเทศที่ประชาชนมี การศึกษาสงู หรือไดม ีการปูพ้ืนฐานการศกึ ษา กจิ กรรม ใหผ ูเรียนตอบคําถามตอ ไปนีแ้ ลวบนั ทกึ คาํ ตอบลงในแบบบันทกึ ผลการเรยี นรู เร่อื ง การปกครองระบอบประชาธิปไตย 1. จงอธิบายความหมายของคําวา การปกครองระบอบประชาธิปไตย 2. จงเปรยี บเทยี บขอ ดแี ละขอเสยี ของการปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 3. ผูเ รียนมีสวนรวมในกิจกรรมทางการเมืองตามระบอบประชาธปิ ไตยในเรื่องใดบา ง

261 แบบบันทึกผลการเรียนรู เรอื่ ง การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย 1. การปกครองระบอบประชาธปิ ไตย หมายถงึ ....................................................................................……………………………………………………………………………… ……………….…………………………………………………………… 2. เปรยี บเทยี บขอ ดแี ละขอ เสยี ของระบอบประชาธปิ ไตย ขอ ดี ขอเสยี 3. การมสี ว นรวมในกจิ กรรมทางการเมืองตามระบอบประชาธปิ ไตย ………………………………………………………………………………………………………….……………………………………………… ………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………… …………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………… …………………….…………………………………………………………………………………………………………………………..……..

262 เรอื่ งท่ี 2 การปกครองระบอบเผด็จการ 1. ความหมายของการปกครองระบอบเผดจ็ การ การปกครองระบอบเผด็จการ หมายถึง การปกครองท่ีใหความสําคัญแกอํานาจรัฐและ ผูปกครองอํานาจรัฐจะอยูเหนือเสรีภาพของบุคคล คณะบุคคลเด่ียว หรือพรรคการเมืองเดี่ยว โดยจะถือ ประโยชนข องรฐั มากกวา ของประชาชน การปกครองระบอบเผด็จการมลี กั ษณะแตกตางจากประชาธิปไตย เพราะระบอบเผด็จการมุงให ประชาชนมีสวนรวม “นอยท่ีสุด” หรือ “ไมมี” เลย อีกท้ังยังไมตองการใหมีฝายคานแตตองการใหมีการ ปฏิบัติตามอยางเต็มที่ เพราะถือวาฝายคานเปนศัตรูหรืออุปสรรคของชาติ ระบอบเผด็จการเปนระบอบ การเมอื งการปกครองทม่ี มี าชา นานแลว และไดวิวัฒนาการไปตามกาลเวลา ซึ่งผูนําประเทศตางๆ มีการนํา ระบอบเผด็จการมาปรบั ปรุงเพอ่ื ใหส อดคลองกบั สถานการณท นั สมยั และนา เลื่อมใส เพือ่ ใหเปนทย่ี อมรบั ของ ประชาชน 2. หลักการปกครองระบอบเผด็จการ 2.1 ยดึ หลักรวมอาํ นาจการปกครองไวท่สี ว นกลางของประเทศ ใหอ ํานาจอยูใ นมอื ผูนําเต็มที่ 2.2 ยึดหลักการใชกําลัง การบังคับและความรุนแรงเพื่อควบคุมประชาชนใหปฏิบัติตามความ ตอ งการของผูนํา 2.3 ประชาชนตอ งเชอื่ ฟง และปฏิบัติตามผูน ําอยางเครงครัด ไมมีสิทธิโตแยงในนโยบายหลักการ ของรฐั ได 2.4 สรางความรูสึกไมม น่ั คงในชีวิตใหแ กป ระชาชน จนประชาชนเกิดความหว่ันวิตกเกรงกลัวอัน ทาํ ใหอํานาจรฐั เขม็ เข็ง 2.5 ไมสนบั สนุนใหป ระชาชนเขามามีสว นรวมทางการเมอื งการปกครองของประเทศ 2.6 จาํ กัดสิทธิภาพของประชาชนทง้ั ดานเศรษฐกิจ สังคมและการเมอื ง 2.7 ยดึ หลักความมน่ั คง ปลอดภัยของรฐั เปนสาํ คญั ยกยอ งอํานาจและความสําคัญของรัฐเหนือ เสรีภาพของประชาชน 2.8 การใหค วามสําคญั ตอ การศกึ ษาความมัน่ คงของอํานาจรฐั ชาติและผนู ํา 2.9 ผนู าํ หรือคณะผนู ํามกั จะดํารงตาํ แหนงอยูนาน อาจนานตลอดชีวิต 2.10 ระบอบเผด็จการอาจอนุญาตใหมีการเลือกตั้งหรือมีรัฐธรรมนูญ โดยรัฐสภาจะตองออก กฎหมายที่รัฐบาลเผดจ็ การเห็นสมควรเทานน้ั รฐั สภาไมม ีสทิ ธลิ งมติไมไ ววางใจรัฐบาลอาํ นาจของศาลมีจํากัด ไมม ีสทิ ธิทจ่ี ะพจิ ารณาคดที างการเมือง หรอื พิจารณาไดแตตองอยภู ายใตการกํากบั ดแู ลของรัฐบาลเผด็จการ

263 3. ประเภทของการปกครองระบอบเผด็จการ การปกครองระบอบเผดจ็ การแบงออกเปน 2 ประเภท ไดแก 3.1 ระบอบเผดจ็ การอํานาจนิยม (Authoritarianism) ลกั ษณะสาํ คญั ของระบอบเผดจ็ การอํานาจนิยมคือ อาํ นาจการปกครองจะผกู ขาดอยใู นมอื ของคน กลุมเดยี ว คอื รัฐบาลและจะจํากัดสิทธิเสรีภาพทางการเมืองของประชาชน เชน หามประชาชนวิจารณการ ทํางานของรฐั บาล หา มแสดงความคดิ เห็นท่เี ปนปรปก ษกับรัฐบาล หามเผยแพรบทความดานประชาธิปไตย หา มชมุ ชนประทว งรัฐบาล สรปุ กค็ อื หา มทํากิจกรรมการเมืองทกุ กจิ กรรม แตส ง่ิ ทีร่ ะบอบเผด็จการอํานาจนิยมยังสามารถใหเสรีภาพกับประชาชน คือ ดานเศรษฐกิจและ สงั คม ไดแ ก 1) ประชาชนมีเสรภี าพทจ่ี ะเลือกนับถอื ศาสนา 2) มเี สรีภาพในการดํารงชีวิตสว นตัว 3) มีสิทธใิ นครอบครวั 4) สามารถกอ ต้งั กลุมเศรษฐกจิ และสงั คมได เชน จัดต้งั สมาพันธ และ สมาคมตา งๆ ทไ่ี มเกย่ี วของกับการเมือง 5) มีเสรภี าพในทางเศรษฐกิจ เชน สามารถเลอื กประกอบอาชีพได เปนตน หากกิจกรรม ใดคุมคามตอเสถยี รภาพของรัฐบาลก็จะถกู หา ม ระบอบเผด็จการอํานาจนิยมแบง ออกเปน 2 ลักษณะ คือ เผด็จการอํานาจนิยมทหารและ ระบอบเผดจ็ การฟาสซิสต 3.1.1 ระบอบเผด็จการทหาร ระบอบเผด็จการทหาร เปนระบอบที่ผูนําฝายทหารเปนผูใชอํานาจเผด็จการปกครอง ประเทศโดยตรง โดยใชก ฎอัยการศึกหรือรัฐธรรมนูญเผด็จการท่ีรัฐบาลหรือคณะของคนสรางข้ึนเพ่ือใชเปน เครอ่ื งมอื การลดิ รอนสทิ ธเิ สรภี าพทางการเมอื งของประชาชนและเปน เครอื่ งมอื ในการปกครองของประเทศ รฐั บาลเผดจ็ การทหารของทกุ ประเทศมกั จะใชวิธเี ดยี วกนั ในการคุมอํานาจกลาวคือ ในชวงท่ี ประเทศไดรับภัยคุกคามจากคอมมิวนิสต หรือมีภัยคุกคามดานความมั่นคง หรือเกิดความระสํ่าระสาย ภายในประเทศ หรืออยใู นภาวะสงคราม ผนู ําฝายทหารจะใชชวงจังหวะดังกลาวทําการยึดอํานาจ โดยฝาย ผนู ําทหารมกั จะใหคําสัญญาวา เมื่อประเทศคืนสูภาวะปกตกิ ็จะคนื อํานาจการปกครองหรืออํานาจอธิปไตยให ประชาชนดงั เดมิ แตเม่อื เวลาผา นพน ไปก็จะยังคงอยูในอํานาจ โดยอางวาสถานการณดานความมั่นคงยังไม เปนท่ีไววางใจ จนกระท่ังประชาชนหมดความอดทนตอระบอบเผด็จการ จึงทําการเรียกรอง เดินขบวน ในที่สุดก็สามารถโคนลมระบอบเผด็จการทหารได ตัวอยางการเรียกรองประชาธิปไตยของประชาชนเชน ในประเทศไทย คือเหตุการณวันมหาวิปโยคหรือ วันท่ี14 – 16 ตุลาคม 2516 เหตุการณนองเลือดวันท่ี 6 ตุลาคม 2519 เหตุการณนองเลือด 17 พฤษภาคม 2535 เหตุการณที่เกิดขึ้นในประเทศฟลิปปนสเพ่ือ เรยี กรอ งประชาธปิ ไตยจากประธานาธบิ ดีมารก อส จนประธานาธิบดมี ารกอส ตอ งหนีไปตางประเทศ เปน ตน

264 3.1.2 ระบอบเผด็จการฟาสซสิ ต ระบอบเผดจ็ การฟาสซสิ ต เปนระบอบเผด็จการที่ไดรับการสนับสนุนจากกลุมนักธุรกิจและ กองทพั มีชอ่ื สิทธิทางการเมืองวา “ลทิ ธฟิ าสซิสม” เกิดขึ้นครั้งแรกในประเทศอิตาลีชวงหลังสงครามโลก ครง้ั ท่ี 1 โดยมผี นู าํ คือมุสโสลนิ ีในสมยั ป พ.ศ. 2473 – 2486 ตอ มาไดประสานสอดคลอ งกบั ขบวนการทางการ เมืองของเยอรมัน นนั่ คือ “ขบวนการนาซี” ซ่งึ มฮี ติ เลอร เปนผูนาํ ในสมยั ป พ.ศ. 2476 – 2488 แมว า เผด็จการนาซจี ะมหี ลักการคลายคลึงกับฟาสซิสต แตหลักการชาตินิยมของเผด็จการ นาซีจะรุนแรงกวาเผด็จการฟาสซิสต กลาวคือ เผด็จการนาซีมีความเช่ือวา มนุษยแตละชาติพันธุมี ความสามารถตางกัน ชนชาติเยอรมันเปนชาติพันธุท่ีเข็มแข็งฉลาดท่ีสุด จึงสมควรท่ีจะเปนปกครองโลก รวมท้ังการโยนความผิดของทุกปญหา เชน ปญหาเศรษฐกิจตกต่ํา ตัวการสําคัญที่กัดกรอนเศรษฐกิจของ เยอรมัน ฯลฯ ไปใหช าวยิวเปน แพะรับบาป ชาวยิวนับพันนับหมื่นคนจึงตองสูญเสียชีวิตเพราะลัทธิชาตินิยม ของนาซี ระบอบเผดจ็ การฟาสซิสต จะมีนโยบายการขยายอาณาเขตเปนจักรวรรดินิยมดังจะเห็นได จากหลงั สงครามโลกครง้ั ท่ี 2 ไดมกี ารประชุมของสหประชาชาติ ซึ่งทุกชาติที่ประชุมตางเห็นตองตองกันวา ลัทธิจักรวรรดินิยมเปนตัวการสําคัญที่กอใหเกิดสงครามโลกท้ัง 2 ครั้งดังน้ัน ประเทศอังกฤษ ฝรั่งเศส เนเธอรแ ลนดและสเปน จงึ ปลดปลอ ยประเทศในอาณานิคมของตน เชน มาเลเซีย อินเดีย พมา เวียดนาม กมั พูชา ลาว อนิ โดนเี ซยี ฯลฯ พรอ มกนั น้ปี ระเทศเยอรมันก็ถกู แบงออกเปน 2 สวนคอื เยอรมันตะวันออก มีรสั เซียเปนผูควบคมุ และเยอรมันตะวนั ตกมีสหรฐั อเมรกิ าเปน ผคู วบคุม ญีป่ ุน ถูกสหรัฐอเมริกาเปนผูควบคุม ทาํ ใหล ัทธเิ ผดจ็ การฟาสซสิ ตซ ่ึงเปน ลัทธจิ ักรวรรดนิ ิยมสญู ส้ินไป 3.2 ระบอบเผด็จการเบด็ เสร็จนยิ ม (Totalitarianism) ประชาชนถูกจํากัดสิทธิเสรีภาพทุกดาน คือ ทั้งดานการเมืองการปกครองเศรษฐกิจ และสังคม รวมทง้ั ถูกควบคุมในดา นวิถีชวี ติ ความเปน อยู การศึกษา มีการลงโทษผูแสดงตัวเปนปฏิปกษตอรัฐบาลอยาง รุนแรง กลาวคือ ระบอบเผด็จการเบ็ดเสร็จนิยม ไมเพียงควบคุมประชาชนในดานการเมือง เชน หามการ แสดงความคดิ เห็น การรวมกลุม การชุมชนที่เปนปฏิปกษกับรัฐบาล ยังควบคุมท้ังดานเศรษฐกิจและสังคม อกี ดว ย เชน ศาสนา (สอนวาศาสนาเปนสงิ่ งมงาย) วัฒนธรรมและการศึกษา (รัฐหรือคอมมูนจะทําหนาท่ี ชวยพอแมใ นการเล้ยี งดเู ด็กในชวงทีพ่ อแมไ ปทาํ งานและจะสอนใหเ ดก็ รบั ใชส งั คม ซง่ึ หมายถงึ ชนชน้ั กรรมาชีพ หรือชนช้ันกรรมกร การศึกษาในระดับสูงก็ยังคงเนนการรับใชชนชั้นกรรมาชีพ) หรือแมแตการประกอบ อาชพี การพกั ผอนหยอ นใจ ทุกอยา งทําเพื่อชนชัน้ กรรมาชีพท้งั สนิ้ ระบอบเผดจ็ การประเภทนี้เขา ไปควบคุม ทั้งทางการเมือง เศรษฐกิจสังคม รวมท้ังความคิดจติ สาํ นกึ ของคนในสงั คม 4. ความเชื่อของระบอบเผด็จการ การปกครองระบอบเผด็จการไมว า จะเปน ประเภทใด มีความเช่ือดังนี้ 4.1 รฐั หรอื พรรคทป่ี กครองรัฐเปนผูที่สามารถนําความผาสุกมาสูประชาชนอยางแทจริง ฉะนั้น ประชาชนจงึ ตองเหน็ คณุ คา ของรัฐและตองใหค วามชวยเหลือกจิ การของรฐั ทุกประการ

265 4.2 จุดหมายของรัฐ ความตองการของพรรคถือเปนวัตถุประสงคสําคัญประการแรกสิทธิ เสรีภาพของประชาชนไมม ีความสําคญั เทา กบั ความตองการของพรรคหรอื รฐั 4.3 เชือ่ วา รฐั หรือพรรคมีอาํ นาจ มฐี านะเหนอื ประชาชนท่วั ไป 4.4 ประชาชนยอมเกดิ มาเพื่อเปนเครอ่ื งมอื รฐั และมีหนาท่ปี ระการเดยี ว คอื ใหความรวมมือตอ รฐั เชอื่ ฟง รฐั เพ่อื ใหรัฐไดบรรลุถงึ วัตถุประสงคท่ีกาํ หนดไว 4.5 รฐั หรือพรรคทป่ี กครองรัฐ ควรจะอํานาจ มีสิทธิ ประชาชนมีหนาทเี่ พียงอยา งเดียว 5. ขอ ดีและขอเสียของการปกครองระบอบเผดจ็ การ 5.1 ขอ ดขี องการปกครองระบอบเผดจ็ การ 1) สามารถตัดสินปญหาตางๆ ไดรวดเร็ววาระบออบประชาธิปไตย เพราะไมตองรอผล ประชมุ 2) การแกป ญ หาบางอยา ง สามารถทาํ ไดดีกวาระบอบประชาธิปไตย เชน การปราบการ จลาจล การกอการรายหรือปญ หาท่ีเปนภยั ตอ สังคม เพราะสามารถใชว ธิ กี ารทรี่ นุ แรงและเฉียบขาดกวา 3) สามารถแกป ญ หาวิกฤตหรอื เหตกุ ารณฉกุ เฉินไดอยางรวดเร็ว 4) มีกําลังกองพนั และอาวุธเขม แข็ง เปน ทยี่ าํ เกรงของประเทศเพอื่ นบาน 5) มีสว นใหเ กิดความเจริญกา วหนาในการพฒั นาประเทศดานตางๆโดยเฉพาะดา นเศรษฐกจิ 6) มีสวนกอใหเ กิดการปกครองที่มปี ระสทิ ธภิ าพเพราะมกี ารใชอ าํ นาจบงั คบั โดยเดด็ ขาดและ รวดเร็วทันทที ันใด ทําใหข าราชการของรัฐมีความกระตอื รือรน 5.2 ขอ เสยี ของการปกครองระบอบเผด็จการ 1) เปน การลดิ รอนสิทธิและเสรีภาพขั้นพ้ืนฐานของประชาชน ซ่ึงเปนส่ิงที่สําคัญที่สุดของ การเมอื งการปกครอง 2) เปน การปกครองของคนกลุม นอ ย จงึ ทําใหเกิดคงวามผิดพลาดในการทํางานไดงา ย 3) มงุ ผลประโยชนเ ฉพาะกลมุ หรอื พรรคพวกของตน 4) จาํ กดั และขัดขวางสทิ ธเิ สรีภาพของประชาชนเปน การละเมิดสทิ ธิมนษุ ยชน 5) สกัดกัน้ มิใหผมู คี วามสามารถเขา มามีสวนรว มในการสรางสรรคความเจริญกาวหนาของ ประเทศ 6) บา นเมอื งไมส งบสขุ มผี ูตอ ตา นดา นใชก ําลงั อาวธุ เขาตอ สกู บั รฐั บาล 7) ผูปกครองอาจเหลิงอํานาจหรือปลอยใหพรรคพวกบริวารเขามาแสวงหาผลประโยชน สว นตัวโดยไมส จุ ริต 8) เปดชองใหมหาอาํ นาจเขามาแทรกแซงได 9) กอใหเ กิดการนองเลือดติดตามมาในภายหลงั เพราะประชาชนยอมตองเรียกรองอํานาจ อธปิ ไตยกลบั คนื 10) นําประเทศไปสูความหายนะ เชน ฮิตเลอร มุสโสลินี และนายพลโตโจ นําประเทศเยอรมัน อิตาลแี ละญป่ี ุนเขา สูสงครามโลกครงั้ ท่ี 2 และแพสงครามในทส่ี ุด

266 กจิ กรรม ใหผูเรียนตอบคาํ ถามตอ ไปนแ้ี ลวบนั ทึกผลการเรยี นรู เรอ่ื ง การปกครองระบอบเผด็จการ 1. จงสรุปหลกั การของการปกครองระบอบเผด็จการมาสัก 3 ขอ 2. จงเปรยี บเทยี บขอดีและขอเสียของการปกครองระบอบเผดจ็ การ แบบบันทึกผลการเรยี นรู เรื่อง การปกครองระบอบเผด็จการ 1. สรปุ หลักการของการปกครองระบอบเผดจ็ การ 3 ขอ 1.1. ..............................................................……………………………………………………………………… 1.2...............................................................……………………………………………………………………… 1.3..............................................................……………………………………………………………………… 2. เปรียบเทยี บขอ ดแี ละขอเสยี ของระบอบเผด็จการ ขอดี ขอเสีย

267 เรอ่ื งท่ี 3 พัฒนาการของระบอบประชาธปิ ไตยของประเทศตางๆ ในโลก 1. จุดเรม่ิ ตนของระบอบประชาธิปไตย “ยุคโบราณ” มีหลายประเทศ เชน 1.1 ประเทศกรกี ระบอบประชาธิปไตย มีจุดเริ่มตน เกิดข้ึน ณ นครรัฐกรีกโบราณ ในชวงคริสตศตวรรษท่ี 5 ซึ่งเปน “ยุคโบราณ” หรือบางที่ เรียกวา “ยุคกรีซโบราณ” โดยในยุคน้ี ถือวาเปนการปกครองระบอบ ประชาธปิ ไตย “โดยทางตรง” ซงึ่ แตเดิมนั้น มกี ารปกครองระบอบประชาธปิ ไตยแบบ “เอเธนส” กลา วคือ 1. มีการคดั เลือกพลเมอื งธรรมดาจํานวนมาก เขาสูระบบรัฐบาล และศาล 2. มีการชุมนุมของพลเมืองทุกชนช้ัน โดยชายชาวเอเธนสทุกคนจะไดรับอนุญาตให อภปิ รายและลงคะแนนเสียง ในสมัชชาได แตคําวา “พลเมือง” น้ันไมรวมไปถึง “ผูหญิง” และ “ทาส” ซึ่งจากจํานวนประชาชนผูอยูอาศัย กวา 250,000 คน จะมีผูไดรับสถานการณเปน “พลเมือง” เพียง 30,000 คนเทานั้น และคนทจ่ี ะไปปรากฏตวั ในสมัชชาประชาชนเพยี ง 5,000 คนเทา น้ัน 1.2 ประเทศซีเรยี ประเทศซีเรียในยคุ โบราณเปน เพยี งเกาะช่อื “เกาะอารว ดั ” ไดถกู กอ ต้งั ขึน้ เมอื่ คริสตสหัสวรรษ ท่ี 2 กอนคริสตกาลโดยชาว “ฟนิเซียน” ซึ่งถูกนับวา เปนตัวอยางของประชาชาธิปไตยที่พบในโลก เน่ืองจาก ประชาชนจะถอื อาํ นาจ “อธิปไตย” ของตนเอง 1.3 ประเทศอินเดีย ประเทศอนิ เดีย เปนอีกประเทศหนงึ่ ซ่ึงมีการพิจารณาไดวามีการปกครองระบอบประชาธิปไตย โดยการปกครองของ “เวสาลี” (ปจจุบนั คือ รฐั พิหาร” นบั เปนรฐั บาลแรกของโลก แตอยา งไรกต็ ามก็ยังมี เสียงคัดคา นวา “เวสาลี” นาจะเปน การปกครอง แบบ “คณาธิปไตย” มากกวา 1.4 สาธารณรฐั โรมัน สวนสาธารณรัฐโรมันนั้น ก็มีการสนับสนุนการปกครองระบอบประชาธิปไตย เชนมีการออก กฎหมาย แ ต ก็ ไ ม เ ป น ป ร ะ ช า ธิ ป ไ ต ย อ ย า ง ส ม บู ร ณ เ น่ื อ ง จ า ก ช า ว โ ร มั น มกี ารเลือกผูแทนเขา สสู ภากจ็ รงิ แตไมรวมถึงสตรี ทาสและคนตางดาวทม่ี มี ากจํานวนมหาศาล 2. ยคุ กลาง ในชวงยุคกลาง ไดมีรปู แบบหลายอยางท่เี กีย่ วของกับการเลือกต้ังหรือสมัชชา ถึงแมวาบอยครั้ง จะเปดโอกาสใหก บั ประชาชนเพียงสว นนอยเทา นนั้ อยางเชน เครือจกั รภพโปแลนด – ลิทวั เนีย ในนครรฐั เว นิช ชวงอิตาลียุคกลาง รัฐในไทรอลเยอรมัน และสวิตเซอรแลนด รวมไปถึงนครพอคาอิสระซะไก ในชวง ครสิ ตศตวรรษที่ 16 ในญี่ปุน เนื่องจากการปกครองรูปแบบตางๆ ท่ีกลาวมาน้ันประชาชนมีสวนรวมเพียง สวนนอ ยเทา น้ัน จึงมกั จะถูกจัดวาเปนคณาธิปไตยมากกวา และดินแดนยุโรปในสมยั นนั้ ยงั คงปกครองภายใต นักบวชและขนุ นางในยุคศักดนิ าเปน สว นมาก

268 อยางไรก็ตามในชวง “ยุคกลาง” รูปแบบการปกครองของหลายประเทศก็มีลักษณะใกลเคียงกับ “ระบอบประชาธปิ ไตย” แตก ย็ งั เปนประชาธิปไตยท่ีไมสมบรู ณ เชน 2.1 ระบบกลุมสาธารณรัฐคอสแซ็คในยูเครน (คริสตศักราช 16 – 17) มีการเปดโอกาสให ผูแทนจากตําบลตางๆ เลือกตําแหนงสูงสุด ซ่ึงเรียกวา “เฮ็ดมัน” (Hetman) แตเน่ืองจากสาธารณรัฐ คอสแซ็คเปนรัฐทางการทหารอยางเต็มตัว จึงทําใหการเลือก “เฮ็ดมัน” จํากัดอยูเฉพาะผูรับราชการทหาร คอสแทค็ เทา น้นั 2.2 ประเทศอังกฤษ (ค.ศ. 1265) แมจะมีการจัดตั้งรัฐสภาพที่มาจากการเลือกตั้งก็จริง แต ขึ้นอยกู บั ความพึงพอใจของกษัตริย มากกวาเสียงของประชาชน ดังน้ันภายหลังจากมีการปฏิวัติ ในป ค.ศ. 1688 และมีการบังคับใชพระราชบัญญัติสิทธิในป ค.ศ. 1689 ทําใหประชาชนมีสิทธิในการเลือกสมาชิก รฐั สภาเพ่ิมมากขน้ึ ทลี ะนอย จนกระท่งั กษตั รยิ เ ปน ประมุขแตเ พยี งในนามเทา นัน้ 2.3 สหพันธไอโรโควอิส (Inqeeois Confederacy) รูปแบบประชาธิปไตยของสหพันธ ไอโรโควอสิ ปรากฏ ในแบบการปกครอง “ระบบชนเผา” ซ่ึงผูที่จะสามารถเปนผูนําไดตองมาจาก สมาชิก เพศชายของ “ชนเผา” เทาน้นั 3. ครสิ ตศ ตวรรษที่ 18 – 19 ในชวงคริสตศตวรรษที่ 1 8 -19 ก็ไดเหน็ พฒั นาการของระบอบประชาธปิ ไตยชัดเจนขน้ึ สมบูรณ ขน้ึ กวา ยุคกลางในหลายประเทศ ถงึ แมวาจะเปนประชาธิปไตยทเ่ี คารพเสยี งสว นนอยก็ตาม เชน 3.1 ประเทศสหรัฐอเมริกา (ค.ศ. 1788) แมวาจะไมมีคําจํากัดความของคําวาประชาธิปไตย แตว าเหลา ผกู อตัง้ สหรัฐอเมริกาไดกําหนดรากฐานของแนวปฏบิ ัติของอเมริกันเกี่ยวกับเสรีภาพและความเทา เทียมใหกับบุรุษเจาของท่ีดินผิวขาว รัฐธรรมนูญแหงสหรัฐอเมริกา ซึ่งมีผลบังคับใชตั้งแตป ค.ศ. 1788 เปน ตนมา ไดกาํ หนดใหมรี ัฐบาลทมี่ าจากการเลอื กตั้ง รวมไปถึงการปกปองสทิ ธแิ ละเสรีภาพของประชาชน 3.2 ประเทศฝรั่งเศส (ค.ศ. 1789) ในป ค.ศ. 1789 ภายหลังจากการปฏิวัติฝร่ังเศส ไดมีการ ประกาศใชคําประกาศวาดวยสิทธิมนุษยชนและสิทธิพลเมือง และมีการเลือกตั้งสมัชชาแหงชาติฝร่ังเศส โดยบุรษุ ทกุ คน แตก็มอี ายุไมย ืนยาวนัก 3.3 ประเทศนิวซีแลนด (ค.ศ. 1867) แนวซีแลนดไดใ หส ิทธิการเลอื กตงั้ กบั ชาวเมารีพ้ืนเมืองใน ป ค.ศ. 1867 ชายผวิ ขาวในป พ.ศ. 1876 และผหู ญิงในป ค.ศ. 1893 ซ่งึ นบั เปนประเทศแรกท่ีใหสิทธิการ เลือกตงั้ กับพลเมอื งทงั้ หมด แตสตรยี งั ไมไดรบั อนุญาตใหสมัครรับเลอื กตัง้ ไดจนกระทั่งป ค.ศ. 1910

269 สรปุ ในชว งปลายครสิ ตศ ตวรรษที่ 19 ประชาธปิ ไตยทีเ่ คารพเสียงขา งนอ ยยังคงมอี ายุส้ันและหลาย ประเทศมกั จะกลาวอา งวา ตนไดใหส ทิ ธิการเลือกตง้ั กบั พลเมอื งทง้ั หมดแลว 4. ชวงครสิ ตศ ตวรรษที่ 20 4.1 ในชวงคริสตศตวรรษท่ี 20 ไดมีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการปกครองเปนระบอบ ประชาธปิ ไตยที่เคารพสิทธิของเสยี งขางนอยจาํ นวนมาก จนทําใหเกิด “กระแสประชาธิปไตย” ซึ่งประสบ ความสาํ เร็จในหลายพ้นื ทข่ี องโลก ซ่ีง มกั เปนผลมาจากสงคราม การปฏิวตั ิ การปลดปลอยอาณานคิ ม และ สภาพแวดลอ มทางเศรษฐกิจและศาสนา ภายหลงั จากการส้ินสุดของสงครามโลกครั้งที่หน่ึง และการลมสลายของจักรวรรดิออสเตรีย – ฮงั การี และจักวรรดิออตโตมัน ทาํ ใหเ กิดรฐั ชาตจิ ํานวนมากในทวปี ยุโรป ซึ่งสว นใหญมกี ารปกครองในระบอบ ประชาธปิ ไตย ในชวงคริสตทศวรรษ 1920 ระบอบประชาธิปไตยไดเจริญขึ้น แตผลของภาวะเศรษฐกิจตกตํ่า ครั้งใหญ ไดทําใหความเจริญดังกลาวหยุดชะงักลง และประเทศในแถบยุโรป ละตินอเมริกา และเอเชีย ไดเปล่ียนแปลงรูปแบบไปสูการปกครองในระบอบเผด็จการมากข้ึน ทําใหเกิดเปนสิทธิฟาสซิสต ในนาซี เยอรมนี อิตาลี สเปนและโปรตุเกส รวมไปถึงรัฐเผด็จการในแถบคาบสมุทรบอลติก คาบสมุทรบอลขาน บราซิล ควิ บา สาธารณรัฐจนี และญปี่ ุน เปนตน ภายหลังจากการสน้ิ สดุ ของสงครามโลกคร้ังที่สอง ทาํ ใหเกิดผลกระทบในดานตรงกันขามในทวีป ยุโรปตะวันตก ความสาํ เรจ็ ในการสรางระบอบประชาธปิ ไตยในออสเตรยี อติ าลี และญป่ี นุ สมัยยดึ ครอง ซึง่ ได เปน ตน แบบของทฤษฎีการเปลย่ี นแปลงระบอบการปกครอง อยา งไรก็ตาม กลุมประเทศในยุโรปตะวันออก รวมไปถงึ เขตยึดครองของโซเวียตในเยอรมนั นี ซึง่ ถูกบังคับใหมีการเปล่ียนแปลงไปสูการปกครองในระบอบ คอมมวิ นิสตต ามคา ยตะวนั ออก หลังจากการสิน้ สดุ ของสงครามโลกคร้ังที่สองยังสงผลใหเกิดการปลดปลอย อาณานิคม และประเทศเอกราชใหมสวนใหญจะสนับสนุนใหมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย และ อินเดียไดก ลายมาเปนประเทศที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยท่ีมีจํานวนประชากรมากท่ีสุดในโลก และ ดาํ เนนิ ตอไปอยางไมห ยุดย้งั ในชวงหนึ่งทศวรรษภายหลังสงครามโลกครั้งที่สอง ชาติตะวันตกท่ีปกครองใน ระบอบประชาธิปไตยสว นใหญไดม ีระบบเศรษฐกิจแบบผสม และดําเนนิ การตามรปู แบบรัฐสวัสดิการ สะทอน ใหเห็นถึงความสอดคลองกันระหวางราษฎรกับพรรคการเมืองในชวงคริสตทศวรรษ 1950 และ 1960 เศรษฐกิจทั้งในกลุมประเทศตะวันตกและกลุมประเทศคอมมิวนิสต ในภายหลังเศรษฐกิจที่อยูภายใตการ ควบคุมของรัฐบาลไดลดลง เมื่อถึงป ค.ศ.1960 รัฐชาติสวนใหญไดมีการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ถึงแมวาประชากรสวนใหญของโลกจะยังคงมีการจัดการเลือกต้ังแบบตบตา และการปกครองในรูปแบบ อื่นๆ อยู

270 กระแสของการเปลี่ยนแปลงไปสูระบอบประชาธิปไตย นําไปสูความเจริญกาวหนาของรูปแบบ ประชาธิปไตยท่เี คารพสิทธขิ องเสยี งขางนอ ยในหลายรัฐชาติ เริ่มจากสเปน โปรตเุ กส ในป ค.ศ. 1974 รวมไป ถึงอกี หลายประเทศในทวปี อเมริกาใต เมือ่ ถึงปลายคริสตทศวรรษ 1970 และตนคริสตทศวรรษ 1980 ซ่ึงได เปลย่ี นแปลงมาจากระบอบเผดจ็ การทหาร มาเปนรฐั บาลพลเรอื น ตามดวยประเทศในเอเชียตะวันออกและ เอเชียใต ระหวางชวงตนถึงกลางคริสตทศวรรษ 1980 และเนื่องจากความเสื่อมถอยทางเศรษฐกิจของ สหภาพโซเวียต รวมไปถึงความขัดแยงภายในทําใหสหภาพโซเวียตลมสลาย และนําไปสูจุดสิ้นสุดของ สงครามเย็น ตามมาดวยการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองภายในกลุมประเทศยุโรปตะวันออก ในคา ยตะวันออกเดมิ นอกเหนอื จากนนั้ กระแสของระบอบประชาธิปไตย ไดแพรขยายไปถึงบางสวนของทวีปแอฟริกา ในชวงคริสตทศวรรษ 1990 โดยเฉพาะอยางย่ิงในแอฟริกาใต ความพยายามบางประการในการ เปลยี่ นแปลงระบอบการปกครองยงั พบเห็นอยูในอนิ โดนีเซยี ยูโกสลาเวยี ยูเครน เลบานอนและครี กซี สถาน 4.2 ระบอบประชาธปิ ไตยในประเทศไทย ประเทศไทยไดเขาสูการปกครองระบอบประชาธิปไตยอยางเปนทางการในป พ.ศ. 2475 สมัย รชั กาลท่ี 7 โดยมีเหตกุ ารณส ําคญั ที่แสดงถึงความพยายามท่ีจะพฒั นาประชาธปิ ไตยอยา งแทจริง ดงั น้ี 1) เหตุการณสมัยประชาธิปไตย พ.ศ. 2475 – 2535 (สมัยรัชกาลที่ 7 – กอน 14 ตลุ าคม 2516) รปู แบบการปกครองสมัยรชั กาลท่ี 6 -7 ยังคงยึดรูปแบบการปกครองสมัยรัชกาลที่ 5 มีการ ปรบั ปรงุ แกไ ขบางเพยี งเล็กนอย ทั้ง 2 พระองคไดตระหนักถึงการเปล่ียนแปลงการปกครองที่คงจะมีขึ้นใน ภายขางหนา สมัยรัชกาลท่ี 6 ไดมีการจัดต้ัง “ดุสิตธานี” ใหเปนนครจําลองในการปกครองแบบ ประชาธิปไตย จนเมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 หลังจากท่ีรัชกาลท่ี 7 ทรงครองราชยได 7 ป คณะ ผกู อการซึ่งเรยี กตวั เองวา “คณะราษฎร” ประกอบดวยทหารบก ทหารเรือและพลเรือน จํานวน 99 คน ไดทําการยึดอํานาจ และเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบบสมบูรณาญาสิทธิราช หรือ “ราชาธิปไตย” มาเปนระบบการปกครองแบบ “ประชาธิปไตย” และไดอัญเชิญรัชกาลท่ี 7 ข้ึน เปนกษัตริยภายใต รฐั ธรรมนูญ นับไดว ารัชกาลท่ี 7 ทรงเปนกษัตรยิ องคแรกในระบอบประชาธิปไตย 2) มูลเหตุของการเปลีย่ นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 1. ภาวะเศรษฐกิจตกต่ําท่ัวโลก หลังสงครามโลก รัฐบาลตองการลดรายจาย โดยปลด ขาราชการบางสว นออก ผถู ูกปลดไมพ อใจ 2. ผูท่ีไปเรียนจากตางประเทศเมื่อกลับมาแลวตองการเปลี่ยนแปลงประเทศใหทันสมัย เหมือนประเทศทเี่ จรญิ แลว 3. ความเหล่อื มลํ้าตาํ่ สงู ระหวางขา ราชการและประชาชน จึงตองการสิทธิเสมอภาคกัน 4. ระบบสมบรู ณาญาสทิ ธริ าชยไมสามารถแกปญหาพน้ื ฐานชวี ติ ของราษฎรได

271 3) ลักษณะการปกครองหลังเปลีย่ นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 1. พระมหากษัตรยิ ท รงเปน ประมขุ ภายใตรัฐธรรมนูญ 2. รฐั ธรรมนญู เปนกฎหมายสูงสุดในการปกครองประเทศ 3. อาํ นาจอธปิ ไตย เปน ของปวงชนชาวไทยและเปนอํานาจสูงสุดในการปกครองประเทศ 4. ประชาชนใชอ ํานาจอธิปไตยผา นทางรฐั สภา รฐั บาลและศาล 5. ประชาชนมสี ทิ ธิเสรีภาพเทาเทยี มกัน 6. ประชาชนเลือกตัวแทนในการบริหารประเทศ ซ่งึ เรียกวา รัฐบาล หรือคณะรัฐมนตรี 7. ในการบริหารราชการแผน ดิน แบง เปน 3 สวนคือ 1) การปกครองสว นกลาง แบง เปน กระทรวง ทบวง กรมตา งๆ 2) การปกครองสวนภมู ิภาค แบง เปน จงั หวดั และอาํ เภอ 3) การปกครองสวนทองถิ่นแบงเปนองคการบริหารสวนจังหวัด เทศบาล สุขาภิบาล และองคการบริหารสว นตาํ บล การเปลี่ยนแปลงการปกครองของไทยเปนไปอยางสงบไมรุนแรงเหมือนบางประเทศอยางไรก็ตาม ลกั ษณะการเมอื งการปกครองมิไดเปนประชาธปิ ไตยโดยสมบูรณ อํานาจบางสวนตกอยูกับผูนําทางการเมือง หรือผบู รหิ ารประเทศ มีการขัดแยงกันในดานนโยบายมีการแยงชิงผลประโยชน เปนเหตุใหเกิดการปฏิวัติ รัฐประหารข้ึนหลายครั้งระบบการปกครองของไทย จึงมีลักษณะกลับไปกลับมาระหวางประชาธิปไตยกับ คณาธิปไตย (การปกครองโดยคณะปฏวิ ัต)ิ 4. ประชาธปิ ไตย หลัง 14 ตุลาคม 2516 จอมพลถนอม กิตติขจร ไดข น้ึ เปน นายกรัฐมนตรี เมื่อป 2511 หลังมกี ารประกาศใชรฐั ธรรมแหง ราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช 2511 ซึง่ ใชเวลารา งถึง 10 ป แตห ลังจากบริหารประเทศมาเพียง 3 ปเศษ จอมพลถนอม กิตติขจร และคณะไดทําการปฏิวัติตนเองและลมเลิก รัฐธรรมนูญฉบับน้ี เม่ือวันที่ 17 พฤศจกิ ายน 2514 และไดเ ขาควบคุมการบริหารประเทศ ในฐานะหัวหนาคณะปฏิวัติ การบริหารประเทศ โดยคณะปฏิวัติ ซ่ึงนําโดย จอมพลถนอม กิตติขจร จอมพลประภาส จารุเสถียร และ พ.อ.ณรงค กิตติ ขจร หรือกลุม ถนอม ประภาส – ณรงค ถูกมองวา เปน การทาํ การปฏวิ ตั ิเพอ่ื ผลประโยชนข องตนเองและกลุม มกี ารคอรรัปชน่ั เกิดขนึ้ มากมายในที่สดุ นิสติ นกั ศึกษา และประชาชนไดรว มกนั เรยี กรองรฐั ธรรมนูญและขับ ไลรัฐบาล จนนําไปสูเหตุการณนองเลือดในวันที่ 14 ตุลาคม 2516 ซ่ึงเรียกเปน “วันมหาวิปโยค” และใน ท่ีสุดจอมพลถนอม กิตติขจร และคณะตองลาออกจากตําแหนงและเดินทางออกนอกประเทศภายหลัง เหตกุ ารณ 14 ตุลาคม 2516 นายสัญญา ธรรมศักด์ิ ไดขึ้นเปนนายกรัฐมนตรีระยะหนึ่งในระยะน้ีถือวาเปนการต่ืนตัวในทาง ประชาธิปไตยอยางมาก มีการเรียกรองสิทธิเสรีภาพมากขึ้น มีการจัดหยุดงาน (Strife) มีการแสดงออก ในทางเสรีภาพดานการพูด การเขยี น จาํ นวนหนังสือพิมพไดมีออกจําหนายมากขึ้น มีกลุมพลังทางการเมือง เกดิ ขึน้ มากมาย มีการเดินขบวน เพ่อื เรียกรองสิทธแิ ละผลประโยชนหลายคร้งั เหตุการณเ หลา นไี้ ดส รา งความ

272 เบื่อหนายใหกบั ประชาชนเรอื่ ยมา อีกทั้งคุณภาพของผูแทนราษฎรไมดีไปกวาเดิม นิสิตนักศึกษาไดเขาไปยุง เก่ียวในเหตุการณวุนวายตางๆ จนในท่สี ดุ เกดิ วิกฤติการณนองเลือด 6 ตุลาคม 2519 ทหารในนาม “คณะปฏริ ูปการปกครอง แผนดนิ ” ไดเขา ยึดอาํ นาจจากรัฐบาล ม.ร.ว. เสนีย ปราโมช และคณะปฏริ ปู การปกครองแผน ดินไดแตงตง้ั นายธานนิ ทร กรัยวิเชียร เปนนายกรฐั มนตรี นายธานนิ ทร กรยั วเิ ชียร บริหารประเทศมาไดเพยี ง 1 ป คณะปฏิรูปฯ ไดยึดอํานาจอีกคร้ังหนึ่ง และครั้งหลังนี้ไดแตงต้ังพลเอก เกรียงศักดิ์ ชมะนันท เปนนายกรัฐมนตรี พลเอก เกรียงศักดิ์ ชมะนันท เปนนายกรัฐมนตรีถึงวันท่ี 29 กุมภาพันธ 2523 จึงไดล าออกจากตําแหนง พลเอก เปรม ติณสูลานนท ไดข้ึนเปนนายกรัฐมนตรีตอจาก พลเอกเกรียงศักด์ิ ชมะนันท ดํารงตําแหนงมาจนถึงวันท่ี 4 สิงหาคม 2531 รวมระยะเวลา 8 ปเศษ ไดมีการปรับปรุงคณะ รัฐบาลหลายคร้ัง ในระหวางดํารงตําแหนง มีผูพยายามทําการรัฐประหารถึง 2 คร้ัง แตไมสําเร็จ สมัยพลเอกเปรม ติณสูลานนท ไดชื่อวาเปนหัวเลี้ยวหัวตอที่สําคัญ ทางดานการเมืองการปกครองมีการ พัฒนาโครงสรา งทางการเมอื ง ใหเ ขมแขง็ รวมถึงการพัฒนาโครงสรา งทางดานเศรษฐกิจและสงั คมของประเทศ ใหก าวหนาดว ย พลเอกชาติชาย ชุณหะวัน ไดขึ้นเปนนายกรัฐมนตรี ตอจากพอเอกเปรม ติณสูลานนท เม่ือวันที่ 4 สิงหาคม 2531 และถอื ไดวาเปนคณะรฐั มนตรีท่ีมาจากการเลอื กตงั้ ซ่ึงเปน ความชอบธรรมในกระบวนการ บรหิ ารตามระบอบประชาธปิ ไตย รัฐบาลพลเอกชาตชิ าย ชณุ หะวัณ ไดถูกคณะทหารซ่งึ เรียกตนเองวา คณะรักษาความสงบเรียบรอย แหงชาติทําการยึดอํานาจ เม่ือวันที่ 23 กุมภาพันธ 2534 และไดแตงต้ังใหนายอานันท ปนยารชุน เปนนายกรฐั มนตรี คณะรฐั บาลของนายอนนั ท ปน ยารชนุ ทาํ การบรหิ ารประเทศมาไดป เ ศษจงึ พน จากตาํ แหนงไปเมอื่ มี รฐั บาลชุดใหมนาํ โดย พลเอกสจุ นิ ดา คราประยรู เปนนายกรฐั มนตรี รฐั บาลโดยพลเอก สุจินดา คราประยูร ไมไดผานการเลือกตั้งจึงถูกตอตานจากพรรคการเมืองบาง พรรค นิสิตนักศึกษาและประชาชนบางกลุม จนนําไปสูเหตุการณ “พฤษภาทมิฬ” เมื่อวันที่ 15 – 17 พฤษภาคม 2535 ในท่สี ุด พลเอกสุจนิ ดา คราประยรู ไดลาออกจากตําแหนง นายอานนั ท ปนยารชุน ไดกลบั มาเปนนายกรฐั มนตรีอีกคร้งั หนึ่ง โดยมเี ปา หมายสาํ คญั ทก่ี ารยุบสภา เพอ่ื เลือกต้ังใหมและเมอื่ อยูในตาํ แหนงไดประมาณ 3 เดอื นเศษ จึงไดทําการยุบสภา เม่ือมีการเลือกต้ังใหม นายชวน หลกี ภยั ไดเปน นายกรัฐมนตรี ตัง้ แตว ันท่ี 23 กันยายน 2535 เปน ตนมา 5. ประชาธปิ ไตยกบั การมสี ว นรว มในประเทศไทย การเปด โอกาสใหประชาชนไดมสี วนรวมในทางการเมือง เปนพัฒนาการมีสวนรวมในทางการเมือง ไทยแบบพหุนิยม (Pluralism) หรือเปนแนวความคิดที่เคารพความแตกตาง (Difference) และความ หลากหลาย (Diversity) ในมิติตา งๆ ของผคู นในสังคมต้ังแตการเมอื ง ชวี ติ ทางสังคม และวฒั นธรรม (ธรี ยทุ ธ บุญมี , 2543) อันเปนการสงเสริมใหประชาชนไดมีสวนรวมในการผลักดันหรือการพัฒนาทางการเมือง เศรษฐกิจ และสงั คม กอใหช ุมชนเขม แข็ง หรือท่ีเรยี กวา “ประชาสังคม” ในปจจุบัน ท้ังน้ี ไดมีการนําเสนอ

273 แนวความคิดเรื่องพหุนิยมกันมาต้ังแตยุคแหงการตอสูเพ่ือประชาธิปไตย 14 ตุลาคม 2516 แตชวงนั้น อดุ มการณป ระชาธปิ ไตยไดเ ลอื นหายไป โดยมแี นวความคิดเกีย่ วกบั สงั คมนยิ มมาแทนท่ี จนกระทั้งทศวรรษทผี่ า นมา (นับจากเหตกุ ารณพฤษภา 2535) เปน ชวงหวั เลย้ี วหัวตอ ของการปฏริ ูป การเมืองไทย ประชาชนนักการเมือง นักวชิ าการ สอื่ มวลชน องคก รเอกชน และสภารางรัฐธรรมนูญ ได ใหความสําคัญกับ “การมีสวนรวมในทางการเมือง” (Political Participation) มากเปนพิเศษ จนดู เหมอื นวาจะเปนคําที่มีความหมายยิ่งใหญ รัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 นับต้ังแต กรอบเบื้องตน ของรางรัฐธรรมนูญ เจตจํานงของสภารา งรฐั ธรรมนูญ สาระสาํ คญั ของรฐั ธรรมนญู จงึ ลวนแตมี ผลใหป ระชาชนไดมีสวนรว มในทางการเมืองทุกระดับในกระบวนทางการเมืองมากย่ิงขึ้น และยังไดขยายการ รบั รองสิทธขิ ้นั พน้ื ฐาน (Basic Rights or Fundamental Rights) สทิ ธิในการแสดงความคดิ เห็น โดยการ พูด การเขียน การพิมพ การโฆษณา และการส่ือความหมาย โดยวิธีอื่น เปนตน และสิทธิของพลเมือง (Citizen’s Rights) เชน สิทธิออกเสียงเลือกต้ังและสมัครรับเลือกต้ัง เสรีภาพในการรวมกันเปนพรรค การเมือง เปนตน เพอ่ื เอื้อประโยชนต อการมสี ว นรว มในทางการเมอื งของประชาชน ตามเจตนารมณของรฐั ธรรมนญู แหงราชอาณาจกั รไทย พุทธศกั ราช 2540 นั้น นับเปนคุณูปการ อันย่ิงใหญของการปฏิรูปการเมือง มีผลใหประชาชนมีชองทางเขามีสวนรวมในทางการเมือง ในทุกมิติแหง กระบวนการทางการเมืองการปกครองในระบอบประชาธิปไตยทง้ั ในแนวราบ (รูปแบบหรอื วิธกี าร) และแนวตงั้ (ขอบเขตหรือจํานวนของประชาชนผูมีสิทธิสวนรวมในทางการเมือง) โดยบัญญัติไวชัดเจนในหมวด 5 แนวนโยบายพนื้ ฐานแหงรฐั มาตรา 76 ดงั นี้ “มาตรา 76 รฐั ตอ งสง เสริมและสนับสนุนการมสี ว นรว มของประชาชนในการกาํ หนดนโยบาย การ ตัดสนิ ใจทางการเมอื ง การวางแผนพัฒนาทางการเมือง เศรษฐกิจ และสังคม รวมทั้งการตรวจสอบการใช อํานาจรฐั ทกุ ระดับ” นอกจากนั้น บทบัญญัติแหงรัฐธรรมฉบับใหมอีกหลายมาตราก็ไดเปดโอกาสใหประชาชนมีสวน รวมในทางการเมอื งอยา งเปนรปู แบบเดนชัดอยา งท่ไี มเ คยปรากฏมากอนในรฐั ธรรมนูญท้ัง 15 ฉบับที่ประเทศ ไทยเคยใชมา สทิ ธิมีสวนรว มในทางการเมอื งของประชาชนตามรัฐธรรมนูญฉบบั ใหมจงึ ไดเปดกวางขึ้นท้ังดาน รูปแบบ หรือวิธีการของการมีสวนรวมในทางการเมืองของประชาชน และขอบเขตกลุมหรือจํานวนของ ประชาชนผูมีสทิ ธิสว นรว มในทางการเมอื ง กอ ใหเกดิ “ระบอบประชาธปิ ไตยแบบมีสวนรว ม” (Participatory Democracy) และสรา ง “ระบบพหกุ ารเมือง” (Plural Politics) ที่นําไปสู “การเมอื งภาคประชาชน” สรุป จนถงึ ปจ จบุ นั น้ี ทัว่ โลกไดม ปี ระเทศทีป่ กครองในระบอบประชาธิปไตย จํานวน 123 ประเทศ (ค.ศ. 2007) และกาํ ลงั มีจํานวนเพ่มิ ข้ึนเร่ือยๆ ซ่ึงไดม กี ารคาดเดากันวา กระแสดังกลาวจะเกิดข้ึนตอไปในอนาคต ที่ซ่ึงประชาธิปไตยที่เคารพสิทธิของเสียงขางนอยจะกลายเปนมาตรฐานสากลสําหรับสังคมมนุษยชาติ สมมุติฐานดังกลาวเปนหัวใจหลักของทฤษฎี “จุดสิ้นสุดของประวัติศาสตร” โดยฟรานซิส ฟุกุยะมะ ซึง่ ทฤษฎีดังกลาวเปนการวพิ ากษวจิ ารณบ รรดาผทู ่ีเกรงกลวั วาจะมีววิ ัฒนาการของประชาธปิ ไตยท่เี คารพสิทธิ ของเสยี งขา งนอยไปยังยุคหลงั ประชาธปิ ไตย และผทู ช่ี ี้ใหเ ห็นถึงประชาธปิ ไตยไมเสรี

274 เร่อื งที่ 4 เหตุการณส าํ คญั ทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทย ประเทศไทยแมจะมีการปกครองระบอบประชาธิปไตยโดยมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุขและมี นายกรัฐมนตรเี ปนหัวหนาสงู สดุ ของรฐั บาลมาต้งั แตปพทุ ธศักราช 2475 แลว ก็ตาม ยังพบวา มีเหตุการณส าํ คัญ ทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทยตอมา โดยมที ง้ั การกบฎปฏิวตั แิ ละรฐั ประหาร ซึ่งลว นแตเ ปน การใช กําลังอํานาจท่ีไมถูกตองตามรัฐธรรมนูญเขายึดอํานาจทั้งส้ิน นอกจากนี้ยังพบวาการใชกําลังอํานาจมี ความหมายแตกตางกันออกไป กลาวคือ บางครงั้ เปน “การปฏิวัติ” เพอ่ื ไลนักการเมอื งทีค่ ดโกงออกไปเทาน้ัน หรือบางคร้ังหากกลมุ ที่ตองการยดึ อาํ นาจทางการเมืองแตทําไมสําเร็จก็จะถูกเรียกวา “กบฏ” แตถาสามารถ ยึดอาํ นาจทางการเมืองสําเรจ็ มกี ารเปลีย่ นแปลง แตยงั คงใชรัฐธรรมนูญฉบับเกาหรือใชรัฐธรรมนูญฉบับใหม เพื่อใหม ีการเลือกตัง้ ในระยะเวลาทไี่ มน านนักกจ็ ะเรียกการกระทาํ คร้ังนวี้ า “รฐั ประหาร” ซง่ึ บางครง้ั กม็ กี ารให ความหมายผิดจากการกระทาํ ครง้ั น้ีวาเปน “การปฏวิ ตั ิ” ก็คือ การใชอ ํานาจ การยดึ อํานาจทางการเมือง แลว ทาํ การเปล่ยี นแปลงผนู ําการปกครอง ซึง่ แทจรงิ แลวการเปลีย่ นแปลงรัฐบาลบอยคร้ังท่ีเกิดข้ึนในประเทศไทย มาจาก “การแยง ชิงอาํ นาจ” ของกลมุ ทม่ี อี าํ นาจอยา งไรก็ตามเหตกุ ารณส ําคัญทางการเมอื งการปกครองของ ประเทศไทยภายหลงั ปพ ทุ ธศักราช 2475 มดี งั น้ี 1. กบฏบวรเดช พ.ศ. 2476 ผูนําการเปลย่ี นแปลง คือ พลเอกพระวรวงศเธอ พระองคเจาบวรเดชและพระยาศรีสิทธิสงคราม (ถ่ิน ทาราม) สาเหตุของการเปลี่ยนแปลง คอื เพ่อื ลมลา งการปกครองระบอบประชาธปิ ไตยและนําประเทศกลับ สูการปกครองระบอบสมบูรณาญาสทิ ธิราช ผลการของการเปล่ยี นแปลง คือ การปฏิวัติครั้งน้ีลมเหลว ฝายกบฏถูกฝายรัฐบาลปราบปรามได สาํ เรจ็ 2. การรัฐประหาร พ.ศ. 2490 ผนู าํ การเปลี่ยนแปลง คือ พันเอกหลวงกาจสงครามและพลโทผิน ชุณหะวนั สาเหตุของการเปลี่ยนแปลง กรณีสวรรคตของรัชกาลที่ 8 และปญหาการฉอราษฎรบังหลวง ผลของการเปลี่ยนแปลง ทาํ ใหจอมพล ป.พิบลู สงครามกลับมามีบทบาททางการเมืองอกี คร้ัง และ กลุมซอยราชครูมบี ทบาทสําคญั ทางการเมืองมากขน้ึ ความสมั พนั ธระหวา งไทยกับสหรัฐอเมรกิ าแนนแฟนมาก 3. การรัฐประหาร พ.ศ. 2501 ผูนาํ การเปลย่ี นแปลง คอื จอมพลสฤษด์ิ ธนะรชั ต สาเหตขุ องการเปลี่ยนแปลง อา งสาเหตุจากภัยคกุ คามของลัทธคิ อมมิวนสิ ต ผลของการเปลี่ยนแปลง ทาํ ใหป ระเทศไทยเขาสูระบอบเผดจ็ การอํานาจนยิ ม 4. วนั มหาวิปโยค 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 ผูนําการเปลย่ี นแปลง คือ ประชาชน นิสติ นกั ศึกษา

275 สาเหตุของการเปล่ยี นแปลง เพ่ือตอตานเผด็จการทหารที่ครอบงําและลิดรอนสิทธิ์เสรีภาพทาง การเมอื งของประชาชน ผลของการเปลย่ี นแปลง ประเทศไทยเขา สูระบอบประชาธิปไตยอยา งสมบรู ณ ประชาชนมีเสรภี าพ ในการแสดงออกทางการเมอื งอยางกวางขวาง และมีการประกาศใชรัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2517 (ที่ถือวามีความ เปน ประชาธิปไตยมากที่สดุ ฉบบั หนงึ่ ) 5. เหตกุ ารณ 6 ตลุ าคม พ.ศ. 2519 ผนู าํ การเปลีย่ นแปลง คือ พลเรือเอกสงัด ชะลออยู สาเหตขุ องการเปลยี่ นแปลง อางวา นสิ ิตนักศกึ ษาทเ่ี ปน ผูน าํ การเปล่ียนแปลงทางการเมืองในวันท่ี 14 ต.ค. 2516 ไดรับการสนับสนนุ จากคอมมิวนสิ ต ผลของการเปลี่ยนแปลง ระบอบประชาธิปไตยถกู ลมลางและกลับไปสกู ารปกครองแบบเผด็จการ อาํ นาจนยิ มอีกครัง้ สภาพการเมืองขาดเสถียรภาพและเกิดความแตกแยกอยา งรนุ แรง 6. การรฐั ประหาร พ.ศ. 2520 ผูนาํ การเปล่ียนแปลง คือ พลเรือเอกสงดั ชะลออยู สาเหตุการเปล่ียนแปลง การคัดคานนโยบายแบบขวาจัดของนายธานินทร กรัยวิเชียร (เผดจ็ การโดยพลเรอื น) ผลของการเปลี่ยนแปลง มีการประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับ พ.ศ. 2521 พลเอกเกรียงศักด์ิ ชมะนันทแ ละพลเอกเปรม ติณสูลานนท เปน นายกรัฐมนตรีคนตอ มา 7. การรฐั ประหาร พ.ศ. 2534 (รสช.) ผูนําการเปลี่ยนแปลง คือ พลเอกสุนทร คงสมพงษ, พลเอกสุจินดา คราประยูร, พลอากาศ เอกเกษตร โรจนนลิ สาเหตุของการเปลี่ยนแปลง การฉอ ราษฎรบังหลวงของคณะรฐั บาลที่มีพลเอกชาตชิ าย ชุณหะวัณ เปน นายกรัฐมนตรี ผลของการเปลยี่ นแปลง นายอานนั ท ปนยารชุน ไดร บั การแตงตง้ั ใหเปนนายกรฐั มนตรี 8. เหตกุ ารณพ ฤษภาทมฬิ (17 – 19 พ.ค. 2535) ผนู าํ การเปลยี่ นแปลง คือ ประชาชนทวั่ ไป นักเรียน นกั ศกึ ษา สาเหตขุ องการเปลย่ี นแปลง นักศกึ ษา ประชาชน และนักการเมืองบางกลมุ รว มกันตอ ตานการเขา ดาํ รงตาํ แหนง ผูนําของพลเอกสุจนิ ดา คราประยูร ผลของการเปลีย่ นแปลง เกดิ เหตุการณนองเลือดอีกครั้ง และนายอานันท ปนยารชุนกลับเขามา ดาํ รงตาํ แหนง นายกฯ อีกวาระหนึง่

276 กบฏ 12 ครงั้ – ปฏวิ ตั ิ 1 คร้ัง – รฐั ประหาร 8 ครงั้ การเปลยี่ นแปลงทางการเมืองไมว าจะเปน การเปลยี่ นรฐั บาลหรอื คณะผูป กครองหรอื การเปลย่ี นกตกิ า การปกครองหรือรัฐธรรมนูญยอมเปนสิ่งที่เกิดข้ึนไดในทุกประเทศปกติรัฐธรรมนูญของแตละประเทศยอม กาํ หนดวธิ ีการเปลีย่ นแปลงไว เชน ใหมกี ารเลือกตั้งทั่วไปทุก 4 ป หรือ 5 ป หรือเลือกประธานาธิบดีทุก 4 ป หรือ 6 ป เพอ่ื ใหโอกาสประชาชนตัดสนิ ใจวาจะใหบุคคลใดหรือกลุมพรรคการเมืองใดไดเปนผูปกครอง และ กําหนดวิธีการเปลีย่ นแปลงหลกั การหรอื สาระของรัฐธรรมนูญหรือแมกระท่ังสรางรัฐธรรมนูญใหมแทนฉบับ เดิม การเปลี่ยนแปลงตามกระบวนการดังกลาวขางตนถือวาเปนการเปลี่ยนแปลงโดยสันติวิธีและเปน วิถีทางทีถ่ ูกตองตามกฎหมาย อยางไรกต็ าม การเปลีย่ นแปลงอีกวิธีหนึ่งที่ถอื วาเปน วิธีการรนุ แรงและไมถกู ตอง ตามกฎหมาย นั่นก็คือ การใชกําลังเขาขมขู เชน ใชกองกําลังติดอาวุธเขายึดอํานาจจากรัฐบาลเดิมไล คณะรัฐมนตรีออกไปและตัง้ คณะรฐั มนตรใี หม โดยกลุมของคนที่ยึดอาํ นาจเขา มาแทนที่หรอื ยกเลิกรฐั ธรรมนูญ ฉบบั เดิมแลว รา งรฐั ธรรมนูญฉบับใหม วางกฎและกติกาตามทีก่ ลมุ ผูมอี าํ นาจปรารถนา โดยปกตคิ ณะหรือกลุม บุคคลทีจ่ ะเขามาเปลยี่ นแปลงดวยวธิ นี ้ี จะตองมีกองกําลังตดิ อาวุธเขาปฏบิ ตั ิการ มิฉะน้ันแลว ก็ยากทจ่ี ะสําเร็จ และถงึ มกี าํ ลังกไ็ มอ าจไมสาํ เร็จเสมอไปเพราะมีองคประกอบการสนับสนุนหรือตอตานจากประชาชนเขามา เปน ปจจยั ประกอบดวย ปญ หาทเ่ี กดิ ข้ึนกบั ประเทศท่ีไมมีเสถียรภาพทางการเมืองก็คือวา การเปล่ียนรัฐบาลหรือผูปกครอง ประเทศมักไมเปน ไปตามกติกา หรอื ระเบยี บแบบแผนโดยสันตวิ ธิ ี ตรงกนั ขามมักเกดิ การแยงชิงอํานาจดวยการ ใชก ําลงั อยูเนืองๆ ไมว าจะเปน ไปในรูปของการจลาจลกบฏ ปฏิวัติหรือรัฐประหารความหมายของคําเหลานี้ เหมอื นกันในแงท ีว่ า เปน การใชกาํ ลงั อาวธุ ยดึ อํานาจทางการเมือง แตมคี วามหมายตางกันในดานผลของการใช กําลังความรุนแรงนั้น หากทําการไมสําเร็จจะถูก เรียกวา กบฏจลาจล (rebellion) ถาการยึดอํานาจน้ัน สมั ฤทธิผล และเปลีย่ นเพียงรฐั บาลเรยี กวา รัฐประหาร (coupd etat) แตถา รัฐบาลใหมไ ดทําการเปล่ยี นแปลง มลู ฐานะระบอบการปกครอง กน็ บั วาเปนการปฏิวัติ ในการเมอื งไทยคาํ วา ปฏิวตั ิ กับรัฐประหารมักใชป ะปนกัน แลว แตผ ูยดึ อํานาจไดน้ันจะเรียกตัวเองวา อะไร เทา ท่ผี านมามักนิยมใชคําวา ปฏวิ ัติเพราะเปนคาํ ที่ดขู งึ ขงั นา เกรงขามเพื่อความสะดวกในการธํารงไวซึ่ง อํานาจทไี่ ดม านัน้ ท้ังที่โดยเนือ้ แทแ ลว นบั แตม กี ารเปลีย่ นแปลงการปกครอง 24 มิถนุ ายน 2475 ซึ่งอาจถือได วาเปนการปฏิวัติท่ีแทจริงคร้ังเดียวที่เกิดข้ึนในประเทศไทย การยึดอํานาจโดยวิธีการใชกําลังครั้งตอๆ มา ในทางรัฐศาสตรถือวาเปนเพียงการรัฐประหารเทาน้ัน เพราะผูยึดอํานาจไดน้ันไมไดทําการเปลี่ยนแปลง หลักการมูลฐานของระบอบการปกครองเลย ดังน้นั เพือ่ ใหส อดคลองกับพฤติกรรมทางการเมอื งและมิใหสบั สนกับการใชช อื่ เรยี กตวั เองของคณะท่ี ทําการยึดอาํ นาจทง้ั หลาย อาจสรุปความหมายแคบ ๆ โดยเฉพาะเจาะจงสาํ หรับคําวา ปฏิวัติ และรัฐประหาร ในบรรยากาศการเมอื งไทย เปนดงั นี้ คือ

277 “ปฏวิ ัติ” หมายถึง การยดึ อํานาจโดยวิธีการท่ีไมถูกตองตามรัฐธรรมนูญ ยกเลิกรัฐธรรมนูญที่ใชอยู อาจมหี รือไมมกี ารประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับใหม และรัฐบาลใหมไดทําการเปลี่ยนแปลงฐานะระบอบการ ปกครอง เชน เปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย เปนระบอบประชาธิปไตยหรือ คอมมวิ นสิ ต ฯลฯ สวน “รัฐประหาร” หมายถึง การยึดอํานาจโดยวิธีการท่ีไมถูกตองตามรัฐธรรมนูญ แตยังคงใช รัฐธรรมนญู ฉบบั เกา ตอไป หรือประกาศใชรัฐธรรมนูญฉบับใหม เพ่ือใหมีการเลือกต้ังเกิดข้ึนในระยะเวลาไม นานนัก ในประเทศไทย ถือไดว า มีการปฏวิ ตั ิเกดิ ขน้ึ ครัง้ แรกและครัง้ เดียว คือ การเปล่ียนแปลงการปกครอง 2547 โดยคณะราษฎร จากระบบสมบรู ณาญาสิทธิราชยมาเปนระบอบประชาธิปไตย และมีการกบฏเกิดขึ้น 12 คร้งั และรัฐประหาร 8 คร้งั ดังนี้ กบฏ 12 ครงั้ กบฏ ร.ศ. 130 กบฏบวรเดช (11 ตุลาคม 2476) กบฏนายสิบ (3 สิงหาคม 2478) กบฏพระยาทรงสรุ เดช หรอื กบฏ 18 ศพ (29 มกราคม 2482) กบฏเสนาธิการ (1 ตุลาคม 2491) กบฏแบง แยกดินแดน (พ.ย. 2491) กบฏวงั หลวง (26 กมุ ภาพันธ 2492) กบฏแมนฮตั ตนั (29 มิถุนายน 2494) กบฏสนั ติภาพ (8 พฤศจกิ ายน 2497) กบฏ 26 มีนาคม 2520 กบฏยงั เตอรก (1- 3 เมษายน 2524) กบฏทหารนอกราชการ (9 กันยายน 2528) รัฐประหาร 8 คร้งั พ.อ.พระยาพหลฯ ทําการรฐั ประหาร (20 มิ.ย. 2476) พล.ท.ผิน ชุณหะวัณ และคณะนายทหารบก ทาํ การรัฐประหาร (8 พ.ย. 2490) จอมพล ป.พิบูลสงคราม ทําการรัฐประหาร (29 พ.ย. 2494) จอมพลสฤษดิ์ ธนะรชั ต ทําการรฐั ประหาร (16 กนั ยายน 2500) จอมพลถนอม กติ ตขิ จร ทําการรัฐประหาร (20 ตลุ าคม 2501) จอมพลถนอม กติ ติขจร ทาํ การรัฐประหาร (17 พฤศจกิ ายน 2514) พล.ร.อ. สงดั ชะลออยู ทําการรฐั ประหาร (20 ตุลาคม 2520) พล.อ. สุนทร คงสมพงษ ทาํ การรฐั ประหาร (23 กมุ ภาพนั ธ 2534) คณะปฏิรูปการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยเปนประมุขทําการ รฐั ประหาร (19 กันยายน 2549)

278 กจิ กรรม ใหผ เู รียนตอบคาํ ถามตอ ไปนแี้ ลว บนั ทึกผลการเรยี นรลู งในแบบบนั ทกึ ผลการเรียนรู เรอื่ ง เหตุการณท่ีสาํ คญั ทางการเมืองการปกครองของไทย 1. ใหผ ูเรียนสรปุ เหตกุ ารณทางการเมอื งการปกครองของประเทศไทยในชวงป 2475 จนถงึ ป 2550 ท่ผี ูเรียนเห็นวา เปน เหตกุ ารณร ฐั ประหารเทานั้น ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... 2. ใหผูเรยี นวิเคราะหเ หตุการณท างการเมืองของไทยในปจ จบุ นั (ป 2551 – 2552) วาเปนอยา งไร เพียงสน้ั ๆ ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................

279 แบบบันทึกผลการเรียนรู เร่อื ง เหตกุ ารณส ําคญั ทางการเมอื งการปกครองของไทย สรปุ เหตุการณส ําคญั ทางการเมอื งของไทยระหวางป พ.ศ. 2475 – 2549 เฉพาะเหตุการณทเ่ี ปน รฐั ประหาร ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... วิเคราะหเ หตุการณท างการเมืองของไทยในปจ จบุ ัน (ป 2551 – 2552) ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................... .........................................................................................................................................................

280 เร่ืองที่ 5 เหตุการณส าํ คญั ทางการเมืองการปกครองของโลก ท่ีสงผลกระทบตอ ประเทศไทย เหตุการณสําคัญทางการเมืองการปกครองของโลก นับเปนมูลเหตุใหญท่ีทําใหสังคมไทยเกิดการ เปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะอยา งยิ่งสงผลกระทบตอการเมืองการปกครองและเศรษฐกิจของประเทศไทยอยาง หลีกเลี่ยงไมได ซ่งึ เหตุการณสาํ คัญตางๆ ทเี่ กดิ ข้นึ ในชวงศตวรรษท่ี 20 (ค.ศ. 1900 – 2000) ดงั นี้ 1. สงครามโลกครัง้ ท่ี 1 (ค.ศ. 1914 – 1918) สงครามโลกครั้งที่ 1 เพ่ิมความขัดแยงระดับโลกท่ีเกิดข้ึน ตั้งแตค.ศ. 1914 ระหวางฝายพันธมิตร และฝายมหาอํานาจกลาง ซ่ึงไมเคยปรากฏสงครามขนาดใหญท่ีมีทหารหรือสมรภูมิท่ีเก่ียวของมากขนาดนี้ มากอ น นบั ยคุ สมยั แหงความหายนะ โดยสาเหตุของการเกิดสงครามครั้งน้ี เกดิ จากความขัดแยงทางการเมือง ของทวีปยโุ รป ซ่ึงเปนจดุ เริ่มตน ของการสน้ิ สุดของระบอบสมบรู ณาญาสทิ ธิราชยของยุโรปและการส้ินสุดของ “จักรวรรดิออตโตมนั ” อันเปน ตน เหตขุ องการปฏิวัติรัสเซยี นอกจากนี้การพา ยแพของประเทศเยอรมนใี นสงครามคร้ังน้ี สงผลใหเ กดิ ลัทธิชาตินิยมข้ึนในประเทศ อนั เปน จดุ เร่มิ ตน ของสงครามโลกคร้งั ท่ี 2 (ค.ศ. 1939) 2. สงครามโลกครงั้ ท่ี 2 (ค.ศ. 1939 – 1945) สงครามโลกคร้งั ท่ี 2 อบุ ัตขิ นึ้ อีกครงั้ ในเดอื นกนั ยายน ค.ศ. 1939 นบั เปนการประลองความย่งิ ใหญอกี คร้ังระหวางเยอรมันและอังกฤษเพียง 1 ป เยอรมันกส็ ามารถยึดครองยโุ รปไวเ กือบทั้งทวีป องั กฤษตองสญู เสยี อาํ นาจโดยสิ้นเชิง สงครามครงั้ นไ้ี มเพียงแตเ กิดขึ้นในยุโรปเทานัน้ ทางดานเอเชียญี่ปุนไดเขายึดครองประเทศ ตาง ๆ โดยไดบ ุกยึดจนี แผน ดนิ ใหญและดินแดนตา งๆ ในเอเชยี ตะวนั ตะวันออกเฉียงใตสงผลใหส หรัฐฯ เขารว ม สงครามในครง้ั น้ีอีก สงครามเร่ิมทวีความรนุ แรงข้นึ เมอื่ เยอรมันไดบกุ โจมตี สหภาพโซเวยี ตและเขายึดครองได เกือบทง้ั หมด สวนญีป่ นุ เองกโ็ จมตีกองทัพเรอื ของสหรัฐฯ ที่เพริลฮาเบอร ทําใหสหรัฐฯ ใชมาตรการเด็ดขาด โจมตีญป่ี นุ ซึ่งจบลงดว ยการทิ้งระเบดิ ปรมาณู 2 ลูก ที่เมืองฮิโรชิมาและนางาซากิ กลาวโดยสรุปไดวาการทํา สงครามครั้งนเ้ี ปนสงครามระหวาง 2 ฝา ย คอื สหรฐั ฯ กับญป่ี นุ เพอื่ ครอบครองเอเชียและระหวางเยอรมันกับ สหภาพโซเวียต เพื่อแยงชิงความเปนใหญในยโุ รป ผลกระทบของสงครามโลกทง้ั 2 ครงั้ มผี ลกระทบหลายดา น ซง่ึ สรปุ ไดด งั นี้ ประการแรก อาณานคิ มของยโุ รปเริ่มไดร บั อิสรภาพมากขึ้นเพราะผลของสงครามนั้น ท้ังผูแพและผู ชนะในยโุ รปตางก็หมดกาํ ลัง ไมวากําลังทรัพยหรือกําลังคน ประเทศอยูในสภาพบอบช้ํา จึงไมมีพลังตอตาน กระแสการดิ้นรนแหงเสรีภาพของประเทศอาณานิคมไดอีก อังกฤษ ฝร่ังเศสตางตองผอนปรนตามกระแส ตอ ตา นของประเทศอาณานคิ ม ประการท่ีสอง ผลพลวงจากสงครามท้ัง 2 ครง้ั นี้ กอใหเ กดิ ลัทธิคอมมวิ นสิ ตใ นสหภาพโซเวียต ซึ่งเร่ิม ต้งั แตส งครามโลกครงั้ ท่ี 1 จนกระท่ังเม่ือส้ินสุดสงครามโลกครั้งท่ี 2 แลวลัทธิคอมมิวนิสตในสหภาพโซเวียต ก็ยังอยูและเติบโตขึ้นเร่ือยๆ ทั้งในทวีปยุโรปและเอเชีย จึงกลาวไดวาผลของสงครามโลก ครั้งท่ี 2 ทําใหโลกตอง

281 พบปญหาที่รา ยแรงกวาเดิม เพราะเม่ือลัทธินาซีในเยอรมันลมสลายไปเนื่องจากแพสงคราม ยุโรปกลางและ ยุโรปตะวันออกตองอยูใตอิทธิพลของลัทธิคอมมิวนิสตจนหมดส้ิน โดยมีผูนําคือ สหภาพโซเวียต ในที่สุด สหภาพโซเวียตจึงกาวข้ึนมาเปนประเทศมหาอํานาจแทนเยอรมันและมีความมุงหวังจะเปนจาวโลกใหได แตสหภาพโซเวียตก็ตองพบคูแขงที่สําคัญที่มีแนวความคิดท่ีแตกตางกัน คือ สหรัฐอเมริกากลาวโดยสรุป สงครามทั้ง 2 คร้ังไดเปลี่ยนยุโรปจากการเปนผูนําของโลก กลายมาเปนยุโรปตองตกอยูภายใตอิทธิพลของ สหภาพโซเวยี ตของฝายสหรฐั อเมรกิ า นบั เปนการเปลย่ี นโฉมหนา คร้ังสําคญั ของประวัตศิ าสตรโ ลกและลัทธลิ า อาณานคิ มของยุโรปท่ีเจรญิ ตั้งแตก อนศตวรรษที่ 20 อันยาวนานก็ถึงจุดอวสานไปดวย หากจะสรุปรวมๆ เม่ือ สงครามโลกครั้งที่ 2 ยุติลง สถานการณโ ลกไดเปลี่ยนแปลงครั้งใหญ คือ ยุโรปไมไดครอบครองแอฟริกาและ เอเชียตอไป อํานาจโลกข้ึนอยูกับ 2 ประเทศ คือ สหภาพโซเวียตและสหรัฐอเมริกา ความขัดแยงทาง อุดมการณทางการเมืองของประเทศมหาอาํ นาจทัง้ สองหลงั สงครามโลกครั้งที่ 2 ไดนําไปสูเหตุการณสงคราม เยน็ 3. สงครามเย็น สงครามเย็น คือ การตอ สูระหวางคายประชาธิปไตยกบั คา ยคอมมวิ นิสต เปน การทําสงครามกันโดย ปราศจากเสียงปน หรือการเขนฆา อนั เปนผลสืบเน่ืองจากการขยายอิทธิพลทางดานอุดมการณทางการเมือง ของสองคาย ตา งฝา ยตางก็แสวงหาพรรครวมอุดมการณท้ัง 2 คายตางใชยุทธวิธีตางๆ ท่ีจะดึงประเทศตางๆ ทวั่ โลกมาเปน ฝายตนใหไ ด ไมวา จะเปนการโฆษณา ประชาสัมพนั ธ การชว ยเหลอื ทางดานเศรษฐกิจ การเมือง หรืออาวุธยทุ โธปกรณตา งๆ แกป ระเทศในโลกท่ีสามแมจ ะมีประเทศเลก็ ๆ จะรวมตัวเปนกลุม “ผูไมฝกใฝฝาย ใด” กต็ ามกไ็ มส ง ผลกระทบตอ ประเทศมหาอาํ นาจทัง้ สองลดการแขง ขนั กัน สหรัฐอเมริกาซ่ึงเปนประเทศท่ีมี เศรษฐกจิ ทด่ี ีมากเพราะไมไ ดร บั ผลจากสงครามมากนักและสามารถขายอาวุธใหกับชาติพันธมิตร ซ่ึงตางจาก สหภาพโซเวยี ตท่มี ีอํานาจมาก แตส ภาพเศรษฐกจิ ตกตาํ่ เนอ่ื งจากทําสงครามกบั เยอรมัน อยางไรก็ตามสหภาพ โซเวียตก็ยังมีอุดมการณที่แนวแนที่จะแพรอิทธิพลทางคอมมิวนิสตใหกวางขวางเพื่อครองโลก โดยสหภาพ โซเวยี ตมองวา เมื่อยโุ รปตะวนั ออกเปน บรวิ ารของตนแลว 1. การส้นิ สุดของสงครามเย็นและการเปลยี่ นแปลงทางอาํ นาจในโลก ความเปล่ียนแปลงในชวงป ค.ศ. 1989 – 1990 มีความสําคัญอยางยิ่งในแงของความสัมพันธทาง อํานาจ ทง้ั ในระดบั โลกและภูมิภาค ในทางประวัติศาสตร กลาวไดวาการสิ้นสุดของทศวรรษ 1980 เปนการ สิ้นสุดของยุคสมัยหนึ่งทีเดียว น่ันคือ ยุคสมัยท่ีรูจักกันท่ัวไปวา “สงครามเย็น” อันเปนความขัดแยงหรือ ปรปก ษทางอุดมการณร ะหวา งทุนนิยมและคอมมวิ นสิ ต สงครามเย็นเร่ิมกอ ตวั ต้งั แตร ะหวา งสงครามโลกครั้งท่ี 2 ระหวางรัสเซียและพันธมิตรตะวันตกท้ังๆ ท่ียังอยูในระหวางการรวมมือตอตานนาซีและมาแตกแยก กลายเปนการเผชิญหนาระหวาง “ตะวันออก” และ “ตะวันตก” อยางชัดเจน ประมาณป ค.ศ. 1946 – 1947 คําประกาศของสตาลิน ในป ค.ศ. 1946 เรียกระดมพลังในชาติเพื่อเตรียมการเผชิญหนากับฝาย ตะวันตก (ความจรงิ จดุ มุงหมายในทางปฏิวัติ นาจะเพ่ือฟนฟูบูรณะและพัฒนาประเทศอยางเรงรัด) นับเปน การ “ประกาศสงครามเย็น” โดยฝายคอมมิวนิสตและการประกาศ “หลักการทรูแมน” ในปตอมาก็ นับเปน การ “ประกาศสงครามเยน็ ” ของฝา ยตะวนั ตก การลม สลายของระบอบปกครองคอมมิวนิสตในยุโรป

282 ตะวันออกและความเปล่ยี นแปลงในรัสเซียท่ีเปน แมแบบของระบบปกครองแบบนี้ที่สั่นคลอน ไมเพียงแตการ ผูกขาดอํานาจของพรรคคอมมิวนิสตรัสเซีย แตรวมไปถึง “จักรวรรดิ” รัสเซียเลยทีเดียว ซึ่งสงผลกระทบ สําคัญยิ่งตอความสัมพันธทางอํานาจในโลก ในชวงตอระหวางป ค.ศ. 1989 – 1990 นักสังเกตการณทาง การเมืองบางคนระบุอยา งไมล งั เลยวา “โลกไดเปลยี่ นไปแลวในชวงเวลาเพียงหน่ึงป” 5. การเมอื งโลกสสู งั คมไทย จดุ เปลย่ี นแปลงที่สาํ คัญทน่ี าํ สูสงั คมไทยในยุคปจจุบัน กลาวไดวาเหตุการณสําคัญก็คือการลมสลาย ของสหภาพโซเวียต ในป ค.ศ. 1997 อดีตสหภาพโซเวียตเปนประเทศท่ีมีดินแดนกวางใหญ มีอาณาเขต ครอบคลุมทั้งในทวีปยุโรปและทวีปเอเชีย นอกจากนี้สหภาพโซเวียตยังมีบทบาทในการเปนผูนําของโลก คอมมิวนิสตดว ยการขยายตวั ของลทั ธคิ อมมิวนสิ ตและปญ หาในสหภาพโซเวียต เริ่มจากการเปลี่ยนแปลงคร้ัง แรกในการปฏิวัติ เมอื่ เดือนตลุ าคม ค.ศ. 1917 โดยเลนินผูซง่ึ นําสหภาพโซเวียตเขาสูความเปน คอมมิวนสิ ตและ ทาํ ใหโ ลกแบง ออกเปน 2 ฝาย คือ ฝา ยลัทธคิ อมมิวนิสตโดยมีแกนนํา คือ สหภาพโซเวียตและฝายโลกเสรีนํา โดยสหรัฐอเมริกา การกระทําดังกลาวก็มีอาจจะลุลวงไปไดดวยดี ในชวงเวลาดังกลาวน้ันโลกจึงเต็มไปดวย ความวุนวาย ตอมาเม่ือถึงชวงปลายศตวรรษท่ี 20 ประเทศมหาอํานาจทั้ง 2 ตองประสบกับปญหาทางดาน เศรษฐกิจอันเน่ืองมาจากการสนับสนุนประเทศตางๆ ในคายของตนทั้งทางดานอาวุธยุทโธปกรณ ทุน เทคโนโลยตี า งๆ จนลืมผลกระทบที่จะมีมาสูป ระเทศ นอกจากนี้ ประเทศตางๆ เหลาน้ันเริ่มจะมีอิสระในการ ดําเนินนโยบายภายในประเทศและคาํ นงึ ผลประโยชนหลกั ของตนมากข้ึน ดังน้ัน ประเทศมหาอํานาจท้ังสองจงึ ไดตกลงเจรจาจาํ กัดอาวธุ ยุทธศาสตรข ้ึน ทําใหส ถานการณโ ลกเรม่ิ คลีค่ ลายลง การเปลีย่ นแปลงครั้งท่ีสองของ สหภาพโซเวียตท่สี ง ผลกระทบทัว่ โลกและทําใหสหภาพโซเวียตตองลมสลายน้ัน ก็คอื การปรบั เปลี่ยนนโยบาย บริหารประเทศแบบใหมของนายมิดาฮิล กอรบาซอฟ ประธานาธิบดีของสหภาพโซเวียต ซึ่งไดใชนโยบาย เปเรสทอยกา กลาสนอสต ซึ่งมีสาระสําคัญอยูท่ีการปฏิรูปโครงสรางทางการเมือง การขจัดความเฉื่อยชา การคอรัปช่ันของเจาหนา ท่ีพรรคและยังรวมถึงการเปดโอกาสใหม ีประชาธปิ ไตยในการรบั ขา วสารขอ มูลนน้ั ได ทําใหเกิดความวุนวายในสหภาพโซเวียต ทําใหผูนําคอมมิวนิสตไมไววางใจผูนํา และนําไปสูการปฏิวัติท่ี ลมเหลว การหมดอํานาจของพรรคคอมมิวนิสต ประเทศบริวารของสหภาพโซเวียตในยุโรปตะวันออกตาง แยกตัวเปนอิสระและทายที่สุดรัฐตางๆ ในสหภาพโซเวียตตางแยกตัวเปนประเทศอิสระปกครองตนเอง สง ผลใหส หภาพโซเวียตถึงการลมสลายและดุลอาํ นาจ 6. เกดิ ขบวนการนกั ศึกษาเปนปรากฏการณระดับโลก ในชวงสงครามโลกทง้ั 2 ครั้ง ขบวนการนักศึกษาน้ีไดเกิดขึ้นจากแนวความคิด “การปฏิบัติวัฒนธรรม” ในเชิงการปลดปลอย ตนเองเปนรูปแบบของการตอตา นสถาบนั เดมิ หรือการปลดปลอ ยตนเองจากวฒั นธรรมเกาสรางวฒั นธรรมใหม ดังจะเห็นไดจากความนิยม “เพลงร็อค” “กางเกงยีน” “บุปผาชน” “ซายใหม” โดยความคิดท่ีเกิดกับ นักศึกษาน้ีไมเพียงเกิดกับนักศึกษาของสหรัฐ ยุโรปตะวันตก ญี่ปุนเทาน้ัน แตยังเขามาสูนักศึกษาไทยดวย โดยเฉพาะอยางยิ่งในชว งสงครามเวยี ดนามนกั ศึกษาไทยมีสวนรว มในขบวนการตอ ตานสงครามเปน อยางมาก

283 ขบวนการนกั ศึกษาโลกกลายเปน พลังทางสงั คมและการเมอื งสาํ คัญโดยเฉพาะในการประทวงใหญข อง นักศกึ ษาฝรง่ั เศส (ค.ศ. 1968) ท่ที าํ ใหเ มืองปารีส และอีกหลายเมืองของฝรั่งเศสกลายเปนอัมพาต และในป เดียวกัน การประทวงของนักศึกษาอเมริกันก็ทําใหนายลินคอน จอหนสัน ไมกลาลงสมัครรับเลือกตั้งเปน ประธานาธิบดีของสหรฐั สมัยท่ี 2 สําหรับประเทศไทยน้ัน กระแสความคิดที่ปลดปลอยและขบวนการนักศึกษาได เกิดข้ึน อันเปนผลมาจากระยะชวงเวลาอันยาวนานของการเมืองโลก โดยในชวง 14 ตุลาคม 2516 เกิด ขบวนการนักศกึ ษาประทวงตอตานระบอบถนอม – ประภาส – ณรงค จนนักศึกษาตองถูกรัฐทําลายชีวิตไป กวา 70 คน แตใ นที่สดุ ก็สามารถไล ถนอม – ประภาส และณรงคได สรุปไดวา ขบวนการนักศึกษาไทย ชวง พ.ศ. 2516 – 2519 นับเปนสวนหน่ึงของ “ชวงระยะเวลา ยาว” ของการเมืองไทยกวา 100 ป ในขณะเดียวกนั ก็เปน สว นหนง่ึ ของ “ชวงเวลาระยะยาว” ของการเมือง โลกกวา 2 ศตวรรษ โดยมาพรอ มและทนั กับระยะเวลาของการปลดปลอย และเปล่ียนแปลงของโลกครึ่งหลัง ของศตวรรษที่ 20 ซ่งึ หลงั จากนน้ั เพียงไมกี่ป เมอ่ื ถงึ ศตวรรษ 1980 ทุกอยางก็เปลี่ยนแปลงไปโดยส้ินเชิง โดย สหภาพโซเวียตและระบบสังคมนิยมไดล มสลาย เศรษฐกิจตลาดและโลกาภิวัตนกเ็ ตบิ โตมาแทนที่ ซึง่ เชือ่ กนั วา จะมคี วามกา วหนาไปพรอ มกับ “ความพินาศของอดตี ” และ “การส้นิ สุดของประวตั ศิ าสตรทางการเมือง”

284 กจิ กรรมที่ 1 ใหผเู รียนเขยี นเครือ่ งหมาย √ หนาขอความทถี่ ูกตอ งและเขยี นเคร่ืองหมาย X หนาขอ ความท่เี ห็นวา ผดิ ................... 1. เมืองฮโิ รชมิ าและเมืองนาวาซากิ เปนเมืองของประเทศญป่ี นุ ที่ถกู ระเบิด ปรมาณใู นชวงสงครามโลกครัง้ ที่ 2 ................... 2. ผลกระทบจากการเกดิ สงครามโลกครงั้ ที่ 2 ท่ีมตี อสหภาพโซเวียต คือ ไดร ับความเจรญิ เติบโตทางเศรษฐกจิ ................... 3. สงครามเย็น คือ การตอ สรู ะหวา งคายประชาธปิ ไตยและคา ยคอมมิวนสิ ต ................... 4. ลัทธนิ าซเี ปน ลทั ธิของประเทศรสั เซีย ................... 5. ในชวงสงครามเย็น ยโุ รปตะวันออกปกครองระบอบประชาธิปไตย ................... 6. สงั คมไทยไดร บั ผลกระทบจากเหตกุ ารณการลมสลายของสหภาพโซเวียต ในป ค.ศ. 1997 ................... 7. “ขบวนการนักศึกษาโลก” เกดิ ขน้ึ จากแนวความคิด “การปฏิบตั ิวัฒนธรรม” ................... 8. นักศึกษาไทยมสี วนรว มในขบวนการตอตา นสงครามเยน็ ................... 9. ในป ค.ศ. 1968 เกดิ “ขบวนการนกั ศกึ ษา” ประทว งในประเทศฝร่งั เศส และสหรฐั อเมริกา ................... 10. “ขบวนการนกั ศึกษาไทย” ไดเกิดขึน้ อนั เปนผลมาจาก “การเมืองโลก” ในชวง 14 ตุลาคม 2520 เฉลย 5. 1. 2. 3. 4. 10. 6. 7. 8. 9. กิจกรรมที่ 2 ใหผูเรยี นศึกษาขอมูลเก่ียวกับเหตุการณสําคัญทางการเมืองของโลกชวงสงครามโลกคร้ังท่ี 1 และ สงครามโลกคร้ังท่ี 2 ตลอดจนเหตุการณปฏวิ ัตทิ างการเมืองของประเทศตา งๆ จาก Internet

285 เรือ่ งท่ี 6 หลักธรรมาภบิ าล ความหมายของหลักธรรมาภบิ าล หลักธรรมาภิบาล หมายถึง แนวทางในการจดั ระเบยี บเพ่ือใหสงั คมของประเทศ ท้ังภาครัฐ ภาคธุรกิจ เอกชนและภาคประชาชนสามารถอยูร วมกันไดอยา งสงบสขุ โดยตงั้ อยูใ นความถูกตอ งและเปน ธรรม ปจจบุ นั จึงเหน็ ไดว า การบรหิ ารจัดการองคก รทั้งภาครัฐและเอกชนไดใหความสําคัญกับการนําหลัก ธรรมาภบิ าลมาใชโ ดยเฉพาะเรื่องคุณธรรมเน่ืองจากพบวา มกี ารประสบกับภาวะวกิ ฤติอันเกดิ จากการทุจริตท่ี ระบาดออกไปอยางรวดเรว็ และกวางขวาง มที ง้ั ความไมรบั ผดิ ชอบตอสงั คมหรอื สวนรวมโดยคํานงึ แตป ระโยชน ของตนเองและพวกพอ ง อนั เปนการบรหิ ารจัดการท่ขี าดคณุ ธรรมและจริยธรรมอยา งย่งิ ธรรมาภิบาลในองคก รภาครฐั หรอการบรหิ ารจดั หารทดี่ ใี นภาครัฐ (Good Govermnance) จะชวย กระตนุ อยางมากตอการพฒั นาและขยายตวั ของจรยิ ธรรมในทางธุรกิจ ทั้งนเ้ี พราะความสมั พนั ธร ะหวางภาครฐั กับภาคเอกชนมอี ยูอยางใกลชิด ภาครัฐในฐานะที่เปนผูควบคุมกติกาการดําเนินของเอกชนยอมมีผลตอการ เสริมสรางการบริหารจัดการที่ดีในวงการธุรกิจและการยึดมั่นในหลักคุณธรรมและจริยธรรม รวมทั้งความ รบั ผดิ ชอบท่ธี ุรกิจมีตอ สงั คม ถาการควบคมุ ยอ หยอนหรือหนวยงานในภาครัฐ มสี ว นรเู ห็นเปนใจกับการทุจริต หรอื การเอารดั เอาเปรยี บสงั คมและผูบรโิ ภคของธุรกิจเอกชนหรือมีการรวมมือกันระหวางคนในภาครัฐกับใน ภาคเอกชนเพ่ือแสวงหาผลประโยชนอ ันมิชอบแลว จะเปน อุปสรรคซ ่ึงทําใหการเสริมสรางจริยธรรมในการทํา ธรุ กิจเปน ไปไดลําบาก หลกั ธรรมาภิบาล หลักธรรมาภิบาลที่ทุกคนไมวาจะเปนคนทํางานในหนวยงาน ภาครัฐหรือเอกชน ตองยึดมั่นหลัก ธรรมาภบิ าล 6 ประการ เปนแนวทางในการปฏบิ ตั งิ าน ดงั น้ี 1. หลักนิติธรรม (The Rule of Law) หลักนิติธรรม หมายถึง การปฏิบัติตามกฎหมาย กฎ ระเบียบ ขอบังคับตางๆ โดยถือวาเปนการ ปกครองภายใตกฎหมายมใิ ชต ามอาํ เภอใจหรืออํานาจของตัวบุคคลจะตองคํานึงถึงความเปนธรรมและความ ยุติธรรม รวมทัง้ มีความรัดกุมและรวดเรว็ ดว ย 2. หลักคุณธรรม (Morality) หลักคุณธรรม หมายถึง การยึดมั่นในความถูกตอง ดีงาม การสงเสริมใหบุคลากรพัฒนาตนเองไป พรอมกัน เพื่อใหบุคลากรมคี วามซ่ือสัตย จริงใจ ขยัน อดทน มีระเบียบ วินัย ประกอบอาชีพสุจริต เปนนิสัย ประจําชาติ 3. หลกั ความโปรงใส (Accountability) หลักความโปรงใส หมายถงึ ความโปรงใส พอเทียบไดวามีความหมายตรงขามหรือเกือบตรงขามกับ การทุจริต คอรรัปชชน่ั โดยที่เรอ่ื งทุจริต คอรรัปชน่ั ใหมีความหมายในเชิงลบและความนาสะพรึงกลัวแฝงอยู ความโปรง ใสเปนคาํ ศพั ทท ีใ่ หแงมมุ ในเชิงบวกและใหค วามสนในเชิงสงบสุข ประชาชนเขาถึงขอมูลขาวสารได

286 สะดวกและเขาใจงายและมีกระบวนการใหประชาชนตรวจสอบความถูกตองอยางชัดเจน ในการน้ีเพ่ือเปน สริ ิมงคลแกบุคลากรทปี่ ฏิบัตงิ านใหม ีความโปรง ใส ขออัญเชิญพระราชกระแสรับสงั่ ในองคพ ระบาทสมเดจ็ พระ เจา อยหู ัวภมู ิพลอดุลยเดชมหาราชทไ่ี ดท รงมีพระราชกระแสรับสง่ั ไดแก ผูท ่ีมีความสจุ ริตและบริสทุ ธใ์ิ จ แมจะ มีความรูนอยก็ยอมทําประโยชนใหแกสวนรวมไดมากกวาผูที่มีความรู มาก แตไมมีความสุจริต ไมมีความ บริสทุ ธใ์ิ จ 4. หลักการมสี ว นรว ม (Participation) หลกั การมสี ว นรวม หมายถึง การใหโอกาสใหบคุ ลากรหรอื ผมู สี วนเกยี่ วของเขามามีสวนรวมทางการ บริหารจัดการเกี่ยวกับการตัดสินใจในเร่ืองตางๆ เชน เปนคณะกรรมการ คณะอนุกรรมการและหรือ คณะทาํ งานโดยใหข อ มูล ความคิดเหน็ แนะนาํ ปรกึ ษา รวมวางแผนและรว มปฏบิ ัติ 5. หลักความรับผดิ ชอบ (Responsibility) หลักความรับผิดชอบ หมายถึง การตระหนักในสิทธิและหนาท่ี ความสํานึกในความรับผิดชอบตอ สังคม การใสใจปญหาการบริหารจัดการ การกระตือรือรนในการแกปญหาและเคารพในความคิดเห็นท่ี แตกตา ง รวมท้ังความกลา ทจ่ี ะยอมรับผลดีและผลเสยี จากการกระทาํ ของตนเอง 6. หลกั ความคมุ คา (Cost-effectiveness or Economy) หลักความคุมคา หมายถงึ การบริหารจัดการและทรัพยากรที่มีจํากัด เพ่ือใหเกิดประโยชนสูงสุดแก สว นรวม โดยรณรงคใ หบ คุ ลากรมคี วามประหยดั ใชวัสดอุ ุปกรณอยางคุมคาและรักษาทรัพยากรธรรมชาติให สมบรู ณย่งั ยืน แนวปฏิบตั ติ ามหลกั ธรรมาภบิ าล แนวการปฏิบัตงิ านตามหลกั ธรรมาภิบาลท่ีนํามาเสนอตอไปน้ีจะเปนหลักธรรมาภิบาลในภาครัฐ ซ่ึง ผปู ฏบิ ตั ิงานในองคกรของรฐั ควรมแี นวทางการทาํ งานดังนี้ 1. ยึดมั่นในวัตถุประสงคขององคก รและผลผลติ ที่จะสงมอบใหแ กประชาชนและผูที่มารับบริการ แนวการปฏบิ ตั ิ คือ 1) ตองมคี วามเขา ใจอยางแจม แจงในวัตถุประสงคแ ละผลผลิตที่ตง้ั ใจจะทาํ ให 2) ผรู บั ไดผ ลผลิตทมี่ ีคณุ ภาพเปน เลิศ 3) คมุ คา กบั ภาษที เ่ี สยี ใหแกรฐั บาล 2. ทํางานอยา งมีประสทิ ธิภาพในหนาท่ีและบทบาทของตน แนวการปฏบิ ัติ คือ 1) บุคลากรตองเขาใจในหนาทีข่ องผบู รหิ าร 2) เขา ใจอยา งแจม ชดั ในความรบั ผิดชอบของผใู ตบ ังคบั บัญชาและผูบรหิ าร รวมทัง้ ตอ งมั่นใจวา ทกุ คนปฏบิ ตั ิหนา ทีต่ ามความรบั ผดิ ชอบของตน 3) มีความเขา ใจอยางชดั เจนในความสมั พนั ธร ะหวา งผูบรหิ ารกบั ประชาชน ผรู บั บริการ

287 3. สงเสริมคานิยมขององคกรและแสดงใหเห็นถึงคุณคาของธรรมาภิบาล โดยการปฏิบัติหรือ พฤตกิ รรม แนวการปฏิบัตคิ อื 1) นาํ คานิยมขององคก รมาใชป ฏิบัติ 2) ผบู รหิ ารองคกรประพฤติตนเปนตวั อยา งท่ีดี 3) ผูบรหิ ารตดั สินและวินจิ ฉยั อยางโปรง ใสและเปดเผย 4) บริหารงานอยางมปี ระสทิ ธภิ าพ 4. มีการสื่อสารท่ีดี มีการตัดสินใจอยางโปรงใสและมีการบริหารความเสี่ยงท่ีรัดกุมแนว การปฏิบัติคือ 1) การตดั สนิ ใจทกุ คร้ัง ตองกระทําอยา งโปรงใสและยตุ ธิ รรม 2) ใชข อ มูลทีด่ ี รวมทั้งคําแนะนําและการสนับสนนุ 3) ตองมน่ั ใจวา มีระบบบริหารความเสี่ยงที่มีประสทิ ธภิ าพอยูในระบบการทํางาน 5. พัฒนาศักยภาพและความสามารถของสวนบริหารจัดการอยางตอเน่ือง พรอมทั้งใหมี ประสทิ ธิภาพยิ่งข้นึ แนวการปฏบิ ัติ คือ 1) ตองม่ันใจวาผูไดเล่ือนตําแหนงขึ้นมาเปนผูบริหารจัดการน้ัน มีทักษะ ความรูและ ประสบการณท จี่ าํ เปนตอ งใชในหนาที่นน้ั ๆ 2) พฒั นาความสามารถของผูที่ทําหนาท่ีในสวนบริหาร รวมทั้งมีการประเมินผลงานไมวาจะ เปนรายบุคคลหรอื เปนกลมุ กไ็ ด 3) มีความเช่ือมโยงในการทดแทนบุคลากรในสายบริหารจัดการเพื่อความตอเนื่องในการ ปฏบิ ตั ิงานขององคกร 6. เขาถึงประชาชนและตอ งรบั ผดิ ชอบตอการทํางานและผลงานอยา งจรงิ จงั แนวการปฏบิ ตั ิ คอื 1) ตอ งมคี วามเขาใจถงึ ขอบเขตของความรบั ผดิ ชอบ 2) ริเริ่มการวางแผนที่จะติดตอกับประชาชน เพื่อใหทราบถึงหนาท่ีและความรับผิดชอบใน ผลงานของตน 3) ริเรมิ่ การแสดงออกถึงความรับผดิ ชอบตอบคุ ลากรภายในองคกร 4) ประสานงานกับหนวยเหนือหรอื ผูบ งั คบั บญั ชาอยา งใกลช ิด

288 กจิ กรรมท่ี 1 ใหผ เู รยี นเขยี นเคร่ืองหมาย √ หนาขอความทถี่ กู ตอง และเขยี นเครือ่ งหมาย X หนาขอความทผ่ี ิด แลวตรวจกบั เฉลยทายกจิ กรรม .......... 1. หลกั ธรรมาภบิ าล เปนแนวทางในการจัดระเบียบเพอ่ื ใหส ังคมของประเทศ ทั้งภาครัฐ ภาคธุรกจิ และภาคประชาชนอยูรวมกนั อยางสงบสุข .......... 2. การปฏิบัตงิ านโดยยดึ หลักนติ ธิ รรมน้ัน ตอ งทาํ อะไรดวยตนเองอยา งม่ันใจ อาจถูกตอ งตามระเบียบหรอื ไมกไ็ ด .......... 3. บุคคลใดก็ตามทย่ี ดึ ม่ันในความถกู ตอง ดีงาม จรงิ ใจ และขยนั ถือวาเปนผู ยดึ ม่นั ในหลกั ความคุม คา .......... 4. “สมชาย” มักจะชว ยทาํ กจิ กรรมของชมุ ชนอยูเสมอ และเปน ผทู ยี่ อมรบั ฟง ความคิดเหน็ ของเพ่ือนรวมงาน ถอื วา “สมชาย” เปน ผยู ดึ มน่ั ในหลกั การมสี วนรว ม .......... 5. ในการทาํ กจิ กรรมกลมุ ทกุ คร้งั “นนุ ” จะเปนผูท ก่ี ลา ออกความคดิ เห็น และ รบั อาสาเปนผูด ูแลการทํางาน ซ่ึงงานจะประสบความสําเรจ็ ทุกครั้ง ถือวา “นุน” เปนผูยดึ มัน่ ในหลกั ความโปรงใส กจิ กรรมท่ี 2 คําส่งั หากผูเรียนไดทํางานเอกชนกับบริษัทแหงหน่ึง ผูเรียนมีแนวการปฏิบัติงานตามหลัก ธรรมาภบิ าลอยางไร แบบบนั ทกึ ผลการเรียนรู .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................... กิจกรรมที่ 3 1. ใหผ เู รียนศกึ ษาเรียนรเู พิ่มเตมิ เกีย่ วกบั เรอื่ งการพัฒนาของระบอบประชาธิปไตย ของประเทศตา งๆ ในโลกจาก Internet เอกสารแบบเรยี น ตาํ ราตา งๆ ตลอดจนศกึ ษาจากผรู ู 2. ใหผเู รยี นทาํ แบบฝกหดั แลวตรวจเฉลยทายเรอื่ ง

289 แบบฝก หัด คาํ สั่ง ใหผเู รยี นเลอื กคาํ ตอบทถี่ กู ตอ ง แลววงกลมลอ มรอบตวั อกั ษรหนาขอ ความทถี่ กู ตอง 1. ประเทศใดบางท่เี ปนจดุ เรม่ิ ตนของการปกครองระบอบประชาธปิ ไตยใน “ยคุ โบราณ” ก. ญปี่ ุน จนี เกาหลี ข. กรีก ซีเรยี อนิ เดยี ค. กรกี เกาหลี จีน ง. ไทย จีน ญีป่ นุ 2. ประเทศใดบา งทจ่ี ัดอยใู น “ยุคกลาง” ของการพัฒนาการระบอบประชาธิปไตย ก. ไทย จนี ญี่ปุน ข. กรีก ซีเรยี อนิ เดยี ค. ยเู ครน อังกฤษ สหพันธไ อโรโควอสิ ง. องั กฤษ ฝรง่ั เศส อเมริกา 3. “คอสแซ็ค” มีความเกย่ี วขอ งกบั ประเทศยเู ครนอยางไร ก. เปน รฐั ทางการทหารของยูเครน ข. เปน รัฐท่ปี กครองโดยประชาชนของยเู ครน ค. เปนรัฐท่ีปกครองแบบประชาธิปไตย ง. ไมม ขี อ ใดถกู 4. รูปแบบการปกครองระบอบประชาธิปไตย “สหพนั ธไอโรโควอิส” เปน แบบใด ก. ราชาธปิ ไตย ข. รฐั อิสระ ค. อาณาธปิ ไตย ง. ระบบชนเผา 5. ประเทศใดบา งที่มีการพัฒนาการระบอบประชาธิปไตยในชวง “ครสิ ตศตวรรษท่ี 18 – 19” ก. อินเดยี ซเี รีย เกาหลี ข. สหรฐั อเมริกา ฝรั่งเศส นวิ ซแี ลนด ค. สหรฐั อเมรกิ า รสั เซยี องั กฤษ ง. ไทย จนี ญป่ี นุ

290 6. ขอ ใดเปนการแสดงถงึ พัฒนาการการปกครองระบอบประชาธปิ ไตยของฝรั่งเศส ก. การทําสงครามในประเทศ ข. การเขารวมสงครามโลกคร้งั ที่ 2 ค. ภายหลงั การปฏิวตั ิ มีการเลือกตง้ั สมัชชาแหง ชาติฝรง่ั เศส ง. การยดึ ครองอาณานิคมในยุโรป 7. ในชว งปลายคริสตว รรษท่ี 19 ลกั ษณะของประชาธปิ ไตยของประเทศตา งๆ ในโลกเปนอยางไร ก. ประชาธปิ ไตยทเ่ี คารพเสียงขา งนอ ย ข. ประชาธปิ ไตยทีเ่ คารพเสยี งขา งมาก ค. ประชาชนไมส ามารถแสดงความคดิ เห็นได ง. ไมมขี อ ใดถูก 8. ภายหลังการส้ินสดุ ของสงครามโลกครง้ั ท่ี 2 เกดิ เหตุการณสําคัญเก่ยี วกับ การเมอื งการปกครองของประเทศตางๆ ในโลกอยา งไร ก. ทุกประเทศแพสงคราม ข. กระแสการเปล่ยี นแปลงไปสูร ะบอบประชาธิปไตยในหลายประเทศ ค. กระแสของระบอบประชาธิปไตยแพรขยายไปยังแอฟรกิ าใต ง. ขอ ข และ ค ถกู 9. ประเทศไทยเขา สกู ารปกครองระบอบประชาธิปไตยในรชั สมยั ใด ก. รัชกาลท่ี 6 ข. รัชกาลที่ 7 ค. รัชกาลท่ี 8 ง. รัชกาลที่ 9 10. ขอใดคือรูปแบบการปกครองระบอบประชาธิปไตยของประเทศไทย ก. ประชาชนมีสทิ ธเิ สรภี าพเทาเทยี มกัน ข. พระมหากษตั ริยท รงเปน ประมขุ ภายใตร ัฐธรรมนูญ ค. อํานาจอธิปไตยเปนของปวงชนชาวไทย ง. ถกู ทุกขอ

291 แนวเฉลยกิจกรรมท่ี 1 ภูมศิ าสตรก ายภาพ กิจกรรมท่ี 1.1 สภาพภมู ิศาสตรก ายภาพ 1. ใหบอกลกั ษณะภูมปิ ระเทศและลักษณะเศรษฐกิจของประเทศไทยและทวีปยุโรป พื้นที่ ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ ลักษณะเศรษฐกจิ ประเทศไทย ภาคเหนอื มีเทอื กเขาสงู ทอดยาวนานในแนวเหนอื มีการทําเกษตรกรรม ทาํ นา ทํา ใต ทมี่ รี าบลุมสลบั อยู เปน แหลง กาํ เนิด แมนา้ํ ไร ทําสวนผลไม ยางพารา สายสําคญั คอื ปง วงั ยม นา น พ้ืนท่ีสองฝง นาํ้ ปาลม ปา ไม และเลย้ี งสัตว อดุ มสมบรู ณ เหมาะแกก ารเพาะปลกู อุตสาหกรรมเหมอื งแร ภาคกลางเปน ดินดอนสามเหล่ียม ปากแมนํา้ อุตสาหกรรมการแปรรปู ผลผลิต เจาพระยาทเ่ี กดิ การรวมตวั ของแมนาํ้ ปง วัง ยม ทางการเกษตร ฯลฯ นา น ภาคตะวันออกเฉยี งเหนือมี ราบสงู ทมี่ รี าบลุม แมน า้ํ ทีส่ ําคญั คอื มูลและชี ภาคตะวันออก มที ีร่ าบใหญอ ยทู างตอนเหนอื ตอนกลางมเี ทือกเขาจันทบุรีของภาค มที รี่ าบ แคบๆ ชายฝงทะเล

292 พ้ืนท่ี ลกั ษณะภูมปิ ระเทศ ลกั ษณะเศรษฐกจิ ทวปี ยโุ รป ตอนเหนือมีเทือกเขาสูงและที่ราบชายฝงทะเล ที่ มีการทําเกษตรกรรม ปลูกขาว เวาแหวง และอา วลึกท่ีเรียกวา ฟยอรด เน่ืองจาก สาลไี รปศุสตั ว เล้ียงสัตวควบคู เกิดถูกธารนํ้าแข็งกัดเซาะ กับการปลูกพืชและเลี้ยงสัตว เขตท่ีราบสูงตอนกลาง เชน แบล็กฟอเรสต ของ แบบเรรอน เยอรมัน ท่ีราบสงู โบฮเี มียเขตติดตอเยอรมันนี้ การทําอุตสาหกรรมแรเหล็กและ กับสาธารณรัฐเชค ที่ราบเมเซตา ในเขตสเปน ถานหนิ และโปรตุเกส มกี ารทําประมง เพราะมีชายฝงท่ี เขตท่ีราบตอนกลาง ต้ังแตชายฝงมหาสมุทร ยาวและเวาแหวง และติดทะเล แอตแลนติกไปถึง เทือกเขาอูราลในรัสเซีย ทงั้ 3 ดาน ต ะ วั น ต ก ข อ ง ฝ รั่ ง เ ศ ส ต อ น ใ ต ข อ ง เ บ ล เ ยี่ ย ม เนเธอรแ ลนด เดนมารก ภาคเหนือของเยอรมันนี มีประชากรอาศัยอยูหนาแนน เพราะมี ความสําคัญทางเศรษฐกจิ เขตเทือกเขาตอนใต มีเทือกเขาสูงทอดตัวยาวต้ังแต ตะวนั ออกเฉียงใตของฝร่ังเศสผานสวิส เยอรมันนี ไปจนถงึ ทางเหนือของอิตาลี ยอดเขามนี ํ้าแข็งปก คลุมเกอื บตลอดป แนวตอบกจิ กรรม 1.1 สภาพภมู ศิ าสตรกายภาพ 2. ปจจยั ที่มีอิทธพิ ลตอภูมิอากาศของทวีปอเมรกิ าใต คอื 1. ละตจิ ดู พ้ืนท่ีสวนใหญของทวีปครอบคลุมเขตอากาศรอน และประมาณ 1 ใน 3 ของพื้นท่ี ทวปี เปน เขตอากาศแบบอบอุน ภมู ภิ าคทางเหนอื ของทวีปจะมฤี ดูกาลท่ตี รงขามกับภูมิภาคทางใต 2. ลมประจาํ ไดแ ก 2.1 ลมตะวันออกเฉียงเหนือ พัดผานมหาสมุทรแอตแลนติกจึงนําความชุมช่ืนเขาสูทวีป บริเวณชายฝงตะวันออกเฉยี งเหนอื 2.2 ลมตะวนั ออกเฉยี งใต พัดผา นมหาสมุทรแอตแลนติกจึงนําความชุมช่ืนเขาสูทวีปบริเวณ ชายฝงตะวนั ออกเฉียงใต 2.3 ลมตะวันตกเฉียงเหนือ พัดผานมหาสมุทรแปซิฟกจึงนําความชุมชื่นเขาสูทวีปบริเวณ ชายฝง ตะวันตกของทวปี ตงั้ แตประมาณละติจดู 40 องศาใตลงไป

293 3. ทศิ ทางของเทอื กเขา ทวปี อเมรกิ าใตมเี ทือกเขาสูงอยทู างตะวันตกของทวีป ดังนัน้ จงึ เปน ส่งิ ที่ กน้ั ขวางอิทธพิ ลจากทะเลและมหาสมุทร ทําใหบรเิ วณทีใ่ กลเทอื กเขาคอ นขา งแหงแลง แตในทางตรงกันขาม ชายฝง ดา นตะวนั ออกจะไดร บั อทิ ธพิ ลจากทะเลอยางเตม็ ที่ 4. กระแสนํา้ มี 3 สายทีส่ ําคัญ คือ 4.1 กระแสนาํ้ อนุ บราซิล ไหลเลยี บชายฝง ของประเทศบราซลิ 4.2 กระแสนา้ํ เย็นฟอลก แลนด ไหลเลียบชายฝงประเทศอารเจนตินา 4.3 กระแสนา้ํ เยน็ เปรู (ฮมั โบลด) ไหลเลียบชายฝง ประเทศเปรแู ละชลิ ี 3. ปจจัยสําคัญทท่ี ําใหทวอี อสเตรเลียมีสภาพภมู ิอากาศทแ่ี ตกตางกัน ปจจัยสาํ คัญทีท่ าํ ใหท วปี ออสเตรเลยี มีภูมอิ ากาศตางๆ กนั คือ ตั้งอยูในโซนรอนใตและอบอุนใต มีลมประจําพดั ผาน ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศและมกี ระแสนํ้าอุน และกระแสนาํ้ เหน็ ไหลผาน แนวตอบกจิ กรรมที่ 1.2 ลกั ษณะปรากฏการณทางธรรมชาตทิ ี่สาํ คญั และการปอ งกนั อนั ตราย 1. ปรากฏการณเรอื นกระจกคอื อะไร คําวา เรือนกระจก (greenhouse) หมายถึง อาณาบริเวณท่ีปดลอมดวยกระจกหรือวัสดุอ่ืน ซึง่ มผี ลในการเกบ็ กกั ความรอ นไวภายใน ในประเทศเขตหนาวนยิ มใชเรอื นกระจาํ ในการเพาะปลูกตน ไมเ พราะ พลงั งานแสงอาทิตยส ามารถผา นเขา ไปภายในไดแ ตความรอนทอี่ ยูภายในจะถูกกักเกบ็ โดยกระจกไมใหสะทอน หรือแผออกสูภายนอกไดทําใหอุณหภูมิของอากาศภายในอบอุนและเหมาะสมตอการเจริญเติบโตของพืช แตกตางจากภายนอกที่ยงั หนาวเย็น นักวิทยาศาสตรจงึ เปรียบเทียบปรากฏการณ ที่ความรอนภายในโลกถูก กับดักความรอนหรือกาซเรือนกระจก (Greenhouse agses) เก็บกักเอาไวไมใหสะทอนหรือแผออกสู ภายนอกโลกวา เปน ปรากฏการณเรือนกระจก โลกของเราตามปกติมกี ลไกควบคุมภูมิอากาศโดยธรรมชาตอิ ยูแลว กระจกตามธรรมชาติของโลกคือ กา ซคารบ อนไดออกไซดและไอนาํ้ ซง่ึ จะคอยควบคมุ ใหอ ณุ หภูมิของโลกโดยเฉลย่ี มคี า ประมาณ 15 °C และถา หากในบรรยากาศไมมกี ระจกตามธรรมชาตอิ ณุ หภมู ิของโลกจะลดลงเหลือเพยี ง -20°C มนษุ ยแ ละพืชก็จะลม ตายและโลกกจ็ ะเขา สูยคุ น้าํ แขง็ อกี ครั้งหน่งึ 2. ในฐานะที่ทานเปนสวนหน่ึงของประชากรโลกทานสามารถจะชวยปอ งกนั และแกไ ขปญ หา ภาวะโลกรอ นไดอยา งไรใหบ อกมา 5 วิธี 1. อาบน้าํ ดว ยฝก บวั จะชว ย ประหยดั วา การตกั นํ้าอาบหรอื ใชอา งอาบน้ําถึงคร่งึ หนง่ึ ในเวลาเพยี ง 10 นาที และ ปดนาํ้ ขณะแปรงฟน 2. ใชห ลอดไฟตะเกียบ ประหยัดกวาหลอดธรรมดา 4 เทา ใชง านนานกวา 8 เทา แตล ะหลอด ชวยลดการปลอยกา ซคารบอนไดออกไซด ได 4,500 กโิ ลกรมั หลอดไฟธรรมดาเปล่ียนพลังงานนอ ยกวา 10% ไปเปน แสงไฟ สว นท่ีเหลอื ถูกเปลยี่ นไปเปน ความรอ น เทา กับสูญพลงั งานเปลาๆ มากกวา 90% 3. ถอดปลกั๊ เครื่องใชไ ฟฟาทกุ ครง้ั จากใชง าน