สค31001

194 1) เปนส่ิงผลิตท่ีมนุษยผลิตข้ึน อาจเปนส่ิงที่ดี (Good) เชน อาหาร เคร่ืองนุงหม ยารักษาโรค เปน ตน หรือสงิ่ ท่ไี มด ี (Bad) เชน ยาเสพติด ขยะ วัตถุระเบิด เปนตน 2) เปน ส่ิงท่ไี ดจากธรรมชาติซงึ่ มนุษยจ ดั หามาสนองความตองการโดยไมเสียคาใชจายใด ๆ เชน นํา้ อากาศ บรรยากาศ ทิวทศั น แสงแดด เปนตน จากสินคาทั้งสองลกั ษณะสามารถจําแนกประเภทของสนิ คา ในทางเศรษฐศาสตรไดด งั นี้ ดงั น้นั สนิ คา ในทางเศรษฐศาสตรส ามารถจาํ แนกได ดังน้ี 1. สินคา ไรร าคา (Free Goods) เปนสินคาที่ไมม ตี น ทนุ หรอื มกี ารบรโิ ภคแตไมมคี า ใชจายเปน สินคา ท่ีมีอยูมากมายเกินความตองการของมนุษย หรือกลาวอีกนัยหน่ึงเปนสินคาท่ีอุปทานมากกวาอุปสงค

195 ณ ราคาศูนย เชน อากาศ นํ้าทะเล เปนตน ดังนั้นถาสินคาในโลกทุกชนิดเปนสินคาไรราคา วิชา เศรษฐศาสตรกค็ งจะไรความหมาย 2. สินคา เศรษฐทรัพย (Economic Goods) คือ สินคาที่มีตนทุน โดยปกติผูบริโภคจะเปนผูจาย คา สินคาโดยตรง แตใ นบางกรณีผูบรโิ ภคกับผูจ า ยคา สินคาอาจเปน คนละคน ซึ่งไดแ ก เศรษฐทรัพยที่ไดจาก การบริจาคหรือจากการให รัฐบาลจัดหามาใหเรียกวา “สินคาใหเปลา” สินคาเศรษฐทรัพยแบงออกเปน 2 ประเภท คอื 2.1 สินคาเอกชน (Private Goods) คือ สินคาที่แยกการบริโภคออกจากกันได (Rival Consumption) เชน อาหาร เคร่ืองนุง หม รถยนต เปนตน ซึง่ แตละคนแยกกันบริโภคได นอกจากน้ียัง เปนสินคาที่เจาของสามารถกีดกันผูบริโภครายอ่ืนได (Exclousion Principle) เชน การบริโภครถยนต คนั หนึง่ ของนายแดงสามารถกีดกนั ไมใหน ายดาํ บรโิ ภครถยนตค นั นน้ั ได เปน ตน 2.2 สินคาสาธารณะ (Public goods) คือ เปนสินคาท่ีบริโภครวมกัน (Joint Consumption) เชน ถนนที่เราใชอยูก็เปนถนนท่ีคนอ่ืนๆ ใชสัญจรไปมา เชนเดียวกัน เปนตน นอกจากน้ียังเปนสินคาที่ไม สามารถกีดกันบุคคลหรือกลุมบุคคลใดใหพนจากการบริโภคได (Non Exclusion Principle) เพราะมี ผูบริโภคจํานวนมากจนทําใหการกีดกันเปนไปไดยาก เชน โรงพยาบาล นํ้าประปา การศึกษาของรัฐ เปนตน หรอื อาจเปน เพราะการบริโภคของบุคคลกลุมหน่ึงจะไมเปนเหตุใหคนกลุมอ่ืนตองบริโภคลดลงหรือ ขาดโอกาสในการบริโภค เชน การปอ งกนั ประเทศ รายการโทรทัศน เปนตน 3. ปจจยั การผลติ ในการผลิตสนิ คาและบรกิ ารจะตองอาศยั ปจจัยการผลติ ตอ ไปน้ี 1) ที่ดิน (Land) ไมไดหมายถึงเนื้อที่ดินที่ใชประโยชนในทางเศรษฐกิจ ท่ีใชทําการเพาะปลูก สรางโรงงานอุตสาหกรรมหรอื อยอู าศยั เทา นั้น แตห มายรวมถึงทรพั ยากรธรรมชาติท่ีอยูใ ตดิน บนดนิ และเหนือ พื้นดนิ ทกุ ชนิด เชน ปาไม แรธาตุ สัตวนํ้า ความอุดมสมบูรณของดิน ปริมาณนํ้าฝนและส่ิงแวดลอมทาง ธรรมชาตติ างๆ เปน ตน ส่ิงเหลา น้ีมีอยโู ดยธรรมชาติ มนุษยสรางขึ้นไมได แตสามารถปรับปรุงคุณภาพของ ทรัพยากรธรรมชาติไดบาง เชน ปรับปรุงที่ดินใหอุดมสมบูรณขึ้น เปนตน ผลตอบแทนของท่ีดิน เรียกวา คาเชา (Rent) 2) แรงงาน (Labour) หรือทรัพยากรมนุษย (Human Resource) หมายถึง ความมานะ พยายามของมนษุ ยท ั้งทางกาย ทางใจ และทางสมอง คอื สติปญญาความรู ความคดิ ที่มนุษยทุมใหกับการ ผลติ สนิ คา และบรกิ ารเพอ่ื กอ ใหเ กดิ รายไดในการดาํ รงชวี ิต ซึง่ มผี ลตอบแทนเปนคาจา งและเงนิ เดือน (Wages and Salary) 3) ทนุ (Capital) คอื ส่งิ ทีม่ นุษยผลติ ข้นึ มา เพือ่ ใชร วมกบั ปจจัยการผลิตอ่ืนๆ ในการผลิตสินคา และบรกิ าร เรียกอีกอยา งหนึ่งวา สินคา ทุน (Capital Goods) ทุนเปน สิง่ ทผ่ี ลติ ขน้ึ มาเพอื่ ใชใ นการผลติ ตอไป ไมใ ชเพ่ือการบริโภค เชน ขา วเปลอื ก หากถูกนําไปเปนเมล็ดพันธุเพ่ือเพาะปลูกขาวเปลือกก็เปนสินคาทุน หากถูกใชเพ่ือการบริโภคจะไมน บั เปน สนิ คา ทุน เปน ตน ทนุ อาจแยกไดเปน 3 ประเภท ประเภทแรกท่ีเปน สินคาสําหรับใชในการผลิต (Capital Goods) เชน เครื่องจักร โรงงาน เปนตน ประเภทท่ีสองทุนท่ี

196 เปน เงนิ (Monetary Capital) หมายถึง เงินทีจ่ ัดไวเ พอื่ จา งคนงานหรือเชาที่ดิน หรือเงินซ่ึงจายเพ่ือจัดหา เครื่องจักร เคร่ืองมือ และที่ดินเพื่อขยายโรงงาน ประเภทท่ีสามคือ ความรูทางเทคนิค (Technical Knowledge) หมายถงึ ความรตู างๆ สาํ หรับทีใ่ ชใ นการผลติ ดังน้ันทุนท่ีแทจริงจึงไมไดหมายถึงเงินอยางเดียว เงินเปนเพียงรูปหนึ่งของทุน เรียกวา เงินทุน (Money Capital) ซง่ึ เปน เพียงสอื่ กลางใหเ กิดสนิ ทรพั ยประเภททนุ ทนุ ที่แทจริงจงึ รวมถึงเครือ่ งมือทใี่ ชผ ลติ สนิ คา และเจา ของทุนจะไดร ับผลตอบแทนเปน ดอกเบย้ี (Interest) 4) ผูประกอบการ (Enterpreneur) หมายถึง การจัดตั้งองคการเพ่ือผลิตสินคา และบริการ โดยอาศัยทรัพยากร แรงงาน ทุน มาดําเนินการโดยผูดําเนินการเรียกวา ผูประกอบการ ซึ่งเปนผูรวบรวม ปจจัยการผลิตตางๆ เขาสูกระบวนการผลิตสินคาและบริการตอบสนองความตองการของตลาด ผูประกอบการจงึ เปน ผทู ่ีตองเผชญิ กับความเสีย่ งของความไมแนนอนเก่ียวกับภาวะตลาด ซึ่งตางจากในกรณี ของแรงงานที่ไมตองเผชิญกับความเสี่ยงแมวาจะเปนทรัพยากรมนุษยเหมือนกันก็ตาม ผลตอบแทนของ ผปู ระกอบการ คือ กําไร (Profit) ปจ จยั การผลติ ท้ังหมดนเี้ ปนสิ่งสําคัญและจําเปนมากในการประกอบกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่จะ ขาดสวนใดสวนหนึ่งไปไมได ถาขาดสวนใดสวนหน่ึงไปจะมีผลทําใหการดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจน้ัน หยุดชะงกั หรือไมไดผ ลตามเปา หมายท่วี างไว 4. ลําดับข้ันการผลิต ในการดาํ เนนิ กิจกรรมทางเศรษฐกิจในแตละครวั เรือนแบง ออกเปน 3 ขนั้ คือ 1) การผลิตข้ันตนหรือการผลิตข้ันปฐมภูมิ (Primary Production) หมายถึง การผลิตที่อาศัย ธรรมชาติ หรือไดจ ากธรรมชาติ เปน การผลิตแบบด้ังเดมิ ของมนษุ ย ไดแก การเก็บของปา ลาสัตว จับปลา จนพัฒนาเปนอาชีพเกษตรกรกรรมในปจจุบัน เชน การเพาะปลูก เลี้ยงสัตว ประมง ทําปาไมที่อาศัย ทั้งธรรมชาติ และเทคโนโลยเี ขา มาชวย เปนตน 2) การผลิตขั้นทุติยภูมิ (Secondary Production) หมายถึง การแปรสภาพวัตถุดิบเปนวัตถุ สําเร็จรปู หรือผลิตภณั ฑตา งๆ ไดแ ก อาชพี หตั ถกรรม และอุตสาหกรรมประเภทตางๆ 3) การผลติ ข้นั ตตยิ ภมู ิ (Tertitary Production) หมายถงึ การจําหนา ยจายแจกสนิ คา และการ บริการตา งๆ ไดแก อาชีพพาณิชยกรรมและการบริการ เชน การคาขาย การคมนาคมขนสง การส่ือสาร การโฆษณา การธนาคาร ขาราชการ เปนตน 5. การกาํ หนดปริมาณการผลติ ในการผลิตสนิ คาและบริการน้นั ผูผลติ ควรตัดสนิ ใจวา จะผลติ อะไรในปรมิ าณเทาใด จึงจะไดกําไร สูงสุด ดังนนั้ ส่งิ ทกี่ าํ หนดปรมิ าณการผลิตในตลาดทีม่ กี ารแขง ขนั สมบูรณ ไดแ ก 1) อุปสงค (Demand) คอื ปริมาณความตอ งการของผบู รโิ ภคในการบริโภคสินคาอยางใดอยาง หนง่ึ ดว ยเงนิ ที่เขามอี ยู ณ เวลาใดเวลาหนึง่ ซงึ่ พรอมที่จะซื้อสนิ คานัน้ อปุ สงคแ บง ออกเปน 2 ประเภทคือ 1.1) อปุ สงคส วนบคุ คล (Individual Demand) หมายถึง อปุ สงคของบุคคลแตละคนหรือ ผูซอ้ื แตล ะราย เชน อปุ สงคเส้ือกนั หนาวของนายชัยยุทธ เปน ตน

197 1.2) อปุ สงคต ลาด (Market Demand) หมายถึง ผลรวมของผูซ้ือทุกคน ท่ีซื้อสินคาชนิด หนง่ึ ในตลาดแหง หนึง่ เชน อปุ สงคตอเสื้อกันหนาวในฤดหู นาวของประชากรในจงั หวดั แพร เปน ตน คําวาอปุ สงคในทางเศรษฐศาสตร หมายถึง อุปสงคที่มีประสิทธิผล (Effecive Demand) กลาวคือ อุปสงคจะประกอบดวยความเต็มใจท่ีจะซื้อ (Willingness to buy) กับอํานาจซ้ือ (Purchasing Power) ณ แตล ะระดบั ราคาของสินคา ตา งๆ (สขุ ุม อตั วาวุฒิชัย, 2539 : 20) 2) อปุ ทาน (Supply) คือ ปริมาณสนิ คา ที่ผขู ายสามารถนาํ มาสนองความตองการของผูซื้อไดเปน สภาพการตัดสินใจของผูขายวาจะขายสินคาจํานวนเทาใด และในราคาเทาใด ณ เวลาใดเวลาหนึ่ง อุปทาน แบง ออกเปน 2 ประเภท คอื 2.1) อปุ ทานสวนบุคคล (Individual supply) หมายถงึ ปริมาณสนิ คา หรอื บรกิ ารท่ีผูผลิต หรือผูข ายแตล ะรายนําออกมาเสนอขาย 2.2) อุปทานตลาด (Market Supply) หมายถึง ปริมาณสินคาหรือบริการของผูผลิตหรือ ผขู ายทกุ คนรวมกันนําออกมาเสนอขาย 6. ราคาดุลยภาพและปรมิ าณดุลยภาพ เมื่อผูซ้ือและผูขายพบกันในตลาดเพื่อตกลงซ้ือขายสินคาและบริการ ปรากฏวามีราคาอยูราคา หนง่ึ ท่ปี รมิ าณการเสนอซ้ือ และปริมาณการเสนอขายเทากันพอดี ซึ่งเรียกวา ราคาดุลยภาพ (Equilibrium Price) และปรมิ าณสนิ คา และบรกิ ารทซี่ ือ้ ขายกัน ณ ราคาดลุ ยภาพนั้นเรียกวา ปริมาณดลุ ยภาพ (Eauilibrium Quantity) ในระบบเศรษฐกิจท่ีอาศัยตลาดเปน เครอ่ื งมอื ในการดําเนินกิจกรรมทางเศรษฐกจิ หรือใหกจิ กรรมทาง เศรษฐกิจดําเนินไปโดยผานกลไกราคา เชน ระบบเศรษฐกิจแบบทุนนิยม ปริมาณการผลิตจะขึ้นอยูกับ อปุ สงคและอปุ ทาน สว นในระบบเศรษฐกจิ แบบสังคมนยิ ม ปริมาณการผลิตจะข้ึนอยูกับการวางแผนของรัฐ เปนตน

198 ตารางที่ 2 แสดงราคาดุลยภาพของสม ปริมาณขาย (กก.) (Supply) ราคา ปริมาณซ้ือ (กก.) (บาท) (Demand) 18 12 0 15 10 3 12 9 86 6 69 3 4 12 2 15 ทมี่ า : โกเมน จิรญั กลุ และเสรี ลลี าลยั , 2537, หนา 16 จากตารางที่ 2 แสดงใหเหน็ วา ปริมาณเสนอซื้อสมของตลาด จะเทากับปรมิ าณเสนอขายสม ของตลาด ณ ราคากิโลกรัมละ 6 บาท ซ่ึงแสดงใหเห็นวาราคาดุลยภาพเทากับ 6 บาท และปริมาณดุลยภาพเทากับ 9 กโิ ลกรัม ดังน้ัน เราสามารถสรุปกฎของอปุ สงค (Demand) ไดว า “ปรมิ าณสินคาที่มีผูตองการซื้อในขณะ ใดขณะหนึ่ง จะมีความสัมพันธในทางตรงกันขามกับราคาสินคาชนิดน้ัน” (รัตนา สายคณิต และชลลดา จามรกลุ , 2537 : 34) แสดงวา ถาราคาสินคา สงู ขึน้ อปุ สงคจะลดลงและถาราคาสินคาลดลงอุปสงคจะเพิ่มขึ้น ในขณะที่กฎของอุปทาน (Supply) กลาววา “ปริมาณสินคาที่ผูผลิตเต็มใจจะนําออกขายในขณะใด ขณะหนง่ึ จะมคี วามสัมพนั ธในทางเดียวกนั กบั ราคาสินคาชนิดนั้น” (รัตนา สายคณิต และชลลดา จามรกุง, 2537 : 81) หมายความวา ถา ราคาสินคา สูงผูผ ลติ จะเตม็ ใจนําสนิ คา ออกขายมาก แตถาสินคาราคาตํ่าผูผลิต จะเต็มใจนําสนิ คาออกขายนอ ย ทงั้ น้อี ยูภายใตข อสมมติวาปจ จัยอืน่ ๆ ทมี่ อี ิทธพิ ลตออปุ ทานคงที่ สุขุม อัตวาวุฒิชัย (2541 : 37 – 40) ไดอธิบายเพิ่มเติมเก่ียวกับความสัมพันธระหวางอุปสงค อุปทานและราคาวา ราคาตลาดหรือราคาดุลยภาพ (Equilibrium Price) จะถูกกําหนดโดยจุดตัดของเสน อุปสงคและอุปทานตาดน่ันเอง ณ ระดับราคาอ่ืนๆ จะไมทําใหตลาดอยูในภาวะดุลยภาพ ถามีผูเสนอขาย สินคาในราคาท่ีสูงกวาราคาดุลยภาพจะกอ ใหเกิดอปุ ทานสวนเกิน (Excess Supply) สินคา จะลน ตลาดหรอื

199 เมอ่ื ใดทม่ี ผี เู สนอขายสนิ คาตาํ่ กวาราคาดุลยภาพ จะเกิดอุปสงคสวนเกิน (Excess Demand) สินคา จะขาด ตลาด และกลไกตลาดจะมีการปรับตวั โดยอัตโนมัตเิ พอ่ื กลบั เขาสูภาวะดุลยภาพ 7. ประเภทของการผลิต สํานักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ไดแ บง กิจกรรมทางเศรษฐกิจของ ประเทศไทย โดยอาศัยแนวทางการจําแนกขององคการสหประชาชาติ แบงการผลิตออกเปน 11 ประเภท ดังนี้ (โกเมน จริ ญั กลุ และเสรี ลลี าลัย, 2535 : 9) 7.1) การเกษตร ไดแ ก การเพาะปลกู การปศสุ ตั ว การประมง การทาํ ปา ไม และอื่นๆ 7.2) การทาํ เหมืองแรแ ละยอ ยหนิ 7.3) หัตถอุตสาหกรรม 7.4) การกอสราง 7.5) การผลติ ไฟฟา และนํ้าประปา 7.6) การขนสงและการสอื่ สาร 7.7) การขายสง และการขายปลีก 7.8) การธนาคาร ประกันภัย และอสังหารมิ ทรัพย 7.9) การเปน เจา ของทีอ่ ยอู าศยั 7.10) การบรหิ ารงานสาธารณะและปอ งกนั ประเทศ 7.11) การบริการ 8. การสะสมทนุ (Capital Aceumulation) หมายถึง การเพิ่มพูนสินคาประเภททุนหรือการเก็บ สะสมเงนิ ทุนใหมากข้นึ เพ่ือนําไปใชป ระโยชนใ นการขยายความสามารถในการผลิต การสะสมทุนสวนหน่ึงได จากการลงทนุ ในส่ิงกอสราง การซอื้ เคร่ืองจักรเคร่ืองมือและสวนเปล่ียนสินคาคงเหลือ สวนหนึ่งไดจากการ ออมในประเทศ ซง่ึ เปนการนาํ เงินออมที่กนั ไวจากรายไดส ว นหนึง่ ไมน าํ ไปใชจายเพ่อื การบรโิ ภคมาลงทุนเพอื่ หา ผลประโยชนต อบแทน การสะสมทุนอีกทางหนงึ่ ไดจากเงินทนุ จากตางประเทศ ซึ่งอาจเปนการระดมทุนจาก ตางประเทศดว ยการกเู งินจากตา งประเทศหรือสถาบนั การเงินระหวา งประเทศ หรือการลงทนุ ในหลกั ทรพั ย 9. ประเภทของหนวยธุรกจิ หนวยธุรกจิ หมายถึง องคกรท่จี ัดตง้ั ขึ้นมาเพ่อื ดําเนนิ กจิ กรรมทางเศรษฐกิจในดา นการผลติ สินคา และบรกิ าร ไดแ ก 1) กิจการที่มีเจาของคนเดียว (Single Proprietorship) เปนกิจการที่การตัดสินใจขึ้นอยู กับคน ๆ เดยี ว เมอ่ื ไดผ ลกําไรมาเปน ของเจา ของเพียงคนเดยี ว 2) หางหุนสว น (Partnership) เปน ธรุ กจิ ทีป่ ระกอบกันข้ึนจากคน 2 คนขน้ึ ไป มีการตกลงกนั วา หุนสวนใดจะรับผดิ ชอบในสว นใด หางหนุ สวนแบงออกเปน 2 ประเภท คือ 2.1 หา งหนุ สวนจาํ กดั จะมีหุนสว นพวกหนึ่งจาํ กดั ความรับผิดชอบตามจํานวนเงินทรี่ ะบุไวเม่ือ กจิ การขาดทนุ

200 2.2 หางหนุ สวนสามัญ ผูเปน หุนสวนทกุ คนตองรับผิดชอบตอการขาดทนุ ไมจ ํากัดจาํ นวน กิจการทมี่ ีเจาของคนเดียวและหางหุนสวนจะมีขอเสีย คือกิจการทั้งสองประเภทตองรับผิดชอบ หนี้สินอยางไมจํากัดจํานวนเม่ือกิจการขาดทุน การดําเนินงานไมเปนไปอยางตอเน่ือง โดยเฉพาะกรณี ท่เี จา ของกจิ การเสียชวี ิตกิจการเจาของคนเดยี วมักมปี ญหาในดา นการขยายเงินลงทนุ 3) บริษัทจํากัด (Corparation) เปนหนวยธุรกิจท่ีจดทะเบียนเปนนิติบุคคล โดยมีหลายคน รว มกันจัดตั้งจะมขี นาดใหญหรือเลก็ ขน้ึ อยูกับจํานวนหุน (Stock) ผูถือหุนเปนเจาของบริษัทรวมกันมีความ รับผดิ ชอบจาํ กัดตามจํานวนหุนท่ีถือ 4) สหกรณ (Cooperative) เปนหนวยธุรกิจท่ีจัดต้ังโดยคนต้ังแต 10 คน ข้ึนไป จดทะเบียน โดยถูกตอ งตามกฎหมาย โดยมีจุดมุงหมายเพื่อชวยเหลือสมาชิกหรือผูถือหุนซ่ึงตองปฏิบัติตามกฎระเบียบ ของสหกรณ 5) รัฐวิสาหกิจ (Public Enterprise) คือ กิจการที่รัฐเปนเจาของ หรือมีหุนสวนมากกวา ครงึ่ หน่ึงของหนุ สวนทง้ั หมด สวนใหญเปน ธรุ กจิ ดา นสาธารณูปโภคหรือกจิ การท่ีตอ งลงทุนสูง ใหผลตอบแทน ชาและเอกชนไมตองการลงทุน การดําเนินงานตามระบบราชการจึงมักกอใหเกิดความลาชาและไมมี ประสิทธิภาพเทาที่ควร ธุรกจิ ทั้ง 5 ประเภทท่ีกลาวมาขา งตน สามประเภทแรกเปนธุรกิจทีม่ งุ แสวงกาํ ไรและสองประเภทหลงั เปนธุรกจิ ทไ่ี มไ ดม งุ แสวงหาผลกําไร สรปุ การผลิต หมายถึง การสรางเศรษฐทรัพยเพ่ือบําบัดความตองการของมนุษยหรือการสราง อรรถประโยชนดวยการเปลี่ยนรูป เปลี่ยนสถานที่ เล่ือนเวลาใชสอย เปลี่ยนโอนกรรมสิทธ์ิ และการ ใหบริการตางๆ ส่งิ ผลติ ของมนุษยเรียกวาสินคา แบงออกเปนสินคาเศรษฐทรัพยและสินคาไรราคา ในการ ผลิตจะตองอาศัยปจจัยการผลิต 4 อยาง ไดแก ท่ีดิน แรงงาน ทุน และผูประกอบการ มีลําดับขั้นการ ผลิต 3 ข้นั คือ การผลิตขั้นปฐมภมู ิ ทุติยภมู ิ และตตยิ ภมู ิ การจะผลติ อะไรมากนอ ยเทาใดเปนไปตามหลัก ของอุปสงคแ ละอปุ ทานของตลาด และสาํ นกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ไดแ บง ประเภทของการผลิตในประเทศไทยออกเปน 11 ประเภท 2. การบรโิ ภค 1. ความหมายของการบริโภค การบริโภคในเชิงเศรษฐศาสตรมหภาคหรือการบริโภคมวลรวม (Aggregate Consumption) คือ การใชจายเพ่ือการบรโิ ภคสินคาท้ังประเภทสิน้ เปลอื งและคงทนถาวร รวมท้ังบรกิ ารตางๆ ทุกชนิดรวมกันของ ท้งั ระบบเศรษฐกจิ เชน การศกึ ษา การรกั ษาพยาบาล เปนตน

201 2. ประเภทของสินคาเพื่อการบริโภค การบริโภคของมนษุ ยนั้นตองอาศัยทรัพยากรมาแปรสภาพเปน สนิ คาและบริการ ซ่ึงอาจจําแนกได ดงั น้ี (อเนก เธยี รถาวร, 2535 : 18) 1) สินคาเพ่ือการผลิตและสินคาเพ่ือการบริโภค สินคาบางอยางเปนสินคาของผูผลิต ในขณะที่สนิ คา บางอยา งเปน สนิ คา ของผบู ริโภค เชน จกั รเย็บผา เปน สินคาของผูผลติ เสอื้ ผาเปนสนิ คาของ ผบู ริโภค เปน ตน 2) สนิ คาคงทน และสนิ คา ไมคงทน สินคาคงทน คือ สินคาที่เก็บไวใชไดนานเปนป เชน ปากกา นาฬิกา กระเปา บาน ยานพาหนะตา ง ๆ เปนตน สินคาท่ีไมคงทน คือ สินคาท่ีใชแลวหมดสิ้นไปภายใน 1 ป เชน อาหาร นํ้าดื่ม เครื่องสําอาง เปนตน 3. ปจจัยที่กาํ หนดการบรโิ ภค ในบางครง้ั เราจะพบวา ความสามารถของคนเราในการบริโภค หรือปริมาณการเสนอซ้ือสินคา และบริการในชีวิตประจาํ วันจะแตกตางกนั ไป ท้งั นีข้ ้นึ อยกู ับปจ จยั หลายๆ อยา ง ไดแ ก 1) รายได (Income) นับเปนปจจัยสําคัญอันดับแรกของมนุษยในการตัดสินใจบริโภค สิ่งใดสิ่งหน่ึง โดยปกติผูมีรายไดนอยจะมีอัตราการบริโภคตํ่ากวาผูมีรายไดมาก แตทั้งน้ีอาจจะขึ้นอยูกับ ปจจัยอ่ืนๆ ดวย การที่รายไดของผูชื้อเปล่ียนแปลงไป จะมีผลตอปริมาณการเสนอซ้ือดวย กลาวคือ หากรายไดของ ผูซ ื้อเพ่มิ สูงข้นึ ส่ิงอนื่ ๆ คงท่ี ปริมาณการเสนอซ้ือ ณ แตล ะระดบั ราคาจะมากขน้ึ 2) ราคาสินคาอ่นื ๆ (Price of other Goods) เปน สิ่งทจ่ี ูงใจในการตดั สินใจของผบู รโิ ภค ใหเลือกซ้ือสินคาไดตามความเหมาะสมแกฐานะของตนเองการที่ปริมาณการเสนอซ้ือสินคาชนิดหนึ่ง เปลี่ยนแปลงไป ไมเพียงเพราะราคาสินคาน้ันเปลี่ยนแปลงเทานั้น แตอาจจะข้ึนอยูกับราคาสินคาอ่ืนๆ เปล่ยี นแปลงไปดวย 2.1) ราคาสินคาท่ีทดแทนได (Price of Substitute) เชน สมมติวาขนุนสามารถ บริโภคแทนทุเรียนหมอนทองได หากราคาตอหนวยของขนุนลดลงในขณะท่ีราคาทุเรียนหมอนทองไม เปล่ยี นแปลงราคาเปรยี บเทยี บของขนุนตอทเุ รียนจะถกู ลง ผบู รโิ ภคจะลดการบริโภคเรียนหมอนทองลง และ หันไปบริโภคขนุนมากข้ึน เปนตน ดังน้ัน ปริมาณการเสนอซื้อของทุเรียนหมอนทอง ณ ทุกระดับราคา จะลดลง ในทางตรงกันขามหากราคาขนุนเพ่ิมสูงข้ึน ผูบริโภคจะหันมาบริโภคทุเรียนหมอนทองมากขึ้น ณ ทุกระดบั ราคา และบริโภคขนุนนอยลง 2.2) ราคาสินคาท่ีใชควบคูกัน (Price of Complement) สินคาบางอยาง ตองใช ควบคกู ัน เชน โตะและเกาอ้ี ปากกากับหมกึ เปน ตน ถา ราคาหมึกตอขวดแพงขนึ้ ขณะทีส่ นิ คาอืน่ ๆ อยูคงท่ี ปริมาณความตองการซอ้ื ปากกาจะลดลง ณ ทุกระดับราคา ในทางตรงกันขามถาราคาหมึกลดลงปริมาณการ เสนอซื้อปากกาจะสงู ขนึ้ ณ ทุกระดบั ราคา

202 3) รสนิยม (Taste) คอื ความนยิ มชมชอบของผูบริโภคในการเลือกซื้อสินคาแตละชนิดซ่ึง แตกตางกันตามลกั ษณะของผบู รโิ ภคแตละทองถิ่นหรอื ตามฤดกู าลท่เี ปลี่ยนแปลงไป 4) การใหเครดติ (Credit) หรือยุทธวธิ ีการขาย อาทิ การขายสนิ คา ดวยระบบเงินผอนเปน สิง่ หนึ่งท่ีจูงใจใหค นหนั มาซื้อสินคา มากขน้ึ เชน ยานพาหนะตางๆ เปน ตน 5) สภาวะอากาศ มีผลกระทบตอ ปริมาณความตอ งการบริโภคสนิ คา บางอยา ง เชน ปริมาณ ความตอ งการซอ้ื เสอ้ื กนั หนาวในฤดูหนาวของภาคเหนอื และภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือจะเพ่ิมสูงข้ึน มีผลกําไร ราคาเส้อื กนั หนาวสูงขนึ้ ในชวงฤดูหนาว เปนตน ในกรณีของอปุ สงคต ลาดหรอื การบรโิ ภคมวลรวมปจจัยท่กี าํ หนดจะมีมากกวา กําหนดขา งตน อาทิ 1) ปริมาณซื้อข้ึนอยูกับจํานวนประชากร ตามปกติเม่ือประชากรมีจํานวนเพ่ิมมากขึ้นความ ตองการสนิ คาและบรกิ ารจะเพมิ่ ตาม แตการเพ่ิมประชากรยังไมเปนการเพียงพอประชากรเหลาน้ีจะตองมี อํานาจซอ้ื ดวยจงึ จะสามารถซอื้ สนิ คาไดมากข้นึ 2) ปริมาณซอ้ื ข้นึ อยูกบั สภาพการกระจายรายไดในระบบเศรษฐกิจ เชน ประเทศท่ีมีบอน้ํามัน บางประเทศปรากฏวารายไดสวนใหญตกอยูในมือของคนกลุมนอย สวนคนกลุมใหญจะมีรายไดต่ํามาก ในสังคมของประเทศลกั ษณะนก้ี ารบรโิ ภคจะแตกตางจากประเทศทีม่ กี ารกระจายรายไดคอนขางทัดเทียมกัน ถึงแมว า รายไดเฉล่ียของท้งั สองประเทศจะอยใู นลกั ษณะใกลเ คียงกนั ก็ตาม 4. การบรโิ ภคและการออม ในการบริโภคของคนเรานั้นจะตองอาศัยเงินที่มาจากรายไดเปนสวนใหญ แตถาเรานํารายได ท้ังหมดมาใชในการบริโภค เมื่อถึงเวลาจําเปนหรือในยามเดือดรอนจะกอใหเกิดปญหายุงยาก เชน เกิดภาวการณเจ็บปวยในครอบครัว การศึกษาของบุตรที่ตองใชเงินมาก สงเคราะหญาติท่ีเดือดรอน เปนตน คนเราจึงจําเปน ตอ งเหลือรายไดสวนหน่ึงไวเพื่อรองรับความจําเปนดังกลาว เงินสวนน้ีคือ เงินออม ซ่ึงเปนเงนิ ทเ่ี หลือจากการใชจายดวยการประหยัดหรือเก็บออมไวในสถาบันการเงิน ซึ่งกอใหเกิดประโยชน หลายประการ คือ (อเนก เธยี รถาวร, 2542 : 25) 1) เพ่ือเก็บไวใชจายในยามจําเปน คือ เงินรายไดท่ีเก็บไวสําหรับรับรองความจําเปนใน ครอบครัว เชน สมาชกิ ในครอบครัวเจ็บปว ย เปนคน 2) เพื่อใชจายในอนาคต เปนเงินรายไดที่เก็บไวสําหรับสิ่งที่ยังไมเกิดในปจจุบันแตจะเกิดใน อนาคต เชน เมื่อยามแกจ ะตองมเี งินสวนหนึง่ ไวส ําหรบั ใชจา ย หรอื เพือ่ การศึกษาของบุตร เปน ตน 3) เพื่อใหเกิดดอกผลงอกเงย คือ การนําเงินไปฝากกับสถาบันการเงิน การซ้ือหุน การซ้ือ พันธบตั รรัฐบาล การนาํ เงนิ ไปลงทุน ซ่ึงไดผลตอบแทนเปน ดอกเบีย้ หรือกําไร 4) เพื่อประโยชนท างเศรษฐกิจสวนรวม คือ เงินออมของประชาชนในสถาบันการเงิน รัฐบาล สามารถกูเ งินมาลงทนุ ขยายการผลติ มากขึ้น มีผลตอ การจางงานในประเทศมากข้นึ ทาํ ใหป ระชาชนมีเศรษฐกจิ ดขี ้นึ

203 สรปุ การบริโภค หมายถึง การใชจายเพ่ือการบริโภคสินคาและบริการตางๆ ในระบบเศรษฐกิจการ บริโภคจะมากหรือนอยขึน้ อยูกับปจจยั หลาย ๆ อยาง และสว นหน่งึ ที่เหลือจากการบริโภคก็คอื เงนิ ออม 3. การแบงสรรหรือการกระจาย (Distribution) 1. ความหมายของการแบงสรรหรอื การกระจาย การแบงสรร หมายถึง การแบงสรรผลผลิตจากผูผลิตไปยังผูบริโภคและแบงปนรายไดไปยัง ผเู ก่ียวของกับการผลิต การแบง สรรจําแนกออกเปน 2 ประเภท คือ 1) การแบง สรรสินคาและบริการที่ผลิตมาไดไปยังผูบริโภค เชน ชาวสวนขายผลไมใหกับ ผูบรโิ ภค หรือ ชา งตดั ผมบรกิ ารตัดผมแกล ูกคา เปน ตน 2) การแบง สรรใหเจา ของปจจยั การผลติ ดังน้ี ปจจัยการผลิต ผลตอบแทนทีไ่ ดร บั ท่ีดนิ คาเชา (rent) แรงงาน คา จา ง (wages) ทุน ดอกเบีย้ (interests) ผูประกอบการ กําไร (profit)

204 2. ความไมเทา เทียมกันของรายได การแบงสรรรายไดไปยังกลุมคนตาง ๆ ในสังคม มักกอใหเกิดความไมเทาเทียมกันของรายได มสี าเหตุมาจาก 1) ความไมเทาเทียมกันในกําเนิดและทรัพยสินเกิดจากพื้นฐานและฐานทางเศรษฐกิจของ ครอบครัวแตกตางกัน เชน คนท่ีเกิดมาในครอบครัวที่ร่ํารวยยอมมีฐานะทางเศรษฐกิจสูงกวาคนท่ีเกิดใน ครอบครวั ทยี่ ากจน เปน ตน 2) ความไมเ ทาเทยี มกนั ในการทํางาน เกดิ จากการมีหนาทีค่ วามรบั ผิดชอบในการทํางานแตกตาง กัน เชน ผอู าํ นวยการโรงเรียนมรี ายไดสงู กวา นักการภารโรง เปน ตน 3) ความไมเ ทาเทยี มกันในความรู คอื บุคคลทมี่ คี วามรเู ฉพาะดา น ซ่งึ ไมอาจทดแทนกันได เชน อาชพี แพทย วิศวกร ชา งเจียระไนเพชรพลอย จะมรี ายไดส งู เปน ตน 4) ลกั ษณะของอุปสงคอปุ ทาน คอื ความสัมพนั ธระหวา งปริมาณความตองการและปรมิ าณเสนอ ขายไมสมดุลกัน เชน อุปสงคของแรงงานในกลุมประเทศแถบตะวันออกกลางสูงมากในขณะท่ีอุปทานของ แรงงานมีนอยกวา จงึ ทาํ ใหค าจา งแรงงานในประเทศเหลา นส้ี งู เปน ตน 5) การกระจายการบริการของรัฐในดานสาธารณูปโภค และความเจริญในดานตาง ๆ ไมทั่วถึง เชน ถนนหนทาง ระบบการส่ือสารโทรคมนาคมสาธารณูปโภคตางๆ ทําใหบริเวณน้ันมีความเจริญทาง เศรษฐกิจ ประชาชนมรี ายไดส งู เปน ตน ดังนั้นรัฐบาลของประเทศตาง ๆ จึงหาวิธีการจัดระบบเศรษฐกิจเพ่ือใหมีการกระจายรายไดไปสู ประชาชนอยางเปนธรรมและทวั่ ถึงกัน กลาวคอื ประเทศทใ่ี ชร ะบบเศรษฐกจิ แบบทุนนิยม เอกชนมีเสรีภาพ ในการผลติ และการบริโภคอยา งเตม็ ทีก่ อใหเกิดรายไดในทรพั ยสนิ มาก รัฐจะเรยี กเก็บภาษใี นอัตราสงู ประเทศ ท่ใี ชร ะบบเศรษฐกิจแบบสังคมนยิ มรฐั จะควบคมุ การใชปจจัยการผลิตและกระจายรายไดไ ปยังประชาชนอยาง เปน ธรรม สวนประเทศที่ใชระบบเศรษฐกจิ แบบผสม เชน ประเทศไทยจะมมี าตรการในการกระจายรายได อยางเปนธรรมดวยการใชมาตรการทางภาษี การจัดสวัสดิการแกผูมีรายไดนอย การควบคุมราคาสินคา เปน ตน สรุป การแบง สรรหรอื การกระจาย หมายถงึ การแบงสรรผลผลิตจากผูผลิตไปยังผบู รโิ ภคและการแบง ปน รายไดไปยังเจาของปจจัยการผลิตในรูปของ คา เชา คาจา ง ดอกเบ้ีย กาํ ไร ในการแบงสรรอาจจะเกดิ ความ ไมเ ทา เทียมกันของรายได ซงึ่ เปนหนาทขี่ องรฐั ทจ่ี ะตอ งดแู ลการกระจายรายไดไปสูกลุมคนตางๆ อยางทั่วถึง และเปน ธรรม 4. การแลกเปลย่ี น (Exchange) 1. ความหมายของการแลกเปลีย่ น การแลกเปลี่ยน หมายถงึ การเปล่ยี นความเปน เจาของในสินคาและบริการ โดยการโอนหรือ การยายกรรมสิทธิ์ หรอื ความเปน เจา ของ (Ownership) ระหวา งบคุ คล หรือธรุ กิจ

205 2. วิวัฒนาการของการแลกเปลี่ยน การแลกเปลยี่ นมีววิ ฒั นาการ 3 ระยะ คอื 1) การแลกเปลีย่ นสงิ่ ของกับสง่ิ ของ มกั เกิดขึน้ ในสังคมท่ีมีความสัมพันธกันอยางใกลชิด เชน ในสังคมสมัยโบราณหรอื ในสังคมชนบท โดยการนําเอาสินคาและบริการมาแลกเปลี่ยนกันโดยตรงไมตองมี สื่อกลางในการแลกเปล่ยี น เชน ชาวนาเอาขา วมาแลกกบั ปลาของชาวประมง เปนตน ระบบการแลกเปล่ยี นสินคา ตอ สินคา จะมีขอ เสยี ในเร่ืองความตอ งการไมต รงกัน ทําใหเ กดิ ความไม คลองตัวในการแลกเปล่ียน เชน ชาวนาอาจจะไมตองการปลา แตตองการนําขาวไปแลกผาจึงตองไปหา บุคคลที่มีความตองการตรงกันการแลกเปลี่ยนจึงจะเกิดขึ้นได อีกประการหนึ่งคือมูลคาสิ่งของท่ีนํามา แลกเปลย่ี นกันอาจจะมีมูลคา หรือสดั สวนไมเ ทากนั ทาํ ใหเ กิดความไมย ุติธรรมในการแลกเปลีย่ น 2) การใชเ งินเปน สื่อกลาง เนอ่ื งจากความไมสะดวกและคลองตัวในการแลกเปลี่ยนสินคากับ สินคาและความตองการไมตรงกัน ทําใหมนุษยคิดสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน เปนการแลกเปล่ียนระหวาง สิ่งของและเงิน ไดแก การแลกเปล่ียนซ้ือขายสินคาและบริการในสังคมปจจุบัน เงินในยุคแรกๆ ท่ีมนุษย นํามาใชใ นการแลกเปลี่ยนอาจอยใู นรปู ของเปลือกหอย โลหะ แรธาตุ หรือสิ่งของตางๆ ท่ีสังคมน้ันยอมรับ ทาํ ใหก ารแลกเปล่ียนน้นั มีความคลอ งตัวมากยง่ิ ขึน้ 3) การใชต ราสารอยา งอน่ื แทนเงนิ หรอื การใชเ ครดิต เนอ่ื งจากตลาดในระบบเศรษฐกจิ มคี วาม ซบั ซอ นมากยง่ิ ขึน้ การซื้อขายแลกเปลยี่ นจงึ ไดพ ฒั นาจากระบบการใชเ งนิ เปน สอื่ กลางมาเปน ระบบการใชตรา สารอยางอ่ืนแทนเงิน หรือการซ้ือขายแลกเปล่ียนโดยผานระบบเครดิต โดยการใชเช็ค ใชตั๋วแลกเงินหรือ บัตรเครดิตตาง ๆ ระบบเครดิตชวยในการแลกเปล่ียนสินคาและบริการระหวางผูผลิต (Producers) หรือ หนว ยธรุ กิจ (Business) กบั ผูบริโภคหรอื ครวั เรอื น (Households) เปนไปอยา งรวดเร็ว 3. สถาบนั ทเี่ ก่ียวขอ งกับการแลกเปลย่ี น ไดแ ก 1) คนกลาง (Middleman) หมายถึง ผูทําหนาที่เปนส่ือกลางระหวางผูผลิตกับผูบริโภค เชน พอคาขายปลีก พอคาเรตาง ๆ เปนตน คนกลางมีประโยชนทําใหผูบริโภคไดใชสินคาและบริการตามความ ตอ งการแตถ าคนกลางเปนผเู อาเปรยี บผบู รโิ ภคมากเกนิ ไปจะทําใหประชาชนเดอื ดรอ น 2) ธนาคาร (Bank) คือ สถาบันการเงินที่ใหความสะดวกในดานการแลกเปล่ียน ธนาคารทํา หนาท่เี ปนตวั กลางระหวางผูออมและผลู งทุน 3) ตลาด (Market) ในทางเศรษฐศาสตร หมายถึง กระบวนการแลกเปลี่ยนซ้ือขายสินคาและ บรกิ าร ไมไ ดห มายถงึ สถานท่ที ําการซื้อขายสินคา แตเปน สถานทใ่ี ดๆ ที่สามารถติดตอซ้ือขายกันได อาจจะมี หลายรูปแบบ เชน ตลาดขาว ตลาดหุน ตลาดโค กระบอื เปน ตน หนาท่ีสาํ คัญของตลาด ไดแก 3.1) การจัดหาสินคา (Assembling) คือ จัดหา รวบรวมสินคาและบริการมาไวเพื่อ จาํ หนายแกผูตองการซ้อื 3.2) การเก็บรักษาสนิ คา (Storage) คือ การเกบ็ รกั ษาสินคาท่ีรอการจาํ หนา ยแกผ ตู องการซ้ือ หรือเก็บเพอ่ื การเกง็ กําไรของผูขาย เชน โกดัง หรือไซโลเกบ็ พชื ผลตางๆ เปน ตน

206 3.3) การขายสินคาและบริการ (Selling) ทําหนาที่ขายสินคาและบริการแกผูตองการซ้ือ เชน รานคา ปลีก หา งสรรพสินคา ตลาดสด เปน ตน 3.4) การกําหนดมาตรฐานของสินคา (Standardization) ทําหนาท่ีกําหนดมาตรฐานของ สนิ คา ทนี่ ํามาเสนอขายในดา นของน้ําหนกั ปริมาณและคุณภาพ เพ่ือใหผซู อ้ื เกิดความไววางใจในสินคา ท่ีนํามา เสนอขาย 3.5) การขนสง (Transportation) ระบบการขนสงทาํ หนา ที่สงสินคาที่นํามาแลกเปล่ียนซ้ือ ขายกนั การขนสงมคี วามสําคญั เพราะทกุ ขั้นตอนของการผลติ จะตอ งผานกระบวนการขนสง ท้ังสิ้น 3.6) การยอมรบั การเสยี่ งภยั (Assumtion of Risk) ตลาดจะยอมรบั การเสย่ี งภยั ตา งๆ อัน อาจเกิดขน้ึ จากการแลกเปล่ยี นซ้ือขาย อาทิ ความเสี่ยงภัยเกี่ยวกับสินคาสูญหายหรือเสื่อมภาพ เชน สินคา การเกษตร ยารกั ษาโรค อาหาร เปนตน 3.7) การเงิน (Financing) ตลาดทําหนาที่รับจายเงินในข้ันตอนตาง ๆ ของการซื้อขาย ตลอดจนการจดั หาทุนหมนุ เวียนและสินเชอ่ื ตางๆ เพอื่ การดําเนินธุรกิจเกย่ี วกบั การแลกเปลี่ยนซ้ือขาย ในการแขงขนั ตลาดแบงออกเปน 2 ลักษณะคอื 1) ตลาดทม่ี กี ารแขงขันท่ีไมสมบูรณ (Imperfect Competitive Market) เปนตลาดที่พบอยู โดยท่วั ไปในประเทศตางๆ ลักษณะสําคัญของตลาดชนิดนี้คือ มักมีการจํากัดอยางใดอยางหน่ึงท่ีทําใหผูขาย หรือผซู อื้ มีอทิ ธพิ ลตอการกําหนดราคาหรือปริมาณได ตลาดที่มีการแขงขันไมสมบูรณแบงออกเปน 3 แบบ ไดแ ก 1.1) ตลาดกึ่งแขงขันกึ่งผูกขาด (Monopolistic Comtetition) คือ ตลาดที่มีผูซ้ือขาย จํานวนมาก สินคาของผูขายแตละรายจะมีความแตกตางกันเพียงเล็กนอยแตไมเหมือนกันทุกประการ สามารถทีจ่ ะทดแทนกันไดแตไ มอาจทดแทนกนั ไดอยางสมบรู ณ สวนใหญจ ะแตกตา งกันในเรอื่ งของการบรรจุ หีบหอ และเคร่อื งหมายการคา ในตลาดชนดิ น้ีผขู ายสามารถกําหนดราคาไดบ า งแตต อ งคํานงึ ถงึ ราคาของผูขาย รายอน่ื ๆ ดวย ตวั อยา งของสินคา ในตลาด กง่ึ แขงขันกึง่ ผกู ขาด ไดแก ผงซักฟอก ยาสีฟน สบู ยาสระผม แปง เดก็ เปน ตน 1.2) ตลาดผูข ายนอ ยราย (Oligopoly) หมายถงึ ตลาดทีม่ ีผขู ายไมม ากนัก ผูข ายแตละราย จะมีสว นแบง ในตลาด (Market Share) มาก สนิ คา ทีซ่ ือ้ ขายในตลาดจะมีลกั ษณะคลา ยคลึงกันแตไ มเ หมอื นกนั ทุกประการ เชน การผลิตน้ําอัดลมในประเทศไทยมีเพียงไมกี่ราย ถาหากผูผลิตน้ําอัดลมรายใดลดราคา สินคาลงจะทําใหปริมาณขายของผูผลิตรายน้ันเพ่ิมขึ้นและปริมาณขายของผูอ่ืนจะลดลง แตอยางไรก็ตาม ผขู ายในตลาดชนดิ นีม้ ักจะไมลดราคาแขง ขนั กัน เพราะการลดราคาเพ่ือแยงลูกคาซ่ึงกันและกันในที่สุดจะทํา ใหรายไดของผูขายทุกรายลดลงโดยที่ไมไดลูกคาเพิ่ม ดังนั้น ผูขายมักจะแขงขันกันดวยวิธีอื่น เชน การโฆษณา และการปรับปรุงคุณภาพของสินคา เปนตน ตัวอยางสินคาในตลาดชนิดน้ี ไดแก น้ําด่ืม นํ้าอดั ลม น้ํามัน รถยนต เปนตน

207 1.3) ตลาดผกู ขาด (Monopoly) หมายถึง ตลาดทีม่ ีผขู ายเพียงรายเดียวสินคาที่ซ้ือขายใน ตลาดมีคณุ ลกั ษณะพเิ ศษไมเ หมือนใคร ไมสามารถหาสินคาอื่นมาทดแทนไดอยางใกลเคียง เปนการผูกขาด ตามนโยบายของรฐั บาล เชน การผลิตบุหร่ี การออกสลากกินแบง เปน ตน หรือขนาดของกิจการตองใหญ มาก เชน กจิ การรถไฟใตดนิ โทรศัพท การผลติ ไฟฟา เปน ตน 2) ตลาดแขงขันสมบรู ณ (Prefect Competitive Market) มีลกั ษณะดงั นี้ 2.1) ผูขายและผูซื้อมีจํานวนมากราย การซื้อขายของแตละรายเปนปริมาณสินคาเพียง เลก็ นอยเมือ่ เทยี บกบั จาํ นวนซื้อขายทง้ั ตลาด ดงั นนั้ การเปลย่ี นแปลงปริมาณซ้อื ขายของผูซอ้ื และผูขายราย ใดรายหน่ึงจึงไมทําใหอ ปุ สงคของตลาดเปลี่ยนแปลง และไมสง ผลกระทบตอราคาตลาด 2.2) สินคามีคุณลักษณะและคุณภาพใกลเคียงกันมาก (Homogeneous Product) หมายความวา ในสายตาของผูซื้อเหน็ วา สนิ คาดังกลา วของผูขายแตละรายไมแตกตางกันจะซ้ือจากผูขายราย ใดก็ไดตราบเทาทีข่ ายในราคาตลาด 2.3) ผผู ลติ รายใหมส ามารถเขา สตู ลาดไดโดยงา ย ขณะเดียวกนั การเลิกกิจการก็สามารถทํา ไดโดยไมมีอุปสรรคในการเขาและออกจากตลาด (Free Entry and Exit) กิจการใดที่มีกําไรสูงจะมีผูเขามา แขงขนั มากเพ่อื จะไดม ีสว นแบงในกําไรน้ัน แตกิจการใดขาดทุนผูประกอบกิจการจะเลิกไปเพื่อไปประกอบ กิจการอยา งอ่นื ที่ทํากําไรมากกวา 2.4) ปจจัยการผลิตสามารถเคลื่อนยายไดโดยสมบูรณ (Perfect Mobility of factors of Production) ปจจัยการผลิตสามารถเคล่ือนยายจากกิจกรรมท่ีมีผลตอบแทนต่ําไปยังกิจกรรมที่มี ผลตอบแทนสงู กวาทนั ทีโดยไมตองเสยี ตน ทนุ การเคลอ่ื นยา ยแตอยา งใด 2.5) ผูซื้อผูขายมีขอมูลขาวสารสมบูรณ (Perfect information หรือ Perfect Knowledge) กลาวคือ ผูซื้อผูขายสามารถเขาถึงขอมูลเกี่ยวกับตลาด เชน ราคาสินคาในแตละพื้นที่ได สะดวกและเสมอภาคกัน เปนตน ในตลาดแขง ขนั สมบูรณด งั กลาว การจัดสรรและการใชท รัพยากรท่มี ีอยอู ยา งจาํ กดั รวมทง้ั สนิ คาและ บริการตางๆ จะถูกกําหนดโดยกลไกตลาด (Price Mechanism) หรือโดยปฏิสัมพันธของผูซื้อและผูขาย จํานวนมากในตลาดซึ่งในทางเศรษฐศาสตร ก็คืออุปสงคและอุปทานตลาดน่ันเอง การซ้ือขายเปนไปตาม ความพอใจของผูซอ้ื และผขู ายอยา งแทจ รงิ 4. การแทรกแซงราคาในตลาดของรัฐบาล ราคาสนิ คา และบรกิ ารในตลาดบางครัง้ อาจถกู แทรกแซงโดยรัฐบาลก็ได ซ่ึงสามารถทําไดใน 3 กรณี คอื 1) การกําหนดราคาสูงสุด (Fixing of Maximum Prices) ในกรณีที่รัฐบาลเห็นวาสินคาท่ี จําหนายจําเปนตอการครองชีพในทองตลาดเกิดการขาดแคลนและราคาสินคาสูงขึ้น ทําใหประชาชนไดรับ ความเดือดรอน รัฐบาลจะเขาควบคุมโดยกําหนดราคาสูงสุดของสินคาน้ันๆ เชน เน้ือสัตว น้ําตาลทราย เปน ตน

208 2) การประกันราคาข้ันต่ํา (Guaranteed Minimum Prices) ในกรณีที่รัฐบาลเห็นวาราคา สินคา บางอยางลดตํา่ ลง จนอาจเกิดผลเสียแกผผู ลิต เชน สินคา การเกษตรบางประเภทรัฐบาลจะเขาควบคุม โดยกาํ หนดราคาขั้นต่ํา หรอื ถาไมม พี อ คารบั ซ้ือรฐั บาลจะเขา รบั ซ้ือเอง เปน ตน 3) การพยุงราคา (Price Support) เปนมาตรการที่รัฐบาลชวยใหราคาสินคาชนิดใดชนิดหน่ึง เพ่มิ สงู ขนึ้ เพอื่ ประโยชนข องผผู ลิตหรอื ผขู าย อาจกระทําโดยการเขาแทรกแซงตลาดของรัฐบาลดวยการเขา แขงขนั การซ้ือกับเอกชน เพ่ือขยายอุปสงค หรือการใหเงินอุดหนุนแกผูผลิตท่ีลดการผลิตลงเพ่ือลดอุปทาน ใหม นี อ ยลงก็ได กลาวไดว า การแลกเปล่ียนเปนกิจกรรมที่สําคัญตอการกระจายสินคาและรายไดไปยังบุคคลตางๆ ซึ่งตอ งอาศยั สถาบนั ท่เี กย่ี วขอ งกบั การแลกเปลี่ยนหลายสถาบนั อาทิ คนกลาง ตลาด ธนาคาร และสถาบัน อน่ื ๆ อีกมากมาย รวมทัง้ บทบาทของรัฐบาลทจี่ ะเขา มาอํานวยความสะดวกใหการแลกเปลยี่ นดาํ เนินไปดว ยดี สรปุ การแลกเปลี่ยน หมายถึง การเปล่ียนความเปนเจาของในสินคาและบริการ โดยการโอนหรือยาย กรรมสทิ ธ์หิ รอื ความเปนเจา ของระหวา งบคุ คลหรอื ธรุ กิจ การแลกเปลี่ยนมีวิวัฒนาการมายาวนานตั้งแตการ แลกส่ิงของกับส่ิงของจนถึงปจจุบันท่ีใชระบบเงินและเครดิตและอาศัยสถาบันตางๆ เปนตัวกลางในการ แลกเปล่ียน แบบฝก หดั ทายบทเรือ่ งที่ 3 กระบวนการทางเศรษฐกิจ คาํ สง่ั เม่ือผูเรียนศึกษา เร่ืองกระบวนการทางเศรษฐกิจแลวใหทําแบบฝกหัดตอไปน้ี โดยเขียนในสมุด บันทกึ กิจกรรมการเรียนรู แบบฝกหัดที่ 1 ใหผูเรยี นศกึ ษาวิเคราะหช อ่ื สินคา และประเภทของสนิ คาตามทีก่ าํ หนด แลวนําชื่อ ประเภท สินคาใสท ายชอื่ สนิ คา ใหสมั พนั ธ / สอดคลองกัน ก. สนิ คา ไรร าคา (Free Goods) ข. สนิ คาเศรษฐทรัพย (Economic Goods) ค. สนิ คาสาธารณะ (Public Goods) 1. น้าํ ทะเล ...................................................................................... 2. ผลไม ...................................................................................... 3. โทรศพั ท ...................................................................................... 4. รถยนต ......................................................................................

209 5. ขยะ ...................................................................................... 7. ปลาทูตวั เล็ก ...................................................................................... 8. กองทพั แหงชาติ ...................................................................................... 9. ขา วสารชนิด 25% ...................................................................................... 10. แสงแดด ...................................................................................... แบบฝกหัดที่ 2 ใหผูเรียนตอบคาํ ถามตอ ไปนี้ 1. การผลติ หมายถงึ อะไร …………………………………………………………………………………………………….…………..………………… 2. ปจ จยั การผลิต ไดแกอะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………………..………………… 3. ลาํ ดบั ขน้ั การผลติ มกี ลี่ าํ ดบั ขัน้ ไดแ กอ ะไรบา ง ………………………………………………………………………………………….……………………….……………… ………………………………………………………………………………………………………………..……………...... 4. สินคามกี ่ีประเภท อะไรบา ง ........................................................................................................................................................ …………………………………………………………………………………..………..………………………….………… 5. สิง่ กําหนดการผลิตไดแ กอะไรบา ง ……………………………………………………………………………………………………………………..………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… 6. ประเภทของหนว ยธุรกิจไดแ กอะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………..………………...…… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… 7. การแบง สรร หมายถึงอะไร ……………………………………………………………………………………………………………………..………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… 8. การแบง สรรมกี ่ปี ระเภท อะไรบาง ………………………………………………………………………………………………………..……………………… …………………………………………………………………………………………………..…………………………… 9. ความแตกตางในดา นรายไดข องคนเราเกดิ จากอะไร ………………………………………………………………………………………………………..……………………… …………………………………………………………………………………………………..……………………………

210 แบบฝกหดั ที่ 3 ใหผเู รยี นอา นขอความที่กําหนดใหแลวตอบคาํ ถาม อปุ สงค (Demand) หมายถึง ความตอ งการของผบู ริโภคในการทจ่ี ะบริโภคสินคา อยา งใด อยางหน่ึง ดวยเงนิ ทเี่ ขามีอยู ณ ราคา และเวลาใดเวลาหนึ่ง เปนความตอ งการทผ่ี ูซือ้ ตองการและเตม็ ใจที่จะซอ้ื สินคา อุปทาน (Supply) หมายถึง ปรมิ าณการเสนอขายสินคา ณ ราคาหน่ึง ตามความตองการของผูซ้ือ เปนสภาพการตดั สนิ ใจของผขู ายวา จะขายสินคาจํานวนเทาใด ในราคาเทาใด ใหผเู รียนพิจารณาตารางแสดงอุปสงค อปุ ทานของลําไยในตลาดแหงหน่งึ แลวตอบคําถาม ตารางราคาลาํ ไย ราคา (บาท) ปริมาณซือ้ (Demand) ปริมาณจาย (Supply) (กก.) (กก.) 30 25 20 80 20 35 65 15 50 50 10 65 35 80 20 คําถาม 1. ราคาสินคาจะสงู หรอื ตา่ํ ขน้ึ อยกู ับ .................................................................................................................... 2. เพราะเหตุใดลําไยราคากิโลกรัมละ 30 บาท ผูซอ้ื จึงตองการซอ้ื นอ ย .................................................................................................................... 3. ณ ราคาเทาใดทีผ่ ขู ายตองการขายลาํ ไยนอ ยท่สี ุด .................................................................................................................... 4. ลําไยราคา 20 บาท เรยี กวา .................................................................................................................... 5. ปริมาณลําไย 50 กโิ ลกรัม เรยี กวา ....................................................................................................................

211 แบบฝกหดั ท่ี 4 ใหผ ูเรียนศกึ ษาปจ จัยการผลิตและผลตอบแทนตอไปนี้แลวตอบคาํ ถามที่กําหนดให ในการผลิตสินคา จะตองอาศัยปจจยั การผลติ 4 อยา ง คือ 1. ทดี่ ิน (Land) หมายถงึ ทรัพยากรธรรมชาตทิ กุ ชนดิ มผี ลตอบแทนเปน คา เชา 2. แรงงาน (Labour) หมายถึง ความมานะพยายามของมนุษยท้ังทางกายและทางสมอง มผี ลตอบแทนเปนคาจา ง 3. ทุน (Capital) หมายถงึ สนิ คาประเภททนุ หรือเครื่องมอื ในการผลิต มผี ลตอบแทนเปน ดอกเบ้ีย 4. ผูประกอบการ (Entrepreneurship) หมายถึง การจัดตั้งองคการเพ่ือผลิตสินคาและบริการ มี ผลตอบแทน คือกาํ ไร ใหผูเ รยี นแสดงผลตอบแทนของปจ จยั การผลติ แตละชนดิ ปจจัยการผลติ ผลตอบแทนของปจจยั การผลิต 1. ท่ีดนิ 2. แรงงาน 3. ทนุ 4. ผูป ระกอบการ

212 เรอื่ งท่ี 4 แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ 1. ความหมายและความสาํ คญั ของการพัฒนาเศรษฐกิจ การพัฒนาเศรษฐกิจ หมายถึง การเปล่ยี นแปลงโครงสรา งทางสังคม การเมือง และเศรษฐกิจ ใหอยูในภาวะที่เหมาะสม เพ่ือทําใหรายไดท่ีแทจริงเฉล่ียตอบุคคลเพ่ิมข้ึนอยางตอเน่ือง อันเปนผลทําให ประชากรของประเทศมมี าตรฐานการครองชีพสูงขึ้น การพฒั นาเศรษฐกิจของแตละประเทศ จะมีจุดมุงหมายท่ีแตกตางกัน ทั้งนี้เน่ืองจากทรัพยากร การผลิต สภาพภมู ิศาสตร ตลอดจนพ้ืนฐานทางวัฒนธรรมไมเ หมือนกัน แตอยางไรก็ตาม ในแตละประเทศ ยงั คงมีจุดมงุ หมายทเี่ หมอื นกันประการหน่งึ คือ มุง ใหเกิดความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจอยางมีเสถียรภาพ เพอื่ ใหป ระชากรของประเทศอยูดีกินดนี ั่นเอง การพัฒนาเศรษฐกจิ หากทําไดผ ลดียอมสงผลใหป ระเทศมฐี านะทางเศรษฐกจิ ดีข้นึ ประชาชนมี ความเปนอยูสุขสภาพในทางตรงกันขาม หากการพัฒนาเศรษฐกิจไมไดผลหรือไมไดรับการเอาใจใสอยาง จริงจัง ฐานะทางเศรษฐกจิ ของประเทศก็จะทรุดโทรมลง และประชาชนมคี วามเปนอยูแรน แคนมากขึ้น สาํ หรับการพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศไทยน้ันไดมีการพัฒนาอยางตอเนื่องและใหความสําคัญ มาก โดยเฉพาะอยางย่ิงการวางแผนพัฒนาเศรษฐกจิ โดยจะเห็นไดจากการกาํ หนดให มหี นว ยงานรับผดิ ชอบ ในการจดั ทําแผน คือ สาํ นักงานคณะกรรมการพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ซึง่ ในปจ จุบันประเทศไทยมี แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติทั้งหมด 11 ฉบับ 2. ปจจัยที่เกีย่ วขอ งกับการพฒั นาเศรษฐกิจ ปจจัยท่ีเก่ียวของกับการพัฒนาเศรษฐกิจมี 4 ประการ คือ ปจจัยทางเศรษฐกิจ ปจจัยทาง การเมอื ง ปจจัยทางสงั คม และปจ จัยทางเทคโนโลยี ซง่ึ ปจจยั ดงั กลา วมีรายละเอยี ดดงั น้ี 2.1 ปจจัยทางเศรษฐกิจ ปจจัยทางเศรษฐกิจที่มีผลใหเกิดการเพ่ิมขึ้นของรายไดตอบุคคล มี 4 อยาง คอื 1) การสะสมทุน การสะสมทุนจะเกิดข้ึนไดในกรณีท่ีมีรายไดประชาชาติสูงข้ึน ซ่ึงทําให เกดิ เงินออมและเงนิ ลงทุนเพิ่มขึ้น ซ่ึงเมื่อมีการสะสมทุนข้ึนแลว ก็จะมีผลตอการเพิ่มการผลิตและรายไดตอ บุคคลตามมา 2) การเพม่ิ จาํ นวนประชากร ในปจ จุบนั น้นั การเพ่ิมจํานวนประชากรกอใหเกิดผลเสียทาง เศรษฐกจิ อยางมาก โดยเฉพาะอยา งยงิ่ การผลติ จะมีประสทิ ธภิ าพตาํ่ ลงเนือ่ งจากมีการใชทรพั ยากรธรรมชาติ กนั มากขึ้น ซึง่ มผี ลทาํ ใหทรัพยากรเสอื่ มคุณภาพและทรัพยากรบางอยาง ก็ไมสามารถงอกเงยมาทดแทนได นอกจากนเ้ี มอื่ มีประชากรเพิม่ ขึ้นทําใหรฐั บาลตอ งเสียคา ใชจ าย ดานสวัสดกิ ารเพ่ิมขึ้น เชน คา ใชจายดานการ จดั การศึกษา การสาธารณสุขและการสาธารณูปโภค เปนตน นอกจากรัฐบาลจะตองเสียคาใชจายดังกลาว แลวยังมปี ญ หาอยา งอ่นื ตามมาอกี เชน ปญ หาดา นการจราจร ปญหาดานมลพิษ ฯลฯ

213 3) การคน พบทรัพยากรใหมๆ ทําใหเกิดโอกาสใหม ๆ ในการผลิต รวมท้ังมีผลทําใหมีการ ลงทุนเพ่มิ ข้ึน และสงผลในการเพิม่ ขึน้ ของผลผลิตเพ่อื ใหประชาชนไดบริโภคมากขนึ้ 4) ความกา วหนา ทางเทคโนโลยีจากความกา วหนา ทางเทคโนโลยใี นปจ จุบัน จะเห็นไดวามี การนําเคร่อื งจักรมาใชในการผลิต ดงั นนั้ จึงทําใหมีความสามารถในการผลิตไดมาก ปริมาณผลผลิตก็เพ่ิมข้ึน และเปนไปอยา งสมา่ํ เสมอ ประการทีส่ ําคญั ชวยลดตน ทนุ ในการผลิตไดเ ปน จํานวนมากอกี ดวย 2.2 ปจจัยทางการเมอื ง ปจจัยทางการเมืองนับวามีผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจมากดวยเชนกัน โดยเฉพาะ ในดาน นโยบายและความม่ันคงการปกครอง การเปลย่ี นแปลงรฐั บาลบอยๆ หรือการยดึ อํานาจ โดยรฐั บาลเผด็จการ จะมสี ว นทําใหเ กิดปญหาดา นการผลติ ตางชาตไิ มส ามารถเขา ไปลงทนุ ดา นการผลติ ได นอกจากนอี้ งคก รธรุ กิจ ภายในประเทศเองก็อาจตอ งหยดุ ซะงกั ตามไปดวย 2.3 ปจจัยทางสงั คม ปจ จัยทางสังคมมีผลตอการพัฒนาเศรษฐกิจไมแพปจจัยอื่นๆ โดยเฉพาะประเทศ ที่กําลัง พฒั นา ซึง่ พบวาสว นใหญประชาชนมักขาดความกระตือรือรนในการทํางาน และมีนิสัยใช จายเงินฟุมเฟอย การเก็บออมจึงมีนอย และเมื่อมีรายไดเพ่ิมมักใชจายในการซ้ือเครื่องอุปโภค บริโภคท่ีอํานวยความ สะดวกสบายมากกวาทจ่ี ะไปลงทุนในการผลิตเพื่อใหรายไดง อกเงยข้ึน 2.4 ปจจัยดานเทคโนโลยี ใ น ป ร ะ เ ท ศ อุ ต ส า ห ก ร ร ม ก า ร ใ ช เ ท ค โ น โ ล ยี ช้ั น สู ง ช ว ย ทํ า ใ ห เ พ่ิ ม ผ ล ผ ลิ ต ไ ด ม า ก ขึ้ น ในขณะเดียวกนั กส็ ามารถประหยดั การใชแรงงานซึ่งมอี ยอู ยา งจํากดั โดยการใชเคร่ืองจักรทุนแรงตางๆ แตใน ประเทศกําลังพัฒนาการใชเทคโนโลยีมีขอบเขตจํากัดเนื่องจากยังขาดผูมีความรู ความสามารถ ดานการใช เทคโนโลยี ขาดเงนิ ทุนทีจ่ ะสนับสนุน การคนควา วจิ ยั ทางดานเทคโนโลยีใหมๆ และทส่ี าํ คัญการใชเครื่องจักร ทนุ แรงในประเทศทกี่ าํ ลงั พฒั นาจะกอใหเกดิ ปญ หาดาน แรงงานสวนเกนิ แทนท่จี ะทําใหก ารวา งงานนอ ยลง 3. แผนพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศไทย ประเทศไทยไดมีการจัดทําแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติต้ังแตมี พ.ศ. 2504 โดยเริ่ม ตั้งแตฉบับท่ี 1 จนถงึ ปจจุบนั คอื ฉบบั ที่ 11 มกี ารกาํ หนดวาระของแผน ฯ ดังนี้ แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ ฉบับที่ 1 พ.ศ. 2504 – 2509 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 2 พ.ศ. 2510 – 2514 แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับท่ี 3 พ.ศ. 2515 – 2519 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 4 พ.ศ. 2520 – 2524 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติ ฉบบั ที่ 5 พ.ศ. 2525 – 2529 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ ฉบบั ที่ 6 พ.ศ. 2530 – 2534 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 7 พ.ศ. 2535 – 2539 แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับท่ี 8 พ.ศ. 2540 – 2544 แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ ฉบบั ที่ 9 พ.ศ. 2545 – 2549

214 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 10 พ.ศ. 2550 – 2554 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 11 พ.ศ. 2555 – 2559 3. สาระสาํ คญั และผลการใชพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ แผนฯ สาระสําคญั ผลจากการใช แผนฯ ฉบับที่ 1 จุดมงุ หมาย สงเสริมอุตสาหกรรมทดแทนการ G.D.P. เพ่ิมขนึ้ 8 พ.ศ. 2504- นาํ เขา % ตอ ไป 2509 สาระสําคัญ เนนการลงทุนเศรษฐกจิ ขน้ั พืน้ ฐาน การกระจาย เชน เขอื่ น ไฟฟา ประปา ถนน และสาธารณปู การ รายไดไ มเปนธรรม อื่นๆ นอกจากนย้ี งั มกี ารพฒั นาการศกึ ษา เกิดปญ หาสาํ คัญ ระดับอุดมศึกษาไปสูภูมภิ าคเปน ในชว งนคี้ อื ครัง้ แรก (ต้ังมหาวิทยาลยั เชยี งใหม, ขอนแกน ) ประชากรเพมิ่ ขึ้น อปุ สรรค ขาดบุคลากรทางวิชาการและการบรกิ าร อยางรวดเร็ว ฉบบั ที่ 2 จุดมุงหมาย พฒั นาสงั คมควบคกู ับการ พฒั นา อตั ราการขยายตวั เศรษฐกจิ แผนฉบบั นจ้ี งึ เริม่ ใชชอื่ วา “แผน พัฒนา ทางเศรษฐกจิ สงู พ.ศ. 2510- เศรษฐกจิ และสังคมแหงชาต”ิ สง เสรมิ การผลิตเพ่อื แตต ํ่ากวา 2514 การสง ออก เปา หมาย การ กระจายรายไดไม เปนธรรม ฉบบั ที่ 3 สาระสําคญั เนนการพัฒนาสงั คม โดยลดชองวา ง G.D.P. เพม่ิ ขึ้น ของการกระจายรายไดน อกจากนี้ยงั ไดเ ร่มิ โยบาย 6.2% ตอปซ ่งึ ตาํ่ พ.ศ. 2515- ประชากรและการวางแผนครอบครวั กวา เปา หมาย 2519 ท้งั นี้เพราะสภาพ ดนิ ฟา อากาศ แปรปรวน ประกอบกบั การ ผนั ผวนของ เศรษฐกจิ โลก

215 แผนฯ สาระสําคัญ ผลจากการใช แผนฯ (โดยเฉพาะการ ข้นึ ราคา น้ํามนั ) อตุ สาหกรรม ทําใหไทยตอ ง นาํ เขา สนิ คาทนุ มากขึ้นจนตอ ง ประสบภาวะขาด ดุลการคา และดุล ชาํ ระเงนิ อยาง มาก ฉบับที่ 4 จดุ มุง หมาย เนน การกระจายรายไดและสราง ผลการพฒั นาสงู พ.ศ. 2520 - ความเปนธรรมทางสงั คมมกี ารปรับปรงุ กวา เปาหมาย 2524 อตุ สาหกรรมเพือ่ ขยายการสง ออกและพัฒนา เลก็ นอ ย ทรัพยากรธรรมชาติ (โดยเฉพาะน้ํามันและกาซ ยงั คงมีปญ หา ธรรมชาต)ิ มาใชป ระโยชนน อกจากนี้มกี ารพฒั นา ตองพง่ึ พาการ เมืองหลกั ในแตล ะภาคอยา งชัดเจน นาํ เขา ขาดดุลการคา ความยากจนใน ชนบท การพฒั นาสังคม ความเสื่อมโทรม ของส่ิงแวดลอม ฉบับท่ี 5 จดุ มุง หมาย แกปญหาการกระจายรายได และ G. D.P. เพ่มิ ขนึ้ พ.ศ. 2525 - ความยากจนในชนบท โดยใหชาวชนบทมสี ว นรวม 4.4% ตอปซ ึ่งตํ่า 2529 ในการแกปญ หาดวยตัวเองมากทส่ี ุด นอกจากนี้ยงั กวา เปา หมาย เนน การพฒั นาเมืองในพืน้ ทชี่ ายฝง ตะวันออก

216 แผนฯ สาระสําคัญ ผลจากการใช แผนฯ ประสบ ความสาํ เรจ็ ในการ พัฒนาชนบทที่ ยากจนและการ ลดอตั ราการเพิ่ม ประชากร ฉบบั ที่ 6 จดุ มงุ หมาย เนนการขยายตวั ทางเศรษฐกจิ และ เศรษฐกจิ ขยาย พ.ศ. 2530 - พัฒนาคุณภาพประชากร ตัวสงู 2534 สาระสาํ คญั และเปดกวางเขา สู พฒั นาคณุ ภาพประชากร วทิ ยาศาสตร เทคโนโลยี ระดับนานาชาติ และทรัพยากรธรรมชาติ ปรับปรงุ คณุ ภาพสนิ คา มากขึน้ ไทยเพ่อื แขงขนั ในตลาดโลกกระจายรายไดส ู โครงสราง ภมู ภิ าคและชนบท แผนฉบับนห้ี นั มาเพิ่มบทบาท เศรษฐกจิ ของภาคเอกชนในการพฒั นาประเทศมากขึน้ เรม่ิ เขาสูภ าค อปุ สรรค ขาดแคลนบรกิ ารข้นั พ้ืนฐาน (เชน ถนน อตุ สาหกรรม ไฟฟา ทาเรือ สนามบิน) และแรงงานฝม อื ฐานะการเงินการ คลังของประเทศมี เสถียรภาพ (ดุลการคลัง เกนิ ดุลครัง้ แรกใน ป 2531) ยังคงมปี ญ หา การกระจาย รายได ขาดบริการขั้น พ้ืนฐานและ เงนิ ออม ปญ หาสงั คมและ ความเสอื่ มโทรม

217 แผนฯ สาระสําคัญ ผลจากการใช แผนฯ ของ ทรพั ยากร ธรรมชาติ ระบบราชการ ไมด ีพอ ฉบบั ที่ 7 จุดมุงหมาย เนน “ปรมิ าณทางเศรษฐกิจ” การเปด เสรี พ.ศ. 2535 - “คณุ ภาพประชากร” และ “ความเปน ธรรมทาง ทางการเงนิ ทําให 2539 สังคม” ใหส มดลุ กนั สาระสําคญั เนน การพัฒนา ฟองสบแู ตก เปน คุณภาพชวี ิต โดย มุง การขยายตัวและเสถยี รภาพ ตน เหตุของวกิ ฤติ ทางเศรษฐกจิ พฒั นากรุงเทพฯ และปรมิ ณฑลให เศรษฐกจิ ไทย (ตม เช่อื มโยงกบั พน้ื ทช่ี ายฝง ทะเลตะวนั ออก ยาํ กงุ ) ฉบบั ท่ี 8 จดุ มงุ หมาย เนน “การพฒั นาทรัพยากร เกดิ วิกฤต พ.ศ.m 2540 มนุษย และคุณภาพชวี ิตของคนไทยเปนสาํ คญั เศรษฐกจิ ไทยใน - 2544 การพัฒนาคุณภาพชีวติ สิง่ แวดลอ มและ เดือนกรกฎาคม ทรพั ยากรธรรมชาติ สําหรบั การพฒั นาอยางยงั่ ยืน 2540 ทําใหเ กดิ และยาวนาน การกระจายความเจรญิ สสู วนภมู ิภาค ภาวะชะงักงนั ทาง โดยใหความสําคญั แกก ารพฒั นากลมุ คนในชนบท เศรษฐกจิ และรฐั และกระจายอาํ นาจบริหารสทู องถน่ิ กําหนดเขต ตองกเู งินจาก IMF เศรษฐกจิ อยางจรงิ จงั และชดั เจนโดยรัฐ เขาไปดแู ล มาพยุงฐานะทาง ใหก ารสนบั สนนุ การปลูกพืชตามทกี่ าํ หนดให เศรษฐกจิ ฉบับท่ี 9 จุดมุงหมาย เนน พฒั นาคนเปนศนู ยกลางปรับ พ.ศ. 2545 - โครงสรา งการพฒั นาประเทศ ใชความคิดเห็น 2549 ประชาชนทัง้ ประเทศ มากําหนดกรอบและ ทิศทางของแผนพฒั นาฯ ใชแนวพระราชดําริ “เศรษฐกจิ พอเพยี ง”

218 แผนฯ สาระสําคญั ผลจากการใช แผนฯ เปนวสิ ัยทัศนของแผน การพฒั นาที่ย่ังยืน และความอยดู ีมีสุขของคนไทย รากฐานการพัฒนาประเทศทเ่ี ขมแข็ง กระจายผลประโยชนแกปญ หาความยากจน ฉบบั ท่ี 10 จุดมุง หมาย เนน “สงั คมอยูเย็นเปน สุขรวมกัน” พ.ศ. 2550 - ภายใตแนวปฏบิ ตั ิของ “ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง” 2554 การพัฒนาแบบบูรณาการเปนองคร วมท่มี ี “คนเปน ศนู ยกลางการพฒั นา” การพฒั นาที่ยง่ั ยืน การพัฒนาคนและ เทคโนโลยี 4. วิเคราะหส าระสําคัญจากแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 10 จากแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 10 ไดสรุปสาระสําคัญเกี่ยวกับสถานะดาน เศรษฐกจิ ของประเทศไว คือ ประเทศไทยมีการเจริญเติบโตอยางตอเน่ืองอัตราเฉล่ีย 5.7 ตอป ชวงป 2545- 2548 และจัดอยูในกลุมประเทศที่มีรายไดปานกลาง โดยมีขนาดเศรษฐกิจใหญเปนอันดับท่ี 20 จาก จํานวน 192 ประเทศของโลก มบี ทบาททางการคาระหวางประเทศ และรักษาสวนแบงการตลาดไวไดใน ขณะที่การแขงขนั สูงข้ึน ตลอดถงึ การพฒั นาเศรษฐกจิ ฐานความรขู องประเทศไทยปรบั ตวั สูงขน้ึ โครงสรา งการ ผลิตมีจุดแข็ง คือมีฐานการผลิตท่ีหลากหลาย ชวยลดความเสี่ยงจากภาวะผันผวนของวัฎจักรเศรษฐกิจ สามารถเชื่อมโยงการผลติ เพ่ือสรางมูลคา เพ่มิ ไดมากข้นึ แตเศรษฐกิจไทยมจี ุดออนในเชิงโครงสรางที่ตอ งพ่ึงพิง การนําเขาวัตถุดิบ ช้ินสวน พลังงาน เงินทุนและเทคโนโลยีในสัดสวนท่ีสูง การผลิตอาศัยฐานทรัพยากร มากกวาองคความรู มกี ารใชท รัพยากรเพอื่ การผลติ และบริโภคอยา งส้ินเปลือง ทําใหเกดิ ปญ หาสภาพแวดลอ ม และผลกระทบในดา นสังคมตามมา โดยไมไ ดมีการสรางภูมิคุมกันอยางเหมาะสม ภาคขนสงมีสัดสวนการใช พลังงานเชงิ พานชิ ยส งู ถงึ รอ ยละ 38 โครงสรา งพื้นฐานดานเทคโนโลยสี ารสนเทศและส่ือสาร รวมถงึ นํา้ เพือ่ การ

219 บริโภคยงั ไมก ระจายไปสพู ื้นที่ชนบทอยา งเพยี งพอและท่วั ถงึ โครงสรางพื้นฐานดานวิทยาศาสตร เทคโนโลยี และนวตั กรรมยงั อยใู นระดับตํา่ และเปนรองของประเทศท่เี ปน คแู ขงทางการคา ประเทศไทยยังมีจุดแข็งอยูท่ีมีเสถียรภาพเศรษฐกิจในระดับที่ดี จากการดําเนินนโยบายเพ่ือฟนฟู เสถียรภาพเศรษฐกิจของประเทศและวิกฤตเศรษฐกิจ อยางไรก็ตามราคาน้ํามันที่เพิ่มสูงข้ึนและตอเนื่องถึง ปจ จุบัน สง ผลใหด ุลการคา ดลุ บัญชเี ดนิ สะพดั ขาดดลุ เพิม่ ข้นึ สะทอนถงึ ปญ หาความออนแอในเชิง โครงสราง ทพี่ ่ึงพงิ ภายนอกมากเกินไป ประเทศไทยยงั มกี ารออมตํ่ากวาการลงทนุ จึงตองพึ่งเงินทุนจากตางประเทศทํา ใหม คี วามเสย่ี งจากการขาดดุลบัญชีเดนิ สะพดั และจากการเคล่ือนยายเงนิ ทนุ ระหวางประเทศ จึงจําเปนตอง พัฒนาระบบภมู คิ ุมกันทางเศรษฐกจิ ภายใตเงือ่ นไขบริบทโลกที่มีการเคลื่อนยายอยางเสรีของคน องคความรู เทคโนโลยี เงินทนุ สนิ คาและบริการ การพฒั นาเพ่ือเสริมสรางความเปนธรรมทางเศรษฐกจิ และการแกไ ขปญ หาความยากจน มีสวนชวย ใหค วามยากจนลดลงตามลาํ ดับและการกระจายรายไดปรับตวั ดขี นึ้ อยางชา ๆ 5. แนวคดิ หลักและทิศทางการปรับตวั ของประเทศไทย จากสถานการณด งั กลา วจาํ เปนตองปรับตัว หนั มาปรับกระบวนทรรศนก ารพัฒนาในทิศทางที่พ่ึงตนเองและภูมิคุมกันมากข้ึน โดยยึดหลัก “ปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง” เปนแนวทางปฏิบัติควบคูไปกับการพัฒนาแบบบูรณาการเปนองครวมท่ียึด “คนเปน ศูนยกลางการพัฒนา” เพอื่ เกดิ ความเชื่อมโยงทัง้ ดานตัวคน สงั คม เศรษฐกิจ สิ่งแวดลอมและการเมือง โดยมี การวิเคราะหอ ยา งมี “เหตผุ ล” และใชหลกั “ความพอประมาณ” ใหเกดิ ความสมดุลระหวางความสามารถใน การพ่ึงตนเองกับความสามารถในการแขงขันในเวทีโลก ความสมดุลระหวางสังคมชนบทกับสังคมเมือง โดยมกี ารเตรยี ม “ภูมิคนุ กนั ” ดว ยการบริหารจดั การความเสย่ี งใหเ พยี งพอพรอ มรบั ผลกระทบจากการเปล่ียน ท้งั จากภายนอกและภายในประเทศ การขับเคล่ือนการพัฒนาทุกข้ันตอนตองใช “ความรอบรู” ในการพัฒนาดานตางๆ ดวยความ รอบคอบ เปนไปตามลําดับขั้นตอน รวมทั้งเสริมสรางศีลธรรมและสํานึกใน “คุณธรรม” จริยธรรมในการ ปฏิบัติหนาที่และการดําเนินชีวิตดวยความเพียร อันเปนภูมิคุมกันในตัวที่ดี พรอมรับการเปล่ียนแปลงที่ เกิดขึ้นท้ังในระดับครอบครัว ชุมชน สังคมและประเทศชาติ และสอดคลองกับวิถีชีวิตสังคมและสอดคลอง กบั เจตนารมณของรฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจกั รไทย พ.ศ. 2550 เปาหมายดานเศรษฐกิจ ปรับโครงสรางเศรษฐกิจใหมีความสมดุลและย่ังยืน โดยใหสัดสวนภาค เศรษฐกิจในประเทศตอ ภาคการคาระหวางประเทศเพิ่มขึ้น สัดสวนภาคการผลิตเกษตรและ อุตสาหกรรม เพ่ิมขนึ้ กาํ หนดอัตราเงินเฟอ ลดการใชพลงั งานโดยเฉพาะภาคขนสง สัดสว นผลผลติ ของวิสาหกิจขนาดกลาง และขนาดยอ มตอผลติ ภณั ฑรวมในประเทศต่าํ กวารอ ยละ 40

220 แบบฝกหดั ทายบท เร่อื งที่ 4 แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ คําส่งั เมือ่ ผเู รียนศึกษา เรือ่ ง แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คมแหง ชาติจบแลว ใหทําแบบฝก หัด ตอ ไปนี้ โดยเขียนในสมุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรียนรู แบบฝกหดั ท่ี 1 ใหผูเ รียนตอบคาํ ถามตอไปน้ี โดยกาเครือ่ งหมาย X คําตอบทถี่ ูกทสี่ ุด 1. การพฒั นาเศรษฐกิจ หมายถงึ อะไร ก. การเพ่ิมขึน้ ของรายได ข. การขายตัวทางดา นเศรษฐกิจและการคา ค. อัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจและรายไดเพิ่มสงู ขน้ึ ง. การเปลยี่ นโครงสรางทางเศรษฐกจิ สังคม การเมือง นาํ ไปสูการกระจายรายไดท่สี งู ข้ึน 2. ประเทศตางๆ เรม่ิ มคี วามตืน่ ตวั ในการพัฒนาเศรษฐกิจเมือ่ ใด ก. กอนสงครามโลกคร้งั ที่ 1 ข. หลังสงครามโลกครงั้ ท่ี 1 ค. กอ นสงครามโลกครงั้ ที่ 2 ง. หลงั สงครามโลกคร้งั ท่ี 3 3. เหตผุ ลใดไมไ ดส งผลกระตนุ ใหป ระเทศตา งๆ หนั มาพฒั นาเศรษฐกิจ ก. ภาวะเศรษฐกจิ ตกตาํ่ หลงั สงครามโลกครง้ั ท่ี 2 ข. ภาวะสงครามเย็นหลังสงครามโลกคร้งั ท่ี 2 ค. ความเจริญทางการสือ่ สารกอ ใหเกดิ การเลียนแบบกัน ง. ประเทศเอกราชหลังสงครามโลกครง้ั ท่ี 2 ต่ืนตวั ในการพฒั นาเศรษฐกจิ มากขนึ้ 4. สงิ่ ท่ใี ชว ดั ระดบั การพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศตา งๆ คอื อะไร ก. รายไดตอ บคุ คล ข. รายไดประชาชาติ ค. รายไดร วมจากสินคา และบริการ ง. ความกา วหนา ทางเทคโนโลยี 5. ประเทศ A มีรายไดแทจ รงิ ตอบุคคล 500,000 บาท / คน / ป ประเทศ B มีรายไดแ ทจ รงิ ตอ บุคคล เทา กบั ประเทศ A แสดงวา อยางไร ก. ประเทศ A และประเทศ B เปนประเทศพัฒนาแลว เหมอื นกัน ข. ประเทศ A มีระดบั การพัฒนาเทากบั ประเทศ B ถาดัชนีช้ีวัดความอยูดกี นิ ดขี อง 2 ประเทศ ใกลเ คียงกัน ค. ประเทศ B มีระดบั การพฒั นาสงู กวา ประเทศ A ถา ประเทศ B มีดลุ การชําระเงินเกินดลุ ง. ทัง้ ประเทศ A และประเทศ B เปน ประเทศกําลงั พัฒนาเหมอื นกนั

221 6. นอกเหนอื จากรายไดต อ หวั ตอ คน ตอปแลว สง่ิ สาํ คัญทบ่ี ง บอกถงึ ระดบั การพัฒนาของประเทศ ตา งๆ คืออะไร ก. จํานวนประชากร ข. อาชีพของประชากร ค. คุณภาพประชากร ง. อตั ราการเพมิ่ ของประชากร 7. ขอ ใดไมใ ชสง่ิ บงบอกวาเปนประเทศดอยพฒั นาหรอื กําลังพฒั นา ก. รายไดต่าํ ข. ประชากรสวนใหญเ ปน เกษตรกร ค. มคี วามแตกตางกันมากเรอ่ื งรายได ง. เศรษฐกจิ ของประเทศพึ่งตัวเองได 8. จดุ เริม่ ตนของวัฏจกั รแหงความอยากจนอยทู ่ีใด ก. การลงทุนตาํ่ ข. รายไดแทจรงิ ตํา่ ค. ปจ จัยทุนมีประสิทธภิ าพตาํ่ ง. ประสิทธิภาพการผลิตตา่ํ 9. ในการวางแผนพฒั นาเศรษฐกจิ จะมกี ระบวนการพฒั นาโดยเรม่ิ ตนและส้นิ สุดอยางไร ก. สํารวจภาวะเศรษฐกิจ - กําหนดเปาหมาย ข. สาํ รวจภาวะเศรษฐกจิ – ประเมนิ ผลการพัฒนา ค. กําหนดเปา หมาย – ปฏบิ ตั ิงานตามแผนพฒั นา ง. กําหนดเปา หมาย – ประเมนิ ผลการพัฒนาเศรษฐกิจ 10. ขอ ใดไมถกู ตอ ง ก. ประเทศไทยไดประกาศใชแผนพฒั นาเศรษฐกิจหลงั การเปลยี่ นแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ข. ประเทศไทยเรม่ิ ใชแผนพฒั นาเศรษฐกจิ ครัง้ แรกใน พ.ศ. 2504 ค. ประเทศไทยเรม่ิ ใชแผนพัฒนาเศรษฐกิจคร้งั แรกในสมยั จอมพลสฤษด์ิ ธนะรชั ต ง. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ แผนแรกของประเทศไทยเปนแผนท่ีมรี ะยะเวลายาวนานทสี่ ุด 11. ระยะแรกของการใชแผนพฒั นาเศรษฐกิจแหงชาติ ฉบับที่ 1 เนนในเรอ่ื งใด ก. การพฒั นาสงั คม ข. การผลิตสินคา สาํ เรจ็ รปู ค. การลงทุนปจจัยพ้นื ฐาน ง. การควบคุมอตั ราเพิม่ ประชากร

222 12. ขอ บกพรอ งของแผนพัฒนาเศรษฐกจิ แหง ชาติ ฉบบั ท่ี 1 คอื อะไร ก. ขาดการลงทุนปจจัยพ้นื ฐาน ข. ละเลยการพัฒนาชนบท ค. พฒั นาอุตสาหกรรมมากกวา การเกษตร ง. ละเลยการพฒั นาทางดานสงั คม 13. แผนพฒั นาเศรษฐกิจฉบบั ใดที่เรม่ิ พฒั นาเศรษฐกจิ ควบคกู บั สังคม ก. ฉบับท่ี 1 ข. ฉบับท่ี 2 ค. ฉบบั ที่ 3 ง. ฉบบั ที่ 4 14. ขอ ใดไมใ ชอปุ สรรคของการดาํ เนนิ งานตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงชาติ ฉบับที่ 3 ก. สภาพดนิ ฟาอากาศแปรปรวน ข. ภาวะการคา และเศรษฐกิจโลกซบเซา ค. ดุลการคา และดลุ การชาํ ระเงนิ ของประเทศเกินดลุ ง. การข้ึนราคาน้าํ มันของกลุมโอเปคทาํ ใหเ กิดภาวะเงินเฟอ 15. แผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหงชาตฉิ บบั ใดทม่ี งุ แกปญ หาความยากจนในชนบทอยา งจรงิ จงั ก. ฉบบั ที่ 4 ข. ฉบบั ท่ี 5 ค. ฉบบั ท่ี 6 ง. ฉบับที่ 7 16. แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหง ชาตฉิ บบั ใดที่กําหนดเปาหมายการลดอตั ราเพม่ิ ประชากรเปน คร้งั แรก ก. ฉบบั ที่ 3 ข. ฉบบั ท่ี 4 ค. ฉบบั ท่ี 5 ง. ฉบับที่ 7 17. ขอ ใดไมไ ดอยูในเปา หมายการพฒั นาตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบบั ท่ี 6 ก. พัฒนาคณุ ภาพของทรัพยากร ข. กําหนดอัตราเพิม่ ประชากรไมเกินรอยละ 1.2 ค. การผลิตสินคา เพอื่ การสง ออกไปแขง ขนั ในตลาดโลก ง. การขยายตวั ทางดานการลงทุนและดา นอตุ สาหกรรม

223 18. ขอใดไมใชจุดเนน ของแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 7 ก. การกระจายรายไดไ ปสูภ ูมิภาคมากข้นึ ข. การพฒั นาคุณภาพชวี ิต รกั ษาสง่ิ แวดลอมและทรพั ยากรธรรมชาติ ค. การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ อยางตอ เน่ืองเหมาะสมและมีเสถียรภาพ ง. การพฒั นาอตุ สาหกรรมโดยใชวัตถุดิบทางการเกษตรเพื่อพึ่งตนเอง 19. การมุงพฒั นาประเทศใหเ ปน ประเทศอตุ สาหกรรมตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหง ชาติ ฉบับที่ 1-7 ไดกอใหเกดิ ผลตอ สงั คมไทยอยางไร ก. รายไดต อ หวั ของประชากรสงู ขน้ึ และกระจายไปสูคนสว นใหญอยา งทั่วถึง ข. ประชาชนไดรบั การบริการพ้ืนฐานอยางเพียงพอและมีความเปนธรรมในสงั คม ค. สังคมไดร บั การพฒั นาทางวตั ถุ ละเลยการพัฒนาทางจติ ใจเกิดชองวา งระหวางเมอื งและ ชนบท ง. เกิดเสถียรภาพทางเศรษฐกจิ สงั คมและการเมือง มาตรฐานการครองชพี ของประชาชนสูงขึ้น 20. เปาหมายหลักของแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับท่ี 8 คืออะไร ก. การกระจายรายไดทเ่ี ปนธรรม ข. อตั ราการขยายตัวทางเศรษฐกิจสูงขึ้น ค. คุณภาพประชากร ง. การเปน ประเทศอตุ สาหกรรมชน้ั นํา

224 เรื่องท่ี 5 สถาบนั การเงนิ และการธนาคาร การคลัง ความหมายและความสําคญั ของเงนิ เงนิ (Money) หมายถงึ อะไรกไ็ ดท่ีมนุษยนํามาใชเปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยนแตตองเปนสิ่งที่ สังคมน้นั ยอมรับในการชําระหน้ี เชน คนไทยสมัยสุโขทยั ใชเ บี้ยหรือเปลือกหอย เปนตน เงินอาจจะอยูใน รูปของโลหะ กระดาษ หนังสตั ว ใบไมก ็ได เงินทด่ี จี ะตองมลี กั ษณะดงั น้ี 1. เปน ของมีคาและหายาก เงินจะตองเปนสิ่งท่ีมีประโยชน และมีคาในตัวของมันเอง เชน ทองคํา และโลหะเงนิ เปนตน 2. เปน ของทดี่ อู อกงาย สามารถรูไดวา เปน เงนิ ปลอมหรือเงินจรงิ โดยไมตองอาศยั วิธีการท่ีซบั ซอ นใน การตรวจสอบ 3. เปนของทม่ี ีมลู คา คงตัว ไมเ ปล่ยี นแปลงมากนกั แมเ วลาจะผา นไป 4. เปนของทแ่ี บงออกเปน สวนยอ ยได และมูลคา ของสว นท่ีแบงยอยๆ น้นั ไมเ ปลย่ี นแปลงและใชเปน สอ่ื กลางในการแลกเปลย่ี นได 5. เปนของท่ีขนยา ยสะดวก สามารถพกพาติดตัวไปไดงา ย 6. เปน ของท่ีคงทนถาวร เงินสามารถจะเก็บไวไดน าน ไมแ ตกหกั งา ย คําวา “เงิน” ในสมัยกอนใชโลหะทองคําและเงิน ตอมามีการปลอมแปลงกันมากจึงมีการ ประทับตรา เพอ่ื รับรองนํา้ หนักและความบริสุทธ์ิของเงนิ เงนิ ท่ไี ดร บั การประทับตราน้ีจึงเรยี กวา “เงนิ ตรา” ความสําคัญของเงิน เงนิ เปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียนท่ีมีความสําคัญตอชีวิตประจําวันของมนุษยมาก เงินชวยอํานวย ความสะดวกใหแกม นุษย 3 ประการ คอื 1. ความสะดวกในการซือ้ ขาย ในสมัยโบราณมนษุ ยน ําส่งิ ของมาแลกเปลี่ยนกนั ทาํ ใหเ กิดความยงุ ยาก ในการแลกเปลี่ยนเพราะความตอ งการไมต รงกนั หรอื ไมย ตุ ิธรรมเพราะมลู คาของสง่ิ ของไมเ ทา เทียมกนั การนํา เงนิ เปน ส่อื กลางทาํ ใหเกดิ ความสะดวกในการซอ้ื ขายมากขึน้ 2. ความสะดวกในการวัดมูลคา เงินจะชวยกําหนดมูลคาของส่ิงของตาง ๆ ซึ่งสามารถนํามา เปรยี บเทียบกันได 3. ความสะดวกในการสะสมทรัพยส ิน สนิ คา ทีม่ นษุ ยผ ลิตไดบางอยางไมส ามารถเก็บไวไดนานๆ แต เม่ือแลกเปลี่ยนเปนเงนิ สามารถทีจ่ ะเก็บไวแ ละสะสมใหเพิ่มขึน้ ได สรปุ เงิน หมายถึง อะไรก็ไดท ่ีมนุษยนาํ มาใชเปน สื่อกลางในการแลกเปล่ียนและเปนสิ่งทส่ี งั คมนน้ั ยอมรบั เงินนอกจะมีความสําคัญในแงข องสอ่ื กลางในการแลกเปลย่ี นแลว ยงั ชวยอํานวยความสะดวกในการซ้ือขายการ วดั มูลคา และการสะสมทรพั ยส ิน

225 ประเภท และหนาท่ขี องเงิน ประเภทของเงิน เงนิ ในปจ จุบันแบงออกเปน 3 ประเภท ไดแ ก 1. เหรียญกษาปณ (Coinage) เปน เงินโลหะทีส่ ามารถชาํ ระหนีไ้ ดตามกฎหมาย ในประเทศไทยผลิต โดยกรมธนารกั ษ กระทรวงการคลงั 2. เงินกระดาษหรือธนบัตร (Paper Currency) เปนเงินท่ีสามารถชําระหน้ีไดตามกฎหมาย ในประเทศไทยผลิตโดยธนาคารแหง ประเทศไทย 3. เงินเครดติ (Credit Money) ไดแก เงนิ ฝากกระแสรายวนั หรือเงินฝากที่ส่ังจายโอนโดยใชเช็ค รวมทัง้ บตั รเครดติ ทใ่ี ชแทนเงินได การท่ีสังคมยอมรับวาทั้ง 3 ประเภทเปนเงิน (Money) เพราะวามีสภาพคลอง (Liquidity) สูงกวา สินทรัพยอื่นๆ กลาวคือ สามารถเปล่ียนเปนสินคาและบริการไดทันที สวนสินทรัพยอ่ืนๆ เชน เงินฝาก ประจําเงินฝากออมทรัพย ต๋ัวแลกเงิน พันธบัตรรัฐบาล เปนตน มีสภาพคลองนอยกวาจึงเรียกวา เปน สินทรพั ยท มี่ ลี กั ษณะใกลเคยี งกับเงิน (Near Money) หนา ที่ของเงนิ เงนิ มหี นา ท่สี ําคญั 4 ประการ คอื 1. เปนมาตรฐานในการเทียบเทา (Standard of Value) มนุษยใชเงินในการเทียบคาสินคาและ บรกิ ารตางๆ ทําใหก ารซอ้ื ขายแลกเปลีย่ นสะดวกนนั้ 2. เปน ส่ือกลางในการแลกเปล่ียน (Medium of Exchange) เงนิ ทาํ หนาท่ีสื่อกลางในการซ้ือขาย สนิ คา ตางๆ เพราะวาเงนิ มอี ํานาจซ้ือ (Purchasing Power) ท่ีจะทําใหก ารซ้ือขายเกิดขนึ้ ไดท ุกเวลา 3. เปนมาตรฐานในการชําระหน้ีภายหนาการซ้ือแลกเปลี่ยนสินคาภายในประเทศและระหวาง ประเทศยอมเกิดหนสี้ นิ ท่จี ะตองชาํ ระ เงินเขา มามีบทบาทในการเปน สัญญาท่จี ะตอ งชาํ ระหนี้น้นั 4. เปน เครือ่ งรักษามลู คา (Store of Value) เงนิ ที่เก็บไวจ ะยังคงมลู คาของสินคา และบรกิ ารไวได อยา งครบถว นมากกวา การเก็บเปนตวั ของสินคา ซง่ึ อาจจะอยูไดไ มน าน สรปุ เงนิ แบง ออกเปน 3 ประเภท คือ เหรียญกษาปณ ธนบตั ร และเงินเครดติ เงินมหี นา ทสี่ ําคัญในดา น เปนมาตรฐานในการเทยี บคาเปนส่อื กลางในการแลกเปลี่ยนเปนมาตรฐานในการชําระหน้ีภายหนา และเปน เครอ่ื งรกั ษามูลคา

226 วิวฒั นาการของเงิน วิวฒั นาการในดา นการแลกเปลย่ี นของมนุษยมดี ังน้ี 1. ระบบเศรษฐกิจทไ่ี มใชเ งินตรา เปนการแลกเปลี่ยนโดยใชสิ่งของกับส่ิงของซึ่งมีขอยุงยากและไม สะดวกหลายประการ ไดแก 1.1 ความตองการไมตรงกันท้งั ชนิดและจํานวนของสนิ คา 1.2 ขาดมาตรฐานในการเทียบคา เพราะสงิ่ ของนําที่นํามาแลกเปลย่ี นมีมลู คา ไมเทา กัน 1.3 ยงุ ยากในการเก็บรักษา การเกบ็ เปนสนิ คาเปลืองเนื้อทมี่ าก 2. ระบบเศรษฐกิจทใี่ ชเงินตรา มีววิ ฒั นาการดงั น้ี 2.1 เงินที่เปนสิ่งของหรือสินคา คือ การนําส่ิงของหรือสินคาบางอยางมาเปนสื่อกลาง เชน ลูกปด ผาขนสัตว เปลอื กหอย เปนตน ซงึ่ เงินชนิดนี้อาจจะไมเหมาะสมในดานความไมคงทน มีมาตรฐาน และคณุ ภาพไมเหมือนกนั ทําใหคา ไมม ่นั คง ยุงยากในการพกพาและแบง ยอ ยไดยาก 2.2 เงินกษาปณ (Coinage) การนําโลหะมาเปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน แตเดิมใชไปตาม สภาพเดมิ ของแรน้ันๆ ยังไมรูจักการหลอม ตอมาไดมีวิวัฒนาการดีข้ึนเรื่อยๆ มีการหลอม การตรวจสอบ นํ้าหนกั และความบริสทุ ธิ์ หรอื ผสมโลหะหลายชนดิ เขา ดวยกัน 2.3 เงนิ กระดาษ (Paper Money) นิยมใชเปนสื่อกลางในการแลกเปล่ียนเพราะมีน้ําหนักเบา พกพาสะดวก ประเทศแรกทรี่ จู ักการใชเงนิ กระดาษ คือ ประเทศจีน 2.4 เงินเครดิต (Credit Money) เปนเงินที่เกิดข้ึนในสังคมเศรษฐกิจสมัยใหม ที่มีระบบ ธนาคารแพรห ลายเร็ว การใชเงนิ ชนดิ น้ีกอ ใหเ กิดความรวดเร็วและปลอดภยั ในการแลกเปล่ยี น สําหรับประเทศไทยมวี วิ ัฒนาการของเงินประเภทตางๆ ดังนี้ 1. เหรยี ญกษาปณ ประเทศไทยใชเ งนิ เบ้ียเปน สอื่ กลางในการแลกเปล่ียนมาตงั้ แตสมยั สุโขทัยและใช มาถงึ สมยั กรุงศรอี ยธุ ยา ในรชั สมยั พระเจา อยหู วั บรมโกศเกิดการขาดแคลนเบี้ย จึงนําดินเผามาปน และตตี รา ประทับ เรียกกวา “ประกับ” ตอมาไดมีการทําเงินพดดวงขึ้นซ่ึงไดใชตอมาถึงสมัยรัชกาลท่ี 4 แหงกรุง รตั นโกสนิ ทร เมืองไทยเราทาํ การคากบั ตางประเทศมากขึน้ ทําใหเ กดิ ความขาดแคลนเงินพดดวง จึงไดจัดทํา เงินเหรียญขึ้นแทน ในสมัยรัชกาลที่ 5 ไดจัดทําเหรียญสตางคขึน้ เพื่อสะดวกในการทาํ บญั ชี 2. ธนบัตร รชั กาลท่ี 4 ไดมพี ระราชดํารใิ หผ ลติ ธนบัตรขนึ้ เรียกวา “หมาย” แตไมแพรหลายมาก นกั ในสมยั รชั กาลที่ 5 ไดป ระกาศใชพระราชบัญญัติธนบัตร เม่ือวันที่ 24 มิถุนายน 2445 ดําเนินการออก ธนบัตรโดยรัฐบาล ธนบัตรจึงแพรหลายต้ังแตน นั้ มา สรปุ การแลกเปลย่ี นของมนษุ ยม ีววิ ัฒนาการจากระบบเศรษฐกจิ ที่ไมใชเงินตรามาเปน ระบบเศรษฐกิจท่ีใช เงินตรา สําหรับประเทศไทยใชเงินเบี้ยเปนส่ือกลางในการแลกเปล่ียนมาต้ังแตสมัยสุโขทัย มาจนถึงการใช เหรียญสตางคในสมัยรัชกาลท่ี 5 สวนธนบัตรมีการผลติ และประกาศใชพ ระราชบัญญตั ิธนบัตรเปนครั้งแรกใน สมัยรัชกาลที่ 5

227 ปรมิ าณและการหมนุ เวยี นของเงนิ 1. ปรมิ าณเงิน ปริมาณเงนิ ในความหมายอยางแคบ หมายถึง ปริมาณของเหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินฝาก กระแสรายวนั รวมกันท้ังหมดนําออกใชห มุนเวยี นอยูใ นมอื ประชาชนขณะใดขณะหนง่ึ ปรมิ าณเงิน ในความหมายอยา งกวา ง หมายถึง ปริมาณของเหรียญกษาปณ ธนบัตร และเงินฝาก กระแสรายวัน รวมทง้ั เงินฝากประจําและเงินฝากออมทรพั ยในสถาบนั การเงนิ ทกุ ประเภท 2. การวัดปริมาณเงิน ปริมาณเงินจะเปนเคร่ืองช้ีบอกภาวะเศรษฐกิจของประเทศในขณะใด ถา ปริมาณเงินสงู ข้นึ อํานาจซื้อของประชาชนก็จะสูงขนึ้ ถา ปริมาณสนิ คา และบริการไมเพียงพอประชาชนจะ แยงกันซื้อและกักตุนสินคา ถาปริมาณเงินนอยลง อํานาจซ้ือของประชาชนก็จะลดลง สินคาจะลนตลาด ผูผลติ อาจจะลดการผลติ สินคา ลง หรอื อาจจะเกดิ การวา งงานได 3. การหมนุ เวียนของเงินกับกฎของเกรแชม การหมุนวียนของเงิน หมายถึง เงินที่เราจับจายใช สอย เปลี่ยนมือไปเร่ือยๆ เซอรโทมัส เกรแชม ไดต้ังกฎท่ีเรียกวา กฎของเกรแชม (Greshan’s Law) กลาววา ถา ประชาชนใหความสําคัญแกเ งินทุกชนดิ เทา เทยี มกนั การหมุนเวียนของเงินก็จะไมติดขัด ถาขณะ ใดประชาชนเหน็ วาเงินชนดิ หนึง่ สูงกวา เงนิ อีกชนิดหน่ึง ประชาชนจะเก็บเงินที่มคี า สูงไวไมนําออกมาใชจายแต จะรีบนําเงนิ ที่มคี า ตา่ํ มาใช 4. คา ของเงิน หมายถงึ ความสามารถหรอื อาํ นาจซอ้ื ของเงนิ แตละชนดิ ท่จี ะซ้ือสินคาหรือบริการได การวัดคาของเงินจะวัดดวยระดับราคาทั่วไปซึ่งเปนราคาถัวเฉลี่ยของสินคาและบริการ คาของเงินจะ เปล่ียนแปลงในทางเพิม่ ขน้ึ หรอื ลดลง ยอ มมีผลกระทบตอ บคุ คลกลุมตางๆ

228 สรปุ ปริมาณเงนิ ในระบบเศรษฐกิจมีทง้ั ปรมิ าณเงินในความหมายอยางแคบและปรมิ าณเงินในความหมาย อยา งกวา ง ปรมิ าณเงินจะเปน เครือ่ งชบ้ี อกภาวะเศรษฐกิจของประเทศ การวัดวาเงินจะมีคาหรือไมวัดดวย ระดบั ราคาทัว่ ไป หรือดชั นีราคา สถาบนั การเงนิ 1. ความหมายของสถาบนั การเงนิ สถาบนั การเงนิ เปน ตลาดเงนิ (Financial Market) หรือแหลง เงนิ ทนุ ใหผ ทู ีต่ อ งการลงทนุ กูย มื เพื่อ นาํ ไปดําเนนิ ธรุ กิจ ตลาดการเงนิ มีทง้ั ตลาดการเงินในระบบ ไดแ ก แหลงการเงินของสถาบนั การเงนิ ตางๆ กับ ตลาดการเงินนอกระบบ ซึ่งเปนแหลง การกยู ืมเงนิ ระหวางบุคคล เชน การจาํ นํา จาํ นอง เปน ตน 2. ประเภทของสถาบันการเงนิ สถาบนั การเงนิ ทีส่ ําคัญในประเทศไทย ไดแ ก 2.1 ธนาคารแหงประเทศไทย เปนสถาบนั การเงินทจี่ ดั ตั้งขน้ึ เพอ่ื รกั ษาเสถยี รภาพทางการเงินและ เศรษฐกิจของประเทศ 2.2 ธนาคารพาณิชย เปน สถาบันการเงินที่ใหญที่สุดของประเทศ เพราะมีปริมาณเงินฝากและ เงนิ กูม ากทส่ี ดุ เม่อื เทยี บกับสถาบันอื่นๆ 2.3 ธนาคารออมสิน เปนสถาบันการเงินของรัฐ ทําหนาท่ีเปนส่ือกลางในการระดมเงินออม จากประชาชนสรู ฐั บาล เพือ่ ใหห นว ยงานของรฐั และวิสาหกจิ กูไ ปใชใ นการพฒั นาประเทศ 2.4 บริษทั เงนิ ทุนและบรษิ ทั หลักทรัพย บรษิ ทั เงนิ ทนุ หมายถงึ บรษิ ทั จํากดั ท่ีไดร ับอนุญาตจากรฐั มนตรวี า การกระทรวงการคลงั ใหป ระกอบ กจิ การกยู มื หรือรบั เงนิ จากประชาชน การใหกูมที งั้ ระยะสัน้ และระยะยาว บริษทั หลักทรัพย หมายถึง บรษิ ัทจาํ กัดท่ีไดร บั อนุญาตจากรัฐมนตรีกระทรวงการคลังใหประกอบ ธุรกิจหลักทรัพยประเภทใดประเภทหน่ึงหรือหลายประเภทก็ไดในดานการเปนนายหนา การคา การให คาํ ปรกึ ษาดา นการลงทนุ เปน ตน 2.5 สถาบันการเงินเฉพาะอยาง 1. ธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณการเกษตร (ธ.ก.ส.) เปนธนาคารของรัฐบาลจัดตั้ง ข้ึนโดยมีวัตถปุ ระสงคท จี่ ะใหความชวยเหลอื ทางการเงนิ เพ่อื สงเสรมิ อาชีพ หรือการดาํ เนินงานของเกษตรกร กลุมเกษตรกร หรือสหกรณการเกษตร โดยใหเงนิ กูท้งั ระยะสน้ั และระยะยาว 2. บรรษัทเงนิ ทนุ อตุ สาหกรรมแหงประเทศไทย จัดตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงคที่จะจัดหาทุน เพ่ือใหกูระยะยาวแกกิจการอุตสาหกรรม เพ่ือสรางสินทรัพยถาวร เชน โรงงาน เครื่องจักร เคร่ืองมือ เปนตน และรับประกันเงนิ กูล กู คาทกี่ ูจ ากสถาบันการเงินภายในและภายนอกประเทศดว ย 3. ธนาคารอาคารสงเคราะห เปนธนาคารของรัฐบาล จัดต้ังขึ้นเพื่อดําเนินการสงเสริมให ประชาชนมีอาคารและท่ีดนิ เปนทอ่ี ยอู าศัย ทั้งการซอ้ื ขาย ไถถ อน จํานอง รับจาํ นาํ

229 4. บรษิ ทั ประกันชีวิตและบริษัทประกันภัย เปนสถาบันการเงินท่ีดําเนินการรับประกันภัย ใหกับผูอื่นโดยไดรับเบี้ยประกันตอบแทน ถาเปนการประกันภัยอันเกิดกับทรัพยสินเรียกวา การประกัน วนิ าศภยั 5. สหกรณก ารเกษตร เปนสถาบันการเงนิ ทต่ี ง้ั ข้นึ เพ่อื ใหเ กษตรกรรวมมอื กันชว ยเหลอื ในการ ประกอบอาชีพของเกษตรกร 6. สหกรณอ อมทรพั ย เปน สถาบนั ท่รี บั ฝากเงินและใหส มาชกิ กยู มื โดยคิดดอกเบี้ยมีผูถือหุน เปน สมาชิก 7. บรษิ ทั เครดิตฟองซิเอร เปนสถาบนั ทร่ี ะดมเงินทนุ ดว ยการออกต๋ัวสญั ญาใชเงินและนํามา ใหป ระชาชนกยู ืม เพอ่ื ซอ้ื ที่ดินและสรางที่อยอู าศยั 8. โรงรับจํานาํ เปนสถาบนั การเงินทีเ่ ล็กท่ีสุด มีจุดมุงหมายท่ีจะใหประชาชนกูยืมโดยการ รับจํานาํ สิ่งของ 3. การวัดความสําคญั ของสถาบันการเงนิ สถาบนั การเงนิ แตล ะประเภททําหนาที่ระดมเงินออมจากประชาชนใหผูตองการเงินทุนกูยืมมาก นอ ยแตกตางกันไป สถาบันการเงินมีความสาํ คญั วดั ไดจ าก 1. ความสามารถในการระดมเงนิ ออม การระดมเงนิ ออมโดยวิธีรับฝากเงนิ ของสถาบันการเงินแต ละแหงจะแตกตางกนั ไป ในประเทศไทยธนาคารพาณชิ ยสามารถระดมเงนิ ออมไดม ากทส่ี ดุ 2. ความสามารถในการใหกูยืมเงิน ธนาคารพาณิชยเปนสถาบันการเงินท่ีใหกูเงินแกประชาชน มากทสี่ ดุ รองลงมาคือบริษทั เงนิ ทนุ และท้งั สองสถาบนั ยังมอี ัตราการขยายตัวของการใหกใู นแตละปส ูงดว ย 3. ยอดรวมของสินทรัพย ธนาคารพาณิชย เปนสถาบันที่มียอดรวมของสินทรัพยมากท่ีสุด รองลงมาคือธนาคารออมสิน และบริษทั เงนิ ทุน 4. ความสาํ คัญดา นการพฒั นาเศรษฐกิจ สถาบันการเงินประเภทธนาคารและบริษัทเงินทุนเปน สถาบันทีเ่ ปน กําลงั สําคัญในการพัฒนาเศรษฐกิจไทย เพราะทําหนาท่ีระดมเงินออม ใหกูแกผูลงทุนและเปน แหลงเงนิ กูข องรฐั บาล

230 การคลงั ความหมายและความสาํ คญั ของเศรษฐกจิ ภาครฐั บาลหรอื คลังรัฐบาล (Public Economy) ความหมายของเศรษฐกิจภาครัฐบาล เศรษฐกจิ ภาครัฐบาล (Public Economy) หมายถึง กิจกรรมทางเศรษฐกิจของภาครัฐบาลในดาน รายได รายจาย นโยบายที่รัฐกําหนดโครงสรางของรายไดรายจายและการกอหน้ีสาธารณะ ตลอดจน ผลกระทบจากการจัดเก็บรายไดและการใชจายเงินของรัฐ เพ่ือดําเนินกิจกรรมทางดานเศรษฐกิจท่ีมีผลตอ เศรษฐกจิ สงั คมและการเมือง เพ่อื ใหบ รรลุวตั ถปุ ระสงคด า นเศรษฐกิจของประเทศ ไดแก การมีงานทําการ มีรายได การรักษาเสถียรภาพของราคาและดุลการชําระเงิน การผลักดันใหระบบเศรษฐกิจมีความม่ันคง เปนตน ริชารด อาร มัสเกรฟ กลาววา การศึกษาเศรษฐกิจภาครัฐบาลเพื่อตอบสนองวัตถุประสงคทาง เศรษฐกจิ 4 ประการ คือ 1. เพ่อื จดั สรรทรัพยากรใหเ ปน ไปอยา งมปี ระสิทธิภาพและตอบสนองความตอ งการของสังคม 2. เพ่อื การกระจายรายไดใ นสังคมทมี่ ีความแตกตางกัน ลดชอ งวางระหวา งคนรวยและคนจน 3. เพ่อื การเจริญเตบิ โตทางเศรษฐกจิ ประชาชนมีงานทําและมรี ายได 4. เพอ่ื รกั ษาเสถียรภาพดานเศรษฐกิจ แกปญหาการวางงาน รักษาระดับดุลการชําระเงินไมให ขาดดุลและรักษาระดับราคาสินคาไมใ หส ูงขน้ึ เศรษฐกิจภาครัฐบาล ก็คือ คลังรัฐบาล ซ่ึงหมายถึง การแสวงหารายไดและการใชจายเงินของ รัฐบาลตามงบประมาณแผนดินประจําป ความสําคญั ของเศรษฐกิจภาครัฐบาล นับต้ังแตศตวรรษที่ 18 เปนตนมา นักเศรษฐศาสตรมีความเชื่ออยางแพรหลายวารัฐบาลไมควร แทรกแซงกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ แตควรมีหนา ที่ 3 ประการ คือ หนาที่ในการปองกันประเทศ หนาที่รักษา ความสงบและความยุติธรรมในประเทศ และใหบริการสาธารณะบางอยาง เชน การศึกษา สาธารณสุข เสนทางคมนาคม เปนตน ที่เปนเชนนี้เพราะนักเศรษฐศาสตรเหลาน้ันมีความเชื่อวาถาบุคคลแตละคน สามารถจะตัดสนิ ใจทาํ กิจกรรมตางๆ ซึ่งจะเปน ประโยชนสงู สุดแกต นเอง ยอมจะกอใหเ กดิ ประโยชนส งู สดุ ตอ สงั คมดว ยแตน บั ตัง้ แตศ ตวรรษที่ 19 เปนตนมา นักเศรษฐศาสตรบางกลุมเริ่มมองเห็นวาการปลอยใหระบบ เศรษฐกจิ ดาํ เนนิ ไปอยา งเสรโี ดยรฐั บาลไมแทรกแซงน้ันกอใหเกิดปญหาบางประการ เชน ปญหาการวางงาน ปญหาเศรษฐกิจตกต่ํา เปนตน จึงเกิดความคิดวารัฐบาลนาจะเขามามีบทบาทในกิจกรรมทางเศรษฐกิจ เพื่อแกไขปญหาตาง ๆ ขจัดการเอารัดเอาเปรียบระหวางกลุมเศรษฐกิจตางๆ สงเสริมการผลิตสินคาและ บรกิ ารทเ่ี ปน ประโยชนตอ สวนรวม ควบคมุ การผลิตสนิ คาและบรกิ ารทก่ี อ ใหเกดิ โทษตอสังคม การแทรกแซง ของรัฐบาลจะชวยรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจไมใหเกิดภาวะเงินเฟอหรือเงินฝด และการวางงาน เครือ่ งมอื สาํ คญั ในการดําเนินงานของรฐั บาล คอื นโยบายการคลงั (Fiscal Policy)

231 เศรษฐกิจภาครัฐบาลไมวาจะเปนเร่ืองการจัดเก็บรายได การกอหน้ีสาธารณะ การใชจายเงินจาก ภาครัฐสูภาคเอกชนลวนมีผลกระทบตอการผลิต การบริโภค และการจางงาน โดยเฉพาะในประเทศ ดอ ยพัฒนาเศรษฐกจิ ภาครฐั บาลมีความสําคญั มากเพราะวา 1. รัฐบาลประเทศตางๆ มีภาระหนาที่ไมเพียงแตการบริหารประเทศเทานั้น รัฐยังตองพัฒนา เศรษฐกจิ ในทุกๆ ดาน ซงึ่ ตองใชจา ยเงนิ จาํ นวนมาก 2. การหารายไดจากภาษีอากร การใชจายเงินและการกูเงินของรัฐบาลผลกระทบตอกิจกรรมทาง เศรษฐกจิ ในดานการผลติ การบริโภค การแลกเปล่ยี น และการกระจายรายได ดงั นน้ั การคลงั จึงมีความสําคญั ในการดําเนินงานของรฐั บาล เพราะรฐั บาลจะใชก ารคลังควบคุมภาวะ เศรษฐกจิ ของประเทศดวยวธิ ีการ ดังตอ ไปนี้ 1. สงเสรมิ การจดั สรรทรัพยากรของสังคม (Allocation Function) ใหเปนไปอยา งมีประสิทธิภาพ เน่ืองจากทุกประเทศประสบปญ หาทรพั ยากรมจี าํ กดั จึงเกดิ ปญ หาวาจะจดั สรรทรพั ยากรของสังคมอยา งไรจงึ จะสามารถตอบสนองความตองการของประชาชนไดด ี นโยบายการคลงั จึงมีบทบาทสําคัญในการกําหนดการ จดั สรรทรัพยากรระหวา งภาครฐั กบั ภาคเอกชนใหเปนไปในสดั สวนทีท่ าํ ใหสงั คมไดรบั ประโยชนส ูงสุด 2. สงเสรมิ การกระจายรายไดท เี่ ปน ธรรม (Distribution Function) นโยบายการคลังของรฐั บาลจึง มวี ัตถปุ ระสงคท่จี ะใหเกดิ ความเปน ธรรมในการไดรับประโยชนแ ละรบั ภาระรายจา ยของรัฐบาล 3. การรักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกจิ ของสงั คม (Stabilization Function) รฐั บาลจะตองควบคุม และดแู ลใหเศรษฐกิจของสังคมเปน ไปดวยความราบร่นื ดว ยการรกั ษาระดบั การจางงานใหอ ยูในอัตราสูงระดับ ราคาสินคา และบรกิ ารมีเสถียรภาพ รวมทง้ั อัตราการเจรญิ เติบโตทางเศรษฐกิจ (Economic Growth) อยใู น ระดบั ทน่ี า พอใจ รัฐบาลจึงใชนโยบายการคลงั ในการควบคุมดูแลตลอดจนแกไขปญหาตางๆ ที่เกิดขึ้นในระบบเศรษฐกิจ เพ่อื ใหร ะบบเศรษฐกิจของประเทศคงไวซึ่งเสถียรภาพ

232 ตารางแสดงความแตกตา งระหวางการดาํ เนนิ กิจกรรมทางเศรษฐกจิ ของภาคเอกชนและภาครฐั บาล การดาํ เนนิ กจิ กรรม ภาคเอกชน ภาครัฐบาล วตั ถปุ ระสงคแ ละจดุ มงุ หมาย เพือ่ แสวงหาผลกาํ ไรและระโยชน มวี ัตถุประสงคเ พอ่ื ประโยชนของ สว นตวั สาธารณชน ดานการวางแผนดําเนนิ วางแผนดําเนินกจิ กรรมทาง วางแผนโครงการและต้งั ประมาณ กจิ กรรม เศรษฐกจิ โดยพิจารณารายได การรายจาย แลวจึงประมาณการ กอนหรอื มรี ายไดก ําหนดรายจา ย รายไดท ี่คาดวา จะไดร ับหรือมี รายจายกําหนดรายได ดานระยะเวลาดาํ เนิน มักดําเนินกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ มักดาํ เนินกจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ที่ โครงการ ทใี่ หผ ลตอบแทนในระยะสนั้ ใหผ ลตอบแทนระยะยาว ในบาง โครงการไมสามารถประเมินออกมา เปน ตวั เลขได สรปุ เศรษฐกิจภาครัฐบาล หมายถึง กจิ กรรมทางเศรษฐกจิ ของภาครฐั บาลในดา นรายได รายจา ยนโยบาย ทีร่ ัฐกาํ หนดโครงสรา งของรายได รายจาย และการกอ หน้สี าธารณะ ตลอดจนผลกระทบจากการจดั เกบ็ รายได และการใชจ ายเงินของรฐั เศรษฐกิจภาครัฐบาลมีความสําคัญในการดําเนินงานของรัฐบาล เพราะการคลัง ชว ยควบคุมภาวะเศรษฐกิจของประเทศ งบประมาณแผน ดนิ (Budget) งบประมาณแผน ดนิ เปน แผนการเกยี่ วกบั การหารายได และการใชจายเงนิ ของรฐั บาลตามโครงการ ตางๆ ซึ่งกระทรวง ทบวง กรมตางๆ เปนผูจัดทําและเสนอไปยังสํานักงบประมาณเพื่อเสนอตอไปยัง คณะรัฐมนตรี จัดทําเปนรางพระราชบัญญัติงบประมาณประจําป เสนอของอนุมัติจากรัฐสภาเพราะเงิน งบประมาณแผนดินคือเงินของประชาชน ในระบอบประชาธิปไตยการใชเงินงบประมาณแผนดินตองไดรับ อนมุ ตั ิจากรัฐสภากอ น งบประมาณแผนดินแบง ออกเปน 3 ลักษณะ คอื 1. งบประมาณสมดลุ (Balanced Budget) คอื รายไดและรายจายของรฐั บาลมจี าํ นวนเทากัน 2. งบประมาณขาดดลุ (Dificit Budget) คือ รายไดข องรฐั บาลตํ่ากวา รายจา ย 3. งบประมาณเกนิ ดลุ (Surplus Budget) คือ รายไดข องรฐั บาลสูงกวารายจา ย

233 งบประมาณแผน ดนิ จงึ เปนการเปรียบเทยี บรายไดแ ละรายจา ยจรงิ ของรัฐบาลในชวงเวลา 1 ป ดุลแหงงบประมาณในระบบเศรษฐกิจจะเปนอยางไรน้ัน ข้ึนอยูกับภาวะเศรษฐกิจของประเทศ ในขณะน้นั โดยทวั่ ไปในขณะท่ีระบบเศรษฐกิจรุงเรอื ง ดลุ แหงงบประมาณมักจะเกนิ ดุลและจะขาดดุลในขณะที่ เศรษฐกิจซบเซา ในกรณที ี่งบประมาณขาดดลุ รัฐบาลอาจชดเชยการขาดดุลโดยการกอหนี้สาธารณะ (Public Debit) หน้ที ี่มีกําหนดระยะเวลาชําระคืนไมเกิน 1 ป ถือเปนหนี้ระยะส้ัน สวนหน้ีระยะยาวมีกําหนดเวลา ชาํ ระคนื 5 ป ขน้ึ ไป ซง่ึ อาจจะมาจากแหลง เงนิ กภู ายในประเทศหรอื ภายนอกประเทศก็ได สรุป งบประมาณแผน ดินเปนแผนการเกยี่ วกับการหารายไดแ ละการใชจา ยเงนิ ของรฐั บาลตามโครงการ ตาง ๆ ในระยะเวลา 1 ป งบประมาณแผนดินมี 3 ลักษณะ คือ งบประมาณสมดุล งบประมาณขาดดุล งบประมาณเกินดลุ รายไดข องรัฐบาล (Public Revenue) รายไดของรัฐบาล หมายถงึ เงินภาษีอากร (Tax Revenue) ท่รี ฐั จดั เก็บจากราษฎรและรายไดอ่ืน ท่ีมิใชภ าษอี ากร (Non – tax Revenue) เชน กําไรจากรฐั วสิ าหกจิ คาธรรมเนยี มและรายไดเบ็ดเตล็ดอืน่ ๆ เปนตน รายไดข องรัฐบาล จาํ แนกออกไดเปน 4 ประเภท คือ 1. รายไดจากภาษอี ากร เปน รายไดสว นใหญป ระมาณรอ ยละ 88 ของรายไดทง้ั หมด 2. รายไดจ ากการขายส่งิ ของและบรกิ าร หมายถงึ คาบรกิ ารและคา ธรรมเนยี ม เชน คาเชาทรพั ยสนิ ของรฐั คา ขายอสังหาริมทรัพย คาขายผลิตภัณฑธรรมชาติ คาขายหนังสือราชการ คาขายของกลางจาก คดอี าญา รายไดส วนนคี้ ดิ เปน รอ ยละ 2 ของรายไดท้ังหมด 3. รายไดจ ากรัฐพาณิชย หมายถึง รายไดของรัฐบาล ที่มาจากผลกําไร และเงินปนผลจากองคการ ตา งๆ ของรัฐ เงินสว นแบงจากธนาคารแหง ประเทศไทย รายไดส วนน้คี ิดเปน รอยละ 6 ของรายไดท ัง้ หมด 4. รายไดอ่ืนๆ เปนรายไดนอกเหนือจากรายได 3 ประเภทขางตน ไดแก คาปรับ คาธรรมเนียม ใบอนญุ าตตางๆ คา สัมปทานแรและปโ ตรเลยี ม คาอาชญาบตั รสาํ หรบั ฆาสัตว คาภาคกลางแรแ ละปโ ตรเลียม คา ภาคหลวงไม การผลติ เหรยี ญกษาปณ รายไดส วนนีค้ ดิ เปนรอ ยละ 4 ของรายไดทั้งหมด สรปุ ไดว ารายไดส ว นใหญของรฐั บาลคอื รายไดจ ากภาษีอากรเปน เงนิ ท่รี ฐั บาลเกบ็ จากประชาชนผมู เี งนิ ไดเพื่อใชจายในกิจการของรัฐบาลโดยไมตองใหการตอบแทนอยางใดอยางหน่ึงแกผูเสียภาษีอากร ซ่ึงมี วัตถปุ ระสงคใ นการจดั เกบ็ ดังน้ี 1. เพอื่ เปนรายไดของรัฐสําหรับใชจ ายในโครงการตางๆ ท่ีจําเปน 2. เพื่อการควบคุม เชน เพื่อจํากัดการบริโภคของประชาชนในสินคาฟุมเฟอย หรือสินคาที่เปน อันตรายตอ สุขภาพ

234 3. เพ่อื การจัดสรรและการกระจายรายได โดยการเก็บภาษีจากผูมีรายไดมาก ในอัตราสูงเพื่อใหรัฐ นาํ ไปใชจ ายใหเปนประโยชนแกสวนรวมและผูมรี ายไดน อย 4. เพอ่ื การชําระหนีส้ ินของรัฐโดยการเกบ็ ภาษีอากรจากผทู ่ีไดร บั ประโยชนจ ากการพัฒนาของรัฐเพื่อ นําไปชําระหนี้เงนิ กูที่รัฐกูย ืมมา 5. เพ่ือเปนเครื่องมือในนโยบายทางธุรกิจ โดยใชภาษีอากรเปนเคร่ืองมือสนับสนุนหรือจํากัดการ ลงทนุ การธรุ กจิ เพ่ือประโยชนในการพฒั นาเศรษฐกิจ 6. เพื่อเปน เครอ่ื งมอื ในนโยบายการคลงั เชน เพ่ิมอัตราภาษใี หสูงข้ึนในภาวะเงินเฟอ และลดอัตรา ภาษลี งในภาวะเงนิ ฝด เปน ตน สรปุ รายไดของรัฐบาลประกอบดวยรายไดท ี่เปนภาษีอากรและรายไดท ไี่ มใชภาษอี ากร เพ่อื นาํ มาใชจายใน กจิ การของรัฐบาลโดยไมตอ งใหก ารตอบแทนแกผหู นึ่งผูใดโดยเฉพาะ ภาษอี ากร ประเภทของภาษีอากร การแบงประเภทของภาษีอากรขน้ึ อยูกบั เกณฑท ใี่ ชใ นการแบงซ่ึงมี 4 เกณฑ ดงั นี้ 1. แยกตามหลักการผลกั ภาระภาษี แบง ไดเปน 2 ชนดิ คือ 1.1 ภาษีทางตรง คือ ภาษีท่ีเก็บแลวผูเสียภาษีไมสามารถผลักภาระไปใหผูใดไดอีก ไดแก ภาษเี งนิ ไดบ ุคคลธรรมดา ภาษีเงินไดนิติบคุ คล ภาษที รพั ยส นิ เปนตน 1.2 ภาษที างออ ม คอื ภาษีทผ่ี เู สยี ภาษีไมจ ําเปน ตองรบั ภาษีไวเอง สามารถผลักภาระให ผอู น่ื ได เชน ภาษสี รรพสามติ ภาษีศลุ กากร เปน ตน 2. แยกตามการใชภ าษี แบง ไดเ ปน 2 ชนิด 2.1 ภาษีท่ัวไป (General Tax) หมายถึง ภาษีท่ีจัดเก็บเพื่อนํารายไดไปเขางบประมาณ แผนดนิ สําหรับใชใ นกิจการท่ัวไป ไมมกี ารระบวุ า จะตอ งนาํ เงินภาษไี ปใชเพอ่ื การใดโดยเฉพาะ 2.2 ภาษเี พ่ือการเฉพาะอยาง (Ear – Marked Tax) หมายถงึ ภาษที ่จี ดั เกบ็ เพ่อื นาํ เงนิ ไปใชใน กิจการใดกจิ การหนึง่ โดยเฉพาะ จะนําไปใชผิดกิจกรรมมิได เชน ภาษกี ารปอ งกันประเทศ เปนตน 3. แยกตามฐานภาษี แยกเปนชนิดตา งๆ ตามฐานภาษี ดงั น้ี 3.1 ภาษที เี่ กบ็ จากเงินได เชน ภาษีเงนิ ไดบ ุคคลธรรมดา หรอื ภาษีเงนิ ไดนติ ิบุคคล เปน ตน 3.2 ภาษที ่เี กบ็ จากฐานการใชจา ย เชน ภาษีการใชจาย เปน ตน 3.3 ภาษีที่เกบ็ จากทุน เชน ภาษมี รดก ภาษรี ถยนต เปน ตน 3.4 ภาษีท่ีเกบ็ จากการเปล่ยี นมอื เชน ภาษขี าย ภาษีสรรพสามิต เปนตน

235 4. แยกตามเกณฑก ารประเมนิ ไดแ ก 4.1 ภาษีตามมูลคา (Ad Valorem Tax) คือ ภาษีท่ีถือมูลคาของสินคาหรือบริการท่ีซื้อ ขายกนั เปน ฐาน โดยมากกําหนดรอยละของมูลคา โดยไมค าํ นงึ ถงึ จํานวนท่ีซื้อขายกนั วาเปนอยา งไร 4.2 ภาษตี ามสภาพ (Specific Tax) คือ ภาษที ี่เก็บตามสภาพของสินคา เชน กําหนดเก็บ ภาษนี ํ้ามันวา เกบ็ ลิตรละ 2 บาท ไมวา ราคานํา้ มันจะเปนเทาใด เปน ตน โครงสรา งอัตราภาษีอากร (Tax Rate Structure) แบงเปน 3 ประเภท คือ 1. โครงสรางอัตราภาษแี บบกา วหนา คอื ภาษที ่อี ัตราภาษีเพิม่ ขึน้ เมื่อฐานภาษีสูงข้ึน ถาภาษีเงินได เปนภาษแี บบกา วหนา เมื่อเงินไดเพ่ิมขน้ึ อัตราภาษจี ะสูงข้นึ ดวย 2. โครงสรา งภาษแี บบคงท่ี คือ ภาษที ี่มอี ัตราคงทไ่ี มว า ฐานภาษีจะเพ่ิมขึ้นหรอื ลดลง 3. โครงสรา งอัตราภาษแี บบถดถอย คือ ภาษที ่ีอตั ราภาษจี ะลดลงเม่อื ฐานภาษีมีคา สูงขน้ึ การจดั เก็บภาษีอากรในประเทศไทย ภาษอี ากรซงึ่ เปน รายไดสวนใหญของประเทศไทย มีหนวยงานที่จดั เกบ็ ไดแก 1. ประเภทภาษอี ากรทก่ี รมสรรพากรที่หนา ทีจ่ ดั เกบ็ ไดแ ก 1.1 ภาษเี งินไดบ ุคคลธรรมดา 1.2 ภาษีเงนิ ไดนิติบุคคล 1.3 ภาษเี งินไดปโ ตรเลยี ม 1.4 ภาษกี ารคา 1.5 ภาษีมูลคาเพิ่ม (Value Added Tax) รัฐบาลนําเขามาใชแทนภาษีการคาเมื่อ วันท่ี 1 มกราคม 2535 1.6 ภาษธี ุรกิจเฉพาะ 1.7 อากรแสตมป 1.8 อากรมหรสพ (คา งเกา ) ไดย กเลกิ การจัดเก็บแลว 1.9 อากรรงั นกนางแอน การธนาคาร ความหมายของการตลาดเงินและตลาดทนุ ตลาดเงิน คือ ตลาดท่ีมีการระดมเงินทุนและการใหสินเชื่อในระยะสั้นไมเกิน 1 ป การโอนเงิน การซ้ือขายหลกั ทรพั ยทางการเงินทม่ี ีอายุการไถถอนระยะสน้ั เชน ต๋วั แลกเงิน ต๋ัวสญั ญาใชเงิน และตั๋วเงิน คลัง เปน ตน เปนที่รวมกลไกทั้งหลายที่ทําใหก ารหมนุ เวียนของเงินทุนระยะสั้นเปนไปดวยดี ไดแก การให สินเชื่อเพ่ือการประกอบธุรกิจ และการจัดหาทุนระยะสั้นแกภาครัฐบาล แบงออกเปน ตลาดเงินในระบบ ไดแ ก ธนาคารพาณชิ ย บริษทั เงนิ ทนุ บริษทั หลกั ทรพั ย ธนาคารกลาง เปนตน และ ตลาดเงินนอกระบบ เปน การกยู มื ระหวา งบุคคล

236 ตลาดทุน คอื ตลาดท่ีมกี ารระดมเงินออมระยะยาวและใหส นิ เชือ่ ระยะยาว ตัง้ แต 1 ปขึน้ ไป ไดแ ก เงินฝากประจาํ ตงั้ แต 1 ปขน้ึ ไป หุนกู หุน สามญั และพันธบตั รรัฐบาลหรอื เอกชน ในปจจุบันการแบงปนตลาดเงินและตลาดทุนคอนขางยุงยากเพราะสถาบันการเงินจะทําหนาท่ี ทง้ั สองอยางจงึ รวมเรียกวา ตลาดการเงนิ สรุป ตลาดเงินคือตลาดท่ีระดมเงินทุนและการใหสินเช่ือในระยะสั้นไมเกิน 1 ป สวนการระดมเงินออม มากกวา 1 ปข น้ึ ไป เรยี กวาตลาดทนุ ตลาดเงนิ และตลาดทุนมีทั้งในระบบและนอกระบบ และมีสวนสาํ คญั ใน การพัฒนาเศรษฐกจิ ของประเทศ ธนาคารกลาง 1. ความหมายของธนาคารกลาง ธนาคารกลางเปนสถาบนั การเงนิ ซึ่งสวนมากเปนของรัฐ ทําหนาที่เปนศูนยกลางควบคุมการเครดิต และระบบการเงินของประเทศ ในประเทศไทยคือ ธนาคารแหง ประเทศไทย ธนาคารกลางมีลกั ษณะแตกตางจากธนาคารพาณิชย คือ 1.1 ธนาคารกลางดําเนินงานเพ่ือเสถียรภาพทางการเงินของประเทศ ไมใชเพื่อรายไดหรือผล กําไรอยางธนาคารพาณชิ ย 1.2 ธนาคารกลาง เปน สถาบันการเงินทรี่ ฐั บาลเขามามีสวนรวมในการบริหาร 1.3 ลูกคาสวนใหญของธนาคาร ไดแก หนวยงานของรัฐบาล ธนาคารพาณิชย และสถาบัน การเงินบางประเภท ธนาคารกลางจะไมทําธรุ กจิ ติดตอ พอคา หรือประชาชนโดยตรง 2. หนา ท่ขี องธนาคารกลาง 2.1 เปนผอู อกธนบัตร เพื่อควบคุมปริมาณธนบัตรท่ีใชหมุนเวียนใหพอดีกับความตองการของ ธรุ กิจและประชาชนท่วั ไป 2.2 เปนผูควบคุมเงินสดของธนาคารพาณิชย โดยมีอํานาจกําหนดเพ่ิมหรือลดจํานวนเงินสด สํารองเงินฝากของธนาคารพาณชิ ย เพอ่ื ใหธนาคารกลางสามารถกําหนดปรมิ าณเงนิ ฝากและการสรางเงินฝาก ของธนาคารพาณชิ ยไ ด 2.3 เปนธนาคารของธนาคารพาณิชย ธนาคารกลางจะรับฝากเงินจากธนาคารพาณิชยเปนผูให ธนาคารพาณชิ ยก ูยมื แหลงสดุ ทาย และรบั หกั บญั ชรี ะหวา งธนาคาร 2.4 เปนนายธนาคารของรฐั บาล ธนาคารกลางจะถือบัญชเี งินฝากของรัฐบาลใหรัฐบาลกูยืมเละ เปนตัวแทนทางการเงินของรฐั บาล

237 3. ธนาคารแหงประเทศไทย 3.1 ประวัตคิ วามเปนมา ธนาคารแหงประเทศไทยเปนธนาคารกลางของประเทศไทย เร่ิมตนจากรัฐบาลไทยไดริเริ่มจัดต้ัง สํานักงานธนาคารชาติไทยขึน้ เม่ือวนั ท่ี 24 มิถุนายน พ.ศ. 2483 สํานกั งานนี้ประกอบธรุ กิจของธนาคารกลาง เฉพาะบางประเภทเทา น้นั เพราะยังไมมฐี านะเปน ธนาคารกลางโดยสมบรู ณ ตอมาเม่ือวันท่ี 10 ธนั วาคม พ.ศ. 2548 รัฐบาลไดจ ดั ตงั้ ธนาคารกลางขึ้นตามพระราชบัญญัติธนาคารแหงประเทศ พ.ศ. 2548 โดยไดรับทุน ดาํ เนินงานจากรัฐบาล 20 ลานบาท รวมทรัพยสินที่โอนมาจากสํานักงานธนาคารแหงประเทศไทย 13.5 ลานบาท 3.2 หนาท่ีของธนาคารแหงประเทศไทย 1) ออกและพิมพธนบัตร ธนาคารแหงประเทศไทยมีอํานาจตามกฎหมายที่จะออกธนบัตร รัฐบาลภายใตเง่ือนไข 2 ประการ คือ ออกธนบัตรใหมแทนธนบัตรเทาท่ีชํารุดเสียหาย และเมื่อไดรับทุน สาํ รองเงนิ ตราเพ่ิมขน้ึ 2) เกบ็ รกั ษาทุนสํารองเงนิ ตรา ในการออกธนบตั รใหมข องธนาคารแหง ประเทศไทย กฎหมาย กาํ หนดใหมที ุนสาํ รองเงนิ ตรา ประกอบดวย ทองคํา หลกั ทรพั ยและเงนิ ตราตา งประเทศไมตาํ่ กวารอยละ 60 ของจํานวนธนบตั รที่พมิ พออกใช 3) เปนธนาคารของธนาคารพาณิชย และคอยกํากบั ดูแลธนาคารแหงประเทศไทย ใหบริการ แกธนาคารพาณิชยในลกั ษณะเดยี วกบั ทธ่ี นาคารพาณิชยด แู ลลกู คา คือ 3.1 รกั ษาบญั ชีเงนิ ฝากของธนาคารพาณิชย 3.2 เปน สํานักงานกลางในการหักบัญชีระหวางธนาคาร 3.3 เปนผูใหกแู หลง สดุ ทา ย 3.4 เปน ศูนยก ลางการโอนเงิน 4) เปนธนาคารของรัฐบาล ธนาคารแหงประเทศไทยรักษาบัญชีเงินฝากของหนวยงาน รฐั บาลและรัฐวสิ าหกจิ ซือ้ ขายเงินตราตา งประเทศใหร ฐั บาล และใหร ฐั บาล รฐั วสิ าหกจิ กูยืมโดนมีหลกั ทรัพย 5) รกั ษาเสถียรภาพของเงินตรา เปนบทบาทหนาที่ท่ีสําคัญท่ีสุดของธนาคารแหงประเทศ ไทยในการรักษาเสถยี รภาพของเงินตราโดยการใชมาตรการตางๆ ควบคุมปริมาณเงินของประเทศใหอยูใน ปรมิ าณทเ่ี หมาะสม สรุป ธนาคารกลางเปน สถาบันการเงินที่สวนใหญเปน ของรัฐทาํ หนา ทเ่ี ปน ศนู ยก ลางควบคมุ การเครดติ และ ระบบการเงนิ ประเทศไทยคือ ธนาคารแหง ประเทศไทย

238 ธนาคารพาณชิ ย 1. ความหมายของธนาคารพาณิชย ธนาคารพาณิชย หมายถึง ธนาคารท่ีไดรับอนุญาตใหประกอบการธนาคารพาณิชยและหมายรวม ตลอดถงึ สาจาของธนาคารตา งประเทศทไ่ี ดร บั อนญุ าตใหป ระกอบการธนาคารพาณิชย โดยการประกอบธุรกจิ ประเภทรบั ฝากเงนิ ทตี่ อ งจายเม่ือทวงถามหรอื เมอื่ ส้นิ ระยะเวลาอันกําหนดไว และใชประโยชนเงินนั้นในทาง หนังสือหลายทาง เชน 1. ใหกูยืม 2. ซ้ือขายหรือเก็บเงินตามตวั๋ แลกเงินหรือตราสารเปล่ยี นมืออืน่ ใด 3. ซือ้ หรอื ขายเงนิ ปรวิ รรตตา งประเทศ 2. หนา ทข่ี องธนาคารพาณชิ ย มีดังน้ี 2.1 หนา ท่ีในดานการใหบ ริการทางการเงิน ไดแก 1) การรบั ฝากเงิน เงนิ ที่รับฝากจะมปี ระเภทเงนิ ฝากกระแสรายวนั เงนิ ฝากประจาํ และเงนิ ฝากออมทรัพย 2) การโอน หมายถงึ การสง เงินภายในทอ งถิน่ ระหวางเมอื งหรือระหวางประเทศโดยการ ใชดราฟ หรือผานระบบออนไลน 3) การเรยี กเก็บเงนิ หมายถึง การเรยี กเก็บเงนิ ตามเช็ค ตัว๋ แลกเงินท่ีครบกาํ หนดเวลา 4) การใหเ ชาหีบนิรภัย คือ การใหเชาหองทม่ี คี วามม่นั คงปลอดภัย เพื่อเก็บทรพั ยสิน 5) การเปน ทรัสต หมายถึง การทําหนาท่ีพิทักษทรัพยสิน และผลประโยชนของบุคคลอ่ืน หรอื รับจัดการผลประโยชนข องผทู ี่มีทรพั ยสนิ มาก และไมมีเวลาดแู ลทรัพยส ินของตนเองได 6) การซือ้ ขายเงินตราตา งประเทศ หมายถึง การซือ้ ขายแลกเปลยี่ นเงนิ ตราตางประเทศ 2.2 หนา ท่เี กยี่ วกบั การใหก ยู มื และสรางเงินฝาก 1) การใหกยู ืมของธนาคารพาณิชย ธนาคารพาณิชยรับฝากเงินจากประชาชน แลวนํามาให กยู มื 3 วิธดี ว ยกัน คือ 1.1) ใหก ยู ืมเปนตวั เงินโดยตรง 1.2) ใหเ บิกเงนิ เกินบัญชี 1.3) รบั ซอื้ ตว๋ั แลกเงนิ 2) การสรา งเงินฝากของธนาคารพาณิชย เม่ือมีลูกคานําเงินมาฝากเรียกวา เงินฝากข้ันท่ี 1 ธนาคารจะเอาไปใหผ อู ่นื กยู ืม โดยเปดบัญชเี งินฝากในนามของผูกู เรียกวา เงินฝากข้ันที่ 2 โดยมอบเช็คให เพ่อื ไปเขียนส่งั จา ยตามวงเงินทก่ี ู เงนิ ฝากของธนาคารจงึ เพิม่ ขึน้ โดยธนาคารไมจาํ เปน ตอ งมลี กู คานําเงินสดเขา มาใหมเ สมอ เปนเงินฝากที่เกดิ จากการแปลงหนีข้ องผูกูใหอ ยใู นรปู บัญชีเงนิ ฝาก

239 สรุป ธนาคารพาณิชย คอื สถาบนั การเงินที่ไดรบั อนญุ าตใหรบั ฝากเงนิ ใหก ยู มื ซื้อขายหรือเรียกเก็บเงิน ตามต๋ัวแลกเงิน ซอื้ หรือขายเงินปริวรรตตา งประเทศ เปนสถาบนั การเงินที่ใหญท ่ีสดุ ในประเทศไทย แบบฝกหัดทายบทเรื่องที่ 5 สถาบนั การเงนิ และการเงนิ การคลัง การธนาคาร คาํ สง่ั เมื่อผูเ รยี นศกึ ษาเรื่องสถาบนั การเงนิ และการเงนิ การคลังจบแลว ใหท าํ แบบฝก หดั ตอ ไปนี้ โดยเขียนใน สมดุ บนั ทึกกิจกรรมเรยี นรู แบบฝกหดั ท่ี 1 ใหผเู รยี นศึกษาวเิ คราะหแ ละจับคขู อ ความท่กี ําหนดใหตอไปน้ี โดยใหม ีความสมั พนั ธก ัน ..............1. เหรยี ญกษาปณ ก. เงนิ ฝากที่ส่ังจายโดยใชเช็ค ..............2. ธนบตั ร ข. รชั กาลที่ 4 ..............3. เงินฝากกระแสรายวัน ค. รัชกาลที่ 5 ..............4. เงนิ พดดว ง ง. เร่ิมใชส มยั สโุ ขทัย ..............5. เรม่ิ ใชธนบตั รเปน ชาตแิ รก จ. ธนาคารแหงประเทศไทย ..............6. เลกิ ใชเงนิ พดดว ง ฉ. กรมธนารกั ษ ..............7. เรมิ่ ใชเงินโลหะ ช. เงินโลหะ ..............8. เริ่มผลติ ธนบัตรในประเทศไทย ซ. อียปิ ต ..............9. หนวยงานทีผ่ ลติ ธนบตั ร ฌ. จนี ............10. หนวยงานทผี่ ลติ เหรียญกษาปณ ญ. เงนิ กระดาษ แบบฝก หดั ท่ี 2 ใหผเู รยี นบอกหนาท่ีของสถาบันการเงนิ ตอ ไปนี้ 1. ธนาคารออมสิน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 2. บรษิ ทั เงนิ ทุน ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 3. บริษัทหลกั ทรพั ย .................................................................................................................……………………………… .............................................................................................................................................................

240 4. บรรษทั เงนิ ทุนอตุ สาหกรรมแหง ประเทศไทย ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 5. บริษัทประกันภยั ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 6. โรงรบั จาํ นํา ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 7. บรษิ ัทเครดิตฟองซเิ อร ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 8. สหกรณออมทรพั ย ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 9. ธนาคารอาคารสงเคราะห ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. 10. ธนาคารเพ่ือการเกษตรและสหกรณการเกษตร ............................................................................................................................................................. แบบฝกหัดท่ี 3 ใหผเู รียนสรปุ เรื่องตอ ไปน้ี 1. ความหมายของเศรษฐกิจภาครฐั บาล .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .........................................................................................................................................................................

241 2. ความสําคญั ของเศรษฐกจิ ภาครฐั บาล ..................................................................................................................................................................... 3. ความหมายของงบประมาณแผน ดนิ ..................................................................................................................................................................... 4. ข้ันตอนการจดั ทํางบประมาณแผน ดิน ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 5. หนว ยงานรับผิดชอบในการจัดทาํ งบประมาณแผนดิน .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .......................................................................................................................................................................... 6. งบประมาณแผน ดนิ ในปป จ จุบัน .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .........................................................................................................................................................................

242 เร่อื งท่ี 6 ความสมั พนั ธแ ละผลกระทบทางเศรษฐกจิ ระหวา งประเทศ กบั ภูมภิ าคตางๆ ทั่วโลก เศรษฐกิจระหวางประเทศ คือ การซ้ือขายแลกเปลี่ยนสินคาและบริการระหวางประเทศ ซึ่ง ประกอบดวย การคาระหวางประเทศ การชําระเงินระหวางประเทศ การรวมมือทางเศรษฐกิจระหวาง ประเทศ 1. การคา ระหวา งประเทศ (International Trade) การคาระหวางประเทศ (International Trade) หมายถึง การนําสินคาและบริการจากประเทศ หนง่ึ แลกเปล่ยี นกับอีกประเทศหน่ึง 1.1 ปจ จัยทีท่ ําใหเกิดการขยายตวั ทางการคาระหวา งประเทศ 1) ความแตกตางของทรัพยากรและปจ จยั การผลติ เชน ราคาของวัตถุดิบ คุณภาพแรงงาน การใหบริการ เปนตน 2) ความแตกตางของลักษณะทางกายภาพ เชน ภมู ิประเทศ ภูมอิ ากาศ ทําใหผลผลิตที่ได แตกตางกนั เปนตน 3) ความแตกตา งในความสามารถทางการผลติ เชน เทคโนโลยี ตน ทุนการผลิต 4) การสนับสนนุ จากภาครฐั บาลและกฎหมายทีเ่ อื้อตอการลงทนุ 5) โครงสรา งทางเศรษฐกิจของประเทศ 1.2 ประโยชนข องการคา ระหวางประเทศ 1) แตละประเทศมีสนิ คาครบตามตอ งการ 2) การผลิตสนิ คา ในประเทศตางๆ จะมีการแขง ขันทางดานคุณภาพและประสิทธภิ าพ 3) การกระจายผลผลติ ไปสูผบู รโิ ภคอยางกวา งขวาง เปน การจัดสรรทรัพยากรของโลกทมี่ ีอยู อยา งจาํ กัด ใหส ามารถสนองความตอ งการของประชากรโลกอยา งทว่ั ถึง 4) เกิดความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ การขยายตัวของการผลิต การจางงาน การถายทอดเทคโนโลยี การผลิตระหวางประเทศ เกิดความรูความชํานาญเฉพาะอยาง มีโอกาสพัฒนา ประเทศตนใหท ัดเทยี มกันได 5) การผลติ สนิ คา เปนการผลิตเพอ่ื การคา หรือมีเศรษฐกิจแบบการคา ประเทศท่ีทําการซื้อขายสินคาระหวางกันเรียกวา ประเทศคูคา สินคาที่นํามาจากตางประเทศ เพื่อเขามาจําหนาย เรียกวา สินคาเขา (Import) สวนสินคาที่ผลิตไดนําสงออกไปจําหนายในตางประเทศ เรียกวา สินคาออก (Export) 1.3 นโยบายการคาระหวางประเทศ (Trade Policy) เปนแนวทางปฏิบัติทางการคากับ ประเทศตางๆ ซึ่งมักกําหนดขึ้นเพื่อรักษาผลประโยชนทางเศรษฐกิจของประชาชน แบงเปน 2 ลักษณะ คือ

243 1) นโยบายการคา แบบเสรมี กั ใชว ธิ กี าร ดงั น้ี 1.1 ไมม กี ารเกบ็ ภาษคี ุมกัน คอื ไมก ําหนดกําแพงภาษขี าเขา ไมเ กบ็ คาพรเี มีย่ ม 1.2 ไมใหสทิ ธิทางการคาแกป ระเทศหนง่ึ ประเทศใด 1.3 หลักการแบง งานทาํ กัน เลือกผลติ เฉพาะสินคาที่ตนถนัด ทําใหตนทุนการผลิตต่ํา สินคามคี ุณภาพ เกิดประโยชนท ้ังผผู ลิตและผบู ริโภค 1.4 ไมมขี อจํากัดทางการคา คือ ไมมีการกาํ หนดโควตาสินคา ปจจุบันประเทศตา ง ๆ ยกเลกิ นโยบายการคาแบบเสรี เนื่องจากประเทศเกษตรกรรมจะเสียเปรียบ ประเทศอุตสาหกรรม ทาํ ใหเ กิดภาวะปญหาขาดดุลการคา เงนิ ทองรว่ั ไหลไปประเทศอืน่ มาก และสถานการณ ทางการเมอื งโลกทเ่ี ปลยี่ นไป จงึ มกี ารกีดกนั ทางการคา ซ่งึ กันและกัน 2) นโยบายการคาแบบคมุ กนั (Protective Policy) เปน นโยบายการคาที่จํากดั สินคาเขาที่ จะมาแขงขันกับสินคาที่ผลิตไดในประเทศ นโยบายนี้มีวัตถุประสงคเพ่ือคุมครองการผลิตภายในประเทศ ประเทศทใี่ ชนโยบายการคา แบบคมุ กันมกั ใชวธิ ีการ ดังน้ี 2.1 การตงั้ กําแพงภาษี กาํ หนดอตั ราภาษสี นิ คาเขา ใหสงู กวา ชาตอิ นื่ หรอื เกบ็ ภาษีหลายอัตรา 2.2 กําหนดปรมิ าณการนาํ เขา หรือการสง ออกสินคา บางชนิด (โควตา) 2.3 หามนาํ เขาหรือสงออกสินคา บางชนิด เชน หามสง ออกสตั วป า 2.4 การใหเงินอุดหนุน เชน ใหเงินอุดหนุนแกผูผลิตในประเทศหรือผูสงออกสินคา บางชนิดลดภาษีสงออกหรอื ใหค วามสะดวกดานสนิ เช่อื 1.4 นโยบายการคา ตางประเทศของไทย พ้ืนที่ทางเศรษฐกิจของไทย คือ เกษตรกรรม เพื่อไมใหเกิดการเสียเปรียบดุลการคา จึงใช นโยบายการคา ตา งประเทศแบบคมุ กนั ดังน้ี 1) ใชนโยบายการคาแบบคุมกัน โดยนําเอามาตรการตางๆ มาใช เชน ตั้งกําแพงภาษี การกําหนดปริมาณการนําเขาสินคา การลดภาษีสงออก เพื่อคุมครองอุตสาหกรรมและการผลิตสินคา ภายในประเทศ 2) ใหเอกชนมีบทบาททางการคามากท่ีสุด รัฐบาลสงเสริมใหเอกชนดําเนินการสงออก มสี ินคาบางอยางท่รี ฐั เปน ผูดาํ เนินการสงออก เชน ขาว ขา วโพด น้ําตาล เปน ตน 3) ใชระบบภาษศี ลุ กากรพิกัดอตั ราเดี่ยว หรอื พิกัดอตั ราซอ น สนิ คานําเขาจากประเทศใดก็ ตาม รัฐเก็บภาษาศุลกากรในอัตราเดียวกัน ไมใหสิทธิหรือกีดกันประเทศใดเปนพิเศษ ที่เปนเชนนี้เพราะ ประเทศไทยเปนสมาชกิ องคการคา โลก (World Trade Organization หรือ WTO) ปริมาณการคาระหวา งประเทศ คดิ จากมูลคา ของสนิ คา ออกและมูลคาของสินคาเขารวมกันปริมาณ การคาระหวา งประเทศจะแตกตา งกนั ไป ตามสภาพเศรษฐกิจและนโยบายการคา ของประเทศนั้น ๆ ประเทศ พฒั นาแลวมปี รมิ าณการคา ระหวางประเทศสงู กวาประเทศกาํ ลังพัฒนา