Edgar Allan Poe - Bütün Hikayeleri 1

Amasöz konusuvakadayaçokderinya da çokyüzeysel düşündüğünden hep yanılıyor; çoğu ilkokul çocuğu ondan daha iyi düşünür. 'Tek mi, çift mi' oyununda yapnğı tahminierin isaberiyle herkesin hayranlığını kazanmış sekiz yaşında bir çocuk tannnıştını. Bu basit bir oyundur, bil­ yeyle oynanır. Oyunculardan biri elinde belli sayıda bilye tutarve diğe­ rine sayının tek mi, çift mi olduğımu sorar. Tahmin doğruysa, tahmini yapan bir bilye kazanır, yanlışsa bir bilye kaybeder. Sözünü ettiğim ço­ cukokuldakibütün bilyeleri üttnüştü. Tabii tahmllılerini birilkeyegöre yapıyordu ve bu ilke hasmının kurnazlığını gözlernlemeye ve ölçmeye dayanıyordu. Sözgelimi, salaklığıyla tamnan biri kapalı elini uzanp 'tek mi, çift mi?' diye soruyor. Bizimki 'tek' diyor ve kaybediyor, ama ikin­ cisinde kazaruyor, çünkü kendi kendine şöyle diyor: 'Bizim budala ilk seferinde çift sayıdabilye almıştı, onun zelcidüzeyiikincisinde teksayıda bilye almayayeter; öyleyse tek demeliyim.' Ve 'tek' tahmininde buluna­ rakkazanıyor. Zelci düzeyi ilkçocuktan biraz daba ileri bir çocuk karşı­ sındaysa, şöyle akıl yürütür: 'İlk seferinde tek dediğime göre, bu çocuk ikinci seferde, önce birinci salak gibi çiftyerine tek sayıdabilye tuttuaya kallaşacaknr, ama sonra aklına bunun fazla basit bir değişiklik olacağı gelecek ve sonunda ilk seferindeki gibi çift sayıda bilye tutmaya karar verecektir. Öyleyse çift demeliyim.' 'Çift' tahmininde bulunur ve ka­ zanır. İmdi, arkadaşlannın 'şanslı' diye nitelediideri bu çocuğun ala! yürütme tarzı son çözümlemede nedir?\" \"Bu,\" dedim, \"akıl yürüten kݧinin, zekasını hasmının zelcisıyla öz­ deşle§tirmesinden başka bir şey değil.\" \"Tastamam böyle,\" dedi Dupin, \"bu küçük çocuğa, başarısını borçlu olduğu bu tam özdeşleşmeyi nasılbecerdiğini sorduğumda, bana şuyanıtı . verdi: 'Karşımdakinin ne kadar alallı ya da aptal, ne kadar iyi ya da kötü kalpli olduğunu ya da o anda neler düşündüğünü anlamak istediğimde, yüzüme elirnden geldiğince karşımdakinin yüz ifadesini talanırım ve zihnimde ya da yüreğimde yüzümdeki ifadeye uygun hangi düşünce veya duyguların doğacağını beklerim.' Çocuğun verdiği bu yanıt, La Rochefoucauld'a, La Bruyere'e, Machiavelli'ye ve Campenella'ya atfe­ dilen o sahte derinliğin temelinde yatan düşünceyle aynıdır.\" \"Ve ala! yürüten kişinin kendi zelcisını hasmınınkiyle özdeşleştir­ mesi,\" dedim, \"eğer sizi doğru anladımsa, hasının zeka düzeyiry_in ne kadar doğru ölçüldüğüne bağlı.\" \"Çünkü uygulama değeri buna bağlı,\" diye yanıtladı Dupin, \"ve mü­ dürle talamının bu kadar sık başarısızlığa uğramalarının birinci nedeni bu özdeşleşmenin eksikliği, ikincinedeniyseuğraşttklarıkişinin zelcisırn 280