หลักฐานประวัติศาสตร์และหลักฐานโบราณคดีในประเทศไทย Historical Archaeology in Thailand

พระพุทธชินสีห์ เป็นพระพุทธรูปประทบั นัง่ ปำงมำรวชิ ยั สรำ้ งใน รัชกำลพระเจ้ำลิไท พร้อมกับพระพุทธชินรำช เดิมประดิษฐำนเป็ น พระประธำนในพระวิหำรวดั พระศรีรตั นมหำธำตุ จงั หวดั พษิ ณุโลก ปัจจุบนั ป ระ ดิ ษ ฐ ำ น เป็ น พ ระป ระธ ำ น ใน พ ระอุ โบ ส ถ วัด บ ว รนิ เว ศ วิห ำ ร กรงุ เทพมหำนคร ภำพท่ี ๕ พระพุทธชนิ สหี ์ (เบอ้ื งหน้ำ) ในพระอุโบสถวดั บวรนิเวศวหิ ำร [๓๕๑]

พระศาสดา เป็นพระพทุ ธรปู ประทบั นงั ่ ปำงมำรวชิ ยั สรำ้ งในรชั กำล พระเจ้ำลิไท พรอ้ มกบั พระพุทธชินรำช เดิมประดษิ ฐำนเป็นพระประธำนใน พระวหิ ำรวดั พระศรรี ตั นมหำธำตุ จงั หวดั พษิ ณุโลก ปัจจุบนั ประดษิ ฐำนอยู่ใน พระวหิ ำรวดั บวรนิเวศวหิ ำร กรงุ เทพมหำนคร พระพุทธรปู ลลี ำ เป็นพระพทุ ธรปู แสดงกำรก้ำวเดนิ สงู ๑.๖๖ เมตร ปั จจุบันป ระดิษฐำนอยู่ในพระระเบียงพ ระอุโบสถวัดเบญ จมบ พิตร กรงุ เทพมหำนคร นอกจำกกำรหล่อพระพุทธรูปแล้ว ยงั มกี ำรหล่อเทวรูปข้นึ เพ่อื กำร ประกอบพิธีกรรมทำงศำสนำพรำหมณ์ เทวรูปดงั กล่ำวได้แก่ พระอิศวร พระนำรำยณ์ ซ่งึ แสดงถึงอิทธพิ ลของศำสนำพรำหมณ์ท่เี ข้ำมำมบี ทบำทแก่ ชวี ติ ประจำวนั ของชำวสโุ ขทยั ภำพท่ี ๖ เทวรปู พระอศิ วร สำรดิ ศลิ ปะสุโขทยั จดั แสดงอยทู่ พ่ี พิ ธิ ภณั ฑสถำนแหง่ ชำติ พระนคร [๓๕๒]

กำรปั้นพระพุทธรูปด้วยปูน เป็นงำนซ่ึงศลิ ปินในสมยั นัน้ ทำขน้ึ ได้ อย่ำงสวยงำมและมชี วี ติ จติ ใจเช่นกนั ท่สี ำคญั ไดแ้ ก่ ภำพพระพุทธประวตั ปิ ำง เสดจ็ ลงจำกดำวดึงส์ท่ีผนังด้ำนนอกของมณฑป วดั ตระพงั ทองหลำง เมือง สโุ ขทยั เก่ำ - พระพุทธรูปลีลำปูนปั้น ในวัดพระศรีรัตนมหำธำตุ อำเภอ ศรสี ชั นำลยั จงั หวดั สโุ ขทยั ภำพท่ี ๗ พระพทุ ธรปู ในอริ ยิ ำบถลลี ำ ปนู ปัน้ ศลิ ปะสโุ ขทยั วดั พระศรรี ตั นมหำธำตุ เชลยี ง อำเภอศรสี ชั นำลยั จงั หวดั สุโขทยั [๓๕๓]

- พระอจนะ ในมณฑปวดั ศรชี ุม เมอื งสุโขทยั เก่ำ ซ่ึงมีขนำดใหญ่ มำก - พระพทุ ธรปู ยนื ทว่ี ดั สะพำนหนิ เมอื งสโุ ขทยั เกำ่ ซง่ึ มขี นำดสงู มำก งำนสลกั ทส่ี ำคญั ไดแ้ ก่ - ภำพสลกั ลำยเส้นบนหนิ เป็นเร่อื งชำดก บนเพดำนอุโมงค์วหิ ำร พระอจนะ วดั ศรชี ุม เมอื งสโุ ขทยั เกำ่ ภำพท่ี ๘ ภำพสลกั ลำยเสน้ เรอ่ื งชำดกบนแผ่นหนิ จำกวดั ศรชี ุม เมอื งเกำ่ สโุ ขทยั จดั แสดงอย่ทู พ่ี พิ ธิ ภณั ฑสถำนแห่งชำติ พระนคร - ภำพสลักลำยเส้นบนแผ่นรอยพระพุทธบำทสำริด สลักเป็ นรูป พระอดตี พระพทุ ธเจำ้ พระสงฆ์ และเทวดำ - พระแทน่ มนงั คศลิ ำบำตร [๓๕๔]

สถาปัตยกรรม สถำปัตยกรรมท่ียงั คงเหลืออยู่ในสมยั สุโขทยั คง ได้แก่ ซำกอำคำร และเจดียต์ ่ำงๆ ซ่ึงสรำ้ งด้วยอิฐ หิน หรอื ศิลำแลง ซ่ึงเป็น วสั ดุท่ีคงทน ส่วนท่ีสรำ้ งข้นึ ดว้ ยไม้นัน้ หกั พงั ไปหมดส้นิ สำหรบั อำคำรท่ีอยู่ อำศยั โดยทวั ่ ไปคงจะสรำ้ งดว้ ยไม้ จงึ ไมม่ ซี ำกเหลอื อยู่ ภำพท่ี ๙ กลุ่มเจดยี ์ประธำนในวดั มหำธำตุ สุโขทยั สถำปัตยกรรมท่เี ป็นรูปอำคำรใช้งำนทำงศำสนำ เช่น พระอุโบสถ พระวิหำร สร้ำงเป็ นรูปส่ีเหล่ียมผืนผ้ำ ผนังก่ออิฐโบกปูน มีแต่ประตู สว่ นหน้ำต่ำงใช้วธิ เี จำะช่องเลก็ ๆ แนวตงั้ หลำยๆ ช่องให้แสงผ่ำนเขำ้ หลงั คำ ทำเป็นจวั ่ สูงลดหลนั ่ ลงมำ เช่น วดั มหำธำตุ เมอื งสุโขทยั เครอ่ื งประดบั อำคำร บำงสว่ น เช่น ชอ่ ฟ้ำ บำงครงั้ เป็นเครอ่ื งเคลอื บสงั คโลก สว่ นอำคำรอกี ประเภท [๓๕๕]

หน่ึงคอื อำคำรทเ่ี รยี กวำ่ มณฑปสำหรบั ประดษิ ฐำนพระพทุ ธรปู จะสรำ้ งเป็นรปู สเ่ี หล่ยี มจตั ุรสั สถำปัตยกรรมรปู อำคำรมขี นำดแตกต่ำงกนั ตำมลกั ษณะกำร ใชง้ ำนและควำมสำคญั ของแต่ละแห่ง สว่ นสง่ิ ก่อสรำ้ งท่เี ป็นเจดยี ์มแี บบสำคญั ๒ แบบ ไดแ้ ก่ เจดีย์ทรงกลม หรือเจดีย์ทรงระฆัง บำงทีเรียกเจดีย์ทรงลังกำ ท่สี ำคญั ได้แก่ เจดีย์ท่วี ดั ช้ำงล้อม เมอื งศรสี ชั นำลยั จงั หวัดสุโขทยั เจดีย์วดั สระศรี เมอื งสโุ ขทยั เกำ่ เป็นตน้ ภำพท่ี ๑๐ เจดยี ป์ ระธำนทรงระฆงั มชี ำ้ งลอ้ ม วดั ชำ้ งลอ้ ม เมอื งศรสี ชั นำลยั เจดยี ท์ รงดอกบวั หรอื บำงทเี รยี กวำ่ พุ่มขำ้ วบณิ ฑ์ ทำเป็นรปู คลำ้ ย กบั ก้ำนบัวชูข้ึนปลำยของก้ำนเป็นรูปดอกบัวตูม ท่ีสำคญั ได้แก่ พระเจดีย์ ประธำนท่วี ดั มหำธำตุ เมอื งสุโขทยั เก่ำ พระเจดยี ว์ ดั มหำธำตุท่เี รยี กว่ำ เจดยี ์ ยทุ ธหตั ถี เมอื งตำกเกำ่ เป็นตน้ [๓๕๖]

ภำพท่ี ๑๑ เจดยี ป์ ระธำนทรงยอดดอกบวั ตมู วดั เจดยี เ์ จด็ แถว เมอื งศรสี ชั นำลยั จิตรกรรม จติ รกรรมสมยั สุโขทยั เหลอื อยไู่ มม่ ำกนักและอยใู่ นสภำพ ท่ีชำรุดมำก อย่ำงไรก็ตำมเหน็ ได้ว่ำอิทธพิ ลของประตมิ ำกรรมให้ผลต่อกำร สรำ้ งภำพจติ รกรรมของสโุ ขทยั เป็นอยำ่ งมำก ระบบกำรใชส้ วี ำดภำพเป็นระบบ กำรใช้สที ่เี รยี กว่ำ สเี อกรงค์ ภำพจติ รกรรมท่ยี งั เหลืออยู่ คอื ภำพวำดในคูหำ พระเจดยี ร์ ำยทว่ี ดั เจดยี เ์ จด็ แถว เมอื งศรสี ชั นำลยั จงั หวดั สโุ ขทยั เป็นภำพวำด ในแนวขนำน รูปพระพุทธองค์ประทับนัง่ มีเทวดำ ฤๅษีและกษัตริย์มำนัง่ ฟังธรรม โดยวำดขนำนกนั เป็นชนั้ ๆ มเี สน้ คนั ่ ใหเ้ หน็ วำ่ แยกจำกกนั [๓๕๗]

บรรณานุกรม กรมศลิ ปำกร ๒๕๐๐ ประชุมศิลาจารึกภาคที่ ๑. พิมพ์ครงั้ ท่ี ๓, พระนคร : พระจนั ทร.์ ๒๕๐๗ คาบรรยายสัมมนาโบราณ คดีสมัยสุโขทัย พ.ศ. ๒๕๐๓. พระนคร : ศวิ พร. ๒๕๑๒ รายงานสารวจและขุดแต่งบูรณะโบราณวตั ถสุ ถาน เมืองเก่าสุโขทัย พ.ศ. ๒๕๐๕ - ๒๕๑๒. พระนคร : ครุ สุ ภำ. ขจร สขุ พำนิช ๒๕๓๐ ข้อมูลประวัติ ศาสตร์สมัยกรุงสุโขทัย. กรุงเทพ : ครุ สุ ภำ. จงั หวดั เชยี งใหม่ ๒๕๒๗ ล้านนาไทย. เชยี งใหม่ : ทพิ ยเ์ นตรกำรพมิ พ.์ ประชำกจิ กรจกั ร, พระยำ (แช่ม บนุ นำค) ๒๕๐๔ พ งศ า ว ด า ร โย น ก . พิ ม พ์ ค รั้ง ท่ี ๔ . พ ระน ค ร : ศลิ ปำบรรณำคำร. ประเสรฐิ ณ นคร ๒๕๓๙ ง า น ค้ น ค ว้ า ป ร ะ วัติ ศ า ส ต ร์ไท ย . ก รุ ง เท พ : มหำวทิ ยำลยั เกษตรศำสตร.์ ปรดี ำ ศรชี ลำลยั ๒๕๐๗ เรื่องของศรีสชั นาลยั ภาคที่ ๑. พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๒, พระนคร : เฟ่ืองนคร. พระพทุ ธพกุ ำม และพระพทุ ธญำณ ๒๕๑๓ ตานานมลู ศาสนา. พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๒. เชยี งใหม่ : นครพงิ ค์ กำรพมิ พ.์ [๓๕๘]

ไมท่ รำบผแู้ ต่ง ๒๕๑๔ ลิลิตยวนพ่าย. พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๕. กรงุ เทพ : บรรณำคำร. ศรศี กั ร วลั ลโิ ภดม ๒๕๓๒ เมืองโบราณในอาณาจกั รสุโขทยั . กรุงเทพ : สถำบนั ไทยคดศี กึ ษำ มหำวทิ ยำลยั ธรรมศำสตร.์ สมหมำย เปรมจติ ต์ (ปรวิ รรต) ๒๕๔๐ ตานานสิบห้าราชวงศ์. เชียงใหม่ : สถำบนั วิจยั สงั คม มหำวทิ ยำลยั เชยี งใหม.่ สนิ ชยั กระบวนแสง ๒๕๒๐ ประวัติ ศาสตร์สุโขทัย. พิมพ์ครัง้ ท่ี ๒. กรุงเทพ : พฆิ เนศ. Chand Chirayu Rajani, H.H. Prince 1976 Guide Through the Inscriptions of Sukhothai. Hawaii : University of Hawaii. Coédes, G. 1909 “Document sur I’histories politique et religieuse du Lao Occidental.” Bulletin de I’Ecole Français d’Extrêm Orient. 25/1. Griswold, A.B., and Prasert na Nagara 1990 Epigraphic and Historical Studies. Bangkok : Historical Society of Thailand. Natton, Cammille 1932 Annales du Siam. 3éme partie. Paris : Librairie Orientlalis de Paul Genthner. [๓๕๙]

[๓๖๐]