ภาษาถิ่นเจ๊ะเห(ตากใบ)

ห น้ า | ๙๘ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ดา่ แฉ่ง ก. ใชถ้ ้อยคาวา่ คนอ่นื ดว้ ยคาหยาบ ดาก ดา๊ ก น. ปลายลาไสใ้ หญ่ทท่ี วารหนัก; ไมส้ าหรับอดุ ก้น - เม็ดขนนุ - ดา๊ กขนุน ตะบนั หรอื ส่ิงอ่ืนที่มรี ปู รา่ งอย่างนั้น เช่น ดาก - ไม้สาหรบั อุดก้น - ด๊ากยอน ตะบนั ดากพลุ, ไม้ลม่ิ ท่ีตอกข้ัวลกู ขนุนท่ีตัดมาแลว้ ตะบันหมาก เชื่อว่าทาใหส้ กุ เร็วข้ึน ดา่ ง ดา๊ ง น. นา้ ขเ้ี ถา้ ท่ีเกรอะหรือแช่ไว้ มีรสกรอ่ ย ๆ สาหรับทา ยาและกดั สง่ิ ของ; สารประกอบจาพวกไฮดรอกไซด์ ดาดฟ้า ดา๊ ดฟ่า ของโลหะแอลคาไล ซงึ่ ละลายนา้ ได้ดี มีรสฝาด ถูกมือ ดาน ดา๋ น(ดนิ ด๋าน) ลนื่ คลา้ ยสบู:่ ว. เปน็ ดวงหรือเป็นจุดขาว ๆ ผิดกับสีพนื้ เช่น มอื ดา่ ง, มสี จี างกวา่ สีเดิมเปน็ แหง่ ๆ เช่น ผา้ ด่าง ดา่ น ดา๊ น น. พืน้ ที่ดาดอยบู่ นฟ้า คือ พืน้ สว่ นบนของเรอื และตกึ ดา้ น ด^าน(น^าดาน) ว. แขง็ , แนน่ , เรียกดนิ ทจ่ี ับตัวแขง็ เป็นชนั้ โดยมากเปน็ ดา้ น ด^าน,ค^าง,น^า ประเภทดนิ เหนยี วเนือ้ แน่นที่น้าไหลผ่านไมไ่ ด้ เกาะตวั แข็ง - ดา้ นนอก - ด^านหนอก อยใู่ ต้ผวิ ดิน วา่ ดินดาน - ดา้ นใน - ด^านใน น. ทางผ่าน เชน่ ด่านชา้ ง, ทางผา่ นพรมแดนระหวา่ ง - ข้างนอก - ค^างหนอก ประเทศ เช่น ดา่ นเจดียส์ ามองค์ดา่ นสงิ ขร; ทสี่ าหรับกัก - ข้างใน - ค^างใน ตรวจ คอยระวังเหตุ และปอ้ งกนั ชอ่ งทางที่จะผา่ นเข้าออก ดาบ ดา๊ บ เชน่ ด่านตรวจคนเข้าเมือง ด่านศลุ กากร ดา่ นกกั สตั ว์ ดา้ ม ด^าม น. ไม่อาย เชน่ หน้าดา้ น ดาย ด๋าย,เสีย น. ข้าง, ทาง, ส่วน, เชน่ ดา้ นนอก ด้านใน. - ดา๋ ยย^า - ดายหญ้า น. มดี ยาว น. ส่วนของสิ่งใดสิ่งหน่งึ ทใ่ี ช้ถือใชจ้ ับ เช่น ดา้ ม มีด ดา้ มขวาน, ลกั ษณนามเรียกของบางอยา่ งท่ีมี ลกั ษณะเช่นนน้ั ว่า ดา้ ม เช่น ปากกาด้ามหนึง่ ก. ถาก, ถาง, ตดั , ทาให้เตยี น (การดายหญา้ นอกจากใช้จอบแลว้ ทางตากใบ โดยเฉพาะ ในวดั มีเครอ่ื งมือดายหญ้าอีกชนิดหน่งึ เรียกวา่ “วี” ลักษณะเปน็ ไมก้ ลมขนาดเส้นผ่าศนู ย์กลาง ประมาณ ๑ นวิ้ ยาวประมาณ ๒ เมตร จานวน ๒ ทอ่ น ตอกตะปู ๑ ตวั ใหต้ ดิ กัน โดยใหเ้ ลยกึ่งกลางไปทางโคนไมเ้ ล็กนอ้ ย เอา แผ่นเหล็กบางๆ กว้างประมาณ ๔๐ เซนตเิ มตร มว้ นปลาย เหลก็ ทัง้ สองให้กลม ขนาดพอดีทีจ่ ะสวมโคนไมไ้ ด้ เม่อื สวม แล้วด้านโคนไมจ้ ะถ่างออกประมาณ ๓๐ เซนตเิ มตร ด้าน ปลายไมก้ ว้างกวา่ คนสามารถเข้าไปยนื และใช้มือทั้งสอง จับปลายไม้ แล้วดนุ ไปในทีม่ ีหญ้า หญ้าจะถูกดายออก ปจั จบุ ันหาดไู มไ่ ด้แล้ว)

ห น้ า | ๙๙ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ดา้ ย ด^าย น. เสน้ ดา้ ย ดาล ดา๋ ล(หลัน่ ด๋าล) น. กลอนประตูที่ทาดว้ ยไมส้ าหรับขดั บานประตู ดาว ดา๋ ว อยา่ งประตโู บสถ์ น. โลกอ่ืนๆ ท่เี ห็นเปน็ ดวงๆ มีแสงสวา่ งบนอากาศ ดาวดงึ ส์ ดา๋ วว่าดงึ ในเวลากลางคนื , ชื่อเสอื ชนดิ หนง่ึ ขนาดเลก็ กวา่ เสือโครง่ ตวั มสี ีน้าตาล มจี ุดดาทัว่ ตัว เรียกวา่ เสือ ดา ดา ดาว, การผ่อน เช่น ดาวรถ - ดานา - ดานา น. ชื่อสวรรค์ชน้ั ที่ ๒ แหง่ สวรรค์ ๖ ช้นั ได้แก่ จาตุ - ดาน้า - ดานา่ ม มหาราชหรือจาตมุ หาราชิกหรือจาตมุ หาราชิ - สีดา - สดี า กา ดาวดงึ ส์ ยามา ดสุ ิต นมิ มานรดี และปรนมิ มิตว ดง่ิ โหลนดึง๊ สวตั ดี มีพระอนิ ทร์เปน็ ผ้คู รอง. ดนิ ดนิ ก. ดานา, ปลูกขา้ ว, ดาน้า, มดุ นา้ ว. สีดา, มดื , ดินประสิว ดนิ ซิว้ คล้า ดนิ ระเบดิ ดนิ หรอ่ื เบ๊ิด ดินสอ ดนิ สอ น. ลกู ตุม้ สาหรบั หาสว่ นตรงและสาหรับหยงั่ วดั นา้ . น. พื้นโลก; ธาตุท่มี ีลักษณะแขง็ , ของทีอ่ ยตู่ ามพ้นื ดนิ สอพอง ดินสอพอง โลกถูกน้าละลายได้ ใชท้ าเปน็ ส่ิงของตา่ งๆ ได้ ดน้ิ รา่ ย(นอนร่าย) น. ช่อื ของชนดิ หนงึ่ มักเกดิ จากมลู ค้างคาว สาหรบั ดน้ิ ด^ิ น ทาดินปืน ด้นิ รน พาลน น. ดินปนื อยา่ งแรงใชส้ าหรบั ระเบดิ ใหแ้ ตกทาลาย ไป ดน้ิ ทุรนทุราย ด^ิ นถู่รนถ่รู าย,พาลนแรง น. เคร่ืองเขียนอย่างหนึง่ ทาด้วยวตั ถตุ า่ ง ๆ ชนิดท่ี ไส้ทาดว้ ยแกรไฟต์ผสมดนิ เหนียว มีไมห้ มุ้ เรียกวา่ ดินสอ หรือ ดินสอดา, ถ้าทาจากหินชนวน เรยี กว่า ดนิ สอหิน, ถา้ ไสม้ ีสตี ่าง ๆ เรียกว่า ดนิ สอสี น. ดนิ อยา่ งหนงึ่ สขี าว ใช้ทาตัวอยา่ งแป้ง ก. อาการทส่ี ะบัดหรือฟาดตวั ไปมาอยา่ งแรง เชน่ นอนดนิ้ ชกั ดนิ้ ชักงอ น. เส้นเงิน ทอง หรือทองแดง สาหรับปกั ลวดลาย บนผ้าหรือแพร เป็นต้น ก. กระตือรือร้นขวนขวายเพ่ือใหพ้ น้ จากความ ยากลาบาก ความทกุ ข์ทรมาน หรอื เพื่อให้ดยี ง่ิ ๆ ขนึ้ ไป เชน่ ดิ้นรนจะให้พ้นทุกข์ ดิน้ รนอยากเปน็ น่นั เปน็ นี่ ก. กระตุก, ชักด้ินชกั งอ, ชกั กระตุก เช่น คนเจ็บดิน้ ทุรนทุรายด้วยความเจ็บปวดจากแผลไฟไหม้

ห น้ า | ๑๐๐ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ดบิ ดี ดบิ ดี ว. ด,ี เรียบรอ้ ย, เช่น เกบ็ ไว้ดบิ ดี, บางทใี ชแ้ ยกกนั ดริ จั ฉาน หมายความวา่ ดี เช่น ได้ดิบได้ดี ดี - เขาคนนนั้ ดี เดยี รจั ฉาน น. สัตว์เว้นจากมนุษย์ เช่นหมู หมา ววั ควาย (มัก เหลือเกนิ ใชเ้ ปน็ คาด่า), ใช้ว่า เดรจั ฉาน หรือ ดใี จ ดฉี ัน เดียรจั ฉาน ดดี ดี น. อวยั วะภายในของคนและสตั วท์ บี่ รรจุน้าข้นสี - เค้^านันดี-ดดี ดี ดี ี ดบี กุ เขยี ว มรี สขม ซ่ึงออกจากตบั สาหรับช่วยยอ่ ย ดปี ลี (ดี คาแรก เสียงยาว ดี สี่ อาหาร: ว. มีลักษณะทเ่ี ป็นไปในทางท่ตี ้องการ นา่ ดงึ คาหลัง เสยี งสั้นเร็ว) ปรารถนา น่าพอใจ ใชใ้ นความหมายที่ตรงขา้ มกบั ดน่ื ดม่ื ลกั ษณะบางอยา่ งแลว้ แต่กรณี คือ ตรงขา้ มกบั ชวั่ - ดืม่ เหล้า - ด่มื นา้ เชน่ คนดี ความดี ดอ้ื ดอื้ ดา้ น ดีใจ๋ ก. ยนิ ดี, ชอบใจ, พอใจ ดุ ค^า,ฉาน ส. คาใชแ้ ทนตัวผ้พู ดู เพศหญิง เป็นคาสุภาพ, ดฉิ นั ก็ว่า, ตามแบบผชู้ ายใชว้ ่า ดฉี ัน ผู้หญงิ ใชว้ ่า อฉี ัน, เป็นสรรพนามบุรษุ ท่ี ๑ ดด๊ี ก. ลัด; ยกขน้ึ ดว้ ยแมแ่ รง; เอาน้ิวมือหรอื ไม้สะกดิ ให้ดงั หรอื เล่ือนไป เชน่ ดีดลกู คดิ , ดดี นิว้ ฯลฯ ดบี ุ^ก น. ธาตุลาดบั ที่ ๕๐ สญั ลักษณ์ Sn เปน็ โลหะ ลักษณะเปน็ ของแข็งสขี าวคล้ายโลหะเงิน เนอ้ื อ่อน ใช้ประโยชน์ฉาบผวิ เหลก็ เพ่ือกนั ไม่ใหเ้ ปน็ สนมิ ใช้ ทาโลหะเจือ แผน่ ดีบุกบาง ๆ ใช้สาหรบั หอ่ ของเพื่อ กันช้นื . ดปี ลี น. ไม้เถาชนิดหนึ่ง ดอกมรี สเผ็ดคล้ายพรกิ ไทย ใช้ ทายา ช่ัก,หลาก ก. เหนย่ี วมา, ฉดุ มา, รงั้ มา หมาก,เกล๊อี นไป,โขเข ว. มากหลาย, ถมไป, เกลื่อนไป กิน,มึ่ก ก. กินของทีเ่ ป็นนา้ เชน่ ด่ืมน้าเยน็ หรือนา้ หวาน - กินเหลา้ - กนิ น่าม ด^ื อ ว. ไมเ่ ช่อื ฟัง, ว่ายาก, สอนยาก ด^ื อด^าน ว. ว่ายากอย่างไม่มคี วามอาย คึ^ง ก. ว่ากลา่ วหรอื ทักทว้ งด้วยความโกรธหรือไม่พอใจ (คึ^ง ใช้กับ คน เพราะมีความผิดหรือไม่อยู่ในโอวาท ขอ็ บ ใชก้ บั สุนัข ขึ่ง,ทอ ใช้กบั สตั วทม่ี เี ขา แบ่แก๋ง(ทับศัพท์มาลาย)ู ใชก้ บั ลิง,สุนขั )

ห น้ า | ๑๐๑ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ดนุ ดนุ๋ ,รนุ ดนุ้ ด^ุ น(ดุ^นฟนื ) ก. รนุ ไป, ไสไป ดมุ ดมุ๋ น. ทอ่ น เชน่ กลนื เขา้ ไปท้ังดุ้น, ทอ่ นไม้ขนาดเล็ก ดมุ่ ,ดมุ่ ๆ ดมุ๊ ,ดุ๊มๆ เชน่ ดุ้นฟืน, ลกั ษณนามเรยี กท่อนไมข้ นาดเล็ก ดุเหวา่ กอื เหวา,ตอื เหวา วา่ ดนุ้ เชน่ ฟนื ดุ้นหนงึ่ ฟนื ๒ ดนุ้ ดู แล น. สว่ นกลางของลอ้ เกวียนหรอื ล้อรถท่ีมรี ูสาหรบั ดูถกู ดุโ๋ ท้ก สอดเพลา ดูเถิด,ดเู ถอะ แลเอา๋ เติ๊ด ดูหมิน่ ด๋มู นิ้ ว. อาการกม้ หนา้ กม้ ตาเดินไปเรื่อย ๆ โดยไมด่ ูอะไร หรอื แวะเวียน ดดู ดดู๊ เด็ก แด็ก น. ช่อื นกชนดิ หนง่ึ ตัวผู้มีสีดา ตัวเมยี สีนา้ ตาลย่อม เด้ง ดี๊ด(ดดี๊ อ๊อก) กว่ากาเล็กน้อย บางทีก็มลี ายจุดขาวๆ เดช เด๊ด เด็ดขาด แดด็ คา้ ด ก. ใชส้ ายตาเพอ่ื ใหเ้ หน็ เชน่ ดูภาพ ดูละคร, ระวงั เดน เด๋น รกั ษา เชน่ ดบู ้านให้ดว้ ย ไม่มีคนดเู ด็ก, พนิ จิ พจิ ารณา เชน่ ดูใหด้ ี, ศกึ ษาเล่าเรียน เช่น ดู เด่น เด๊น หนังสือ, เห็นจะ เช่น ดูจะเกินไปละ, ทานาย เชน่ ดูโชคชะตาราศี, ใช้ประกอบกรยิ า เพอื่ ให้รใู้ ห้ เดา ขาด,ขาดหวา่ เหน็ ประจกั ษ์แจ้ง เชน่ คิดดูให้ดี ลองกินดู ก. แสดงอาการเปน็ เชงิ ดหู มนิ่ หรือเหยยี ดหยามเขา คาบอกกล่าวให้รบั รู้ไว้ ก. ดถู กู เหยียดหยามผู้อ่นื , แสดงกิรยิ าท่าทาง พดู จา หรือเขียนเปน็ ลายลักษณอ์ กั ษรเปน็ เชิงดถู ูก ว่ามีฐานะต่าต้อย หรอื ไมด่ ีจริงไม่เก่งจริง เป็นตน้ ก. สูบดว้ ยปาก เชน่ ดูดนม, สบู ด้วยกาลงั เชน่ น้า ดดู ไฟฟา้ ดูด น. คนที่มีอายยุ งั น้อย, ยังเล็ก; ออ่ นวยั กวา่ ในคา วา่ เด็กกว่า ก. ดดี หรือดนั ข้ึนเม่อื ถกู กดหรือถูกบีบ น. อานาจ, บารมี, อทิ ธิพล, อานาจวาสนา ว. เฉียบขาด, ไม่เปลย่ี นแปลง, ว่าอย่างใดทาอย่าง นน้ั , ถงึ ทส่ี ดุ น. ของเหลือที่ไม่ต้องการแลว้ เชน่ คนกินเดน, และหมายถึงสิ่งท่เี หลอื เลือกแลว้ ทง้ิ แล้ว ไม่ ต้องการแลว้ ว. ท่ปี รากฏเหน็ ไดช้ ัดจะแจ้งเพราะนูนข้นึ มา ยน่ื ลา้ ออกมา หรือสงู ใหญ่กวา่ ธรรมดา, และหมายความ วา่ มีคณุ สมบัตหิ รือความสามารถเย่ยี ม เช่น สวย เด่น ดเี ดน่ ก. คดิ คาดเอาเองโดยไม่มีหลกั หรอื เหตผุ ล

ห น้ า | ๑๐๒ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เดาะ เด๊าะ ก. โยนสง่ิ ของขึ้นแลว้ เอาไมห้ รือมอื ตีรบั ให้กระท้อน ขน้ึ , ว. รา้ ว, แตก, จวนจะหักออกจากกนั . เดิน เดิน ก. ยกเทา้ กา้ วไป เดนิ เครอ่ื ง เดนิ เขรือ่ ง ก. ทาใหเ้ คลื่อนไหว เช่น เดินเครอื่ ง เดิม เดิม,เดิมๆ ว. แรก เช่น แต่เดิม, เกา่ เชน่ บ้านเดิม พระราชวัง เดิม, กอ่ น เชน่ เหมอื นเดิม. เดยี งสา เดี๊ยงสา,ภาษา ว. ร้ผู ิดรชู้ อบตามปรกตสิ ามัญ (มักใช้ในความ - เดก็ ไมเ่ ดียงสา - แดก็ ม^ายเดยี๊ งสา ปฏเิ สธ) เชน่ เดก็ ยงั ไมร่ เู้ ดียงสา - เด็กไมร่ ู้เดยี งสา - แดก็ ม^ายโร่ภาษา เดยี ว เดยี ว(คนเดยี ว) ว. หนึ่งเท่านั้นไมม่ ีอนื่ อีก เชน่ คนเดียว เดยี ว กะเดียว,กือเดียว,เดยี ว ว. ประเดียว, ชวั่ ระยะเวลาหนึ่ง, ช่วั ครู่หน่งึ เดยี ะ เดีย๊ ะ ว. คลอ่ งแคลว่ เช่น วา่ เดียะ ว่าวปกั เปา้ สา่ ยเดียะ, - ไตเ่ ดียะขึ้นไป - ต๊ายเด๊ยี ะคื^นไป๋ อยา่ งกระช้ันชดิ ไม่ใหค้ ลาดสายตา เชน่ ตามเดยี ะ เดื่อ เดอ๊ื ,โหลกแมงงม้ี น. ชอ่ื ต้นไม้จาพวกหนง่ึ โดยมากเรยี ก มะเด่ือ ภายในผลมกั มหี นอนและแมลง เดือด ครั่ก ก. อาการที่ของเหลวพล่งุ ข้ึนเพราะความร้อนจดั - น้าเดือดแล้ว - น่ามคร่ักแลว่ เช่น น้าเดอื ด เดอื ดดาล สาผล่งุ ,สาย้าบ ก. โกรธมาก, โกรธพลุ่งพลา่ น เดอื ดร้อน เดื๊อดรอ่ น ก. ไม่เป็นสุข, กระวนกระวาย, รอ้ งทกุ ข์ เดือน เดือน น. ดวงจนั ทร์; ส่วนของปี คือปีหนึง่ มี ๑๒ เดอื น หรือ ๑๓ เดอื นบ้าง (อยา่ งจนั ทรคต)ิ เดือย เดือย น. อวัยวะของไก่ตัวผู้ มีรปู แหลมเรยี ว งอกขึ้นท่ี - เดอื ยไก่ - เดอื ยก๊าย เหนอื ข้อตีนเบอ้ื งหลัง เป็นอาวธุ สาหรบั การต่อสู้ แดก แดก๊ ก. รูส้ กึ แนน่ จกุ ข้ึนในทอ้ ง แดก แด๊ก,แดก๊ ฮ้า ก. กินมาก,กนิ อยา่ งตะกละ แดก ทอื แหลงแด๊ก ก. พูกแดกดัน แดง แดง๋ ว. สชี นิดหน่งึ อยา่ งเลือดหรือสีชาด. น. ชือ่ มดชนดิ ท่ีตวั มสี ีแดง เรยี กว่า มดแดง. แดด แด๊ด น. แสงทพ่ี ุง่ จากดวงอาทิตย์ตรงมายงั โลก, แสง ตะวนั , แสงตะวนั ทส่ี ว่างและร้อน แดดจดั แด๊ดเปรี^ยง,แด๊ดยบ่ั ๆ น. แดดจ้า แดน แด๋น น. ท่ที กี่ าหนดไว้โดยตรงหรอื โดยหมายรู้กัน เช่น ชายแดน ล้าแดน โดกเดก โด๊กเดก๊ ว. โยกเยก, โอนไปโอนมา โดง่ โด๊ง ว. อาการท่ีพุง่ ขึ้นไป เชน่ พลุข้นึ โด่ง ตะไลขน้ึ โด่ง, สงู เชน่ ตะวันโด่ง หวั โดง่ ท้ายโด่ง; เรยี กจมูกทเี่ ป็น สันเดน่ ออกมาว่า จมูกโดง่

ห น้ า | ๑๐๓ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย โดด โด๊ด(โหลกโด๊ด) โดน กือท็อบ,กือแถก,ชน ว. อันเดยี ว, เดยี ว เชน่ กระสนุ ลกู เดยี ว ได้ ด^าย ก. กระทบกระทั่ง, กระทบกระแทก, สัมผัสถกู ต้อง; ถูก เช่น โดนต.ี ได้กัน ด^ายกนั ได้การ ด^ายก๋าน ก. รับมาหรือตกมาเปน็ ของตัว เช่น ได้เงนิ ได้ ได้ใจ ด^ายใจ๋ ลูก ไดแ้ ผล; ใช้ประกอบทา้ ยคากริยามีความหมาย ไดช้ ่อื ด^ายเฉอ่ ตา่ ง ๆ แลว้ แต่ความแวดล้อม คอื อาจ, สามารถ, ไดท้ ่ี ด^ายเถ่ เชน่ เดินได้ เขียนได้; สาเร็จผล เชน่ สอบได้; อนญุ าต เช่น ลงมอื กนิ ได้ ไปได้ ก. ไดเ้ ป็นผวั เมยี กนั ก. ได้เรอ่ื ง ก. เหิมใจ, ย่ามใจ, ชะล่าใจ, กาเริบ ก. ข้นึ ช่ือ, มีชือ่ เสียง ก. ถึงทเ่ี หมาะ, ถึงที่กะไว้, พอดี

ห น้ า | ๑๐๔ ต ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ภำษำกลำง ตอ๋ (ต๋อด๊าว) ต็อก,พลด่ั ก. หยอ่ นลง เชน่ ตกเบ็ด; พลาด เช่น ตกจากรถ. ต.เต่า - ต็อกปลา ว. ตลอด, บรรลุ, สาเรจ็ , เช่น ปลงตก คดิ ตก ตก - พลด่ั รอ็ ด - ตกปลา ตง๋ น. ไม้เครอ่ื งเรือนท่ีวางทบั บนรอด สาหรบั รองพ้นื - ตกจากรถ หรอื ฟาก; ชอื่ ไม้ไผ่ชนิดหนึง่ เรียก ไม้ไผ่ตงลาตน้ ตง ต๋อง(ขา่ ต๋อง) ใหญ่ ไมม่ หี นาม งิดงดิ ก. ชักเอาเงนิ ไวจ้ ากขาไพ่ท่เี ป็นผกู้ นิ หรือลูกค้าท่ี ตง๋ แทงถูกในการพนนั บางชนิด เช่น ถว่ั โป ตงิด ตอ็ ด ว. เลก็ นอ้ ย, ทีละน้อยๆ, พอรู้สึกเล็กน้อยวา่ เปน็ ตะ๊ ต๊ิหยะ อย่างนัน้ อย่างนี้ เป็นอาการทางกายหรือเป็นอาการ ตด ต๊ะถาคอ็ ด ทางจติ เชน่ รสู้ ึกหวิ ตงดิ ๆ รู้สึกโกรธตงิดๆ ตตยิ น. ลมท่อี อกจากทวารหนัก; ก. ผายลมให้ออกจาก ตถาคต ต็อน ทวารหนกั ต็อบ ว. ที่ ๓ คารบ ๓ มกั ใช้ประกอบหน้าคาอนื่ ... ตน้ ตือบะ๊ น. ผู้บรรลุสจั ธรรมถึงความเป็นไปอยา่ งนัน้ , พระ ตบ นามพระพุทธเจา้ , พระนามทใี่ ชเ้ รยี กพระพุทธเจ้ามี ตบะ ต๋ม,ซอื ลดุ้ ,ซอื หลุด ต่าง ๆ กัน เชน่ พระพุทธเจา้ พระทศพล พระ ศาสดา พระสพั พัญญู พระผูม้ ีพระภาคเจ้า พระ ตม โลกนาถ พระสุคต พระธรรมราชา พระ มหามุนี พระธรรมสามี พระสยัมภู พระสมั มาสัมพทุ ธเจ้า พระชนิ พระโคดม พระศรีศากยมนุ ี น. โคน, ลา น. ชื่อผกั ชนดิ หน่งึ ข้นึ ในน้า ดอกสขี าบ เรยี กว่า ผักตบชวา, ก. ตีด้วยฝ่ามอื หรอื ตดี ้วยของแบนๆ น. ความเพียรเครื่องเผาผลาญกิเลส คอื พิธีข่ม กิเลสโดยทรมานตัว; ข้อปฏิบัติของพระพุทธศาสนา หมายถงึ การทาความเพยี รเพื่อกาจดั กิเลสออกจาก จิต การรักษาศลี การทาสมาธิ การรกั ษาธุดงค์ ฯลฯ เป็นตบะทง้ั สิ้นความอดทนอยา่ งแรงกล้าเป็น ยอดของตบะ, ในศาสนาฮินดู หมายถึงการทรมาน ตัวเพ่ือฝึกจติ ให้เข้าถงึ ความเป็นพรหม น. เลน, โคลนตม, โคลน เชน่ พวกชา้ งชอบลงแช่ น้าปลักตมเหมือนพวกควาย

ห น้ า | ๑๐๕ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ตม้ ตอ็ ม ก. กิริยาที่เอาของเหลวเช่นนา้ ใส่ภาชนะแลว้ ทาให้รอ้ น ให้เดือดหรือใหส้ ุกเช่น ต้มน้าตม้ ขา้ ว ต้มมัน; ทาให้ ตรง ตรง๋ ,เส่อ สะอาดและสกุ ปล่ัง เช่น ตม้ ผา้ ตม้ ทอง ต้มเงนิ . ว. เรียกส่งิ ท่ีตม้ แลว้ เช่น น้าตม้ ข้าวตม้ มนั ต้ม ตรวจ ตร็วจ,กร๊วด ว. ไมค่ ดโคง้ เช่น ทางตรง, ไม่งอ เชน่ นั่งตัวตรง, ตรวน ตรว๋ น, กร๋วน ไมเ่ อยี ง เช่น ตัง้ เสาใหต้ รง ยนื ตรง ๆ; ซอ่ื , ไม่โกง, ตรอก ตร๊อก,ทางกอื ลา เชน่ เขาเปน็ คนตรง; เทยี่ งตามกาหนด เช่นเวลา ๓ ตรอง ตรอ๋ ง,กรอ๋ ง โมงตรงนาฬิกาเดินตรงเวลา; เปิดเผยไมม่ ลี ับลมคม ตรอม ตร๋อม,กร๋อม ใน, ไมป่ ดิ บงั อาพราง, ไม่อ้อมค้อม, เช่น พูด ตระกูล ตากู๋น,ตอื กุ๋น(บางทที ับศัพ์ ตรงไปตรงมา บอกมาตรง ๆ; ร่ี, ปร่ี, เช่น ตรงเขา้ ตระเตรยี ม มลายวู ่า บั้งกา๋ ,บ่าก๋อ) ใส่; ถกู ต้องตาม เชน่ ตรงเปา้ หมาย. บ. ท่แี ห่งใด ตระบัด กะ๊ เกรียม,เกรียม แห่งหนงึ่ โดยเฉพาะ เช่น ตรงน้ี ตรงนน้ั ตระแบก ตอื บั^ด ตระหน่ี ตือแบ๊ก ก. ตรวจสอบ, ตรวจทาน, สารวจ, สอดสอ่ ง, ตรา คี^เหนยี ว สารวจ, ตรวจตรา, ตรวจด,ู ตรวจโรค ตรากตรา ตรา๋ ,กร๋า,จะ๊ (ทับศัพท์ มลายู) น. โซ,่ โซต่ รวน, เคร่อื งพันธนาการ ตราบ ตร๊ากตรา,กรา๊ กกรา น. ทางทแ่ี ยกจากถนนใหญ่เปน็ ซอกเข้าไป, ทางแคบ ตรี ตรา๊ บ ก. คิด, ตรกึ ด,ู นึกดู ตรี,กรี ก. ตรม, ตรอมตรม, ระทม, เศร้า, ทกุ ข์ใจ น. เชือ้ สาย, วงศ,์ สกุล, เครือญาติ, วงศ์วาน, สายเลอื ด ก. จัดแจงไวใ้ ห้เรยี บร้อย ว. ประเดียว, บัดใจ, ทันใด, ก. พลันไป, ฉอ้ โกง เชน่ บ่อย่ใู นสัตย์ น. ช่ือตน้ ตะแบก ลาตน้ ใชท้ ากระดาน ว. หวงไม่อยากให้ง่าย ๆ เชน่ ตระหนี่ ทรพั ย์ ตระหน่คี วามรู้ น. เครื่องหมายทม่ี ลี วดลายและทาเป็นรูปตา่ ง ๆ สาหรับ ประทบั เปน็ สาคญั ก. ประทับเป็นสาคญั เช่น ตราไว้ ว. ทนทาอยา่ งไมค่ ดิ ถึงความยากลาบาก เช่น ทางานอย่างตรากตรา; อย่างสมบุกสมบัน, อย่างไม่ ปรานปี ราศรัย, เชน่ ใชอ้ ยา่ งตรากตรา น. ข้าง, ฟาก, รมิ . สนั . จนถงึ , เม่อื , เชน่ ยงั มีลม หายใจอย่ตู ราบใดก็ถือว่ายงั มีชีวติ อยตู่ ราบน้นั ว. สาม เชน่ ตรเี นตร, ชนั้ ท่ี ๓ (ใชเ้ ก่ียวกบั ลาดบั ชนั้ หรือข้นั ของยศ ตาแหน่ง คณุ ภาพ หรอื วทิ ยฐานะ ต่ากวา่ โท สงู กว่า จตั วา) เชน่ รอ้ ยตรขี ้าราชการช้ันตรี ปริญญาตร;ี เรยี กเคร่ืองหมายวรรณยุกตว์ ่า ไมต้ ร.ี

ห น้ า | ๑๐๖ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ตรึง ตรงึ ,กรงึ ตรู่ ชา่ วหมดื ก. ทาใหอ้ ย่กู บั ที่ เชน่ ตรงึ ตะปู ตรงึ ทีน่ อน ตรึงขา้ ศกึ , ทา ตลก ตือหลอ็ ก ให้อย่คู งท่ี เชน่ ตรงึ ราคาสินคา้ ไว,้ ติดอยู่ เชน่ ตรึงใจ ตลบ ตือหล็อบ น. เวลาสาง ๆ, เช้าตรู่ ตลอด ตอื ล้อด ก. ทาใหค้ นอืน่ ขบขันดว้ ยคาพูดหรอื กิรยิ าท่าทาง เปน็ ตน้ ; ว. ขบขัน, ทีท่ าใหค้ นอื่นขบขันดว้ ยคาพูด ตลับ ตอื หลบั ,กุบ หรอื กิริยาท่าทาง เชน่ หนังตลก ตลาด ตือลา้ ด ก. ฟุ้ง เช่น ถนนตงั้ แตจ่ ันทบรุ ไี ปถึงตราดมฝี ุน่ ตลบ ไปตลอดทาง: ยกกลบั , หกกลบั , ยอ้ นกลบั เช่น ตลิ่ง ตอื ลิ้ง,ล้ิง เมื่อตืน่ นอนแล้ว เขาตลบชายม้งุ ไว้บนหลงั คาม้งุ ตวง ตร๋วง,กรว๋ ง ตว่ น ต๊วน บ. แต่ต้นไปจนถึงปลาย, แตต่ ้นจนจบ, แตจ่ ุดหนง่ึ ตว้ มเต้ียม ต^วมเต^ี ยม ไปจนถึงอีกจดุ หนึง่ , เชน่ ตลอดวันตลอดคนื ดแู ล ตวัก ตือหวกั ,กือหวัก,จือหวกั ใหต้ ลอด ทาไปไม่ตลอด, ท่ัว เชน่ ดูแลไมต่ ลอด ตวัด ตอื หวัด,กอื หวัด น. ภาชนะอย่างหน่ึงสาหรบั ใสข่ ้ผี ้งึ สีปาก บางทีก็ใส่ ตวาด ตือว้าด,คอยา้ ก ของอ่นื ๆ มรี ปู ตา่ ง ๆ กนั โดยมากมักใชใ้ น ตอ ตอ๋ (ต๋อมา่ ย) เช่ียนหมาก ตอแย กว๋ น,กว๋ นใจ๋ ตอม่อ ตอ๋ ม^อ น. ทีช่ ุมนุมเพอื่ ซือ้ ขายของต่าง ๆ; สถานท่ซี งึ่ ปรกติ ตอ่ ตอ๊ จดั ไวใ้ ห้ผ้คู ้าใช้เปน็ ทช่ี ุมนุมเพื่อจาหน่ายสินค้า ประเภทสตั ว์ เน้ือสตั ว์ ผกั ผลไม้ หรืออาหารอันมี สภาพเป็นของสด น. สว่ นของฝ่งั ทไี่ มล่ าดริมแม่นา้ ลาคลอง ก. ตกั ด้วยภาชนะตา่ ง ๆ เพ่อื ใหร้ ้จู านวนหรอื ปรมิ าณ น. ช่อื แพรชนิดหนึ่ง เนอื้ เกล้ยี งเปน็ มันด้านเดียว ทอเปน็ ลายสอง ว. ดว้ มเด้ียม, ไม่วอ่ งไว, อุ้ยอ้าย, ช้า ๆ น. เครอ่ื งตักข้าวตกั แกง เดมิ ทาดว้ ยกะลามะพร้าว ก. วัดใหม้ ้วนเขา้ มาโดยเรว็ เช่น ตวดั ผ้าทหี่ ้อยอยู่ ขึ้นบา่ ตวดั ชายกระเบน, แกว่งไมห้ รือเชอื กให้ ปลายม้วนเขา้ มา เช่น ตวัดแส้ ก. ตะคอก, ขู่เตม็ เสียง, คุกคามดว้ ยแผดเสียง, พูด เสียงดังดว้ ยความโกรธ น. โคนของตน้ ไมท้ ลี่ าต้นถูกตัดหรือหกั ลงแล้ว ก. ยวั่ ให้เกดิ ความราคาญหรอื ใหโ้ กรธ(มกั ใช้ใน ความปฏเิ สธ) เชน่ อยา่ ไปตอแยด้วย น. เสาส้นั สาหรบั ค้าพนื้ เรอื น น. ตดิ ตอ่ ,หรือตอ่ ให้ตดิ กนั ,ตวั แมลงพวกหน่งึ มี หลายชนิด มกั มีเหลก็ ในท่กี น้ ตอ่ ยเจบ็ บางชนิดก็ กดั เรียกวา่ ตัวต่อ

ห น้ า | ๑๐๗ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ตอ้ ต^อ น. โรคอยา่ งหนงึ่ เกดิ ท่ีลูกตา ทาให้ตาพิการมอง ตอก ต๊อก อะไรไมเ่ หน็ ชัดเจน หรืออาจทาให้ตาบอดได้ ตอก ตอ๊ กบิด ก. เอาค้อนหรอื สง่ิ อนื่ ตตี ะปใู หเ้ ขา้ ไป ตอง ต๋อง(ผ๋ายต๋อง) น. ไม้ไผ่ท่ีจกั บาง ๆ สาหรบั ผูกมัดหรือสานสง่ิ ตา่ ง ต้อง ต^อง ๆ. ต่องแต่ง ต๊องแต๊ง น. ไพ่ชนดิ หนึ่ง โดยมากมักเล่น ๖ คน เรียกวา่ ไพ่ ตอด ตอ๊ ด ตอง ตอน ตอ๋ น ก. ถูก; เปน็ กรยิ าชว่ ยบอกลักษณะของกริยาอ่นื ให้รู้ ตอน ล็อก แน่ เชน่ ต้องกนิ ต้องนอน. ต้อน ต^อน,หลา่ ย ว. อาการท่ีแขวนหรือห้อยแกวง่ ไปแกวง่ มา ตอบ ต๊อบ ก. ขบ, กัด, เอาปากงับ. ตอเบา กือไตเ๋ บ๋า น. หว้ ง, ชุด, ท่อน, ระยะ, วรรค. ก. แบ่ง, ตดั , ตอม ตอ๊ ม เช่น ตอนไพ่, ทากง่ิ ไม้ให้ออกราก โดยวธิ ีเอามดี - แมลงวนั ตอม - แมลงวนั ตอ๊ ม ควั่นแลว้ เอาดินพอก, ทาสตั วใ์ ห้หมดพชื พนั ธุ์ ตอ่ ม ตอ๊ ม - ต่อมน้าลาย - ตอ๊ มน่ามลาย ก. ตัดหรอื ทาลายอวัยวะซ่ึง เปน็ ส่วนหนงึ่ ของการ ตอ่ ย ต๊อย สืบพันธเ์ุ พ่ือไม่ให้เกดิ ลูก ต้อย ต^อย ก. ไล่ เช่น ลุงมากาลงั ต้อนไก่ใหเ้ ขา้ เล้า เพราะเย็น ตะกร้อ ตือกร^อ,โหลกกร^อ มากแลว้ ตะกรา้ กือแจ๋ง ก. ทาหรอื พูดโตใ้ นทานองเดยี วกบั ทีม่ ีผู้ทาหรือพดู มา เช่น ชกตอบ ตตี อบ ดา่ ตอบเยยี่ มตอบ, กลา่ วแก้ เชน่ ตอบปัญหา, กลา่ วเมอ่ื มีผู้ถาม เช่น ตอบคาถาม, แจ้งกลับไปให้อกี ฝ่ายหนง่ึ รู้ เชน่ ตอบจดหมาย. น. ต้นกระถิน ก. กริ ิยาทแ่ี มลงตวั เล็ก ๆ เช่น แมลงวนั มาเกาะ หรอื จับหรือบินวนเวยี นอยู่ใกล้ ๆ น. อวยั วะของคนและสตั ว์ ทาหนา้ ที่สร้างและหลง่ั สารท่มี ีประโยชน์และมโี ทษต่อร่างกาย ก. ชก เชน่ ตอ่ ยปาก ว. จ้อย, เตี้ย, เลก็ , นอ้ ย, เชน่ ไก่ต้อย, ว. หย่อย ๆ, ตามกันไปติด ๆ, ตามหลังไปติด ๆ เช่น เดนิ ตาม ต้อย ๆ น. ของเล่นสานดว้ ยหวาย ใชเ้ ตะเลน่ , ปจั จบุ นั หา หวายยาก ใชเ้ ส้นพลาสตกิ แทนหวาย, เรยี กการ แขง่ ขันท่ใี ชต้ ะกรอ้ วา่ เซปักตะกร้อ; เครอื่ งมือ สอย ผลไม้ มีดา้ มยาว รูปรี ทาดว้ ยไมเ้ ป็นซ่ๆี น. ภาชนะสานโปร่งสาหรับใสส่ งิ่ ของ มรี ูปต่าง ๆ บางชนดิ มหี หู ว้ิ บางชนดิ ไม่มี

ห น้ า | ๑๐๘ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ตะกวด แลน,ผอ่ แลน น. สัตว์คล้ายจ้งิ จก ตัวใหญ่ สนี า้ ตาลเหลอื ง ปาก ตะกอน ตอื ก๋อน แหลม ลนิ้ ยาวแยกเป็น ๒ แฉก หนังหยาบ หางยาว อาศยั ท้ังบนบกและในนา้ , บางทเี รียก จะกวด หรอื ตะกั่ว ตอื กว๊ั แลน ตะกาย ตือก๋าย ตะกี้ กือเดยี วน,ิ แหรกกือเดียว น. ส่งิ ท่ลี ะลายปนอยูใ่ นน้าหรือของเหลวอนื่ แลว้ ตก จมลงนอนกน้ ภาชนะเป็นต้น; สารตา่ ง ๆ ท่ีผพุ งั ตะกยุ ตือกยุ๋ ทาลายโดยทางวธิ กี ล ทางเคมี หรอื ทางพัฒนาการ ตะกูด ตือกดู๊ ,กู๊ด ของชีวิตแล้วตกจมทบั ถมเนอ่ื งจากการกระทา ตะเกียง ตอื เกียง ของนา้ ลม หรือธารนา้ แข็ง ตะเกยี บ ม่ายเกี๊ยบ น. แรจ่ าพวกโลหะ มลี ักษณะออ่ น ละลายตวั ง่าย ตะโกน กอื โลย้ ตะไกร ตือไกร,๋ คือไกร,๋ ไกร๋ ก. ปนี , คยุ้ ขว่ น เชน่ แมวตะกายฝา ตะขบ ขร็อบ(ต็อนขร็อบ,โหลก ขร็อบ) ว. มอื่ กี๊, ประเดยี ว, สกั ครู่ เช่น ตะกีฉ้ นั เหน็ กระทงิ ตะเขบ็ ตอื แข็บ ตวั ใหญ่วิ่งไปในป่า ตะเข้ เค^,ต็อเค^ ก. เอามือหรอื เท้าหนา้ คุ้ยหรือขว่ น ตะโขง เค^โค้ง น. หางเสือเรือ ตะคริว ตือควิ น. เคร่ืองใช้สาหรบั ตามไฟ มรี ูปตา่ ง ๆ ตะครุบ ครบุ่ ,ตือครุ่บ ตะคอก คอื ยา้ ก น. ชอ่ื เครอ่ื งใช้สาหรับคบี อาหารกิน ทาดว้ ยไม้ งา ตะค่มุ เหน็ เงาๆ พลาสติก หรอื เงนิ เปน็ คู่ ๆ; ชือ่ เสาคู่ทีร่ ับเสาสูง ๆ เช่น เสาพมุ่ เสาหงส์ เปน็ ต้น ตะเคียน เคียน,ม่ายเคียน ก. ออกเสียงดังกวา่ ปรกตเิ พ่ือใหไ้ ดย้ ิน น. เครอ่ื งมือสาหรบั ตัดโดยใชห้ นบี มี ๒ ขา น. ต้นไมช้ นิดหน่ึง, ตน้ มหี นาม ผลกลมคล้ายผล มะขามปอ้ ม รสเปร้ยี ว ๆ หวาน ๆ เจือฝาด น. แนวผ้าหรือส่ิงอนื่ ตอนท่ีเย็บติดกัน น. จระเข้. น. จระเขพ้ ันธ์ุหน่งึ ปากยาวเรียวเหมือนปลา กระทุงเหว ไม่ดุรา้ ย จับปลากินเปน็ อาหาร ปรกติ ไมท่ าร้ายคน มที ่ีอยตู่ ามลาน้าภาคใตข้ องไทย มาเลเซยี บอรเ์ นยี ว และหมูเ่ กาะอนิ โดนเี ซยี น. อาการของกลา้ มเนื้อท่ีหดตวั และค้างอยู่ ทาให้มี อาการเจบ็ ปวด (เหมือน ตะคิว) ก. เอามือตะปบลงจับโดยเรว็ ก. ตวาด, ขเู่ สียงดัง ว. ท่เี หน็ เป็นเงาดา ๆ เพราะอยใู่ นที่หรอื ในระยะท่ี เหน็ ไม่ถนัด น. ช่อื ตน้ ไม้ชนิดหนง่ึ ตน้ ใหญ่ใบเรียว เน้อื ไม้แข็ง ใชเ้ ล่ือยเป็นกระดาน และขุดทาเรอื

ห น้ า | ๑๐๙ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ตะไคร่ ไคล,ไคลน่าม น. พืชสีเขียวทีเ่ กดิ ติดอยตู่ ามต้นไม้ บางทกี ็เกิด ตะไคร้ ตอื ไคร ในนา้ และตามพนื้ ดินหรือกาแพง ทีช่ ุ่มช้นื น. ต้นไมช้ นิดหน่งึ ขน้ึ เป็นกอ กล่ินหอม ใชป้ ระสม ตะนอย ม็อดตือง้อย,ม้อดง้อย เครอ่ื งแกง ตะบอง ตือบ๋อง น. ชอื่ มดชนิดหนงึ่ มีอวยั วะสาหรับตอ่ ยปล่อยนา้ ตะบนั ยอน พิษทาใหเ้ จ็บปวดได้ น. ไมส้ น้ั กลมกม็ ี เปน็ เหลีย่ มก็มี สาหรับถอื ตกี นั ตะไบ ตอื ไบ๋ น. เครื่องตาหมากของคนแก่ มีรปู คล้ายกระบอก ตะปู แหล็กโคน ก้นสอบ โดยมากทาดว้ ยทองเหลอื ง ตะพาน ซอื พาน,ตอื พาน,ตอ่ื พาน น. เหลก็ เครอ่ื งมือใชถ้ โู ลหะอ่ืนๆ ให้เกล้ยี งเกลาเป็น ตน้ มหี ลายชนดิ เชน่ ตะไบท้องปลิง ตะไบหางหน,ู ตะพาบ ผาบนา่ ม ว. ถ,ู ลับ, ขดั , ฝน เชน่ หลังเลิกเรยี นเขารีบกลบั บ้านมาช่วยพอ่ ตะไบเหลก็ ทุกวัน ตะเพิด ยกิ่ เสีย ตะโพก ตือโผก,กอื โผก น. ส่งิ ทาด้วยโลหะ มีปลายแหลม หัวมนแบน ขนาดต่าง ๆ กนั สาหรับตรงึ สิ่งอ่ืนใหแ้ นน่ โดยใช้ ตะใภ้ โหลกพ่าย ค้อนตอกลงไป ตะรงั ดงั ตา๋ ง น. ส่ิงปลกู สร้างทท่ี าสาหรับข้ามแมน่ า้ ลาคลอง บาง ตะราง ร้าง,คกุ่ ทที าย่ืนลงไปในน้าสาหรับขึ้นลง ตะลงิ ปลิง เฟอื งตรน๋ น. ชื่อเต่านา้ จดื กระดองออ่ นนิ่มมีเชงิ แผ่กว้าง ตนี ตะวนั กือหวนั ,ตือหวัน เปน็ แผน่ แบนคลา้ ยพาย หลายชนดิ มจี มกู ย่ืนยาว ตะวันตก กอื ต็อก ตะวันออก กอื อ๊อก,ตืออ๊อก ก. ตวาดใหห้ นีไป, ร้องให้ตกใจหนไี ป, ไลส่ ่งไป ตะเวน กอื เหวน น. ส่วนของรา่ งกายเบอ้ื งหลงั ถดั บัน้ เอวลงไป มเี นอ้ื ตะหลิว เจ่ยี นสี่ เป็นกระพุ้งทั้ง ๒ ข้าง, กลา้ มเนอ้ื ส่วนบนท่นี นู ขน้ึ ของ โคนขาสัตวส์ องเท้าหรอื โคนขาหลังของสตั ว์ส่เี ทา้ น. สะใภ้ น. ช่อื ตน้ ไมช้ นดิ หน่งึ ฝักเป็นขนถกู เข้าคนั หรือ หมามุ่ย น. ทคี่ ุมขังนักโทษ, เรือนจา น. ช่อื ต้นไม้ชนิดหนึง่ ใบคลา้ ยใบมะยม และลกู ยาว คลา้ ยมะดัน รสเปร้ียว น. ดวงอาทิตย์ น. เรียกทศิ ที่ดวงอาทติ ย์ลับขอบฟ้าวา่ ทิศตะวนั ตก น. เรียกทิศทีด่ วงอาทิตยโ์ ผล่พ้นขอบฟ้าวา่ ทิศ ตะวันออก ก. เท่ียวตรวจตรา น. เหล็กปลายแบน มดี า้ ม ใช้แซะหรือตกั ของใน กระทะ

ห น้ า | ๑๑๐ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ตะแหลนแป๋น แบน๋ แซะ ว. ประกอบคา แบน ให้รวู้ ่าแบนมาก เช่น แบน ตะแหลนแป๋น ตะโหงก นอ้ ก น. ส่วนที่นนู ข้ึนจากบนคอววั ตก๊ั แตน ตอ็ กกือแตน๋ น. แมลงพวกหนึ่ง ขายาว กระโดดไกล มปี ีกบนิ ได้ ตง่ั แขร่,แขระ น. โตะ๊ ส่ีเหลย่ี มรเี ล็กๆ สาหรับรองเท้าหรือน่ัง ตง้ั ต^ั ง ก. วาง; วางใหอ้ ยู่; ทรง, ดารง; ชูไว้ ตนั ตนั ว. ไม่กลวง, ไม่ทะลุตลอด, เช่น คลองตัน ตรอก ตนั ทอ่ ตัน ตณั หา อา๊ ด น. ความทะยานอยาก, โดยทั่วไปใช้หมายถึงความ ใครใ่ นกาม ตวั ตวั น. ร่างกาย; คาใชเ้ รียกคน สตั ว์ และส่ิงของ บางอยา่ ง เชน่ สนุ ขั ๕ ตวั ตัวผู้ ตอื โพ น. เพศผู้ (ใช้เฉพาะสัตวแ์ ละพืชบางชนิด) เชน่ แมว ตัวผู้, นอตตัวผู้, เรยี กตน้ ไม้ที่ไม่มผี ลตลอดไป เชน่ ตัวเมีย ตือเมยี มะละกอตัวผู้ น. เพศเมีย (ใช้เฉพาะสัตว์และพชื บางชนดิ ) เช่น ตวั ต^ั ว แมวตัวเมยี , นอตตวั เมยี ตา ตา๋ น. บัตรบางอย่างท่ีแสดงสทิ ธิของผู้ใช้ เชน่ ตวั รถ ตวั หนัง ตา ผ่อแก๊ - พช่ี ายหรอื - โต๊ะชาย น. สว่ นหนง่ึ ของร่างกายคนและสตั ว์ ทาหนา้ ที่เป็น น้องชายของตา เครอ่ื งดูรปู - พีส่ าวหรอื น. พ่อของแม่, ใชเ้ ป็นคานาหน้าชื่อคนแก่วา่ ตา น้องสาวของตา นน่ั ตาน่ี - พ่อของตา ตาก - โตะ๊ ตา่ ง - ผอ่ ถวด ว. หา่ ง, แบะออก, เช่น ผงึ่ แดดจนแหง้ เช่น ข้าว - ไวด้ ตู า่ งหนา้ ตา๊ ก ตาก. ก. แผร่ ับ, ผึ่ง; ตรา เชน่ เดนิ ตราฝน คือ เดนิ ตา่ งหาก ตากฝน ตานขโมย ตา๊ ง ว. แทน, เหมือน, เช่น แกต้ ่าง ดตู า่ งหน้า ตา้ น - ว่ายแลต๊างน^า ตานี ต^ั งฮา๊ ก,จีซ้วน ว. อีกส่วนหนงึ่ - ปตั ตานี เป๋นซือเดือน - กลว้ ยตานี ต^าน(ตอ๊ ต^าน) น. ชื่อโรคชนดิ หนง่ึ ท่ีเด็ก ๆ เปน็ มอี าการผอมแหง้ พุงปอ่ ง ตา๋ หนี - ตา๋ หนี ก. ทดั ทาน, คดั คา้ น, ตอ่ สู้ - กล^วยมงั ขื่อลา น. ชอื่ แขกท่ีอย่เู มืองปัตตานี, ชอื่ กล้วยชนิดหนงึ่ มี เมลด็ มาก, ช่ือน้ามนั ชนดิ ขน้ ๆไว้ใส่ผม

ห น้ า | ๑๑๑ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ตาม ตา๋ ม ก. ไปหรอื มาข้างหลัง โดยลาดับเหตุการณ์ท่ีมีมา ตาย ก่อน ตายโหง ดอ๋ ย(ใช้สาหรับ สามัญชน) ก. สิ้นใจ, ไมเ่ ปน็ อยูต่ ่อไป ตายโคม ตาลปัตร ล่บั (ใช้สาหรับ พระสงฆ์) ตา - ตาข้าว ดอ๋ ยโฮง้ ก. ตายผิดธรรมดาโดยอาการร้าย เช่น ถูกฆา่ ตาย - ตาเคร่อื งแกง ตา่ ตกนา้ ตาย ตาตา ตานาน ต๋ายโคม น. ไขท่ ่ีตายระหวา่ งฟัก ตาบล ตาแย พัด่ น. พดั เปรยี ญ, พัดยศ ตารวจ ทิ^ม ก. โขลก; ทม่ิ , ใช้สากหรือสิ่งอื่นท่ีคลา้ ยคลงึ เชน่ นัน้ ตารา ตาลงึ - ทิ^มค^าว ท่มิ ลงไปอยา่ งแรงเรือ่ ยๆ ตาเสา - ทิ^มเขร่ือง ตาหนิ ตา๊ ว. ไม่สูง, เต้ีย. ตาหนัก ตาแหนง่ ตาตา๋ ว. ตาหูตาตา, คาตา, ต่อหน้าต่อตา ติ ตง่ิ ตาหนาน น. เร่อื งแสดงกจิ การอันมมี าแลว้ แต่ปางหลัง ตี ต๊าบ๋น,ตาบ๋น น. ถิ่น, หม่บู ้านแห่งหนึง่ ๆ ต่ี ต่างวา่ โตะ๊ บอื่ ดัน(เพยี้ นจากมลายู ว. เรยี กหมอทท่ี า การคลอดลูกวา่ หมอตาแย หรือ ตนี ตบี วา่ โต๊ะบีแด) แพทย์ผดุงครรภ์ แผนโบราณ ตาร้วด น. ผทู้ ่มี ีหนา้ ทต่ี รวจตราและรักษาความสงบ ตา๊ หรา,ตาหรา น. หนังสือวชิ าความรู้ต่าง ๆ ตอื -มลึง น. ไม้เถาชนดิ หน่ึง; มาตราเงินเท่ากบั ๔ บาท มุนเสา,หมุ่นเสา น. ช่อื ตน้ ไมช้ นิดหนึ่ง ตานิ น. รอยซ่งึ เป็นเคร่ืองหมายในกายตัวและสิ่งของ, รอยเสีย. ก. ติเตียน ต๊าหนัก,ตาหนัก น. เรือนหรอื ตึกของเจา้ นาย ตาแนง้ น. ที่, ทต่ี ้ัง; หนา้ ท่ี เต๊ะ ก. พดู แนะนาใหร้ ู้ว่าผิด, พูดให้ดี, ทกั ท้วง ตง๊ิ น. เน้ือหรือสิง่ ที่งอกออกมาเป็นปมนอ้ ย ๆ ต่ี ก. โบย; รัน; รบ; ทาใหแ้ ตก เช่น ตีความ; ทา เส้นตรง เชน่ ตีบรรทัด; กด, ประทบั , เชน่ ตพี ิมพต์ ี ตรา; ทาใหต้ ิดตอ่ กนั เชน่ ตีเกลียวเชือก; กาหนด เชน่ ตีราคา; เทียบ เชน่ ตฝี ปี าก ตีเสมอ; ยงั แปล ต่างจากนี้ไดอ้ ีก แลว้ แตก่ รรมประกอบขา้ งท้าย ต^ี น. การเลน่ ของเด็กที่ไลจ่ บั กันและรอ้ งเสียงตี่. ตา๊ งหวา่ สมมุตวิ ่า, หากวา่ , แมว้ ่า ตนี น. อวยั วะส่วนหน่งึ สาหรบั เดนิ ; เชิง, ขอบ, ที่ตั้ง ตบ๊ี ว. คอด, ก่ิว เชน่ เส้นเลือดตีบ

ห น้ า | ๑๑๒ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ตงึ ตงึ ว. แนน่ , ไม่หยอ่ น, ไม่คลาย; เสียงของหนัก ๆ ตก ลงบนพืน้ กระดาน. ตน่ื ตน๊ื ก. ฟืน้ จากหลบั , ไม่หลับ; ตกตะลงึ , แปลกใจ ตน้ื ต^ื น ว. ไมล่ กึ , ไม่ซ้งึ , อดั อน้ั ข้นึ มา เช่น ตน้ื ใจ ตืน้ ตัน, ดี ใจปนอม่ิ ใจ เช่น รู้สกึ ตน้ื ตันใจ ตุ๊กแก ตอ็ กแก๋ น. สัตวช์ นดิ หน่ึงในจาพวกจงิ้ จก แตต่ วั ใหญ่กวา่ มาก ตวั ลาย ตนี เหนยี ว มักอยู่ตามผนังหรอื ฝาเรือน ตงุ ตงุ๋ ว. โป่งออก, พองออก ตุ้งติ้ง,ตมุ้ หู ตือพัง,ตุมห,ู มา่ ยหู น. เครอื่ งประดบั หูใช้หอ้ ย. ว. กริ ยิ า กระชดกระช้อยเหมือนผ้หู ญิง เช่น เขาตุ้งติ้ง ตนุ่ ตนุ๊ ก. ชือ่ สตั ว์ชนดิ หนงึ่ ตวั คล้ายหนอู ยู่รู ตนุ าหงนั โต๊ะหนัง ก. หมนั้ ไว้ เพื่อแตง่ งาน ตมุ่ ไห น. โอ่ง(ภาชนะใสน่ า้ ) ตมุ่ ตมี ,แมด็ น. เมด็ ท่ีข้ึนตามผวิ หนงั ตมุ้ ต^ุ ม น. ของท่มี ีลักษณะกลมๆ ห้อยลงมา เชน่ ลูกตุ้ม - ลูกตมุ้ - โหลกต^ุ ม ตู้ โต^ น. เครื่องใชใ้ ส่เส้ือผ้าและเก็บของ. ตูด ถ้าย น. ก้น, รูก้น. ตมู ตมู๊ ,กือพุม,พุม ว. ไมบ่ าน, ไม่คลี่, ไม่ขยายออก, ดอกไม้ท่ียงั ไมบ่ าน เต้น แต็น ก. กระโดดไปมา, โลด, เผ่น, กระเพอื่ มขึน้ กระเพอ่ื มลง, กระเพือ่ มตบุ ๆ เต็ม เต๊ม ว. บรรจุเสมอปาก, ไมพ่ ร่อง; มีในทที่ ุกแหง่ ไมว่ า่ ง เตย เต๋ย น. ช่ือต้นไมช้ นดิ หนงึ่ ใบยาว มหี นามคลา้ ยลาเจยี ก แต่ไมห่ อม ใช้ใบทากระแชงและสานเส่ือ เป็นตน้ เตา ตไี ฟ น. ทส่ี าหรบั ติดไฟทาอาหารและเผาสงิ่ ของตา่ งๆ เต่า ตา๊ ว น. สตั ว์ คลานมกี ระดองแข็ง หวั ผลุบโผล่จาก กระดอง เตา่ ร้าง ตา๊ วรา่ ง น. ต้นไม้ชนิดหนึง่ ต้นคลา้ ยต้นหมาก ออกผลเปน็ ทะลาย รากใช้ทายา ไส้ออ่ นใช้จิม้ เคร่อื งหลนหรอื เต้า ต^าว นา้ พรกิ เป็นอาหารได้ เตา้ เจ้ยี ว ต่าวเจี่ยว น. เตา้ นม เตา้ หู้ ต่าวหู่ น. ถั่วเหลอื งท่ีหมักเกลือสาหรับปรุงอาหาร น. ถว่ั เหลืองทีโ่ ม่เป็นแป้งแล้วทาเปน็ แผ่นๆ ใชเ้ ป็น เติบ เติ๊บ อาหาร เติม เติม ว. มาก, โต, ใหญ,่ โข ก. เพม่ิ , แถมให้

ห น้ า | ๑๑๓ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เตี้ย เต^ี ย,ตา๊ เตยี ง เต๊ียง ว. ต่า, ไมส่ งู เตยี น เตียน น. ทส่ี าหรับนอน มขี า ๔ ขาคลา้ ยโตะ๊ , ถ้าทาด้วย ไมก้ ็ เตย่ี ว เตย๊ี ว เรียกว่าเตยี งไม้, ถา้ ทาด้วยเหลก็ กเ็ รยี กวา่ เตยี งเหล็ก เตือน เตอื น ว. ไม่รก, เรยี บราบ, หมดไป. แต่ แต,แต๊ น. ผา้ ผืนเล็กเฉพาะปิดของลับ - แตก่ ่อน - แตก๊อน - แต่นไ้ี ป - แตน๊ ี^ไป ก. ทาใหร้ ู้ตวั , ทาใหม้ สี ติ, ทาใหร้ ู้สกึ , บอกใหร้ ู้ แตก แตก๊ ลว่ งหน้า แตงกวา แตง๋ กวา๋ ว. เฉพาะ, อยา่ งเดยี ว; คาเช่ือมแสดงความกลบั กัน บางแห่งมีคาวา่ ตอ่ เข้าเปน็ แต่วา่ เนอ้ื ความอยา่ ง แต่ง แต๊ง เดียวกันกับ แต่ แตด๊ แต๋ แบ๋นแชะ แตน แตน๋ ก. แยก, ทาลาย, กระจาย; งอกออก; ไหลออก เช่น แต้ม แต^ม,แต่ม เหงอ่ื แตก - ก่แี ต้ม - คี^แต^ม - ทาแต้ม - ทาแต่ม น. แตงชนดิ หนึ่งผลเล็ก ใช้เป็นผัก ผลกลม ยาวรี ขนาดฟองไข่ไก่ขนาดยอ่ ม แตร แตร๋ ก. จัด, ตง้ั , ประดบั , จดั ให้งาม, ทาให้ดี โต ยา้ ย โต้ หมีดคล็อก ว. แบนราบ โตก โต๊ก น. แมลงชนิดหนึง่ บินได้ มีพิษ ต่อยปวด โตนด โนด้ (ตอ็ นโน้ด) ใต้ ต^าย น. รอยทีแ่ ตะหรือป้ายไวเ้ พื่อใชเ้ ปน็ เครื่องหมาย ต่างๆ; คะแนน; ตาท่ีเดินเช่นตาหมากรุก; ชั้นเชิง, ใต้ หวั นอน ท่าทาง; แงง่ อน. ก. เจิม, เอาสปี ้าย. แตม้ คู น. ช้นั เชิง, เล่ห์เหลี่ยม ไต ไต๋ น. เครือ่ งเป่าทาด้วยทองเหลือง เปน็ ของมาจาก ไต่ ต๊าย(ตา๊ ยเฉยี ก) ยโุ รป ไต้ ต^าย(คี^ต^าย) ว. ใหญ่ น. มดี ชนิดหนึ่ง สันหนา หัวโต น. ภาชนะอย่างหนง่ึ มเี ชงิ สูง ใชเ้ ปน็ สารับอาหาร น. ตน้ ตาล ว. ขา้ งลา่ ง, เบื้องต่า. บ. สาหรับตอ่ คาแสดงพ้ืนที่ เบือ้ งตา่ น. ทิศทีอ่ ยูท่ างขวามือ เมื่อหันหน้าไปทางทด่ี วง อาทติ ย์ขนึ้ , ทศิ ท่ีอยู่ตรงข้ามกับทศิ เหนือ น. อวัยวะภายในสาหรับกลั่นปสั สาวะ; สงิ่ ทเ่ี ปน็ ก้อนแขง็ อยใู่ นเน้ือ. ไตปลา น. เน้อื ในกระเพาะปลา เช่นปลาทู ใชป้ รุงอาหารเป็นพวกเคร่ืองจิ้ม ก. เดนิ ไปด้วยความระมดั ระวัง เชน่ ไต่เชอื ก น. ของใช้สาหรับจุดไฟให้สวา่ ง ทาดว้ ยไม้ผุคลุกกับ นา้ มนั ยาง แล้วห่อด้วยใบไม้เปน็ ดุน้ ยาว ๆ

ห น้ า | ๑๑๔ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ไตร ไตร่ตรอง ไกร,๋ ไตร๋ ว. ผา้ ไตรจวี ร ตรา๊ ยตรอ๋ ง ก. คดิ ทบทวน, ตรกึ ตรอง

ห น้ า | ๑๑๕ ถ ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย เหรกิ (เหรกิ คื^นแล) ภำษำกลำง ก. เลกิ , ดึงรง้ั ให้สงู ขนึ้ อยา่ งถกผ้านุ่ง ถกแขนเสือ้ , ถก ถอ็ ด,แถ็ด ดงึ ให้หลดุ ออกมา ทอื หนน,กือหนน ก. ถอย, ขยบั , เลือ่ น. ถดถอย ถด ทอื หนอม ถนน น. หนทางที่ทาขึน้ , ลกั ษณนามว่า สาย ถนอม ทอื หนัด ท้ม(ท้มดนิ ) ก. คอยระวังประคับประคองไวใ้ หด้ ี เช่น ถนอมน้า ถนดั โขเข ใจ, ใช้อย่างระมดั ระวังเพื่อไม่ให้เสียหรอื หมดเรว็ ถม ท้ม(ท้มนา่ มลาย) เช่น ถนอมของกินของใช้ ถนอมแรง, เก็บไวอ้ ย่างดี ถมถืด บู๊ด เชน่ ถนอมเอาไว้ก่อน, ถนอมอาหาร ก. เก็บผกั ถ่ม ทือหลอ็ ก ผลไม้ หรือเนือ้ สัตว์ไว้ใหอ้ ยู่ได้นาน ๆ ดว้ ยกรรมวธิ ี ถมึงทงึ ทือหลน,หลุน บางอยา่ งเพื่อกนั เสียหรอื เสอ่ื มคุณภาพ ถลก - ต๋าหลนุ ถลน ซุด่ ,ยุ่บ ก. สันทัด, ชานาญ - ตาถลน ทือล้อก ถล่ม น. ทับ, กลบให้เตม็ เช่น ถมดิน ถลอก ทือหลัน,หร่ืองัน ทอื หลา ว. มาก, ดนื่ (เหมือน ถมเถ, ถมไป) ถลนั ถลา ทือหลา,ซือเลื้อด ก. บว้ นน้าลายออกแรง ๆ. ถลา คอื หมึง ว. ลกั ษณะหนา้ ตาทบี่ ดู บง้ึ ไม่ยมิ้ แย้ม, หน้าตานา่ กลวั ทอื หลงุ ถลงึ ก. ดงึ รงั้ ใหส้ ูงขึน้ อยา่ งถลกผา้ นงุ่ ถลกแขนเส้ือ ถลุง ทว้ ง ก. ทะเล้นออก, ปลิน้ ออก มักใชก้ ับตา หมายถึงตา ถ่วง ท่ีแสดงความโกรธ ก. ยุบหรือทาให้ยุบทลายลง เช่น แผน่ ดินถลม่ ก. ลอกออกไป, ปอกออกไป, เปดิ ออกไป, (มกั ใช้ แกส่ ิง่ ท่มี ผี วิ ) เช่น หนังถลอก สถี ลอก ก. พรวดพราดเข้าไปหรือออกมาโดยไม่รั้งรอ ก. เคลอื่ นไปโดยเสียหลกั เชน่ เครอ่ื งบนิ ถลาลงไป ในทะเล ก. ล้าลว่ ง เช่น ถลาเขา้ ไป, พลัง้ พลาดตกลงไป เชน่ ถลาลงคู ก. ขงึ ตา เช่น แมถ่ ลึงตาเขา้ ใส่ลกู ชายที่กาลงั ซุกชน ก. ผลาญ เชน่ ลูกชายคนนี้กลับมายังไมถ่ ึงเดือน ถลงุ เงนิ พ่อไปเปน็ แสนแลว้ , อัด เชน่ นกั ชกชาว เมก็ ซิกันซึ่งมีฝีมือ ตลอดจนช้ันเชงิ แพรวพราวกว่า ถลงุ คู่ต่อสจู้ นบอบช้ายับเยิน, หลอม มีความหมาย วา่ แยกโลหะออกจากสินแร่โดยใช้ความร้อน ก. ทาให้หนัก เชน่ ถว่ งน้าหนัก, ทาให้ช้า เชน่ ถ่วง เวลา ถว่ งความเจริญ, ทาใหจ้ ม เชน่ ถว่ งนา้

ห น้ า | ๑๑๖ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ถ้วน ท^วน ว. ครบ, เต็มจานวนทก่ี าหนดไว้; ไม่มเี ศษ เช่น ร้อย บาทถว้ น ถ้วย ท^วย น. ชามขนาดเล็กมีรูปตา่ ง ๆ กัน เช่น ถว้ ยนา้ รอ้ น ถ้วยน้าพริก ทที่ าดว้ ยแก้วก็มี เรียกวา่ ถว้ ยแก้ว ถวาย ทอื หวาย สาหรบั ใสน่ า้ เย็น; ของรูปอย่างถว้ ย เช่น ช้อน ถว้ ย กระเบ้ืองถว้ ย ถ่อ ทอ้ ก. ให้, มอบให้, เชน่ ถวายของ (ใช้แก่พระสงฆ์หรือ เจ้านาย) ถอก กือถอก น. ไมส้ าหรบั ยนั แล้วดันใหเ้ รือเดนิ มักเปน็ ไม้ไผ.่ ถอด ท้อด ก. ทาให้เรอื เดนิ ด้วยใช้ไมน้ นั้ ยันแลว้ ดันไป ก. รน้ั , ร่นเข้าไป ถอ่ ม ท้อม ก. เอาออก เชน่ ถอดเสอื้ ถอดรองเท้า ถอดยศ; ถา่ ย เช่น ถอดแบบมาจากพ่อจากแม่; หลุดออก ถ่อย ทอ้ ย(คนท้อย) เช่น เล็บถอด ถ้อย ท^อย ก. ต่าลง, ค้อมลง เช่น เขาถ่อมหลังเวลาเดนิ ผ่าน ถัง กอื ถาง หน้าผู้ใหญ่ ว. ชว่ั , เลว, ทราม(คนถอ่ ย) ถว่ั ทั้ว น. คาพูด, มักใชป้ ระกอบกบั คาอ่นื เช่น ถ้อยคา - ถัว่ ดา - ท้ัวดา น. ภาชนะจาพวกหนง่ึ มรี ูปต่างๆ โดยมากใชต้ ักนา้ - ถั่วแดง - ทั้วแดง๋ หรือขงั นา้ ถว่ั แปบ ทวั้ ปล๋าดี๊ น. ไมจ้ าพวกหน่งึ ใชฝ้ กั หรือเมล็ดเปน็ อาหาร (ถวั่ ดา,ถ่ัวแดง) ถว่ั งอก ท้ัวหงอก น. ชอื่ ไมเ้ ถาชนิดหนึง่ ดอกสีม่วงฝักแบน ๆ; ชื่อ ถั่วลิสง ทั้วหวั ขนมชนดิ หน่ึงทาดว้ ยแป้งขา้ วเหนียวตม้ คลกุ กับ ถ้า ท^า มะพร้าว มไี ส้ถ่วั เขียวเราะเปลือกน่ึง มลี ักษณะ - ถา้ หากว่า - ท^าฮ้ากหว่า แบน ๆ คลา้ ยถั่วแปบ โรยงา น้าตาล ถาก ทา้ ก น. เมลด็ ถ่วั เขยี วหรอื เมล็ดถวั่ เหลืองที่เอามาเพาะ - ถากหญ้า - ทา้ กย^า ให้งอกแล้วใช้เป็นอาหารต่างผกั ถาง ถาง น. ชอ่ื ถวั่ ชนิดหนึ่ง มฝี ักอย่ใู ต้ดิน - ถางป่าในไร่ - ถางหรา่ ย สัน. คาแสดงความคาดหมาย คาดคะเน หรือข้อแม้ ถา่ ง ทา้ ง,กา๋ ง,แบ๊ะ ก. ใชจ้ อบเป็นต้นดายใหเ้ ตยี น เช่น ถากหญ้า ถาก ดิน. ก. ใชม้ ดี เปน็ ตน้ ฟันใหเ้ ตยี น เชน่ ถางหญา้ ถางปา่ ก. แยกปลายออกให้หา่ งจากกนั เชน่ ถ่างขา, กางออก

ห น้ า | ๑๑๗ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ถาด ท้าด,กอื หลา น. ภาชนะใส่สงิ่ ของ รูปแบน ๆ ถ่าน ท้าน น. ไม้ท่ีเผาแลว้ จนสุก มสี ีดา โดยมากสาหรับใชเ้ ป็น - ถา่ นไม้ - ท้านม่าย เชื้อเพลงิ , เซลล์ไฟฟ้าชนดิ ปฐมภมู ิ มีรปู - ถา่ นไฟฉาย - โหลกไฟ ทรงกระบอกขนาดเล็ก ภายในบรรจุผงคารบ์ อน แมงกานสี ไดออกไซด์ ซิงก์คลอไรด์ แอมโมเนียม ถา่ ย ทา้ ย,ฉาย คลอไรด์ - ถา่ ยรปู - ฉายโหรบ ก. ฉายรปู , ชักรปู , ถา่ ยภาพ เชน่ บันทึกภาพโดยวธิ ใี ห้ - ถ่ายท้อง - โหระ(กินยา๋ โหระ) แสงจากส่ิงทจ่ี ะถา่ ยไปลงบนแผน่ วัสดใุ ส เชน่ ฟลิ ม์ ถ้า ทา กระจกถา่ ยรปู ก. กินยาระบายใหอ้ จุ จาระออก ถ่ิน ทนิ้ - ทอี่ ยู่ - เถโ่ ย้ น. ช่องทีเ่ ป็นโพรงลกึ เข้าไปในภเู ขาหรือท่ที ึบ ถ่ี ที้,เท้ น. ท่ี, แดน, ท่อี ยู่ ถบี ทบ้ี ว. มีระยะหรือช่องวา่ งชดิ ๆ กัน เช่น ตะแกรงตา ถ่ี หวซี ีถ่ ,ี่ มรี ะยะเวลากระชน้ั ชิดกัน, ไมห่ ่าง, เชน่ ถึง ทึ้ง รถมาถี่ มลี กู ถี่ ซอยเทา้ ถ่ี ๆ ก. งอเข่าแลว้ ใช้ฝ่าเท้ากระแทกออกไป, งอเข่าแล้ว ถือดี ถือด,ี อว๊ ดดี ใช้ฝ่าเท้าดันไปโดยแรง เชน่ ถบี รถถบี จกั ร ก. บรรลุจดุ หมาย เชน่ เมอ่ื ไรจะถึง; ว. มากพอ ถยุ ทยุ้ ,ทม้ เชน่ ถึงเกลอื ถึงนา้ ตาล ถึงเครอ่ื ง. บ. ส,ู่ กระทั่ง, ยัง , เช่นไปถงึ บ้าน ถกู ต้อง ต^อง(โท้กต^อง) ก. ทะนงตัว, อวดดี, สาคัญวา่ มีดีในตน, (มักเป็นไป ถูก โท้ก,ราคาโท้ก,ข่าโท้ก ในเชิงก้าวรา้ วคนอนื่ เปน็ ต้น) เถอะ,เถิด เตอ๊ ะ ก. ถ่ม เชน่ ถุยของในปากออกมา, ถม่ นา้ ลายมี - ไปกันเถอะ - ไป๋กันเต๊อะ,ไปเ๋ ต๊อะ เสียงดัง - ช่างมนั เถอะ - เปร๊วมัน้ เต๊อะ ว. ชอบ, ควร, ไมผ่ ดิ เถระ เถหระ ก. ราคาตา่ , ไมแ่ พง ว. คาประกอบทา้ ยกรยิ าแสดงความหมายเป็นเชิง เถลไถล เถ่ยี วเร,เถ่ียวหระ ตกลง วิงวอน หรอื ชักจูง เชน่ เอาเถอะ มา เถา หยัน่ เถอะ กินเถอะ น. พระผูใ้ หญ่ ตามพระวินัยกาหนดว่า พระมี เถ้า ถ่าว(คี^ถา่ ว) พรรษาตง้ั แต่ ๑๐ ขึน้ ไป เรียกวา่ พระเถระ ว. ไม่ตรงไปตรงมาเทีย่ วแวะโน่นแวะนี่ น. เครือไม้, เถาไม้ เชน่ หวายลิงเป็นพชื ทเ่ี ป็นเถา เหมอื นหวายธรรมดา แต่ชอบข้นึ ตามทล่ี ุม่ ซ่งึ มีนา้ ขัง น. ส่ิงที่เปน็ ผงละเอยี ดของสงิ่ ทเี่ หลอื จากไฟเผา มอดแลว้

ห น้ า | ๑๑๘ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เถาะ เทาะ น. ชอ่ื ปที ่ี ๔ ของรอบปนี ักษัตร มกี ระต่ายเปน็ เครื่องหมาย เถกิ ชอ้ ก(หัวช้อก) ก. ลักษณะของหนา้ ผากท่ผี มถอยร่นสงู ขึน้ ไปหรือ ขึน้ อยู่สงู กว่าปกติ เชน่ หน้าผากของเขาเถกิ เพราะ เถยี งกัน เถยี งกัน,โจก๊ เจก๊ ผมร่วงมาก เถอื เทื้อ ก. ถกเถยี ง, โต้เถียง ก. เชอื ดเฉอื นลงไปอยา่ งแรงด้วยของมีคม เชน่ เถือ่ น เท้อื น หนงั เหนยี วเถอื ไม่เขา้ - เหลา้ เถอื่ น - ล^าวเทื้อน น. ป่า. ว. นอกกฎหมาย เช่น เหล้าเถื่อน - กล้วยเถอ่ื น - กล^วยเท้อื น แถก แทก้ ก. เสอื กไป, ไถไป - ปลาแถกเหงอื ก - ปล๋าแทก้ เงื้อก แถบ แทบ้ ,เสก น. โซน, เขต, ถ่นิ , แถว: ว. ใชเ้ รียกของทเ่ี ป็นแผ่น - แถบโน้น,แถบนี้ - เสกน้ีง,เสกนี^ เล็ก ๆ แตย่ าว เชน่ แถบทองแถบผา้ - แถบเงินแถบทอง - แทบ้ เงนิ แท้บทอง โถ ม^อลอ้ น. ภาชนะโดยมากทาดว้ ยดินเผาหรอื กระเบ้อื ง เคลือบปากกว้าง มฝี าปดิ , เรียกสงิ่ ทม่ี ลี ักษณะ โถ พดุ่ โธ,จา๋ พดุ่ โธ คล้ายคลึงเช่นนั้น เช่น โกศโถ อ. คาทีเ่ ปล่งออกมาดว้ ยความสงสารหรอื เหน็ อก ไถ่,ถ่าย ทา้ ย(ท้ายจาหนา) เหน็ ใจเปน็ ตน้ ไถล ซือเล้ือด ก. ชาระหนเ้ี พอ่ื ถอนคืนทรัพย์สินท่ีจานาไว้ เถลไถล ควา้ ยจีเถี่ยวเร ก. ไถไป, เพล่ียงไป, พลาดไป. ก. ไถล, เชอื นแช มคี วามหมายว่า ไม่ตรงมาตรงไป เทยี่ วแวะโน่นแวะนี่

ห น้ า | ๑๑๙ ท ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ทด ท็อด ก. กนั ไว้, กน้ั ไว,้ ทาให้นา้ ทว่ มทน้ ข้นึ มาดว้ ยทานบเปน็ ทน ถนั ตน้ เชน่ ทดนา้ ; แทน, เปน็ คาใชเ้ ข้าค่กู ันว่า ทดแทน เนอ้ื ความกลายเปน็ ตอบแทน, น. สงิ่ ท่ใี ช้กน้ั นา้ ทนาย ถอ่ื นาย,หมอความ ทอ็ บ ก. อดกลนั้ ได้, ทานอยู่ได้, เช่น ทนด่า ทนทกุ ข์ ทน ทบ ทอหร่ามาน หนาว, ไมแ่ ตกหกั หรือบบุ สลายง่าย เช่น ของดใี ช้ ทรมาน ซบ่ั ทน ไม้สกั ทนกว่าไมย้ าง. ว. แขง็ แรง, ม่นั คง, เชน่ โร,่ สาบ ฟันทน, อึด เชน่ วิ่งทนดานา้ ทน ทรพั ย์ ซดุ ทราบ น. ทนายความ มคี วามหมายวา่ ผู้ที่ไดร้ ับอนญุ าต ถือ่ ลาย,พงั ใหว้ า่ ความแทนคู่ความในศาล ทรุด ฉวก,ถว่ั ก. พบั เขา้ มา เช่น ทบผ้า ทบเชือก ทลาย ทว่ ง ถวด ก. ทาให้ลาบาก, ทาทารุณ เชน่ ทรมานตวั ทรมาน ทว่ั ทว่ น สัตว์ - อ^วนท่วน ทว้ ง จ๋ม,ถว่ ม,ท^วม น. เงินตรา ทวด ทว้ น - นา่ มจ๋ม,น่ามถ่วม ก. รู้ (ใช้ในความสภุ าพ) เชน่ ทราบขา่ วได้รบั ทราบ - อว้ นทว้ น - จม๋ หัว,ท^วมหวั แลว้ เรียนมาเพ่อื ทราบ ทว่ ม สาเนียงจะเปลี่ยนไป ก. จมลงหรอื ลดลงกว่าระดับเดมิ เพราะสง่ิ รองรบั มี ตามคาที่มาผสม เช่น กาลงั ตา้ นทานไม่พอ เช่น กาแพงทรดุ สะพานทรุด, - นา้ ท่วม ยุบลง เช่น ตกตา่ กว่าเดมิ เชน่ ฐานะทางเศรษฐกิจ - ทว่ มหวั กาลงั ทรดุ หนกั , เรียกอาการไขท้ หี่ นกั ลงไปกวา่ เดิม ว่า ไข้ทรุด ก. อาการท่สี งิ่ ซ่งึ เป็นกลุ่มก้อนแตกหกั หรือพัง กระจัดกระจายเชน่ กองทรายทลาย, พังหรอื ทาให้ พัง เช่น กาแพงทลาย ว. ท้ังหมด, ทั้งสิ้น, ทกุ หนทุกแหง่ , เชน่ ทั่วตัว ท่ัว โลก ทวั่ หนา้ ก. พดู เป็นทานองไมเ่ หน็ ดว้ ย น. พอ่ หรอื แม่ของปู่ ยา่ ตา ยาย ว. อ้วนแข็งแรง, ใชพ้ ูดประกอบกับคา อ้วน เปน็ อ้วนท้วน ก. ไหลหลาก บา่ หรอื เอ่อท้นจนลบพน้ื ทหี่ รือสงิ่ ใด ส่งิ หนึ่ง เชน่ นา้ ทว่ มทงุ่ น้าท่วมบา้ น

ห น้ า | ๑๒๐ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ท้วม ทว่ ม ว. มีรปู รา่ งสันทดั อ้วนน้อย ๆ และไมส่ ูงใหญ่ เช่น ทวาย ถ่ือวาย ผู้หญิงคนน้ที ้วม ทวาร รอ็ กขี่ น. คนพวกยะไข่ในประเทศพม่า ทวปี ถื่อหวีบ น. ชอ่ ง เช่น ทวารหนัก ใชเ้ ป็นคาสุภาพ หมายถึง รู ข้ี ทศชาติ ทอ็ ดซ่ะฉาด น. เกาะ; ส่วนใหญข่ องแผน่ ดินในโลก เช่น ทวปี ทหาร ถ่ือหาน เอเชยี ทวปี ยโุ รป ทอ่ ถ่อ น. ชื่อคัมภีร์ชาดกว่าด้วยเรอื่ งพระพทุ ธเจ้าครั้งยัง ทองคา ทอง เป็นพระโพธสิ ตั ว์อยู่ 10 ชาติ ทองพันช่งั ทองพนั ฉง่ั น. ชายท่เี กณฑ์ เขา้ ฝึกเป็นนักรบ ทองรูปพรรณ เขรื่องทอง น. สง่ิ สาหรับใหส้ ง่ิ อน่ื มนี ้าเป็นตน้ ผ่านไปได้ มกั มี ลักษณะกลมรปู คล้ายปลอ่ ง เช่นท่อน้า ท่อง ถ่อง ทอ้ ง พุง น. ธาตชุ นิดหน่งึ เปน็ โลหะ ลักษณะเปน็ ของแข็งสี - ปวดทอ้ ง - แจบ็ พุง เหลอื ง ใช้ทารปู พรรณตา่ งๆ และทาเงนิ ตรา ปัจจบุ นั ทอ้ ง พุงย้าย กาหนดความบรสิ ุทธ์ขิ องทองคาด้วยหนว่ ยกะรัต ทอ้ งแก่ ทอ่ งแก๊ น. ต้นไมช้ นดิ หนง่ึ ใบกลม มีกลนิ่ หอม ดอกสีขาว ท้องขึน้ ,ทอ้ งเฟ้อ ซือนะพุง ต้นเป็นพุม่ เล็กๆ ใชท้ ายาได้ น. ทองคาที่ทาสาเร็จเปน็ เครื่องประดับและของใช้ ทอ้ งเดนิ ,ท้องรว่ ง โหระ ต่าง ๆ ทอ้ งท่ี ทอ่ งเถ่ ก. เทย่ี วไป ทอ้ งน้อย ทอ่ งน่อย ท้องปลงิ ทอ่ งปลิง น. พงุ , ส่วนของรา่ งกายที่มีกระเพาะและไส้พุงอยู่ ภายใน ท้องผูก ทอ่ งโพ้ก ท้องร่อง ท่องหร่อง น. มคี รรภ์ ทอด ถอด - ทอดแห - ถอดแห ว. มีครรภจ์ วนจะคลอด ว. อาการทล่ี มในกระเพาะตขี ึ้นเพราะอาหารไม่ ย่อยและเป็นพษิ ว. อาการทถ่ี ่ายอุจจาระเหลวมากบ่อย ๆ น. พน้ื ท่หี รอื ถน่ิ ทแี่ ห่งใดแห่งหน่ึง เช่น ท้องที่ จังหวดั ทอ้ งที่อาเภอ ท้องทีท่ ี่เกิดเหตุ ท้องท่ที ่ีมี ภูมิลาเนา น. สว่ นของรา่ งกายระหว่างสะดือกบั หวั หนา่ ว น. ชื่อตะไบชนดิ หน่งึ มรี ปู เหมือนท้อง ปลิง คือ ข้าง หนึง่ กลม ขา้ งหนึง่ แบน. ว. อาการที่อจุ จาระแข็งถา่ ยออกลาบาก น. รอ่ งนา้ , คนู ้า, คลอง, คู น. เหวย่ี งไป เชน่ ทอดแห

ห น้ า | ๑๒๑ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ทอดกฐนิ ถอดกือถิน ก. ทาพธิ ีถวายผา้ กฐนิ แก่พระสงฆ์ ทอดน่อง ถอดหน่อง ว. อาการทเี่ ดินช้า ๆ ตามสบาย ทอดผา้ ปา่ ถอดพ^าป๊า น. พิธบี ุญอยา่ ง หนง่ึ ของชาวพทุ ธ, ผา้ ปา่ คอื ผ้าที่ผู้ ทาบุญนาไปวางไว้ทใี่ ดท่หี นึง่ ไมต่ ้องการให้พระรู้วา่ ทอ่ น ถ่อน ตนเป็นผทู้ าบุญ และตั้งใจไว้ว่าหากภกิ ษรุ ปู ใดมา พบผา้ น้นั ก่อนให้หยบิ เอาไป, กิริยาทเ่ี อาผ้ามาวาง ทะนง,ทระนง ถือดี ไว้ แลว้ ต้งั ใจอธษิ ฐานน้นั เรียกวา่ ทอดผา้ ป่า ทะนาน ถอ่ื นาน น. ส่วนท่ีตดั หรอื ทอนออกเป็นตอน ๆ เชน่ ท่อน ทะเบยี น ถื่อเบยี น หวั ท่อนกลาง ท่อนหาง; ลักษณนามเรยี กส่งิ ท่ตี ัด แบ่งหรือทอนออกเป็นท่อน ๆ เชน่ ฟืนท่อนหนง่ึ ทะมัดทะแมง กือช่บั ก. ถอื ตวั , หยิง่ น. เคร่ืองตวงอยา่ งหน่ึงทาด้วยกะโหลกมะพรา้ วเปน็ ทะลาย ถอื่ ลาย ตน้ ; ชอื่ มาตราตวงโบราณ ๒๐ทะนาน เป็น ๑ ถัง ทะลงึ่ ผุ่งค^ื น น. บัญชจี ดลักษณะจานวนคน จานวนสตั ว์หรอื ทะลง่ึ ,ทะเล้น ลาม จานวนสง่ิ ของตลอดจนการงานต่าง ๆ ท่รี ฐั บนั ทึก ไว้เป็นหลักฐานเก่ยี วกับประชาชนพลเมือง ทะลุ ถอ่ื โหละ,กื่อโหละ ว. คลอ่ งแคล่ว, กระฉับกระเฉง, ไมเ่ ก้งกา้ ง, เช่น ทะเล ถอ่ื เล ทางานทะมดั ทะแมงทา่ ทางทะมดั ทะแมง; รัดกมุ ทะเลาะ เถียงก่ัน เช่น แตง่ ตัวทะมัดทะแมง ทะเลาะ โซ^กัน,รอ็ บกัน น. ช่อผลของหมากมะพร้าวเปน็ ต้นทีอ่ อกลกู เป็น ทัก ทกั่ กล่มุ รวมกนั เช่น ทะลายหมากทะลายมะพรา้ ว - ทกั ทว้ ง - ทั่กทว่ ง ก. ถีบตวั พรวดขึ้นมา เช่น ทะลึง่ ขน้ึ จากนา้ ทง่ั ถง่ั ก. โปนออก เช่น ตาทะเลน้ , ลน้ ออก เช่น เนื้อผา้ ทั้ง ท่ัง ตรงตะเข็บทะเล้นออก. ว. ทาหนา้ หวั เราะอย่าง - ทั้งหมด - ทัง่ หม็อด ทะล่ึงโดยไมเ่ หมาะแกบ่ ุคคลหรอื โอกาส ก. เกิดเปน็ รูหรือทาใหเ้ ป็นรูถึงอีกข้างหนึ่ง. ว. ท่ี เปน็ รู เช่น หมอ้ ทะลุ น. ห้วงน้าเคม็ ทีเ่ วง้ิ วา้ งกวา้ งใหญ่ แตเ่ ล็กกว่า มหาสมุทร. ก. โตเ้ ถยี งกัน, เปน็ ปากเปน็ เสียงกัน ก. ทมุ่ เถียงกันด้วยความโกรธ(ใชก้ าลัง) ก. กล่าวเปน็ เชิงเตอื น น. แท่งเหลก็ สาหรับช่างใช้รองรบั ในการตโี ลหะบาง ชนดิ เชน่ เหล็ก ทอง ให้เป็นรปู ต่าง ๆ ว. ทวั่ , รวมหมด, ตลอด

ห น้ า | ๑๒๒ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ทันที แหล๊ะๆ ว. ทันทีทันใด ทบั ทบ่ั ,เฮ้ง ก. ซ้อนอยู่ข้างบน, ทาบข้างบน ทว่ั ถวั่ ว. ตลอด ท่า ถา่ ,ท^า น. ฝ่ังน้าสาหรบั ขน้ึ ลงหรอื จอดเรือ; ก. อาการท่รี อ - ท่าน้า - ถ่าน่าม อยู่, คอยอยู่ - คอยอยนู่ านแลว้ - ท^าโย้นานแลว่ ท้า ทา่ (ท่าทาย) ก. ทา้ เชน่ นายมารวยท้าทายใหผ้ มนาเร่ืองนเ้ี สนอ ท้าหลา่ คณะกรรมการตลาดหลักทรัพย์ฯ ทาก (คานใ้ี นภาษากลางไมม่ ี เปน็ คาเฉพาะของภาษา ถาก ตากใบ เป็นเครื่องมอื สาหรบั ปอกมะพรา้ ว ทาดว้ ย ทา่ น เหล็กมีดา้ มคล้ายเสียม แตแ่ ผ่นเหลก็ แบน รปู เรียว ถ่าน,ถ่ัน แหลมคลา้ ยหัวปลี เวลาจะใช้งานให้เอาด้ามปกั ลง ทาบ ดินให้เอนไป ดา้ นใดด้านหนึ่งตามความถนัดของ ทา้ ย ถาบ ผใู้ ช้ จบั ลูกมะพร้าวสองมือ หันหัวออกนอกตวั ท่าย เสียบเขา้ ทเ่ี หลก็ แหลมใหค้ ่อนไปทางหวั แล้วออก ท้ายทอย แรงงัดไปทางด้านเอน เปลือกมะพร้าวกจ็ ะฉีกออก ทา่ มกลาง บอ๊ นอ๊ ค จากผลอยา่ งง่ายดาย มะพรา้ ว ๑ ผล เสียบงดั เพยี ง ถ่ามกลา๋ ง,ตรง๋ กลาง,วา้ ๒ ครั้ง เปลอื กนอกกจ็ ะล่อนออกหมด เรียกการ ทายก งกลา๋ ง กระทานวี้ า่ “ล่ดิ พร่าว” เครื่องมอื นเ้ี รยี กวา่ “มา่ ย ทายอ็ ก ทา้ หลา่ ” น. สตั วเ์ สือกคลานจาพวกหน่ึง มี ๒ ชนิด ชนิดหนง่ึ คลา้ ยปลิง กนิ เลอื ดคน อยตู่ ามปา่ , ชนิดหน่ึง ตวั แบนๆ อาศยั อยตู่ ามทเี่ ยน็ ๆ ส. ใช้แทนชอ่ื ผทู้ ีเ่ ราพูดด้วยหรือผู้ท่เี ราพูดถึง, ใช้ แทนสรรพนามบุรุษท่ี ๓ ในลักษณะแสดง ความ เคารพ เชน่ ท่านนายกรัฐมนตรี ก. วางวัตถุส่งิ หน่ึงแนบกบั อกี สง่ิ หนงึ่ เชน่ ทาบผา้ ทาบตวั น. ส่วนท่อี ยสู่ ดุ ดา้ นหนึ่ง, ตรงข้ามกับ ด้านหัว เช่น ท้ายเรอื , ตรงข้ามกบั ด้านหน้า เชน่ ท้ายวัง, ตรงขา้ มกบั ต้น เช่น ท้ายฤดู น. สว่ นสดุ ของกะโหลกศรี ษะข้างหลัง น. ที่ซ่ึงอยู่ระหว่างกลางส่งิ แวดล้อม เชน่ อยใู่ น ทา่ มกลางประชาชน. ว. ระหวา่ งกลางสงิ่ แวดล้อม เช่น อยูท่ ่ามกลางอันตราย.) น. ผูใ้ ห้, ผถู้ วายจตุปัจจยั แก่ภกิ ษุสามเณร, ถา้ เป็น เพศหญงิ เรียกว่า ทายิกา.

ห น้ า | ๑๒๓ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ทายาท ทาหยาด,พู^เซิปซอื กุ๋น น. ผู้สืบสนั ดาน, ผู้สืบสกลุ , หมายถึงผูร้ บั หรอื ผอู้ ย่ใู น ฐานะทจี่ ะรบั ตาแหน่งหนา้ ที่ตอ่ จากบคุ คลอน่ื ทายิกา ทาหยกิ า๋ เชน่ ทายาททางการเมอื ง; บุคคลรวมท้ังทารกในครรภ์ ท้าว ทา่ ว มารดาซ่ึงมสี ทิ ธิได้รบั มรดกของผู้ตาย ถา้ สิทธนิ นั้ - ทา้ วพระยา - ทา่ วผอ่ื ยา เกดิ ขน้ึ ตามกฎหมาย เรยี กวา่ ทายาทโดยธรรม ถา้ สิทธิ ทาส ถาด น้ันเกดิ ขน้ึ ตามพนิ ยั กรรม เรยี กวา่ ผู้รบั พนิ ยั กรรม. ทานาย ท่านาย,ทาย,บนู๋ ทาเนยี บ ทาเหนยี บ น. ผใู้ ห,้ ผู้ถวายจตุปจั จัยแกภ่ กิ ษสุ ามเณร(เพศหญิง) ทาไม ได๋,เยียได๋ น. ผ้เู ปน็ ใหญ่; ตาแหน่งบรรดาศักด์ิข้าราชการฝ่าย ทารา้ ย ทาร่าย ใน ทาลาย แกนา้ ด น. ขี้ขา้ , ทาสา, ทาสี, ไพร่, ข้ารับใช้, ข้าทาส, บ่าว ทิ้ง ทอด ก. บอกเหตุการณ์หรอื ความเปน็ ไปที่จะเกิดในเบอื้ งหนา้ - ทิง้ เสีย - ทอดเสยี ทิพย์ ทบิ่ น. ทีท่ าการของคณะรฐั บาล เรียกวา่ ทาเนยี บ - ตาทิพย์ - ต๋าทิ่บ รัฐบาล. การลาดบั ตาแหน่งหน้าท่ซี ง่ึ วางเปน็ ทิ่ม ท^ิ ม,ฆฮ่ือดะ ระเบียบแบบแผนขน้ึ ไว้ เชน่ ทาเนยี บสมณศกั ด์ิ ทาเนียบราชการ ที่ เถ่ ว. เพราะเหตไุ ร, เพราะอะไร, เพ่ืออะไร. - ที่บา้ น - เถบ่ ^าน,เถเ่ รนิ ก. ทาให้บาดเจบ็ หรอื เสยี หาย ที่สุด โจว๊ ่ัด - โง่ทีส่ ดุ - เป๊อะโจว๊ ดั่ ก. อาการที่ทาใหส้ ง่ิ ซ่งึ เป็นกลมุ่ กอ้ นแตกหักหรือพังกระจดั - สวยทีส่ ุด - งามโจว๊ ั่ด กระจาย, ทาให้พัง, ทาให้ฉิบหาย, ทาใหห้ มดสิน้ ไป ทง้ึ ก่อื ฉาก ก. โยนหรือเทเสยี โดยไมต่ ้องการ ทบึ ทื่บ ว. ดวี ิเศษอยา่ งเทวดา เชน่ ตาทิพย์ ก. เอาส่งิ ทม่ี ลี ักษณะยาว ๆ หรอื แหลม ๆ กระแทก โดยแรง เช่น เอามดี ท่ิมพุง เอาน้วิ ทม่ิ ตา บ. คานาหนา้ นามแสดงสถานที่ เช่น ท่บี ้าน ฯลฯ ว. สุดทา้ ย เชน่ ในที่สุด; ลกั ษณะทีย่ ิ่งหรือหย่อน กวา่ ส่ิงอื่น ๆ ท้งั หมดในพวกเดยี วกัน เช่น โง่ ท่สี ดุ สวยท่ีสุด ก. พยายามดงึ ของเหนยี วหรอื สิ่งที่ตดิ อยูแ่ น่นแลว้ ๆ เลา่ ๆ เช่น ทึง้ ผม แรง้ ทง้ึ ศพ ว. มลี มอากาศหรือแสงสวา่ งเขา้ ออกไม่ได้หรือไม่ เพียงพอ เช่น หอ้ งทบึ ผนังทึบ ตทู้ บึ ปา่ ทบึ , ไม่ โปรง่ แสง เช่น เป็นแท่งทบึ ; ไม่โปร่ง, หนาแนน่ , เช่น ลายทึบ; และมีหมายความว่าโง่มาก เช่น ปัญญาทึบ สมองทึบ

ห น้ า | ๑๒๔ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ทื่อ เปอ๊ ะ,เถ่อ ว. ไม่คม (ใชแ้ ก่ของแบน ๆ ท่ีมีคมแต่ไม่คม) เช่น ทุกัง มีดทอื่ ; ไมเ่ ฉยี บแหลม เช่น ปัญญาทื่อ; ไม่มลี บั ลม ทงุ่ เช่น – ไปท่งุ นา คมใน เช่น พูดทื่อ ๆ; น่งิ เฉยอยู่ไม่กระดุกกระดิก - ไปท่งุ (ถ่าย เหมอื นส่ิงไม่มชี วี ติ เช่น แขง็ ท่ือ อจุ จาระ) ท้งุ ปลา๋ ทุ่กขัง น. ชอ่ื ปลานา้ เค็มชนดิ หน่ึง ไม่มเี กลด็ รปู คล้าย ทุ่น ทุบ ปลากด ทุ่ม ถอ่ ง น. ท่ีราบ; อจุ จาระ. ก. ตามหลงั คาว่า ไป เชน่ ทมุ้ - ไปถ๋ อ่ ง ไปทุ่ง หมายถงึ ถ่ายอุจจาระ ทุเรยี น - ไปแ๋ บ๊ง,ไป๋ปา๊ ทู่ ทุ่ง(ก่ือทงุ่ ) ก. กระท้งุ , กระแทก. ทตู ถุ่น(ถุ่นอว๋ น) น. สงิ่ ที่ทาใหล้ อยนา้ สาหรบั จอดเรอื ดักปลา - พระธรรมทตู ทตู านุทูต ทุ่บ ก. ใชข้ องแขง็ เชน่ ค้อนหรือส่งิ ทีม่ ีลกั ษณะกลม ๆ เท็จ เทพ เปน็ ต้นตีลงไปบนสง่ิ ใดส่ิงหนึ่งเพ่ือให้แตก เชน่ ทบุ เทรดิ มะพร้าว ทบุ อิฐ ทบุ หิน หรอื เพ่ือใหน้ ุ่มใหแ้ หลก เทวดา เชน่ ทบุ เน้อื วัว ทบุ เน้อื หมู เทพยุดา เทศ ถมุ่ ก. เอาของหนัก ๆ ท้ิงลงไป เช่น เอาก้อนหนิ ทุ่มลง ไปในนา้ , ท้ิงทับลง, ทงิ้ ถมลง, มีหมายถึงอาการที่ คลา้ ยคลึงเช่นน้ัน เชน่ ทุ่มเงิน ทุ่ม ว. ไมแ่ หลม, ตา่ แตม่ ีความนุ่มนวลไม่แกร่งกรา้ ว, (ใช้แกเ่ สยี ง). ถอื่ เรยี น,กื่อเรียน น. ชื่อตน้ ไม้ชนดิ หนึง่ ผลเปน็ พูๆ เปลือกมีหนาม มี ช่ือพนั ธ์ุตา่ งๆ เช่น กา้ นยาว หมอนทอง ป้านทอื่ ว. ไม่แหลม (ใช้แก่ของทีม่ ลี กั ษณะยาวแหลม แต่ ขาดความแหลมไปเพราะความสึกกร่อนด้วยการใช้ เชน่ ดินสอทู่ เขม็ ทู่ ถดู (ป.) (พระธรรมทตู ) - ผระทาม่ะถูด ทตู ๋านถุ่ ูด น. ทตู ใหญน่ ้อย, พวกทูต หอ็ ก,คหี ็อก(ทอื แหลงห็อก) ว. ไมจ่ ริง, ปด, โกหก เถบ(เถบพ่ะจ^าว) น. ผ้มู ีกายทิพย์, ชาวสวรรค์, ผู้มีคณุ ธรรมสงู เสดิ น. เคร่ืองประดบั ศรี ษะ รปู เหมอื นมงกฎุ เต้ีย มี กรอบหน้า เทว่ะด๋า น. พวกชาวสวรรคท์ มี่ ีตาทิพย์ หูทพิ ย์ และกิน อาหารทิพย.์ เถบพ่ะยดุ่ ๋า น. เทวดา (เหมือน เทพยเจ้า, เทพยดา) เถด,เขรือ่ งเถด น. แขกปากีสถาน, เครื่องเทศ

ห น้ า | ๑๒๕ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เทศน์ เถด น. คาแสดง, คาสอน, การแสดงธรรม เทอญ เต๊อะ,เติ๊ด ว. เถิด (ใช้เปน็ คาลงท้ายข้อความทแี่ สดงความมงุ่ หมายให้เปน็ ดงั นน้ั ดังนี้, มกั ใช้ในการใหศ้ ีลให้พร) เทา่ ถา่ ว ว. แค่, เพยี ง เชน่ สูงเทา่ ใด - เทา่ ที่ - ถา่ วเถ่ - เท่าใด - ถา่ วได๋ ว. แค่น้ัน, เพียงนั้น, ขนาดนนั้ , เปน็ คาเนน้ ความ เท่าน้นั ยา(ถา่ วนนั ยา) แสดงจานวนจากดั จาเพาะ น. ตนี (ใชใ้ นความสุภาพ) เท้า ตนี - รองเท้า - เก๊ือก น. ช่ือไม้ลม้ ลุกชนิดหนง่ึ หวั หรือเหงา้ มสี ัณฐานกลม เทา้ ยายม่อม ทา่ วยายหมอ่ ม แบน ใชท้ าแปง้ เป็นอาหารได้ เรียกว่า แปง้ เทา้ ยายม่อม เทดิ เถดิ ก. เทดิ ทูน, เชิดชู, ยกยอ่ ง, บชู า เทนิ ทนู ก. ทนู เชน่ เอาของเทนิ หัว เที่ยง เถีย่ ง ว. ตรง เช่น นาฬิกาเดินเทยี่ ง, แนน่ อน เช่น สังขาร ไมเ่ ที่ยง คือ ไม่แนน่ อน; ทีส่ ะทอ้ นตรงกบั ความเปน็ เทียบ เถยี บ จรงิ ในคาว่า กระจกเที่ยง; แน,่ แม่นยา ก. เอามาใหต้ ิด เชน่ จอดเรอื เทยี บท่า เทยี บรถ, เท่ยี ว เถีย่ ว เอามาใหใ้ กลก้ นั เช่น เอาเรอื เล็กเขา้ เทียบเรือใหญ่ เทีย่ วเตร่ ไป๋เร น. ที, หน, คร้งั . ก. เตร็ดเตร่, ไปเพื่อเพลิดเพลนิ เทอื ก เถือก ว. เท่ียวหาความสาราญ น. ทดี่ ินทไ่ี ถและคราดแลว้ ทาให้เป็นโคลนเป็นตม แท้ แท(่ แทจ่ ิง) เพื่อตกกล้า เชน่ ทาเทือกตกกลา้ แทง่ แถ่ง,อัน ว. จริง, แน่ น. ลกั ษณะของส่งิ ท่ีตนั และกลมยาวหรอื แบนหนา แทง้ แท่ง(ต็อกโหลก) เช่น แทง่ ทอง แท่งเหลก็ แทง่ หนิ , ลกั ษณนามเรยี ก แท่น แถ่น ของเชน่ นนั้ เชน่ ชอล์กแท่งหนง่ึ ดินสอ ก. ตกลกู , คลอดก่อนกาหนด แทบ แถบ น. ที่นงั่ ทนี่ อนคล้ายเตียง แต่ทบึ ไม่มีเทา้ ,เรยี กโตะ๊ แทรก แสก สาหรับกราบพระหน้าโต๊ะหมู่บูชาวา่ พระแทน่ ทรง กราบ แทะ แถะ,แกล็ด ว. เกือบ, จวนเจยี น, ใกล้ชดิ ก. เขา้ ไปอยูใ่ นระหว่างสง่ิ อ่ืนในลักษณะที่ เบียดเสยี ดหรอื สอด ก. เอาหน้าฟันกัดใหห้ ลุดออกมาทีละน้อย ๆ, เล็ม กนิ ทีละน้อย ๆ

ห น้ า | ๑๒๖ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย โทน ทนราม่ะนา น. ช่ือกลองประเภทหนึ่งสาหรบั ตขี ัดจังหวะ ขึง หนงั ด้านเดยี วคล้ายกลองยาว แตเ่ ล็กและส้ันกวา่

ห น้ า | ๑๒๗ ธ ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ถ่านาคาร,ถ่ือนาคาร น. นติ ิบคุ คลทีต่ งั้ ขน้ึ ตามกฎหมาย บริษทั จากดั ภำษำกลำง หรือบรษิ ทั มหาชนจากดั ที่ใช้ช่อื หรือคาแสดงชอ่ื ว่า ธนาคาร ถ่านานั่ด,ถอื่ นานดั่ ธนาคาร ซ่งึ ประกอบธุรกิจเก่ียวกับเงนิ และธรุ กิจ หลักทรัพย์ ธนาณตั ิ ถ่อื น(ู โหลกถอ่ื น)ู น. ตราสารซ่ึงทที่ าการไปรษณยี แ์ หง่ หนงึ่ สั่งให้ทท่ี า ทอหรา่ นี การไปรษณีย์อีกแห่งหนึ่งจา่ ยเงิน ธนู ธรรมหมะ น. อาวธุ ประกอบด้วยคนั ยิง และลกู พวกเดียวกบั ศ ธรณี ธรรมมะ่ คุณ น. พนื้ ดนิ , ท่ดี นิ , ปฐวี, แผ่นดิน ธรรม ธรรมม่ะฉาด น. คาสง่ั สอน, คณุ ความดี, หลักธรรมะ ธรรมคณุ ธรรมม่ะด๋า น. บทแสดงคณุ ของพระธรรม ธรรมชาติ ธรรมมะ่ บอ็ ด น. สิง่ ท่ีเกิดมีและเปน็ อย่ตู ามธรรมดาของสง่ิ นน้ั ธรรมดา ธรรมม่ะบ๋าน ว. ปกติ ธรรมบท ธรรมมะ่ ยุ่ด,ธรรมยุ่ด ธรรมบาล ธรรมวั่ด น. ข้อแหง่ ธรรม, ช่ือคาถาบาลีคัมภีรห์ นง่ึ ในขทุ กนกิ าย ธรรมยตุ ธรรมวตั ร ธรรมม่ะซ้าด น. ผูร้ กั ษาธรรม ธรรมหมาด น. ชื่อนิกายหนงึ่ ของพุทธศาสนา ธรรมศาสตร์ ค^าวกลา น. ลกั ษณะเทศนท์ านองธรรมดาอยา่ งหน่งึ ทแ่ี สดง ธรรมาสน์ อยูท่ ่ัวไปไมใ่ ช่ทานองแบบเทศน์มหาชาต.ิ ธัญพืช ธาดา๋ น. ความรู้เก่ยี วกับวชิ ากฎหมายโดยทวั่ ไป ธาตรี น. ท่ีสาหรบั พระภกิ ษสุ ามเณรนง่ั แสดงธรรม ธาดา ถาด น. พชื ล้มลกุ หลายชนดิ หนึ่ง เช่น ข้าว ขา้ วสาลี ธาตรี ข้าวโพด ให้เมลด็ เปน็ อาหารหลัก ธาตุ แหวน น. ผู้สรา้ ง, ผู้สรรค์, ผูร้ งั สฤษฎ์ โหลกสาว,โหลกพือหญิง น. แผน่ ดิน, โลก ธามรงค์ ถเิ บต๊ น. สิ่งทถี่ อื วา่ เปน็ ส่วนสาคัญท่ีคุมกนั เปน็ ร่างของสิง่ ธิดา ถดุ ๋ง,ร่กุ ขื่อมูล ทัง้ หลาย โดยท่ัวๆ ไปเช่ือวา่ มี 4 ธาตุ ได้แก่ ธาตุดิน ธเิ บต ธาตนุ า้ ธาตุไฟ ธาตลุ ม, สารเนอ้ื เดยี วลว้ นซึ่ง ธุดงค์ ประกอบด้วยบรรดาอะตอมที่มีโปรตอนจานวน เดยี วกนั ในนวิ เคลยี ส น. แหวน, วงแหวน น. ลูกสาว, บุตรี, ลูกหญงิ , บุตรสาว น. ประเทศธเิ บต น. องคค์ ณุ เครือ่ งกาจัดกเิ ลส, ชอ่ื วตั รปฏิบตั ิอยา่ ง เครง่ ครัดของภกิ ษุ มี 13 อย่าง เช่น การอย่ใู นป่า การอยู่โคนไม้

ห น้ า | ๑๒๘ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ธรุ ะ ธุลี ถุหระ น. กิจ, การงาน, ภาระ, หน้าที่, กจิ ธุระ ธปู ถลุ ี น. ละออง, ฝุ่น, ฝุน่ ละออง, เถา้ , ขเ้ี ถ้า, ผง โธ,่ พทุ โธ่ โธก น. เครื่องหอมชนิดหน่ึงมีแกนทาดว้ ยกา้ นไมไ้ ผ่เล็ก ๆ เป็นตน้ ยอ้ มสแี ดง พอกด้วยผงไมห้ อม, มกั ใชจ้ ดุ คกู่ บั เทียน พุ่ดโท,จา๋ พุ่ดโท อ. คาท่เี ปลง่ ออกมาดว้ ยความสงสารเวทนา

ห น้ า | ๑๒๙ น ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย น็อก น. ชื่อสัตวม์ ีกระดูกสันหลังเลือดอนุ่ มี 2 เท้า 2 ปกี ภำษำกลำง และมขี นปกคลุมรา่ งกาย ออกลกู เปน็ ไข่ก่อนแล้ว นก น็อกกอื จ๊อก จึงฟกั เป็นตวั น. นกขนาดเลก็ ชอบอาศยั ตามชายคาบา้ นเรือน นกกระจอก นอ็ กเขา เรยี ก กระจอกบ้าน น็อกแอน๊ น. ช่อื เหยีย่ วชนิดหน่ึงเรยี ก เหยยี่ วนกเขา. นกเขา น. ชอ่ื นกนางแอน่ ชนิดหน่งึ ลาตัวสีดา มแี ตม้ ขาว นกนางแอน่ น่ะคอน ตรงโคนหาง ตาและขอบตาขาว ปากเหลอื ง นอ็ บ น. เมือง, บรุ ี นคร นอ็ บพ่ะคุณ ก. ไหว้, นอบน้อม นบ น็อบพ่ะเขราะ น. ทองเน้อื เกา้ , ทองนพคุณเก้านา้ นพคณุ น. ชือ่ ดาวพระเคราะหท์ ั้ง ๙ มี อาทิตย์ จันทร์ นพเคราะห์ นอ็ บพ่ะร่ดั อังคาร พุธ เสาร์ พฤหสั บดี ราหู ศุกร์ และเกตุ. น. แก้ว 9 อย่าง คือ เพชร ทับทมิ มรกต บุษราคัม นพรัตน์ น่ะม่ดั สะกา๋ น โกเมน นลิ มกุ ดา เพทาย ไพฑูรย์ นา่ ร็อก,หนา่ รอ็ ก ก. การแสดงความอ่อนนอ้ มด้วยการกราบไหว้ นมสั การ น. แดนหรอื ภูมทิ ี่เชื่อกนั ว่าผูท้ าบาปจะต้องไปเกิด นรก นา่ รา,หนา่ รา และถูกลงโทษ นะ่ ว่ะโกหวาด น. คน. นรา หนวด น. โอวาทเพื่อผ้บู วชใหม.่ นวโกวาท หน่วม ก. ใชม้ ือบบี หรอื กดคลงึ แรงๆ นวด นวยหนาด,เดินหนาด ก. ออ่ นนุ่มจนเกือบเหลว น่วม หนอก ก. ดินทอดน่อง, เยอ้ื งกราย, กรีดกราย นวยนาด นอ็ กชาน บ. ขา้ งนอก, ตรงกันข้ามกับใน. นอก ปลีแขง่ ,หน่อง น. พนื้ เรอื นนอกชายคา, พ้นื ที่นอกตัวเรือน นอกชาน น่อง น. กลา้ มเน้ือท่ีอยดู่ ้านหลงั หน้าแขง้ นอ่ ง หนอบ น. ผ้รู ่วมสายเลอื ด แต่เกิดทหี ลัง นอ้ ง หนอบน่อม ก. น้อมกายลงไหว้ นอบ น่อม ก. อาการซึ่งแสดงความเคารพอย่างสงู นอบนอ้ ม นอ่ ย,อด๊ี นงึ้ ก. ก้มลง น้อม - น่อยใจ๋ ว. นิดหนอ่ ย, น้อยนิด น้อย - อดี๊ นงึ้ แรง - นอ้ ยใจ - น้อยมาก

ห น้ า | ๑๓๐ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย นอ้ ยหน่า นอ่ ยน^า,นอ่ ยน้า น. ช่อื ไมพ้ มุ่ ขนาดเล็กชนดิ หนงึ่ ดอกสเี หลอื งแกม เขยี ว กลีบดอกหนา มี 3 กลบี ผลสเี ขียว ผวิ นูน น้อยโหนง่ โหลก-ราหนัง เป็นตาๆ เน้ือในผลหนาขาว รสหวาน มีเมลด็ มาก น. ตน้ ไมช้ นิดหน่งึ รูปผลเน้อื ในเมล็ดเหมอื น นะ หนะ นอ้ ยหน่า แตผ่ วิ เกล้ียงกวา่ . ว. คาประกอบทา้ ยคาอื่น บอกความเปน็ เชงิ อ้อน นัก นั่ก,หนกั วอน บงั คับตกลง หรือเน้นให้หนักแน่น เปน็ ตน้ - นกั กีฬา - น่ักก๊ีฬา น. ใช้ประกอบหนา้ คาอนื่ หมายความว่า ผู้ เชน่ - นักหนา - หนักหนา นักกฬี า, ว. มาก, หนักหนา นง่ั หนัง่ นง่ั ขัดสมาธิ หนั่งแพงเชงิ ก. อาการที่หยอ่ นกน้ ให้ติดกบั พื้นหรือท่ีรองเชน่ เกา้ อ.้ี นัด นด่ั ก. น่งั คู้เขา่ ท้ัง 2 ขา้ งใหแ้ บะลงทีพ่ ื้นแลว้ เอาขาไขว้ นัดดา หลาน กนั ทับฝ่าเทา้ นั่น หน่นั น. หน, คร้งั , คราว. ก. กาหนดกนั ไว้, บอกกนั ไว้. - อยู่นัน่ - โยห้ น่นั น. หลาน (คอื ลกู ของลูก) นั้น น^ั น ส. แทนชื่อท่อี ยู่ไมส่ ไู้ กลนัก. นบั นับ่ ว. ใช้ประกอบนามหรือข้อความท่กี ลา่ วอ้างมาแล้ว นา่ น^า เช่น ในจดหมายฉบับนัน้ , ใชป้ ระกอบนามทอี่ ยู่ - นา่ กิน - น^ากนิ ไกลกวา่ นี้ เช่น คนน้ัน ส่งิ นั้น, ใชป้ ระกอบคาอ่นื คู่ - น่ารัก - น^ารัก่ กบั คา ใด แสดงความแน่นอน เช่น คนใดคนน้นั น้า นา่ เมอ่ื ใดเมอื่ นั้น. - น้าชาย - ผอ่ น่า,น่าจา่ ว,นา่ เณร ก. ตรวจให้ทราบจานวน, กะกาหนด, จัด. - น้าหญิง - แหม่นา่ ว. คาประกอบหน้ากริยา หมายความวา่ ควร เชน่ นาก หนาก นา่ จะทาอย่างนัน้ น่าจะเปน็ อย่างน้ี; ชวนให,้ ทาให้ อยากจะ, เช่น นา่ กนิ น่ารัก. นาค หนาก น. น้องของแม่. นาน นาน,บือหราน น. สตั วส์ ี่เทา้ ชนดิ หน่งึ เทยี่ วหาปลากินในน้า; โลหะ - มานานแล้ว - มาบ่ือหรานแล่ว ผสมชนดิ หนง่ึ เอาทองคา เงนิ กบั ทองแดงผสมกนั ใชท้ ารปู พรรณต่างๆ, สที องปนแดง. น. ผ้ปู ระเสรฐิ ; คนผ้ทู ี่ไม่กลับมาทาความชั่วทีล่ ะได้ แลว้ อกี คือ พระอรหนั ต์, คนทเ่ี ตรียมบวช; งใู หญ่ เปน็ สัตวใ์ นจินตนยิ าย; ชา้ งตวั ประเสริฐ. ว. ยาว, ช้า, (ใช้แก่เวลา) เช่น มานานแล้ว

ห น้ า | ๑๓๑ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย นาบ หนาบ ก. ทาบลง, กดลง. นายก นายอ็ ก น. ผ้นู า, ผู้เปน็ หวั หนา้ นายหนงั ดา่ ลงั (ทับศัพท์มลายู) ผ้แู สดง รบั ผิดชอบอุปกรณ์ การแสดงทุกชิน้ รบั ผิดชอบเรือ่ งพาหนะเดินทาง ตลอดการกินของ นารายณ์ หนา่ ราย ผคู้ นท้ังคณะ(หนังตะลงุ ) น. ชอื่ หนึ่งของพระวิษณซุ ่งึ เป็นพระเจ้าองคห์ น่ึง นา้ ว นา่ ว, ยุด่ ของศาสนาพราหมณ์ นาฬกิ า นาหลกิ ๋า,นากา๋ ,ยาม ก. เหนี่ยว, โน้ม. - นาฬกิ าก่ีโมงแลว้ - ยามตีถา่ วใด๋แลว่ น. เคร่ืองบอกเวลา นา้ น่าม น. ของเหลวท่ใี ช้อาบกนิ และซักฟอก คอื น้าฝน น้ากะทิ น่ามก่ือเถะ นา้ ทา่ เป็นต้น น้าเกดิ นา่ มเด๊ิด น. น้าทคี่ น้ั ออกจากมะพร้าวขูด, นา้ ขา้ ว นา่ มค^าว น. นา้ ขน้ึ มาก. น้าแข็ง น่ามแขง,นา่ มหนี น. น้าทไ่ี ด้จากข้าวเมื่อหุงแลว้ เช็ดน้าหรอื ตักน้าออก นา้ ครา น่ามคี^กล๋า น. น้าที่ถูกความเย็นจัดจนแข็งตวั เป็นก้อน. น. น้าเสยี ทีข่ งั อยูใ่ นพื้นดนิ ท่เี ป็นแอ่งเชน่ ใต้ถุนครัว นา้ ค้าง น่ามคา่ ง ในทอ่ ระบายนา้ เสยี น้าคาวปลา น่ามคาวปล๋า น. น้าที่เป็นละอองตกลงมาจากอากาศ. น. นา้ ลา้ งปลาทีม่ ีเมอื กและเลือดตดิ ใช้รดตน้ ไมใ้ ห้ นา้ เคย นา่ มเคย งาม, นา้ ลา้ งปลา น. นา้ ท่ไี ด้จากเยื่อเคย (กะปิ) มีรสเคม็ ใช้ปรุง นา้ ใจ นา่ มใจ๋ อาหาร น้าชุบ นา่ มชุบ่ น. ใจแท้ ๆ, ใจจริง, ความจริงใจ น. นา้ ทีเ่ จอื ด้วยธาตเุ งินหรือธาตุทอง สาหรับชุบ น้าซาวขา้ ว น่ามล่างกือสาร ของต่างๆ มีทองเหลืองเปน็ ต้นให้เปน็ สีเงินหรือสี น้าดอกไม้ นา่ มด๊อกมา่ ย ทอง, น้าทเ่ี อาเหล็กเผาไฟให้แดงแลว้ ชบุ ลงเพื่อให้ น้าตก น่ามต๊อก เหลก็ กลา้ ; (ถนิ่ ใต้) นา้ พริก. น้าตา น่ามตา๋ น. น้าที่ลา้ งข้าวสารใหส้ ะอาดเม่อื ก่อนหงุ . น้าตาย น่ามต๋าย น. ชอื่ ชมพชู่ นดิ หนงึ่ , มะมว่ งพนั ธุ์หน่งึ น้าตาลกรวด นา่ มผ่ึงกรว๊ ด น. น้าที่ตกลงมาจากลาธารสูงสลู่ าธารต่า. น. นา้ ที่ไหลออกจากนัยน์ตา. น้าตาลทราย นา่ มผึ่งทราย น. น้าน้อย, นา้ ไม่เกิด. น. นา้ ตาลท่มี ีลักษณะเปน็ ก้อนคลา้ ยกรวด คล้าย สารสม้ มสี ีขาว น. นา้ ตาลท่มี ีลักษณะเม็ดละเอยี ดอย่างทราย

ห น้ า | ๑๓๒ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย น้าตาลโตนด นา่ มผึ่งโนต้ นา้ ตาลมะพรา้ ว น่ามผง่ึ พร่าว น. ทาจากตาล ของตน้ ตาลโตนด น้าตาลเมา นา่ มตอื ว๊าก น. ทาจากมะพรา้ ว ของต้นมะพร้าว นา้ เต้า น่ามตา่ ว น. นา้ ตาลสดที่ผสมเปลือกไม้เผาบางชนดิ หมกั แช่ น้าทรง น่ามซง ไว้ น้าผึ้ง นา่ มผงึ่ รวง น. ไมเ้ ถาชนดิ หน่งึ อยู่ในจาพวกฟักแฟง ใช้ผลเป็น น้าปลา น่ามปล๋า อาหาร นา้ พริก น่ามพร่ิก น. น้าทห่ี ยุดไหลชัว่ ขณะ, น้าที่คัง่ ค้างอยู่ในพน้ื ทที่ ่ี เปน็ แหลง่ รับนา้ น้าพกั นา้ แรง นา่ มพั่กนา่ มแรง นา้ พุ นา่ มผุ,น่ามโผะ น. นา้ หวานทีไ่ ดจ้ ากรงั ผ้ึง น้ามนต์ นา่ มมนต์ น. น้าสาหรบั ปรุงอาหารใหม้ ีรสเค็ม ทาจากปลา น้ามนั น่ามมนั หรือส่ิงอน่ื หมักกับเกลอื . น. อาหารชนดิ หนึง่ ปรุงด้วย กะปิ กระเทียม พริก น้ามกู น่ามหมกู ขี้หนู มะนาว เปน็ ต้น ใชเ้ ป็นเครือ่ งจ้มิ หรือคลุกข้าว น้ายา นา่ มแกง๋ คือหมนจีน กนิ นา้ ลาย นา่ มลาย น. แรงทีเ่ กดิ จากความมานะพยายามของตนเอง. นา้ วา้ กล^วยนา่ มวา่ น. นา้ ท่ผี ุดข้ึนมาจากใตด้ ิน. นา้ ส้ม นา่ มซ่อม,นา่ มซ็อม น. นา้ ทเี่ สกเพื่ออาบ กนิ หรอื ประพรม เปน็ ต้น ถอื นา้ ส้ม นา่ มจอ่ ก๋า,น่ามก๋า กันวา่ เป็นมงคล. น้าหนัก นา่ มหนัก น. ของเหลวเปน็ มันที่สกัดออกจากพชื และเปลว สัตวห์ รือแรบ่ างอย่าง เชน่ ถา่ นหนิ น้าหน้า น่ามหน่า,น่ามน^า น. น้าเมอื กท่ีออกจากจมูก. น้าหมาก นา่ มม้าก น้าหอม นา่ มหอม น. อาหารคาวอยา่ งหนึ่ง ลักษณะอย่างแกง ทาดว้ ย นา้ เหลอื ง น่ามเหลือง ปลาโขลกกับเคร่ืองปรงุ กินกับผกั บางอย่าง เชน่ ถว่ั งอก ใบแมงลัก ใช้คลุกกินกบั ขนมจีน น. น้าทีไ่ หลออกจากตอ่ มตามกระพงุ้ แก้ม. น. ชือ่ กลว้ ยพันธ์หุ นง่ึ ซง่ึ พฒั นามาจากลกู ผสม ระหว่างกลว้ ยป่ากบั กลว้ ยตานี น. น้าคัน้ จากผลส้ม ใช้เปน็ เครอื่ งด่มื น. นา้ มรี สเปรยี้ ว ใชป้ รงุ อาหาร(จากตาลหรอื มะพร้าว) น. ความหนักของสิง่ ของตา่ งๆ, ความสาคัญ, ความ มั่นคง. น. หนา้ ตา, มักเป็น คาพดู ในทางไมด่ ี เช่น สมน้าหน้า. น. นา้ ลายท่บี ้วนออกเม่อื เวลากินหมาก. น. น้าท่ีกลนั่ จากเครื่องหอม. น. น้าใสๆ ทเี่ กิดจากโลหติ เสยี ออกตามแผล

ห น้ า | ๑๓๓ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย น้าอบ นา่ มอ็อบ น. น้าท่ีอบและปรุงด้วยเคร่อื งหอม. นา้ ออ้ ย น่ามอ่อย,นา่ มอ^อย น. น้ารสหวานท่ีได้จากต้นอ้อย. นา้ ท่วม น่ามถ่วม,น่ามท^วม น. นา้ หลาก, อทุ กภยั ,น่ามจ๋ม นกิ ร นก่ี ๋อน น. หมู่, พวก. นกิ าย นก่ี า๋ ย น. หมู่, พวก, หมวด, ใช้เก่ยี วกับศาสนา ในกรณี เชน่ คณะนักบวชในศาสนาเดียวกันที่แยกออกไป นคิ ม นี่คม เป็นพวก ๆ เช่น มหานิกาย ธรรมยตุ นกิ าย น. หมูบ่ า้ นขนาดใหญ่, ถิ่นฐานหรอื ชุมชนทเ่ี กิดข้ึน น่ิง แหนง่ จากการต้ังหลักแหลง่ , หมู่บ้านใหญ่หรือตาบลท่ี นิจ ฉ่วั ตวั ประชาชนเข้าไปตั้งถนิ่ ฐานอยู่เพ่อื ประกอบอาชพี นิด อิด๊ นึ้ง เป็นหลักฐาน เชน่ นคิ มสร้างตนเอง นทิ าน หน่ที าน ก. เฉย, เงยี บ, ไม่เคล่ือนไหว. นิพพาน นพ่ิ พาน ว. เสมอไป, สมา่ เสมอ ว. เลก็ , นอ้ ย นิ่ม หนิม่ น. เรื่องทเ่ี ล่ากนั มา เชน่ นทิ านชาดก น. ความดับสนิทแหง่ กิเลสและกองทุกข.์ ก. ดบั นมิ นต์ หรอื่ มน กิเลสและกองทุกข์, ตาย (ใช้แก่พระอรหนั ต์) นิมิต หนมี่ ดิ่ น. ชอ่ื สตั วส์ ี่เทา้ ตัวยาว เกล็ดหนา เรียก ตวั นมิ่ นยิ ม หน่ยี ม หรือ ลิ่น. ว. นมุ่ , นว่ ม, อ่อน. นิยาย หนยี่ าย ก. เชญิ , เชื้อเชญิ , (ใชแ้ ก่พระภิกษุและสามเณร). นิราศ หนี่หราด ก. นริ มติ , สร้าง, แปลง, ทา น. ลาง, เหตุ, เคา้ มูล น. การกาหนด. ก. ชอบ, นับถือ. นโิ รช น่ีโหรด น. เรอื่ งทีเ่ ล่าสืบกนั มา. นิ่ว น^ิ ว ก. ปราศจากความหวัง, ไมม่ ีความตอ้ งการ, หมด อยาก, เฉยอยู่; พลดั พราก, จากไป. น. คาประพนั ธ์ นว้ิ นิ่ว เชน่ กลอนหรือโคลงท่ีกลา่ วถึงการจากกัน. ว. ไมม่ รี ส, ไม่อร่อย, จืด. นิสัย หนส่ี ยั น. กอ้ นแข็งทอ่ี ยู่ในกระเพาะปสั สาวะ. ว. ขมวดคว้ิ อยา่ งไม่พอใจ วา่ นว่ิ หนา้ . นี่ น^ี ,หนี่ น. สว่ นทแี่ ตกออกจากมอื และเท้าเป็น ๕ กง่ิ ; - น่ีใคร - นี^ใค มาตราความยาวไทย - อยูท่ ี่นี่ - โย้หนี่ น. ความประพฤตทิ เี่ คยชิน เชน่ ทาจนเปน็ นสิ ยั ; ท่ีพง่ึ , ท่ีพักพงิ , ทอี่ าศยั , เช่น ขอนสิ ยั ในการอปุ สมบท. ส. คาใช้แทนนามเฉพาะทีอ่ ยู่ใกลท้ ่ีสุด เชน่ นใ่ี คร อยทู่ ่นี ่ี.

ห น้ า | ๑๓๔ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย น้ี น่ี ว. คาใช้ประกอบนามที่อยู่ใกล้เพอื่ ให้รเู้ ฉพาะ เช่น - อยา่ งน้ี - พนั นี่ อย่างน้ี นีออน หนอ่ี อ๋ น น. หลอดไฟฟ้าเรืองแสงทใี่ ห้แสงสว่าง ใชเ้ ปน็ ไฟ บ้านหรอื โฆษณา. นึก นกึ่ ก. คดิ , ตรติ รอง; ราพงึ . นง่ึ น^ึ ง ก. ทาให้สกุ หรือร้อนดว้ ยไอน้ารอ้ นอบ. นงุ่ หนุ่ง ก. ใชผ้ า้ ปกปดิ กายท่อนล่าง เชน่ นงุ่ ผ้าถงุ นงุ่ กางเกง นุ่น หนุ่น น. ต้นไมช้ นิดหนงึ่ ใชป้ ุยในผลยดั ทีน่ อนหรือหมอน - เน้ือนนุ่ - ฟ^าย - ต้นนุ่น - ตอ็ นงิว่ ส. คาสาหรบั แทนคานามท่ีอยู่ไกลออกไป. นู่น,โนน่ หนู่ - อยู่โนน่ - โยห้ นู่ ว. อ่อน, นว่ ม. นุ่ม หนมุ่ ว. อ้วน, อวบ; (ถ่นิ ปักษใ์ ต)้ เล็ก. นยุ้ น^ุ ย ก. ทาให้หนัก, ทาใหแ้ น่น. เนน้ แน่น(เสียงสั้น) ว. อกตัญญไู ม่รคู้ ณุ , ไม่สานกึ ถงึ บญุ คุณ. เนรคณุ เนร่ะคุณ ก. บงั คบั ให้ออกไปเสียจากประเทศหรือถน่ิ ทีอ่ ยู่ เนรเทศ เนร่ะเถด ของตน ก. สรา้ งหรือบันดาลดว้ ยอานาจ ฤทธ์ิ หรอื เนรมติ เนระ่ ม่ิด อภนิ หิ ารใหบ้ งั เกดิ เปน็ ขนึ้ มีขึ้นโดยฉับพลนั ว. เสีย, มกี ล่ินเหมน็ . เนา่ หน่าว ว. ช้า, นาน เน่ิน เหนิ่น,นาน ว. แชม่ ช้า, ชา้ ๆ อย่างมจี งั หวะ เชน่ เดนิ เนิบ ๆ เนิบ เหนิบ พดู เนิบ ๆ. น. ชอื่ ไมต้ น้ ชนดิ หน่ึง ฝกั บดิ เปน็ วง เมล็ดคอ่ นข้าง เนียง ขือ่ เนยี ง แบน กนิ ได้, พะเนียง กเ็ รียก (ถนิ่ ปกั ษ์ใต้) น. เน้ือววั เนอ้ื เน่ืองัว น. ชายหญิงทีถ่ อื กนั วา่ เคยอยู่รว่ มกันมาแตป่ าง เนอ้ื คู่ เนื่อโข่ ก่อน ชายหญิงที่สมเป็นค่คู รองกัน น. ขนาดของพนื้ ท.่ี เนื้อที่ เนือ่ เถ่ ก. ติดกัน, ต่อกนั , เกีย่ วขอ้ งกัน. เน่ือง เหนื่อง ว. อาการท่ีไม่ไหวตงิ ไปช่วั ระยะหน่ึงเพราะเปน็ ลม แน่ แหน่ ว. อาการทแี่ ออัดยดั เยยี ดหรอื เบยี ดเสยี ดจนแทบ แนน่ แน^น ไม่มีทวี่ า่ ง ก. แอบ, ชดิ , ทาบ. แนบ แหนบ

ห น้ า | ๑๓๕ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย แนะ แหนะ ก. ชแ้ี นวทางหรือวิธีการใหร้ ้โู ดยตรงหรือโดยอ้อม - แนะนา - แหนะนา เช่น แนะนา แนะใหท้ า. - แนะให้ทา - แหนะฮ^ายทา โน ฟอ็ ก ก. นูนข้นึ เพราะถูกกระทบกระแทกเป็นต้น (มักใช้ แกห่ วั หรือหนา้ ) เช่น หวั โน หน้าโน โนม้ โน่ม ว. นา้ ว, เหนี่ยว, นอ้ ม. โนม้ ถ่วง โน่มทว้ ง ก. แรงที่ดงึ ดดู ซึ่งกนั และกันของเอกภพ ไนลอ่ น ไนหลอ่ น น. สารประกอบอนิ ทรียซ์ ึ่งสังเคราะหข์ ึ้น มีโมเลกุล ขนาดใหญ่ มกั ผลิตใหเ้ ป็นเสน้ ใยเลก็ ๆ ซง่ึ นาไปฟ่นั เป็นเสน้ ด้ายหรือเส้นเชือกทมี่ ีความเหนยี วมาก หรอื นาไปทอเป็นผา้ ได้, เรยี กสงิ่ ทีท่ าจากเสน้ ใยนน้ั เช่น ผ้าไนลอน เชือกไนลอน.

ห น้ า | ๑๓๖ บ ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย บ๋อ ภำษำกลำง บ็อก น. สว่ นของผวิ พน้ื โลกที่ไม่ใชท่ ะเลหรอื แม่นา้ ลา บ คลองเปน็ ต้น, ภาคพื้นดนิ เชน่ ทหารบก ทางบก, บก บ๊ง ทที่ ่ีแห้ง, ทที่ ี่พ้นจากน้า, เชน่ ขนึ้ บก - บ๊งหนาม ก. ใช้ของแหลม ๆ แทงท่เี นอ้ื เพ่ือเอาหนามเป็นต้นทฝี่ ัง บ่ง บง๊ ก๋าน อยู่ในเนือ้ หรอื หนองออก เชน่ บง่ หนาม บง่ หนอง - บ่งหนาม บงการ บ็อด ก. ระบุชี้ใหด้ าเนินการตาม, ควบคุมดูแลส่งั การ - บอ็ ดฮ^ายเนยี น เฉยี บขาด บด ก. ทาใหเ้ ปลือกแตก เชน่ บดขา้ วเปลอื ก, ทาให้ - บดให้ละเอยี ด บ็อด แหลก เชน่ บดขา้ วสกุ , ทาให้เปน็ ผง เชน่ บดยา - เรือบ็อด นตั ถ์ุ, ทาให้เรยี บและแน่น เช่น บดถนน บด น. เรือตอ่ ชนดิ หน่งึ รูปรา่ งเพรียว หวั ท้ายเรียว มี ๓ - เรือบด บอ็ ด ขนาด คอื เล็กกลาง ใหญ่ ใชไ้ ดท้ ้งั พายและ - บ็อดเรียน กรรเชียง บท น. คาสอนที่กาหนดให้เรยี น, ข้อทเ่ี ปน็ คติเตือนใจ - บทเรยี น บ๋น เช่น บทเรยี นในชีวติ (หนงั ตะลุงท้องถนิ่ ของตากใบ - บ๋นบ^าน กอ่ นจะเลน่ เข้าเรื่อง มตี วั นาบท เรยี กว่า “โหรบน^ บน - บน๋ เริน าบอ็ ด” - บนบ้าน บ๊น บ. ในทีซ่ ง่ึ อยสู่ ูงหรือเหนอื เช่น นง่ั อยูบ่ นเรือน - บนเรอื น - บ๊นบา๋ น บน ก. ขอร้องส่ิงศักด์สิ ทิ ธ์ใิ ห้ชว่ ยโดยให้คามั่นว่าจะให้ - บนบาน บน๊ (คี^บ๊น) ส่งิ ของตอบแทนหรอื ทาตามท่ีใหส้ ัญญาไว้เม่ือเป็น ผลสาเรจ็ , บนบาน บ่น(ข้บี น) บน๊ ก. พดู พรา่ หรือวา่ กลา่ วซา้ ๆ ซาก ๆ; กลา่ วซา้ ๆ บ๊ม กัน เช่น ท่องบ่นภาวนา.บน่ ถึง ก. กล่าวถึงบอ่ ย ๆ บ่น บอ๊ หรม ก. พูดพร่าหรือว่ากล่าวซ้าๆ ซากๆ บ่ม ก. ทาให้สกุ หรือใหแ้ หง้ ดว้ ยความอบอนุ่ บรม บั๊นจง๋ ,บันจง๋ ว. อยา่ งยิง่ , ท่ีสดุ , ไทยมักใช้นาหนา้ คาที่เกย่ี วกบั พระเจา้ แผน่ ดิน หรือพระพทุ ธเจ้า เชน่ บรมบพติ ร บรรจง บรมศาสดา ฯลฯ ก. ต้งั ใจทา เชน่ บรรจงเขยี น, ทาโดยระมดั ระวงั เชน่ มีนอ้ ยใชน้ ้อยค่อยบรรจง. ว. อยา่ งประณีต เช่น เขยี นบรรจง, ตวั บรรจง

ห น้ า | ๑๓๗ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย บรรจบ บัน๊ จอ็ บ,บันจอ็ บ ก. เพิม่ ให้ครบจานวน เช่น บรรจบให้ครบร้อย บรรจบ บรรจุ บนั๊ โจ๊ะ ใหค้ รบถ้วน; จดกนั , ใกลช้ ิดตดิ ต่อกนั , เชน่ ปูกระดาน ใหบ้ รรจบกนั ทาง ๒ สายมาบรรจบกัน, ทาให้เข้ากนั บรรดา บนั๊ ดา๋ สนิท เชน่ ตดิ กรอบหน้าตา่ งใหม้ มุ บรรจบกัน บรรทม บน๊ั ทม,บนั ทม บรรทดั บน๊ั ท่ัด,ม่ายบอ่ื ทด่ั ก. ใส่ลงในขวด หบี หรอื ถงุ เป็นต้น, ใส่ลงไว้ใน ภาชนะหรือสถานที่ทีใ่ ดท่หี นง่ึ ทม่ี ดิ ชดิ เช่น บรรจุ บรรทกุ ทุก่ อังคาร บรรจุอัฐิ บรรจุศพ; โดยปริยายหมายความ บรรเทา บน๊ั เทา,ยังฉว่ั แลว่ ว่า ใหเ้ ข้าประจาท่ี, ใหเ้ ขา้ ประจาตาแหน่งครง้ั แรก, เชน่ บรรจใุ หเ้ ปน็ ขา้ ราชการ, ใส่ลงไวต้ ามอัตรา บรรพต บั๊นพอ็ ด,บนั พอ็ ด เช่น บรรจเุ ขา้ ไว้ในรายการ บรรยาย บั๊นยาย,บนั ยาย บรรลยั บั๊นไหล ว. ทง้ั หลาย, ทัง้ ปวง, ท้ังหมด, (มักใชอ้ ยู่ขา้ งหนา้ ) บรรลุ บนั โหละ เช่น บรรดามนุษย์ บรรดาทรัพยส์ มบัติท่ีมอี ยู่ บรรเลง บั๊นเลง,บันเลง บรกิ าร บอ๊ รก่ิ ๋าน,ฉว่ ย ก. นอน บริขาร บอ๊ ริ๊ขาน น. สายเชือกหรือไมส้ าหรบั ตเี สน้ ใหต้ รง; เส้น ๒ เส้นขนานกนั จากซา้ ยไปขวา เรยี กว่า บรรทัด เช่น บริจาค บ๊อรจี า๊ ก,ฮ^าย เต็มบรรทัด คร่งึ บรรทดั บริบาล บ๊อริ๊บ๋าน,ร่กั ษา ก. วางไว้ ใสล่ ง หรือบรรจุลงบนยานพาหนะ เพื่อ ขนยา้ ยไปทีละมาก ๆ ก. ทุเลาหรือทาให้ทุเลา, ผอ่ นคลายหรอื ทาใหผ้ อ่ น คลายลง, เบาบางหรอื ทาใหเ้ บาบางลง, สงบหรือ ทาให้สงบ, เช่น บรรเทาทุกข์ อาการโรคบรรเทาลง น. ภเู ขา ก. ชแี้ จงหรอื อธิบายเร่ืองให้ฟัง, เล่าเรื่อง ก. ฉิบหาย, วอดวาย, ยอ่ ยยับ, มอดม้วย ก. ลุ, ถงึ , สาเรจ็ , เชน่ บรรลุมรรคผล ก. ทาเพลงด้วยเครื่องดรุ ิยางค์ใหเ้ ปน็ ทเี่ จรญิ ใจ ก. ปฏิบัติรบั ใช้, ให้ความสะดวกต่าง ๆ, เชน่ ร้านนี้ บรกิ ารลูกค้าด.ี น. การปฏบิ ตั ิรบั ใช้, การใหค้ วาม สะดวกต่าง ๆ, เชน่ ให้บรกิ าร ใช้บริการ น. เครื่องใชส้ อยของพระภิกษุในพระพทุ ธศาสนา มี ๘ อย่าง คือ สบง จวี ร สังฆาฏิ บาตร มดี โกนหรอื มีดตัดเล็บ เข็ม ประคดเอว กระบอก กรองน้า (ธมกรก) เรียกว่า อัฐบริขาร ก. สละให้, เสยี สละ. น. การสละ, การให้, การแจก , ความเสยี สละ ก. ดูแลรักษา, ดแู ลเลย้ี งดู, เช่น บรบิ าลทารก. น. ผ้รู ักษา, ผ้ดู ูแล, ผเู้ ลย้ี งดู.

ห น้ า | ๑๓๘ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย บรบิ รู ณ์ บอ๊ รบี ู๋น บรภิ าษ บ๊อรผ่ิ าด,แฉ่ง ก. ครบ, เตม็ ท่ี, พร้อมเพรียง, ไม่บกพร่อง, บรโิ ภค บอ๊ รโิ่ ผก,กิน ครบถว้ น บรวิ าร บอ๊ รีหวาน ก. กลา่ วตเิ ตยี น, กลา่ วโทษ, ด่าว่า บริเวณ บ๊อรเี ว๋น ก. กนิ (ใช้เฉพาะอาการที่ทาใหล้ ่วงลาคอลงไปสู่ บรษิ ัท บ๊อรสี ดั กระเพาะ) เช่น บรโิ ภคอาหาร, เสพ เชน่ บริโภค บริสุทธิ์ บ๊อรสี ดุ กาม; ใช้สิน้ เปลอื ง, ใชส้ อย, เช่น บริโภคสมบตั ิ, คู่ กับ อุปโภค บวก บ๊วก น. ผู้แวดลอ้ มหรือผู้ตดิ ตาม เช่น พระพทุ ธเจา้ มี บวง บ๋วง ภิกษปุ ระมาณ ๕๐๐ รปู เปน็ บริวาร, สิ่งท่เี ป็น - บวงสวง - บ๋วงซ้วง สว่ นประกอบหรือสมทบส่ิงอื่นท่ีเป็นประธาน เชน่ บว่ ง บว๊ ง บรวิ ารกฐิน. บวช บว๊ ด น. พนื้ ท่ีภายในขอบเขตที่กาหนดไว้ เช่น บรเิ วณ - บวชสามเณร - บ๊วดเณร บ้าน บรเิ วณโบสถ์ บรเิ วณวดั บริเวณสนามหลวง - พระ - ผระ น. หมู่, คณะ, เชน่ พทุ ธบริษัท ว. แท้, ไมม่ ีอะไรเจือปน, เช่น ทองบรสิ ุทธ์ิ, ปราศจากมลทนิ , ปราศจากความผิด, เชน่ เป็นผู้ บรสิ ทุ ธิ์, หมดจดไม่มีตาหนิ เช่น เพชรบรสิ ทุ ธ์ิ เครอื่ งแกว้ บริสุทธิ์; เรียกสาวพรหมจารีวา่ สาว บรสิ ุทธิ์. ก. เอาจานวนหนึง่ รวมเข้ากบั อีกจานวนหนึ่งหรอื หลาย จานวนให้เปน็ จานวนเพมิ่ ขน้ึ จานวนเดียวกัน, เพมิ่ เตมิ เขา้ ไป. ว. ท่ีเป็นไปในทางสนับสนุน ทางดี หรือเชงิ สร้างสรรค์ เชน่ มองในทางบวก; ในทางคณิตศาสตร์เรยี กจานวนเลขท่ี มคี ่ามากกว่าศนู ย์ว่า จานวนบวก. น. เรยี กเคร่ืองหมาย คณติ ศาสตรร์ ูปดังน้ี + วา่ เครื่องหมายบวก ก. บชู า. บวงสรวง ก. บูชาเทวดาดว้ ยเครือ่ งสังเวย และดอกไม้ธูปเทียน เปน็ ต้น น. เชือกทที่ าเปน็ วงสาหรับคล้อง รดู เขา้ ออกได้, และมีหมายถงึ สิง่ อืน่ ท่มี ีลกั ษณะคล้ายคลงึ เชน่ นนั้ เช่น บ่วงมาร ก. สละเหย้าเรือนออกเป็นนักบวช ไมว่ า่ ในศาสนาใดกต็ าม ต้องเป็นคนไมม่ ีเหยา้ เรือน ไม่มภี รรยา (ในภาษาตากใบ การเรยี กขานช่ือบุคคล จะเน้นคานาหนา้ เพ่อื ใหร้ ้ถู ึงสถานภาพว่า เคยผ่านการบวชเรียนมาหรอื ไม่ ผ้ชู ายจะตอ้ งบรรพชาและอปุ สมบท คนทบ่ี วชสามเณร เมื่อสึกออกมา จะมคี านาหนา้ นามวา่ “เณร” คนทบี่ วช พระ เมือ่ สกึ ออกมาจะมคี านาหนา้ นามวา่ “จ่าว” การบวช พระถา้ อยตู่ ดิ ต่อกนั ต้ังแตส่ ิบพรรษาขึ้นไป เม่อื สึกออกมา จะมคี านาหนา้ นามว่า “ท่ดิ ”)

ห น้ า | ๑๓๙ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย บว้ น - บ้วนปาก บ^วน ก. ทาให้น้าหรือของเหลวออกจากปาก บวบ - บ^วนป๊าก บวม - ช้าบวม บว๊ บ,โหลกบ๊วบ น. ผกั จาพวกหนึง่ ตน้ เป็นเถา มหี ลายอย่าง โดย บอ - บ้าๆบอๆ มากใช้ผลเป็นอาหาร เช่น บวบเหล่ียมบวบหอม บ่อ หรอื บวบกลม และบวบงู เปน็ ตน้ - บอ่ น้า บอก บว๋ ม,ฟ็อก ก. อาการท่ีเนอ้ื อมู หรือนูนขึ้นเพราะอกั เสบหรือ - บอกกลา่ ว บอ่ ง - ชา่ บ๋วม ฟกชา้ บอ้ ง - บ้องกญั ชา บอ๋ ,ประ๊ ว. เกอื บบา้ , ใกล้จะเปน็ บ้า, จติ ใจไม่ปรกติ - ปลอ้ งไม้ไผ่ - บ^าๆบอ๋ ๆ (ชาวตากใบสมัยก่อน ถ้าเปน็ ผู้หญงิ ปล่อยผม ไม่ บอด บอน เกลา้ มวย จะเรยี กว่า “คนปร๊ะ” บ่อน บ๊อ น. ชอ่ งลึกลงไปในดนิ หรือในหินใช้เปน็ ท่ขี ังนา้ - บ่อนไก่ - บอ่ นววั ชน - บ๊อนา่ ม - บ่อนไพ่ บอบ บอ๊ ก ก. พดู ให้รู้, เลา่ ให้ฟัง - บอบชา้ บอ่ ย,บ่อยๆ - บ๊อกกลา๊ ว - เขามาบ่อย บ^อง ก. เจาะ, สบั บอระเพ็ด บะหม่ี บ^อง น. ปลอ้ งไมจ้ าพวกไมไ้ ผ่ท่ีขงั ข้อ; สงิ่ ทีเ่ ปน็ ชอ่ งคลา้ ย - บ^องกั๊นชา,บ^องกนั ชา กระบอก เช่น ชอ่ งสาหรับสวมด้ามขวานหรือส่ิว - ปล^องมา่ ยพา้ ย,บ^อง เปน็ ต้น, ลกั ษณนามเรียกการสบู กัญชาหมดครง้ั ม่ายพา้ ย หนงึ่ วา่ บ้องหนง่ึ บอ๊ ด ว. มืด, ไม่เหน็ , (ใช้แกต่ า) บ๋อน น. ต้นไม้จาพวกหน่งึ บางชนิดชอบเกิดในน้า ต้น คลา้ ยคูน ยางคัน ใช้เปน็ อาหาร บางชนิดเป็นพวก บ๊อน,บ๋อน วา่ น ใบมีสีต่างๆ ปลกู เปน็ ไมป้ ระดับ. - บอ๊ นก๊าย,บ๋อนกา๊ ย น. แหลง่ เป็นทีช่ ุมนุมกันเพอื่ เล่นการพนนั - บอ๋ นงวั เช่น บอ่ นไก่ บอ่ นเบย้ี บอ่ นไพ่ - บอ๊ นผา่ ย,บ๋อนผ่าย บ๊อบ ว. อ่อนเปล้ยี หรอื หมดแรงเพราะถกู ทุบตอี ยา่ งรนุ แรง - บ๊อบช่า หรือเจบ็ ป่วยอยา่ งหนกั หรือออกกาลงั มากเกนิ ไป บ๊อย,เลือนๆ ว. เสมอๆ, เนืองๆ - เคา้ มาบ๊อย,เคา้ มา เลอื นๆ น. เถาวัลย์ชนิดหนึง่ เถาเป็นปุ่มๆ มรี สขม ใช้ทายา แข็ดหมูน,แข็ดซอื หมูน น. อาหารของจนี ทาด้วยแปง้ สาลี มสี ีเหลือง ห่ัน ม,ี หมี่ เป็นเส้นขนาดเส้นขนมจนี ต้มสกุ ปรุงด้วย เครื่องแบบกว๋ ยเตียว

ห น้ า | ๑๔๐ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย บัง บัง บั้ง บั^ง ก. กัน ก้นั หรือปิดไม่ให้เห็น ไม่ให้ผ่าน ไม่ให้โดน บงั เกดิ บังเก๊ิด บงั คนเบา,บงั คนหนัก ถา่ เบ๋า,ถา่ หนกั น. สง่ิ ทีเ่ ปน็ แถบๆ เช่นเครือ่ งหมายยศนายสิบ บังคม บง๊ั คม,บังคม ก. เกดิ เชน่ บงั เกดิ อุบตั ิเหตุ บงั เกิดลมพายุ, ทาให้ บงั ควร บง๊ั ควร,บงั ควร เกดิ เชน่ แม่บงั เกิดเกลา้ บังคับ บั๊งคั่บ,บังคบ่ั บงั สกลุ บงั ซอื กุน๋ ,บงั สะกุน๋ น. ปสั สาวะ,อุจจาระใช้ว่า พระบงั คนเบา บังอาจ บงั อ๊าด ก. แสดงความเคารพพระมหากษตั รยิ ์ สมเดจ็ บังเอิญ ผ่ือโย,พะโย พระบรมราชินีนาถ สมเด็จพระบรมราชนิ ี และพระ บัญชา บัน๊ ชา,บันชา บรมราชวงศ์ชนั้ สงู ตามประเพณีไทย, ใชว้ า่ ถวาย บัญชี บน๊ั ชี,บันชี บังคม บัญญตั ิ บน๊ั หยัด,บันหยัด ว. ควรอย่างย่งิ , เหมาะอยา่ งย่ิง, (มกั ใช้ในความ บณั ฑิต,บณั ฑติ ย์ บั๊นดิด,บันดิด ปฏเิ สธ) เช่น ไม่บงั ควร หาเป็นการบังควรไม่ บดั กรี บ^ั ดกรี น. การวา่ กล่าวปกครอง; กฎเกณฑ์. ก. ใช้อานาจ บัดซบ เปอ๊ ะแรง ใหท้ า, สัง่ ดว้ ยอานาจ บดั สี บั^ดสี บัตร บ^ั ด น. เรียกผา้ ที่พระภกิ ษุชักจากศพ หรือทที่ อดไวห้ นา้ บัน จ๊ัว ศพ หรือที่ทอดบนดา้ ยสายสิญจนห์ รือผา้ ภษู าโยงที่ - หน้าจั่ว - น^าจ๊ัว ต่อจากศพด้วยการปลงกรรมฐานวา่ ผ้าบงั สุกุล, เรยี กกริ ิยาท่ีพระภิกษุชกั ผา้ เช่นน้ันว่า ชักบังสกุ ุล ก. กลา้ แสดงกลา้ ทาด้วยทะนงใจหรอื ฮึกเหมิ โดย ไม่ยาเกรงหรอื ไม่รูจ้ ักสงู ต่า, กล้าละเมิดกฎหมาย ว. ที่เกิดข้ึนโดยไม่รู้ตัวหรือไม่คาดหมาย, เผอิญ น. คาสั่งของผู้มีอานาจบังคับในการปกครอง. ก. สง่ั การตามอานาจหนา้ ที่ น. สมดุ หรือกระดาษสาหรับจดรายการต่าง ๆ ไว้ เปน็ หลักฐาน เช่น บญั ชเี งนิ สดบญั ชพี ัสดุ บัญชี พล บญั ชเี รยี กชอื่ น. การแตง่ ต้งั , ข้อท่ีตง้ั ขึน้ , ขอ้ บังคบั . ก. แต่งตง้ั , ต้ังข้นึ น. ผู้มีปญั ญา, นกั ปราชญ์, ผู้ทรงความรู้, ผูส้ าเรจ็ การศึกษาข้ันปริญญา ๓ ข้ัน คอื ปริญญาตรี-โท- เอก, ผู้มีความรู้ความสามารถเป็นพเิ ศษแตก่ าเนิด ก. ประสานใหต้ ดิ กัน, เชอ่ื มให้ตดิ กนั , (ใชส้ าหรับ ของท่เี ปน็ โลหะ) ว. โง่เสยี เต็มประดา, งเี่ ง่า, สมองชั้นเดียว ว. ละอาย, ขายหน้า, น่าอับอายขายหน้า (เหมอื น บดั สบี ดั เถลงิ ) น. แผ่นเอกสาร แสดงสทิ ธิของผใู้ ช้ น. จัว่ , หน้าจั่ว เรยี ก หน้าบนั .

ห น้ า | ๑๔๑ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย บั่น บั๊น,ฟัน ก. ตัดให้ส้นั , ตดั ใหเ้ ป็นทอ่ น ๆ บั้น บ^ั น น. ครึง่ หนง่ึ หรือตอนหนึง่ ของส่ิงท่ีแบง่ ออกเป็น ๒ - บ้นั เอว,บน้ั ท้าย - บ^ั นเอว๋ ,บั^นทา่ ย สว่ นเทา่ ๆ กัน เชน่ บั้นต้นบั้นปลาย. บันดาล บั๊นดา๋ น ก. ให้เกดิ มีขน้ึ เป็นขึน้ ด้วยแรงอานาจของส่ิงใดสงิ่ หน่ึง เชน่ บญุ บนั ดาลบันดาลโทสะ บันได กอื ได๋ น. ส่ิงท่ีทาเป็นข้นั ๆ สาหรับก้าวขึน้ ลง, กระได กว็ า่ บัว บัว น. ไม้จาพวกหน่ึง ชอบเกดิ ในนา้ มหี ลายชนดิ - ดอกบัว - ด๊อกบวั - บัวตูม - บัวพุม,บวั ต๊มู น. ชือ่ ไมล้ ้มลุกชนดิ หนึ่งในวงศ์ Umbelliferae ขึ้น - บวั บาน - บวั บา๋ น ตามทชี่ มุ่ ช้นื ทอดเลอื้ ยไปตามพ้นื ดิน ใบเดี่ยวกลม บัวบก ผักแหวน่ ขอบใบหยักเลก็ น้อย ใบและต้นกินไดแ้ ละใชท้ ายา ได้ พายัพและอสี านเรียก ผกั หนอก ปกั ษ์ใต้และ บัวลอย ขนมุ อี้ ตราดเรยี ก ผกั แวน่ . น. ชื่อขนมหวานต้มน้ากะทิ บ่า บ๊า (ภาษาตากใบ “บวั ลอย” หมายถงึ ลอดชอ่ ง) น. ส่วนของรา่ งกายระหวา่ งคอกบั หวั ไหล่, ว. บ้า บ^า อาการทีน่ า้ ไหลล้นมาโดยเร็ว - ไอบ้ ้า - แอบ^า น. คนเสียจรติ . ว. เสยี จริต, สตฟิ ัน่ เฟือน บาก บ๊าก ก. ใชส้ ิง่ มีคมเช่นมีดหรือขวานเปน็ ตน้ ฟันส่ิงใดสิ่งหนงึ่ บาง บา๋ ง,ลาง,ลัง เช่น ตน้ ไม้ให้เปน็ แผลเปน็ รอยหรอื เปน็ ทางเข้าไป - บ้านบางนอ้ ย - บ^านบา๋ งนอ่ ย น. ตาบล; ลาคลอง. ว. ไมห่ นา; ใช้ประกอบกบั นาม - บางคน - ลางคน,ลงั คน หมายความว่า ไม่ท่วั ไป, สว่ นใดส่วนหนึ่ง, เชน่ บาง - บางที - ลางที คน บางพวก บางสง่ิ ฯลฯ บา่ ง กือบ๊าง น. สตั ว์สเี่ ทา้ ชนิดหน่งึ ตัวคล้ายกระรอก โต เกือบ บ้าง มั^ง,ลัง,หมั่ง เท่าค่าง อยตู่ ามโพรงไม้ สขี า้ งทั้ง ๒ มหี นังเปน็ พืด แล้วแต่ประโยคทีม่ า คล้ายปกี โผไปมาได้ไกลๆ สัมพันธ์ เชน่ - มั^งลังซ้วน ส. บางคน, บางสิง่ , บางตัว. ว. ใชป้ ระกอบคาอ่ืนให้ - บ้างบางสว่ น - ลังซว้ น ทราบวา่ มสี ว่ นตา่ งๆ กัน เช่น อยา่ งนน้ั บา้ งอยา่ งนี้ - บางสว่ น - พรก่ิ มั^งกอ่ื เทียมหมัง่ บ้าง ฯลฯ - พรกิ บ้าง กระเทียมบ้าง

ห น้ า | ๑๔๒ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย บาด บ๊าด ก. ทาใหเ้ กิดเปน็ แผลหรอื รอยขดี ขว่ นอยา่ งของมี - มดี บาด - บ๊าดหมีด คมบาด เช่น มีดบาด แกว้ บาด หญ้าคาบาด. น. แผล บาตร บา๊ ด น. ภาชนะชนดิ หนงึ่ สาหรับภกิ ษสุ ามเณรใชร้ ับ - ทาบุญตักบาตร - ทาบนุ๋ ตักบ๊าด อาหารบณิ ฑบาต บาท บ๊าด น. มาตราเงินตามวธิ ีประเพณี 100 สตางค์ หรือ 4 - ไม่มีเงินสกั บาท - หาม^ายเบี^ยซือบา๊ ด สลึง เทา่ กับ 1 บาท บาดาล บ๊าด๋าน,บ๋าดา๋ น น. พ้นื ทใี่ ตร้ ะดบั ผวิ ดินลงไป, เรียกน้าท่ีสบู จากใต้ ดนิ ทลี่ ึกไม่ตา่ กวา่ ๑๐ เมตรว่า นา้ บาดาล บาน บา๋ น น. ใชเ้ รียกของเปน็ แผน่ ๆ บางอย่าง เช่น บาน - บานประตู - บา๋ นกอื ตู๋ ประตู. ก. คลี่ออก เช่น ดอกไม้บาน - ดอกไม้บาน - ดอ๊ กมา่ ยบ๋าน บ้าน,บ้านเรือน บ^าน,เรนิ ,บ่าน น. ทีอ่ ย,ู่ บรเิ วณที่เรือนต้งั อยู่, ถิน่ ทม่ี มี นุษยอ์ ยู่ บาป บ๊าบ น. ความช่ัว, ความลาบาก บาย,บายศรี บา๋ ย,บ๋ายศรี น. เครอื่ งเชิญขวญั หรือรบั ขวัญ ทาด้วยใบตอง รูป คล้ายกระทง เป็นช้นั ๆ มขี นาดใหญ่เลก็ สอบขึน้ ไป บา่ ย คลอ่ ย ตามลาดบั เป็น ๓ ชั้น ๕ ชัน้ ๗ ชัน้ หรอื ๙ ชน้ั มี บาร์ บ๋า เสาปักตรงกลางเปน็ แกน มีเคร่ืองสังเวยวางอยใู่ น บายศรแี ละมไี ข่ขวญั เสียบอยู่บนยอดบายศรี มี บารมี บ๊าระหมี หลายอย่าง เช่นบายศรตี อง บายศรปี าก ชาม บายศรใี หญ่. บาลี บา๊ หลี น. เวลาในระหว่างเที่ยงกบั เย็น บา่ ว บ๊าว(โหลกบา๊ ว) น. หนว่ ยวัดความกดอากาศ: น. ร้านขายเครื่องดื่ม บาศ บ๊าด ประเภทมีแอลกอฮอล์ มักมีดนตรแี ละท่ใี ห้ลูกคา้ - บ่วงบาศ - บ๊วงบา๊ ด เตน้ ราดว้ ย, สถานบริการเหล้าหรือเครื่องดม่ื บานาญ บา๊ นาน,บานาน น. คุณความดที ี่ควรบาเพญ็ , คุณสมบตั ิที่ทาให้ ย่งิ ใหญ่, เชน่ วา่ ชมพระบารมี พระบารมปี กเกลา้ ฯ บาเพ็ญ บ๊าเพน็ ,บาเพ็น พา่ ยแพ้แก่บารมี บารุง บ๊าหรุง,บาหรุง น. พระพุทธวจนะอันมีมาในพระ-ไตรปฎิ ก น.ชายหนมุ่ น. บ่วงสาหรบั โยนไปคลอ้ ง น. รางวลั , เงินเลยี้ งชพี , เงินคา่ ตอบแทนข้าราชการ ทีเ่ กษยี ณอายุราชการหรอื ลาออกแลว้ โดยรบั เป็น รายเดือน ก. ทาใหเ้ ตม็ , ทาให้มีขึ้น; ปฏิบัติ ก. ทะนุบารุง, บารุงรกั ษา

ห น้ า | ๑๔๓ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย บาเหน็จ บา๊ แหน็ด,บาแหนด็ น. รางวัล, คา่ เหนื่อย, ค่าความชอบเปน็ พเิ ศษ, เช่น ปูน บิด บิ^ด บาเหนจ็ , เงินตอบแทนทไี่ ดท้ างานมา ซง่ึ จา่ ยครงั้ เดยี วเม่ือ ออกจากงาน; (กฎ) เงนิ ตอบแทนความชอบทีไ่ ดร้ บั ราชการ บิดา บ^ิ ดด๋า,ผอ่ มา ซ่งึ จา่ ยคร้ังเดียวเมอ่ื ออกจากงาน บิน บิ๊น น. โรคชนดิ หนงึ่ มอี าการปวดมวน และอจุ จาระ เป็นมูกเลอื ด. ก. หมุน, หัน; พลิกแพลง, เชอื นแช. บิ่น แวง้ ,บิน๊ น. พ่อ - มีดบ่นิ - หมดี แวง้ (ชาวตากใบ ผทู้ ่บี วชเปน็ พระแลว้ เมื่อสึกออกมาจะ - บ้าบิน่ - บ^าบิน๊ รียกพ่อวา่ “บิ^ดดา๋ ) บลิ เลยี ด บิ่นเหลยี ด ก. ไปในอากาศดว้ ยกาลังปกี , เดินอากาศ, ไปใน อากาศด้วยกาลงั เครื่องยนต์ บี้ บี^,ขือ่ ย,ี ซดุ่ ก. แตกลไิ ปเล็กน้อย (ท่คี ม ที่แง่ หรอื ท่ียอด) เช่น บีบ บี๊บ มดี บ่ิน ชามปากบิ่น. ว. บา้ อยา่ งหุนหันพลนั แล่น บึง บึง บึ้ง บ^ึ ง น. ชอ่ื กีฬาในร่มอย่างหนึ่ง เล่นบนโต๊ะรปู สเ่ี หลี่ยมผืนผ้าปูสักหลาด มีหลุมกรุตาขา่ ย ๖ หลมุ บึ้ง บึ^ง,บู๊ด ทมี่ ุมท้ัง ๔ และตรงกลางด้านยาว ผเู้ ล่นใช้ไม้ยาว - หนา้ บึง้ ,หนา้ บดู - น^าบงึ ,น^าบู๊ด ซึ่งเรียกว่า ควิ แทงลกู กลมให้ได้แตม้ ตามกติกา. บุก บุ^ก ก. กดหรอื บบี ให้แบนหรือผดิ จากรูปเดิม บกุ เบิก บ^ุ กเบ๊ิก ก. นวด, ค้นั ดว้ ยมือหรือไมข้ าคีม, กดใหแ้ บน น. หนองนา้ ใหญ่ มนี ้าขังตลอดปี บกุ รกุ บ^ุ กรุ่ก น. สัตวช์ นดิ หนง่ึ คลา้ ยแมงมมุ สีดา แตต่ ัวโตกว่า บุ้ง บ^ุ ง อย่รู ตู ามป่า. ว. ขึง, ตงึ , ไม่ยิ้มแย้ม, (สาหรับ หนา้ ) บุ้ง บ^ุ ง น. ว่านชนดิ หน่งึ คลา้ ยบอน แต่ข้ึนบนบก ยางคนั มีหัวโต บุ้ง บุ^ง ก. เบกิ ป่าทาไรน่ า, เดนิ ทางเข้าไปสารวจภูมิ ประเทศท่ยี ังไมเ่ คยมีผ้ใู ดเข้าไป ก. ล่วงเกนิ เข้าไป, รกุ เขา้ ไป น. หนอนชนดิ หนง่ึ ตัวเป็นขน ถกู เข้าจะคนั (ภาษา ตากใบ เรียกว่า “ขนหนอน” น. เครอื่ งมือสาหรบั ถูไม้ ทาด้วยเหลก็ มฟี ันเปน็ ปุ่ม แหลมคม. น. ชื่อไม้เถาชนิดหนง่ึ ทอดเลื้อยตามพนื้ ดินหรอื บน ผวิ น้า ดอกสีขาวหรอื ม่วงอ่อน ลาตน้ กลวง ยอดกนิ ได้ เรียก ผักบงุ้ , พนั ธ์ดุ อกขาวเรยี ก ผกั บุง้ จนี , ราชาศัพท์ เรยี ก ผกั ทอดยอด.

ห น้ า | ๑๔๔ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย บุญ บุตร บุ๋น น. ความด,ี กศุ ล, ความสขุ เชน่ คนมีบญุ - บุตรชายวัยรุ่น - บตุ รสาว โหลก น. ลกู บุบ บุ๋ม - โหลกบา๊ ว - สะดอื บุ๋ม บมุ่ บ่าม - โหลกสาว บุ้ย - บ้ยุ ปาก บุ^บ ก. ทุบเบา ๆ, ตาเบา ๆ; บ้ลู ง, ยบุ ลง บูรณะ บรุ าณ ลก่ึ ก. บุบ, ยบุ บหุ รี่ - ซอื ดือลกี่ บชู า - บชู าพระ ลอ่ กลอ่ ก,ล่อกลั่ก ว. ทีข่ าดความยับย้งั ไมเ่ กรงใจใคร บูด บุ^ย ก. ทาปากย่ืนบอกใบใ้ ห้คนอ่นื รู้ (เหมือน บยุ้ ปาก) เบ้ - บุ^ยปา๊ ก เบ่ง บู๋ร่ะหนะ,แตง๊ ก. ซอ่ มแซมทาให้กลับคืนดเี หมือนเดมิ เบ็ญจศลี เบ็ด บูหราน ว. เก่า, กอ่ น - ตกเบด็ ลอเก๊าะ(ทบั ศพั ทม์ ลาย)ู น. ยาสบู ท่ใี ชใ้ บตองหรือกระดาษเปน็ ต้นมวนใบยา เบ็ดเตลด็ เบ็ดเสรจ็ ท่ีห่นั เปน็ ฝอย(บางครงั้ จะเรียก “หยาแก^แหรด็ ” เบน ชาวบ้านส่วนมากสูบยามวนเอง เรียกวา่ “หยา เบอร์ เบอ้ เร่อ ใบจา๊ ก”) เบะ บูช๋ า,ชา ก. แสดงความเคารพบคุ คลหรอื ส่งิ ท่ีนบั ถือด้วย - ชาผระ เคร่อื งสกั การะ มีดอกไม้ ธูป เทยี น เป็นต้น เช่น บชู าพระ บู๊ด ว. มีรสเปรี้ยวและมกี ล่นิ เหมน็ เปร้ยี วแสดงว่าเสีย (ใชแ้ ก่อาหาร) เชน่ ข้าวบดู แกงบดู เบ^,บี^ด,เบี^ยว(นาเบี^ยว) ว. บิด, ไมต่ รง, เช่น ทาปากเบ้; ทาหน้าแสดง อาการผดิ หวัง ไม่เหน็ ด้วย ไม่พอใจ หรือเจ็บปวด เบ๊ง ก. อวดว่ามอี านาจ, อวดทาเป็นใหญ่ สินฮ^า น. ศีล 5 แบด็ น. เคร่ืองมือตกปลาเปน็ ไมย้ าว มสี าย ปลายมขี อ - ตอ็ กแบด็ เหลก็ สาหรับเก่ยี วเหยอ่ื ให้ปลากนิ เพื่อใชเ้ กยี่ ว ปากปลา แบ็ดตือแหล็ด,แล็กๆน่อยๆ น. ของเล็กๆ น้อยๆ ทไ่ี มส่ าคัญมากนัก แบด็ แส็ด,รว่ มท่งั หม็อด ว. รวมด้วยกัน, หมดด้วยกนั , ส้นิ ด้วยกัน เบ๋น ก. เหหรอื ทาใหเ้ หไปขา้ งใดขา้ งหนงึ่ เช่น หวั เรอื เบน เบนหวั เรอื เบนความคดิ เบนความสนใจ เบ๋อ น. หมายเลขตามลาดบั เช่น เรียงเบอร์ ยา้ ยหมาก ว. โต, ใหญ่กว่าปรกติ (เหมือน เบ้อเรอ่ เทอ่ , เบ้อเริม่ , เบ้อเริ่มเทม่ิ ) โขเข,ราสา ว. มกั ใช้ประกอบคา เหลอื เปน็ เหลอื เบะ คือ เหลือ มาก เช่นในกรณีท่ีเตรยี มของไวม้ าก แตค่ นมาน้อย

ห น้ า | ๑๔๕ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เบา เบ๋า ว. มีนา้ หนักน้อย; ย่อมเยา เช่น เบาราคา; คอ่ ย, ค่อย ๆ, เช่น เสียงเบาเดินเบา ๆ, ทุเลา เชน่ ไขเ้ บา เบ้า บ^าว ลง, ชะลอกาลังเร็วให้ช้าลง เชน่ เบารถ, น. เยยี่ ว. ก. ถา่ ยปัสสาวะ, เย่ียว เบาะ เบ๊าะ น. ดินหรอื โลหะป้นั เป็นรปู คล้ายถ้วยสาหรบั หลอม เบิก เบิ๊ก,เหรกิ หรือผสมโลหะบางชนดิ เชน่ ทอง เงิน เบิ่ง เพิ้ด น. เครอื่ งรองนั่งยดั ดว้ ยสิ่งของมนี ุ่นหรอื ของที่นมุ่ - ควายเบง่ิ - ควายเพ้ิด ก. เปิด, เผย, ทาให้กว้าง, เปดิ ออก; นาจา่ ยออก เบียร์ เบีย ก. จ้องดู, แหงนหน้าดู, เชน่ ควายเบิ่ง เบี้ย เบี^ย,เบีย่ - ไม่มีเงนิ - หาม^ายเบี^ย,ฮาม^าย น. น้าเมาอย่างหนึ่งเปน็ ชนิดเมรัย เบี^ย น. เงิน, อัฐ - มีเงนิ ไหม - ยังเบย่ี หมี เบย่ี ง เบี๊ยง ก. เลีย่ ง, เบน, บ่าย เบียด เบี๊ยด ก. แทรกหรอื เสยี ด เชน่ เบยี ดเข้าไป, ชดิ กันตดิ กนั เบยี น เกนิ ไปในทจี่ ากัด เชน่ ตน้ ไมข้ นึ้ เบยี ดกัน ยนื เบยี ดกนั เบยี น ก. รบกวน, ทาให้เดือดร้อน, มักใช้เข้าคูก่ บั คา เบี้ยว เบียด เปน็ เบยี ดเบยี น; น. เรยี กสัตว์หรือพืชที่ เบี^ยว อาศยั อยูภ่ ายนอกหรอื ภายในสตั ว์หรือพืชอน่ื โดย เบือ แยง่ กนิ อาหารว่า ตวั เบยี น - สากกะเบือ เบือ ว. มรี ูปบดิ เบไ้ ปจากเดิมซึง่ มักจะมีลกั ษณะค่อนข้าง - ซา้ กกือเบือ กลม เช่น หวั เบย้ี ว ปากเบ้ียว. เบื่อ น. เรยี กสากไมท้ ่ีใชต้ าข้าวเบือหรอื นา้ พริกว่า เบื๊อ สากกะเบอื , เรียกครกดินที่ใชต้ าขา้ วเบือหรือนา้ เบ้ือง พรกิ วา่ ครกกะเบือ เบื^อง ก. วางยาพษิ เปน็ ตน้ ใหเ้ มาหรือให้ตาย เชน่ เบ่ือ หนู เบ่อื ปลา. ว. เมา. น. เรียกสารท่ีทาให้เมาหรือให้ ตายวา่ ยาเบอื่ : ก. รู้สกึ อิดหนาระอาใจ เหนอ่ื ยหนา่ ย หรอื ไม่อยาก เช่น เบ่ืองาน เบอื่ โลก เบ่อื อาหาร น. ทาง, ข้าง, ดา้ น, (ใช้ในลักษณะที่เรม่ิ ต้นไปถงึ ปลาย สงู ตา่ หรอื ซ้าย ขวา เป็นต้น): น. ช่อื อาหาร วา่ งอย่างหนงึ่ ทาโดยละเลงแป้งท่ีผสมดแี ลว้ ลงบน กระทะแบนท่เี รียกว่า กระเบื้องใหเ้ ป็นแผน่ กลม ๆ และบางเสมอกัน ใส่ไสห้ วานหรอื ไส้เค็มแล้วพับ ๒ เรยี กว่า ขนมเบ้ืองหรอื ขนมเบือ้ งไทย

ห น้ า | ๑๔๖ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย เบือน ฮน้ั ก. หนั หน้าหนี ในคาวา่ เบอื นหน้า - เบือนหนา้ - ฮัน้ นา แบ แบ๋,หงาย ก. แผ่ให้แบนออก เช่น แบมือ - แบมือ - หงายมือ แบ้ แบ^ ว. แบะ, ไปล่, แปล้, เฉไปข้างหลงั เชน่ วัวเขาแบ้ - ววั เขาแบ้ - งวั เขาแบ^ แบก แบก๊ ก. ยกของทีม่ นี า้ หนักขึ้นวางบนบา่ เชน่ แบก ของ แบกปนื , และมีหมายความว่า รบั ภาระหนกั , แบง่ แบง๊ มีความรบั ผิดชอบมาก, เชน่ แบกภาระเขา้ ไว้ มาก แบกงานไว้มาก แบง่ เบา แบ๊งเบา๋ ก. แยกส่งิ ท่เี ปน็ อนั เดยี วกนั หรือถือวา่ เปน็ อัน แบ่งปัน แบง๊ ปน๋ั เดียวกันออกเป็นสว่ น ๆ เชน่ แบง่ เงนิ แบ่งของ แบง่ ภาค แบ๊งผาก ก. แบง่ ภาระหนักใหเ้ บาลง แบ่งแยก แบ๊งแหยก ก. แบ่งส่วนให้บ้าง, แบง่ ให้บางสว่ น ก. แยกสว่ น แบ่งรับแบ่งสู้ แบ๊งรบ่ั แบง๊ โซ^ ก. แบง่ ออกจากกนั เป็นส่วนหนง่ึ ตา่ งหาก แบน แบ๋น เช่น แบ่งแยกโฉนดทด่ี นิ ก. รับบ้างปฏเิ สธบา้ ง, รับหรือปฏเิ สธโดยมีเง่อื นไข แบบ แบบ๊ ว. มลี ักษณะแผ่ราบออกไป เช่น ถูกเหยียบเสีย - เครอ่ื งแบบ - เขร่ืองแบบ๊ แบน; ไมป่ ่อง, ไม่นนู , เช่น เรือท้องแบน, แฟบ เช่น แบะ แบะ๊ จมูกแบน ยางแบน น. เคร่อื งแต่งกายที่กาหนดให้แตง่ เหมือน ๆ กนั โบ,โบว์ โบ๋ เฉพาะหมูห่ นงึ่ คณะหน่งึ ก. แบออก เชน่ แบะหนงั สือ, ทาให้อ้า เชน่ แบะ โบก โบ๊ก ทเุ รียน. ว. อ้า, ทเ่ี ปดิ กวา้ งออกไป, เชน่ ถกู ฟันหวั แบะ; มีลกั ษณะกางออกหรือถา่ งออก เชน่ ลอ้ แบะ โบ๊เบ้ โจก๊ เจ๊ก,โชห้ าย น. ผ้าทีผ่ ูกใหเ้ ป็นช่อคลา้ ยดอกไม้, ผา้ ผูกคออยา่ ง โบย โบย๋ ,ตี,เค^ี ยน หกู ระต่าย โบราณ บหู ราน,ตะแหรก ก. พัด, ทาให้เคลื่อนไหวไปมาอย่างโบกมือโบกธง; ทา, ฉาบ, เชน่ โบกปูน โบสถ์ โบด๊ ว. มเี สียงเอด็ อึงจนฟงั ไม่ได้ศพั ท์. ก. เฆ่ยี นดว้ ยหวายเปน็ ต้นเปน็ การลงโทษ ว. มมี าแลว้ ชา้ นาน, เก่าก่อน, เช่น อกั ษรโบราณหนังสือ เกา่ , เกา่ แก,่ เชน่ แพทยแ์ ผนโบราณ ของโบราณ น. สถานทีส่ าหรบั พระสงฆใ์ ชป้ ระชมุ ทาสังฆกรรม เช่น สวดพระปาติโมกข์ อุปสมบท มีสมี าเปน็ เครอ่ื ง บอกเขต

ห น้ า | ๑๔๗ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ใบ ใบ๋ น. สว่ นของพืชทต่ี ิดอยู่กับกงิ่ หรือลาต้น โดยมากมี ใบเงินใบทอง ใบเ๋ งินใบ๋ทอง ลกั ษณะเปน็ แผ่นแบน ๆ รปู ร่างตา่ ง ๆ กัน มีก้าน ใบฎกี า ใบด่ ๊ีกา๋ ,ใบดีก๋า ใบหรอื ไมม่ กี ็ได้ มักมสี เี ขียว; สง่ิ ทท่ี าดว้ ยผืนผา้ เป็น ใบตอง ใบ๋กล^วย ตน้ สาหรับขึงท่ีเสากระโดงเพื่อรับลม; แผ่นเอกสาร ใบปก ใบ๋ป็อก หรอื หนงั สอื สาคัญต่าง ๆ เช่น ใบขับขี่ ใบทะเบยี น; ใบปลวิ ใบป๋ ล๊วิ เรียกของที่เป็นแผ่น ๆ เช่น ใบหนงั สือ ใบมดี ใบหู ใบพัด ใบพ๋ ัด่ ทองใบ; ลกั ษณนามสาหรบั ใช้เรยี กผลไม้ ภาชนะ เครอื่ งใชบ้ างอย่าง หรอื แผ่นเอกสาร เชน่ มะม่วง ใบไม้ ใบ๋ม่าย ๒ ใบ ถว้ ย ๓ ใบ ตู้ ๔ ใบ ใบขับขี่ ๕ ใบ ใบรับรอง ใบ๋ร่บั รอง ใบสุทธิ ใบส๋ ดุ ถิ น. ชอ่ื เรียกใบเงินชนดิ หนึ่ง ท่พี น้ื ใบสีเขยี ว กลาง ใบเหลือง ใบเสร็จ ใบแ๋ สด็ ใบเหยียบยา่ หนังสือดนิ ,ใบเ๋ ยยี้ บหยา่ น. หนังสอื อาราธนา พระสงฆ์ไปในการทาบญุ ใบหนา้ ใบน๋ ^า ตา่ งๆ; ตาแหนง่ พระฐานานุกรมรองจากสมหุ ์ลงมา ใบ้ บ^าย น. ใบกล้วย น. กระดาษหรือผา้ หรือหนังท่ีหมุ้ ภายนอกหนา้ ปก สมดุ ไมใ่ ห้ขาดหรือเปื้อนเสียเร็ว น. แผ่นกระดาษมีข้อความประกาศหรอื โฆษณา เพอ่ื เผยแพรแ่ กป่ ระชาชนทั่ว ๆ ไป น. วตั ถทุ ี่มลี ักษณะแบนมีรสู าหรับใส่แกนหรือเพลา ใหห้ มนุ ได้ สาหรบั พัดลมพัดน้า เพื่อขับยานมี เครื่องบนิ และเรือ ใหเ้ คลื่อนท่ีหรือเพื่อให้เกิดความ เย็น เชน่ ใบพดั เครอ่ื งบนิ ใบพดั พัดลม น. ส่วนของพืชทมี่ ีหน้าท่หี ายใจ คายน้า เกบ็ อาหาร สืบพันธุ์ น. เอกสารท่แี สดงการรับรอง เชน่ ใบรบั รองแพทย์ น. เอกสารแสดงวิทยฐานะและความประพฤตขิ อง บุคคลผูถ้ ือเมอ่ื ลาออกหรือจบการศึกษาชัน้ สูงสุด ของโรงเรียน น. หนงั สือท่ีลงชื่อรับเงนิ หรือสงิ่ ของเสร็จแล้ว น. เอกสารทีเ่ จ้าพนกั งานออกใหใ้ นการจับจองทีด่ ิน วา่ งเปลา่ น. เคา้ หน้า, ดวงหน้า, รปู ลกั ษณะของหนา้ ว. ไมส่ ามารถจะพดู เปน็ ถอ้ ยคาท่ีคนทว่ั ๆ ไปเขา้ ใจ ได้, และมีหมายความว่า น่งิ ไมพ่ ูด เช่น นั่งเปน็ ใบ้. ก. แสดงกริ ิยาทา่ ทางแทนถ้อยคา เชน่ ภาษาใบ้; แนะดว้ ยอุบาย เช่น บอกใบ้, บอกเลศนัย เชน่ ใบ้ หวย