ภาษาถิ่นเจ๊ะเห(ตากใบ)

ห น้ า | ๔๘ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย โขย่ง ไข่ คื^อโย้ง ก. กระโหย่ง, ทาให้สงู ขึ้น ไข่ไก่ ไข่เปด็ คา้ ย น. ฟองสัตว์; ชื่อกล้วยชนดิ หนึ่ง ผลกลมเลก็ รส ไข่ขาง ไขด่ นั หวานหอม ไขแ่ ดง ค้ายกา๊ ย น. ไขท่ ่ีแม่ไก่ไข่ออกมา ไข่ตายโคม ไข่เน่า ค้ายแปด็ น. ไข่ทเี่ ป็ดตวั ผู้ไข่ออกมา ไข่ปลา ค้ายค้าง น. ไขแ่ มลงวัน ไขป่ ู คา้ ยดัน น. ต่อมน้าเหลืองทอี่ ย่ใู ต้ผิวหนังบรเิ วณขาหนีบ ไข่มุก เช่น พชี่ ายต้องรบี มาหาหมอเพราะเจ็บไข่ดันมาก ไข้ ไขป้ า้ ง ค้ายแด๋ง น. สว่ นของไข่สตั ว์ท่ีอยรู่ อบส่วนทจ่ี ะเจรญิ เป็นตัว ไขม้ าลาเรีย ไขว่ อ่อน มักมีสีเหลอื งหรือสีแดง ไขว้ คา้ ยตา๋ ยโคม น. ไขท่ ี่เป็นตวั แล้วแตต่ ายในระหวา่ งฟัก คา้ ยหนา่ ว น. ไข่ที่เสียและมกี ลน่ิ เหม็น, ช่ือไมต้ ้นขนาดกลาง ชนิด Vitex glabrata R. Br. ในวงศ์ Verbenaceae ข้นึ ตามปา่ ดิบและท่ีราบลุม่ ทั่วๆ ไป สูง 8-12 เมตร ใบเปน็ ใบประกอบมีใบย่อย 5 ใบ ดอกเล็ก สีมว่ งอ่อน ผลรูปไข่ขนาดหวั แมม่ ือ สุกสี ดา กินได้ มีรสหวานเล็กน้อย เปลือกและรากใช้ทา ยาได้ คา้ ยปล๋า น. สิ่งท่ีปลาไข่ออกมามีลกั ษณะเป็นเม็ดกลมๆ เลก็ ๆ ซ่ึงจะเติบโตเป็นปลาตอ่ ไป คา้ ยปู๋ น. สิ่งทป่ี ูไขอ่ อกมามีลักษณะเป็นเม็ดกลมๆ เล็กๆ สแี ดง ค้ายมุก่ น. วตั ถุมคี า่ ลักษณะกลมๆ เกดิ จากหอยบางชนิด มหี ลายสี ใชเ้ ปน็ เคร่อื งประดับ ค^าย น. อาการของโรคท่ีมอี าการตัวร้อน ค^ายป^าง น. ไข้มาลาเรีย, ไขจ้ บั สนั่ ค^ายซ้ัน น. ไขเ้ น่ืองจากถูกยงุ ก้นปล่องที่มีเชื้อมาลาเรยี กดั มี อาการหนาวและสนั่ คว้าย ว. อาการทเ่ี คลื่อนไหวไปมาอย่างสบั สน เช่น เดิน ไขว่ ขวา่ ย,ขว่ายกนั ก. ขดั เชน่ เขาไขวไ้ ม้แกะสลักไวต้ รงกลางขา้ ง บนสดุ ของหลังคา

ห น้ า | ๔๙ ค ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ภำษำกลำง ขณะ ขด,ี ขอ่ื ดี น. ฝูง; แผนกวิชาในมหาวทิ ยาลยั ; หมู่, พวก คณะ คดี ขต,ิ๊ ข่อื ติ๊ น. เรอ่ื ง, มักใชป้ ระกอบคาศัพท์ เช่น โบราณคดี คดโี ลก คดธี รรม วรรณคดสี ารคดี; (กฎ) คติ กว๋ น เรอ่ื งหรือความท่ีฟอ้ งรอ้ งหรือกลา่ วหากันในทาง ค^อน (เสียงสน้ั ) กฎหมาย ซง่ึ ตอ้ งดาเนินการตามกระบวนวธิ ี คน คอ็ บ พิจารณาความตามท่กี ฎหมายกาหนด เชน่ คดี ค้น แพ่ง คดีอาญา คดีปกครอง. คบ คร็อกกือเบือ คร็อก น. การไป; การเคลื่อน, กริ ิยาไป, ท่าทาง; การ ครก ครอ็ กสี ดาเนิน; วิธ,ี แบบ, อย่าง; (ศน.) ภพทีจ่ ิตจะเข้า ครก คร้อกบ็อด กาเนดิ หลงั จากตายแล้ว ครก ครอ็ บ ครก พงุ ย้าย ก. กวนใหท้ ่วั , เอามอื หรือไม้กวนสงิ่ ของไปรอบ ๆ ครบ ข่ือฆ็อง ในภาชนะหรือในที่บางแหง่ ครรภ์ ขรอก ครรภ์ ก. พยายามหาให้พบโดยวิธสี ืบ เสาะ แสวง ครอก ขรอบ ขร่อม น. ของใช้สาหรบั จดุ ไฟใหส้ ว่าง ทาดว้ ยของแห้ง ครอบ ขร่งั เช่นใบไม้และข้กี บ เอามัดเปน็ ดนุ้ ยาว เชน่ คบเพลิง; ครอ่ ม งา่ มตน้ ไมท้ ี่ก่ิงใหญ่กบั ต้นแยกกนั . ก. ชอบพอกัน, ครั่ง รกั ใครก่ ัน, รว่ มกนั ครกสาหรบั ตาเคร่ืองแกง ครกไมข้ ดุ ตาขา้ วด้วยสากไม้ ครกสขี ้าวด้วยมือ ครกสาหรับโมแ่ ป้ง ว. ถ้วน, เตม็ จานวนทก่ี าหนดไว้ น. หญิงมที ้อง น. สัตว์มที ้อง น. ลูกของสตั ว์ทีอ่ อกมาคราวเดียวกนั หลายตัว เช่น ลูกไก่และลกู สนุ ัขเป็นตน้ , บา่ ว, ทาส ว. เสยี งนอน กรน, เสียงลิงขตู่ ะคอก ก. งา, ปิด; สวม; ถา่ ยให้, ประสทิ ธ์ิวชิ าให้ เชน่ ครู ครอบศิษย์ ก. ครอบ, ยนื ให้ส่ิงอื่นอยูใ่ ต้หว่างขาทง้ั ๒, กริ ยิ า ท่ี ขี่สัตว์เอาขาคาบหลังสตั ว์, ยงโย่ใหข้ องอยใู่ ต้ตวั น. แมลงชนดิ ทเี่ กาะอยตู่ ามกิ่งไม้ มีรงั นา้ ในรังมีสีแดงแก่ ใชย้ อ้ มดา้ ยและไหม ตัวรังเหนยี วแขง็ หลอมใช้ผนึกของ และการอืน่ ๆ กับใช้ทานา้ มนั ชกั เงา ทาแผน่ เสยี ง; ช่ือ พรรณกลว้ ยไมช้ นดิ หนง่ึ

ห น้ า | ๕๐ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ครัง้ ที,หน,วั่กๆ น. คราว, หน, ที, เวลา, เมื่อ - ก่ีครง้ั - คี^ที,คีห^น - เป็นบางครั้ง - เปน๋ ว่ักๆ, เป๋นลงั ที ว. เมื่อ. คร้ันแลว้ ว. ต่อจากน้ัน, ดังน้นั ครน้ั ครนั่ ก. ฉดุ , รงั้ , ดงึ , ลาก คร่า ขรา่ ก. ยืดขยายออกแล้วไมค่ นื ตัว เช่น กระเพาะ คราก ขราก คราก ท้องคราก; สึกกร่อน เช่น รกู ลอนคราก รู รอดคราก; กระดูกตะโพกเคลอ่ื นท่แี ยกออก คราด ขราด เรียกวา่ ตะโพกคราก ครา้ น คร่าน,ค^ี คร่าน น. ผกั ตน้ เลก็ ๆ เป็นไมล้ ้มลุก บางทีเรยี ก ผักคราด หัว แหวน ใชท้ ายาได,้ (ถน.) ผกั เผด็ ; เครื่องมอื สาหรบั ชกั หรอื คราบ ขราบ ลากมลู หญา้ หรือหยากเยอ่ื ทาเป็น ซ่ี ๆ และมีคนั ชักบาง ชนิดใชว้ ัวและควายลาก. ก. ชักหรอื ลากมลู หญา้ เป็นตน้ ครา้ ม ครา่ ม ดว้ ยคราดนน้ั ครา น่ามคี^กล๋า ว. มีความร้สู กึ ไม่อยากจะทาหรอื คิดหรือไม่อยาก คร่า นา่ มขรา่ แสดงอาการใด ๆ, ตามปรกตเิ ม่ือใช้พูดมักมีคา ขี้ ครบี ขรีบ ประกอบหน้า เชน่ ขี้คร้าน และมักใช้เข้าคู่กบั คา เกยี จ เป็น เกียจคร้าน ขเี้ กียจข้คี ร้าน หมายความ ครึกคร้ืน,ครน้ื เครง ซอื หนุก ว่า ไมอ่ ยากทางาน ครึกโครม โช้,โชห้ าย น. รอยเปอ้ื น, รอยสกปรก, รอยดา่ ง, หนังหรอื เปลือกนอกของสัตว์บางชนดิ ทล่ี อกออกได้ ครง่ึ ขร่ึง ก. ขยาด, ไมก่ ล้าสู้, กลวั เกรง ครมึ้ ครม่ึ น. เรียกนา้ เสียทขี่ งั อยู่ในพืน้ ดินทีเ่ ป็นแอ่งเช่นใต้ถนุ ครุ โขระ ครวั ในทอ่ ระบายน้าเสยี ครฑุ ครุ่ด ว. น้าหุม้ หอ่ หวั เดก็ ในครรภ์ น. อวัยวะของปลาทีต่ ดิ กนั เป็นพืดอยูต่ ามใต้ทอ้ ง และสนั หลัง; เรียกของบางอย่างท่ีมลี กั ษณะเช่นน้ัน เช่น ครบี ตาล ว. เสียงดงั ครึกครื้น, สนุกสนาน ว. อกึ ทึก อื้อองึ ชวนใหต้ ่นื เต้น เป็นทเี่ ล่าลือกนั แพร่หลาย. ว. กง่ึ , ๑ ใน ๒. ครึง่ ๆ กลางๆ ว. ไม่ตลอด, ไมจ่ บ ว. ครม่ึ อกครึ้มใจ,คร้ึมฝน น. ภาชนะสานรูปกลม ยาดว้ ยชัน ใชต้ กั น้า น. พญานกในเทพนยิ าย เปน็ พาหนะของพระ นารายณ์, ใช้เปน็ ตราแผน่ ดนิ และเคร่ืองหมายทาง ราชการ. ครุฬ)

ห น้ า | ๕๑ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ครนุ่ ขรนุ่ ,คดิ ว. บอ่ ย ๆ, ซา้ ๆ, รา่ ไป, เชน่ ครุ่นแคน้ ครู่ กอื เดยี วนึ้ง(ท^ากือเดี่ยว น. เวลาชวั่ ขณะหน่งึ เช่น เวลาชวั่ ครู่ ครูด นึ้ง) คลอก ขรูด ก. ถไู ป, สีไป คล่อง ขลอก ก. อาการท่ีไฟลอ้ มเผาหนีออกไม่ได้ เช่น ถูกไฟ ขล่อง คลอกตาย. คลอ้ ง ว. สะดวก เช่น หายใจได้คล่องขน้ึ , วอ่ งไว เชน่ เด็ก คล่อง (เสยี งยาว) คนนใี้ ช้คลอ่ ง, ไมฝ่ ืด เชน่ คล่องคอ, ไมต่ ดิ ขดั เชน่ คลอด พูดคล่อง คล้อย ขลอด ก. เอาของที่มีลักษณะเปน็ เส้น เปน็ วงหรอื เปน็ บ่วง คล่อย (เสียงยาว) คาด เกย่ี ว หรอื สวมส่งิ ใดสงิ่ หนง่ึ เขา้ เช่น ผ้าคล้อง คละ คอ คล้องพวงมาลยั คล้องช้าง, เอาของทีเ่ ปน็ วง ขละ,ปน๋ กนั หรือโคง้ เกีย่ วหรือเกยี่ วกนั เช่น ลกู โซ่คล้อง คลัก กัน คลอ้ งแขน, รับกนั เชน่ ช่อื คล้องกนั คลั่ง คลั่ก ก. ออกลูก, ออกจากครรภ์ คลา้ ขลง่ั ,จบี ^า ว. เพิง่ พ้นจากท่ีกาหนดไป เช่น เขาเพงิ่ เดินคล้อย คลาด คล่า ไปเมื่อสักคร่นู ้ี. ก. บา่ ย, ชาย, เรียกอาการท่ดี วง คลา้ ย ขลาด ตะวันเลยเทีย่ งไปแลว้ ว่า ตะวันคลอ้ ย, เรยี กอาการ คลา่ หรื่ม่าย,แหม็ๆ ทด่ี วงจนั ทรเ์ ลยเท่ียงคืนไปแล้วว่า เดือนคลอ้ ย; คล่า คนขลา่ หยอ่ นลง, ลดต่า, เรยี กนมทหี่ ยอ่ นลงเลก็ น้อยว่า คล้า นอ็ กบรั่วะ นมคลอ้ ย คล่ี คล่า ว. ลกั ษณะทป่ี นกัน ทง้ั ขนาดเล็กและใหญ่ ทั้งดี ขล่ี และไมด่ ี เช่น ผลไมผ้ ลเล็กผลใหญ่ปนกนั เรียกวา่ คละกนั น. ไก่เข่ียดนิ เปน็ หลุมแลว้ นอนคลกั ฝนุ่ ก. แสดงอาการผดิ ปรกติอย่างคนบา้ , เสยี สติ, หมกมุน่ อยกู่ ับงานหรอื สง่ิ ใดส่ิงหนง่ึ เช่นคลง่ั อานาจ น. ช่อื ไม้ล้มลกุ ชนิดหนึง่ ลาต้นและใบคล้ายต้นข่า มผี วิ คล้ายหวาย ใช้ผิวสานเสอื่ ก. เคลอ่ื น, ผิด, พลาด, ไม่ถกู , ไม่ตรง; ไม่พบกัน ว. แม้น, เกือบเหมอื น น. หม.ู่ ว. สับสน, เกล่ือนกลน่ , มาก น. ฝงู นกจานวนมาก ว. คอ่ นข้างดา, ไม่ผ่องใส, หม่นหมอง, เชน่ ผวิ คล้า หน้าคลา้ ก. คลายสงิ่ ท่ีม้วนหรอื พับอยู่ เชน่ คลผี่ ้า คลี่มวยผม, ทาให้ แผอ่ อก เชน่ คลพี่ ัดคลไ่ี พ,่ ขยายออก เช่น ดอกไม้คลกี่ ลบี

ห น้ า | ๕๒ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย คลงึ คลงิ คลน่ื ขลน่ื ก. จับหมนุ ไปมา, ทาให้กล้ิงไป, หมุนไปดว้ ยมือ คลื่นไส้ ขลน่ื อ็อก,เมือนอ็อก น. น้าในทะเลหรือแมน่ า้ ลาคลองเปน็ ต้น ซ่ึง คลกุ คล่กุ บางส่วนมีอาการเคลอ่ื นไหวนูนสงู กว่าระดบั โดยปรกตแิ ลว้ ลดลงและแลเห็นเคลอื่ นไปเปน็ ระยะ คลุ้ง คลงุ่ ,ฟ่งุ ยาวหรอื ส้นั บนผวิ นา้ , ใช้แก่ส่ิงอ่นื ท่มี ีลักษณะ คลุ้มคลงั่ คลมุ่ ขลง่ั ,จบี ^าแลว่ คลา้ ยคลงึ เช่นนนั้ เชน่ คลืน่ เสียง คล่นื มนษุ ย์ ผม ควบ ขวบ ดัดเปน็ คลนื่ ถนนเป็นคลนื่ ควัก ควก่ั ,ล่วง(ลว่ งถุง) ก. ปัน่ ป่วนในกระเพาะอาหารหรอื ลาไสช้ วนให้ ควั่น ค^วนั อาเจยี น ควั่นจกุ พลอผม ควา้ ควา่ ,ช้วย ก. เคลา้ ใหเ้ ขา้ กัน, ขยาใหร้ ะคนเขา้ กนั ; ประชิดติด ควา้ ง คว่าง (ลอยคว่าง) พันเข้าไป เชน่ เข้าคลุกวงใน, เกลือก เชน่ คลกุ เกลอื คลุกน้าตาล ควา้ น คว่าน ว. กระจาย เชน่ ฝุน่ คล้งุ ควนั คลุ้ง; มกี ลนิ่ ตลบ คว่า ค^วา คอตก คอต็อก ก. มสี ตฟิ ่นั เฟือน, เสยี สติ, ฟุ้งซา่ น, กระวนกระวาย คอต่อ คอต๊ก , กลุ้มใจ, เป็นบ้า คอตั้ง คอตัง่ ก. เอารวมเขา้ เปน็ อันเดียวกันหรือเขา้ คู่กัน เชน่ ควบเชอื ก ควบด้าย สอบควบ กินยาควบกัน. อาการทีว่ ่งิ เต็มที่จนดูเหมอื นเทา้ หรือล้อไมต่ ดิ ดิน ก. ลว้ ง เช่น ควักกระเป๋า ก. ทาให้เป็นรอยโดยรอบ, ตัดตรงตามขวาง เช่น ควั่นอ้อย ก. กันผมใหเ้ ป็นฐานกลมเพ่ือ ให้ผมงอกยาวในสว่ น กลมนน้ั สาหรับไวจ้ กุ ก. ยนื่ มือไปจับหรือฉวยมาโดยเรว็ , ลักษณะที่ คลา้ ยคลงึ เชน่ นนั้ เชน่ ศพั ทน์ ี้ไปคว้ามาจากไหน ว. แกวง่ อยู่, หมนุ ลอยอยู่, ไม่มหี ลักหรอื ท่ยี ึด เหนยี่ ว เช่น เขาตอ้ งปลอ่ ยใหเ้ รอื ใบลอยคว้างอยู่ กลางนา้ โดยท่กี ระแสลมไมม่ เี ลย ก. เอาสิ่งท่ีมีคมแหวะให้กว้าง, แขวะให้เปน็ ช่อง เพื่อเอาสว่ นขา้ งในออก เชน่ คว้านผล มะปราง ควา้ นไส้, ทาใหก้ วา้ ง เชน่ คว้านคอเสื้อ ก. พลิกเอาด้านบนลงลา่ ง เช่น รถควา่ เรือคว่า นอนคว่า เป็นต้น ว. อาการทห่ี วั งดุ ลงมาแสดงอาการผดิ หวัง เป็นต้น น. สว่ นคอท่ตี อ่ กับทา้ ยทอย, ต้นคอท่ีต่อจากทา้ ย ทอย น. คอเสือ้ ที่มีขอบตั้งแนบไปกับลาคอ

ห น้ า | ๕๓ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย คอตง้ั บ่า คอต่งั บ๊า คอตีบ คอตี๊บ ว. อาการทีแ่ หงนหนา้ ขึน้ สูง ๆ คอแหง้ คอแห่ง น. ชื่อโรคติดต่ออันตรายชนดิ หนง่ึ เกดิ จากเช้ือ แบคทีเรียชนดิ Corynebacterium diphtheriae คอพอก คอผอก อาจทาให้ทางเดนิ อากาศหายใจอุดตนั เปน็ เหตใุ ห้ คอก ขอก หายใจไมส่ ะดวก อาจถงึ แกช่ ีวิตได้ มกั เกดิ แกเ่ ดก็ เลก็ . คอด กว๊ิ คอ้ น คอ่ น ว. อาการทค่ี อไม่ชุ่มจนผากด้วยอยากด่ืมนา้ เพราะ คอนกรีต ปู๋น ต้องออกเสยี งมากหรอื เพราะกระหายนา้ เนื่องจาก เดินหรอื ว่งิ มาเป็นระยะเวลาอันยาวนาน ค่อม ข่อม ค่อม โค่ (หลังโค)่ น. ชอ่ื โรคต่อมไทรอยดโ์ ต สว่ นใหญเ่ กดิ จากการ คอย ขร่าว,ท^า ขาดธาตุไอโอดีน คอ่ ย ข่อย น. ทล่ี ้อมขังสตั ว์บางชนดิ เชน่ วัว ควาย ม้า หมู, คอ่ ยดีข้ึน ขอ่ ยยังฉั่ว หมายถงึ สิ่งที่คลา้ ยคลึงเชน่ นน้ั เช่น คอกพยาน; คกุ คะ หา,อไี หรหวา , เรือนจา. ว. ลักษณะของแขนที่พกิ ารเหยียดตรง ค่ะ เออ ม^ายไหรและ ไม่ได้ เรียกวา่ แขนคอก คะนอง ขื่อน้อง ว. ลกั ษณะของสว่ นท่ีเล็กหรือแคบเข้าแล้วผาย ออกไป คะนึง ข่อื นึง น. ชื่อเครอ่ื งมือท่ีมีหวั และดา้ ม สาหรับเคาะ ตอก ตี ทบุ น. วสั ดกุ ่อสรา้ ง ประกอบด้วยซีเมนต์ ทราย หิน และน้า ผสมเคล้าเข้าด้วยกนั เม่อื แหง้ แข็งตัวแลว้ จะเปน็ วัสดุทีแ่ ข็งมาก น. แมลง ว. หลงั งอ ก. มุ่งรออยู่, รอ; เฝา้ , เฝ้าดู, เชน่ คอยจับผิด ว. ไมด่ งั , เบา, เชน่ เสียงค่อยพดู ค่อยเดนิ ค่อย ๆ อยา่ ลงส้น; ไมแ่ รง, เบามือ, เชน่ นวดคอ่ ย ๆ จบั ค่อย ๆ ว. เรม่ิ ดีขึน้ เลก็ นอ้ ย ว. คาต่อท้ายแสดงความสภุ าพของสตรี ว. คารบั ทีผ่ หู้ ญิงใช้อย่างเดยี วกับ จะ้ คาลงท้ายท่ี ผหู้ ญงิ ใช้ในการบอกให้ทราบอยา่ งสภุ าพ เช่น ไป คะ่ ไม่ไปคะ่ . ก. แสดงอาการร่าเรงิ , คกึ , ลาพอง; พดู หรอื ทาเกิน ขอบเขต เช่น คะนองปากคะนองมือ; เรยี กอาการ ของฟา้ ท่ีมีเสยี งลนั่ เปร้ยี ง ๆ วา่ ฟ้าคะนอง ก. คานึง, คดิ ถึง, คดิ , นกึ , ระลึก

ห น้ า | ๕๔ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย คะเน ก๊ะ,ขาด,ขาดหว่า คะแนน ขอ่ื แนน ก. กะ, คานวณเอาอยา่ งหยาบ ๆ, เช่น คะเนให้พอดี คะมา คอื หมา น. เครอ่ื งหมายในการนับ, หน่วยทใ่ี ช้กาหนดค่าใน คะย้ันคะยอ รอ็ บ(จฮี ^ายเซอ่ ) การสอบหรือแขง่ ขัน เป็นตน้ คง่ั ขั่ง (เหลือขงั่ ) คัด ค่ัด ก. ลม้ คว่า, อาการท่หี ัวพุ่งไปเพราะสะดดุ คัดเลอื ก คด่ั เหลอื ก ก. รบเรา้ , หนุนให้ทา เช่น คะย้นั คะยอจะให้ซอื้ คัดเลือด คัด่ เหลืด คนั ชั่ง คันฉัง่ ก. มี, อดั แอ, แน่น, ค้างอยู่,เลอื ดค่งั คน่ั คั^น,กนั คน้ั คอื หยา่ (คือหยากือเถะ) ก. เลือกสรร; ลอก, ถา่ ยแบบ; งดั ; ตงึ หรอื แน่น เชน่ คดั จมกู ท้องคดั คับ คัด่ (เซื^อคดั่ ) ก. เลอื กเอาท่ีต้องการไว้, คดั เอาที่ไม่ต้องการออก คัว่ คั^ว ก. ทาให้เลอื ดหยดุ คา่ ข่า น. ตาชั่ง คา้ คา่ คางทมู ฟอ็ กแก๋ง ก. กน้ั ไว้, กนั ไว้, แทรกในระหวา่ ง คา่ ง ข่าง ก. บีบขยาโดยแรงเพ่ือให้ของเหลวท่มี ีอยู่ออกมา เช่น คน้ั กะทิ ค้าง คา่ ง ว. มขี นาดไม่พอดีกัน ทาให้แน่น ตึง หรอื ฝดื สวม คางคก คางค็อก หรือใสไ่ ดโ้ ดยยาก เชน่ เส้ือคับ ค้างคาว คา่ งคาว ก. เอาสิ่งของใสก่ ระเบ้ืองหรอื กระทะตั้งไฟให้ร้อน แล้วคนไปจนสุกหรือเกรียม; คอยไพ่ที่จะเปดิ กนิ ใน การเลน่ ไพต่ อง. น. ช่อื แกงชนิดหนง่ึ น. มลู ค่าหรือราคาของสงิ่ ใด ๆ ทั้งที่เป็นรูปธรรม และนามธรรม ก. ซอ้ื ขายสินค้าหรอื บริการ น. โรคตดิ ตอ่ ที่เกดิ จากเชอื้ ไวรัสทาใหต้ ่อมนา้ ลาย บรเิ วณใต้หูอักเสบแล้วบวม น. ช่อื สัตว์เลี้ยงลกู ดว้ ยนมในวงศ์ Cercopithecidae ลกั ษณะคล้ายลงิ ขนสีเทาหรอื ดา ลาตวั แขน ขา และหางยาวกว่าลิงทว่ั ๆ ไป กนิ ใบไม้และผลไม้ ก. ตกลงมาหรือขึน้ ไปตดิ อยู่กับส่ิงใดสงิ่ หน่งึ , ตดิ อยู่ กลางทาง, ติดอยู่, เช่น ค้างหนี้ ทางานค้าง ตา คา้ ง น. ไม้หลักสาหรบั ใหไ้ ม้เถาข้นึ เกาะ เชน่ คา้ ง พลู ค้างถว่ั น. สตั วส์ เี่ ทา้ ตวั คลา้ ยกบ หนงั เปน็ หนาม หยาบ ขรุขระ น. ชอื่ สัตวเ์ ลีย้ งลูกด้วยนมหลายชนดิ และหลายวงศ์ ลาตวั มขี นปุย ปกี เปน็ แผน่ หนังขนาดใหญ่ เวลา เกาะจะห้อยหัวลง หากนิ ในเวลากลางคืน

ห น้ า | ๕๕ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย คาด ขาด (ขาดโถด) ก. คาดโทษ คา้ น ค่าน ก. แยง้ กนั เช่น ขอ้ ความตอนหนา้ กบั ตอนหลงั คา้ น คาบ กัน, กลา่ วแย้งไม่เหน็ ดว้ ย ค่าย ขาบ ก. เอาปากหรือส่งิ ท่ีมลี กั ษณะอย่างปากงับหนบี ไว้ ขา่ ย น. ทตี่ ้ังกองทหาร มรี ว้ั ล้อมรอบ; ทตี่ ั้งกองทหาร, ท่ี คาขาด (ยงั มีความหมายไปถงึ เขต พกั กองทัพ ที่ดนิ ซง่ึ ปลูกตน้ ไมเ้ ปน็ ค่า แนวไว้ และไม้อื่นๆ ข้นึ น. คาบอกกล่าวอยา่ งเดด็ ขาดครั้งที่สดุ ให้ แซมจนหนาทึบ เรียกวา่ ปฏิบตั ิการอย่างใดอย่างหนงึ่ โดยไมม่ ีการผอ่ นผัน คา้ “ข่าย”หรือ“สา่ ยข่าย”) เชน่ ยืน่ คาขาดให้ผูเ้ ช่าออกไปจากบา้ นเช่าภายใน คานงึ คาคา้ ด ๓ วัน, ขอ้ เสนอเด็ดขาด, ข้อเสนอทยี่ ่ืนให้อีกฝา่ ย คาราม หนง่ึ ปฏบิ ัติตามโดยเดด็ ขาด เชน่ เขาย่นื คาขาดให้ คิด ข่า เธอปฏิบตั ติ าม คิ้ว น. เรยี กวนั ตามจันทรคติ เชน่ ขน้ึ ค่าหนึ่ง ขึน้ ๒ ค่า ค่า , เวลามดื ตอนต้นของกลางคนื . ว. ที่อยใู่ นชว่ งเวลา ค่ี ต้ังแตเ่ ยน็ จนถึงเวลามืดตอนต้นของกลางคนื เช่น คบี ขอ่ื นึง รอบค่า. ก. ส้ินแสงเม่ือดวงอาทติ ย์ตกดนิ แล้ว เช่น คึก ขือ่ มาม จวนจะคา่ แล้ว คืบ ก. เอาไม้ง่ามเป็นต้นยันไว้เพื่อไม่ใหท้ รุด ไม่ให้ล้ม คดิ่ หรือไม่ให้เข้ามา ค่ิว ก. คิดถงึ ก. ทาเสยี งขู่, ทาเสยี งจากในคอดงั น่ากลวั เช่น เข่ สิงโตคาราม ขบี ก. นกึ , ดาริ, ระลึก; ตริตรอง น. สว่ นโค้งขอบกระบอกตาข้างบนซึง่ มีขนข้นึ ทีโ่ ค้ง คก่ึ น้ัน; ไม้ทีช่ ่างลอกเปน็ ลวดสาหรับประกอบขอบ ขบื หรอื ริมประตหู น้าต่างเปน็ ต้น ว. จานวนทหี่ ารดว้ ย ๒ ไม่ลงตวั , เดยี่ ว ก. เอาปลายส่งิ ทีเ่ ปน็ ง่ามเชน่ คมี หรือปลายไม้ ๒ อันจบั ส่ิงอ่นื ให้อยู่ ว. คะนอง, ลาพอง, รา่ เริง, ฮกึ ก็วา่ น. มาตราวัดตามวธิ ีประเพณี ๑ คืบ เทา่ กบั ๑๒ นว้ิ , . ก. เขยบิ ตวั ไปขา้ งหน้าอยา่ งหนอน, กา้ วหน้า เชน่ ข่าวคืบหน้า ทางานไม่คืบหนา้

ห น้ า | ๕๖ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย คือ ครือ คุ ขุ สัน. เทา่ กับ, ได้แก่. ก. เป็น เช่น โลกคอื ดาวดวงหนงึ่ คุก คุ่ก คงุ้ คุ่ง,ตือคุ่ง ว. ไหมร้ ะอุอย่ขู ้างในอยา่ งไฟทีไ่ หม้ขอนไมร้ ะอุอยู่ คดุ คุ่ด ขา้ งใน คดุ ทะราด เปน๋ ผรัง น. ทขี่ ังนักโทษ, เรือนจา คนุ้ คนุ่ ค่มุ นอ็ กขุ่ม น. ส่วนเว้าโค้งเข้าไปของฝั่งน้าด้านทีต่ รงกันข้ามกบั หวั แหลม. ว. ยาว, ออ้ ม, นาน, ตลอดไป คุ้ม คุ่ม ก. งอกงออยู่ภายในไมโ่ ผล่ออกมาตามปรกติ เช่น คมุ้ ดคี ุ้มร้าย ปร๊ะ หนวดคุด รากคดุ , ขดงอ เช่น คดุ ขาเข้ามา คยุ ทื^อแหลงกัน คยุ้ คยุ่ น. ชอ่ื โรคตดิ ตอ่ ชนิดหนงึ่ เป็นแผลเร้ือรงั บางราย คู่ โข่ แผลนน้ั บานเหวอะหวะออก มกี ล่ินเหม็น เป็นแม่ แผลใหเ้ กิดแผลอ่ืนจาพวกเดียวกนั พุออกไปอกี ค่คู ่ี โข่เข่ คู้ โค่ ก. รู้จกั ชอบพอกันมานาน เช่น เป็นคนคนุ้ กนั , เคย คูถ ขูด,คี^ ผา่ นหูหรือผา่ นตาบอ่ ย ๆ เช่น คุ้นหน้าคนุ้ ตา คุ้นหู คูน ฉ่ือเอ๊าะ น. ชื่อนกขนาดเลก็ ตวั กลม หางสน้ั หากนิ ตาม พื้นดนิ บินได้ในระยะทางส้ัน ๆ ว. คอ่ มน้อย ๆ เช่น หลงั ค่มุ , โค้งเข้า, โคง้ ลง ก. กัน, ป้องกนั , เช่น คมุ้ ฝน; พอ, สม, พอสมควร กัน, เชน่ คมุ้ ค่า คุ้มเหน่ือย; พอเท่ากนั เช่น ค้มุ ทุน. ว. มากพอสมควรกัน เช่น กินเสยี คมุ้ ว. มสี ติไมป่ รกติ, บางคราวดีบางคราวร้าย, ดบี า้ ง ร้ายบา้ ง ก. พดู จาสนทนากนั , ปรกึ ษาหารอื เชน่ เรือ่ งนี้ขอ คยุ กันก่อนที่จะตดั สนิ ใจ ก. ใช้มอื เท้า หรือส่ิงอน่ื ตะกุยขน้ึ มา น. จานวนท่หี ารดว้ ย ๒ ลงตวั , ตรงข้ามกบั คี่; ของ ๒ สิ่งที่สาหรับกนั หรือใช้กากับกันอยา่ งช้อนส้อม. ว. ลกั ษณะของสงิ่ ๒ สิ่งทตี่ า่ งกนั แต่มภี าวะ คล้ายคลึงกัน เช่น ดวงอาทิตย์คกู่ ับดวงจันทร์ หรอื มีความสัมพนั ธ์กนั เช่น หญิงคูก่ บั ชาย ว. ไลเ่ ลีย่ กนั เชน่ เขามคี ะแนนคู่คกี่ นั . น. ช่ือการ พนันชนิดหน่ึงทถี่ ือจานวนคหู่ รอื จานวนคเี่ ปน็ หลัก ก. ตรงกนั ข้ามกบั เหยยี ด, งอเข้า เช่น ค้เู ขา่ .คู้ บัลลงั ก์ ก. ขดั สมาธิ น. ข้ีไคล น. ชือ่ ไม้ล้มลกุ ชนิดหนึง่ คล้ายบอน กา้ นใบและ แผ่นใบสเี ขยี วอ่อน มนี วล ก้านใบทาใหส้ ุกกินได้, ปกั ษใ์ ตเ้ รยี ก อ้อดิบ.

ห น้ า | ๕๗ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เคน้ กอ็ ดลงไป,๋ เน่น,ปบ๊ี ก. บบี เน้นลงไปโดยแรง เชน่ เค้นผลไม้ให้นว่ ม เคน้ เคย กอื ได,๋ ตอ๊ ง,ฮ้อน ฝใี หห้ นองออก เค้นคอให้ยอมหรือใหต้ าย - เคยทาไหม - กือไดท๋ าหม,ี ตอ๊ งทาหมี น. ชนิ - เคยทา - กือได๋ทาโย้ - ไมเ่ คยทา - ม^ายฮ้อนทา ก. ถอื ปฏิบัตติ ามระเบยี บข้อบังคบั เชน่ พระเคร่ง เคร่ง แขรง่ วินัย เครา่ ขรา่ ว,ท^า ก. รอ,คอย เคราะห์ เขราะ น. เรียกดาวเฉพาะ ๙ ดวง; ส่งิ ทีน่ าผลมาให้โดย ไมไ่ ดค้ าดหมาย เชน่ เคราะห์ดี เคราะห์ร้าย, มกั เครยี ด เขรียด นยิ มใชใ้ นทางไมด่ ี เชน่ มเี คราะห์ ฟาดเคราะห์} น. เรยี กดาวทไ่ี มม่ แี สงสว่างในตวั เอง ตอ้ งได้รับแสง เครอ่ื ง เขรอ่ื ง สวา่ งจากดวงอาทิตย์ และเป็นบริวารโคจรรอบดวง อาทติ ย์ วา่ ดาวเคราะห์ มี ๙ ดวง เคร่อื งกณั ฑ์ เขรอ่ื งกนั ว. จัด เช่น ตงึ เครียด, อาการท่สี มองไม่ได้ผ่อน เครอื่ งเทศ เขรื่องเถด คลายเพราะคร่าเครง่ อยู่กับงานจนเกนิ ไป เชน่ หนา้ เครียด อารมณ์เครยี ด เครื่องบน เขรือ่ งบ๋น เครื่องแบบ เขร่ืองแบบ๊ น. สงิ่ , สง่ิ ของ, สง่ิ สาหรับประกอบกันหรอื เป็นพวก เคล็ด แคลด็ เดียวกนั เชน่ เคร่ืองนอนเคร่ืองปลู าดอาสนะ, ส่งิ ของ สาหรับใช้การตา่ ง ๆ เชน่ เครือ่ งรถ เคร่ืองเรือน เครือ่ ง ไฟฟ้า, ของทีเ่ ขา้ สารับกับส่งิ ใดสง่ิ หนึ่ง เชน่ เครอ่ื งแป้ง หมายถึงของทเี่ ข้าสารับกับแปง้ เคร่อื งสาอาง, ของใชข้ อง กนิ สาหรับเจา้ นาย เช่น เครื่องทรง เครอ่ื งเสวย น. เครื่องไทยธรรมถวายพระเทศน์, ส่ิงของสาหรับ ถวายพระเทศน์ น. ของหอมฉุนและเผ็ดร้อนท่ีไดม้ าจากพืช โดยมากมาจากตา่ งประเทศสาหรับใชท้ ายาไทย และปรงุ อาหาร เชน่ ลูกผักชี ยีห่ รา่ น. ตัวไม้ทเ่ี ปน็ ส่วนของหลงั คา เชน่ ขื่อ จนั ทนั แป กลอน น. เครือ่ งแต่งกายท่ีกาหนดให้แตง่ เหมือน ๆ กัน เฉพาะหมู่หนงึ่ คณะหนง่ึ น. วิธกี ารทฉี่ ลาด พลกิ แพลง ใช้ในการอยา่ งใด อย่างหน่งึ ; การกระทาอย่างใดอย่างหน่ึงทีเ่ ชอื่ กัน ว่าเป็นวธิ ปี ดั เป่าหรือกนั ภยั หรือเหตรุ า้ ยที่จะมีมา; อุบาย, เลห่ ์, กลเม็ด, เชน่ รเู้ คล็ด มเี คล็ด เคล็ดลบั ก. อาการที่กลา้ มเนื้อแพลง เช่น ขาเคล็ดคอเคล็ด

ห น้ า | ๕๘ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย เคล้น เคลา้ ปี๊บ,หนวด ก. บบี เนน้ ไปมา เคลอ่ื น คล่าว ก. ใชม้ อื เปน็ ต้นคนเบา ๆ ให้ทวั่ เช่น เคลา้ เคลือบ เคร่อื งปรุงให้เข้ากันในการทาอาหาร; คลอเคลีย เคอะ เช่น เคล้าแขง้ เคลา้ ขา, เกลอื ก เช่น แมลงภู่เคลา้ เคา้ เคารพ เกสรดอกไม้ เคาะ เขลือ่ น ก. ออกจากทหี่ รือทาให้ออกจากที่ เชน่ เคล่ือน เคียน(ผา้ เคียนพุง) เคย่ี ม ขบวน รถไฟคอ่ ย ๆเคลอ่ื นไป, เล่ือนหรอื ทาให้ เคยี ว เล่อื นไปจากที่ เช่น กระดูกเคลือ่ น เคลื่อนตู้ไป เคย่ี ว เคี้ยว เขลือบ ก. ไล้ ทา หรือพอกผิวเดิมด้วยของเหลวบางชนดิ เคือง แค่ แล้วทิ้งไวใ้ หเ้ ย็นจนแข็งตัว เชน่ เคลอื บนา้ แค่น แค้น ตาล เคลือบยาพษิ , ทาผวิ นอกด้วยน้ายาเคมีแลว้ ใช้ แคบ ความรอ้ นอบใหน้ า้ ยาเกาะแน่น, เรยี กสง่ิ ท่เี คลือบ โดยกรรมวธิ ีเช่นนน้ั วา่ เคร่ืองเคลอื บ เขอะ,เป๊อะ ว. มีทา่ ทไี มแ่ นบเนียน คา่ ว(ค^าวค่าว) น. สงิ่ ทีเ่ ปน็ เครอ่ื งกาหนดหมายบอกใหร้ ู้ ค^าวรอ็ บ ก. ยกยอ่ ง, ชน่ื ชม, นับถือ, เคารพนบั ถือ, ใหเ้ กียรติ เขาะ ก. ใช้อวัยวะมมี ือเป็นตน้ กระทบเบา ๆ เชน่ เคาะ จังหวะ เคาะบุหร่ี, ใช้มอื หรือวัตถุงอ ๆ ตหี รือทุบให้ เกดิ เสียงเปน็ ตน้ เชน่ เคาะประตู เคาะระฆัง เคาะ ตัวถงั รถ พ^าขาดพงุ ,พ^าร่ัดพั่ด ก. พนั , คาด, เชน่ ผา้ ขาวมา้ เคียนพงุ เข่ียม น. ชื่อไม้ตน้ ขนาดใหญ่ชนิดหนงึ่ มีมากในป่าดบิ ทาง ภาคใต้ ตน้ สงู ตรง เป็นไม้ทีท่ นทาน หมีดทบั่ น. เครือ่ งมือเกี่ยวข้าวและหญ้า ทาดว้ ยเหล็ก รูป (สว่ นเครือ่ งมือที่เกีย่ วขา้ ว โคง้ มคี ม. ของท้องถ่นิ เรยี กวา่ “แก๊ะ” หรือ “แก๊ะแก็บค^าว”) เค^ี ยว ก. ต้มใหเ้ ดือดนาน ๆ เพ่ือให้งวด ข้น หรอื เปอ่ื ย เคี่ยว ก. บดให้แหลกด้วยฟนั : ว. คด เชน่ นา้ เคย้ี วยูงวา่ เง้ียว ยงู ตาม. สาจียา้ บ,ค^ึ ง ก. ไม่พอใจและเร่มิ รู้สกึ โกรธ แข่ ว. เพยี ง, เท่า แค^น,ตื่อแบ็ง (ทบั ศพั ท์ ก. ฝนื เช่น แคน่ กิน มลาย)ู แค่น ก. โกรธเจบ็ ใจอยไู่ ม่หาย เช่น แคน้ ใจ แคน้ เคอื ง แขบ ว. มสี ่วนกวา้ งนอ้ ย, ไม่กวา้ งขวาง เชน่ บา้ น แคบ ความรแู้ คบ

ห น้ า | ๕๙ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย แคม แคมเรือ,ตอื แคม น. ส่วนรมิ ทง้ั ๒ ขา้ งเรอื , เรยี กของอืน่ ท่มี ลี ักษณะ แคร่ แขร่ คลา้ ยรมิ เรือ เชน่ แคมรอ่ ง น. ท่สี าหรบั นั่งหรือนอนโดยมากมรี ปู สเ่ี หลยี่ ม มัก แคระ แขระ ทาด้วยฟากหรือไม้ไผ่ซี่ ๆ ถกั ติดกนั เปน็ ต้น ไมม่ ขี า ยกไปได้ แคลว่ คล่อง แขลว่ ขลอ่ ง แคล้ว,แคล้วคลาด แคล่วขลาด,ซ้อดแคลว่ ว. เต้ียเล็กกว่าปรกติ เชน่ คนแคระ ม้าแคระ ต้นไม้ แคว้ น แคว่น แคระ โค งวั โครา ขู่รา ว. วอ่ งไว, สามารถทาได้รวดเร็ว โคก โขก ก. รอดไป, พน้ ไป โคง้ โคง่ ,ตอื โค่ง น. ดินแดนอันเป็นถ่ินท่ีอยู่ของมนุษย์ โคตร โขด น. ววั โค่น ขอ่ น,ปลา น. เลยี งผา(สตั ว์) โครง่ โขรง่ โคลน ซือหลุด น. ทด่ี ินทีน่ ูนสงู ขน้ึ คลา้ ยเนนิ แต่เตี้ยกวา่ . ว. ทนี่ นู ใคร ใค สูงขน้ึ ใคร่ ฆฮื่อรา ก. นอ้ มลง, ทาให้น้อมลง เช่น โคง้ คานบั โคง้ ตวั . ว. ลักษณะของเสน้ หรือสง่ิ ทม่ี ีรปู อย่างส่วนหน่งึ ของ ไคล คี^ไค,คี^ไคล,คี^ตงั วงกลม เช่น ทางโคง้ น. วงศ์สกลุ , เผ่าพนั ธุ์, ต้นสกุล, เช่น โคตมโคตร; คานีบ้ างทีก็นาไปใช้ในความหมายไม่สุภาพหรือเปน็ คาดา่ ก. ล้มหรอื ทาให้ล้มลง(โค่นต้นไม)้ น. ช่ือเสือชนดิ หน่งึ น. ดนิ เหลว ส. คนไหน, ผูใ้ ด, ใช้เป็นคาถาม เชน่ ใครมา เขาไป กบั ใคร. ก. อยาก ต้องการ ปรารถนา ใฝ่, ใช้เปน็ คาช่วย กรยิ าแสดงการขอร้องอย่างสุภาพ เช่น ใครข่ อ อนุญาตดาเนินการ น. เหง่ือที่ปนกบั ฝ่นุ ละอองตดิ กรงั อยู่กบั หนัง กาพรา้ , ขี้ไคล

ห น้ า | ๖๐ ฆ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ฆราวาส ขา่ ราหวาด น. คนผ้อู ยคู่ รองเรือน, คนที่ไม่ใชน่ กั บวช ฆอ้ ง ค่อง น. เครื่องตีให้เกิดเสียงอยา่ งหน่งึ ทาด้วยโลหะผสม รปู ร่างเปน็ แผน่ วงกลม มีขอบยนื่ ลงมารอบตัว ฆา่ ค^า เรียกวา่ ใบฉตั ร มีปุม่ กลมตรงกลางสาหรับตี (ข้อสงั เกต คาวา่ ก. ทาใหต้ าย เช่น ฆ่าคน “ฆ่า” ในภาษากลาง ขื่อแหมะ แตใ่ นภาษาตากใบ เค^ี ยน,ตี ก. ฆา่ เป็ด,ไก,่ หม,ู ววั ,ควาย จะพูดว่า “ค^า” ซง่ึ ปือก๊าดโขดซานา ก. ตีดว้ ยหวายหรือไมเ้ รียวเป็นต้นเปน็ การลงโทษ ออกเสยี งผิดคบั คาวา่ ก. เผยแพร่ข้อความออกไปยังสาธารณชน; ป่าวรอ้ ง “หญา้ คา”) , ปา่ วประกาศ, เช่น โฆษณาสินคา้ ฆ่า เฆ่ียน โฆษณา

ห น้ า | ๖๑ ง ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย งก งอ็ ก,ด่าวา (ทบั ศัพทม์ ลาย)ู ก. แสดงอาการอยากได้หรือไม่อยากเสียจนเกินควร. งกเงิ่น ซ้นั ว. ตัวส่นั , มอี าการส่ันอยา่ งคนแก่หรืออย่างกลัว หรอื อยา่ งหนาวมาก งง ซง้ สยั ,แบง่ ็อง (ทับศัพท์ ก. ฉงน, คดิ ไม่ออกเพราะยุ่งยากซบั ซ้อน, ทาอะไร มลายู) ไม่ถูกเพราะยังตั้งสตไิ ม่อยู่ งด งอ้ ด,หละ,แวน่ (เสยี งสั้น) ก. หยุดหรอื เว้น คอื ไมก่ ระทาหรอื ไม่ดาเนินการ ตามปรกติ เชน่ ผปู้ ่วยต้องงดอาหารและน้าตามท่ี แพทย์สั่ง งบ งอ็ บ (น่ามผ่ึงง็อบ) น. แผ่นกลมอย่างงบนา้ อ้อย งว่ ง เหานอน,หาวนอน ก. หาวนอน, อยากนอน งวด หงวด น. คราวที่กาหนด เช่น การออกรางวัลสลากกนิ แบ่ง ออกเป็นงวด, ลักษณนามเรียกจานวนนับของคราวท่ี กาหนด เชน่ แบง่ การชาระหนีอ้ อกเปน็ ๕ งวด. ก. ลดลง ไป, พรอ่ งลงไป, แห้งลงไป งว่ น เพลิน ว. เพลินทาเพลินเล่นอย่กู ับสิง่ ใดสิง่ หนึง่ . งอ้ ง่อ ก. ขอคนื ดีดว้ ย, ขอพงึ่ พาอาศัย งอก หงอก ก. อาการท่เี มลด็ ผลไมแ้ ตกเป็นตน้ ขึ้น; ผลอิ อก, แตกออก, เช่น รากงอก ยอดงอก; เพ่มิ ปรมิ าณมากขนึ้ (ใช้เฉพาะของ บางอย่าง) เช่น เงินงอก แผ่นดนิ งอก เนือ้ งอก; เรียก หนา้ ผากทกี่ ว้างย่ืนงา้ ออกไปกวา่ ปรกตวิ ่า หน้างอก. เรียก ต้นอ่อนที่งอกออกจากผลบางชนดิ มีผลมะพรา้ วเมลด็ ตาล เปน็ ตน้ วา่ งอกมะพรา้ ว งอกตาล งอแง ก๋วน,ค^ี รอ่ ง,คี^ว้ีด ว. ขแ้ี ย, ข้อี ้อน, (ใช้แก่เดก็ ); รวนเร, บิดพลิ้ว; เอาใจยาก ง่อน ฉ่อื หง่อนหีน,หง่อนหนี น. ก้อนดินหรอื หนิ ท่ีตั้งสูงขึ้นไป งอ่ นแง่น คลอนแคลน ว. คลอนแคลน, ไม่แน่น, ไม่มั่นคง งอบ (ภาษาตากใบ ไมม่ ีคาว่า งอบแต่มชี นดิ หน่งึ สวม แบบงอบ มีรูปทรง แหลม เรยี กทบั ศัพท์ ภาษามาลายวู ่า “กรอ เนาะ”และมีอีกชนิด หนงึ่ เยบ็ สานดว้ ยใบ จาก มีความยาวจาก ศรีษะไปจนเลยสะเอว มีไมข้ วางสาหรับสอด ศรีษะ เรยี กวา่ “จา๊ กคลา” ใชส้ าหรับกันฝน)

ห น้ า | ๖๒ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ง่อย หง่อย,เป๊าะ ว. อาการท่แี ขนหรือขาพิการเคล่อื นไหวไม่ได้อยา่ ง งัด งั่ด ปรกติ.ง่อยเปล้ยี เสียขา ว. มีร่างกายพกิ ารจนเดิน งัดข้อ ปัน๋ จะ๊ ไม่ได้อย่างปรกติ งัน ฉอื่ ง่ัก ก. ทาใหเ้ ผยอหรอื เคลอ่ื นทีโ่ ดยใช้วตั ถุยาวคดั งันงก ซน้ั เช่น งัดตะปู งดั ซุง งบั งบ่ั (งบั่ บือต,ู หมาง่บั ) ง่า,เงื้องา่ เงื่อ ก. เกร็งแขนขัดกัน แล้วออกกาลงั กดใหแ้ ขนอีกฝา่ ย ง้าง ง่าง หน่ึงล้มลง งา่ น,งุ่นง่าน กล^ุ มใจ๋,ยุ^งใจ๋ ก. หยดุ ชะงกั เชน่ นิ่งงัน, ไมง่ อกงาม เชน่ ตน้ ไมง้ ัน งาบ,งาบๆ หงาบ,หงาบๆ ไป, อาการท่ีชะงักนิ่งอ้ึงไปชว่ั ขณะเพราะคาดไม่ถงึ ง่าม หง่าม ในคาวา่ ตะลึงงัน งา่ ย หงา่ ย งา้ ว หงา้ ว ว. ส่ันเงอะงะอยู่, ตกใจกลัวจนตวั ส่นั ง้า หงา้ ก. ปิดอย่างไมส่ นิทหรือปิดอย่างไมล่ งกลอน เชน่ งับประตู; อาการที่อ้าปากคาบหรือกัดโดยเรว็ งิ้ว งว่ิ งีบ หงีบ ก. เงอื้ , อา้ ออก, กางออก งมุ้ งมุ่ งเู หา่ งเู หา ก. ทาให้อา้ ออก เช่น ง้างประตู, ดงึ ใหย้ ืดออก เช่น งา้ งศร, งัด เช่น งา้ งปาก, เหนย่ี ว เชน่ ง้างไก ปืน, เงอื้ เช่น งา้ งหมัด ก. โกรธฮดึ ฮัด, กระวนกระวายผุดลกุ ผุดนัง่ ก. อาการที่อ้าปากคาบหรอื งับ แลว้ หุบปาก น. ไม้หรือเหลก็ ที่แยกออกเป็น ๒ ขา หรอื ๓ ขา, ส่ิงอน่ื ท่ีมีรูปเช่นน้นั ; ชอ่ื มดชนิดหน่งึ ว. สะดวก, ไมย่ าก น. อาวุธรูปคลา้ ยดาบมีดา้ มยาว; ชอ่ื ตน้ ไม้ขนาด สูง ใหญ่ ต้นคล้ายตน้ งว้ิ ดอกสีแดงคล้า ผลมีปยุ เหมือน นนุ่ ใช้ยดั หมอน ท่นี อน ท่ีนั่งได้ ว. ย่นื ออกไปเกินปรกติจนปลายโนม้ ลง, โนม้ ไปทาง หนา้ เช่น สวมชฎางา้ หนา้ , เรยี กหน้าที่มสี ีหนา้ แสดง อาการโกรธไมพ่ อใจหรอื ไมไ่ ดอ้ ยา่ งใจ วา่ หนา้ งา้ น. การมหรสพของจีนอย่างหนึ่งคลา้ ยโขนหรอื ละคร ของเรา; ชือ่ ตน้ ไม้ใช้ปุยในผลอยา่ งเดยี วกบั นนุ่ ก. หลับไปชว่ั ขณะหนึ่ง; ลกั ษณนามบอกการหลบั เชน่ นน้ั ว่า หลบั งีบหน่งึ หลบั ๒ งบี ว. งอลงอย่างปากนกแก้ว น. ช่ืองูชนิดหนึ่ง พษิ ของงูเหา่ ทาอนั ตรายต่อระบบ ประสาททาให้กล้ามเนื้อออ่ นแรง, ช่อื ว่านชนดิ หนึ่ง ตน้ และหวั เหมือนขมิน้ อ้อย แตเ่ น้อื สขี าว กล่ินฉุน เหมือนน้ามนั ดินอ่อน ๆ

ห น้ า | ๖๓ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย งจู งอาง งบู งั ซอื หลา น. ชอ่ื งูพิษรา้ ยแรงท่สี ดุ ชนดิ หน่งึ เง้า งอ (น^างอ) ว. เรียกหนา้ ซงึ่ มีสีหนา้ แสดงอาการโกรธ ไม่พอใจ หรอื ไม่ได้อยา่ งใจเป็นต้น ว่า หนา้ เงา้ เงาะ เหงาะ น. คนป่า, ซาไก, เซมงั เงาะ กือพรวน น. ชอื่ ตน้ ไม้ ผลเปน็ ขนคลา้ ยลูกคา ใช้เปน็ อาหาร เงาะลอ่ น กือพรวนลอเก๋าะ (ทับ ก. เงาะหลดุ ออกหมดไมม่ ีเหลือตดิ อยู่ ศพั ท์มลาย)ู เงิน เงนิ น. เปน็ โลหะสีขาว เนื้อคอ่ นข้างอ่อน เงิน เบ่ีย,เบยี น. เงนิ สด,วัตถุทีใ่ ชว้ ดั ราคาในการซอ้ื ขาย - มเี งนิ ไหม - ยงั เบยี่ หมี แลกเปลย่ี นกัน, วตั ถุท่ีมตี ราของรัฐ ใช้ชาระหนไี้ ด้ - ไมม่ เี งนิ - หาม^ายเบีย,ฮาม^าย ตามกฎหมาย เบีย เงย่ี ตือแคงหฟู งั ก. เอียง, ตะแคง, (ใช้กับหู เช่น เงี่ยห)ู เงย่ี ง เหงย่ี ง น. กระดูกแหลมของปลาบางชนิด เช่น ปลา กระเบนมีเงี่ยงท่ีโคนหาง หรอื ปลาดุกมเี งี่ยงท่คี รบี เงยี่ น เงย่ี น,เฆฮ่ียน อก ก. อยากจัด กระหายจัด มีความร้สู กึ อยากหรอื เงยี บ ยาโช,้ แหน่างๆ กระหายเป็นกาลงั (โดยมากใช้เฉพาะของเสพติด เงยี บ เหย็น,เหยน็ แปรก่ และกามคณุ ). ว. ลกั ษณะการพูดส่งั ใหเ้ งยี บ เงือก เหงือก ว. ไม่มีเสียง เช่น บ้านนีเ้ งียบ, สงบ, ปราศจากเสยี ง รบกวนหรอื การกอ่ กวน เงอ่ื งหงอย เหงื่อง,เสือ่ ง น. งู; สตั วน์ า้ ในนยิ าย เลา่ กันวา่ ตอนบนเป็นคน เงอื ด เหงอื ด ตอนลา่ งเป็นงหู รือเปลา่ ; ช่อื นกชนดิ หนึ่งเรียกวา่ เงอื่ น เหงอ่ื น นกเงอื ก ส่วนมากลาตวั สดี า ปากใหญร่ ้องเสยี งดงั มาก เงอ่ื นตาย เหงอ่ื นด๋อย ว. ซมึ เซาไมช่ ่ืนบาน, เซ่อื ง ๆ, เฉื่อยชา เงือ่ นกระทก เหงอ่ื นกือท็อก ก. อดกลน้ั , ยับย้ัง แง่ แหง่ น. เชอื กหรอื เสน้ ดา้ ยเปน็ ตน้ ท่ีผูกกนั เปน็ ปม เช่น เง่อื นกระทกหรือเง่ือนกระตกุ แง่ง แหง่ง น. เงือ่ นทผี่ กู แลว้ แก้ยาก, ชนั้ , เชิง, กล, อบุ าย น. เงื่อนท่ผี กู แลว้ กระตกุ ออกง่าย น. ส่วนทเี่ ปน็ เหล่ยี มเป็นสันเปน็ มุมหรอื สว่ นทยี่ ่ืน ออกมา เช่น แงห่ นิ แง่โตะ๊ , หรือมหี มายความวา่ เหล่ยี ม, ช้ันเชิง น. ส่วนท่ีงอกเปน็ แง่ออกมาจากเหง้าขิงขา่ กะทือ เปน็ ตน้ .

ห น้ า | ๖๔ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย แง้ม แงะ แง่ม ก. เปิดแตน่ ้อย ๆ เชน่ แงม้ ประตู โง่ โงก แหงะ,ง่ัด ก. แคะ, งัด, คดั โง้ง เป๊อะ,เส่อ ว. เขลา, โฉด, ไม่รู้อะไร สับง็อก ว. อาการง่วงจนคอตก โง่ง ว. โค้งขึน้ เชน่ หนวดโง้ง,เขีย้ วโง้ง

ห น้ า | ๖๕ จ ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ภำษำกลำง จ๋อ จ๋งใจ๋ ก. ตง้ั ใจ, หมายใจ, เจตนา จ จ๋งกรม๋ ก. เดินไปมา, เดนิ เปล่ียนอริ ิยาบถ. จงใจ จอ๊ ด ก. หมายไว้, เขียนไว.้ จงกรม จตุ๊ปัจจยั น. เคร่อื งอาศยั เลีย้ งชีวิตของบรรพชิตใน จด พระพุทธศาสนา ๔ อยา่ ง คอื จีวร (ผ้านงุ่ ห่ม) จตปุ ัจจัย จตโุ๊ หลกกอื บ๋าล บณิ ฑบาต (อาหาร) เสนาสนะ (ท่อี ยู)่ คลิ านเภสชั (ยา) น. ท้าวผู้รักษาโลกใน ๔ ทิศ คอื ๑. ทา้ วธตรฐ จอม จตโุ ลกบาล จน๋ ภูตหรือจอมคนธรรพ์ อยทู่ ิศตะวันออก ๒. ท้าว วริ ุฬหก จอมเทวดาหรือจอมกุมภณั ฑ์ อยู่ ทิศใต้ ๓. จน จอ็ บ ทา้ ววริ ปู กั ษ์ จอมนาค อยู่ทศิ ตะวันตก ๔. ทา้ วกเุ วร จอมยกั ษ์ อยทู่ ิศเหนือ จบ จม๋ จือม้กู ว. อัตคดั ขดั สน, ฝดื เคอื ง, มีเงนิ ไมพ่ อยังชีพ. ก. แพ้ เช่น จม จร๊วด,จอื รว๊ ด หมากรกุ จน; หมดทาง เช่นจนใจ คอื ไมม่ ีทางท่จี ะทาได้ จมูก อย่างคดิ , จนตรอก คอื ไมม่ ีทางไป, จนแต้ม คอื ไมม่ ี จรวด จอื เค^,ตือเค^ ทางเดนิ หรอื ไมม่ ที างส,ู้ จนมุม คือ ไมม่ ที างหนี. จระเข้ ตือกา๋ ว น. การสิ้นสุดคราวหน่ึง ๆ, ลกั ษณนามเรียกการ จงิ สน้ิ สุดเช่นนนั้ เชน่ สวดจบหนงึ่ ต้งั นโม ๓ จบ. ก. จราว สน้ิ สุดคราวหนึ่ง ๆ เชน่ จบชัน้ ไหน จริง ก. หายลงไปหรอื อยู่ใตผ้ ิวพน้ื เช่น จมนา้ จมดิน น. อวัยวะสว่ นหนงึ่ ทยี่ ่นื ออกมา อยู่เหนอื ปาก มรี ู ๒ รู สาหรับดมกลน่ิ และหายใจเข้าหายใจออก น. ชอ่ื ดอกไม้ไฟชนิดหน่ึง ใชไ้ ม้อ้อบรรจุดินดา มี หางยาว เม่อื จดุ ชนวนแล้วเหวย่ี งให้พงุ่ ขึน้ สูง, อาวุธ หรือยานอวกาศท่ีขบั เคล่ือนด้วยความเร็วสงู มาก โดยใชเ้ ช้อื เพลงิ ในตัวเองเผาไหม้เป็นแกส๊ พุง่ ออกมา จากส่วนท้าย น. ชือ่ สัตวเ์ ลื้อยคลานขนาดใหญ่ อาศัยบรเิ วณป่า ริมน้า หนังเปน็ เกล็ดแข็ง ปากยาวและปลายปาก นนู สูงขน้ึ เป็นช่องเปิดของรูจมูก น. ตะพาบนา้ ว. แน่ เชน่ ทาจรงิ ชอบจริง ๆ; แท้, ไมป่ ลอม, เช่น ของจริงไมใ่ ชข่ องเทียม; เปน็ อย่างนนั้ แนแ่ ท้ ไมก่ ลบั เปน็ อย่างอื่น เชน่ ข้อนเี้ ป็นความจรงิ , ไม่เทจ็ , ไมโ่ กหก , ไมห่ ลอกลวง, เช่น เรือ่ งจรงิ พดู จริง, เป็นไปตามน้นั เชน่ ความฝนั กลายเปน็ ความจรงิ

ห น้ า | ๖๖ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย จวก จ๊วก (จีวกดิน) จว๊ ก ขาวโจห๊ วดั ก. สับหรอื ฟนั โดยแรงดว้ ยจอบ จ้วง จ^วง ว. เปน็ คาแต่งคา ขาว ให้รูว้ า่ สีขาวจริงๆ. จวด ปล๋ากอื่ หลา่ มา(ทับศัพท์ มลาย)ู ก. กริ ิยาทีเ่ อาภาชนะเชน่ ขันเออื้ มลงไปตักน้าขนึ้ มา จวน โดยแรง; อาการที่เอาพายพยุ้ น้าโดยเร็วอย่างพาย จอ แข่ (แข่จีทงิ้ ) เรือแขง่ ; หรือหมายถึงกริ ิยาที่ตีหรือฟันสดุ แขน จอ๋ เชน่ จว้ งตี จ้วงฟัน จ่อ น. ชื่อปลาทะเลหลายชนดิ และหลายสกุลในวงศ์ จอก จอ๊ Sciaenidae มที ง้ั ขนาดเลก็ และขนาดใหญ่ปลาย โหลกจอ๊ ก,โหลกขนั หัวอาจทหู่ รือแหลม ปากเชดิ มากน้อยหรอื งุ้มตา่ จอ๊ ก บ้างมีฟนั แหลมคมหรือละเอียด หางเป็นรปู ตัดมน จ๊อก หรอื กลม จนแม้กระทงั่ แหลม จอ้ กแจ้ก โช้ ว. ใกล้,เกอื บ เช่น เกอื บถึงบ้าน จอง จ้อง จ๋อง(จ๋องตั^ว) น. ชอื่ ปที ่ี ๑๑ ของรอบปีนักษัตร มีหมาเปน็ จอ๋ ง จ^อง,เผ่ง เครื่องหมาย, ผ้าขาวท่ีขงึ ไวส้ าหรบั เชิดหนังหรือ จองหอง หยอ็ ง ฉายภาพยนตร์เป็นต้น จอด ถอื ดี,อ๊วดดี จอ๊ ด ก. จดกนั , มุ่ง จอน จอ๋ น น. ภาชนะเลก็ ๆ รูปคลา้ ยขันสาหรับตกั นา้ ในขัน จอ้ น ใหญ่ จอบ จ็อน จอม จอ๊ บ,จอ๊ บงอ ว. เสียงร้องของไก่เม่อื เวลาเจ็บหรือใกล้จะตาย, จะ จอ๋ ม เสียงร้องของไกช่ นตวั ท่ีแพ้ จี(จีไป๋) ว. เสยี งดังเชน่ นัน้ , เสยี งของคนมาก ๆ ท่ตี า่ งคน ต่างพูดกนั จนฟังไม่ไดศ้ ัพท์ ก. จองตัว ก. มุ่ง, เพง่ ตาดู, คอยดู น. รม่ ,หงอย,เหงา ว. เย่อหยงิ่ , ทะนงตัว, ถือดี, อวดดี ก. หยุดอยหู่ รือทาใหห้ ยุด, หยุดอยชู่ ่ัวคราว,พา่ ยแพ้ , ไม่มีทางสู้, ตาย น. ชายผมขา้ งหูที่ระลงมาทแ่ี ก้ม, เครือ่ งประดบั หู อย่ดู า้ นหนา้ กรรเจียก เชน่ กรรเจยี กซอ้ นจอนแกว้ แพรวพราว น. สัตวพ์ วกกระรอก น. เครอ่ื งมือสาหรับขุดและสบั ดินชนดิ หนึ่ง น. ยอดทสี่ งู สุดของสง่ิ ทม่ี ีฐานใหญ่ปลายเรยี วเลก็ ขึน้ ไป เช่น จอมเขา; ผทู้ ี่ยอดเยยี่ มในหมู่ เชน่ จอมโจร เป็นกรยิ านเุ คราะห์สาหรับช่วยกริยาอื่น บอกเวลา ภายหน้า เช่น จะไป

ห น้ า | ๖๗ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย จ๊ะ เออ,ฮือ ว. คาตอ่ ท้ายคาเชญิ ชวนหลงั คา นะ หรือ ซิ เช่น จะกละ จะกวด ไปนะจ๊ะ เชิญซิจ๊ะ หรอื ต่อท้ายคาถามเป็นต้น เช่น จะขาบ,ตะขาบ อะไรจ๊ะ. จ๊ะ, ก. เจอกนั หรือพ้องกันโดยบังเอญิ จะเขบ็ ,ตะเข็บ จะงอย เช่น เดนิ มาจะ๊ กัน แกงจ๊ะกนั จะปงิ้ ,ตะปิ้ง,จบั ปิ้ง จะละเมด็ จอื กละ๊ ,ตือกล๊ะ ว. ตะกละ, ตะกลาม, มักกนิ , กนิ ไม่เลอื ก, เหน็ แก่กิน, มัก จะละเมด็ ใชร้ วมกันว่าจะกละจะกลาม กม็ ,ี ตะกละตะกลาม จัก ตือก๊วด,แลน น. สตั ว์สีเ่ ท้าตวั คล้ายเห้ยี หางยาว มีลายเป็นจดุ ๆ จกั ที่เรยี กว่าลายข้าวตอก, เรยี กตะกวด หรอื แลน จกั จ้,ี จ๊ักจี้ จอื ค้าบ,ตือคา้ บ น. ไมไ้ ผ่ท่ีผา่ ขังปล้องแขวนไวต้ ามยอดไม้ สาหรับ ไล่ จักจ่ัน คา้ งคาว และท่ีพวกตลกใชต้ กี นั เลน่ ; ช่อื นกชนิดหนง่ึ สีตวั เขยี ว; สตั ว์เล้ือยคลานมตี นี มาก เขย้ี วมพี ิษทาให้ผถู้ ูกกดั เจ็บปวด จอื แข็บ,ตือแข็บ น. รอยเยบ็ ทสี่ อยดว้ ยเข็ม; สัตวค์ ลา้ ยตะขาบ แต่ ตัวขนาดตะเขบ็ ผ้า จืองอ้ ย น. ปลายหรือท่สี ดุ ท่ีมลี กั ษณะโคง้ หรอื งมุ้ ลง เชน่ จะงอยปากนกแกว้ จือปิง,ตือปงิ ,จาปงิ น. เครอื่ งปดิ ของลับของเด็กหญิง ทาด้วยเงนิ ทอง หรือนาก ค้ายต๊าว น. เรยี กไข่เต่าทะเลทุกชนิดวา่ ไข่จะละเม็ด บ่าวา(ทบั ศัพทม์ ลายู) น. ชื่อปลาทะเลในวงศ์ Stromateidae รูปร่าง ปอ้ ม ค่อนข้างสั้น ลาตัวแบนข้างมาก หวั เล็กมน ปากเลก็ เกล็ดเล็ก บริเวณคอดหางไม่มีสนั คม เหลา ก. ตกแต่ง, ทาใหเ้ รยี บ (การจักไมไ้ ผห่ รอื หวาย เพอื่ ทา เครอื่ งจักสาน เช่น การจักไม้ ไผเ่ พ่ือสานกระดง้ จะพูดว่า “เหลาม่ายพ้ายสานก่ือดัง”) จือแก๊ะ,ตอื แก๊ะ ก. ทาให้เป็นแฉก ๆ หรอื หยกั ๆ คล้ายฟันเล่ือย, เอาคมมีดผ่าไมไ้ ผห่ รือหวายให้แตกจากกันเปน็ เสน้ บาง ๆ. ว. เปน็ แฉก ๆ หรือหยกั ๆ กือเดยื ม ก. อาการท่ีทาให้รู้สกึ เสยี วสะดงุ้ หรอื หัวเราะโดยไม่ ตัง้ ใจเมื่อถูกจี้ทีเ่ อวหรือรักแร้ เปน็ ตน้ ริ่งไร น. ชื่อแมลงพวกหน่งึ ลาตัวยาวตง้ั แต่๒-๑๐ เซนติเมตร และเรียวลงไปทางหาง หัวและอกกว้าง ปกี มี ๒ คู่ เนือ้ ปีก เหมือนกันตลอด ปีกเมอื่ พับจะเปน็ รูปหลงั คาคลุมตวั มี ปากชนดิ เจาะดูดโผลจ่ ากหัวทางดา้ นล่างทีบ่ ริเวณใกล้กบั อก ตาโตเหน็ ได้ชดั อยตู่ รงมมุ ๒ ขา้ งของหวั ตัวผูม้ ีอวัยวะ พเิ ศษสาหรบั ทาเสยี งได้ยนิ ไปไกล ระดบั เสียงคอ่ นขา้ งสมา่ เสมอ

ห น้ า | ๖๘ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย จกั รยาน รอ็ ดท้ีบ น. รถถบี , ยานพาหนะประเภทรถที่มลี ้อ ๒ ล้อ ล้อ จักแหลน่ เช๊ียด หนึ่งอยู่ขา้ งหน้าและอกี ล้อหนึ่งอยขู่ า้ งหลัง มโี ครง จังหรีด,จ้งิ หรีด จังรี้ด เหลก็ เชื่อมล้อหนา้ กบั ล้อหลงั มคี นั บงั คับด้วยมือติด ตง้ั อย่บู นลอ้ หน้า ขบั เคลื่อนด้วยกาลงั คนผขู้ ีซ่ ่งึ ใช้ จงั หวดั จงั หวดั เทา้ ถีบบนั ไดรถใหว้ งิ่ จังหนั จังหนั ว. จวนเจยี น, เกือบ, หวุดหวิด, เช่นจกั แหลน่ จะไม่ จัญไร จันไหร,จงั ไหร ทนั รถไฟ จัด จ^ั ด,แต๊ง,หร่อื ดับ จัดการ,จดั ตงั้ จ^ั ดก๋าร,จั^ดตั^ง,เหรมิ่ น. ชื่อแมลงพวกหนึ่ง ลาตวั ขนาดปานกลาง หนวดยาว มี จัน จนั ปกี ๒ คู่ คู่หน้าเนอ้ื ปีกหนากวา่ คูห่ ลงั ปีกเม่ือพับจะหกั เป็น มุมท่ีด้านขา้ งของลาตวั ปีกค่หู ลังบางพบั ไดแ้ บบพัดสอด จั่น งวง เขา้ ไปอย่ใู ต้ปกี คหู่ นา้ ปากเป็นชนดิ กัดกิน หวั กบั อกมี จนั ทร์ จัน ขนาดกวา้ งไลเ่ ลย่ี กัน ตัวผมู้ ีอวยั วะพเิ ศษสาหรบั ทาเสยี ง เป็นฟันเลก็ ๆ อยตู่ ามเส้นปีกบรเิ วณกลางปีก ใช้กรีดกบั จันทรุปราคา เดอื นจบั กน๊ั แผน่ ทาเสยี งทอ่ี ยู่บรเิ วณท้องปีกของปกี อีกขา้ งหนึ่ง จันทนั จ๊นั ทัน น. หนว่ ยการปกครองส่วนภูมิภาคทร่ี วมทอ้ งท่ี จ่ัว จ๊ัว หลาย ๆ อาเภอเขา้ ดว้ ยกนั และมีฐานะเปน็ นติ ิ บุคคล มผี ูว้ า่ ราชการจงั หวัดเปน็ หัวหน้าปกครอง, เมือง, หัวเมือง น. ขา้ ว, อาหาร, (ใชแ้ ก่พระสงฆ)์ ว. เลวทราม, เป็นเสนยี ด, ไม่เป็นมงคล ก. ตกแต่ง เช่น จดั บา้ น, ทาให้เรยี บ, วางระเบยี บ, เรยี งตามลาดับ, เช่น จดั แถว จัดหนังสอื ก. จดั แจง ,สัง่ งาน, ควบคมุ งาน, ต้งั ขนึ้ น. ช่อื ไม้ตน้ ขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ชนดิ หนึง่ ผล สุกสเี หลือง หอม กินได้, ชนดิ ลกู กลมแป้นกลางบมุ๋ ไม่มีเมลด็ เรยี ก ลกู จนั อิน น. ดอกหมากหรือดอกมะพร้าวทม่ี ีกาบหุม้ อยู่ น. ดวงเดือน, กล่าวเปน็ บคุ คลวา่ เปน็ เทวดาองค์ หนง่ึ , ในตารานพเคราะห์นบั เอาเปน็ ดาวเคราะห์ ดวงที่ ๒; ชือ่ วันท่ี ๒ ของสปั ดาห์ น. ปรากฏการณท์ ่เี กิดขน้ึ เม่ือดวงอาทิตย์ โลก และ ดวงจนั ทรโ์ คจรมาอยู่ในแนวเดียวกนั ทาใหเ้ งาของ โลกตกลงบนดวงจันทร์บางสว่ นหรอื ทั้งหมด น. ชอ่ื ตวั ไม้เครือ่ งบนแห่งเรือนอยตู่ รงกับข่ือสาหรบั รับแปลานหรือรับระแนง น. เครอื่ งบนแห่งเรือนทป่ี ดิ ด้านสกดั หลงั คาสาหรบั กนั ลมและแดดฝน มีรูปเป็นสามเหลย่ี ม. ก. ลากไพ่ จากกองมาเปิด, เปดิ ไพ่ในกอง

ห น้ า | ๖๙ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย จา่ จา๋ ,นายจ๋า(ปจั จบุ ันใช้ น. ยศทหารและตารวจชน้ั ประทวน เชน่ จ่าตรีจ่า จา่ หน้า “จา๊ ” สิบตารวจ จ่า,จ่าหวกั จาน^าซอง ก. เขยี นบอกไว้ขา้ งหน้า เชน่ จ่าหนา้ ซอง, เขียน จา้ บอกไว้ทีต่ ้นเร่ือง เช่น จ่าหนา้ เรอ่ื ง จ๋า จอื หวัก,ตือหวัก น. จวกั , ตวัก, เครื่องตกั ข้าวตักแกง เดิมทาดว้ ย (ภาษากลางเรยี ก กะลามะพรา้ ว มดี า้ ม เชน่ แม่จา๋ พอ่ จา๋ แด๊ดจ^า,แดด๊ เปรี^ยง ว. จดั , ยิ่ง, แรง เช่น แดดจ้า หนูจา๋ ) (ภาษาตากใบ เรยี กวา่ แหมเ่ อย้ ,แหม่เฮย้ ,ผ่อเอย้ , น. ชอ่ื ปาล์มชนดิ หน่ึง ขึ้นเป็นกออยู่ตามป่าเลนหรือ จาก ผอ่ เฮ้ย แตส่ ว่ นมากมักจะ ริมฝัง่ น้ากรอ่ ยตน้ื ๆ ใบใชม้ ุงหลังคาและกรฝุ า ออก เรียก แหม,ผอ เว้นแต่อยู่ ดอกเปน็ ช่อยาวผลรวมเป็นทะลาย กนิ ได้ เรียกว่า จาก หา่ งไกลกัน ก็จะมีคาวา่ ลกู จาก; เรยี กขนมชนดิ หนง่ึ ทาดว้ ยแป้งขา้ วเหนียว จาง เอย้ ,เฮ้ย ตอ่ ท้าย) ผสมมะพร้าวกบั น้าตาล ห่อด้วยใบจากแลว้ ปงิ้ วา่ จ้าง ขนมจาก และ ก. ออกพ้นไป เชน่ จากบ้านจากเมืองจากลูกจาก จาน (คาว่า “จ๋า” ภาษาตากใบ เมีย จาน หมายถงึ เร่อื งทีน่ า่ สงสาร ว. จดื , เผือด, ซดี , คลายไป จาม กจ็ ะอุทานว่า จ๋า จ๋าแลว้ ก. ให้ทางานหรอื ทาของโดยให้ค่าตอบแทน, ผใู้ ห้ จา๋ ๆและ้ ) ทางานเรียก นายจ้าง หรือผวู้ ่าจา้ ง, ผู้รับทางาน จา๊ ก เรยี ก ลูกจา้ ง หรือ ผูร้ ับจา้ ง, ผใู้ หท้ าของเรยี ก ผ้วู า่ จา้ ง, ผรู้ ับทาของเรยี ก ผูร้ ับจ้าง ผราก,จา๊ ก น. ภาชนะรูปแบน ๆ สาหรับใสส่ ิ่งของต่าง ๆ, ลกั ษณนามเรียกจานที่ไม่มีอะไรบรรจุวา่ ใบ หรอื จา๋ ง น. จานรองถ้วยกาแฟ จ^าง ก. อาการของลมทีพ่ ุ่งออกมาทางจมูกและปาก มกั จะเปน็ ห้วง ๆ ในทนั ทีทันใดโดยไมต่ ้งั ใจ เพราะ ชาม (ชามข่าว) เกิดระคายเคืองในจมูก จา๋ น,โหลกจ๋าน กือจ๋าม

ห น้ า | ๗๐ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย จาม ฟัน ก. ฟันลงไปเต็มท่ี เชน่ เอาขวานจามหวั จ่าย เซ่อ (เซ่อกับค^าว) ก. ซอ้ื เชน่ จ่ายกบั ข้าว จา่ ยตลาด จ่าย เซอ่ เขรื่อง ก. ซอ้ื สิ่งของ จาร จา๋ น ก. ใช้เหล็กแหลมเขียนลงบนใบลานหรอื ศิลาเป็น ต้นใหเ้ ปน็ ตวั หนงั สอื จาว กอื พวม น. พืชทเี่ กิดงอกอยูภ่ ายในผลไม้ - จาวมะพร้าว - กอื พวมพร่าว เช่น จาวมะพรา้ ว จาวตาล - จาวตาล - กือพวมโนต้ จ้าว จ^าว น. เจา้ มกั ใชก้ ับวิญญาณหรือปศิ าจ จา จา ก. กาหนดไว้ในใจ, ระลกึ ได้, เชน่ จาหน้าได.้ จา ต^องขัง,ต^องโถด,ขังค่กุ ก. ลงโทษดว้ ยวธิ ีขงั เช่น จาคุก. จา โพ้กโซ^,ซา้ ยโซ^ ก. ลงโทษดว้ ยวิธีเอาโซต่ รวนล่ามไว้ เชน่ จาโซ่ จาตรวน จาวัด จาวัด่ ก. อยวู่ ดั หมายความว่า นอน (ใช้แกภ่ กิ ษุสามเณร) จ้า จ^า,จ^าๆ ก. แทง, ทาเรว็ ๆ, ทาถ่ี ๆ, แจว หรือพายถี่ ๆ จาเดมิ จ่าเดิม บ. แตต่ ้น, แรก จานน ยอม,ยอมแพ่ ก. แพ้, ไมม่ ีทางสู้. จานวน จาหนวน น. หมวด, หมู่, แผนก, กาหนดนับประมาณท่ี กาหนดไว้, ยอดรวม จานอง ก่อื ได,ฆฮ่ือได น. ชื่อสญั ญาซงึ่ บคุ คลคนหน่ึง เรียกว่า ผ้จู านอง (เพยี้ นมาจากมลายู ใน เอาทรัพยส์ นิ ตราไว้แก่บุคคลอีกคนหนง่ึ เรียกวา่ ภาษาตากใบ ไมม่ ีใช้ แตใ่ ช้ ผ้รู ับจานอง เพ่ือเปน็ ประกนั การชาระหน้ี โดยไม่ส่ง รวมกบั คาว่า “จานา”) มอบทรัพย์สินนัน้ ใหแ้ กผ่ ้รู บั จานอง จานา จาหนา,ฆฮอื่ ได ก. เอาของไปไว้แทนเงินทกี่ ู้มา จาปา,จาปี(โดยทวั่ ไป จาก๋า น. ไมต้ ้นสงู ดอกกล่นิ หอมแรง เรม่ิ หอมเวลาเยน็ มักเรยี กรวมกนั ) แต่ ตลอดไปจนกระทัง่ โรย ถา้ แยกออกได้ ดงั นี้ - จาปา - จาก๋าแด๋ง - จาปี - จากา๋ ขาว จาปาดะ จาปอื ดะ๊ ,จาด๊ะ น. ช่อื ขนุนชนดิ มียวงหนาสีเหลืองเจอื แดงเหมือน ดอกจาปา จาปนู จาปู๋น(ดอ๊ กป๋นู ) น. ไม้ทรงพุ่ม ไม่ใหญโ่ ตนัก ดอกป้อมส้ันคล้ายดอก นมแมว กลบี หนาแข็ง สนี วล หอมแรงมาก ส่งกลิ่น ตอนสายๆ ไปตลอดวนั มีมากในปา่ ปกั ษ์ใต้ จาพวก จาผวก,ผวก น. หมู่, เหล่า, พวก, ประเภท, ชนดิ จาเพาะ จาเผาะ ว. เฉพาะ, หากแต่, เจาะจง จ้าม่า อ^วน ว. คาประกอบลักษณะอว้ น ให้ร้วู ่าอ้วนน่ารัก (โดยมากใช้เฉพาะเด็ก)

ห น้ า | ๗๑ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย จาเลย จาเลย,ช่าเลย น. (กฎ) บุคคลผ้ถู กู ฟ้องต่อศาลแล้ว; ผู้ถูกฟ้อง จาหน่าย ความ. จาอวด จานา้ ย ก. ขาย, จ่าย, แจก, แลกเปลี่ยน, โอน; เอาออก จง้ิ จก เช่น จาหนา่ ยจากบัญชี. แลน็ ตอื หล็อก น. ถ้อยคาชวนใหต้ ลก, ผแู้ สดงการขบขนั . ว. จง้ิ จอก สาหรบั อวด, สาหรับดู, เล่นขบขัน จิ้งเหลน จิงจ็อก น. สัตวส์ ีเ่ ทา้ ตัวแบน เทา้ เหนยี ว ชอบเกาะไตต่ าม จิตใจ ฝาห้องและเพดานได้อยา่ งตุ๊กแก มกั อาศัยตามฝา จนิ ดา หมาปา๊ ,หมาจงิ จ๊อก เรือน กินแมลงเป็นอาหาร จมิ้ จงั เหลน น. หมาปา่ ชนิดหนงึ่ น. สัตว์สี่เท้าคลา้ ยกิ้งกา่ เกล็ดเป็นมัน ตวั ค่อนขา้ ง จิว จติ ใจ๋ แบน จี่ จินดา๋ น. ใจ, อารมณ์ทางใจ, กะจติ กะใจ จี้ จ^ิ ม น. ความคดิ , ความนึก ก. จมุ่ , จุ้ม, เช่น จมิ้ น้าพริก จ้ิมหมกึ ; เอาสงิ่ ใดส่ิง จ้ี แลก็ หมาก,เอย๊ี ะแรง หน่ึงท่ิมหรอื แทงเบา ๆ เช่น จ้มิ ฟนั , เอาส่งิ ใดสง่ิ จีน จี๊ หน่ึงแตะ ๆ เชน่ เอามะม่วงจิม้ พรกิ กะเกลอื โหลกลอแก๊ะ ว. เลก็ มาก, เลก็ ท่สี ุด จีม,ล่ิม (คาวา่ “ลอแก๊ะ เพี้ยนมา ก. ป้ิง, ยา่ ง. จบี ,จบี หมาก จากภาษามาลายูคาว่า น. เคร่ืองประดับสาหรับร้อยสายสร้อยสวมคอ “ลอแกะ” จวี ร จ^ี ,จ่ี ก. ใชอ้ าวธุ บงั คบั เช่น เอาปนื จ้ีใหป้ ลดทรัพย์ เอา จืด มดี จ้ีเจ้าของบ้าน จน่ี น. ช่อื ประเทศหน่งึ อยูเ่ หนือไทยขึน้ ไป มจี านวนคน มากท่สี ดุ , คนทอ่ี ยใู่ นประเทศจนี ; ช่ือไม้ไผ่ ชนิด ลิ^ม หนึ่ง ตน้ เล็ก ๆ เรยี ก ไม้ไผ่จนี ก. เสยี ด, แทรก, เสียบลงไป, แทรกลงไปเพื่อให้ จบ๊ี แนน่ น. ชอื่ ขนมอยา่ งหนึ่ง; เรยี กพลูทีม่ ว้ นพนั สาลแี ล้ว จวี๊ ร,จีวร ว่า จบี หนง่ึ . ก. ทาริมฝปี ากให้ห่อเขา้ ; (ชบ.) พดู จด๊ี แทะโลม น. เครอ่ื งนุ่งหม่ ของพระสงฆ์, ในพระพทุ ธศาสนา ว. มรี สไม่เค็มไมเ่ ปรี้ยวเปน็ ต้น เชน่ น้าจดื ไข่จดื ; ไมเ่ ข้ม เช่น หน้าจืด, ไม่ฝาด เชน่ หมากจดื , ไมฉ่ ุน เช่น ยาจดื ; ไมส่ นุก, ไม่ครึกครน้ื , เช่น งานน้ีจืด

ห น้ า | ๗๒ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย จุ จุ๊ ก. มขี นาด ปรมิ าณ หรอื จานวนบรรจุ เช่น ขวดใบ น้จี นุ า้ ได้ ๑ ลิตร ลฟิ ต์น้ีจคุ นได้ ๑๐ คน. ว. มาก จุ๋งจิง,จจู๋ ี ต^ุ งติ^ง เชน่ กนิ จุ ก. พูดกนั เบา ๆ ดว้ ยอาการสนทิ สนม, ว. อาการท่ี จดุ จ๊อด(จ๊อดไฟ) พดู กันเบา ๆ ด้วยความสนทิ สนม จุติ จตุ ติ๊ ก. จุดไฟ - เทวดามาเกิด - เทวด๋ามาจตุ ต๊ิ ก. เคล่ือน, ตาย, โดยมากใชส้ าหรบั เทวดาและเป็น จนุ ค่า อาการของจิตดับเม่ือคราวตาย จุ่น จุน๊ ก. ค้า, ยนั ไว้ จนุ สี กูสี ว. ลกั ษณะสะดือทโ่ี ปนออกมา เรยี กว่า สะดือจุน่ น. ของสงิ่ หนงึ่ เกิดจากสนมิ ทองแดง สีน้าเงินอ่อน จุ่ม,จุ้ม จ^ุ ม ใช้ทายา ก. เอาส่ิงใดสิง่ หนงึ่ ชบุ หรอื จุ่มลงไปในของเหลว จุฬามณี จหุ๊ ลาม่านี เชน่ เอาปากกาจุ้มหมึก น. ปนิ่ ; มวยผมของพระพทุ ธเจา้ ; ชื่อพระธาตุเจดีย์ จ,ู้ อจี ู้ ไซ บรรจพุ ระเกศธาตขุ องพระพทุ ธเจ้าอย่ทู ด่ี าวดึงส์ จูง จงู๋ เรียกว่า จฬุ ามณเี จดีย์ น. เครอ่ื งดกั ปลาไหล จู้จี้ กว๋ น,บ๊น ก. พาไปด้วยอาการคล้ายดงึ หรอื ฉุด เชน่ จงู ควาย จูงเดก็ จูบ ยู้บ ก. งอแง เช่น เดก็ จ้จู ้ี, บ่นจุกจกิ รา่ ไร เชน่ คนแก่จ้จู ้ี; เจ็ด แจ็ด พถิ ีพถิ นั เกนิ ไป เชน่ ซอื้ ของเลอื กแลว้ เลือกอีกจู้จี้ ก. เอาจมกู สัมผสั สดู แสดงความรกั หรือความใคร่ เจดยี ์ เจด่ ี น. จานวนหกบวกหนง่ึ ; ชือ่ เดือนจันทรคติ เรยี กว่า เดอื น ๗ ตกในราวเดือนมิถุนายน เจตนา ต^ั งใจ๋ น. ท่เี คารพนับถือ, ที่สาหรบั บูชา, คนท่ที รงคณุ วฒุ ิ อนั เป็นทีเ่ คารพนับถือ, สิง่ ซงึ่ ก่อเป็นยอดแหลมเป็น เจตมลู เพลิง แขด็ ซือหมนู ท่บี รรจสุ ่งิ ที่นับถือมีพระธาตุ เปน็ ต้น - เจตมลู เพลิงดอก - แข็ดซือหมนู ด๊องแด๋ง ก. ตงั้ ใจ, จงใจ, ม่งุ หมาย. น. ความตง้ั ใจ, ความจง สแี ดง ใจ, ความมุ่งหมาย. - เจตมูลเพลงิ ดอก - แขด็ ซือหมูนด๊อกขาว น. ชอื่ ไมพ้ มุ่ ขนาดเล็กหลายชนิด เช่น เจตมูลเพลงิ สีขาว แดง ดอกสแี ดง และ เจตมูลเพลงิ ขาว ดอกสขี าว, เจน เจ่น รากของทง้ั ๒ ชนดิ มรี สเผด็ ร้อน ใชท้ ายาได้ ว. คนุ้ , ชนิ , เชน่ เจนตา, ชานาญ เชน่ เจนสังเวยี น, จาไดแ้ ม่นยา เชน่ เจนทาง

ห น้ า | ๗๓ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย เจ็บ แจบ็ เจรจา ทอื แหลง ก. ป่วยไข้; รู้สึกทางกายเม่อื ถูกทุบตีหรอื เปน็ แผล เจริญ จอื เหริน ก. พดู , พูดจากัน, พดู จากันเป็นทางการ. เจอ,เจอะ พ็อบ เจ่อ ปลิ^น(ปา๊ กปลิ^น) ก. เติบโต, งอกงาม, ทาให้งอกงาม, เช่น เจริญทาง เจ้า,เจา้ ของ จ^าว พระราชไมตรเี จริญสัมพนั ธไมตรี, มากขึน้ ; สาธยาย เจ้ากรรม จ^าวกา , สวด, (ในงานมงคล) เช่น เจรญิ พระพุทธมนต์ เจา้ ชู้ จ^าวโช่ ก. พบ, เหน็ , ประสบ, ประจวบ เจา้ ที่ จ^าวเถ่ เจ้าภาพ จ^าวผาบ ก. อาการที่ปากบวมย่ืนออกมา น. ผถู้ ือสิทธิ เปน็ ผปู้ กครอง เจาะ เจา๊ ะ เจิ่ง เตม๊ (นา่ มเต๊มถ่อง) น. ผู้เคยมีกรรมมเี วรต่อกันมาแตช่ าตกิ ่อน, ว. ท่ที า เจมิ เจิม ใหผ้ ดิ หวังหรอื ไดร้ ับความเดือดร้อน เช่น รถเจา้ เจียด เจ๊ยี ด กรรมเกิดเสียขึ้นกลางทางเลยไปไม่ทัน เดก็ เจา้ เจยี น เจี^ยน กรรมว่งิ มาชนเกือบหกล้ม. เจยี ม เจยี ม(เจียมตวั ) เจียว เค^ี ยว น. ผใู้ ฝ่ในการชู้สาว เจียว ถอด(ถอดคา้ ย) เจี๊ยวจ๊าว โช้,โช้หาย น. พระภมู ิ, มักใชเ้ ขา้ ค่กู นั เป็น พระภมู เิ จ้าที่, เจ้าที่ เจ้าทาง : น. เทวดารักษาพ้ืนทีแ่ ละหนทาง เจือ เจ๊อื น. เจา้ ของงานพธิ หี รือผรู้ ับเป็นเจ้าของงานพิธี เชน่ เจา้ ภาพงานแต่งงาน เจ้าภาพสวดพระ อภธิ รรม; เจา้ มอื เชน่ เย็นน้ฉี นั ขอเปน็ เจ้าภาพเล้ียง ขา้ วเอง ก. ไช, แทง, ขดุ , ทาใหท้ ะลุ; เฉพาะ. เจาะจง ก. เต็ม, เหลิง, (มักใช้สาหรบั น้า เช่น นา้ เตม็ ทุ่ง) ก. เอาแป้งหอมแตม้ เป็นจุด ๆ ท่ีหนา้ ผากหรอื สิง่ ท่ี ตอ้ งการใหม้ ีสิรมิ งคล ก. แบง่ ปันแต่น้อย, ขอแบ่งปันบา้ ง, เช่น เขามนี ้อย ขอเจยี ดเอามาบ้าง น. ชอื่ อาหาร เป็นปลาทอดราดเคร่อื งปรุงรสหวาน ๆ ก. รจู้ ักประมาณตวั , ประพฤติตนพอประมา เช่น เจยี มเน้อื เจียมตัว ก. ทอดดว้ ยน้ามัน, ทอดเอาน้ามนั เชน่ เจยี วมนั หม.ู ว. ทที่ อดดว้ ยน้ามนั เช่น ไข่เจียวหอม ก. ส่งเสียงดังเซง็ แซ่กอ่ ใหเ้ กิดความราคาญ โดยมากเป็นเสียงผ้หู ญิงหรือเด็ก, ว. อาการทสี่ ง่ เสียงดังเซ็งแซ่กอ่ ให้เกิดความราคาญ โดยมากเปน็ เสียงผู้หญงิ หรอื เด็ก ก. ปน, ระคน. เจือจาน ก. อุดหนุน, เผือ่ แผ่

ห น้ า | ๗๔ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เจอ่ื น เจอ๊ื น ก. เขา้ หน้าไม่สนิทเพราะหา่ งเหนิ ไปนาน เช่น หมู่นี้ แจ ม^ายฮา้ ง,ม^ายขลาด เขาเจอ่ื นไป; วางหน้าไมส่ นทิ เพราะกระดากอาย แจ้ แจ^ เนื่องจากถูกจับผิดได้ เชน่ หนา้ เขาเจื่อนไป, เรยี ก แจก แจ๊ก หนา้ ที่มลี ักษณะเช่นนัน้ ว่า หนา้ เจ่อื น แจกนั แจ๋กนั แจง(เทศนแ์ จง) แจ๋ง(เถดแจง๋ ) ว. กระชน้ั ชิด, ไม่คลาด, ไมห่ ่าง, (ใชใ้ นอาการทีค่ ุม แจง้ แจ^ง หรอื ตดิ ตาม) เช่น คุมแจ ตามแจ. แจว แจ๋ว น. ชอ่ื ไกช่ นิดหนึ่ง ตัวเล็กเตี้ย หงอนใหญ่ ตัวผู้มี แจ๋ว งาม,ใส สีสนั สวยงามกวา่ ไกต่ วั ผู้ชนิดอื่น. โจก จีก(หัวโจ๊ก) โจง โจ๋ง(โจ๋งกือเบ๋น) ก. แบง่ หรอื ปนั ให้แก่คนหลาย ๆ คน เช่น แจก โจทย์ โจ๊ด เสื้อผ้า แจกสตางค์; กระจายออก โจร โจน๋ โจษ จดี ,โจ๊ดกัน น. ภาชนะสาหรบั ปักดอกไมต้ ั้งเครอื่ งบชู าหรือ ใจ ใจ๋ ประดบั สถานท่ี มักมีรปู คลา้ ยขวดปากบาน ใจน้อย ใจ๋นอ่ ย น. เรยี กเทศน์สงั คายนาว่า เทศน์แจง ไจ ไจ๋ ก. แสดงให้รู้, บอกให้รู้, เช่น แจ้งความประสงค์. ว. กระจา่ ง, สวา่ ง, ชัด, เชน่ แจง้ ใจ น. เครื่องมือสาหรบั พยุ้ นา้ ใหเ้ รอื เดนิ ลักษณะคล้าย พาย แตด่ า้ มยาวเรยี ว มีทม่ี ือจบั เรยี กว่า หมวก แจว ใช้หแู จวคล้องเขา้ กับหลักแจว. ก. เอาแจวพุ้ย นา้ ใหเ้ รอื เดนิ ว. มเี สยี งดงั กงั วานแจม่ ชดั , ใสมาก เช่น นา้ ใสแจว๋ น. หวั หน้า (มักใช้ในทางไมส่ ้ดู ี) ก. โจงกระเบน ,มว้ นชายผ้านงุ่ แล้วรง้ั ไปเหนบ็ ไว้ ข้างหลงั น. คกู่ บั จาเลย น. ผลู้ กั , ผู้ขโมย, ผ้ปู ล้น, ผทู้ ซี่ ่องสุมพรรคพวกทา การปล้นเขา ก. พูดอึง, พดู กันเซ็งแซ่, เล่าลอื กนั อ้ืออึง น. ส่ิงทีท่ าหนา้ ท่ีรู้ รู้สึก นึก และคดิ เชน่ ใจก็คิดว่า อย่างนัน้ , หัวใจ เช่น ใจเต้น, ลมหายใจ เชน่ กลน้ั ใจ อึดใจ หายใจ, ความรู้สกึ นึกคดิ เช่น ใจคด ใจ ซอ่ื ; จุดสาคญั ของบางส่ิงบางอย่าง เช่น ใจมอื , บรเิ วณท่ีถือวา่ เปน็ จุดสาคญั ของสถานท่ี เช่นใจ บา้ นใจเมือง ว. โกรธง่าย น. สว่ นของเข็ดด้ายหรอื ไหมที่ผกู คนั่ ไว้เป็นตอนๆ เพือ่ ไมใ่ ห้ยุ่ง, ลกั ษณนามสาหรับบอกจานวนนับ เชน่ ด้ายไจหน่ึง

ห น้ า | ๗๕ ฉ ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ภำษำกลำง ชงี ,ชว้ ย ซง้ สัย ก. ฉวยเอา, แย่งเอา, วงิ่ ราว, ชิงเอา. ฉก ชอื น้าก ฉงน ก. เอะใจ, คลางแคลงใจ, สงสยั ฉนาก ชอื บั^บ ชอื ม้วก น. ชื่อปลานา้ เคม็ ตัวคลา้ ยปลาฉลาม ปากเปน็ ฟัน ฉบับ เลื่อย ฉมวก ชือหลอง,ทอื หลอง น. แบบ, เรื่อง; เลม่ หนงั สือ, แผ่นจดหมาย. ฉลอง ชอื ล้าก น. เครอื่ งมือแทงปลาเปน็ ต้น มงี า่ มเปน็ ๑, ๓ หรือ ๕ ขา ทป่ี ลายขาทาเป็นเงย่ี ง มดี า้ มยาว. ฉลาก ชอื ล้าด ชอื หลาม ก. ทาบุญหรือบูชาสง่ิ ใดส่ิงหน่ึงเปน็ งานเอิกเกริก ฉลาด เพ่ือแสดงความปตี ยิ ินดี เชน่ ฉลองพระ ฉลอง ฉลาม ชือหลู หนังสือ ฉลองอายุ, จัดงานเอิกเกริกเพื่อแสดง ความยินดใี นโอกาสตา่ ง ๆ เช่น ฉลองปรญิ ญา, ฉลู ชว้ ย แทน, ทดแทน, เช่น ฉลองคุณ ช^อ ฉวย น. สลาก, เครอ่ื งหมายแทนส่งิ ของสาหรับจบั เสยี่ ง ฉอ้ ชอ้ ด(ทือแหลงช้อดๆ) ทาย; ป้ายบอกช่ือ เชน่ ฉลากยา ทาด,ี ปรือจอ็ บ ฉอด ก. เกง่ ฉอเลาะ ฉาน,ค^า ฉบั น. ชื่อปลานา้ เคม็ ปากคม เป็นปลาทีด่ รุ า้ ย กนิ คน ฉัน และสัตว์ ฉับ ช้า น. ชือ่ ปีที่ ๒ ของรอบปีนักษัตร มวี วั เปน็ ฉ่า ช้าก เครอื่ งหมาย. ฉาก ก. ควา้ จับ หรอื หยิบเอาโดยเรว็ . ก. โกงเอาดว้ ยกิริยายักยอกหรอื ปิดบัง, บางทีพูด ควบกับคาอนื่ วา่ ฉ้อโกง. ว. พดู คล่อง, บางทีซา้ คาวา่ ฉอด ๆ ว. พดู ออดออ้ นหรือแสดงกริ ิยาทานองน้ันเพื่อให้ เขาเอน็ ดู (มกั ใช้เฉพาะเด็กหรือผหู้ ญงิ ) ส. ข้าพเจา้ , ข้า, (เปน็ คาแทนชื่อผ้พู ดู ) ว. อาการท่พี ดู หรือฟันเป็นตน้ อยา่ งเร็ว เชน่ ฟนั ฉบั พดู ฉบั ๆ ว. เสียงออื้ องึ ; เสียงนา้ มันเดือดเมื่อเวลาทอด ส่งิ ของ; เสยี งลกู คเู่ พลงฉ่อยหรอื เพลงลาตัด ร้องรบั จงั หวะ น. เครือ่ งบงั , เครอื่ งก้ัน; เครือ่ งสาหรับวัดมมุ ซ่ึงมี มมุ ๙๐ องศา, มมุ ซงึ่ กางได้ ๙๐ องศา, การแสดง ละครตอนหนึ่งๆ เรียก ฉากหน่ึงๆ, สถานทตี่ า่ งๆ ท่ี จัดข้ึนบนเวทีละครตามเร่ืองราว ท่จี ะแสดง

ห น้ า | ๗๖ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ฉาด ช้าด,ผาง ฉาบ ช้าบ ว. เสยี งดังเช่นนนั้ อย่างเสยี งดังเม่อื ตบหนา้ โดยแรง ฉาว โช้ น. เครือ่ งตีประกอบจังหวะชนิดหน่งึ ทาด้วยโลหะ ฉ่ิง ช^ิ ง รปู ร่างเป็นแผน่ กลมคลา้ ยจานแต่มปี ุม่ นนู ข้ึนตรง กลาง เจาะรูตรงกลางป่มุ ไวร้ ้อยเชือกหรอื เสน้ หนัง ฉวิ สาคึ^ง,สายา้ บ สาหรับถอื ตี: ก. ทา เกลือก หรือเคลอื บแต่ผิว ๆ ฉี่ ช้ี เชน่ ฉาบปนู ฉาบกลว้ ย ฉีก ชก้ี ว. ออื้ องึ , เอิกเกริก, เกรยี วกราว ฉดี ช้ีด ฉุ ชุ้,บว๋ ม น. เครื่องตกี าหนดจังหวะชนดิ หนึ่ง ทาด้วยโลหะ ฉดุ หลาก หล่อหนา รูปร่างกลมคลา้ ยถ้วยเจาะรตู รงกลางไว้ ฉดู กอื ช้ดู ร้อยเชือกให้เป็นคู่กันสาหรับถือตีบอกจงั หวะเขา้ เฉพาะ ชือเผาะ,จาเผาะ กบั ดนตรี เฉลี่ย แบ๊ง(ทอดเสียงยาว) เฉลยี ง ชือเหลียง,หรอื่ เบยี ง ก. รสู้ ึกไม่พอใจขนึ้ มาทันที เฉาะ เชา้ ะ,เจ๊าะ ก. ถ่ายปัสสาวะ. น. ปัสสาวะ. ว. เสยี งดงั เชน่ นน้ั อย่างเสยี งของที่ทอดน้ามัน; อย่างยงิ่ เช่น เงยี บ เฉียง เช้ยี ง ฉี่ รอ้ นฉ่ี เฉียด เชีย้ ด ก. ขาดแยกออกจากกันหรอื ทาให้ขาดหรือแยก ออกจากกนั เช่น ผ้าฉกี ฉีกผ้าฉีกทเุ รียน ก. ใช้กาลงั อัดหรือดันให้ของเหลวอย่างน้าพุ่งออก จากชอ่ งเล็ก ๆ ว. อ้วน หรือ บวม เปน็ อ้วนฉุ บวมฉุ ก. ออกแรงลากหรือคร่าสง่ิ ใดสิง่ หนึ่งไป หรอื รัง้ สงิ่ ใดสิง่ หนงึ่ ขน้ึ หรอื ดึงสงิ่ ใดส่งิ หนง่ึ ไว้ ว. อาการที่พงุ่ หรือไปโดยเร็ว เช่น นา้ พุ่งฉดู เรือแลน่ ฉดู ว. โดยเจาะจง, เพง่ ตรง, ตรงตัว; เผอญิ ; แต่; จากัด , เท่าน้ี, เทา่ นัน้ . ก. แบง่ สว่ นให้เทา่ กนั , แจกจา่ ยให้ทว่ั กัน. ว. ท่ีถัว ให้มีสว่ นเสมอกัน เชน่ รายเฉลย่ี น. ส่วนของโบสถ์ วิหาร ศาลาการเปรยี ญที่ต่อ ออกมาโดยรอบ หรือส่วนของเรอื นทีต่ ่อออกมา ด้านหวั และท้ายเรือน สาหรับน่งั เล่นหรอื เดนิ ติดตอ่ กัน ก. เอามีดสบั ลงเป็นที่ ๆ เฉพาะท่ีต้องการแล้วงดั ใหแ้ ยกออก เช่น เฉาะตาล เฉาะฝรั่ง. น. เรียกเนื้อ ในตาลอ่อนทีเ่ ฉาะออกมาจากเต้าตาลว่า ตาลเฉาะ ว. ทแยง, เลยี่ ง. ก. ผ่านไปในระยะกระช้ันชดิ , จวนถูก เชน่ เฉียด รางวลั , เกือบ, จวนเจยี น, เชน่ เฉียดตาย

ห น้ า | ๗๗ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย เฉ่ยี ว เชยี้ ว ก. กิรยิ าของนกทีโ่ ฉบลงมาคว้าอาหารไปโดยเรว็ , เฉอื น เฉียด,เทอ้ื อาการท่ีกระทบหรือเสยี ดสีไปโดยเร็ว เช่น รถเฉี่ยว เฉอ่ื ย เชื^อย,ชา่ ,ม^ายกอื ด๊วน คน. แฉก แช้ก แฉลบ ชอื แลบ้ ก. เชือดแบ่งเอาแต่บางส่วน, หรอื หมายความว่า แฉะ เปีย๊ กแช้ะ ชนะไปนิดเดยี ว, ชนะอยา่ งหวดุ หวิด โฉ่ ชู(้ หมินชู้) โฉฉ่ าว โช,้ โชห้ าย ว. ชา้ , เรือ่ ยๆ, ไม่รบี ร้อน โฉด ฉ่วั โฉด เปอ๊ ะ ว. ริ้ว, จัก, แยก; เรยี กพัดยศพระราชาคณะ มียอด โฉนด ชอื โนด้ ,หนังสือดิน แหลมและรมิ เปน็ จักๆ โฉบ โชบ้ ก. เลี่ยง, หลีก, ไมไ่ ปโดยตรง. โฉลก ชอื โล้ก ก. เปยี กหรือชุ่มนา้ อยู่เสมอ เชน่ ถนนแฉะ ตาแฉะ, ฉิบ(อ.) เปียกหรือชมุ่ น้าเกินไป เช่น ข้าวแฉะ ว. คลงุ้ , ฟ้งุ , (มักใช้แก่กลนิ่ ท่ีเนา่ เหม็นหรอื เรอื่ งราวที่ไม่ดี) เชน่ เหม็นโฉ่ ว. อื้อองึ , เกรียวกราวข้ึน, รกู้ ันท่ัวไป, (ใช้แก่ข่าวที่ ไมด่ ีไม่งาม) ว. ชวั่ ว. โง,่ เขลา น. หนงั สือสาคญั ของทางราชการแสดงกรรมสิทธิ์ ทด่ี ิน ก. โผลงมาควา้ เอาสงิ่ ของไป (ใช้แก่นก) เชน่ กา โฉบลกู ไก่, ฉวยเอาไปอยา่ งรวดเรว็ เชน่ เดก็ โฉบ มะม่วงนอกร้ัวไปเสยี แลว้ ; เจตนาไปทใี่ ดท่ีหน่ึง เชน่ โฉบไปหน้าโรงเรียน น. โชค, โอกาส; ลักษณะซึ่งมีท้งั ส่วนดีและส่วนไม่ ดี ถา้ ดเี รียกว่า ถูกโฉลกถ้าไม่ดีเรียกวา่ ไม่ถูก โฉลก มกั กาหนดดว้ ยการดลู ักษณะ วัดขนาด นับ จานวน เปน็ ตน้ ของคน สัตว์ สง่ิ ของ วา่ เปน็ มงคล หรือไมเ่ ป็นมงคล คาทกี่ ล่าวข้นึ ลอยๆจากการทราบข่าวตา่ งๆใน ทนั ทีทนั ใดโดยอาจจากการบอกเล่าของคนอื่น

ห น้ า | ๗๘ ช ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ช็อก ภำษำกลำง ฉือ่ ดา๋ ก. ตอ่ ยดว้ ยกาหมัด ชก ฉื่อนวน ชฎา น. เครอ่ื งสวมศีรษะรูปคลา้ ยมงกุฎ ชนวน ฉื่อหนะ ฉ่ือนั่ก น. หินเนื้อละเอยี ด มีหลายสี; ส่ิงท่ีทาใหเ้ กิดเหตุ ชนะ ตอ่ เนื่องกนั ชนัก ฉื่อนาง,ช่ือนาง ก. ทาใหอ้ ีกฝา่ ยหน่งึ พา่ ยแพ้. ฉ่อื นด่ิ ,เพลง ชนาง ฉอ่ื บา๋ น. เครื่องแทงดา้ มยาว ปลายเป็นเงยี่ งทาดว้ ยเหลก็ มเี ชือก ชนิด ติดกบั ดา้ ม เพอื่ ให้สาวกลบั มาได;้ เครอ่ื งผูกคอช้างให้คนข่ี ชบา ชมโผ,่ ชมุ โผ่,หยอื่ มู ใช้เทา้ คีบกนั ตก ชายตา๋ ชมพู่ แก๊,ฉื่อรา น. เครื่องดกั ปลาและสัตว์ป่า ชมา้ ย ฉอ่ื ราผาบ ชรา ฉื่อโลม น. อย่าง เช่น มี ๒ ชนิด, จาพวก เช่น คนชนิดน้ี ชราภาพ ชโลม ฉ่วง น. ชือ่ ไม้พมุ่ ชนิดหนึ่ง ดอกมีสีตา่ ง ๆ พนั ธุ์ที่สีแดง ฉูด ดอกและยอดใช้ ทายาได้ ช่วง ฉ่วย ชวด น. ชื่อไมต้ ้นขนาดกลางหลายชนิด ผลกนิ ได้ ช่วย ฉื่อวา ก. ชายหางตาดดู ้วยความสนใจ ชวา ฉอ่ ว. แก่, อายแุ ก่ ช่อ ฉ่อง น. ความแก่ด้วยอายุ ชอ่ ง ช่อง ก. ลูบไล้ให้เปยี ก เชน่ ชโลมยา ชโลมนา้ มนั ยาง; ฉอ่ น ทาให้ชุ่มชน่ื เช่น ชโลมใจ ชอ้ ง ชอ่ น น. ตอน, ระยะ. ว. สวา่ ง, รุ่งโรจน.์ น. ชอื่ ปที ี่ ๑ ของรอบปีนกั ษตั ร มีหนเู ปน็ เครอ่ื งหมาย. ก. ทาให้ผอู้ นื่ สาเร็จความประสงค์, ทาใหผ้ ู้อ่ืนได้ ความสะดวก, อดุ หนุน, บารงุ น. ชอื่ เกาะสาคญั ที่สดุ และเป็นทีต่ ั้งเมืองหลวงของ ประเทศอินโดนีเซยี น. ใบไม้หรอื ดอกไม้ท่แี ตกออกเปน็ พวง, เรยี กดอกของ ตน้ ไมบ้ างชนิดเช่นมะมว่ งและสะเดาที่ออกดอกเลก็ ๆ เป็นกลมุ่ หรือเป็นพวงวา่ ช่อมะมว่ ง ช่อสะเดา, ใบไม้ หรือดอกไม้ทผ่ี กู เป็นกลมุ่ หรอื เป็นพวง น. ทีว่ า่ งซง่ึ เป็นทางเข้าออกได้ เชน่ ชอ่ งเขา ช่อง หน้าตา่ ง ช่องลม; โอกาส เช่น ไม่มีช่องทจ่ี ะทาได้ น. ผมเติมสาหรับแซมผมจรงิ ให้ใหญ่หรอื สงู ขน้ึ น. ชื่อปลานา้ จดื ชนดิ หน่ึง ลาตวั ทรงกระบอกสว่ นทา้ ย แบนขา้ งเล็กน้อย มีเกล็ดในแนวเสน้ ข้างตัว เกลด็ ดา้ นหลัง ลาตัวเป็นสนี า้ ตาลเทาหรือคอ่ นขา้ งดา ดา้ นข้างสีอ่อนกว่า และมลี ายสีดาพาดเฉียงท้องสขี าว ครบี ตา่ ง ๆ มีจดุ หรอื รว้ิ สีน้าตาลดา

ห น้ า | ๗๙ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ช้อน ช่อน น. เครือ่ งใช้สาหรบั ตกั ของกนิ มที จ่ี ับย่ืนออกมา, ชอบ ฉอบ ลักษณนาม วา่ คนั , ก. ตักเอาสง่ิ ทอ่ี ยู่ในน้าหรือใน ของเหลว เชน่ ช้อนปลา ชอ้ นลกู นา้ ชอ้ น ชะ ฉะ แหน ชอ้ นผง; และหมายถึงอาการท่ีคล้ายคลงึ ชะเง้อ ฉื่อเหง้อ เช่นนัน้ เช่น ชอ้ นหุ้น; เอามือเป็นตน้ สอดลงไป ชะโงก ฉอ่ื โหงก ขา้ งลา่ งแล้วยกขน้ึ เช่น ชอ้ นศีรษะ; เหลอื บขึ้น ชะโด ฉอ่ื โด๊ เชน่ ชอ้ นตา ชะนี ฉอ่ื นี ก. พอใจ เช่น ชอบอ่านหนังสือ ชอบเทีย่ ว; ถกู ต้อง ชะเนาะ ฉ่อื เหนาะ เชน่ คดิ ชอบ ชอบแลว้ ; เหมาะ เช่น ชอบดว้ ย ชะพลู ฉ้องพลู กาลเทศะ; ถกู ใจ, ถูกกนั , เช่น เขาชอบกันมาก, ชะมด ฉื่อม็อด บางทใี ชห้ มายความไปในเชงิ ว่ารักใคร่กม็ ี เชน่ หนุม่ สาวชอบกนั ; มสี ิทธิ์ เชน่ ชอบที่จะทาได้ ชะมบ ฉ่อื ม็อบ ชะมวง ฉอ่ื มวง ก. ทาใหส้ ิง่ ที่ติดอย่หู ลดุ ไปหรือหมดไปดว้ ยน้า ชะลอ ฉ่อื ลอ ก. ชูคอขึ้นดู ชะลอม ฉอื่ ลอม ก. โผลห่ น้าออกไปดู, ยื่นหน้าออกไป น. ปลานา้ จดื ชนิดหนึ่งมีเกล็ด ตัวกลมคลา้ ยปลา ชอ่ นแต่มีลาย โดยมากตวั โตกวา่ ปลาชอ่ น น. ชื่อสตั วเ์ ล้ียงลูกดว้ ยนม แขนยาวมาก ไม่มหี าง ขนยาวนุม่ เดนิ ตวั ตง้ั ตรงได้ ห้อยโหนอยู่ตามต้นไม้ สูง ๆ รอ้ งเสียงดัง เสียงร้องแสดงถึงอาณาเขตของ แต่ละคู่ แต่ละชนดิ มีเสยี งร้องไม่ เหมือนกัน กนิ ผลไม้และใบไม้ น. ไม้สนั้ ๆ สาหรบั ขนั บิดเชือกที่ผูกให้แนน่ เชน่ ใน การทาน่ังร้าน น. ตน้ ไม้ชนิดหนงึ่ , บางทีเรยี ก ชา้ พลู น. สตั วส์ ่ีเทา้ หน้ายาว ปากเสยี้ ม หางยาว ตัวลาย; จากลูกอัณฑะชะมดซงึ่ เชด็ ไว้ตามซก่ี รง เรียก ชะมดเชด็ น. ไมป้ กั เปน็ เคร่อื งหมายสาหรบั ขดุ หลุมจะปลกู เรอื น. น. ชือ่ ไมต้ น้ ชนิดหน่ึง ใบมรี สเปรย้ี ว ใชเ้ ปน็ ผัก ก. อาการทล่ี ากเลอ่ื นสิง่ ของที่หนกั ใหค้ ่อย ๆ เคล่ือนไปจากที่, พยุงไว้, ประคองไว้, ค่อย ๆ ประคองไป เชน่ โคลงชะลอพระพทุ ธไสยาสน์, คอ่ ย ๆ พยุงขนึ้ ; ทาให้ชา้ ลง, ทาใหช้ ้าลง เพ่ือรอ เชน่ ชะลอเวลา ชะลอการเกิด น. เคร่อื งสานชนิดหน่ึง รปู ทรงกระบอก สานด้วย ตอก เป็นตน้ ตาห่าง ๆ สาหรบั ใส่ส่ิงของ

ห น้ า | ๘๐ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ชะลูด ฉอ่ื หลดู ชะแลง ฉอ่ื แลง น. ตน้ ไม้ชนิดหนงึ่ เปลือกหอม ใชท้ ายาได.้ ชะอม ฉ่ืออ๋ม ชะเอม ฉอื เอม๋ น. เคร่ืองมือชนิดหน่งึ ทาดว้ ยท่อนเหลก็ มปี ลาย ชะโอน ฉื่อโอ๋น แบน สาหรับงัดสงิ่ ของหรอื ขุดดิน ชกั ช่ัก น. ตน้ ไมช้ นิดหนึง่ มหี นาม ใบเลก็ ๆ คล้ายส้มปอ่ ย ชักชวน ชวนกนั ,เหระกัน น. ไมเ้ ถาชนดิ หนึง่ มีรสหวาน ใชท้ ายา ช่ัง ฉั่ง ชัด ชด่ั น. ตน้ ไมช้ นดิ หนึง่ ขึน้ เปน็ กอ ลาต้นเหมือนต้นหมาก ชน้ั ช่ัน มหี นาม ใช้ทาเสาบ้านหลังเลก็ ๆ ถ้าผ่าออกเป็นวสั ดุ ชันนะตุ หัวช้นั ตุ๊ กอ่ สรา้ งได้ เช่น ปูพน้ื บา้ น เรยี กว่า “ฝากฉือ่ โอน”ส่วน กาบใช้ทาภาชนะตกั น้า เรียกวา่ “ตอื หมา” ชันสูตร ชนั หนะซู้ด ก. ฉดุ , ลาก, เหนี่ยว, ร้งั ; ชวน, นา; หกั เอาไว้; ชั่ว ฉว่ั อาการของคนหรอื สตั ว์ทีเ่ สน้ กระตกุ เมอื่ เวลาเจบ็ หรือจวนตาย ชวั่ โมง ยาม ช้า ช่า,ลาหลาบ ก. ชวน, พูดแนะนา ช่าง ฉา่ ง,ฉั่ง น. มาตราเงนิ , ช่ือมาตราช่ัง, ก. กระทาให้รูน้ า้ หนกั ช่างเถดิ ,ช่างเถอะ เปรว๊ มนั้ เต๊อะ โดยใช้เครอื่ งชัง่ ว. ประจักษ์แจง้ , แจม่ แจง้ , เชน่ เหน็ ชดั ปรากฏชดั ; ไมผ่ ิดเพ้ยี น, ไม่แปร่ง, เชน่ พูดชัด น. ทส่ี าหรบั วางของอย่างหนงึ่ มีพื้นซ้อนกนั คลา้ ยตู้ แตไ่ ม่มบี านปดิ ; ระยะท่ีซ้อนกัน; พ้ืน; ขน้ั ; ลาดบั น. ชอื่ โรคผิวหนงั ชนดิ หน่งึ เปน็ ทศี่ ีรษะ เกดิ จาก เช้อื ราบนผวิ หนงั ศีรษะก่อนแลว้ ลกุ ลามกินลึกลงไป ถงึ รากผม ทาใหผ้ มรว่ ง (มักเกิดแกเ่ ด็กผชู้ าย) ก. ตรวจสอบเพือ่ หาสาเหตหุ รือหลกั ฐานข้อเทจ็ จริง เช่นชันสูตรบาดแผล ชนั สตู รพลิกศพ, สอบสวนโดย เหตผุ ล น. ระยะ เชน่ น้าลึก ๓ ชวั่ คน , ระยะเวลา, สมัย, ครัง้ , เชน่ ชวั่ ปูย่ า่ ตายาย ช่วั พ่อช่ัวแม่. ว. เลว, ทราม, รา้ ย, ไม่ดเี พราะจงใจฝ่าฝนื ศลี ธรรมหรือ จารตี ประเพณเี ปน็ ตน้ เช่น คนช่วั . ตลอด, สนิ้ , เช่น ช่วั อายุ น. ชว่ั ระยะเวลา 60 นาที ว. ค่อย ๆ เคลอ่ื นไป, ไม่เรว็ , ไม่ไว, เช่น เดนิ ช้า ว่ิง ช้า; ลา่ , ไม่ทันเวลาทก่ี าหนด, เชน่ มาชา้ . ว. หยาบ, ช่ัว, เลว, ทราม, เชน่ ยายเคยลองแตต่ ัวช่ัวตัวชา้ . น. ผู้หาเลย้ี งชีพด้วยการฝมี ือ, ผ้ชู านาญ ว. ไมเ่ ปน็ ไร, ชา่ งเถอะ เชน่ คนเราเกดิ หนเดยี วตาย หนเดียวนั้นกช็ า่ งเถดิ มนั เลือกกันไม่ได้

ห น้ า | ๘๑ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ชา้ ง ช่าง(เสียงยาว) น. สัตว์สีเ่ ท้า ตัวโตกว่าสตั วส์ เี่ ท้าทัง้ ปวง มงี วงและ ชาด ฉาด งา เปน็ สตั วก์ นิ พืช; ช่ือต้นไมป้ ่าชนิดหนง่ึ ใชท้ ายา ได้ ชาดก ชาด็อก ชาตา,ชะตา ฉอ่ื ต๋า น. วัตถสุ แี ดงสดชนดิ หนงึ่ เป็นผงก็มี เปน็ ก้อนก็มี ชาติ ฉาด ใช้ทายาไทยหรือประสมกบั น้ามนั สาหรบั ประทบั ตราหรือทาสง่ิ ของ ชาน นอ็ กชาน ชานชาลา ชานฉือ่ ลา น. เรอ่ื งพระพุทธเจา้ ที่มีมาในชาตกิ ่อน ๆ ตามท่ี กล่าวไวใ้ นคมั ภรี ใ์ นพระพุทธศาสนา ชาม แหมท่ ^วย ชา ปัก น. เวลาเกดิ ของคน หรือเวลาสรา้ งสิ่งสาคัญเช่น ชา้ ช่า บา้ นเมืองเปน็ ต้นท่ีโหรคานวณไว้ ชานาญ ชลอ่ ง,ชา่ นาน น. การเกิด เชน่ ชาตนิ ้ี ชาติหนา้ ; กาเนิด เช่น มี ชาระ ช่าหระ ชาตมิ ีสกลุ ; เหลา่ กอ, เทอื กเถา, เผ่าพนั ธ์ุ, เชน่ ชาติ เสือ ชาติขข้ี า้ ; ชนิด, จาพวก, ชั้น, หมู่, ประเทศ; ชารุด ชา่ รดุ ,เสีย ประชาชนท่ีเปน็ พลเมืองของประเทศ, กลุ่มชนทมี่ ี ชาแรก แสก ความรสู้ กึ ในเรื่องเชื้อชาติ ศาสนา ภาษา ชาเลอื ง ซอื เหล๊ือก ประวัตศิ าสตรค์ วามเปน็ มา ขนบธรรมเนยี ม ประเพณี และวฒั นธรรมอย่างเดยี วกนั หรืออยู่ใน ปกครองรฐั บาลเดยี วกนั น. พืน้ เรอื นนอกชายคาที่เรยี กว่า นอกชาน น. บริเวณสถานีรถไฟหรือสถานีขนสง่ ทผี่ โู้ ดยสาร มารอขึน้ รถ(ถ้าคาว่า “ฉื่อลา” หมายถงึ ทางเดิน แถบๆในหมู่บ้าน) น. ชอ่ื ภาชนะสาหรบั ใส่อาหาร รูปสูง กน้ ลกึ ก. เอาก่งิ ไม้ทีต่ ดั หรอื ตอนมาปักไวท้ ี่ดนิ แฉะๆ หรอื แชน่ า้ ไว้ชั่วคราว ว. น่วมระบมเพราะถูกกระทบกระแทกอย่างแรง หรือบ่อย ๆ เช่น, มะม่วงช้า, เป็นรอยจา้ ๆ อย่าง รอยฟกช้าดาเขียว ก. ชาญ, รูด้ ี, คล่องแคล่ว ก. ชะล้างใหส้ ะอาด เช่น ชาระรา่ งกาย; สะสาง, ปรับปรงุ แก้ไขใหด้ ีขนึ้ , เชน่ ชาระ พระไตรปฎิ ก ชาระพจนานุกรม; พจิ ารณาตดั สนิ เช่น ชาระความ; ใชใ้ นคาว่า ชาระหนี้ ก. เสื่อมจากสภาพเดมิ จนถึงบกพร่องเสียหายหรือ บุบสลายไป เช่น หนังสอื ชารุด เกวียนชารุด ก. แทรก, แหวก, แทรกลงไป, เจอื ปน ก. ชายตาดู, ดทู างหางตา

ห น้ า | ๘๒ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ชาแหละ แหล,่ แหร่,เฉียด ก. แลเ่ ปน็ แผน่ ๆ, เฉอื นเป็นชนิ้ ๆ, เชือด. ชิง ชงึ (เสียงยาว) ก. แข่ง, แขง่ ขัน, เชน่ ชิงรางวลั ชิงทนุ , แย่ง ชิงชัง เช่น ชิงอานาจ. ชิงชา้ เกล๊ียด ก. เกลียดชงั , เกลยี ดมาก ชิด เปล๋ น. ทนี่ ัง่ ผกู ด้วยเชือกเปน็ ตน้ ๒ ขา้ ง แขวนตามก่งิ ไม้ หรอื ท่ีสงู สาหรบั นัง่ หรือยนื ไกวไปมา ชิน ชด่ิ น. ช่ือเน้อื ในลกู ไม้ชนิดหนึ่งได้จากตน้ ตาว มเี นอื้ คลา้ ยลูกจาก เรียกว่า ลูกชิด: ก. ใกลจ้ วนตดิ หรอื ชิ้น กอื ได๋ ใกล้จนติดกนั เช่น น่งั ชดิ กัน ชิดเขา้ ไปอีกหน่อย (คานต้ี รงกบั “บันได” ก. เคยมาแลว้ บอ่ ย ๆ, ค้นุ หรอื เจน. ชี้ แล้วแตป่ ระโยค เช่น “เขา ชีวิต ชินกับอากาศเมืองนี้แลว้ ” น. ก้อนหรอื แผ่นเลก็ ที่ตดั แล่ แบง่ แยก หรอื แตก ชืด ก็จะพูดวา่ “เคา้ กือได๋ ออกจากสว่ นใหญ่ เชน่ ชนิ้ ปลาชิน้ เนอื้ ชน้ิ ชน่ื กับอ๋ากา๊ ดเมืองหนแี่ ล่ว\" กระเบ้ือง, ลกั ษณนามเรียกส่ิงท่ีเป็นก้อนเปน็ แผ่น ชน้ื และท่ีตรงกับกับคาว่า เล็ก ๆ เช่นน้ัน เชน่ ผา้ ชิน้ หนงึ่ เนื้อ ๒ ชนิ้ . ชน้ื “บันได” คอื ต้องขึ้น ก. เหยยี ดตรงไป,เหยียดนิ้วช้ตี รงไปทีใ่ ดทห่ี นึ่ง ชอื่ บนั ได” กจ็ ะพูดวา่ เพอ่ื ให้เห็นสิง่ ทต่ี ้องการ; แนะนา, บอกให้ ชกุ “ต^องคื^นกือได๋”) น. ผู้เปน็ อยู่, ความเป็นอยู่; อาย.ุ ว. ซง่ึ เป็นอยู่ ชดุ ชน่ิ ว. จืด, หมดรสชาติ ชบุ ก. แจม่ ใส เชน่ หนา้ คอ่ ยช่นื ข้ึน. ว. เบิกบาน, ยินดี, ช่ี เชน่ ชื่นใจ ว. เปียก, ชุ่ม, ไม่แหง้ ทีเดยี ว ชีวิด่ ว. มีไอนา้ ซึมซาบอยู่ เชน่ อากาศช้ืน จื๊ด,จ๊ืดแรง,จี๊ดแปรก็ น. คาท่ีต้ังขึ้นสาหรบั เรยี กคน สตั ว์ สถานที่ และ เฉนิ่ (เฉนิ่ ใจ๋) สิง่ ของโดยท่ัว ๆ ไปหรือโดยเฉพาะเจาะจง ว. มีบอ่ ย ๆ เชน่ ฝนชุก ผ่ืออา,เป๊ียกน้อยๆ น. เครอ่ื งดักปลาชนิดหนงึ่ ถักดว้ ยหวายหรือ เชิ่น เถาวลั ย์เป็นตาหา่ งๆ(ทางตากใบ ถดั ดว้ ยย่านลเิ พา) เชอ่ ก. ทาเหล็กใหก้ ล้า(ชบุ ดว้ ยโลหะ) ชุ่ก(ฝนชุก่ ) ชุ่ด ชบุ่

ห น้ า | ๘๓ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ชมุ เห็ด ชุมแห็ด ชุ่ย มก่ั หงาย น. ต้นไม้ชนดิ หนงึ่ ใช้ทายา เชริด เสิด เชลย ฉ่ือเลย ว. ชุ่ยๆ, มักง่าย, หยาบ, ลวก เชา่ ฉา่ ว น. เครื่องสวมศรี ษะมโนรา เชา้ ชา่ ว น. นกั โทษ, ตัวประกนั , เหยอ่ื เชิงกราน เชงิ กรา๋ น ก. เข้าใช้ทรัพย์สิน เช่น บ้าน ท่ีดนิ รถยนตข์ อง ผ้อู ืน่ ช่วั คราว โดยให้ค่าเชา่ ; ซ้ือวัตถุที่ถอื วา่ ขลงั หรือ เชงิ ตะกอน เชิงกอ๋ น ศักดิ์สิทธ์ิ เช่น เช่าพระพทุ ธรูป เชญิ น. เวลาระหว่างรุ่งสวา่ งกบั สาย, เวลาตงั้ แต่รงุ่ สวา่ ง - เชิญนั่ง - มาหน่ังเต๊อะ ถงึ เทยี่ ง. ว. ที่อยู่ในช่วงเวลาตง้ั แต่ร่งุ สวา่ งถงึ เทย่ี ง - เชญิ รบั ประทาน - มากินเต๊อะ เช่น รอบเช้า ผลัดเช้า; เร็วกวา่ เวลาท่กี าหนดใน (ในภาษาตากใบ ไม่ ระหว่างรงุ่ สวา่ งกบั สาย เชน่ มาแต่เช้า พดู ว่า “เชิญ” เว้น แต่...) น. เตาไฟป้ันด้วยดนิ ยกตั้งได้ มชี านสาหรบั วางฟนื ; - เชิญจา้ วเขา้ ทรง เรียกกระดกู ตะโพกท่ีมสี ัณฐานอยา่ งเชงิ กรานว่า เชย่ี น กระดูกเชงิ กราน. น. ฐานทท่ี าขึ้นสาหรับเผาศพ, จิตกาธาน เช่ียว เช่ือ ว. ชวน, เชิญชวน, ชักชวน, เช้อื เชิญ เชื้อ - เชิญจ่าวค^าวซง น. ภาชนะสาหรับใสห่ มากพลู เป็นของคู่กนั กับขัน เชี^ยน นา้ ใช้สาหรับการรบั แขกสมัยกอ่ น เชือก เฉย่ี ว(นา่ มเฉ่ยี ว) เฉือ่ ว. แรง เชน่ แม่นา้ สายน้พี อหน้าน้านา้ จะไหลเชี่ยวมาก เชอ่ื ง เชอ่ื เชือด ก. เหน็ ตามด้วย, มน่ั ใจ, ไว้ใจ; ซอื้ หรือขายโดยตดิ เฉยี ก ค้างไว้ ไมต่ อ้ งชาระเงนิ ทนั ที เฉื่อง น. ส่ิงทเี่ ปน็ ต้นเหตุทาใหเ้ กิดสงิ่ อืน่ ๆ ทีม่ ีลักษณะ เฉยี ด ทานองเดียวกนั เชน่ เช้อื ไฟเช้อื เหล้า; ผู้ทีส่ บื วงศ์ วานว่านเครือเผ่าพันธต์ุ ่อ ๆ กันมา เช่น มีเชอ้ื จีน มี เชอ้ื แขก; มักใช้เขา้ คกู่ บั คา เชญิ เปน็ เชื้อเชญิ น. สงิ่ ท่ที าดว้ ยดา้ ยหรอื ป่านปอเป็นตน้ มักฟ่ันหรือ ตีเกลยี ว สาหรบั ผูกหรือมดั ; ลักษณนามเรยี กช้าง บา้ น เชน่ ช้างเชอื กหน่งึ ช้าง ๒ เชือก ว. ไมเ่ ปรยี ว, ท่คี ุน้ กบั คน, (ใชแ้ กส่ ตั ว์) ก. ใชข้ องมีคมเช่นมดี โกนตดั ใหล้ ึกเขา้ ไปในเนื้อ เช่น เชือดคอ

ห น้ า | ๘๔ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เชื่อม เฉื่อม ว. เรียกน้าหวานทเี่ อาน้าตาลเคีย่ วให้ใสเพ่ือใช้ แช่ แฉ่ ประสมหรือเค่ียวกบั ส่ิงอืน่ ว่า น้าเชอ่ื ม; ใชป้ ระกอบ คา หวาน หมายความ ว่า หวานมาก เชน่ ตาหวาน แชง่ แฉ่ง เช่ือม: ก. ทาใหต้ ดิ เป็นเนื้อเดียวกนั เช่น เชอื่ ม โชค โฉก เหลก็ , ทาใหป้ ระสานกัน เชน่ เชือ่ มสมั พนั ธไมตรี. โชน โพลง(ไฟลุก่ โพลง) ก. จ้มุ หรือใส่ลงไปในน้าหรือของเหลวอยา่ งอ่ืนชัว่ ใช่ ฉ่าย,ฉา่ ยแล้ะ,มั้นแล้ะ ระยะเวลาหนึง่ เชน่ แช่น้า แชข่ ้าวแชแ่ ปง้ , และ ใช้ ช่าย หมายถงึ อาการที่ชกั ชา้ อยู่กบั ที่เกนิ สมควรโดยไม่ ใชห้ น้ี ชังเน^ จาเป็น เช่น ไปน่งั แชอ่ ยไู่ ด้ ไช ไช ก. ด่า, สาป, พดู ขอร้องเพื่อให้เขาได้รบั ผลรา้ ย น. สงิ่ ท่นี าผลมาให้โดยคาดหมายไดย้ าก เชน่ โชค ดี โชครา้ ย, มกั นยิ มใช้ในทางดี เชน่ นายแดงเป็น คนมโี ชค ว. อาการท่ีไหม้ท่ัวเตม็ ท่ี เชน่ ไฟลกุ โชน ว. คารับรองแสดงวา่ เป็นเชน่ นนั้ , เปน็ อย่างน้ัน, ถูก, แน่ ก. บังคบั ใหท้ า เชน่ ใชง้ าน; จับจา่ ย เชน่ ใชเ้ งนิ ว. ชาระ เชน่ ใชห้ นี้ ว. ทาใหท้ ะลเุ ป็นรูกลม

ห น้ า | ๘๕ ซ ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ภำษำกลำง หูด(หูดน่ามแก๋ง) ก. อาการท่ีกินนา้ แกงทีละน้อย ๆ มักมีเสยี งดงั ซู้ด รา่ ย ซด ก. อาการที่อยู่ไม่สุขจบั โนน่ ฉวยนี่หรอื เลน่ ไมเ่ ป็น ซน ซอ็ น(ซ็อนตนี ) เรื่องเปน็ ราวทาใหเ้ ดอื ดร้อนเสยี หาย ซอ่ น(เสียงสัน้ ) ซน่ น. สน้ , สว่ นท้ายของเท้า ซน้ ซอ็ บ เขราะ,เขราะร่าย ก. อาการท่ีข้อมอื ขอ้ เท้า ถกู กระแทกโดยแรงทาให้ ซบ สอก เคลือ่ นเลยที่เดิมเข้าไป ซวย ชอง(ชองเริน) ซอก ส่อง ก. เอาหนา้ ฟุบแนบลงไป ซอง ซอ่ ง สอ่ น,ลก่ั ส่อน,แรน่ ว. เคราะห์รา้ ย, อาภัพ แลน็ โหลกแรน่ ซ่อน น. ช่องทางทแ่ี คบ ๆ เชน่ ซอกเขา ซอกหู ซอกคอ. ซอ่ นหา ซอ่ น ซ^อม,แต็ง น. ซอกหรอื ช่องแคบ เชน่ ชอ่ งแคบๆ ภายในบา้ น ซอ้ น ซอ่ ม ซอ่ ม น. ทป่ี ระชุมลับ, หมู่ลับ, ท่ีชมุ นมุ เกล้ยี กล่อมผูค้ นที่ ซอ้ ม ซก่ั หลบหนไี ปอย่ตู ามปา่ ดงใหม้ ารวมอยูเ่ ป็นพวกเดยี วกัน ซด่ั ซกั ก. บงั ตัว, แอบแฝง, เรน้ ไม่ใหเ้ หน็ ตวั ซดั ซบ่ั น. การเลน่ ของเด็ก มีคนหน่งึ อยู่โยง ปิดตาเสยี ซบั ซมั แลว้ คนอ่นื ไปซ่อนเมือ่ ซ่อนตัวเรยี บรอ้ ยแลว้ กเ็ ปล่ง เสยี งใหค้ นอยู่โยงเปดิ ตาไปหาจับตามเสียง จับใคร ซว้ั ฉว๊ั ะ ได้ก่อน คนน้นั ถูกอยโู่ ยงต่อไป ซาก สาก ซา้ ย ซา่ ย ก. วางทับกัน เชน่ เอาจานซอ้ นกัน เอาหนงั สือซ้อนสมดุ ก. ทาส่งิ ท่ชี ารุดใหค้ ืนดี ก. ตา เช่น ซอ้ มขา้ ว; ทาซา้ , ทาใหช้ านาญ, ฝึก หัด ทาใหด้ ี; รมุ กันชกต่อยทุบตี ก. ฟอก, ทาให้สะอาด; ไต่ถาม, ไลเ่ ลยี ง น. ลูกไม้ชนิดหนง่ึ สาหรับยอ้ มผา้ ให้มกี ล่ินหอม เรยี กว่า ลูกซัด. ก. สาดไป, โปรยฟุ้งไป, ขวา้ งไป, อา้ งถงึ ก. เอาของเชน่ ผ้าหรือกระดาษทาบลงทีน่ ้าเพ่ือดดู ใหน้ า้ แห้ง, เรียกกระดาษท่ีใช้ซับหมึกใหแ้ ห้งวา่ กระดาษซบั ; ซมึ , กาซาบ, เชน่ ทีน่ า้ ซบั (ภาษาตากใบ หมายถึง หินใต้นา้ (แกง่ ,หนิ โสโครก) ท่ีเปน็ อันตรายต่อการเดนิ เรอื ) ว. เสยี งที่รอ้ งไลน่ กหรือไล่ไก่ น. รา่ งคนหรอื สตั วท์ ่ตี ายแลว้ ว. ตรงขา้ มกับ ขวา, ถา้ หนั หน้าไปทางทศิ ตะวันออก ด้าน ทศิ เหนอื เรียกว่า ดา้ นซา้ ยมือ ดา้ นทิศใต้ เรียกวา่ ด้าน ขวามอื , ถา้ หันหลังไปทางตน้ น้าหรอื ยอดนา้ ดา้ นซา้ ยมือ เรยี กวา่ ฝั่งซ้าย ด้านขวามือ เรยี กวา่ ฝง่ั ขวา

ห น้ า | ๘๖ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ซาว คื่อยาว หรือ ซาว - ชาว ก. คลุกเคลา้ , ลา้ งนา้ ซา้ - คลกุ ขา้ ว ซิ,ซิ่ เช่น ชาวขา่ วฮ^ายแมว ซกิ - ซาว เช่น คลุกขา้ วให้แมว ซกิ - ล้างน้า ซน่ิ เช่น นา่ มล่างกอื สาน ซา่ เช่น น้าซาวขา้ ว ซ่ี ว. มีหรอื ทาอย่างเดียวกนั อีกครั้งหน่ึงหรือหลาย ๆ แส,แส่ คร้ัง เช่น พดู ซ้า ตีซ้า ซกี ซก่ิ พร่กึ (เง้ือพร่ึกๆ) ว. เปน็ คาช่วยกริยาบอกความบงั คับ เช่น ไปซิมาซิ ซดี พ^าซ^ิ น ซอ้ื น. ช่ือชาวอินเดียพวกหน่ึงทนี่ ับถอื ศาสนาซกิ ข์ ซกุ ซ^ี ซงุ ว. อาการทเ่ี หงอื่ กาลังไหลซึมออกมาตามตัว ซุบซบิ เสก น. ผา้ ถงุ เป็นผา้ นุ่งของสตรี ซมุ่ ซา่ ม (ผหู้ ญิงตากใบไมน่ ิยมนงุ่ ซนิ่ ส่วนมากนุ่งผ้าพ้ืนเมอื ง สดี หรือผา้ ปาเตะ๊ ) ซมุ้ ซยุ เซ่อ น. คาเรยี กของเลก็ ๆ ยาว ๆ ท่ีเรยี งกนั เป็นแถว ซดู ซาด ลักซ่อน เป็นแนวอย่างฟันหรือลกู กรง, ลกั ษณนามเรยี กของ ซบู เช่นนน้ั เชน่ ฟันซ่ีหน่งึ ฟนั ๒ ซ่ี มา่ ยถอ่ ย กอื ซิบ่ ,ซซู้ ้ี น. สว่ นท่ผี า่ ครงึ่ , สว่ นของสง่ิ บางอย่างเชน่ ไมไ้ ผ่ ล่อกลัก่ หรือแตงโมทผ่ี ่าออกโดยปรกติตามยาว, โดยปริยาย หมายความว่า ดา้ น, สว่ น, เชน่ ร่างกายตายไปซีก ซมุ่ หนงึ่ ปลาทซู กี นี้; ลักษณนามเรยี กส่วนที่แยกออก น้นั เช่น มะมว่ งซกี หนง่ึ ซูย,พรูย ว. ไม่สดใสเพราะสีจางไป เชน่ รปู นี้สซี ีด หนา้ ซดี , ซด๊ี ซา๊ ด ขาวอยา่ งไมม่ นี ้านวล เรยี กวา่ ขาวซีด สูบ ก. เอาเงนิ ตราแลกกับสงิ่ ของ ก. แอบ, แทรก, ซอ่ นในที่ลบั ทกี่ าบัง, เอาของไป แอบแฝงไว้ น. ตน้ ไม้ขนาดใหญท่ ตี่ ดั เปน็ ท่อน ๆ ก่อนแปรรปู . ก. พดู กนั เบา ๆ ไมต่ ้องการให้คนอืน่ ไดย้ ิน ว. กริ ยิ าท่กี ระทาไปโดยไม่ใช้ความระมัดระวงั หรอื ไม่ถูกกาลเทศะ เชน่ เดินซมุ่ ซ่ามชนส่ิงของจน เสียหาย ซุ่มซา่ มเข้าไปในสถานทท่ี ไ่ี มค่ วรจะเข้าไป น. พุ่มไม้; ทอ่ี ย่หู รือที่พกั , รูปท่ีทาคลา้ ยกระโจม เช่น ซุ้มประตู ซุ้มหนา้ ตา่ ง เป็นตน้ ว. ร่วนในลักษณะอย่างดินที่ยุ่ยไม่เกาะกันแนน่ เหนียว เรยี กวา่ ดินซุย ว. เสยี งเชน่ เสยี งคนสูดปากเมอ่ื เวลากินของเผด็ ว. ผอมลง, ซีดไป, เซียวไป

ห น้ า | ๘๗ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย เซ็ง จ๊ีด,เบื๊อ,ปร๊า ว. ชดื , จดื ชืด, หมดรส, (ใช้เรียกสิ่งท่ีควรจะบริโภค เซน็ ชือ่ ลงเฉอ่ หรือจดั ทาในเวลาหนึง่ แต่ทง้ิ ไว้นานเกนิ ควร), หมด เซ่น แซน็ ความต่ืนเตน้ เซอ่ ,เซอะ เป๊อะ เซ้าซี้ ก๋วน,ก๋วนใจ๋ ก. ลงนาม,ลงชอ่ื เซาะ เสาะ ก. เอาอาหารเปน็ ต้นไปไหวห้ รือสังเวยผีหรอื เจ้า เซ่ือง เสือ่ ง เชน่ เซ่นผี เซน่ เจ้า แซะ แสะ,ควั่ก ว. เซอ่ มาก โซ่ โซ^ โซดา น่ามโซ้ดา๋ ก. พูดรบเร้ารา่ ไรเพ่ือใหไ้ ด้ตามท่ตี ้องการ ไซ้ ช่าย ก. ทาให้กร่อนหรอื ร่อยหรอเข้าไปทลี ะน้อย เช่น น้าเซาะตลง่ิ เซาะรูให้กว้าง. น. ซอกเขาเล็ก ๆ ทนี่ า้ เซาะให้เป็นทางลงมา ว. เง่อื งหงอย, ซมึ , มกั ใชเ้ ข้าคู่กบั คา ซึม เปน็ ซึม เซอื่ ง หรือ เซื่องซึม ก. เอาเครื่องมือเชน่ มดี หรือเสยี มแทงดิน หรือของ อ่นื ชอ้ นขน้ึ ให้หลดุ จากทเ่ี ดิมออกเปน็ แผ่นๆ. น. เหล็กทเ่ี ก่ียวกันเป็นข้อๆ เปน็ สายยาวสาหรบั ใช้ ตา่ งเชอื ก น. น้าท่ีเจอื ดว้ ยโซเดยี มไฮโดรเจนคารบ์ อเนต, น้าที่ มีแกส๊ คาร์บอนไดออกไซดล์ ะลายและอดั ไว้ในขวด เรยี กวา่ น้าโซดา. ก. เข่ีย, คยุ้ , กิรยิ าทน่ี กหรอื เป็ดเอาปากยา้ ๆ ขน หรอื หาอาหารกนิ .

ห น้ า | ๘๘ ฌ ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ภำษำกลำง เผาส็อบ น. การเผาศพ ฌาปนกจิ ฌาปนสถาน เถ่เผาส็อบ น. ที่เผาศพ, บรเิ วณท่ีตั้งเมรเุ ผาศพ รวมทงั้ ท่ตี ง้ั สานกั งานจัดการเผาศพ ซ่ึงอย่ใู นบริเวณนั้นด้วย

ห น้ า | ๘๙ ญ ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ภำษำกลำง หยาด,ผนี่ ่อง น. ผรู้ ว่ มสายโลหิตกนั ทางบิดาหรอื มารดา ญาติ ญตั ติ ซ้วดญตั่ น. คาประกาศใหส้ งฆ์ทราบเพ่ือทากิจของสงฆ์ รว่ มกัน

ห น้ า | ๙๐ ฎ ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ภำษำกลำง ดอ๋ ฉื่อด๋า ฎ ฎีกา ดกี่ ๋า น. หมายเหตุ, คาอธบิ ายคายาก; หนังสอื เขียน อาราธนานิมนต์พระสงฆ์; ใบบอกบญุ เร่ียไร; ใบแจง้ การขอเบกิ เงนิ จากกองคลัง; คารอ้ งทกุ ข์ที่ ประชาชนทลู เกลา้ ฯ ถวายต่อองค์พระมหากษัตริย์; คาร้องทุกขห์ รือคาคดั ค้านท่ีย่ืนตอ่ ศาลสงู สุด; ช่อื ศาลสาหรบั ตัดสนิ ความชั้นสงู สุด ช่อื วา่ ศาลฎกี า; ช่อื คมั ภีรห์ นงั สอื ทีส่ าหรบั แก้หรืออธบิ ายคัมภรี ์ อรรถกถา; ชอ่ื คัมภีร์ ในพระพุทธศาสนา จารึกคา สอนในพระพุทธ-ศาสนา

ฏ ห น้ า | ๙๑ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ต๋อปอื ตกั ฏ (หมายเหตุ ไม่มใี ช้ เปน็ คานาหนา้ )

ห น้ า | ๙๒ ฐ ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ภำษำกลำง ฐาหนะ น. ตาแหนง่ หนา้ ท่ี; หลกั ฐาน, ลาดบั ความเป็นอยู่ ฐานะ ฐานา ในสังคม เช่น ทุกคนยอมรับรู้ฐานะในสังคมของ เขา. ฐานานกุ รม น. ตาแหน่งพระภิกษุท่ีได้รบั แตง่ ตงั้ จากพระผมู้ ี สมณศกั ดติ์ ามพระราชประเพณี พระมหากษตั รยิ ์ ได้ทรงพระกรณุ าโปรด เกลา้ ฯ พระราชทานสมณ ศกั ดแ์ิ ก่พระมหาเถระ เพื่อให้ท่านได้เปน็ กาลัง บรหิ ารพระศาสนา คร้นั พระราชทานสมณศักดแ์ิ ก่ พระเถระรปู ใด กโ็ ปรดเกลา้ ฯพระราชทานสทิ ธิ พิเศษให้ท่านผู้น้นั ไปตง้ั พระรูปอื่นขน้ึ เพือ่ ใหช้ ่วย กิจพระศาสนาพระที่ไดร้ ับต้ังจากพระสมณศกั ด์ิ อยา่ งน้เี รียกว่า พระฐานานุกรม, พระฐานานกุ รม ของพระราชาคณะชั้นสงู มนี ามข้ึนตน้ วา่ พระครู เชน่ พระครูปลัด พระครูสมุห์ พระครูใบฎีกา, แต่ ถ้าเปน็ ฐานานุกรมของพระราชาคณะชั้นต่า เรยี กวา่ พระปลัด พระสมหุ ์ พระใบฎีกา เท่านน้ั

ฑ ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ห น้ า | ๙๓ ภำษำกลำง ควำมหมำย ฑ (ออกเสียงเปน็ ทอ เหมอื นกัน) (หมายเหตุ ไม่มีใช้ เป็นคานาหนา้ )

ห น้ า | ๙๔ ฒ ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ภำษำกลำง ถ่อ ฒ เฒา่ คนแก๊ น. คนแก่, คนมอี ายุมาก. ว. แก่, มอี ายมุ าก

ห น้ า | ๙๕ ณ ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ภำษำกลำง หนะรง ก. ต่อสูช้ งิ ชัย, น. การรบ, การต่อสู้. ณรงค์

ห น้ า | ๙๖ ด ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ภำษำกลำง ดอ๋ ดอ็ ก ว. มาก, มากกวา่ ปรกติ, (มกั ใชแ้ กส่ งิ่ ที่เกดิ มขี ึน้ ตาม ด ธรรมชาต)ิ เชน่ ตน้ ไม้ออกดอกออกผลมากกว่า ดก ด๋ง(ปา๊ ,ป๊าดง) ปรกติ เรยี กว่า ดอกดก ผลดก, ไก่ท่ีไขม่ ากกวา่ ยง ปรกติเรียกวา่ ไข่ดก, หญิงทม่ี ีลกู ถ่แี ละมากกวา่ ดง ปรกติ เรียกวา่ ลูกดก, คนทม่ี ีผมมากกว่าปรกติ ดง ดอ็ น เรยี กว่า ผมดก ด๋วง น. ปา่ ท่มี ีต้นไม้ใหญ่ขึน้ หนาแนน่ เชน่ ขึ้นเป็น ดน้ ด^วง ก. เอาหม้อขา้ วทเ่ี ช็ดน้าขา้ วแล้วข้ึนตง้ั ไฟออ่ น ๆ ดวง ด๊วน,กือด๊วน เพื่อให้ระอ(ุ ทางตากใบ เขาหุงขา้ วไม่เช็ดน้า เมอ่ื หมอ้ ด้วง ด^วน เดือด จะนาฟนื ทีก่ อ่ ไฟออกบา้ งสว่ น เปดิ ฝา แล้วใชไ้ ม้ ด่วน ด^วย,ดา๋ ฟายเลก็ ๆ ซึง่ เรียกวา่ “มา่ ยสือ่ แด็ด” ลงไปคนใหท้ ่วั ดว้ น ทาเช่นนี้ เรยี กว่า “ยง” แล้วปดิ ฝา ก็จะสกุ เอง) ดว้ ย ด๊อก ก. สอยผา้ ,ห้าวหาญ ดอ๊ กบัว น. รอยกลม, รูปกลม; แบบที่วางชะตาของคนหรือ ดอก ดอกบะเละ่ บา้ นเมือง; คาเรยี กส่ิงท่ีมีรูปกลมๆ เชน่ ดวงตรา ดอกบัว ดอ๊ กเบยี น. ตวั หนอนทกี่ นิ เน้ือตน้ มะพรา้ ว ดอกมะลิ ว. รีบเร่ง, รวดเร็ว ดอกเบ้ีย ดอ๊ กม่าย ก. กดุ , ขาด, ส้ันเข้า. ว. เรียกส่งิ ทม่ี รี ูปยาว ๆ ที่ ตอนปลายขาดหายไป เชน่ แขนดว้ นขาด้วน ดอกไม้ ว. คาแสดงกริยารวมหรอื เพมิ่ เชน่ สวยด้วยดีด้วย, แสดงกริยาร่วมกนั หรือในทานองเดียวกันเช่น กนิ ด้วย, แสดงความขอร้อง เช่น ช่วยด้วย บอกดว้ ย. บ. คานาหนา้ นามเพ่ือให้รู้วา่ นามนน้ั เป็นเคร่ืองใช้ หรอื เป็นส่งิ ท่ีใชเ้ ป็นเคร่อื งกระทา เชน่ ฟันด้วยมีด น. ส่วนหนึ่งของต้นไม้ที่ผลิออกจากก้านเพื่อ สืบพนั ธุ์; ลายรปู กลมๆ ตามผืนผ้า เป็นต้น. น. บวั เชน่ คนไทยนยิ มใช้ดอกบวั มาบูชาพระ น. ดอกไมช้ นดิ หนงึ่ ดอกมีสขี าว กลิ่นหอม น. ดอกของเบ้ยี หรอื เงิน หมายความวา่ เงินคา่ ปว่ ย การซง่ึ ผูก้ ู้เงนิ หรือผู้เอาของจานาจะตอ้ งให้แก่ เจา้ ของเงนิ น. บษุ บา, บปุ ผชาติ, มาลี, มาลยั , บปุ ผา, ผกา เชน่ ดอกไม้ในกระถางน้ีออกดอกทกุ ๆ อาทติ ย์

ห น้ า | ๙๗ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ดอกหมาก ด๊อกม้าก น. ช่อื เกล้ือนชนิดหน่ึง ขน้ึ ตามตัวตามหลงั เปน็ ผนื่ ขาว ๆ; ดอง ฮม้ ด๋อง จั่นหมากทบ่ี านแลว้ ; ขนสร้อยคอไกห่ รือตามตวั ไก่ทเี่ ป็นจดุ ดอง ดอ๋ ง,ซอ็ ก ขาว ๆ: ชอ่ื ปลาทะเลและนา้ กร่อยขนาดเลก็ ดอง ดอ๋ ง น. วธิ ีหม่ ผ้าของภิกษุสามเณรอยา่ งหนึง่ โดยปิดบ่า ซา้ ย เปิดบ่าขวา เรียกวา่ ห่มดอง. ดอด หยอ่ ง ก. แชห่ รอื หมกั ผกั ผลไม้ และสง่ิ ตา่ ง ๆ ไว้ในน้าสม้ นา้ เกลือ เปน็ ตน้ เพ่อื เก็บรักษาไวใ้ ห้อยู่ไดน้ าน ๆ ดอน ด๋อน เชน่ ดองผัก ดองผลไม้ ดอ้ ม ดอ๋ ม ดอย เขา น. การแต่งงาน เชน่ กินดอง = กินเลยี้ งในพิธีแต่งงาน ดงั ดง๊ั เกยี่ วดอง = เกยี่ วข้องกนั โดยการแตง่ งาน. ว. เน่อื งกัน ดงั น้นั ขา่ พันหนั่น ในทางเขยหรอื สะใภ้ เชน่ เก่ียวดอง เป็นดองกนั . ดงั น้ี พนั หน่ี ดง้ั ด^ั ง ก. อาการที่ไปมาหรือทาอยา่ งใดอย่างหน่งึ โดยอกี ดัง้ เดมิ ด^ั งเดิม,ต่ังแหรก,แตแห ฝา่ ยหนง่ึ ไมร่ หู้ รอื โดยไม่ให้อีกฝ่ายหน่ึงรู้ เช่น ดอด - คนดั้งเดมิ รกน^ู มา ดอดเอาไป ดอดไปหา ดนั - คนต่งั แหรก น. ท่สี ูงซึ่งมีลกั ษณะตรงขา้ มกับทล่ี ุม่ , ทเ่ี ขิน, ทีห่ ่าง ซือหรง น้า, เนนิ , โคก, โขด, เขนิ ดดั แปลง ก. อาการเดนิ ทม่ี ีลกั ษณะก้ม ๆ เงย ๆ ดัดแปล๋ง,แก^ ก. ภเู ขา ดันทรุ งั ว. บงั เกิดเสียงข้นึ หรอื ทาให้เสียงบงั เกิดขึ้นอย่าง ดันโด๊ะ แรง เชน่ กลองดงั พูดดงั เสียงดัง. ว. เชน่ น้นั ว. เช่นนี้ น. สันจมูก,เรยี กเสาท่ตี ้ังบนขือ่ สาหรบั รบั อกไกว่ า่ ดง้ั แขวน ว. เก่ากอ่ น, เก่าแก่, เดมิ ที ก. ผลกั เพอ่ื ให้เคลือ่ นไปดว้ ยกาลงั เชน่ ดันประตู; หมายถึงขืนทา เชน่ กางเกงคับยงั ดนั สวมเข้าไปได้, ทาในสิ่งที่ไมน่ ่าจะทา เช่น ดนั ขึ้นไปอยูบ่ นยอดไม้ ก. แกไ้ ขเปลีย่ นแปลงใหเ้ หมาะสม, เปลย่ี นจากรูปเดมิ โดย แกไ้ ขเปลย่ี นแปลงบ้างเลก็ น้อย, เปลย่ี นแปลงต่อเตมิ เพิ่ม ลด หรือขยายซง่ึ ลักษณะขอบเขต แบบ รปู ทรง สัดส่วนนา้ หนกั เนื้อที่ ของโครงสร้างของอาคารหรอื ส่วนตา่ ง ๆ ของ อาคาร ซง่ึ ไดก้ อ่ สรา้ งไวแ้ ลว้ ให้ผดิ ไปจากเดมิ และมิใชก่ าร ซอ่ มแซมหรอื การดดั แปลงทีก่ าหนดในกฎกระทรวง; ทาซ้า โดยเปล่ียนรปู ใหม่ ปรบั ปรุงแกไ้ ข เพ่มิ เตมิ หรอื จาลองงาน ต้นฉบับในสว่ นอนั เป็นสาระสาคญั โดยไมม่ ลี ักษณะเป็น การจดั ทางานขึ้นใหม่ ทงั้ น้ี ไม่ว่าทง้ั หมดหรือบางสว่ น ว. ดื้อดึงไม่ยอมแพ้, ดื้อดึงไม่เข้าเรอื่ ง, ดนั ก็วา่