ภาษาถิ่นเจ๊ะเห(ตากใบ)

ห น้ า | ๒๔๘ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย สังวร หร่ือวัง,ผอื่ ยดั สญั ชาติ สนั ฉาด น. ความสารวม สญั ญา ซัน้ ยา น. ความเกิด, การเป็นขึ้น, รากเหง้า; ผู้ที่อยใู่ น สญั ญาณ ซนั้ ยา,ซั้นยาน บังคับประเทศชาติหนึ่งๆ สัณฐาน ซน้ั ถาน น. ข้อตกลงโดยแลกเปลี่ยนประโยชนก์ นั ถ้า สตั ว์ สดั ขอ้ ตกลงกนั นนั้ เปน็ หนงั สือกเ็ รียก หนงั สอื สัญญา. ก. ทาความตกลง สนั ซน้ั สั่น ซน้ั น. เครอ่ื งหมายหรือเครื่องแสดงไวใ้ ห้เหน็ หรอื ให้ได้ สั้น ซ^ั น ยนิ เปน็ ตน้ แม้อยใู่ นระยะไกล เพอ่ื ให้รู้ลว่ งหน้าจะได้ สันดาน ซั้นดา๋ น ระวังอนั ตรายหรือกระทาตามทบ่ี อกหรือแนะไว้ เช่น สญั ญาณไฟจราจร สันโดษ สนั โด๊ด น. รปู ทรง, ลกั ษณะ สันทัด ปา๊ นกล๋าง สับสน ล็อง,ลอ็ งซ็อง น. สง่ิ มชี ีวติ ซง่ึ แตกตา่ งไปจากพรรณไม้ ส่วนมากมี สบั ปะรด แอหนดั ,โหลกหนดั ความร้สู ึกและเคลื่อนไหวยา้ ยทไี่ ปไดเ้ อง สปั ดน ย้าบโลน ความหมายที่ใชก้ นั เป็นสามญั หมายถงึ สัตว์ทีไ่ มใ่ ช่ สัปหงก สบั งอ็ ก คน เดรัจฉาน. สปั เหรอ่ สับปะ๊ เร้อ (ในภาษาตากใบ ยังมีความหมายอยา่ งอ่ืน เชน่ ประโยคว่า “โหลกสดั แอไหร” เป็นคาถามท่ีอยาก ทราบว่า ผลไมช้ นิดนัน้ ช่อื อะไร) น. แนวทีส่ ูงขน้ึ ; ดง้ั ; สว่ นหลังแหง่ มดี หรือขวาน ก. ไหวถี่ ๆ เช่น กลัวจนตวั สัน่ หนาวจนคางส่นั ว. ไม่ยาว, ยอ่ , หว้ น. น. พ้ืนเพของจิต จติ ท่ีได้รบั การอบรมมาเป็นเวลา ช้านานหลายภพ หลายชาตจิ ะมีพน้ื ฐานโน้มเอยี ง ไปในทางดีก็ได้ เสียก็ได้ ตามแตช่ นดิ ของการอบรม พนื้ ฐานของจิต, การสบื เนื่องติดตอ่ อุปนิสัยทมี่ ีมา แต่กาเนิด น. ความยินดหี รอื พอใจเท่าที่ตนมอี ยหู่ รือเป็นอยู่ เช่น เขาถอื สันโดษ. ก. มักน้อย เชน่ เขาเป็นคน สนั โดษ. ว. (รูปร่าง) ปานกลาง, ไมใ่ หญ่, ไมเ่ ลก็ , ไมส่ งู ไม่ต่า ก. ปะปนกนั ยงุ่ ไมเ่ ปน็ ระเบยี บ น. ชื่อผลไม้ชนิดหนงึ่ ไม่มีลาต้น มีตาตามผล รส เปร้ียวๆ หวานๆ ว. โลน, เล่นอตุ รนิ อกเรอ่ื ง, หยาบคาย ว. อาการทีห่ นา้ หงุบลงเพราะงว่ งนอน น. ผทู้ ี่ทาหน้าท่ีเกี่ยวกบั การศพตง้ั แต่ทาพิธมี ัด ตราสงั จนกระท่ังนาศพไปฝังหรือเผา

ห น้ า | ๒๔๙ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย สพั ยอก ย้อก ก. หยอกเยา้ เชน่ ผ้ใู หญส่ พั ยอกเด็กวา่ เปน็ แม่ สายบัวแต่งตวั เก้อ. ว. ทพ่ี ูดหยอกเยา้ เช่น อย่า สมั ผัส ต^อง,แต๊ะ โกรธเลย เขาพูดจาสัพยอกเท่านน้ั สัมฤทธ์ิ ซือหมดิ ก. กระทบ, แตะต้อง น. ธาตุประสมอย่างหนงึ่ ใช้ประสมดว้ ยโลหะตา่ งๆ สัสดี สัสซอื ดี,สัสซะดี มเี หล็ก เรียกวา่ ทองสัมฤทธ์ิ น. ผู้รวบรวมบัญชคี น, เจา้ หนา้ ที่บญั ชที หาร; การ ส่า ซา้ รวมบัญชีคน น. สิง่ ทีเ่ ป็นเชื้อทาใหป้ รากฏเป็นฟอง รา หรือเมด็ สาก ซา้ ก ผ่ืนเป็นตน้ แก่สิง่ อน่ื บางลักษณะ ว. อาการทรี่ ะคายเพราะมลี ักษณะไมล่ ะเอยี ดอ่อน สากกะเบือ ว้ากกอื เบือ หรือไม่นุ่มนวล เช่น ใบข่อยจับแล้วสากมอื , ขรขุ ระ เพราะมพี ้ืนไมร่ าบเรียบ เช่น กระดานแผน่ นผี้ วิ สาก ส่าง ซา้ ง เพราะยังไม่ได้ไสกบ - สา่ งไข้ - ซา้ งค^าย น. สากไมส้ าหรับตาข้าวเบือหรือนา้ พริก, ใช้คกู่ ับ - สา่ งเมา - ซา้ งเมา ครกกะเบือ สาเก สาเก๋ ก. บรรเทา,ทเุ ลา สาด ซา้ ด น. ช่อื ต้นไมช้ นดิ หน่งึ ใบใหญเ่ ป็นแฉกๆ ผลเป็น สาธุ สาถุ อาหาร สาบ ซา้ บ น. เสอื่ , บางทีใชเ้ ป็นคาซ้อนว่า เส่ือสาด ว. ด,ี ถูกตอ้ ง, ถกู แล้ว, ชอบแล้ว, เห็นดว้ ยแล้ว สาบาน สาบา๋ น,ซือบ็อด น. กลนิ่ เหมน็ อบั ๆ อยา่ งหนึง่ ; ผา้ ทาบทอี่ กเสื้อ สาป ซา้ บ สาหรบั ตดิ ดมุ และเจาะรงั ดุม เรยี กว่าสาบเสอื้ สามเกลอ สามเกล๋อ น. คาปฏญิ ญา. ก. สบถ, ให้คาสัตย์ น. คาใหร้ า้ ย, คาแช่งให้เปน็ ไปตา่ งๆ, คาสบถ สามงา่ ม สามหง่าม น. เครอื่ งกระทุ้งตอกเสาเข็ม เป็นท่อน เสากลม มี สามตา สามตา๋ ท่ีถอื เป็นท่จี บั ยก ๓ ที่ น. อาวธุ ที่มีปลาย แยกเป็น ๓ แฉก สามหาบ สามฮา้ บ น. ชอ่ื วิธีจับยามของหมอดู ใชน้ บั หลกั ทัง้ ๓ เวียน ไป แลว้ ทายชว่ั ดี เรยี กว่า ยามสามตา น. พธิ เี ก็บกระดูก เม่ือเผาศพแลว้ รุ่งขึน้ มีพธิ ีเก็บอัฐิ เจ้าภาพนิมนต์พระ ๓ รูปรบั ไทยธรรม ในการจดั ไทยธรรมนั้นจดั สารบั กบั ข้าวใสส่ าแหรก หาบไป เดินรอบกองเถ้าทเ่ี ผาศพก่อนจงึ ถวายพระ พธิ นี ี้ เรยี กวา่ พิธีสามหาบ

ห น้ า | ๒๕๐ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย สามเณร เณร น. ผู้ดารงเพศอย่างสมณะ ในพระพุทธศาสนา ผู้ บวชเปน็ สามเณรต้องมอี ายุ ๗ ขวบเป็นอย่างน้อย สามสบิ กลบี สามสิบกล๊ีบ ถือศลี ๑๐ ข้อ น. ชื่อเคร่ืองในววั คือ กระเพาะอาหารหยาบ ข้าง สามัคคี สามั่คคี,พร่อมใจ๋กนั ในเป็นกลีบ สามัญ ทาหมะด๋า น. ความพรอ้ มเพรียงกนั , ความปรองดองกนั สามารถ สามหมาด ว. ปรกติ, ธรรมดา สามี ผวั ว. เช่ียวชาญ, สันทดั , ทาอะไรไดส้ าเรจ็ สาย ปอื หยามแกไถ น. ชายทีเ่ ป็นคู่ครองของหญิง หมายถึง ผวั สาย ม^ายทนั ,ซ่า สายตะพาย เฉยี กมู้ก น. เวลาระหว่างเช้ากบั เท่ยี ง สายบัว สายบวั น. ชา้ กว่ากาหนด น. เชอื กทรี่ อ้ ยจมูกวัวควาย สายยู สายหยู น. กา้ นแหง่ ดอกบัวนา้ (บวั สาย) ทเ่ี ปน็ เสน้ ยาว ใช้ เปน็ ผักได้. สารท ซา้ ยเปรต๊ น. สายโซ่หรือเหล็กทาเปน็ ข้อๆ เพ่อื ล่ามบานประตู ให้ตดิ กับที่ใส่กญุ แจ สารพัด,สารพนั ทงั่ เพ น. ชอ่ื ฤดใู นระหวา่ งฤดฝู นกบั ฤดูหนาว คอื ฤดูใบไม้ สารภาพ สารผาบ รว่ ง; เทศกาลทาบญุ ปลายเดือน ๑๐ สารวตั ร สารวด่ั สาลี่ รอ็ ดรุน ว. ในที่ทงั้ ปวง, ทกุ แหง่ , ท้ังหมด, ทุกอย่าง ก. รับวา่ ทาผิด, ยอมรบั , บอกความจรงิ สาลี่ สาหลี่ น. หัวหนา้ หน่วยสถานตี ารวจ น. เคร่อื งบรรทุกของหนักมี ๒ ล้อ ใชค้ นลากหรือ สาวก สาว็อก ผลกั ไป สาหรา่ ย ซอื ร้าย น. ผลไม้ชนิดหนง่ึ มาจากเมืองจีน มรี สเปรี้ยว อม สาหสั แจ็บหมาก หวาน กลิ่นหอม เน้อื กรอบ สาเหตุ ตอ็ นเฮ้ด น. ผฟู้ ัง, ผูส้ ดับ, ผู้ฟงั คาสอน, ศษิ ย์ สาแหรก ซือแรก้ น. ผกั ชนิดหนงึ่ ต้นเปน็ เสน้ เลก็ ๆ ขนึ้ ในนา้ สาคัญ ซ้าคนั ว. รนุ แรงมาก, ร้ายแรงยิ่ง, ยงิ่ นัก สาแดง ซา้ แดง๋ น. ต้นเหตุ, เหตุทาใหเ้ กิดถ้อยความขึน้ สาทับ ซ้าท่บั น. ชือ่ เครอ่ื งหาบของต่างๆ ทาดว้ ยหวาย สานกั สาน่ัก,ซ้าหนัก น. เคร่ืองหมาย, เครอ่ื งจดจา. ก. คาดหมาย, คะเน. ว. มชี ื่อเสยี งใหญโ่ ต, ควรกาหนดจดจา ก. ออกท่า, แสดง, อวด, ทาใหป้ รากฏ. ก. ซ้าเตมิ , ข่เู ข็ญ น. ที่พกั , ท่ีอยู่, ท่ีอาศัย, ท่ีทาการ เช่น สานกั งบประมาณ, ท่ีอบรม เชน่ สานกั วปิ ัสสนา

ห น้ า | ๒๕๑ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย สาเนา ซ้าเหนา,ซ้าเนา น. ก. คัดลอก,ถ่าย สาเนยี ง ซา้ เหนียง สาปะหลัง มันม่าย น. เสยี ง,นา้ เสียง,ทานองเสียง สาปั้น สาปั^น น. ช่อื พันธไุ์ ม้ต้นขนาดย่อม ใช้หัวทาแปง้ น. เรอื ต่อเสริมกราบชนิดหนงึ่ เดิมทาด้วยไม้ สารวจ สารว้ ด กระดาน ๓ แผ่นทา้ ยสูงกว่าหัวเรอื ใชแ้ จวหรือ สารอก กอื ท่อนออ๊ ก พาย. ก. ตรวจสอบ,ตรวจ สารบั กอื ผอก ก. ขย้อนเอาสง่ิ ท่ีกลืนลงไปในกระเพาะแลว้ ออกมา สาราก คือหยา้ ก ทางปาก สาเร็จ สาแหรจ็ น. ภาชนะทใ่ี สก่ บั ข้าวคาวหวาน สาเริง ซอื หนุก ก. พดู โฮกฮาก, พูดเสยี งแข็งคล้ายๆ ขู่ สาลัก คอื หมัก,ซอื หมัก,ซือ- ก. ไดผ้ ล, ประสบความสาเรจ็ , เสรจ็ มหลัก ก. รนื่ เรงิ ,ร่าเรงิ ,สาเรงิ สาราญ สาลี ฟ^าย ก. อาการที่เกดิ เมื่ออาหารหรือนา้ เขา้ ไปทาง หลอดลม สาแลง ซือแหลง น. ช่ือไมต้ ้นขนาดเล็กชนดิ หน่ึง เมล็ดมีปุยขาวใช้ ทอผ้าได้; ช่อื เรยี กปยุ ของเมล็ดฝ้ายหรอื เมล็ดสาลี สาออย ออ็ น(เสยี งสน้ั ) น. ของแสลงทที่ าใหโ้ รคกาเริบ, ใช้ในคาวา่ ผิด สิ่ง ซง้ิ สาแลง สิงโต ซิ้งโต๋ ก. พดู พรา่ ราพนั ให้เอ็นดู, ออดอ้อนเกินเหตุไป น. ของต่างๆ, อยา่ ง, อัน สินน้าใจ ซน่ิ นา่ มใจ๋ น. สตั วใ์ นนิยายจีน วา่ มีกาลังและดรุ ้ายมาก, สัตว์ สินบน ซน้ิ บ๋น พวกเสือ มีขนสร้อยคอ น. เงินที่ใหเ้ ป็นรางวลั สินสอด บอื่ หล่ายา(เพยี้ นมาจาก น. เงนิ ทีใ่ ห้แกผ่ ู้ทาธรุ ะเสรจ็ ตามสญั ญาท่ีบอก ภาษามาลายู วา่ ล่วงหน้าไว้ สิน “บือลายอ) น. เงินท่ีใหแ้ กบ่ ิดามารดาหญิงทจี่ ะแต่งงานเปน็ คา่ สน้ิ สนี (เสยี งยาว) นา้ นมข้าวปอ้ น สน้ิ ใจ ซ^ิ น ซ^ิ นใจ๋ ก. ตดั , ฟันใหข้ าด สน้ิ บุญ ก. หมด, จบ, ถงึ ท่ีสดุ ซ^ิ นบุ๋น ก. ตาย (เหมอื น สิน้ ชนม์, ส้นิ ชพี , สิ้นชีวิต, สิ้นบญุ , สน้ิ ท่า สน้ิ ปราณ, สน้ิ ลม) ซ^ิ นถ่า ก. ตาย (เหมือน สิ้นใจ, สน้ิ ชนม์, ส้นิ ชพี , สิน้ ชีวติ , ส้ินปราณ, สนิ้ ลม) ว. หมดหนทางคิดอา่ น (เหมือน สิ้นแต้ม)

ห น้ า | ๒๕๒ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย สิว สว่ิ ซว้ิ น. เม็ดเลก็ ๆ ทข่ี ้นึ ตามหน้า ส่ี สีกา ซว้ิ น. ชื่อเครือ่ งมือชนดิ หน่ึงสาหรับเจาะ ปรุและสลัก สขี า้ ง เซ้ น. จานวนนับระหวา่ ง ๓ กบั ๕ สีผึง้ สีเลยี ด สกี า๋ น. คาภิกษุเรียกสตรี, เปน็ คากร่อนจากคาเต็มวา่ สืบ อบุ าสกิ า, ค่กู บั ประสก ซ่งึ กร่อนจากคาวา่ อุบาสก, สอ่ื - พอ่ สื่อ ผูห้ ญิงท่ีไปทาบญุ ท่วี ัด - แม่สอ่ื สุกร สีค^าง น. ขา้ งทง้ั ๒ ของรา่ งกาย คอื ถัดรกั แรล้ งมาถงึ สะเอว สุทธิ คี^พึง^ น. ข้ผี งึ้ ท่ีใชส้ ปี าก, ไขชนิดหนึ่ง สุนัข สุพรรณบรุ ี ฆฮแ่ื ม น. ชอื่ ต้นไม้ชนิดหนึ่ง ยางและเปลอื กมีรสฝาดขม สภุ าพ สุม (คานี้ ไม่มีตวั อักษรไทย จงึ สาหรบั ใชก้ ินกบั หมาก. - สุมไฟ ใช้ ฆฮ กล้ากัน ตอ้ งอา่ นกลา้ สมุ สุ่ม กนั เรว็ ๆจึงจะใกล้เคียงท่สี ุด) สุ่ม เซิ้บ ก. คน้ หา, แสวงหา; ตอ่ เน่ือง, ก้าวไปข้างหน้า สุรา สรุ ิยคราส เซ้อ ก. ทาให้ติดต่อถึงกนั , ชกั นาให้รจู้ ักกัน สสุ าน - ผอ่ เซ้อ - แหม่เซ้อ หมู น. หมู สุดถิ ว. สะอาด, บรสิ ุทธ์ิ; ทรี่ ับรองฐานะ เชน่ ใบสทุ ธิ; แท้ เช่น กาไรสทุ ธิ คอื ผลกาไรทห่ี กั ค่าใช้จ่ายแลว้ หมา น. หมา ซพุ ันบหู รี น. ชื่อจังหวัดหนง่ึ ในประเทศไทยอย่ทู างภาคกลาง ซผุ าบ,เหรยี บรอ่ ย ว. เรียบร้อย, ออ่ นโยน, ประพฤติดี, ละมนุ ละมอ่ ม กอ๊ ก. เอาสง่ิ ใดสงิ่ หนงึ่ วางทบั ลงบนกองไฟ เพื่อใหไ้ ฟ - กอ๊ ไฟ ติดกร่นุ อยเู่ สมอ ซมุ้ ก. กอง, โพก; พอก, สะสม; ใส่; ปกคลุม กรอ๊ ม,กือกร๊อม น. เครือ่ งครอบไก่ ซมุ้ น. เครือ่ งมือสาหรับครอบปลา สานขดั ดว้ ยไม้ไผ่ เปน็ ตาๆ รูปกลม สว่ นล่างปากกวา้ ง ข้างบนมชี ่อง ให้มือล้วงลงไปจบั ปลาได้ ล^าว น. เหลา้ , นา้ เมา ตอื หวนั เป๋นสูน น. ปรากฏการณ์ที่เกิดข้ึนเม่ือดวงอาทิตย์ ดวง จนั ทร์ และโลก โคจรมาอยู่ในแนวเดยี วกัน ดวง จนั ทร์จึงบังแสงอาทิตยท์ ี่ส่องมายังโลก เปน็ เหตุให้ เห็นดวงอาทิตย์มืดเป็นบางส่วนหรือทั้งหมด ปา๊ ช่า,ปา๊ เปร๊ว,เปร๊ว น. ท่ีฝงั ศพ, ป่าชา้ (ในภาษาตากใบ คาว่า “เปร๊ว” บางโอกาสเป็นคาสะแลงหมายถึง ช่างเถอะ เช่น “เปรว๊ มัน้ เตอ๊ ะ” แปลวา่ ช่างมนั เถอะ)

ห น้ า | ๒๕๓ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย สุหนัด มาโซะยา่ วี(ทับศัพท์ มาลาย)ู น. แนวทาง, วถิ ีทาง, แนวทางท่ีพระนบีมะหะหมัด สุเหรา่ ซอื เหรา,ซเู หรา ทรงวางไวห้ รอื ทรงปฏิบตั เิ ป็นแบบอย่างไว้ น. โรงประชมุ สวดตามศาสนาอิสลาม เป็นโรงท่ชี าว สู(สรรพบรุ ษุ ที่๒) ซ้,ู แก๊,โตะ๊ เอง๋ อิสลามประชุมสวดในวันศุกร์ (วันพระ) และเป็นที่ สรู่ ู้ ชัง่ กัง ศึกษาคัมภรี ์โกหรา่ นดว้ ย, คาว่า สเุ หรา่ หมายถึง สู้ โซ^ โรงสวดประจาแขวง ประจาบ้าน, ถา้ เป็นโรงสวด สดู ซดู้ (โบสถ์) ชน้ั ใหญ่ประจาย่านกลาง หรือเมอื งใหญ่ สูตร ซดู้ เรยี กวา่ มัสยิด สูบ ซบู้ ส. ท่าน, เอ็ง, เจา้ เชน่ สูเจา้ (สรรพบรุ ุษท่ี ๒) ก. รว่ มรู้, อวดรู้ สูบ ดดู๊ ก. ตอ่ สู้,สู้รบ,รบ,รบรา,รบพุ่ง เสก เซ้ก เสดจ็ ซือแดด็ ก. ดม, หายใจเข้าไปโดยแรง เส้น แซ็น น. เสน้ , สาย, เชอื ก; ส่ิงทร่ี ้อยกรองข้ึนไวอ้ ย่างย่อ, หลกั , กฎสาหรับจดจา เชน่ สตู รเลข, คาอธิบาย; เสน่ ห์ ซอื เน้ เรียกพระธรรมในพระสตุ ตันตปฎิ กว่า พระสตู ร เสนา เซห้ นา น. เคร่ืองมือชนดิ หนง่ึ สาหรบั ดดู และเป่าลม หรือ เสนาะ ซือเนาะ น้า เสนยี ด ซอื เนี้ยด ก. ดดู , ถอน, ชัก, เปา่ หรอื พ่นเข้าไป, สดู เขา้ ไป, ดดู เสบยี ง ซือเบยี ง เข้าไป, อาการดดู บุหร่ี เสมด็ ซอื แหมด็ ก. เป่า, ร่ายมนตรเ์ พอ่ื ให้ศกั ด์ิสทิ ธ์ิ เสมหะ,เสลด เสมฮะ,ซือเล้ด,กือลีด้ เสมอ ฉว่ั ตวั ,และยา,ซือเหมอ ก. ไป (ใชก้ บั เจ้านายตัง้ แต่พระองค์เจ้าขึน้ ไป). น. - เขาไปเสมอ - เคา้ ไป๋ฉ่วั ตัว เจ้านาย เชน่ เสดจ็ ในกรม - ทาอยา่ งนัน้ เสมอ - ทาพนั หนน่ั และยา น. สาย, แถว, ทาง; ชอ่ื มาตราวดั ๒๐ วา เปน็ ๑ เส้น น. ลักษณะท่ชี วนให้รกั , เคร่ืองท่ที าให้คนอื่นรัก น. กองทหาร, กองทัพ, หมู่พลทหาร, ก. วัดนา, ตรวจสอบท่ีนา ว. นา่ ฟัง, ไพเราะ; วังเวงใจ น. ชอ่ื ตน้ ไมช้ นิดหนง่ึ ใชท้ ายาได้; เรยี กหวีท่ีมีซี่ ละเอยี ดว่า หวีเสนยี ด. ว. อปั มงคล, ไม่ดี, ช่ัว น. อาหารท่จี ะนาไปกนิ ระหวา่ งเดนิ ทาง น. ชอื่ ต้นไม้ชนิดหนงึ่ ใชล้ าต้นที่ผุคลุกกับน้ามนั ยาง ทาไต้ เรยี กวา่ ไต้เสม็ด น. เสมหะ, เมือกขน้ ทอี่ อกจากลาคอ ก. เขา้ ดว้ ย เชน่ เสมอฝา่ ยโนน้ ฝา่ ยนี.้ ว. เทา่ กัน, ปานกัน, เหมอื นกัน; เรียบราบ, ไมล่ ่มุ ๆ ดอนๆ; รา่ ไป, เปน็ นติ ย์

ห น้ า | ๒๕๔ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เสมียน ซอื เหมียน น. คนสาหรับเขียนหนังสือ เสร็จ แลว่ ,แสด็ ก. แลว้ , จบ - เสรจ็ แลว้ หรอื ยัง - แล่ว-แลว่ หมี - เป็นอนั เสร็จกนั - แส็ดแล่วและ่ น. ยาน, คานหาม เสลยี่ ง คนั หาม ก. กิน, เสพ; ครอง เช่น เสวยราชย์ เสวย ซอื เหวย น. ของเปน็ วงกลมสาหรับรองกน้ หม้อ; ไม้ท่ีสาน เสวียน หรอ่ื กัน คล้ายเส่ือแล้วยาด้วยมูลกระบือล้อมยุ้งข้าว น. ไม้เทา้ , ไมย้ าวสาหรบั ค้าเพนียดนกเขาขนึ้ วาง เส้า ซ^าว บนต้นไม้, ไม้หลักท่ีปักอย่างก้อนเส้าหรือสามเส้า - สามเสา้ - สามซ^าว (ในภาษาตากใบ คาว่า “ซ^าว” มลี กั ษณะการใช้ อีกอยา่ ง หน่ึง คือ หินกลมขนาดเทา่ กนั ๓ ก้อน เสาะ เซ๊าะ วางเปน็ ๓ มมุ ให้ปลายเข้าหากนั เล็กน้อย สาหรบั เสยี ขวง เสียคว้ ง วางหม้อข้าว หม้อแกง ในการปรงุ อาหาร เรยี กวา่ เสยี ใจ เสยี ใจ๋ “กอ็ นซ^าว”) เสียชอ่ื เสียเชอ่ ว. ไม่เข้มแข็ง เชน่ ใจเสาะ เสยี ดาย ซอื ดา๋ ย ก. เสียผี, ใหผ้ ีกนิ เปล่าเสยี กอ่ นเพอื่ ให้หมดเคราะห.์ เสียทา่ เสยี ถ่า ก. ไมส่ บายใจ เสียเปรียบ เสยี เปร๊ยบ ก. ทาให้ชอื่ ไมด่ ี, ทาใหค้ นอน่ื ไมน่ บั ถือตน เสียรู้ เสยี โร่ ก. เป็นหว่ งถงึ , อาลัยถึง เสียสละ เสียซอื ละ ก. พลาดท่า เสี่ยง เซ้ยี ง,เสก ก. แพ้เปรยี บ เสี่ยง เซย้ี ง ก. แพ้รู้ - เสย่ี งตาย - เซ้ยี งด๋อย ก. สละ,ละวาง,ละทง้ิ ,ปลอ่ ยวาง,บรจิ าค เสยี ด แสก น. ซกี , สว่ นย่อย เสียดทอ้ ง เซย้ี ดพงุ ,เซย้ี บพงุ ก. เสยี่ งอย่างไม่เห็นแกช่ วี ติ เสี้ยน เซ^ี ยน ก. แทรกแซง เสยี บ เซีย้ บ ก. ขดั , ยอก, จกุ เชน่ เสยี ดทอ้ ง เสียม จ็อบเสอ่ น. สะเกด็ ไม้ท่ีเปน็ ชน้ิ แหลม, เนอื้ ไม้ทเ่ี ปน็ เส้นแข็ง เสี้ยม เซ^ี ยม เช่น เสีย้ นตาล - เสย้ี มสอน - เซ^ี ยมสอน ก. แทง, เหนบ็ ; แซง เสย้ี ม เสี^ยม น. เคร่อื งขดุ ดนิ ทาดว้ ยเหล็ก รปู แบนคมุ่ ก. ฝึกให้มีความรใู้ นทางอบุ าย, สอนใหร้ ูเ้ ลห่ ก์ ล, แนะนาใหเ้ กลียดชังกัน ก. ทาให้แหลม

ห น้ า | ๒๕๕ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เส้ียว เซ^ี ยว น. สว่ น ๑ ใน ๔, ส่วนย่อย เสอ่ื น. เคร่ืองสานชนิดหน่งึ ใช้ปนู ง่ั ปนู อน - สานดว้ ยกก ซา้ ด กระจูด - ซา้ ดกือจู๊ด - สานด้วยใบเตย เสื้อ - ซา้ ดเต๋ย น. เครือ่ งสวมกายทาด้วยผา้ เรยี กช่อื ต่างๆ กัน เซ^ื อ เชน่ เส้อื กัก๊ เสอื้ กระบอก เสอ้ื นอก น. เสื้อคลุม เซ^ื อโก๊ะ(โก๊ะ ทบั ศัพท์ เสือก มลาย)ู ก. ไสไป, ถูไป เสือก ซอื หรง,เซอื้ ก ก. แส่; ทะลง่ึ เสอ่ื ม ลาม ก. เสียไป, สิน้ ไป, คอ่ ยหมดไป, นอ้ ยไป, หยอ่ นลง, เซ้ือม โทรมลง, ไม่เจรญิ , ถอยความขลัง แสก น. ชอื่ นกชนิดหนงึ่ ในจาพวกนกเคา้ แมวเทยี่ วหากิน แซ้ก,นอ็ กแซ้ก กลางคืน แสก น. แนวทอ่ี ยูร่ ะหว่างกลาง เช่น แสกผม แสด แชก้ ,แซก้ ว. สแี ดงปนเหลอื ง แสดง แซด้ ก. ชแี้ จง, อธิบาย, บอกข้อความใหร้ ู้, ทาใหป้ รากฏ แสดง ซอื เดง๋ ,ซ้าแด๋ง น. เล่น, สาแดง, ทาตามบทบาท แสตมป์ แล็น น. ดวงตราทป่ี ดิ เปน็ คา่ ภาษี, ตัวตราไปรษณยี ์, ซอื แต^ม ไปรษณยี ากร แสบ ก. อาการเจ็บอยา่ งบาดแผลที่ถูกน้าเกลอื ราด, และ แซ้บ หมายถงึ ผูท้ ี่สร้างความเดือดร้อนให้ผู้อ่ืนเสมอๆ แสม น. ตน้ ไม้ชนดิ หนงึ่ ใช้ทาฟืน แสรง้ ซือแหม ก. แกล้ง, เสกสรรค์, จงใจทาให้ผดิ ความจรงิ แสลง แกล^ง ว. รา้ ย, ไม่ถกู กบั โรค, เปน็ พษิ , ให้โทษ เช่น แสลง ซอื แหลง ตา = ให้โทษแก่ตา โสโครก ว. สกปรก, เปือ้ นเปรอะ โสโครก(หินใตน้ ้า) ส็อกโขรก น. เรียกหนิ ใตน้ ้าวา่ หนิ โสโครก ซึ่งเป็นอันตรายแก่ ซา การเดนิ เรอื . โสด ว. ทเี ดยี ว; เด่ียว, ไม่มีคู่, ไม่อยู่ในบงั คับใคร, ยงั ไมม่ ี โซด้ ,หาม^ายโข่ สามหี รอื ภรรยา โสดา น. ผ้ฟู งั ; กระแสความ; กระแสนา้ ; กระแสธรรม โสเภณี โซด้ ๋า น. หญงิ ค้าประเวณี โส่รง แหม่โอเต็น,แหม่กือด๊อก น. ผ้านงุ่ เป็นถุงมลี วดลายตา่ งๆ - ผ้าโสร่ง ซอื หรง ไส - พ^าซอื หรง ก. เสือกไป, สง่ ไป, รุนไป. รนุ

ห น้ า | ๒๕๖ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย ไส สกี ็อบ ไส้ ซ^าย ไสกบ ไส้กรอก ซ^ายกรอ๊ ก น. ส่วนขา้ งในของร่างกายซ่ึงเปน็ ทางเดนิ อาหาร; ของท่ใี สข่ า้ งในหรอื อยขู่ ้างใน เช่น ไส้ตะเกยี ง ไส้ ไส้ไก่ ซ^ายกา๊ ย ไม้ ไสเ้ ทยี น ไสเ้ ดือน ซือเดือน น. ไสห้ มเู อาลา้ งใหส้ ะอาดแล้วเอาเคร่ืองปรงุ ยัด ไสเ้ ลือ่ น ซ^ายเหลี่ยน ข้างใน เรียก ไส้กรอก ไสศ้ ึก ซ^ายศึก น. ช่ือขนมชนดิ หน่งึ เปน็ เสน้ ขดไปมา; ยางเส้น เลก็ ๆ ทตี่ ิดอยู่กับหัวสูบลมยางในรถจกั รยาน ไสยาสน์ ผระป๊ันทม,ผระนอม น. สัตวช์ นิดหนง่ึ อยูใ่ ตด้ ิน ตัวยาวเป็นเสน้ สีแดง น. ชื่อโรคชนดิ หน่ึงท่ลี าไส้ลงมาตงุ ท่ีอัณฑะ น. ขา้ ศกึ ซ่ึงเข้าแอบแฝงอยู่ในสานกั ตนเพื่อสบื เหตกุ ารณใ์ ห้แกป่ รปักษ์ น. ทน่ี อน, ที่นัง่ , ไทยมักใช้ว่า ทนี่ อน หรือว่า นอน ก็ได้ เชน่ พระไสยาสน์ = พระนอน

ห น้ า | ๒๕๗ ห ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ภำษำกลำง หอ็ ก น. จานวนและตัวเลขระหวา่ ง ๕ กบั ๗. หก ง้อก (คาว่า “ห็อก” นอกจากหมายถึงจานวนแล้ว ใน งอม ภาษาตากใบ หมายถึง โกหก เชน่ “ยาฆอ็ กเหลย” หงอก เส่ือง แปลวา่ อย่าโกหกเลย) หงอ่ ม ย้าบ หงอย ว. ขาว (ใช้สาหรบั ขนหรอื ผมคน) หงุดหงิด ญา ญาปา๊ กขอก ว. แก่มาก ในคาวา่ แก่หงอ่ ม หญา้ หญิง หญา้ ปากคอก ห็อด ว. ซึมเซา, ไม่ชุ่มช่ืน, ไม่กระปร้กี ระเปร่า, หญงิ น้วก ไม่รา่ เริง หด น้วง หนวก ว. มีอารมณ์เสยี อยู่เสมอ ๆ เช่น เขาเปน็ คน หนว่ ง นว้ ด หงดุ หงดิ งา่ ย, มอี ารมณเ์ สยี เพราะไม่ได้ดังใจหรอื ไม่ เปน็ ไปตามกาหนด หนวด นว้ ย น. พืชท่ีเกดิ ตามพืน้ ดินพวกหน่ึง ใบเป็นเส้นตรงๆ หนว่ ย น้อ มชี อ่ื ตา่ งๆ กัน น้อก หน่อ อ๊ดี นึ้ง ว. สะดวก ง่าย ไม่มีอะไรย่งุ ยาก เชน่ นเ่ี ป็นเร่ือง หนอก หญา้ ปากคอก. หน่อย น. สตร,ี เพศของคนทต่ี รงกันข้ามกับเพศชาย ก. ส้ันเขา้ ,ยน่ เขา้ , เช่น เส้ือหด,นอ้ ยลง เชน่ ทนุ หายกาไรหด ว. อาการท่หี ูขาดสมรรถภาพในการได้ยินเสียง ก. ดึงไว้แต่นอ้ ย ๆ, เหน่ียวไว้, ทาให้ชา้ , เช่น หนว่ ง เร่ืองไว้ หน่วงเวลาไวห้ น่วงตวั ไว้. อาการทรี่ ้สู ึกปวด ถ่วงทบ่ี รเิ วณท้องในเวลามีประจาเดือนหรือเป็นบิด น. ขนท่ขี นึ้ เหนือริมฝีปากบนของคน, สิ่งทมี่ ี ลักษณะเป็นเสน้ ยาว ๆ ขึ้นตามบรเิ วณปากของสตั ว์ บางชนดิ เชน่ หนวดกุ้ง หนวดปลาหมึก หนวดแมว น. ลูก, ผล, ใบ; เรียกเลขที่มีตาแหน่งเดยี ว คอื ตงั้ แต่ ๑ ถึง ๙ วา่ จานวนหน่วย; จานวนหรอื หมทู่ ี่ นบั เป็นหน่ึง เชน่ หนว่ ยอนุสภากาชาด น. พชื ทีง่ อกจากกอหรอื เหงา้ ของตน้ ใหญ่ น. เนอื้ ใต้ทอ้ งน้อย, กลา้ มเน้ือทีต่ น้ คอโค ว. นิดหนงึ่ , น้อยหน่ึง, ไม่มาก, เชน่ ขอหน่อย เดิน อีกหน่อยก็ถึง; ประเดียว, ไมช่ ้า, ไมน่ าน, เช่น รอ หนอ่ ย กินเหล้ามาก ๆ อีกหน่อยกต็ าย

ห น้ า | ๒๕๘ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย หน้า น^า น. สว่ นของศีรษะซ่ึงประกอบด้วยหนา้ ผาก ตา หน้ากระฉีก ด้งหรงิ จมูก และปาก; ซกี ของกายท่ีตรงขา้ มกบั หลงั , ด้านทีต่ รงข้ามกบั หลัง; เคร่อื งปรุงที่ปะปนขนม หน้าตา น^าตา๋ บางอยา่ ง เช่น หน้าก้งุ หน้าสงั ขยา หน้าต่าง น^าตา๊ ง (ในภาษาตากใบ ถา้ ประกอบหลังคาอ่ืน จะออก เสยี งเปลี่ยนไป เชน่ ล้างหนา้ ก็จะว่า “ลา่ งหน่า” , หนา้ ที่ น^าเถ่ ลอยหน้า กจ็ ะวา่ “ลอยหน่า”) หนา้ บาน น^าบา๋ น หน้าบูด น^าบ๊ดู น. ของหวานทาดว้ ยมะพร้าวทนึ ทึกขูด กวนกบั น้า หน้าผาก น^าพา้ ก ตาลปกึ ใหเ้ ข้ากนั จนเหนยี ว อบด้วยควันเทยี นอบให้ หน้ามา้ น^ามา่ หอม ใช้เปน็ ไสห้ รือหนา้ ขนม เช่น ขนมใส่ไสม้ ีไส้ เป็นหนา้ กระฉีกข้าวเหนยี วหน้ากระฉีก หน้ามขุ น^ามุ่ก หน้าไม้ น^าม่าย น. เคา้ หน้า; เกียรติ หนา้ วัว น^างวั หน้าแว่น แป^น น. ช่องฝาบ้านหรอื เรือน ทีเ่ ปิดปดิ ได้ สาหรบั รบั แสงสว่างหรือให้อากาศถ่ายเทได้ แต่มิใชท่ าง หนาด น้าด สาหรับเขา้ ออก หน่าย เบื๊อ หนี แหลน่ น. กิจท่คี วรทา, กิจทจี่ ะต้องทา ว. ทาหนา้ แสดงอาการดีใจ เชน่ เขาหนา้ บาน เพราะสอบได้ท่ี ๑ ว. มีสหี น้าแสดงอาการเบ่ือหน่ายหรอื ไม่พอใจ เชน่ เขาทาหนา้ บูดเพราะเจอเร่ืองที่ไมส่ บอารมณ์ น. ส่วนเบื้องบนของหน้าอยูเ่ หนอื คิ้วขึน้ ไป น. ผู้ทีท่ าเลห่ เ์ หลี่ยมเป็นเหมอื นคนซื้อหรือคนเลน่ การพนนั เพ่อื เป็นส่ือจูงใจให้คนหลงซอื้ หรือหลง เลน่ การพนันด้วย น. ส่วนของเรือนหรอื สถานท่ีท่ยี ื่นเด่นออกมา น. เครื่องยงิ ชนิดหน่ึง มีคนั และราง ยิงด้วยลกู หนา้ ไม้ น. วา่ นชนดิ หน่ึง ใบคล้ายหน้าววั มดี อกสีงาม น. เครอื่ งโรยขนมจนี เป็นแผ่นกลม ทาด้วย ทองเหลืองหรือทองแดง ทีเ่ จาะรูทวั่ แผ่น เย็บตดิ ไว้ ตรงกลางผ้าสี่เหลี่ยมซึง่ เจาะรูให้พอเหมาะกับแผน่ ทองเหลืองหรือทองแดงนั้น, แวน่ กเ็ รยี ก น. ต้นไมช้ นิดหนึง่ ใบใหญเ่ ป็นขน มีกลิ่นฉนุ ใชท้ า ยา ถือกนั ว่าผีกลวั ใบหนาด ก. เบื่อ, จดื จาง, คลายจากความผูกพนั , คลายจาก ความรัก ก. ไปเสียให้พน้ , หลีกไปให้พ้น

ห น้ า | ๒๕๙ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย หน้ี เน^ น. เงนิ ท่ีกยู้ ืมมาจากผูอ้ ืน่ ; บุญคณุ ทผี่ ู้อน่ื ได้ทาแก่ ตน ซ่งึ จะต้องตอบแทน, สิง่ ตดิ ค้าง ยงั ไมช่ าระ หนีบ นบี้ ก. คีบหรอื บบี ให้แรงให้แนน่ ด้วยของทเ่ี ป็นงา่ ม เช่น ง่ามน้ิวมอื หรือตะไกร หนึ่ง น้ึง น. หนว่ ย, จานวนเดยี ว หนุน หนูน ก. รองไว้, รองให้สงู ขน้ึ ; ค้าจนุ , เอาใจชว่ ย หนุ่ม นุ้ม น. ชายทีม่ อี ายพุ ้นวัยเด็ก นบั ตามความนยิ มต้ังแต่ ๑๕-๓๐ ปี. ว. เรียกชายที่ยังดไู ม่แกต่ ามวัย เชน่ ดู หนู น^ุ ย ยงั หนุ่มอยู่ - เดก็ ชาย - แอนุ^ย ส. คาทีเ่ ด็กหญิงหรือเด็กชายใช้เรียกแทนตวั เอง - เด็กหญงิ - กือนุ^ย ห่ม ซือง้ม ก. ขยม่ เช่น เด็กห่มก่ิงพุทรา ห่ม ฮม้ ก. ใช้ผา้ คลมุ หรือพันส่ิงใดสง่ิ หนึง่ ทงั้ หมดหรือเพยี ง - หม่ ผา้ - ฮ้มพา บางสว่ น เช่น หม่ ผ้า หม่ สไบ เอาผ้าไปห่มต้นโพธ์ิ หมก หม็อก ก. กลบ, ซุกไว้ใต้, ฝัง หมด หมอ็ ด ก. สิ้น, จบ, ไม่มี หม่น มน้ ,มุ้น ว. มลี กั ษณะมัว ๆ หรือคลา้ ๆ (ใชแ้ กส่ )ี เชน่ สีฟา้ หม่น สเี ขียวหม่น. หมวก มว้ ก น. เคร่ืองสวมศรี ษะมีรูปตา่ ง ๆ เพ่อื เปน็ เครื่องประดบั หรือกนั แดดกันฝน หมอ่ มอ(เสียงยาว) น. เรียกลกู วัวหรอื ควายเลก็ ๆ วา่ ลูกหมอ่ (เรียกลกู ควาย “แหวะ้ ๆ, แหง้ะๆ”) หมอ้ ม^อ น. ภาชนะประเภทหนึง่ มีรูปทรงต่าง ๆ สาหรับใส่ - หม้อแกง - ม^อแกง๋ ของหรือใช้งานบางอย่าง เชน่ หมอ้ แกง หม้อขา้ ว ม^อค^าว น. หม้อสาหรบั หุงข้าว ก้นเป็นกระพุ้งเหมือนกะโล่ มีคอคอด มีฝาปิด รูปคล้ายฉ่งิ ควา่ มีปุ่มเม็ดข้างบน หมอ้ ดนิ ม^อดิน เรียกว่า ฝาละมี หม้อน้า ม^อน่าม น. ภาชนะประเภทหน่งึ ทาด้วยดินเผา น. หม้อโลหะขนาดใหญ่ ใชต้ ้มนา้ ทาให้เกิดไอนา้ หมอก มอ้ ก เดอื ดท่ีมีแรงดนั สงู เพือ่ หมนุ เครื่องจักร; อปุ กรณ์ ของเครอื่ งยนต์บางชนิด สาหรบั บรรจนุ า้ เพ่ือ หมอบ ม้อบ ระบายความร้อนของเคร่ืองยนต์ น. ละอองนา้ ขนาดเล็กมากที่มองเหน็ ไดด้ ้วยตาเปลา่ เกดิ จากการกลน่ั ตัวของไอน้า ลอยอย่ใู นอากาศ. ก. กริ ิยาทคี่ ้เู ข่าลงและยอบตัวให้ทอ่ นแขนสว่ นล่าง ราบอยู่กบั พนื้

ห น้ า | ๒๖๐ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย หมอ่ ม มอ้ ม น. คาท่ีใช้นาหนา้ ชอื่ หญงิ สามัญทเี่ ปน็ ภรรยาของ เจา้ ฟ้า พระองคเ์ จ้า และหม่อมเจ้า, ยศของหมอ่ ม หมกั แฉ่ ราชวงศท์ เ่ี ล่ือนขึน้ เป็นหมอ่ มราชนกิ ลุ หมดั เหาหมา ก. แชไ่ ว้, เก็บท้ิงไว้ หมนั่ มน้ั ,จดั น. แมลงชนิดหนงึ่ ตวั เล็กๆ กระโดดไกล ชอบอยู่ - ขยันเรยี น - มน้ั เรยี น ตามตัวสัตวเ์ ช่นสนุ ขั และแมว หมน้ั ม^ั น ก. ขยนั , ทาหรือประพฤติบ่อย ๆ อย่างเปน็ - แหวนหมั้น - แหวนมั^น ปรกติสมา่ เสมอ, เช่น หมน่ั ทาการบ้าน หม่ันมาหา - คูห่ ม้ัน - โขม่ ั^น,โตะ๊ หนัง ก. มอบสิ่งของให้ฝา่ ยหญิงเป็นการผกู มดั วา่ จะ - ทองหมัน้ - ทองหมน่ั แต่งงานดว้ ย ของทม่ี อบนน้ั เรียก ของหม้นั มี หมาก ม้าก แหวนหม้นั ทองหมัน้ เปน็ ต้น หมากเก็บ โหลกแกบ็ หมากขุม โหลกหรา่ ย น. ช่ือตน้ ไม้ชนดิ หนง่ึ มีผลฝาด ใช้เค้ยี วกินกับพลู; เคร่ืองเค้ยี วทีป่ ระสมกนั มี หมากพลู ปนู ยา หมากผู้ ม้ากโพ น. การเลน่ ของเด็ก เล่นดว้ ยเมด็ กรวด หรือลกู ไม้ หมากเมีย มา้ กเมีย โยนแล้วใชม้ อื เก็บขึ้น หมากรุก ม้ากรุ่ก การละเล่นชนิดหนึ่งของภาคใต้ รางหมากขุม เป็น รูปเรือทาจากไม้ ยาวประมาณ ๑๓๐ เซนติเมตร หมาด ม้าด,มา้ ดๆ กว้างประมาณ ๒๐ เซนติเมตร มีหลุมเรยี งเปน็ ๒ หมานุ้ย หมาหมุย่ แถว หลมุ กว้างประมาณ ๗ เซนตเิ มตร ลึก ประมาณ ๔ เซนตเิ มตร มีด้านละ ๗ หลมุ เปน็ การละเล่นพื้นบ้านของคนในสมยั ก่อน การเลน่ หมากขุมจะเล่นในยามว่างจากการทางาน เล่นได้ ทงั้ เดก็ และผใู้ หญ่ เปน็ การพักผอ่ นหยอ่ นใจ จึงเลน่ ไดท้ ั้งวัน มีลกั ษณะรูปรา่ งคล้ายเรอื มีหลมุ ฝ่ายละ ๗ น. ตน้ ไมช้ นดิ หนงึ่ ใชท้ ายา, พันธุใ์ บแดง เรียก หมากผู้, พนั ธุ์ใบกว้าง เรียก หมากเมยี น. ตน้ ไมช้ นดิ หนง่ึ ใช้ทายา, พันธุ์ใบแดง เรยี ก หมากผู้, พนั ธุใ์ บกว้าง เรยี ก หมากเมยี น. การเลน่ ชนิดหนง่ึ ใช้ตัวหมากซง่ึ มีรปู และชอื่ ตา่ งกนั ได้แก่ ขนุ เรือ ม้า โคน เมด็ และเบยี้ เดิน บนกระดานสเี่ หล่ยี มจตั ุรสั แบง่ เป็น ๖๔ ตาเท่า ๆ กนั เรียกวา่ กระดานหมากรุก ว. แห้งไม่สนิท, เกอื บแห้ง, เชน่ ผา้ นยี้ งั หมาดอยู่ น. ไม้เถาชนดิ ใหญ่ ฝักแบนใหญ่ ชนิด เลก็ ฝกั กลม ทัง้ ๒ ชนิดฝักเปน็ ขนคนั มาก.

ห น้ า | ๒๖๑ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย หมา้ ย ม^าย ว. คู่ครองของผู้ชายหรือผู้หญิง ตายหรือแยกทาง - พ่อหม้าย - ผอ่ ม^าย กนั - แมห่ มา้ ย - แหมม่ ^าย หมารา่ หมาหร่า,แมงก๊อด น. ชอื่ ต่อหลายชนดิ ใชด้ ินเหนยี วทารังขนาดกาป้นั หรอื เล็กกว่าตดิ ตามฝา้ คาน เสาบา้ น หรอื บริเวณที่ หม่ิน ม้นิ รม่ อ่ืน ๆ ในรังมหี นอนหรือเหยือ่ ทถ่ี ูกต่อยใหส้ ลบ - หมิ่นประมาท - ม้ินปราม้าด เพ่อื เปน็ อาหารของลูกอ่อน ก. แสดงกิรยิ าทา่ ทาง พูดจา หรือเขยี นเป็นลาย หม่ี มี ลักษณ์อกั ษร เปน็ เชงิ ดูถกู วา่ มีฐานะต่าตอ้ ยหรือไม่ ดจี ริงไมเ่ ก่งจริง หมน่ื มื้น น. เรียกแป้งขา้ วเจ้าที่โรยเปน็ เสน้ ลงในน้าเดอื ดพอสุก หมนุ มนุ้ แลว้ นามาตากแหง้ วา่ เสน้ หม่ี, ช่อื อาหารประเภทหนงึ่ หมสู ัง บ่ือลงั ท่ีทาด้วยเสน้ หมี่ เช่น หม่กี รอบ หมีก่ ะท.ิ หมู่ โม้ น. ชอ่ื ตาแหนง่ บรรดาศักดริ์ องขุนลงมา. หยก หย็อก ก. เวียน, หนั ไปโดยรอบ น. ชะมดชนดิ หน่งึ มที างปักษ์ใต้ หยง่ โยง้ น. กลมุ่ , พวก, หมวด น. หนิ มีราคาอย่างดีชนดิ หนง่ึ เน้ือแขง็ ละเอียดเปน็ หยด หย็อด มัน อย่างดีมักสเี ขยี วหรือขาว. ก. ทาใหฟ้ ูขนึ้ , ทาใหพ้ องข้ึน, ทาให้ตง้ั ขน้ึ , ไมใ่ ห้ หยวก ยว้ ก แน่น. ว. ฟ,ู ไม่แนน่ , พอง, กระจาย หยอก ย้อก น. เมด็ เลก็ ๆ (ใช้กบั น้า). ก. ตกเปน็ หยาดเปน็ เม็ด, ทาให้ตกเปน็ หยาด หยอง หย็อง น. ลาตน้ กลว้ ย; แกนอ่อนภายในลาต้นกลว้ ย หยอ่ ง เซ^ี ยน ก. เลน่ หรอื ลอ้ ไม่จริงจัง. ว. ใชใ้ นประโยคปฏิเสธ หมายความวา่ มาก เช่น เก่งไม่หยอก คือ เก่งมาก หรือ เน่าะ,เหรอ,เร่อะ,เรอ้ ก. กลัว, ขนหวั ลุก - ไม่ไปหรือ - ม^ายไปเ๋ น่าะ น. เคร่อื งรองรับ, สง่ิ สาหรับใสห่ มาก พลู มีรูป - ไม่ไปหรอกหรือ - ม^ายไปท๋ ีเหรอ เหมอื นถว้ ยมตี นี โดยมากทาด้วยทองเหลือง - จะไปแลว้ หรอื - จีไปแ๋ ลว่ เรอ่ ะ สัน. คาเช่ือมความบอกคาถาม เชน่ ไปหรอื ; คา - ไปแลว้ หรือ - ไป๋แล่วเรอ้ บอกความให้กาหนดเอา เชน่ ดาหรอื แดง. - สดี าหรอื สีแดง - สีดาเหรอสีแดง๋ หรู,หรูหรา งามแรง ว. สวยงามดว้ ยการรจู้ ักประดบั ตกแตง่ เกนิ กว่าปรกติ ธรรมดา เชน่ แต่งตวั สวยหรู จดั หอ้ งเสยี หรหู รา

ห น้ า | ๒๖๒ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย หลงๆลืมๆ งาง้ดู ก. หายไปจากความจา, ไม่อาจระลึกได้(ใช้กับ คนชรามากๆ) หลด หล็อด น. ช่อื ปลาน้าจดื ชนดิ หนึ่ง ตวั แบนๆ ยาว ปาก แหลม หล่น ลน้ ก. ตกลงมา, รว่ งลง หลบ สอ่ น,ลั่กส่อน,แอ๊บ ก. หลกี , เล่ียงไม่ให้พบ, เลีย่ งไม่ใหถ้ กู เชน่ หลบ ลูกปนื ; แอบ เชน่ หลบเข้าหลังตู้ หลบ หล็อบ ก. ปกคลมุ หลุบลงมา (ใช้เฉพาะการมุงหลงั คาตรง - ปดิ หลงั คา - หลอ็ บหลังคา อกไก)่ หล่ม ซือหลุด น. ท่มี ีโคลนลึก, ที่ลุ่มด้วยโคลน - รถตดิ หลม่ - รอ็ ดตดิ ซือหลดุ หลอ งอเง้าะ(ทับศัพท์มลายู) ว. เรียกฟนั ทม่ี ีช่องว่างระหวา่ งฟนั ซง่ึ เกดิ จากฟัน หลดุ กรอ่ น หรือหักจนถงึ โคนฟนั วา่ ฟนั หลอ. หล่อ งาม ว. รูปรา่ งดี หลอ่ ลอ้ ก. ทาให้เปน็ รปู ตามแบบพิมพ์ หลอก ลอ้ ก ว. ลวง, หลอน. ก. ทาให้กลวั , ทาให้ตกใจ, ทาให้ เข้าใจผดิ ; ปด หลอด ลอ้ ด น. ของกลมยาวเลก็ ๆ ทม่ี ีรตู ลอด เชน่ หลอด ตะเกยี ง หลับ โธเ่ ลือด ก. นอนหลบั นาน,เกยี จครา้ น หลวั กือฉะ น. ตะกรา้ ใหญ่รปู สงู ๆ ชนดิ หนงึ่ หลาบ ล้าบ ก. เข็ด, ขยาด - หลาบจา - ลา้ บจา หลว่ิ ลว้ิ ว. หลว่ิ ตา คือ ดูด้วยตาขา้ งเดียว - หล่วิ ตา - ลิ้วตา๋ หลีก ลก้ี ,แหวะกัน ก. หลบสิง่ ที่กดี ขวาง, เลยี่ ง, ขยบั ไปให้พ้นทีเ่ ดิม, ให้ทาง หลมุ ล้มุ น. ทซ่ี ่งึ มลี ักษณะเปน็ บ่อ มักมีขนาดเล็กและตื้น, ที่ ซง่ึ ขดุ ลงไปในพ้นื ดิน มีลกั ษณะตามต้องการเพื่อ หลู่ ล็อบล,ู่ พายล็อบ วตั ถปุ ระสงค์อย่างใดอย่างหนึง่ เชน่ หลมุ เสา หลุม ห่วง ฮ้วง เผาถา่ น ก. ลบคณุ , ดูถกู , ไมน่ บั ถอื . หลู่หล่ี หวด ตรว๊ ด,ซว้ ด น. เครอ่ื งคลอ้ ง เช่น หว่ งประต,ู ของทเ่ี ป็นวง. ก. ผกู พัน, กังวลถงึ , มีใจพะวงอยู่ หวด ฮ้วด น. ภาชนะอยา่ งหนึ่งสาหรบั นงึ่ ของ ทาด้วยดนิ เผา ไมไ้ ผ่สาน ก. ฟาด, ตีแรง ๆ, โบย

ห น้ า | ๒๖๓ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย หว้ น ฮ^วน ว. ส้นั ๆ, ไมม่ หี างเสียง, เช่น พดู ห้วน ๆ หวย โหย น. ชอ่ื การพนัน ทายตวั เลข หวย ล้อตเตอรี น. สลากกนิ แบ่ง ห้วย ฮ^วย น. แอง่ น้าลกึ กว้างมีทางน้าไหลจากภเู ขามาขังอยู่ ตลอดปี หรอื แห้งบ้างเป็นบางคราว หวอด ว้อด น. ฟองนา้ ท่ีปลาบางชนดิ เช่น ปลากดั ปลากริม พน่ ไวส้ าหรบั เกบ็ ไข่ หวน่ั วั้น ก. สั่น, สะเทอื น, พรน่ั ใจ - หว่ันใจ - ว้นั ใจ๋ - หวน่ั ไหว - วนั้ ไหว ก. เปล่งเสียงแสดงความขบขัน ดีใจ ชอบใจ, หวัวรอ่ ,หววั เราะ หววั ,หวัวหรอ่ หวั เราะ ก็วา่ น. ตน้ ไม้ชนดิ หน่งึ ผลเล็กๆ เมือ่ สุกมสี มี ่วงแก่ หว้า ว^า รบั ประทานได้ ก. สะดงุ้ กลวั , กริ่งเกรง, เสยี ว, หวัน่ หวาด ว้าด,เสียว ก. โปรย เช่น หวา่ นทาน, สาดใหก้ ระจาย, หวา่ น วา้ น เช่น หวา่ นขา้ วเปลือก, และหมายความวา่ แจกจา่ ย ไปทั่ว ๆ เชน่ หว่านเงนิ หวดิ แฉ็ด,เช้ียด,เก๊ีอบ,แข่ ว. เฉยี ด, จวนเจียน, เกือบ, เชน่ หวิดถกู ลอตเตอร่ี หวี่ แมงมี้ น. ชือ่ แมลงชนิดหนึ่ง เรยี กชอื่ ตามเสียง ตัวเล็กกว่า แมลงวัน ชอบตอมของบดู เนา่ . หวีด วี้ด น. เคร่อื งสาหรับใชเ้ ป่าให้มีเสียงดงั เรียกว่า นกหวดี . ว. มเี สยี งรอ้ งดังเชน่ น้นั โดยมากเป็นเสยี ง หวดู วู้ด ผู้หญิง น. เครื่องเปดิ ไอนา้ ให้มีเสยี งดัง. ว. เสียงเชน่ เสียง หอ หอ เปิดหวดู - เรอื นหอ - เรนิ หอ น. เรือนท่ีคบู่ า่ วสาวอยู่ หอ่ ฮ้อ ก. พนั หรอื หุ้มสง่ิ ของดว้ ยใบไมห้ รือกระดาษ; ห่อหมก ฮ้อหม็อก ลักษณนามเรยี กของทห่ี ้มุ ด้วยใบไมห้ รือกระดาษ เชน่ ขนมหอ่ หนึง่ ข้าว ๒ ห่อ ห้อ ฮ^อ น. ชอ่ื กับข้าวชนดิ หนึง่ ใชน้ ้าพรกิ กับเน้ือปลา กวน - ห้อเลือด - ฮ^อเหลอื ด กับน้ากะทมิ ผี ักรองแล้วหอ่ น่งึ หอก ฮอ้ ด ก. ฟกเลอื ด น. อาวุธสาหรบั แทงชนิดหนึง่ ทาด้วยโลหะ มดี า้ ม ยาว

ห น้ า | ๒๖๔ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย หอง ฮ^อง - หมูหอง - หมูฮ^อง น. ชอ่ื แกงอยา่ งจีนชนิดหนงึ่ ใช้เนอ้ื หมู ต้มกบั ห้อง ฮ^อง ดอกไมจ้ ีนหรอื หน่อไมแ้ หง้ และถัว่ ลิสง หอ่ น ฮอ้ น น. ทก่ี ัน้ เปน็ ส่วนของเรือนหรือตกึ ฯลฯ; ตอน; ช้ัน หอบ ฮ้อบ ว. เคย หอม หอม หอมหวั ใหญ่ กือเทียมย้าย น. ของเชน่ ฟืนหรอื ผักหญา้ ท่ีรวมกันขนาดเต็ม ๒ แขนรวบได.้ ก. เอา ๒ แขนรวบสง่ิ ของไป; หายใจ หอ้ มลอ้ ม ล่อม,ลอ่ มหน้าล่อมหลงั , ถีด่ ้วยความเหนอ่ื ยหรืออ่อนเพลีย ฮ^อมล่อม หอ้ ย ฮ^อย ว. มีกลิน่ ดี หัน ฮน้ั น. ชือ่ ไม้ลม้ ลุกมหี ัวหลายชนดิ มีกลน่ิ ฉนุ ใชป้ รงุ อาหาร หน่ั ฝาน ก. โอบลอ้ ม, แวดล้อม, เช่น ฝงู ชนห้อมล้อมดารา หัวกะทิ หวั กอื เถะ ภาพยนตรช์ อื่ ดัง หัวโจก หวั โจ๊ก หัวปลวก หวั ปล๊วก ก. แขวนติดอยู่ เช่น หอ้ ยอบุ ะ, ปล่อยหรอื หย่อนให้ หัวปลี ปลีกล^วย แขวนติดอยู่ เช่น นงั่ หอ้ ยเทา้ หวั ปี หัวป๋ี ก. ผนั ร่างไปทางใดทางหนง่ึ เช่น หนั ซ้าย คือ ผนั หวั แมต่ นี ,หวั แม่เทา้ หวั แหมต๋ นี รา่ งไปทางซ้าย หันขวา คือ ผนั ร่างไปทางขวา,หมนุ หัวแม่มือ หัวแหมม่ ือ เช่น หนั หนา้ มาทางน้ี; เปลี่ยนใจ เช่น หนั ไปเขา้ กบั หวั รนั้ ด^ื อแรง ศตั รู หัวเราะ หวั หร่อ ก. เอาของวางลงบนท่ีรองรบั แล้วตดั ให้เป็นชนิ้ เล็ก หัวเรอื ใหญ่ หัวเรอื ยา้ ย ๆ หวั เรอ่ื ง หวั เหรอ่ื ง น. กะททิ ่ีค้ันครัง้ แรก หวั หงอก หวั ง้อก น. ผนู้ าคนอน่ื ประพฤติเกเร. ว. เปน็ โจกกว่าเพ่ือน น. จอมปลวก, รังปลวกทีเ่ ป็นดนิ สูงข้ึน น. ดอกของกล้วยที่ยังมีกาบหุ้มอยู่ ซงึ่ อยถู่ ดั จาก กล้วยตีนเต่า ว. ทแี รก, เกดิ กอ่ นเพื่อน, เชน่ ลกู คนหวั ปี น. น้ิวใหญ่ของตีน (เหมือน หัวแมเ่ ทา้ ) น. นวิ้ ต้นของมอื , (ปาก) นิ้วโป้, นวิ้ โปง้ ว. พูดไม่เชอ่ื , ห้ามยาก ก. เปลง่ เสยี งแสดงความขบขัน ดีใจ ชอบใจ น. ผอู้ อกรับแทนผอู้ ื่นเสียเอง, ผ้จู ัดการทุกอย่างให้ ผู้อื่นดว้ ยตนเอง, ผ้ทู ช่ี อบเจา้ กี้เจา้ การทาเร่ือง ตา่ งๆ เสยี เอง น. ถอ้ ยคาหรือวลีที่แสดงสาระสาคัญของเร่ืองซ่ึง เขยี นไว้ทตี่ น้ เรื่อง น. หวั ท่ีมผี มเปล่ียนจากสเี ดมิ เปน็ สีขาว, และ หมายถงึ คนแก่.

ห น้ า | ๒๖๕ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย หวั หน้า หัวน^า น. ผู้เปน็ ใหญใ่ นหมู่หน่งึ ๆ หัวหมนุ หวั มุน้ ก. งง, สับสน, หัวหมุนเปน็ ลกู ขา่ ง ก็วา่ หัวหอม กือเทยี มแต๋ง หวั ไหล่ หัวบ๊า ช่อื ไมล้ ม้ ลุกมีหัวหลายชนดิ ในสกุล กลิ่นฉนุ ใชป้ รุงอาหาร หวั อก หัวออ็ ก น. จะงอยไหล่, แงบ่ า่ หัวออก หวั อ็อก น. สว่ นเบ้อื งบนของอกในระดับหวั ใจ; (ปาก) - มว้ นหวั ออก - มว่ นหวั อ็อก สภาพทน่ี า่ เห็นใจ เชน่ หวั อกแมค่ ้าหัวอกคนจน หวั ออ่ น หัวออ๊ น น. หัวของตวั หนังสือทม่ี ้วนออกนอกเสน้ กรอบของ ตวั อกั ษร เช่น ตัว พ ตวั ภ หากิน หากนิ ว. ว่าง่าย, สอนงา่ ย, เชน่ เขาเป็นคนหัวออ่ น บอก อะไรกเ็ ชอื่ , ก. ยอมอ่อนตามง่าย เช่น เดก็ คนนี้หัว หาเรอ่ื ง หาเหร่อื ง อ่อนมาก พอชี้แจงให้เขา้ ใจก็เปลย่ี นความคิดทันที ก. ทางานเลย้ี งชวี ิต, หาเลย้ี งชพี , เชน่ เขาหากนิ หาเหตุ หาเฮ้ด ด้วยการประกอบอาชพี สจุ ริต หาวา่ หาหวา่ ก. ทาให้เกิดเหตุ เชน่ อย่ดู ี ๆ กไ็ ปหาเร่ือง, เอาความไมด่ ี หา่ ฮ้า มาให้ เช่น เดก็ คนนี้หาเรอ่ื งใหป้ วดหวั อยู่เรือ่ ย; หาสาเหตุ เพื่อทาสง่ิ ใดส่งิ หน่ึง เช่น หาเรอ่ื งกนิ เหล้ากัน; ชวนววิ าท ห้า ฮ^า เชน่ พวกเราน่ังอย่ดู ี ๆ มาหาเรือ่ งกันได้ - วันทห่ี ้า - วันเถฮ่ ^า - ห้าแตม้ - ฮ^าแต^ม ก. คอยยกข้อผิด, จับผดิ , เช่น เขาชอบหาเหตฉุ ัน - ซีหา้ - ซีห่า อย่ตู ลอดเวลา; หาสาเหตุ, หาท่ีมา, เชน่ ไฟไหม้ครั้ง หาก ฮ้าก นหี้ าเหตุไม่ได้; ข้ออา้ ง เชน่ เขาหาเหตุลาหยดุ งาน ก. กลา่ วหา หางแขง็ หางแขง น. ผีจาพวกหนึ่ง ถือกันวา่ ทาให้คนเป็นโรคลงราก หรือโรคตดิ ตอ่ ร้ายแรง เลยเรียกโรคเหล่านวี้ ่า โรค หา่ ; จานวนน้าฝนทีต่ กลงมากๆ โบราณใช้กาหนด เตม็ บาตรทร่ี องกลางแจ้ง เรียกว่าหา่ หนึ่งๆ น. จานวนนบั อยใู่ นระหวา่ ง ๔ กับ ๖ ก. โบราณใช้เปน็ กริยานเุ คราะหว์ า่ พึง, ควร, ว. จาก, แยกออกไปอีกสว่ นหน่งึ , เช่น ออก หาก ต่างหาก. สัน, ถ้า, แม้; เผอิญ น. ชอ่ื ปลาทะเลชนดิ หนึ่ง ลาตวั เพรียว แบนข้าง เลก็ นอ้ ย คอดหางแคบมาก เป็นเหลยี่ มแขง็ ดูคลา้ ย ขาไก่ เกล็ดเลก็ แตเ่ ฉพาะทีอ่ ยู่ในแนวเสน้ ขา้ งตวั จนถงึ ขา้ งหางขยายกว้าง ท่ขี อบแผ่นปิดเหงอื กมจี ุด ดาใหญ่ วา่ ยน้าเรว็ อยเู่ ปน็ ฝูงใกลผ้ ิวนา้

ห น้ า | ๒๖๖ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย หางจระเข้ หางจอื เค หางนกยงู หางน็อกยูง น. ช่ือวา่ นชนดิ หน่งึ มใี บเปน็ ทางจักๆ ยาวเรยี ว หางปลา หางปล๋า คล้ายหางจระเข้ มียางและเมือกใช้ทายาได้ หางเปยี หางเปยี๋ น. ชอ่ื ไมพ้ ุ่มชนดิ หนง่ึ ลาตน้ และกง่ิ มหี นาม ดอกสี หางว่าว หางหง่าว แดง เหลอื ง หรือชมพู หา่ ง ฮา้ ง ห้าง ฮ^าง น. ช่อื พัดชนิดหน่งึ ทปี่ ิดด้วยกระดาษเปน็ ตน้ ลงบน โครงพดั รปู คลา้ ยหางปลาชอ่ นทแ่ี ผ่ออก เรียกวา่ หาด ฮา้ ด พดั หางปลา; ช่อื พลวั่ ชนดิ หนึ่ง ปลายบากเขา้ เปน็ รูปคล้ายหางปลาทู ใชข้ ดุ ดิน เรยี กวา่ พลวั่ หาง หา่ น ฮา้ น ปลา; ตวั ไมส้ าหรบั ชว่ ยยดึ ตวั ไมส้ ว่ นโครงหลังคา หาบ ฮ้าบ เรือนบางตัวใหม้ ั่นคง ห่าม ฮา้ ม น. ผมทไ่ี วย้ าวบรเิ วณท้ายทอย, ผมที่ถกั หอ้ ยยาวลงมา ห้าม ฮ^าม หายกนั หายกนั น. (โบ) กระดาษแผน่ ยาวอย่างหางของว่าวปักเป้า, หายขาด หายขา้ ด บญั ชรี ายชื่อคนหรือรายการสิ่งของเป็นต้นที่ยาวยืด หายตัว หายตัว ว. ไกล เชน่ ห่างหูห่างตา บ้านอยู่หา่ งถนนมาก, บางที ใชเ้ ขา้ คูก่ นั เปน็ หา่ งไกล; ไม่ชิด เชน่ ญาตหิ า่ ง ๆ น. กระท่อมที่ทาไวเ้ ฝา้ นาเฝา้ สวน หรือที่พกั เล็ก ๆ ชัว่ คราว; ทซ่ี ่ึงทาไว้บนตน้ ไม้ในปา่ สาหรบั คอย เฝ้าดูเหตกุ ารณห์ รือดกั ยิงสัตว์, สถานทจี่ าหนา่ ย สนิ ค้า, สถานท่ีประกอบธุรกจิ น. เนินที่ลาดลงไปในน้าหรือบรเิ วณทต่ี นื้ เขินเปน็ เนินอยู่กลางน้า ส่วนมากเปน็ เนนิ ทราย, ท่ีเป็นเนนิ กรวดหรือเนนิ หนิ น. ชอื่ นกจาพวกหนึ่ง คอยาวกวา่ คอเป็ดแตส่ นั้ กวา่ คอหงส์ทารังบนดิน กินพืชและสตั ว์เลก็ ๆ น. ชอ่ื มาตราน้าหนัก คือ ๕๐ ชง่ั เปน็ ๑ หาบ = ๖๐ กโิ ลกรมั ; จานวนของท่พี อจะหาบไปได้. ก. เอาของ หอ้ ยปลายคาน ๒ ขา้ งแล้วแบกกลางคาน พาไป ว. จวนสกุ (ใชแ้ กผ่ ลไม้) ก. หวงกนั ไว้, ปิดไว้, ไมอ่ นุญาต, ใหเ้ วน้ กระทา ก. หมดภาระท่ีจะเก่ียวข้องกัน, ไดท้ าเหมอื นๆ กัน แล้วทั้ง ๒ ขา้ ง ก. หายสนทิ ก. ทาใหไ้ ม่เห็นตัว เชน่ บางคนเชือ่ วา่ มเี วทมนตร์ทาให้ หายตวั ได,้ มักใชค้ ู่กับ ล่องหน เป็น ลอ่ งหนหาย ตวั หมายความวา่ ไมป่ รากฏตวั ใหเ้ ห็น; และ หมายความวา่ หลบล้หี นหี นา้ เช่น เผลอแผล็บเดียว เขากห็ ายตวั ไปแลว้ , หายหนา้ หรือ หายหัว กว็ ่า

ห น้ า | ๒๖๗ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย หายใจ หายใจ๋ ก. กริ ยิ าทท่ี าให้อากาศเข้าสูแ่ ละออกจากปอด, ยัง หายหนา้ หายน^า มีชีวติ อยู่ เชน่ คนเจบ็ ยังมีชีวติ อยู่; และหมายความ ว่า หมกมุ่นไปในทางใดทางหน่งึ เชน่ หายใจเปน็ หายปว่ ย ทอ้ ย เงิน หายหว่ ง หายฮว้ ง หา้ ว ฮ^าว ก. ไม่ได้พบหนา้ กัน เช่น ไมไ่ ด้พบกันเสียนาน หาย หิงห้อย,ห่ิงห้อย ฮง้ิ ฮ^อย หน้าไปไหนมา, หลบลห้ี นหี นา้ เช่น ตง้ั แตย่ มื เงินไป แล้ว เขาก็หายหนา้ ไปเลย หิ้ง ฮิ^ง หิน หีน ก. หมด หรอื พน้ จากโรค หิมพานต์ ป๊าหิมม่ะพาน หว้ิ ฮิ^ว ก. ไม่ตอ้ งเปน็ หว่ งอีกแลว้ , ไม่ต้องกังวลถึงอีกแล้ว หีบ ฮี้บ หดื ฮ้ืด ว. แกจ่ ัด ในคาวา่ มะพร้าวหา้ ว น. ชอื่ แมลงปีกแข็งขนาดเล็กหรือขนาดกลางหลาย หืน หมนิ คือหมวน ชนดิ สามารถเปล่งแสงกะพริบเห็นไดช้ ดั เจนใน หื่น เฆฮ่ียน,ย้ากแรง เวลากลางคืน หอื หอื ห้ือ ฮอื น. ท่ีวางของซงึ่ ติดไวต้ ามขา้ งฝา หงุ หูง น. ธาตแุ ข็งชนดิ หนึ่งประกอบเปน็ ภูเขา หุน หุน,ฮุ^น น. ชื่อป่าหนาวแถบเหนอื ของอนิ เดยี หุ่น ฮุน้ ก. ถอื ของห้อยไวป้ ลายมือ, หอ้ ยไป, ถอื ไป น. ภาชนะใสส่ งิ่ ของ รปู ทรงส่ีเหล่ยี มเป็นต้น มฝี า น. ชอื่ โรคหลอดลมอกั เสบเร้ือรงั ชนิดหนึ่ง เกดิ จาก หลอดลมตอบสนองต่อสิ่งเรา้ อย่างเฉียบพลนั และ รนุ แรงกวา่ ทีเ่ กิดขน้ึ ในคนท่ัวไป ทาให้หลอดลมตบี แคบลงจนเกิดอาการหายใจไม่สะดวก ว. มกี ล่นิ เหม็นอยา่ งกลิ่นน้ามันมะพร้าวเป็นต้นที่ ทง้ิ ไว้นาน ๆ ก. มีความอยากอย่างแรงกล้า (มกั ใช้ในทาง กามารมณ)์ อ. คาออกเสยี งถามหรือแสดงว่ายังไม่ได้ยิน อ. คาทเี่ ปล่งออกมาแสดงความรับรู้ ก. ทาให้ส่ิงใดส่ิงหนง่ึ สุกดว้ ยวธิ ตี ม้ หรือเค่ียว เชน่ หุงข้าว น. ช่ือมาตราวัดหรอื ตวงของจีน ๑ หุน เท่ากับ .๓๓๓๓ เมตร หรือ .๓๑๒๕ กรัม, ๑๐ หลี เป็น ๑ หุน, มาตราชงั่ ทองคาซึ่งมีกาหนด ๕ หุน เท่ากับ ๑ เฟื้อง น. รูปตุก๊ ตา, รูปทจี่ าลองจากของจริงต่างๆ; รปู ป้นั หรือแกะท่ที าโกลนไว้เพื่อเป็นแบบช่ัวคราว; การเล่นมหรสพท่ีใชร้ ูปหุ่นแสดงเปน็ เรอื่ งราว

ห น้ า | ๒๖๘ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย หุ้น ฮุ^น น. ส่วนทีล่ งทนุ เท่ากนั ในการคา้ ขาย; (กฎ) หน่วย หนุ้ ส่วน ฮุ^นซว้ น ลงทุนแตล่ ะหนว่ ยที่มีมลู ค่าเท่า ๆ กนั ซง่ึ รวมกนั ใจ๋กือดว๊ น เปน็ ทนุ เรือนหนุ้ ของบริษทั จากดั หุนหนั ฮุ^ม หุ้ม น. ทนุ ที่เขา้ กนั เพ่ือทาการต่าง ๆ เชน่ ค้าขาย; ฮุ^มกลอ๋ ง (ปาก) ผู้เป็นหุ้นส่วน หุม้ กลอง หูกวา๋ ง ว. ไม่ยง้ั ใจ, ไม่รง้ั รอ, ใจเรว็ หูกวาง หหู รูด หูรูด ก. เอาส่งิ ท่เี ป็นแผ่นโอบคลุมอีกสิ่งหนึ่ง, อาการทสี่ ่ิง หหู นว้ ก ซ่ึงมลี กั ษณะเปน็ แผน่ กาบหรือเปลือก โอบคลุมของ หหู นวก บ่อื ดนั อกี ส่ิงหนึ่ง เชน่ หนังห้มุ กระดูก หูหนาตาโต, น. ดา้ นหวั หรอื ด้านท้ายของโบสถ์ วหิ าร, ถา้ เปน็ หูหนาตาเลอ่ ดา้ นหวั หรือดา้ นท้ายของเรือนฝากระดาน เรยี กว่า หูหว้ิ ดา้ นสกัด หู่ น. ชื่อต้นไมช้ นดิ หนึง่ ใบใหญ่แตกก่ิงเปน็ ชนั้ ๆ หูก หูด น. รูที่ร้อยเชือกสาหรบั ชกั ปากถุงให้ติดกัน; ปาก เห่ ช่องทวารหนกั ทกี่ ลา้ มเนอื้ รัดตัวเขา้ มาคลา้ ยปากถงุ ทีร่ ูด, เรียกผ้ทู ่ีพดู พลา่ ม พูดพล่อย หรอื พูดโดยไม่ยั้งคดิ เสยี ก่อน เหงา ว่าอะไรควรพูดหรอื ไมค่ วรพดู ว่า ปากไม่มหี ูรดู เหมา น. หทู ่ีขาดสมรรถภาพในการได้ยินเสยี ง, และ เหง้า หมายความวา่ ฟังอะไรไม่ได้ยิน เหงื่อ - เหงื่อโทรมกาย น. ช่อื โรคเรอ้ื น หูฮิ^ว น. หูส่ิงของท่ที าไวส้ าหรับหิ้ว ฮู้,หอ็ ด,ใจเ๋ ฮย้ี ว ก. หอ่ เหย่ี วไม่ช่ืนบาน, สลดใจ, เช่น เห็นสภาพ โอก้ บา้ นเมืองทรุดโทรมแลว้ ใจคอหดหู่. ว. อาการทีร่ ู้สึก ฮู้ด,กอื ตว๊ ย,กือตุด ห่อเหีย่ วไม่ช่นื บาน เช่น วนั น้เี ขาพบแตเ่ รือ่ งเศรา้ ๆ หลอ๊ ม จึงรู้สึกหดหู่ เบื๊อ น. เคร่ืองทอแบบพื้นเมือง บอหรอง น. โรคผวิ หนงั ชนิดหน่ึงเปน็ ไตแข็ง ง่าวบวั เง้ือ ก. รอ้ งเพลงทานองหนึ่ง. น. เพลงชนดิ หนึง่ สาหรับ - เงือ้ แต๊กพล้ะ รอ้ งเมื่อเวลากล่อมเด็ก หรือเม่อื พระเจ้าแผน่ ดนิ ประทับเรือพระทน่ี ่งั ว. เปลี่ยวใจ, เปลา่ เปลีย่ ว, ไม่คกึ คัก ก. รับรวมท้ังหมด, รวมเอามา, รวมให้ไป, รวม กันลงความเหน็ เอา น. โคนของพืชทเ่ี ป็นหัวจมอยู่ในดนิ เช่น เหง้าบวั น. น้าที่ซึมออกจากกายด้วยความรอ้ น, มักใชพ้ ูด กันวา่ เหื่อ

ห น้ า | ๒๖๙ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เหงือก เง้อื ก น. เน้อื ทหี่ ้มุ โคนฟนั ; อวัยวะของสัตว์ทีใ่ ช้หายใจ เห็จ,ระเหจ็ รอ่ื แหด็ ในน้า เหด็ แหด็ ก. ไปอยู่ในท่ที ี่ไม่สมควร เชน่ ระเห็จขึน้ ไปอย่บู น ยอดไม.้ เหน็ เหน็ น. พืชชนิดหน่งึ ซึง่ ข้ึนตามดินและตามต้นไม้ มี - เหน็ กบั ตา - เหน็ กับตา๋ หลายชนิด เชน่ เห็ดขอนไม้ เห็ดหอมเห็ด เห็นขี้ดีกว่าไส้ เห็นคี^ดกี ว๊าซ^าย มะเขือ เหด็ โคน เห็นคุณคา่ เห็นคุณข่า ก. อาการของตาท่ปี ระสบรูป, ปรากฏแกต่ า, เห็นชา้ งขีข้ ี้ตามช้าง เหน็ ชา่ งคคี ตี า๋ มช่าง ปรากฏแก่ใจ, คดิ รู้ เหน็ ดี เห็นดี (สานวน) ก. เหน็ คนอนื่ ดีกว่าญาตพิ น่ี ้อง เหน็ ดาเหน็ แดง เห็นดาเหน็ แด๋ง ก. เล็งเหน็ ถึงสง่ิ ดีของสง่ิ ใดสง่ิ หน่ึง เหน็ ใจ เหน็ ใจ๋ (สานวน) ก. ทาเลยี นแบบคนใหญ่คนโตหรอื คนมงั่ มีทัง้ ๆ ทต่ี นไม่มีกาลงั ทรัพย์หรือความสามารถพอ เหน็ดเหนอ่ื ย แหน็ดเนอื้ ย ก. เหน็ ประจกั ษ์ในอานาจ (มักใชใ้ นการขเู่ ด็กหรือ เหน็บ แหน็บหมีด ผนู้ ้อย) เช่น เดยี วก็ไดเ้ ห็นดหี รอก ว. ถงึ ที่สุดจนรู้ความจริงวา่ ดีหรือช่ัว ผิดหรือถกู เหนบ็ แหนด็ ก. เหน็ น้าใจว่าเปน็ อย่างไร เช่น ดหี รือช่ัว, รว่ มรสู้ กึ - เหน็บกนิ เทา้ - แหน็ดตีน ในความทุกข์ยากของผ้อู ่นื เช่น รสู้ ึกเห็นใจคนจนท่ี เหน็บชา แหนบ็ ชา ตอ้ งอดม้ือกินม้ือ; มาทันพบก่อนตาย เชน่ เขามา เหนบ็ แนม หวา่ กือแถก,แหลงกือแถก ทนั เห็นใจก่อนพ่อจะสนิ้ ลม เหน่อ เน^อ,แปและ(ทบั ศัพท์ ก. อ่อนเพลยี เพราะทางาน เหนาะๆ มลาย)ู น. ชอื่ มีดขนาดกลาง ใบมดี รปู รา่ งปลายแหลม หง่ายๆ กลางป่อง โคนแคบ สันค่อนข้างหนา ด้ามทาเปน็ กนั่ สอดตดิ กบั ดา้ มไมห้ รือทาเปน็ บอ้ งติดอย่ใู นตวั ก็ มี ปรกติสอดใบมีดไว้ในฝกั ซึง่ ทาด้วยไมห้ รือหวาย สาน นยิ มเหน็บเอวดา้ นหลงั หรอื ดา้ นหน้าในเวลา ออกนอกบา้ น ใชป้ ระโยชน์ได้หลายอยา่ ง น. อาการชาและเจ็บแปลบปลาบตามแขนขา เกดิ จากหลอดเลือดและเสน้ ประสาทหรอื อยา่ งใดอย่าง หนง่ึ บริเวณนนั้ ถกู กดทบั ระยะหนงึ่ . น. โรคชนดิ หนง่ึ มอี าการบวมและรสู้ กึ ชาตามเนื้อ ตวั ว. อาการท่พี ดู เสียดสีแคะไค้กระทบกระเทยี บ เปรียบเปรย ว. มเี สียงพูดทเ่ี พยี้ นไปจากสาเนยี งมาตรฐาน. ว. สะดวก, คล่องๆ, เช่น ได้มาเหนาะๆ

ห น้ า | ๒๗๐ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เหนยี ม อา๋ ย ก. อาย, กระดาก เหนยี ว ซอื อิดตัว ว. อาการทที่ าให้รู้สึกเหนอะหนะ เชน่ เหงอื่ ออก จนเนื้อตัวเหนยี วไปหมด เหนยี ว คง,หนงั เหนียว ว. คงกระพนั , ทนทานต่อศาสตราวธุ , ฟนั แทง หรือยงิ ไม่เขา้ , เช่น เขาเป็นคนหนังเหนยี ว เหนยี ว คี^เหนยี ว ว. ตระหนี่ เช่น เขาเป็นคนข้ีเหนียว เหน่ียว เนี้ยว ก. รง้ั ไว้, ยึดไว้, ดงึ ไว้, หนว่ ง เหนือ ต^ายตีน น. ช่อื ทศิ ตรงขา้ มกับทิศใต้ ทิศท่ีอยู่ทางซ้ายมือเม่อื หนั หนา้ ไปทางทิศตะวันออก เรียกวา่ ทิศเหนือ เหนือ่ ย เน้อื ย ก. อ่อนพลยี , อดิ โรย, ถอยแรง เหบ็ แหบ็ น. เมด็ ฝนตกลงมาไมท่ นั ละลาย เปน็ เม็ดน้าแข็ง เรียกวา่ ลูกเห็บ เหมน็ หมนิ ก. ได้รบั กลิน่ ไมด่ ี - เหมน็ หืน - หมนิ คือหมวน เหมือนกัน เหมือนกนั (บางครัง้ ใช้ ว. อยา่ งเดียวกัน, ไม่แปลกกัน, เชน่ พนี่ ้องคูน่ ้มี ี “เถ่”) นสิ ัยเหมอื นกนั - จะไปเหมือนกันหรือ - จีไปเ๋ ถ่เน่าะ เหยยี ด เสอ่ ก. ยดื ออก - น่งั เหยียดเท้า - หนัง่ เส่อตนื เหยียบ เยย้ี บ ก. วางเทา้ กดลงไปบนสิง่ ใดสง่ิ หนึง่ เหยียบย่า ใบเ๋ ยย้ี บหย่า น. เอกสารซ่ึงพนักงานเจ้าหน้าทอ่ี นญุ าตให้จบั จอง ทด่ี นิ วา่ งเปลา่ มเี ง่ือนไขให้ประโยชน์ในทีด่ ินน้ัน เหยี่ยว หยวิ่ ,อีรุ่ง,ซอื วะ,กอื วะ เรยี กว่า ใบเหยยี บยา่ น. นกจาพวกหนึง่ กินปลาและสตั ว์ มหี ลายชนดิ เหยอื่ เย้ือ เชน่ เหยีย่ วขากรรไตร เหยยี่ วนกเขาเหยี่ยวรงุ้ น. อาหารท่ีใช้ลอ่ สัตว์; เคร่ืองล่อ; ตัวรบั เคราะห์ เหยอื ก เยื้อก เชน่ เหยอ่ื กระสนุ น. ภาชนะใส่นา้ มีขนาดใหญ่และสงู กวา่ ถ้วย มหี ู เหล่ เล้ อยู่ข้าง ๆ ข้างเดยี ว - ตาเหล่ - ตา๋ เล,้ ต๋าเข ว. เข, ส่อน, เอยี ง, (สาหรบั ตา) เหล็ก แหลก็ เหลก็ กลา้ แหลก็ พ่ะยา น. โลหะชนดิ หนง่ึ แข็งมาก ใชท้ ามีดและเคร่ืองมือ ต่างๆ น. เหลก็ ที่มีธาตคุ าร์บอนเจอื อยปู่ ระมาณร้อยละ ๐.๑๕-๑.๕ สมบัตขิ องเหลก็ กลา้ แตกตา่ งกันไปตาม จานวนร้อยละของธาตุคาร์บอนและของโลหะอ่ืนท่ี เจอื ปนอยู่ ทั้งยงั ขึ้นอยกู่ บั อณุ หภมู ทิ ี่ใชใ้ นการ เตรยี มเหล็กกล้านนั้ ๆ ด้วย

ห น้ า | ๒๗๑ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เหลาชะโอน ฉ่ือโอน๋ ,ม่ายโอน๋ น. ชอ่ื ต้นไมช้ นดิ หน่ึง คล้ายต้นหมาก แตโ่ ตกว่า เหลา่ ล้าว,โม,้ ผวก ตามปลอ้ งลาต้นมีหนาม เหลาะแหละ เลาะและ น. หมู่, พวก, ชนดิ เหลวไหล กร็อกแกร็ก,หลอ็ กแหล็ก ว. เหลวไหล, ไม่จรงิ จัง, มีนิสัยไมแ่ นน่ อน ว. ไม่เป็นสาระ เชน่ พูดแตเ่ รื่องเหลวไหล, เลอะ เหลยี น เหลยี น เทอะ เชน่ เปน็ คนเหลวไหล, เชอื่ ถือไม่ได้ เช่น พูดจาเหลวไหล เหล่ียม เลย้ี ม (ภาษาตากใบ “เหลยี น” มีความหมายวา่ หนังห้มุ เหลยี ว เลย้ี ว,ฮ้นั ปลายอวั ยวะเพศของผชู้ ายถอกขนึ้ ไป มักใช้พดู ดา่ - - เหลยี วหลัง - เล้ียวหลัง,ฮั้นหลงั ล้อกนั ในระหวา่ งเพื่อนฝงู ทสี่ นิทกนั วา่ “กือด๋อ เหลอื ก เลอ้ื ก เหลียน”) น. ดา้ น; แง่, คม; เสน้ หกั มุมท่ีด้านตรงทั้ง ๒ เหลือบ เล้อื บ ประจบกนั เหลือ่ ม เล้อื ม,ม^ายซอื เหมอกัน ก. ผินไปทางขวาหรือทางซา้ ยอย่างเอีย้ วคอ เหวย่ี ง เวยี้ ง เหอ่ เฮอ้ ก. ทาใหล้ ูกตาดาอยู่ข้างบน ในคาว่า เหลือกตา. ว. กลอกขนึ้ , เบกิ กว้าง, (ใช้แกต่ า), ลูกตาดาอยู่ เหา่ เหา ข้างบน ในคาวา่ ตาเหลือก น. แมลงชนดิ หนง่ึ กินเลอื ด รูปคล้ายแมลงวนั . ก. เหาะ เฮา้ ะ ชาเลอื ง, ชายตาดู. เหย้ี แลน ว. ไมต่ รงกัน, เย้อื งกัน, เลยไป ก. โยนไป, ซัดไป, ทิง้ ไป, ฟาดไป เหียน เมอื กอ็อก ก. แสดงอาการต่ืนเต้นยินดีมากจนออกนอกหน้า เช่น เห่อรถ เห่อเสอ้ื ผา้ ใหม่, ลาพองใจ เชน่ เห่อ ยศ เห่ออานาจ ก. อาการส่งเสียงสนั้ ๆ ของหมา: น. ชอื่ งูพษิ ขนาดยาวประมาณ ๑.๓ เมตร พบหลายสีตา่ งกนั ไปในแต่ละตัว เชน่ ดา น้าตาล เขียวอมเทา เหลอื ง หม่น บางตวั มีลายสีขาวและบางตวั ไม่มีลาย สามารถยกตวั ท่อนหัวต้งั ขน้ึ และแผบ่ รเิ วณคอกวา้ ง ออกได้ เรยี กว่า แผ่แมเ่ บีย้ ก. เคล่อื นท่ีไปในอากาศดว้ ยฤทธ์ิ น. ชื่อสัตวเ์ ลอื้ ยคลานขนาดใหญช่ นดิ หน่งึ เปน็ สตั ว์ สกลุ เดียวกับตะกวด ตวั อว้ นใหญ่ สดี า มีลายดอกสี เหลืองพาดขวาง หางยาว อาศยั และหากินบริเวณ ใกลน้ า้ , ภาษาปากวา่ ตัวเงินตัวทอง ก. หัน, หมนุ ; คล่ืนไส้

ห น้ า | ๒๗๒ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย เหี้ยน เฮี^ยน ก. หมด, เตียน, ไมเ่ หลือ, กรอ่ นไปจนหมด เหี้ยน เตยี น ก.หมด, เตียน, ไมเ่ หลือ เหีย้ ม เฮี^ยม ว. ใจร้าย, ดุ, ห้าว - เหีย้ มโหด - เฮี^ยมโฮ้ด แห่ แฮ้ น. ขบวนทีเ่ ดินไปพร้อมดว้ ยการตกแต่งต่างๆ แหก แฮ้ก ก. แยกออก, ถา่ งออก, ทาใหอ้ ้าออก, ใชก้ าลงั ฝ่า - แหกคุก - แฮ้กคกุ่ ออกไป เช่น แหกคกุ แห่ง แฮง้ น. ท่ี, มักใชซ้ ้อนกับคาอ่นื ในคาวา่ แห่งหนตาบล ใด ตาแหนง่ แหง่ ที่, ลักษณนาม เชน่ มที ่ดี นิ อยู่ แห้ง แหง่ ,แฮ^ง หลายแหง่ . บ. ของ เช่น หอสมดุ แห่งชาติ - นา้ แหง้ - นา่ มแห่ง ว. ไมม่ ีน้า, หมดนา้ , ไม่เปยี ก; ไมส่ ด; เหีย่ ว; ผอม - คอแห้ง - คอแห่ง - หน้าแห้ง - น^าแฮ^ง น. เครอื่ งสาหรับถอนหนวด รูปคลา้ ยคมี ; เครอ่ื งรับ - แหง้ แล้ง - แฮ^งแลง่ น้าหนักโคง้ ขึ้นและยุบลงได้ เช่น แหนบรถ แหนบ แนบ้ (เสียงยาว) ว. ลกั ษณะของเสยี งที่แห้งไม่แจม่ ใส, เรียกชื่อของ กลมุ่ เสียงทบี่ ีบใหส้ งู เปน็ พเิ ศษของเครอ่ื งดนตรี แหบ แฮ้บ ประเภทเคร่ืองเป่า โดยเฉพาะปี่ในวา่ เสยี งแหบ ก. เอาน้วิ มือหรือปลายไม้เปน็ ต้นแยงเข้าไป; เยา้ , แหย่ แยง ทาใหเ้ กดิ ความราคาญหรือไม่สงบอยไู่ ด้; ลองดูชั้น เชิง แหยง ครน ก. ขยาด, ย่อท้อ, ไม่คิดสู้, เชน่ พอเห็นหน้าก็แหยง เสียแลว้ . ว. อาการทร่ี ู้สกึ ขยาด ย่อทอ้ หรือไมค่ ิดสู้ แหล่ แล^ เชน่ รูส้ ึกแหยง ๆ น. ตอนหรือบทหน่ึงของกณั ฑ์ในเทศน์มหาชาติ แหลก แล้ก (เน่ืองมาจากคาวา่ นนั้ แล เพราะจบเทศน์ตอนหนง่ึ แหล่ง เถ่ ลงท้ายวา่ นนั้ แล) แหละ และ ว. ละเอียด, ป่น, เป็นชิน้ เลก็ ๆ, ป่นปี้ แหว้ แฮ^ว น. ถิน่ , ท่ีอยู่, บริเวณ, ศูนย์รวม, บอ่ เกดิ , แห่ง, ท่ี แหวก แวก้ ,แกว๊ก,กือแว้ก ว. คาประกอบเพ่ือเนน้ ความ เชน่ คนนแี้ หละ น. พชื จาพวกหญ้าอย่างหนงึ่ มหี ัวใชเ้ ปน็ อาหารได้ แหว่ง แวง้ ก. เลกิ ใหเ้ ป็นชอ่ งเข้าไป, เอามือแยกสงิ่ ทีป่ ิดอยูใ่ ห้ เป็นทางเข้าไป ว. ไมเ่ ตม็ ตามที่ควรมี เชน่ ปากแหว่ง ตัดผม แหวง่ กินขนมแหว่งไปหน่อย

ห น้ า | ๒๗๓ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย แหวะ แวะ,วะ ก. ผา่ ออก, แหวกออก, ผ่าแลว้ แหกออก; อาการ ท่ี ทารกคายนมทล่ี น้ กระเพาะออกมา โห่ โฮ้ อ. เสยี งทีเ่ ปลง่ ออกมาดงั เชน่ นั้น เปน็ เสียงนาเพอ่ื แสดงความพร้อมเพรียงในการรื่นเริงหรือการมงคล โหง โฮ้ง น. ผ;ี เรยี กการตายผดิ ธรรมดาโดยอาการรา้ ย เช่น - ตายโหง - ด๋อยโฮ้ง ถูกฆ่าตาย ตกน้าตาย วา่ ตายโหง โหด โฮด้ ว. ชว่ั , ไม่ดี, ร้ายกาจ - โหดเหยี้ ม - โฮ้ดเฮี^ยม โหน เนย้ี วฮ^อยตวั ก. เหน่ียวห้อย, เอามือเหน่ยี วใหต้ ัวลอยขึน้ ไป โหนก โน้ก ว. โนข้ึน, งอกข้ึน, งา้ ออก, (สาหรับหวั ) โหมง่ โมง้ ก. เอาศรี ษะรับลกู ตะกรอ้ หรือลูกฟุตบอล โหระพา โหระ่ พา น. ชอื่ ตน้ ไมช้ นิดหน่งึ คลา้ ยแมงลกั ใบมรี สฉนุ เผด็ ใชป้ รงุ อาหาร โหว่ กลว๋ ง ว. เปน็ ช่องกลวงเข้าไป, ทะลเุ ขา้ ไป ให้ ฮ^าย ก. มอบ, สละ, อนุญาต; เปน็ คาช่วยกรยิ าบอก ความบงั คับ เชน่ ใหท้ า ใหไ้ ป ฯลฯ ใหญ่ ย้าย ว. โต เชน่ พ่คี นใหญ่, คนโต เชน่ เขยใหญ่, มขี นาด โตกว่าหรอื สาคญั กวา่ เมอ่ื เปรียบเทียบกนั เชน่ ใหม่ มา้ ย(บางครง้ั ใช้“ท่อี ๊นื ”) ข่าวใหญ่ สงครามใหญ่, มีขนาดไมเ่ ล็ก เช่น บ้าน หลงั ใหญ่; รนุ แรงมาก, อตุ ลุด, เช่น ทะเลาะกัน ไห ขอื่ รี ใหญ่ ชกกนั ใหญ่ ว. เพง่ิ มี เช่น มาใหม่ รนุ่ ใหม่, มอี ีกนอกจากทเ่ี คยมี ไหม หมี,หมิ อยู่แล้ว เช่น มเี มียใหม่, ซ้า เชน่ พูดใหม่ ทา - จะไปไหม - จีไปห๋ ม,ี จไี ปห๋ มิ ใหม่ อ่านใหม่, อีกครง้ั หนงึ่ เชน่ ตน่ื มาแลว้ กลับไป ไหม้ ม^าย นอนใหม่, ยังไมไ่ ด้ใช้ เช่น ของใหม่, ไม่เคยประสบ ไหล่ บ๊า มาก่อน เชน่ ความรใู้ หม่ เพลงใหม่, เรมิ่ แรก เชน่ ไหว งือไหว ข้าวใหม่นกั เรยี นใหม่; ไมใ่ ช่เก่า เชน่ บ้านสร้างใหม่ น. ภาชนะเคลือบดินเผา มีปากเลก็ ก้นเลก็ กลาง ไหว หรอด ปอ่ ง สาหรบั ใสก่ ระเทียมดองหรอื เกลอื - ยกไหวไหม - ย็อกหรอดหมี ว. เปน็ คาถาม มาจาก หรือไม่ เชน่ กินไหม = กนิ หรือไม่ ก. ติด, ลุก, เผา, (สาหรับไฟ) น. สว่ นของบา่ ตอนท่ีติดกบั ต้นแขน ก. ส่ัน, สะเทอื น. ว. มอี าการสัน่ รวั อยู่เสมอเมื่อ ไดร้ บั ความสะเทือน ว. สามารถทาได้ เชน่ เดนิ ไหว สไู้ หวกนิ ไหว

ห น้ า | ๒๗๔ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ไหว้ ว^าย ก. ทาความเคารพโดยยกมือขึ้นประนม, ถ้าเปน็ ไหหลา ไหหล่า ผ้นู ้อยไหว้ผู้ใหญห่ รือผู้ทรงศีลต้องก้มศรี ษะลงแต่ พองาม น. ช่อื เกาะอยใู่ นทะเลจีนนอกฝัง่ มณฑลกวางตุง้ , ชนชาติจนี สาขาหนึ่งอยู่ท่ีเกาะชอื่ น้ี

ห น้ า | ๒๗๕ อ ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย ภำษำกลำง ออ๋ อ็อก น. อวยั วะส่วนหนึง่ ระหว่างเหนอื ท้องกบั ลาคอ, อ บางทีเรยี ก ทรวงอก; ไมอ้ นั กลางทยี่ นั เลอ่ื ยใหต้ ึง อก ออ็ กหรอ่ ง เรยี ก อกเล่ือ, เรียกเลื่อยที่มีไม้ยนั กลางวา่ เลื่อยอก ออ็ กกา๊ ย น. ช่อื มะมว่ งชนดิ หนงึ่ ที่ตรงอกเปน็ ร่อง อกร่อง อง๋ น. ไม้เครื่องเรือนที่พาดบนยอดจ่ัวหรอื เสาดง้ั ซ่งึ อกไก่ คล้ายกบั กระดกู อกไกเ่ ม่ือนอนหงาย องค์ อง๋ ก๋าน น. สว่ นประกอบ เชน่ องค์ของโจรกรรม การตงั้ ใจจะ ลกั เปน็ องคอ์ ันหนง่ึ ; ลักษณนามใชเ้ รียกภิกษุสามเณร องค์การ อ๋งขู่ลี นกั บวชในศาสนาอ่ืน และสงิ่ ทีเ่ คารพบูชาในทาง ซือง^า,อง๋ อา๊ ด ศาสนาบางอยา่ ง เชน่ พระพทุ ธรูป ๒ องค์; สว่ นของ องคุลี อ็อด ร่างกาย, อวยั วะ, ตวั ในราชาศพั ทใ์ ช้ พระองค์ องอาจ อ็อดยา้ ก น. ศูนย์รวมกลุ่มบคุ คลหรือกิจการที่ประกอบกนั อด อ็อดอ๋อม ข้นึ เปน็ หนว่ ยงานเดียวกัน เพ่ือดาเนินกิจการตาม อดอยาก เถ่แล่วมา,แตก๊อน วัตถุประสงค์ทก่ี าหนดไว้ในกฎหมายหรอื ในตรา อดออม อะ๊ ถิก๋อน สารจัดตั้งซง่ึ อาจเปน็ หนว่ ยงานของรฐั อดีต อ๊ะถกิ า๋ น เช่น องคก์ ารของรัฐบาล หน่วยงานเอกชน เชน่ อธิกรณ์ บรษิ ัทจากดั สมาคมหรือหน่วยงานระหวา่ ง อธกิ าร อะ๊ ทบ่ิ บ๊อดี ประเทศ เชน่ องคก์ ารสหประชาชาติ น. นว้ิ มือ; ชือ่ มาตราวดั ยาวเทา่ กบั ข้อนิ้วกลาง อธบิ ดี ว. กล้าหาญ, ผึง่ ผาย, สง่า, อาจอง ก. กลน้ั , ทน, งดเวน้ เช่น อดฝน่ิ ; ไม่ได้ เชน่ อด นอน อดกนิ อดพดู ก. ไมม่ จี ะกนิ , ขาดแคลนอาหาร, มไี ม่พอกิน ก. ประหยดั , ไมฟ่ ุ่มเฟือยในการใช้จ่าย ว. ลว่ งแลว้ , ผ่านไป น. โทษ ปรกติใชก้ ับ พระภกิ ษุทต่ี อ้ งคดี, เรอ่ื งราว, คดี, ปัญหา น. อานาจ, การปกครอง, ความบังคบั บญั ชา, ตาแหน่ง, หน้าที่, กจิ การ, ภาระ, สทิ ธิ, ใชเ้ รียก พระสมภารวา่ พระอธิการ, ตาแหนง่ ผู้อานวยการ มหาวทิ ยาลยั . น. ผเู้ ป็นใหญ่, ผ้ปู กครอง, หวั หนา้ , พระเจ้า แผ่นดนิ ; ชือ่ ตาแหนง่ หัวหนา้ กรม

ห น้ า | ๒๗๖ ภำษำกลำง ภำษำถิน่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย อธิบาย อ๊ะถิบ๋าย,หลา่ วฮ^ายโร่ น. การแสดง, ความประสงค.์ ก. ไขความ, ชแี้ จง อธิษฐาน ,แปล๋ฮ^ายฟงั โดยอ้างอิงขยายความ อ๊ะทดิ ถาน ก. ตั้งใจมุง่ ผลอยา่ งใดอยา่ งหน่ึง, ตงั้ จติ ปรารถนา, อน้ ต้งั จติ ขอร้องต่อส่งิ ท่ีตนถอื ว่าศกั ดิส์ ทิ ธ์เิ พื่อผลอยา่ ง อ็อบ ใดอย่างหนงึ่ อนาคต น. ชือ่ สตั วเ์ ลี้ยงลกู ด้วยนม ลาตวั กลมอว้ นปอ้ มสีน้า อนาจาร ภายผากน^า,ตางน^าไป๋ ตาล ตาและหเู ล็กมาก ขาและหางสัน้ อาศยั อยู่ใต้ ทาหา่ ยอ๋ายคน ดินหรอื โพรงไม้ฟนั แทะคู่หนา้ มขี นาดใหญเ่ หน็ ไดช้ ดั อนาถา อนจิ จัง,อนิจจา(คา หยากจน๋ ,จ๋นแรง,จน๋ หมาก น. เวลาภายหนา้ , กาลข้างหน้า. ว. ยังไมม่ าถึง, ข้างหนา้ อทุ านท่ีแสดงความ จา๋ จา๋ และ,จ๋าพทุ โธเอย๋ สงั เวชสงสาร) น. ความประพฤตนิ อกรตี นอกแบบ, ความประพฤติ อน่งึ ไมค่ วร, ความประพฤตชิ ่ัว, ความประพฤติน่าอบั อนุญาต อาย. ว. ลามก, นา่ บดั สี อนุภรรยา ว. ไมม่ ีท่พี ึ่ง, กาพรา้ , ยากจน, เขญ็ ใจ อนโุ มทนา ว. ไมแ่ นน่ อน อ. คาออกเสยี งแสดงความสงสาร หรือความสลดใจ อนุศาสน์ อบ ยา้ งนึง้ หลา่ ว สนั . อนั หน่ึง, อกี อย่างหนึ่ง, อีกประการหนง่ึ นู่หยาด อบเชย เมียน่อย(เสียงยาว) ก. ยินยอม, ยอมให้, ตกลง อปโลกน์ โมถอ่ื นา,โมนา อม น. เมียนอ้ ย อ๊ะน่ซู ้าด อย่า ออ็ บ ก. ยินดีดว้ ย, พลอยยนิ ดี, เหน็ ดี, ชอบใจ, เบกิ บาน ใจกบั ความดีของคนอ่ืน เรียกวา่ อนโุ มทนา เปน็ วิธี อ็อบเชย หนง่ึ ท่ีจะชว่ ยทาใหจ้ ติ ใจบรสิ ุทธิข์ ึน้ การสวดใหพ้ ร อุปปโลก้ ของพระ คือ สวดยถาสัพพี เรียกวา่ สวดอนุโมทนา อ๋ม น. การสอน; คาชี้แจง ยา ก. ปรุงกลน่ิ ด้วยควันหรอื รมด้วยกล่นิ ในทท่ี ่คี วัน หรอื กลิ่นกระจายออกไปไม่ได้; ทาให้ร้อนหรือสุก ดว้ ยไอนา้ หรือไอไฟในที่ท่ีความร้อนออกไม่ได้; อากาศถา่ ยเทไม่ได้ น. ช่ือต้นไมพ้ วกหนึ่ง เปลอื กมีกลน่ิ หอม ใช้ทายา และปรงุ นา้ หอม ก. ยกกนั ข้ึนเปน็ เช่น อปโลกนใ์ หเ้ ป็นหวั หนา้ , อุปโลกน์ ก็เรียก ก. เอาของใส่ปากแลว้ หบุ ไว้ไม่กลนื ลงไป, โดยนยั หมายถงึ เกบ็ ไวภ้ ายใน, ไมเ่ ปิดเผย, ไมป่ ล่อย ออกมา, เช่น อมทุกข์ อมเรื่อง อมโรค ว. คาช่วยกรยิ าบอกความห้ามหรอื ไมย่ อมใหท้ า การตา่ งๆ

ห น้ า | ๒๗๗ ภำษำกลำง ภำษำถ่นิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย อยาก ย้าก อย่าง พัน,ยา้ ง ก. ปรารถนา, ประสงค์, ต้องการ; หิวกระหาย - อย่างนน้ั - พันหนนั่ - อย่างน้ี - พันหนี,่ พันหน่ี-นี น. วธิ ,ี แบบ, เยี่ยง, เชน่ ทาอย่างนี้ เขียนอย่างน้นั , - อยา่ งนน้ั กระมัง - พันหนน่ั เยย้ี งแง่ ลักษณนามบอกจานวน หมายถึง ชนดิ , ส่งิ , เช่น - อยา่ งนั้นเชยี ว - พันหนั่นลู ทากับข้าวไว้ ๒ อย่าง ทางานหลายอยา่ ง. ว. เหมือน เชน่ อย่างใจอย่างเคย, ใชป้ ระกอบคา อยู่ โย้ วิเศษณห์ มายความว่า โดยอาการท่ี เช่น อยา่ ง ดี อยา่ งเข้มแข็ง อยยู่ งคงกระพัน คง อร่อย แอรอ้ ย ก. พกั , อาศัย, เช่น เขาอย่บู า้ นหลงั น้ี; ยังมีชีวิต อวก อว๊ ก,หราก,หรากแต๊ก เชน่ เขายงั อยู่; คงที่ เชน่ เงนิ ทใี่ ห้มายังอยู่ครบ, ไม่ ไปจากท่ี เชน่ วนั นเี้ ขาอยู่บา้ น; ใช้ประกอบหลงั อวด อ๊วด กริยา แสดงว่ากาลงั เปน็ อยใู่ นขณะน้ัน เช่น นอน อยู่ ตัง้ อยู่ อวน อ๋วน ว. ทนทานต่อศสั ตราวุธ อ้วน อ^วน,พี อวบ อ๊วบ ว. มีรสด,ี กินดี อวย ม^อฮิว ก. ราก, อาเจยี น. ว. เสียงอาเจียน, เสียงราก อวยพร อว๋ ยพอน (เหมือน อ้วก) อเวจี อ๊ะเวจี ก. สาแดงใหร้ ู้เหน็ เช่น อวดฤทธ์ิอวดเดช, แสดงให้ อสภุ อ๊ะซุผะ ปรากฏ เช่น อวดความสามารถ, นาออกใหด้ ูใหช้ ม เชน่ เอาของมาอวด, ยกยอ่ งต่อหนา้ คน เช่น อวด อโหสิ โหซิ วา่ ลูกตวั เกง่ , แสดงใหผ้ อู้ นื่ เข้าใจว่าตนมคี ุณสมบัติ อโหสกิ รรม โหซกิ า เชน่ นนั้ ทงั้ ๆ ท่ีมไิ ด้มี เช่น อวดเก่ง อวดภมู ิ น. เครื่องจับปลา เปน็ ตาข่ายผนื ยาว ใช้ขงึ หรือกางเป็นวง ว. มเี น้ือและมนั มาก, โตอวบ ว. ลา่ , มเี นอื้ มาก น. เรียกหม้อดนิ หรอื หมอ้ เคลือบทม่ี ีด้ามหรือหู สาหรบั จบั หรือหวิ้ ว่า หมอ้ อวย ก. ใหพ้ ร,อานวยพร น. ชื่อนรกขมุ ๑ ในนรก ๘ ขุม ไดแ้ ก่ ๑. สัญชวี น รก ๒. กาฬสุตตนรก ๓. สงั ฆาฏนรก ๔. โรรวุ นรก ๕. มหาโรรุวนรก ๖. ตาปนรก ๗. มหาตาปนรก ๘. อเวจีมหานรก ซ่ึงเป็นนรกขมุ ลกึ ท่สี ดุ สาหรับ ลงโทษแกผ่ ู้ท่ีมบี าปหนกั ทีส่ ดุ ว. ไมง่ าม, ไมส่ วย, ไม่ดี, นา่ เกลียด, ไมเ่ ป็นท่ีพอใจ, ไม่เป็นมงคล. น. ซากศพ ก. เลิกแล้วต่อกนั , ยกโทษให้ น. กรรมท่เี ลิกให้ผล การเลกิ แลว้ ต่อกนั การไมเ่ อา โทษแก่กนั .

ห น้ า | ๒๗๘ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย อ้อ อ^อ อ๋อ ออ น. ชื่อหญ้าชนิดหน่ึง ขน้ึ เปน็ กอในท่ชี ืน้ แฉะ ลาตน้ ออก ออ๊ ก แข็งเป็นปลอ้ ง ขา้ งในกลวง ออก อ๊อก อ่อน ออ๊ น อ. คาท่ีเปล่งออกมาแสดงว่ารู้แล้ว เข้าใจแล้ว หรือ นกึ ได้ ออ่ นใจ ออ๊ นใจ๋ ออ่ นน้อม ออ๊ นน่อม ว. ตรงกันข้ามกบั เขา้ อ่อนเปยี ก ออ๊ นแปร๊ก ออ่ นแอ ออ๊ นแอ๋ น. ชื่อนกชนิดหนง่ึ เรียก นกออก ออ้ น ออ็ น ออม ออ๋ ม ว. อายุน้อย, เป็นเดก็ , ยงั เล็กอยู่, น้อย, ไม่มาก; นุ่ม อ้อม อ^อม,ออ็ ม , ไม่แข็ง; ดัดง่าย, เปลยี่ นแปลงงา่ ย; หย่อน, บกพร่อง; สภุ าพ, ละมนุ ละม่อม ออ้ ย อ^อย ก. เหนอื่ ยใจ, ระอาใจ, ท้อใจ อะไร อีไหร,แอไหร ก. แสดงกิรยิ าวาจาอย่างมคี ารวะ; ยอมแพ้, อกั ขระ อกั คร้ะ สวามิภักดิ.์ ว. มีกริ ยิ าวาจาอย่างมคี ารวะ อกั โข โขเข,หมาก,ราสา อักษร อักสอน ว. หย่อนกาลงั จนทาอะไรไม่ไหว; ไมข่ ึงขงั อักเสบ อกั เซ้บ ว. มีกาลังนอ้ ย, ไม่แขง็ แรง, ไม่เข้มแข็ง ก. พร่าร้องขอ, ร้องสาออย, อาการร้องไหอ้ ย่างเด็ก อ่อน ก. ประหยัด; ถนอม, สงวน; เก็บงา ก. โอบรอบ, ตวี งโค้ง, เชน่ อ้อมวงเวียน, ล้อม, หอ่ หุ้ม, ในคาวา่ ผา้ อ้อม. ว. ตรงขา้ มกับ ตรง เชน่ ทางตรง-ทางอ้อม โดยตรง-, โดยอ้อมตรงขา้ ม กับ ลดั เชน่ ลดั เกร็ด-ออ้ มเกรด็ . น. วงรอบ เชน่ ออ้ มแขน ออ้ มกอด น. ช่อื ไม้ลม้ ลกุ ชนดิ หนงึ่ ขน้ึ เป็นกอ ลาต้นเป็น ปล้อง ขา้ งในตัน มีหลายพันธ์ุ เชน่ อ้อยขาไก่ ออ้ ย ตะเภา หบี เอาน้าหวานทานา้ ตาลทรายหรอื ใช้ดืม่ หรือเคี้ยวกินแต่น้าหวาน ส. คาใชแ้ ทนนาม แสดงคาถาม เชน่ อะไรอยใู่ นตู้, คาใชแ้ ทนนามที่ไม่เฉพาะเจาะจง เชน่ อะไรก็ เกิดข้ึนไดเ้ สมอ. ว. ไร, ไหน, เช่น เขาห่มผา้ อะไรก็ ได้ท้งั นั้น ท่านไปซื้อของอะไรมา น. ตัวหนังสอื ; วชิ าหนงั สือ; คา, เสียง, สระ พยัญชนะ ว. มากเหลือเกนิ น. ตวั หนงั สือ; คา, พยางค์, เสยี ง, สระ, พยญั ชนะ ว. มีพษิ กาเรบิ เน่ืองจากแผล; มีปฏิกริ ิยาตอบสนอง ป้องกันเฉพาะทช่ี นิดเฉยี บพลนั มีอาการปวด บวม แดง รอ้ น และอาจมไี ข้ เชน่ ขอ้ อกั เสบเฉียบพลนั

ห น้ า | ๒๗๙ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย อัง อั๊ง ก. นาไปใกล้ ๆ ไฟเพอ่ื ใหร้ อ้ นหรอื บรรเทาความ - องั ไฟ - อ๊งั ไฟ หนาว, และหมายถึงอาการท่ีคลา้ ยคลึงเชน่ นนั้ เชน่ เอามืออังหนา้ ผากดวู ่าร้อนหรอื ไม่ องั กฤษ องั กริด น. ชาวยโุ รปชาติหนงึ่ อยู่ในเกาะทศิ ตะวนั ตกแหง่ ทวปี ยโุ รป อังคาร คาน น. ช่ือวันที่ ๓ ของสปั ดาห์ - วนั องั คาร - วนั คาน อั้งย่ี องั หยี่ น. ซ่องลบั , สมาคมทีท่ าการไมช่ อบด้วยกฎหมาย เดมิ เกิดในเมอื งจนี เพอ่ื ลม้ ลา้ งราชวงศ์ไตเ้ ชง อง้ั โล่ อังโหล่ น. เตาไฟของจนี ทาดว้ ยดินหรอื ดินเผา ยก เคลือ่ นที่ไปได้ องั สะ อังซะ น. สว่ น, ภาค; สว่ นของมมุ ; เรยี กผ้าทีพ่ ระภกิ ษุใช้ หอ้ ยเฉวยี งบ่าวา่ ผา้ องั สะ อญั เชิญ อ๊ันเชิญ ก. ขอรอ้ ง, เชอ้ื เชิญ, เชิญดว้ ยความนบั ถือ อัฐิ อดั ทิ น. กระดูกคนทเี่ ผาแล้ว อัณฑะ โหลกค้าย น. ไข่; ส่วนหน่งึ ของอวัยวะลับชาย (เหมือน อัณฑ) อัน อนั น. คาบอกลกั ษณะส่ิงของมลี ักษณะยาวหรือส้ัน เปน็ ชน้ิ เชน่ ไม้อนั หน่งึ . อนั้ อั^น,กลั^น ก. ยง้ั เชน่ พดู ไม่อ้นั , กลน้ั เช่น อั้นปสั สาวะ อ้ันลม หายใจ, อัดไว้ เชน่ อัน้ ไว้ในใจ; กาหนด เช่น จา่ ยไม่ อันดบั อนั ดั^บ อ้ัน; กาหนดจานวนสงู สุดเชน่ อน้ั ๕ บาท แทงไม่ อ้นั (ใชแ้ ก่การพนนั ); ว. อาการที่นิ่งองึ้ พูดไม่ออก อนั ตราย อันตราย,อนั ตื้อราย น. ชนั้ , ระเบยี บ; ลาดับ, เรียกพระสงฆ์ลกู วัด หรอื อบั จน อบั จ๋น ไมใ่ ช่ผเู้ ปน็ ประธานว่า พระอันดบั อบั ปาง แตก๊ ,ล็อบ,จ๋ม น. เหตุทีอ่ าจทาให้ถงึ แกค่ วามตายหรอื พนิ าศ. ว. อดึ อัดไม่มที างไป; ส้นิ คดิ ; ยากแคน้ ; ตกยาก อบั อาย อบั อา๋ ย ก. ล่ม, จม, ทาลาย, แตกทาลายหมด, ปรกติใช้ อัปรยี ์ อบั ปรี สาหรบั เรือเดนิ ทะเล ว. อายไมก่ ลา้ ออกหน้า, ขายหนา้ อัมพาต อมั ม่ะผาด ว. ตามศพั ท์เดิมแปลว่า ไม่นา่ รัก, ไมน่ า่ พึงใจ, เรา นามาใชใ้ นความหมายว่า เสอื่ มทราม, เป็น อัยการ อัยย่ะกา๋ น อปั มงคล, ชวั่ ช้า, ตา่ ชา้ น. โรคเส้นประสาทเสีย ทาให้อวยั วะบางสว่ นอยู่ ทางหน้าท้องตายไปกระดกิ ไม่ได้ น. เจ้าพนกั งานผูม้ หี นา้ ทฟ่ี ้องผตู้ อ้ งหาต่อศาล ทงั้ น้ี จะเปน็ ข้าราชการในสานักงานอยั การสงู สุดหรือเจ้า พนกั งานอ่ืนผู้มี อานาจเชน่ น้ันก็ได้

ห น้ า | ๒๘๐ ภำษำกลำง ภำษำถิ่นตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย อศั จรรย์ อดั ซือจนั ว. แปลก, ประหลาด (ในภาษาตากใบ มีอกี ความหมายหนง่ึ เป็นบทขบั อัสดง อัดซือดง๋ หนังตลุง หมายถงึ การร่วมเพศ) อา นา่ ก. ตกไป (พระอาทิตย์ตก) อ้า อ^า น. น้องของพ่อ - อ้าปาก - อ^าปา๊ ก ก. เปดิ , แยกออก, แบะออก, เช่น ปากอ้า; ทาให้ เปิด, ทาให้แยกออก, ทาให้แบะออก, เช่น อาการ อา๋ กา๋ น อ้าปาก น. ความเป็นอยู่, ความเป็นไป, สภาพ, เช่น อาการ อากาศ อา๋ กา๊ ด ไข้; กิรยิ าท่าทาง เชน่ อาการพริ ธุ อาคม อ๋าคม,มนต,์ เหวดมนต์ น. ทท่ี ่วี ่างเปลา่ ; ท้องฟ้า เชน่ ไปตากอากาศ อาคาร บ^าน,เริน น. เวทมนตร์ บางทใี ชค้ ู่กบั คาถา เปน็ คาถาอาคม น. เรือน, โรง, สงิ่ ทก่ี อ่ สรา้ งขึ้นที่มลี ักษณะ อ่าง อ๊าง คล้ายคลงึ เชน่ นัน้ ; (กฎ) ตึก บ้าน เรอื น โรง รา้ น แพ คลังสนิ ค้า สานักงานและสงิ่ ท่สี ร้างขน้ึ อย่างอ่นื อา้ ง อ^าง น. ภาชนะสาหรบั ใส่น้า มกั มีลกั ษณะกลม ปากผาย กน้ ต้นื , และใชเ้ รยี กสง่ิ ที่มีลกั ษณะคล้ายคลงึ อาจ ลงั ที เชน่ อา่ งอาบน้า ก. ระบุ, บง่ ถงึ , เช่น อ้างพยาน; กล่าวถงึ , ช้ีเปน็ อาจเอื้อม อา๊ ดเอื^อม หลกั , เช่น อา้ งบาลี; ถอื เอา เชน่ อา้ งสทิ ธิ อาจาด อาจ๊าด ว. เปน็ คาชว่ ยกริยาบอกความคาดคะเน เช่น พร่งุ นี้ เขาอาจมาประชมุ ได้ หรือใชแ้ สดงวา่ สงิ่ หน่งึ ใชแ้ ทน อาจารย์ อา๋ จ๋าน,อ๊าจา๋ น อกี สิง่ หนง่ึ ได้ เชน่ เมอ่ื ไม่มีกะทิกอ็ าจใช้นมสดได้ ก. บังอาจ, ล่วงเกนิ ไม่รู้จักท่ีสูงท่ตี ่า อาจิณ ฉั่วตวั ,ฉ่ัวโย้ะ,เลอื นๆ น. แตงกวา หัวหอม ดองแชน่ ้าส้มหรอื น้ากระเทียม อาเจียน หราก รบั ประทานแกเ้ ลย่ี น อาชพี อา๋ ฉีบ,งานเถ่ทา น. ผ้สู ่งั สอนวิชาความรู้; คาท่ีใช้เรียกนาหนา้ ชอ่ื บคุ คลเพ่ือแสดงความยกย่องว่ามคี วามรูใ้ นทางใด อาญา อายา ทางหน่งึ - คดอี าญา - ขอื่ ดีอ๊ายา ว. เคยประพฤติ, ทามาแลว้ , เป็นนสิ ยั , สมา่ เสมอ อาณาเขต อ๊านาเขด้ ,อ๋านาเข้ด ก. สารอกอาหารออกทางปาก, รากออกมา น. การเลยี้ งชวี ติ , การทามาหากิน; งานท่ีทาเปน็ ประจาเพ่ือเล้ียงชพี น. อานาจ; โทษ น. เขตแดนในปกครองของรัฐบาลหรือเจา้ ของแห่ง หนึง่ ๆ, แดนหรือเขตแดน

ห น้ า | ๒๘๑ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย อาณาจักร อ๋านาจัก น. เขตแดนทอ่ี ยู่ในความปกครองของรัฐบาลหนึ่งๆ; อานาจการปกครองทางบ้านเมอื ง, ใช้คูก่ ับ ศาสน อาตมา อา๊ ดต๊ะมา จักร ซงึ่ หมายความว่า อานาจ การปกครองใน พระพทุ ธศาสนา อาถรรพณ์ อา๋ ถัน น. ความเป็นตัวตน, ตัวเอง, ไทยใช้ว่าฐานะของตัว ด้วย เช่น สมควรแก่อาตมภาพ. ส. ฉนั , ข้าพเจา้ , อาทิตย์ วันท่ดิ (สาหรบั พระสงฆ์ สามเณรใชพ้ ดู กบั ผู้มีบรรดาศักดิ์ อาทติ ย์ ตือหวัน ตลอดจนพระเจ้าแผน่ ดิน) (เหมอื น อาตมภาพ) อาน อา๊ น ก. ทาพธิ ีอยา่ งใดอย่างหนงึ่ เพื่อแก้คณุ ไสยทถ่ี ูก - อานม้า - อ๊านมา่ กระทาหรือแกอ้ านาจลกึ ลบั ที่เช่อื กันวา่ อาจบนั ดาล อ่าน อา๊ น ให้มีอันเป็นไป. น. ช่ือวันท่ี ๑ แห่งสัปดาหเ์ รียก วันอาทิตย์ อานนท์ อา๋ หนน น. พระอาทติ ย์ทีส่ ่องโลก - พระอานนท์ - ผระอ๋าหนน น. เครือ่ งรองนั่งบนหลังสัตวพ์ าหนะหรือ อานสิ งส์ อา๊ นสิ่ ง ยานพาหนะบางชนดิ เชน่ อานม้า อานรถจักรยาน. อานุภาพ อา๋ นผุ่ าบ ก. วา่ ตามตวั หนังสอื , ดหู รือเข้าใจความจาก อาบ อา๊ บ ตวั หนังสอื สงั เกตหรือพจิ ารณาดเู พ่ือใหเ้ ข้าใจ, คิด, นบั . อาบตั ิ อ๋าบัด น. สาวกผยู้ อดเยีย่ มในการได้สดับฟังมาก. อาพาธ อา๋ ผาด น. ผลแห่งกุศล; ประโยชน์, ผลดี; ความดี อาเพศ(เกดิ ขึน้ อย่าง อา๋ เผด น. อานาจ, ฤทธ์ิเดช, ความกลา้ หาญ, ความยงิ่ ใหญ่ ผดิ ปกติ) ก. เอาน้ารดตวั เพื่อแก้ร้อนหรือชาระล้างเหงื่อไคล, ลงในนา้ เพ่ือแกร้ ้อนหรือชาระลา้ งเหง่ือไคล (ธรรมดาใช้วา่ อาบน้า) (ในภาษาตากใบ เมื่อมีการอาบนา้ เฉพาะส่วนบน ของรา่ งกายในกรณรี ีบเร่ง วิธีทาคือ ถอดเฉพาะเสื้อ ยืนโค้งตวั ไปขา้ งหนา้ แล้วราดนา้ ทหี่ ลงั และศรีษะ เรยี กวา่ “ร็อดถ่อน” ถา้ ราดเฉพาะทศ่ี รีษะ เพื่อ บรรเทาปวดศรีษะ เรียกว่า “ซือหราหวั ”) น. ความลว่ งละเมิด, โทษ, ข้อห้ามแหง่ พระภกิ ษุ, ในวนิ ัยเรียกการล่วงละเมิดข้อห้ามแห่งพระภกิ ษุ เป็นสามัญว่า ตอ้ งอาบัติ ก. ป่วยไข้, โรค น. สิ่งทท่ี าใหเ้ ป็นไปเอง, การเผอญิ เปน็ , การ ปรวนแปรไป, การเกดิ ขึ้นอย่างผิดปรกติถือว่าเปน็ ลางไมด่ ี

ห น้ า | ๒๘๒ ภำษำกลำง ภำษำถน่ิ ตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย อาภัพ อา๋ พบ่ั อาย อา๋ ย ว. ไมส่ มควร, ไม่สามารถ, วาสนา นอ้ ย, ตกอบั , อบั จน อ้าย อ^าย อ้าย แอ^ ก. รสู้ กึ กระดาก, รู้สึกขายหน้า อายดั อา๋ ยัด่ ว. ตน้ หนง่ึ ในคาว่า เดือนอ้าย อายุ อาโยะ้ ,อีโย้ะ น. คาประกอบคาอื่นบอกให้รู้ว่าเปน็ เพศชายหรอื อารมณ์ อ๊าหรม,อ๋าหรม สตั วต์ ัวผู้ เชน่ อ้ายหนมุ่ อา้ ยด่าง, คาประกอบหน้า ช่ือผชู้ ายที่มีฐานะตา่ กว่าอยา่ งนายเรยี กคนใช้, อาราธนา อา๋ หราดธนา คาประกอบหน้าช่ือเพ่ือนฝงู แสดงว่ามีความสนทิ สน อาราม อ๋าหราม,วดั่ มมาก มักใชก้ ันในหม่เู ด็กผชู้ าย, คาใชป้ ระกอบหน้า อารี อา๋ รี ชือ่ ผู้ชายแสดงความดูหม่นิ เหยียดหยาม, อาละวาด อา๋ ละ่ หวาด,ก๋วนแรง คาประกอบคาบางคาทผ่ี ู้ใหญ่ใช้เรียกเด็กผูช้ ายหรือ อาลักษณ์ อา๋ ลกั่ ผู้ชายทอี่ ายุน้อยกว่ามากดว้ ยความเอน็ ดูหรือสนิท อาลยั อา๋ ไหล,อ๊าไหล,ฮ้วง สนมเปน็ กนั เอง เช่น อ้ายหนู อ้ายนอ้ งชาย, คาประกอบหน้าคาบางคาเพื่อเน้น ก. มอบหมายไว้แก่เจา้ หนา้ ท่ใี ห้รักษาหรือกักขงั ไว้, หา้ มจา่ ยโอนทรัพยส์ ินหรอื สิทธเิ รยี กรอ้ ง น. เวลาท่ีดารงชีวติ อยู่, เวลาชว่ั ชวี ิต, ชว่ งเวลา นับตงั้ แต่เกิดหรือมีมาจนถงึ เวลาท่ีกลา่ วถงึ , ระยะเวลาท่ีกาหนดไว้ เชน่ อายุใบอนญุ าตยาน้ี หมดอายแุ ล้ว, ระยะเวลาทีก่ าหนดรคู้ วามยง่ั ยืน ของส่งิ น้นั ๆ เชน่ อายุของหิน. น. เครือ่ งยึดหนว่ งจติ ใจ เช่น รปู เสยี ง กลน่ิ รส ฯลฯ; ความคิด, ความรสู้ ึก, เรื่องหรือสิง่ ท่ีคดิ , ความเปน็ ไปแหง่ จติ ใจในขณะหนง่ึ ๆ เช่น อารมณ์ เรื่อยๆ หรือวันน้อี ารมณด์ ี ก. เชือ้ เชญิ , นิมนต์, ขอร้อง, ออ้ นวอน, (มกั ใช้ สาหรบั พระสงฆ์และสิง่ ศกั ดส์ิ ิทธ์ิ) น. ความยินดี, ความรืน่ รมย์, ความเพลิดเพลนิ ; ท่ี สาราญ, สวนร่นื รมย;์ ทอ่ี ยพู่ ระสงฆ์, วดั ว. เอ้ือเฟ้ือ, มแี ก่ใจ, มใี จเผอ่ื แผ่ ก. ทาเกะกะระราน, แสดงอาการดุรา้ ย เอะอะตงึ ตงั หรือคล้มุ คล่งั , เช่น เมาสุราอาละวาด ช้างตก มันอาละวาด น. เสมียน, ผู้เขียนหนงั สอื , ผ้มู หี นา้ ท่ีทางหนังสือใน ราชสานัก; การเหน็ , การสงั เกต ก. ห่วงใย พวั พนั ระลึกถงึ ดว้ ยความเสียดาย. น. ความห่วงใย ความพวั พนั ความระลึกถงึ ด้วยความ เสยี ดาย.

ห น้ า | ๒๘๓ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย อา่ ว อ๊าว น. ส่วนของมหาสมุทร ทะเล หรอื ทะเลสาบ ทีล่ ้า อา้ ว ฮา,เฮือ เขา้ ไปในฝงั่ หรือในแผ่นดนิ มีลกั ษณะเว้าโค้งและ - อา้ ว-เป็นงัน้ ไป - ฮา-พนั หน่นั เรอ่ ะ เปิดกว้าง ทาให้มีแนวของชายฝ่ังทะเลยาว - อา้ ว-นึกว่าจะไม่ - เฮอื - นึ่กหวา่ ม^ายมา มา อ. คาทเ่ี ปล่งออกมาเม่อื รสู้ กึ ว่าไมต่ รงกับท่มี ุ่งหมาย อา้ ว คาดไว้ อาวาส อ^าว ว. ร้อนระงม, บางทีก็ใชเ้ ขา้ คู่กับคา อบ เปน็ อบ อา๋ หวาด อา้ ว อาวธุ อา๋ วดุ่ น. ทอ่ี ย,ู่ เรือน; โดยปรกตินิยมว่า ทอ่ี ยู่พระสงฆ์คือ อาวโุ ส อะ๊ หวโุ ส วัด อาศรม อ๋าสม น. เครอื่ งมือท่ใี ชใ้ นการทารา้ ย ทาลาย ป้องกนั อาศยั อา๋ ศยั ต่อสู้ หรอื ฆ่า; และหมายถึงส่งิ ทม่ี ีลักษณะ อาสนะ อ๊าดซือหนะ คลา้ ยคลงึ เชน่ นนั้ เชน่ ใชป้ ญั ญาเปน็ อาวธุ อา๋ สนั อาสัญ อา๋ สา น. ผมู้ ีอายใุ นทางสงฆ์, ใชเ้ ป็นคาอาลปนะ คือ คาที่ อาสา อา๋ สาละ่ ฮะ ภิกษผุ ้ใู หญร่ ้องเรียกภิกษุ ผู้น้อย, และหมายความ อ๋าสนิ ตลอดไปถึงเวลารับราชการ การมียศบรรดาศักดิ์ อาสาฬห อ๋าหาร,เขรอื่ งกิน ดว้ ย เช่น แก่อาวุโส หมายความวา่ แกเ่ วลาราชการ อาสนิ อาหาร อ๊าหนาด,อาหนาด น. ทอี่ ยขู่ องนักพรตต่างๆ อา๊ พนั ,อาพนั อานาจ อ๊าเภอ,อาเภอ น. ที่พัก, ทอี่ ยู่, ท่ีต้ัง. ก. พักพิง, พกั ผ่อน, อยู่; พ่ึง อาพัน อาม่ะหิต,ใจร๋ ่ายแรง น. ที่นัง่ เคร่ืองปูรองนง่ั (ใช้เฉพาะพระภิกษุ อาเภอ สามเณร). อามหิต น. ความตาย น. ความหวงั , ความมนั่ หมาย, ความต้องการ, ความอยาก น. เดือนที่ ๘ แหง่ จนั ทรคติ น. ผลประโยชนร์ ายไดอ้ นั เกิดจากตน้ ผลไม้ น. ของกิน, เคร่ืองค้าจนุ ชีวติ , เครือ่ งหล่อเลี้ยงชวี ติ , เชน่ อาหารเช้า; และหมายถงึ สงิ่ ทีม่ ลี กั ษณะ คลา้ ยคลึงเช่นนั้น เช่น อาหารตา อาหารใจ น. สิทธิ, ความสามารถ, กาลงั , ความรุนแรง, ความ บังคับ,บัญชา, การบงั คับ. น. ยางท่กี ลายเปน็ หิน สีเหลอื งใสเป็นเงา น. เจา้ พนกั งานประจาท้องที่ชนั้ ถดั ผูว้ ่าราชการ จังหวัดลงไป, ผู้ปกครองอาเภอ; ยา่ นซง่ึ รวมหลายๆ ตาบลเข้าเป็นอาเภอหนึ่ง ว. ดรุ า้ ย, รา้ ยกาจ, ทารณุ

ห น้ า | ๒๘๔ ภำษำกลำง ภำษำถ่ินตำกใบ (เจะ๊ เห) ควำมหมำย อามาตย์ อาม้าด น. อมาตย์, ขา้ ราชการ, ข้าเฝ้า, ทปี่ รึกษาของ พระราชา อาลา อา๊ ลา ก. ลา, ขอจากไป, แสดงความเคารพเมอื่ จากกนั องิ องึ ,พงึ ก. พิง, เอน; อาศัย อฉิ ัน,อีฉัน ฉาน,ค^า ส. คาใช้แทนตัวผู้พดู เพศหญิง เปน็ คาสภุ าพ, เป็น สรรพนามบรุ ษุ ที่ ๑ อิดโรย หรอ่ื แง,อ๊อนแรง,ม^าย ก. อ่อนเพลยี , ถอยกาลงั หรอด อนิ อิน น. ชอ่ื ลูกจนั ชนดิ หน่งึ ลูกกลมแป้นกลางบุ๋ม ไมม่ ี เมลด็ เรยี กว่า ลูกจนั อิน อินทนิล อินถ่ือนิล (ในภาษาตากใบ มักจะนามาใชเ้ ปน็ ชือ่ บคุ คล เชน่ อนิ ทร์ อิน “จ่าวอนิ ”(ชาย), “โต๊ะอิน”(หญิง)) - พระอนิ ทร์ - ผระอิน น. ชอื่ ตน้ ไม้ชนดิ หนึ่ง ดอกเป็นชอ่ สีม่วงแดง น. ชอื่ เทวราชผปู้ กครองสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ เป็น อนิ ทรี อิน๊ ซ,ี อินซี พระเจ้าสาคัญองคห์ นง่ึ ตามความเช่ือของพวกฮินดู โบราณ เป็นเจ้าแห่งเทวดาต่างๆ ทอี่ ยู่ในสวรรค์ มี อม่ิ อี๊ม สายฟ้า คอื วชั ระเป็นอาวธุ ถือกนั วา่ เปน็ ผ้กู ลา้ อิสระ อิดซือระ หาญและมีคณุ แกม่ นุษย์มาก น. ชอ่ื นกชนิดหนง่ึ คล้ายเหยีย่ วแต่โตมาก; ชื่อปลา อี อี่,คือหนมอี่ น้าเคม็ ชนดิ หนึง่ อีก เหลย ก. กินจนพอ, เสร็จจากกิน, เต็มแล้ว, พอแล้ว ว. เปน็ ใหญ่, เป็นใหญใ่ นตัวเอง, เปน็ ไทยแกต่ วั ไม่ อกี า กา๋ ขึน้ แกใ่ คร อเี ก้ง เก^ง น. ชื่อขนมของชาวจนี ชนดิ หน่ึง ว. ตอ่ ไป, ซา้ , เพม่ิ เติม เช่น ขออีก, อื่นจากน้นั อีจู้ หยดุ เช่น อกี ประการหนง่ึ น. กา อนี งุ ตุงนงั ย^ุ งยา้ ย,พนั กนั ยุ^ง น. สัตว์ปา่ ชนดิ หนึง่ เท้าเปน็ กบี ไม่มีเขา ตวั คล้าย อีเปด็ แปด็ สนุ ัข - เรือเป็ด - เรือแปด็ น. เครอื่ งดักปลาไหลชนิดหนึง่ สานดว้ ยไม้ไผ่ รปู คลา้ ยหม้อ คอสงู มีงาแซงอยู่ริมก้น ห้อยเหย่ือไว้ อีเป้า หงา่ วปลา๋ ป^าว ภายใน. ว. ยุ่งใหญ่, พันกันย่งุ น. ชอ่ื เรอื ต่อหรอื เรือขดุ ต่อกระดานเสรมิ กราบชนิด หน่ึง หัวท้ายแบน ๆ ก็มี หวั ท้ายแหลมกม็ ี กลาง ปอ่ ง ดูรูปร่างคล้ายเปด็ , เรือเป็ด ก็เรียก น. ชือ่ วา่ วทม่ี หี างยาว

ห น้ า | ๒๘๕ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย อีรม หอยอหี รม น. ชื่อหอยชนิดหนง่ึ รับประทานได้, บางทเี รยี ก นางรม อรี ้งุ อรี ุ่ง,น็อกอีรงุ่ น. เหย่ยี วชนดิ หน่ึง, บางทเี รยี ก รุ้ง อีแรง้ แร่ง,นอ็ กแร่ง น. นกแรง้ อีลมุ้ นอ็ กอีลมุ่ น. ชอ่ื นกชนดิ หนึ่ง ตัวขนาดแม่ไก่ มกั หากินตาม ริมนา้ วงิ่ เร็ว อหี มา่ โตะ๊ อหี มา น. คาเรียกผนู้ าในศาสนาอิสลาม, ผนู้ าในการทา ละหมาด, ตาแหน่งสาคัญของคณะกรรมการ อเี หยยี่ ว หย่วิ ,น็อกหยว่ิ บรหิ ารมสั ยิด, โต๊ะอหิ มา่ ม กเ็ รียก. น. ชอื่ นกชนดิ หนงึ่ ปากงุ้มและคม ขาและนว้ิ ตนี อแี อน่ นอ็ กแอ๊น แข็งแรงมาก เลบ็ ยาวแหลม ปีกแขง็ แรง บินร่อนได้ อกึ ,อึ๊ก เขอื ก, เขือกๆ นาน ๆ สว่ นใหญ่ล่าสตั ว์กนิ เป็นอาหาร อึกทึก โช,้ โช้ๆ,โชห้ าย น. ชอ่ื นกชนิดหนงึ่ รังทาด้วยนา้ ลาย ใชเ้ ปน็ อาหาร อึง ลก่ั หลา่ ย ว. เสียงเช่นเสยี งกลืนนา้ อยา่ งเรว็ อึ่งอ่าง อึ๊งอ๊าง ว. เอ็ด, อ้ือองึ , ครึกโครม, ออ้ื ฉาว อึ้ง อึ^ง ก. ดัง, เอ็ด, อึกทึก อึด ออ็ ดทน น. สตั ว์สีเ่ ท้าชนิดหนง่ึ รูปคล้ายกบ ตวั พองได้ อดื ซอื นะ้ พงุ ว. นงิ่ อดั อยู่ อดื เคล่ือม ก. ทน, อดกล้ัน, อน้ั ไว้ อน่ื อน๊ื ว. พอง, ขึ้น, เชน่ ทอ้ งอดื ออื ฮอื ว. เฉอื่ ยชา, ชา้ ออ้ื ฮื^อ ว. นอกออกไป, ต่างออกไป องุ้ อุ^ง อ. เสียงทเี่ ปล่งเพอื่ รับคาพดู หรอื ขาน, เสยี งดังเชน่ นน้ั อจุ จาระ คี^ อุจาด อูจา๊ ด,อดู๊ แล ว. อาการท่ีรสู้ ึกมเี สยี งดังอยู่ในหู อุดม อ๊ดุ ๋ม น. ส่วนกลางของฝา่ มือหรอื ฝ่าเทา้ อุดร อุ๊ดอ๋ น น. ข้ี อตุ ลุด กอื โจ๋,ยุง,ยงุ หาย ว. น่าเกลียด, น่าอาย, อนาจาร, เสอื่ มทราม อุตสา่ ห์ อุดสา,อ็อดสา ว. สงู สุด, ย่ิง, เลศิ , มากมาย, บรบิ ูรณ์ น. ทศิ เหนอื ใช้ว่า ทิศอุดร อุทธรณ์ อทุ๊ อน ว. วุ่นวาย, กลุ กี จุ อ, พัลวัน น. ความบากบัน่ , ความขยนั , ความอดทน, ก. บาก อทุ ิศ อ๊ทุ ดิ บั่น, ขยนั , พยายาม, อดทน น. การขอร้องให้รอ้ื ฟืน้ ข้นึ ; ชอื่ ศาลสูงถัดจากศาล ชน้ั ต้น. ก. ขอรอ้ งให้พิจารณาใหม่ในศาลสูง ก. ให้, ยกให้, เช่น อทุ ศิ ส่วนบุญใหแ้ กผ่ ตู้ ายตาม ประเพณี; ทาเพื่อ, สละใหโ้ ดยเจาะจง

ห น้ า | ๒๘๖ ภำษำกลำง ภำษำถนิ่ ตำกใบ (เจ๊ะเห) ควำมหมำย อนุ่ อ๊นุ อบุ ตั ิ อบุ๊ ดั ก. ทาให้ร้อนขนึ้ . ว. ไมเ่ ย็น, ค่อนขา้ งร้อน, ไมร่ ้อน อุบาทว์ อบู๊ ๊าด ไมห่ นาว, สบาย อบุ าย อูบ๊ ๋าย น. การเกดิ ข้ึน, กาเนดิ , การบงั เกดิ ; รากเหง้า, เหต.ุ อุบาสก อุ๊บ๊าสอ็ ก ก. เกดิ , เกิดขนึ้ อุบาสกิ า อุ๊บ๊าซกิ ๋า น. ส่งิ ทีเ่ กิดโดยปจั จบุ ันทนั ดว่ น, ภัย, อนั ตราย, อุโบสถ อุ๊โบ๊สอ็ ด,โบด๊ ความทกุ ขร์ ้อน, ภยั ซง่ึ ลกุ ลามไปทัว่ . ว. รา้ ย, ชัว่ , อุปการ อบุ ปะ๊ กา๋ หระ เปน็ อัปมงคล อุปมา อบุ ปะ๊ มา,เปร๊ยี บหว่า น. วิธ,ี หนทาง; กล, เล่หเ์ หล่ียม, มารยา อุปราช อุบปะ๊ ร้าด อปุ สมบท บว๊ ดหลวง น. คฤหัสถผ์ ชู้ ายทนี่ บั ถือพระพทุ ธศาสนาอยา่ ง มั่นคง น. ผู้บูชา, ผู้นับถือ, ศษิ ย์, ฆราวาสทมี่ ศี รทั ธาแน่ว แนใ่ นพระพุทธศาสนา; พทุ ธศาสนิกชน (คฤหัสถ์) ชาย (อุบาสก) หญิง (อบุ าสิกา) น. โรงทีพ่ ระสงฆ์ทาสงั ฆกรรมมแี สดงปาติโมกข์ น. บญุ คณุ , ความอดุ หนนุ , การชว่ ยเหลอื . ก. ช่วยเหลือ (เหมือน อุปการะ) น. สง่ิ หรือขอ้ ความที่ยกมาเปรียบ, มกั ใชเ้ ข้าคู่กบั อุปไมย ในประโยคเช่น เรื่องนี้มอี ปุ มาฉนั ใด อุปไมยก็ฉันนน้ั . ก. เปรยี บเทียบ น. ผสู้ าเร็จราชการตา่ งพระองค์ประจาภาคหนึง่ ๆ ของประเทศ น. การบวชเปน็ ภิกษุ, ตัดจาก อปุ สมั ปทา ซ่ึงใชเ้ ปน็ คานามอยา่ งเดียว. ก. ไทยใช้หมายถึงบวชเป็นภิกษุ หมายเหตุ - คาทท่ี าเครื่องหมาย “^” ไวเ้ หนอื คา เช่น ภาษากลาง คาวา่ “ข้าว” ภาษาตากใบ อ่านว่า “ค^าว” ซง่ึ ออกเสยี งผิดกนั (ไมม่ ีวรรณยกุ ต์) ดงั นน้ั จึงจาเป็นต้องใชเ้ คร่ืองหมาย “^” ไว้ เหนอื คา เพื่อให้ออกเสยี งสงู แล้วลดลง จึงจะถกู ต้องกับการออกเสยี งของภาษาตากใบ - คาที่ทาเครื่องหมาย “___” คอื คาที่ออกเสียงไม่ตรงตามพยญั ชนะในภาษากลาง แต่ เป็นเสียงภาษาตากใบ โดยเฉพาะ เมอื่ หาพยญั ชนะเพิม่ เติมไมไ่ ด้ จงึ ใชพ้ ญั ชนะท่ีออกเสยี ง ใกล้เคียงท่สี ุดมาเทยี บแทน และขดี เสน้ ใต้คาเอาไว้ เชน่ ภาษากลาง คาว่า “ออม” ภาษา ตากใบ อ่านว่า “อ๋อม” เปน็ ต้น

บรรณานุกรมและแหลง่ อ้างองิ ๑. เจรญิ ไชยชนะ: ๒๔๙๒.ภูมศิ าสตรป์ ระวัติศาสตร์สากล. ๒. วีระ สุวรรณและแฮลาย ประมวล.๒๕๕๕.บันทึกมรดกวัดไทยในรฐั กลนั ตนั .สงขลา:เทพการพิมพ์. ๑,๕๘,๗๕ ๓. พงศาวดารกรงุ ศรอี ยธุ ยา ๔. สารานุกรมวฒั นธรรมไทยภาคใต้ เล่ม ๖ หนา้ ๒๖๒๑ ๕. สารานุกรมวัฒนธรรมภาคใต้ เลม่ ๑๒ หนา้ ๕๖๗๙-๕๖๙๑ ๖. อภนิ ันท์ ซ่ือธานุวงศ์ และคณะ.๒๕๕๕.ชอ่ื บ้านนามเมอื งจงั หวดั นราธวิ าส.๖๓. ๗. ศักยภาพ วงษ์จนิ ดา.ประวตั ิความเปน็ มาของชาวภาษาตากใบ(เอกสารโรเนยี ว) ๘. วิมลพรรณ ปิตธวัชชัย.๒๕๔๘.สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยา เทวะวงศ์วโรปการ. กรงุ เทพฯ:โรงพมิ พก์ รงุ เทพฯ(๑๙๘๔)หน้า๘๔๙. ๙. เฉลิม แสงสวุ รรณ และชมุ แสงมณี.ตานานเมอื งเก่าโคกอิฐ.(เอกสารโรเนียว) ๑๐.วกิ พิ ิเดยี สารานกุ รมเสร.ี สาเนียงตากใบ ๑๑.www.cs-sru.ac.th/takbai/story-lg.html

ภาคผนวก

ภาพประกอบการประชุมช้แี จงรว่ มกบั เครอื ข่าย โครงการสืบสานภาษาไทยถ่นิ ใต้ “เจะ๊ เห”

ภาพประกอบการเสวนา คร้งั ที่ ๑ ประวตั ิและความเป็นมา และวิถชี ีวติ ชาวตากใบ

ภาพประกอบการเสวนา คร้งั ท่ี ๒ คาศัพทภ์ าษาตากใบ “เจะ๊ เห” อักษร ก – ถ

ภาพประกอบการเสวนา คร้งั ท่ี ๓ คาศัพทภ์ าษาตากใบ “เจะ๊ เห” อักษร ท – ฮ

ภาพประกอบสรุปการเสวนาภาษาตากใบ “เจะ๊ เห”

คณะผจู้ ดั ทำ คณะท่ปี รึกษำ ๑. นางอษุ ณีย์ ธวุ โชติ วฒั นธรรมจังวัดนราธิวาส ๒. นายแอด ฮอ่ งซนุ่ ประธานสภาวฒั นธรรมอาเภอตากใบ ๓. นายอนันต์ สุขเพช็ ร ขา้ ราชการบานาญ ๔. นายภักดี เสาร์วงษ์ ครู คศ.๓ โรงเรยี นตากใบ ๕. นายคง แดงเตีย้ ครู คศ.๒ โรงเรยี นตากใบ ๖. นางอรทัย ทองคปุ ต์ ปลดั องค์การบรหิ ารสว่ นตาบลบางขุนทอง คณะผู้จดั ทำ ๑. นายฐติ ิ รัตนวงศ์ นักวชิ าการวัฒนธรรมชานาญการ ๒. นางสาวศริ ินพร บินมะนอ อาสาสมคั รวัฒนธรรมอาเภอตากใบ