B1542098x (1)

85ศกึ ษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 ในมาตรา 26 ท่ใี หมีการปรบั เปล่ยี นจากเดิมท่วี ดั ความรคู วามสามารถของผูเรยี นเฉพาะดานความรูแ ละความจาํ ของเน้อื หามาเปน การวดั ทีค่ รอบคลุมเกี่ยวกับตัวผเู รยี นในทกุ ดา น ท้ังดานกระบวนการทํางาน และผลงาน รวมทั้งดา นความรู ทกั ษะ และเจตคติโดยยดึ หลักของการประเมินตามสภาพความเปนจรงิ หรือการประเมนิ ที่เนนผูเ รยี นเปนสําคัญ 2.5.9.3 ผปู ระเมนิ กบั วิธกี ารประเมนิ การเรียนการสอนแบบเดิมน้ันครูผูสอนจะเปนผูประเมินผล แตการเรียนการสอนแบบโครงงาน มีลักษณะแตกตางจากการเรียนการสอนแบบเดิม ดังนั้นการประเมินผลยอมมีความแตกตางกันดวย โดย Feichtner and Davis (1992 อางถึงใน ลัดดาวัลย, 2550: 37) ไดกลาววา ในการประเมินผลการทําโครงงานควรใชผูประเมินหลายคน เพ่ือสามารถใหขอมูลยอนกลับแกผูเรียนในการนาํ ไปวเิ คราะหตนเอง โดยผูประเมินมดี งั นี้ 1. การประเมนิ โดยครูผสู อน กอ นการประเมินครจู ะตอ งมรี ะบบการประเมนิ ที่คอนขางชัดเจน และมขี ้ันตอนของการประเมินที่สามารถอธิบายได กลา วคอื (ลัดดา, 2544: 378-380) 1. มีการกาํ หนดวตั ถุประสงคแ ละเปา หมายในการประเมนิ วา ตอ งการจะประเมนิ อะไร 2. กําหนดและพจิ ารณาขอบเขต เกณฑ วธิ กี าร และสง่ิ ทีจ่ ะประเมนิ เพ่อื จะไดเลอื กใชเครือ่ งมอื และวิธกี ารท่เี หมาะสมกับส่ิงท่ตี อ งการประเมนิ 3. กําหนดและพจิ ารณาถงึ องคประกอบตาง ๆ เกย่ี วกบั การประเมนิ เชน ผปู ระเมนิ ควรประกอบดว ยใครบา ง 4. กําหนดและพจิ ารณาเลอื กใชเ ทคนิคหรือหาวิธีการประเมนิ อยางหลากหลายใหเ หมาะสมกบั วยั ระดับการเรียนรู และลักษณะของผูเรียนหรืองานทีท่ ํา รวมทั้งใหส อดคลองกบั วัตถปุ ระสงคและเกณฑข องการประเมนิ ในแตล ะครัง้ ดว ย เพราะเคร่อื งมอื แตละชนดิ ตา งมขี อ ดี ขอ เสยี แตกตางกนั 5. กาํ หนดและพจิ ารณาเกย่ี วกบั เวลาและสถานท่ีทจ่ี ะทําการประเมนิ ใหชดั เจน เพือ่ ใหเ กิดความคลอ งตัวและเปนระบบ 6. เมื่อมีการประเมนิ ตามท่ีกาํ หนดไวแลว ครผู ูทําการประเมินจะตอ งทําการวิเคราะหผลและจัดการแปลผลการประเมนิ ออกมา โดยการสรุปใหชัดเจนวาผเู รยี นมีพฒั นาการหรอื ไมอ ยางไร หรือจําเปน ตอ งมีการปรบั ปรุงแกไขขอ บกพรองในดา นใดบาง เชน ปรบั ปรุงกจิ กรรมการเรียนการสอนของครู จากขั้นตอนของการประเมนิ ขา งตน สามารถสรุปเปน กรอบแนวทางในการประเมนิ ของครผู ูสอนได 4 เร่อื ง ดังน้ี

86 1. จะประเมนิ อะไร ครูควรเปน ผูทาํ การประเมินงานทงั้ หมดเรมิ่ ตั้งแตการเลือกเรื่อง เนื้อหาสาระ กระบวนการในการทาํ งาน กระบวนการเรยี นรู การแสดงออกถึงสง่ิ ทเ่ี ปน ความรู ความคิด ความสามารถ ทักษะคณุ ธรรม จริยธรรม รวมไปถงึ ผลงาน หรือชิ้นงาน 2. จะประเมินเมอ่ื ใด การประเมินควรมกี ารกระทาํ อยา งตอเนื่องตง้ั แตเรมิ่ โครงงานจนสนิ้ สดุ โครงงาน โดยประเมินตามสภาพจรงิ 3. จะประเมินจากอะไร / โดยวธิ ใี ด วธิ กี ารท่จี ะใชใ นการประเมนิ ไดแ ก การตรวจจากผลงาน ชิน้ งาน เอกสาร รายงาน แบบบันทึกตาง ๆ รวมทง้ั การทดสอบในดา นความรคู วามสามารถ และทกั ษะกระบวนการทํางาน แฟมสะสมงานหรอื อ่นื ๆ ท่เี ปน รองรอยหลักฐานท่สี ามารถวัดไดจ รงิ 4. จะประเมนิ โดยใคร การประเมนิ ทดี่ ีควรเปน การประเมนิ ทค่ี รอบคลุมจากทุกคนท่ีเกย่ี วของ ท้งั ตัวผูเ รียนเอง เพอื่ น ๆในกลุมทที่ าํ งานดว ยกนั เพื่อนคนอ่นื ๆ ครู/อาจารยท ป่ี รกึ ษา ผปู กครอง และผเู กย่ี วขอ งอ่นื ๆ นอกจากนี้ เมอื่ ครจู ะประเมนิ ผลการทาํ โครงงาน ควรประเมนิ ใหค รอบคลุมตง้ั แตการเลอื กเรอ่ื ง/ปญ หาทีศ่ กึ ษา การวางแผนและการดาํ เนินงาน กระบวนการในการทาํ โครงงาน เนือ้ หาสาระประโยชนท ่ีไดจากการทาํ โครงงาน และการนําเสนอโครงงาน โดยสามารถพิจารณาตามเกณฑด งั นี้ 1. การวางแผนในการจัดทําโครงงาน 1.1 เปนโครงงานทผ่ี ูเรียนริเริม่ คิดเองตงั้ แตต น หรือครูชว ยแนะแนวทางหรือคดิ หวั ขอให 1.2 เปน โครงงานท่ีมผี เู รยี นทาํ คนเดยี ว หรอื เปน กลุม ในการประเมินควรพจิ ารณาจากจํานวนหรอื ปรมิ าณของผูทํา และความยากงายของแตละปญ หาทจ่ี ะศึกษาดวย มีกระบวนการทาํ งานกลุม ทช่ี ัดเจน 1.3 สามารถเหน็ พฒั นาการไดช ดั เจนวา ผูเรยี นมคี วามกา วหนา ในการทาํ งานแตละขั้นตอนอยางไร มากนอยเพยี งใด 1.4 เปน โครงงานทมี่ ีความคดิ รเิ รมิ่ สรางสรรค มคี วามแปลกใหม ยงั ไมเคยมีใครทาํมากอ น หรือถา มีใครมากอนแลว ส่งิ ท่ที ําใหมม คี วามแปลกใหมไ ปจากเดิมอยา งเห็นไดชดั รวมทัง้ไดความรูใหมท ีย่ งั ไมเ คยมใี ครพบมากอ น 2. เนือ้ หาสาระและประโยชนข องโครงงาน 2.1 มีความถูกตอง และความสอดคลอ งกับเนอ้ื หาในบทเรยี น 2.2 เลือกใชขอมูลขาวสารและแหลง ขอมลู ทเ่ี หมาะสมกบั เน้อื หาทีศ่ กึ ษา

87 2.3 มคี วามสามารถในการนําความรู ทกั ษะและทฤษฎี หรือแนวคดิ ตา ง ๆ มาประยกุ ตใชอยางเหมาะสม 2.4 มกี ารแปลผลการศกึ ษาและสรุปผลไดอยา งถูกตองและเหมาะสม 2.5 สามารถนําไปใชป ระโยชนไ ดในชวี ิตจรงิ 3. การนาํ เสนอโครงงาน 3.1 มีทักษะในการส่อื สารเพือ่ นําเสนอขอ มูลความรูที่ไดแ กผอู ่ืน 3.2 รจู กั เลอื กรูปแบบการนําเสนอโครงงานไดถ ูกตอง เหมาะสม โดยสามารถสอ่ืความหมายใหผ ูอน่ื เขาใจไดด ี รจู กั ใชอปุ กรณประกอบการบรรยาย หรอื สาธติ ไดอ ยา งเหมาะสม สาํ หรับวิธีการประเมนิ ทเ่ี นนผูเ รียนเปน สําคญั โดยครูผูสอนน้ัน บุญเชดิ (2544: ฒ-ด) ยังไดท ําการเสนอเทคนิควิธกี ารประเมนิ ในดา นตาง ๆ ไวด งั นี้ 1. วธิ ีการประเมนิ เปา หมายทางการศกึ ษาดา นความรู 1.1 ดานความรู สามารถประเมนิ โดยใชแ บบทดสอบชนดิ อัตนัย และปรนัย 1.2 ดานการคิด ประเมินโดยใชวิธกี ารสอ่ื สารกบั ผเู รียนโดยตรง หรือใชว ิธีสังเกตการแกปญหาของผูเรียน การจดบันทึก การตรวจสอบผลงาน รวมถึงการใชแบบทดสอบชนดิ อัตนยั 2. วธิ ีการประเมนิ เปา หมายทางการศกึ ษาดา นทักษะ และวธิ กี ารปฏิบตั ิ 2.1 ดา นทกั ษะ วธิ กี ารปฏิบัติ สามารถใชว ธิ กี ารสังเกต การจดบนั ทกึ ขณะทีผ่ ูเ รยี นกาํ ลงัลงมือปฏิบัติ 2.2 ดานการสรางสรรคผลงาน สามารถใชวธิ กี ารสือ่ สารกบั ผเู รียนโดยตรง ซง่ึ จะทาํ ใหทราบถงึ ความสามารถในการปฏิบัตติ ามข้ันตอนในการสรา งผลงาน ตลอดจนคณุ ลกั ษณะของผลงาน 3. วิธกี ารประเมนิ เปา หมายทางการศกึ ษาดา นสังคม อารมณ และจิตใจ สามารถใชวธิ กี ารสอื่ สารกับผูเ รียนโดยตรง หรอื แบบทดสอบท่ีใชคําถามปลายเปด 2. การประเมินโดยผเู รยี น ผเู รยี นซง่ึ เปน ผทู าํ โครงงาน ควรมีการประเมินใน 3 ลักษณะคือ 1. การประเมินงานทีท่ าํ เพ่ือตอ งการทราบวา ผเู รียนมีความพึงพอใจกบั งานท่กี ลุม ไดใชความตง้ั ใจ ความมานะพยายามมากนอยเพียงใด คดิ วา งานท่ที ํานนั้ ดีหรือยัง มีจดุ บกพรองดา นใดบาง งานทที่ าํ มปี ญ หาอยา งไรและกลุมไดใชว ิธีใดแกป ญ หา ประสบความสาํ เร็จหรือไม ฯลฯ 2. การประเมนิ ตนเอง เปนการประเมนิ ดว ยตวั ผเู รียนเองซ่งึ จะฝก ใหผเู รียนยอมรับความจรงิเกย่ี วกบั ความสามารถ ความรบั ผิดชอบ ความตง้ั ใจในการทาํ งาน ทําใหเ ดก็ ๆ ไดรจู ักตนเองมากขึ้นและเปนการยอมรบั ความสามารถของตนเองอยางตรงไปตรงมา ไมล ําเอียง หรือมีอคติใด ๆ

88 3. การประเมนิ เพอ่ื นรว มงาน เปน การประเมนิ ทเ่ี พื่อนรว มกลมุ ในการทํางาน ประเมนิ กันและกนั ดวยความจรงิ ใจ การประเมนิ นี้จะทําใหผูเรยี นแตล ะคนไดร ูจดุ เดน จุดดอยของตนเองที่ตอ งการปรบั ปรุงแกไขจากการมองของเพื่อน ทําใหเ ด็กรจู ักตนเองในมมุ มองตา ง ๆ มากข้นึ Gardner, et al. (อางถึงใน ลดั ดา, 2544: 376) ไดกลาวถึงการประเมนิ โดยผเู รยี นวา การที่ผูเรยี นมสี ว นรว มในการประเมินดว ยนน้ั จะทําใหผ เู รยี นมคี วามรสู ึกวาการประเมนิ นน้ั ไมไดเ ปนการตัดสินใหผ านหรือไมผา น แตเ ปน สว นหนงึ่ ทีผ่ ูเรยี นจะมโี อกาสพฒั นาในดา นการเรยี นรูไดมากข้ึน กลาวโดยสรปุ การประเมนิ ผลโครงงานเปน การประเมนิ ตามสภาพความเปนจรงิ โดยมีการประเมนิ ครอบคลุมท้งั 3 ระยะคือ ตง้ั แตเ ร่ิมตน โครงงาน พฒั นาโครงงาน ไปจนสน้ิ สุดโครงงานเพือ่ เปน การใหข อ มูลยอ นกลับ (Feedback) และเปน การตรวจสอบความกาวหนา โดยครู และตวัผูเ รยี นเองเปน ผูท ําการประเมิน สําหรบั การประเมินผลท่ใี ชใ นรูปแบบการเรียนการสอนแบบโครงงานท่ผี ูว จิ ัยพฒั นาขนึ้ น้นัจะใชก รอบแนวคดิ ของลัดดา (2544) และบุญเชิด (2544) เปน แนวทางในการประเมินซ่ึงแสดงดังภาพท่ี 2-7

89 ภาพท่ี 2-7 แสดงกรอบแนวคดิ ในการประเมนิ ผลการทาํ ชิน้ งาน/โครงงาน 2.5.10 ประโยชนท ไี่ ดรับจากการทาํ โครงงาน นักการศึกษาหลายทานไดก ลา วถงึ ประโยชนแ ละสิง่ ทผ่ี เู รยี นจะไดร บั จากการทาํ โครงงานไวดังตอ ไปน้ี ธรี ะชัย (2531: 4-5) และจริ าภรณ (2542: 35) มคี วามเห็นสอดคลองกันเกยี่ วกบั ส่ิงทีผ่ เู รยี นจะไดรับจากการทาํ โครงงาน ดงั น้ี

90 1. ความรใู นเน้อื หาวชิ า ผูเรียนไดรบั ความรูซง่ึ เปน ผลมาจากการศึกษาคนควาจากเอกสารตา ง ๆ และผูรู โดยเฉพาะอยางย่ิงความรูท ่ีเปน ขอ คนพบจากการทาํ โครงงาน 2. ทักษะกระบวนการทางวทิ ยาศาสตร และทักษะในการแสวงหาความรู ในการทําโครงงานผูเ รยี นจะไดม ีโอกาสใชท ักษะตาง ๆ เชน การสงั เกต การต้ังสมมติฐาน การออกแบบการทดลอง การควบคุมตวั แปร การวัด การเกบ็ รวบรวมขอมูล การจัดกระทาํ ขอมูล การแปลความหมายของขอ มูล การใชเคร่อื งมอื ตาง ๆ ในการทดลองการส่อื ความหมายใหผ อู ื่นเขา ใจดวยการเขยี นรายงาน ฯลฯ ซึ่งทําใหผ ูเรียนไดพ ฒั นาความสามารถและทักษะตา ง ๆ เหลานัน้ 3. ความสามารถในการถายโยงความรู กระบวนการแกป ญ หา จากการที่ผูเรียนลงมือศึกษาคนควาทําโครงงานดว ยตนเองตลอด โดยมีครูเปน เพยี งทป่ี รึกษาและแนะนําน้นั ถาผเู รียนไดม ีโอกาสกระทาํ เชนนห้ี ลาย ๆ ครง้ั นักจิตวทิ ยาการศึกษาเชอ่ื วาผเู รียนจะเกดิ การเรยี นรใู นกระบวนการดงั กลา ว ซึ่งเปนกระบวนการแกป ญ หา หรือกระบวนการอื่น ๆ ดวย 4. เจตคติ การทผ่ี เู รยี นไดมโี อกาสเลือกเร่ืองที่ตนเองสนใจทจี่ ะศึกษาลงมือศึกษาคน ควา ดว ยตนเองและคน พบคาํ ตอบของปญหาดว ยตนเองเชน นี้ จะทาํ ใหผเู รยี นเกดิ ความชอบและความสนใจในวชิ านนั้ ๆ ทําใหผูเรยี นมเี จตคตทิ ี่ดตี อวชิ านนั้ นอกจากนนั้ การทีผ่ ูเรยี นลงมือปฏิบัติอยา งนกั วทิ ยาศาสตรไดเ ผชญิ ปญหาเหลานดี้ ว ยตนเองจะคอ ย ๆ พฒั นาเจตคติ และคา นิยมทางวทิ ยาศาสตรใหเกดิ ขน้ึเจตคตแิ ละคานิยมดังกลาวไดแก ความสงสยั ไมเ ชือ่ อะไรงาย ๆ มคี วามใฝรอู ยเู สมอ มคี วามเปน เหตุเปนผล มีใจกวางรับฟงความคดิ เห็นของผอู ่นื มคี วามซ่อื สัตยแ ละความอดทน ฯลฯ 5. คุณสมบัตอิ ืน่ ๆ การทําโครงงานจะชว ยพฒั นาคณุ สมบตั ิอื่นๆ ใหแ กผ เู รียน เชน ความคิดริเริม่ สรา งสรรค ความเช่อื มน่ั ในตนเอง มคี วามรับผดิ ชอบ สามารถทํางานรวมกับผอู ่ืนได ฯลฯ สวน Wray (1989 อางถึงใน จงจติ ร, 2552: 70-71) ไดกลา วถงึ คุณคาของโครงงาน อันไดแ กการพฒั นาความรู ความคดิ และทักษะ ซ่งึ จะทาํ ใหผูเ รยี นเกิดทักษะ ดังตอ ไปน้ี 1. ทกั ษะการสํารวจสืบคน ไดแ ก การสังเกต การแยกแยะ การจดั ประเภท การบนั ทกึการอธิบายใหเ หตุผล 2. ทักษะปฏิบตั ิ ไดแก งานฝม อื ตา ง ๆ การนําเสนอขอมูล 3. ทกั ษะการจัดระบบขอ มูลไดแ ก การกําหนดหวั เร่ือง กาํ หนดจดุ ประสงค กําหนดแหลงศกึ ษาคนควา การวดั และประเมินผล 4. การพฒั นาเจตคติทพ่ี ึงประสงค 5. การพฒั นาความกระตือรอื รนเพ่อื คน หาคําตอบ 6. การสงเสรมิ ความเปนอิสระในการเรยี นรู 7. การพัฒนาความรวมมือในการทํางานรว มกนั

91 อาภรณ (2545: 130) กลาววา การเรยี นรูโครงงานเปน วธิ ีหนง่ึ ท่ีใหผ เู รยี นไดล งมือปฏิบัตจิ ริงเปน การเรยี นรทู ่ผี ูเรยี นไดศกึ ษา คน ควา ทดลอง นําเสนอผลงาน ตามความสามารถของแตละคนดังนนั้ โครงงานจงึ เปนการเรยี นรูโ ดยประสบการณ เพราะผูเรยี นไดเ รยี นรูด ว ยตนเองจากการลงมือปฏบิ ัตจิ ริง และโครงงานยังจดั เปน กจิ กรรมท่สี อดคลองกบั เปา หมายของการจัดการศกึ ษาตามพระราชบัญญัติการศึกษาแหง ชาติ ทสี่ งเสรมิ ใหผ เู รียนไดพ ัฒนาตามธรรมชาติ และเตม็ ตามศักยภาพ จากประโยชนแ ละคณุ คา ทีไ่ ดรบั จากการทาํ โครงงานทก่ี ลาวมาขา งตน สามารถสรปุ ไดวาการทําโครงงานเปน การเปด โอกาสใหผูเรียนไดศ ึกษาหาความรู นอกเหนอื ไปจากความรูท ไี่ ดจากหอ งเรียน ไดศ ึกษาคน ควา ในเนอื้ หาความรหู รอื เรือ่ งทีต่ นเองสนใจ ทาํ ใหผ ูเรียนไดใ ชท ักษะในการแสวงหาความรูดวยตนเอง สามารถสรา งองคค วามรดู วยตนเองใหเ พมิ่ มากขน้ึ สง เสริมใหผ ูเรยี นเกิดความคิดสรางสรรค สรางความเชอ่ื มน่ั ในตนเอง ทําใหผ เู รยี นเกดิ ความฉลาดทางปญญา ทางอารมณมคี วามอดทน เขา ใจตนเอง ตลอดจนเปน การวางพนื้ ฐานสําหรับการประกอบอาชพี ตามความสนใจความสามารถ และความถนดั ของตนเอง2.6 การจดั การเรียนรทู ่ีเกีย่ วของกับรูปแบบการเรียนการสอนแบบโครงงานท่ีพัฒนาขึน้ การจัดการเรยี นรทู ีจ่ ะนําเสนอตอ จากนเ้ี ปน การจัดการเรยี นรูซ่งึ นาํ มาใชใ นรปู แบบการเรียนการสอนแบบโครงงานทผี่ ูว จิ ัยจะพฒั นาขน้ึ โดยเปน การจัดการเรยี นรทู ่ไี ดมาจากวเิ คราะหผ ลการวิจัยความตอ งการจาํ เปน (Needs Assessment) ในการจัดการเรียนการสอนวชิ าชีพของผูบริหาร/หัวหนาสาขาวชิ า ครชู างอตุ สาหกรรม (สอนระดบั ปวส.) และนักศกึ ษาชางอตุ สาหกรรม (ระดบัปวส.) ในสถานศกึ ษาสงั กดั สาํ นกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา 2.6.1 การเรียนรูโดยใชปญหาเปน หลัก (Problem-Based Learning : PBL) การจัดการเรยี นการสอนทใี่ ชกันมาเปนระยะเวลาอันยาวนานนัน้ สว นใหญจะใชว ธิ ีแบบบรรยายจึงมีผลใหผ ูเ รียนไมไ ดรับการพัฒนาทักษะในการคิดแกปญ หา ไพฑูรย (2549: 58) ไดใหความเหน็ วาในกระบวนการของการจดั การศึกษา จําเปน ตอ งใหก ารศกึ ษาสามารถใชประโยชนใ นการแกป ญ หา ทงั้ แกปญ หาของเดก็ แกปญ หาของสถานศึกษา และแกปญหาของสังคมได การแกปญ หาตอ งเปน ทัง้ Product คือ เปนคาํ ตอบของปญหาทถี่ ูกแกไ ด และเปน Process คือ เปนกระบวนการของการแกป ญ หา ในกระบวนการของการเรียนการสอนและการศกึ ษาตอ งใหความสําคัญกบั ปญ หา เพราะมนษุ ยตองอยกู บั ปญหาตลอดเวลา ดงั นั้น การเรยี นรูจ ากปญ หา ทําความเขาใจกับปญ หา การหาวิธแี กป ญหาจึงมคี วามจําเปนอยา งมาก การจดั การเรยี นการสอนแบบโครงงานตามที่ไดกลาวขา งตน จะเหน็ ไดวา ในระยะเริม่ ตนผูเรยี นมคี วามสนใจในปญหา แลวตองการทจี่ ะแกไขปญ หานน้ั ๆ ซงึ่ Houghton Mifflin’s (2009:

92Online) ไดกลา ววาองคประกอบทส่ี าํ คญั 2 สิ่งของโครงงานคือ 1) คําถามหรอื ปญ หาทเี่ ปน แรงขับซ่งึ กอ ใหเกิดกจิ กรรมที่มคี วามหมาย และ 2) ผลผลิตหรือการนาํ เสนอผลงานในระยะสุดทา ย ซง่ึ จะแสดงใหเ ห็นถงึ คําถามทีเ่ ปนแรงขบั ต้งั แตเ ร่ิมตน แสดงวา การทาํ โครงงานเองก็มีความเกย่ี วของกบัคาํ ถาม หรือปญ หาเชนเดยี วกัน ดังน้ันเพอ่ื ใหการจดั การเรยี นการสอนแบบโครงงานมคี วามสมบูรณในขนั้ ตอนนี้ การศึกษาเกย่ี วกบั การเรียนรูโ ดยใชป ญหาเปนหลกั (PBL) จงึ เปนส่งิ จําเปน ท้ังนี้เพอื่ การประยกุ ตใชส าระสําคญั รวมกัน ซง่ึ รายละเอยี ดของการเรยี นรโู ดยใชปญหาเปน หลกั (PBL)มีดังตอไปนี้ 2.6.1.1 ความหมาย นักการศึกษาไดใ หค วามหมายของการเรยี นรโู ดยใชปญ หาเปน หลัก (PBL) ไวดงั นี้ University of Delaware (2004 อา งถงึ ใน สรอ ยสน, 2549: 67) กลา ววา การเรยี นรูโดยใชปญหาเปนหลกั (PBL) เปน การจดั การเรยี นรูแ บบเนนปญหาท่ีเนน ใหผูเรยี นไดเรียนรวู ธิ ีการเรียน(Learn to Learn) เพื่อแกป ญ หาที่เกดิ ขน้ึ ในโลกแหงการเรียนรแู ละโลกแหงความเปนจรงิ ปญ หาท่ีเปนจดุ เริม่ ตน ของการเรียนรนู ้ีตองมีความหมายและนา สนใจแกผ ูเ รียน เปน การเรียนรทู ผี่ ูเรยี นจะไดพฒั นาความคดิ ริเริม่ สรา งสรรค การคิดวเิ คราะห และทักษะการแสวงหาแหลงเรยี นรูท่ีเหมาะสม ทศิ นา (2548: 137-138) ใหน ิยามวา เปน การจดั สภาพการณข องการเรยี นการสอนทใ่ี ชป ญ หาเปนเคร่ืองมือในการชวยใหผ เู รยี นเกดิ การเรยี นรตู ามเปาหมาย โดยผูสอนอาจนาํ ผเู รยี นไปเผชญิสถานการณปญ หาจรงิ หรอื ผสู อนอาจจดั สภาพการณใ หผ เู รียนเผชญิ ปญหา และฝกกระบวนการวิเคราะหปญหา และแกป ญ หารว มกนั เปนกลมุ ซึ่งจะชว ยใหผเู รยี นเกดิ ความเขา ใจในปญ หานน้ัอยางชัดเจน ไดเ ห็นทางเลือกและวธิ กี ารทห่ี ลากหลายในการแกปญหานั้น รวมทงั้ ชว ยใหผเู รียนเกดิความใฝรู เกดิ ทกั ษะ กระบวนการคดิ และกระบวนการแกป ญหาตา ง ๆ วลั ลี (2549: 16) ใหความหมายการเรยี นรูโดยใชปญ หาเปนหลัก วาเปน วธิ ีการเรยี นรทู เี่ ริ่มตนดว ยการใชปญ หาเปนตวั กระตนุ ใหผูเ รยี นไปศกึ ษาคน ควา แสวงหาความรดู ว ยวิธกี ารตา ง ๆ จากแหลงวิทยาการที่หลากหลาย เพื่อนาํ มาใชในการแกป ญหา โดยทมี่ ิไดม กี ารศกึ ษา หรอื เตรียมตวั ลวงหนาเกย่ี วกบั ปญ หาดังกลา วมากอน จากนยิ ามขางตน สรปุ ไดว า การเรยี นรูโ ดยใชป ญ หาเปน หลกั (PBL) เปน การจดั การเรยี นการสอนท่ีใชป ญ หาจากสถานการณจริง หรือผสู อนจดั ขนึ้ เปนเครือ่ งมือ เพอ่ื ชว ยใหผ เู รยี นเกดิ การเรยี นรูเปน การฝก กระบวนการคดิ วิเคราะหป ญ หา และแกปญ หารว มกนั 2.6.1.2 หลักการ Wilkerson and Gijselaers (1996: 101-102 อางถึงใน The Center for Teaching and Learning,2001: 1-2) กลาวถึงหลกั การสําคัญของการเรียนรโู ดยใชป ญ หาเปนหลกั (PBL) ไวดงั นี้

93 1. เปน การจดั การเรยี นรทู ่ีเนนผูเรยี นเปน สาํ คญั (Student-centered Approach) โดยผเู รยี นจะมีอิสระในการระบุความตอ งการทีจ่ ะเรยี นรใู นสง่ิ ท่ีตนเองสนใจ มกี ารวางแผนการศกึ ษา การปรกึ ษาหารือ และการประเมินผลงานของตนเองกับเพื่อนรว มชัน้ การเรียนรูโดยเนน การกระทาํ (Learningby doing) เชนน้ี นับเปนวิธีการหน่ึงทจ่ี ะทําใหผเู รยี นสามารถรคู ดิ ไดดว ยตนเอง 2. ผูสอนทําหนาที่เปน ผูอ ํานวยความสะดวก (Facilitators) มากกวา เปน ผใู หค วามรู โดยผูสอนจะใหคาํ แนะนาํ ในการสาํ รวจ สืบคน และชว ยใหผ ูเ รียนเปน ผูทีเ่ รียนรไู ดดว ยตนเอง 3. ปญ หาท่ีใชม ลี ักษณะปลายเปด (Ill-structured Problems) ซง่ึ มีแนวทางในการแกไ ขอนั หลากหลาย ท้ังน้ีตองการใหผูเรยี นไดศึกษาหาวิธีการกอ นตัดสนิ ใจเลือกวธิ เี ฉพาะสาํ หรับการแกไขปญหานนั้ ๆ ดว ยวิธีการน้จี ะเปนการกระตนุ การเรยี นรู ทาํ ใหผ เู รียนไดรับความรูจ ากการคดิเกยี่ วกับปญ หา และการไดรบั โอกาสในการแกไ ขปญหาอยางสรางสรรค 4. เนนการทํางานเปน กลมุ ยอ ย (Groupwork) เพื่อพฒั นาชุมชนแหงการเรียนรู ซึง่ ผเู รียนจะรสู ึกสบายใจสําหรับการหยิบยกปญหา และการพฒั นาความคดิ ใหม ๆ นอกจากนยี้ ังเปน การเพิ่มทกั ษะการสอื่ สารและความสามารถของผเู รยี นดานการบรหิ ารจัดการกลุม ทําใหผูเรยี นเกดิ ความรูสึกรับผดิ ชอบในฐานะเปน สมาชกิ ของกลมุ สรุป หลกั การจัดการเรยี นรโู ดยใชป ญ หาเปน หลกั (PBL) ตองมีลกั ษณะของการยดึ ผเู รียนเปนศนู ยก ลาง เนนการทาํ งานเปนกลมุ ยอ ย โดยใหผ ูเรยี นชวยกนั คดิ หาวิธแี กไขปญ หาซึ่งมที างเลือกและวธิ กี ารทห่ี ลากหลายในการแกปญ หาภายใตคาํ แนะนาํ และอาํ นวยความสะดวกของครู 2.6.1.3 ลักษณะของการจัดการเรียนรู ลักษณะของการจดั การเรียนรูโดยใชปญ หาเปนหลกั (PBL) มดี งั น้ี (ทศิ นา, 2548: 137) 1. ใชป ญ หาเปนตัวกระตุน เพ่ือใหผเู รียนเกิดภาวะสงสยั และตองการท่จี ะแสวงหาความรูเพ่ือขจดั ความสงสัยดงั กลา ว 2. ผูเ รยี นไดเ ผชญิ ปญ หาจรงิ หรือสถานการณป ญหาตา ง ๆ 3. ผูเ รียนรว มกนั คิดหาทางแกป ญ หานัน้ ๆ ทศิ นา (2548) ยังใหค วามเหน็ เพ่ิมเตมิ วา การเรียนรูดวยวธิ ีการเชนนี้จะชวยใหผเู รยี นเกิดการเรียนรูอยา งมีความหมาย และสามารถพัฒนาทักษะกระบวนการตา ง ๆ อนั เปนทักษะที่จาํ เปน ตอการดํารงชวี ิต และการเรียนรูตลอดชวี ติ Chalin, et al. (อา งถึงใน วลั ลี, 2549: 16) อธบิ ายถึงลักษณะทีส่ าํ คญั ทางการศกึ ษาของการเรียนรโู ดยใชป ญ หาเปนหลกั (PBL) ไว 7 ประการ ดังนี้ 1. ใชปญหาเปน ตัวกระตนุ ใหเกดิ การเรยี นรู

94 2. เปน ยุทธวธิ กี ารทางการศกึ ษาทไ่ี มใ ชเ ปนวธิ กี ารแบบโดดเดยี่ ว แตม กั ใชรวมกับวิธีการอนื่ ๆดวย เชน การบูรณาการ และการเรียนเปนกลุมยอ ย 3. เปน รูปแบบการเรยี นรทู ่ีมผี เู รยี นเปน ศนู ยก ลาง 4. ผูเ รียนมสี ว นรว มในการเรียนรู (Active Participation) 5. ผเู รยี นมกี ารกระตนุ ความรเู ดิมท่มี อี ยมู าใช 6. บรรยากาศของการเรยี นเปน ไปอยางมีความหมาย เชน รวู าสิ่งท่เี รียนคือ ส่งิ ทจี่ ะนําไปใชในอนาคต 7. ผูเ รียนมีโอกาสขยายและตอ เตมิ ความรคู วามเขา ใจใหส มบรู ณแ ละเปน ระบบ สํานักงานเลธาธกิ ารสภาการศกึ ษา (2550: 2) กลาวถงึ ลกั ษณะสําคญั ของการจัดการเรียนรูโดยใชป ญหาหลกั สรปุ ไดดงั นี้ 1. ตองมีสถานการณที่เปน ปญหา และเริม่ ตนการจดั กระบวนการเรยี นรูด ว ยการใชป ญ หาเปนตวั กระตุน ใหเ กดิ กระบวนการเรียนรู 2. ปญ หาทีน่ าํ มาใชในการจัดกระบวนการเรยี นรู ควรเปนปญหาทเี่ กดิ ขนึ้ พบเหน็ ไดใ นชวี ิตจริงของผเู รยี นหรือมีโอกาสท่ีจะเกิดข้นึ จรงิ 3. ผเู รยี นเรยี นรดู ว ยการนาํ ตนเอง (Self-Directed Learning) คน หาและแสวงหาความรูคําตอบดว ยตนเอง ดงั นนั้ ผูเรียนจงึ ตองวางแผนการเรียนดวยตนเอง บรหิ ารเวลาเอง คดั เลอื กวธิ ีการเรียนรูและประสบการณก ารเรียนรู รวมท้งั ประเมนิ ผลการเรียนรดู ว ยตนเอง 4. ผูเรียนเรียนรเู ปน กลุมยอ ย เพอ่ื ประโยชนใ นการคนหาความรู ขอ มลู รว มกนั เปน การพฒั นาทกั ษะการแกปญ หาดว ยเหตุและผล ฝกใหผเู รยี นมีทกั ษะในการรับสงขอมลู เรียนรเู กย่ี วกบัความแตกตา งระหวา งบุคคล และฝก การจดั ระบบตนเอง เพอื่ พัฒนาความสามารถในการทํางานรวมกันเปน ทมี ความรู คาํ ตอบทไ่ี ดม หี ลากหลาย องคความรูจะผา นการวิเคราะหโ ดยผูเรยี น มีการสงั เคราะหแ ละตัดสินใจรวมกนั การจดั การเรยี นรูโดยใชป ญหาเปนหลกั น้ี นอกจากจดั การเรียนเปนกลุมแลว ยงั สามารถจัดใหผ ูเรยี นเรยี นรเู ปนรายบุคคลได แตอ าจทําใหผูเรยี นขาดทกั ษะในการทาํ งานรว มกบั ผูอ ่ืน 5. การเรยี นรูมลี กั ษณะการบูรณาการความรแู ละบูรณาการทกั ษะกระบวนการตาง ๆ เพ่อื ใหผูเรยี นไดร บั ความรูแ ละคําตอบที่กระจา งชดั 6. ความรูที่เกดิ ขน้ึ จากการเรียนรูจะไดม าภายหลงั จากผานกระบวนการเรยี นรโู ดยใชปญ หาเปน หลกั แลว เทา น้นั 7. การประเมนิ ผลเปน การประเมนิ ผลจากสภาพจริง โดยพจิ ารณาจากการปฏิบัติงานและความกา วหนาของผเู รยี น

95 กลาวโดยสรุป การเรียนรูโดยใชปญหาเปน หลกั (PBL) เปน กระบวนการจัดการเรียนรูท่ีเรมิ่ ตน จากปญ หาท่เี กิดขนึ้ ซ่ึงมลี ักษณะเกยี่ วของกบั ชีวิตประจาํ วนั และมคี วามสําคญั ตอ ผเู รียนตัวปญ หาทเ่ี ปน จดุ เร่ิมตน ของกระบวนการเรยี นรูนัน้ จะเปน ตัวกระตนุ การพฒั นาทักษะการแกป ญหาดวยการสบื คนหาขอ มลู โดยการนาํ ตนเอง (Self-Directed Learning) ของผูเรียนและกระบวนการทํางานกลุม ทง้ั น้เี พือ่ ใหเขา ใจกลไกของตัวปญ หา รวมทัง้ วธิ ีการแกป ญ หา ซึ่งจะทาํ ใหผ เู รยี นไดฝก ฝนการสรางองคความรโู ดยผา นกระบวนการคิดดว ยการแกป ญหา จดั เปนการเรยี นรูที่เนนผเู รียนเปนศนู ยก ลางโดยมีครูทาํ หนาทเี่ ปนผูอ าํ นวยความสะดวกมากกวาเปน ผถู ายทอดความรู 2.6.1.4 ปญหาทใี่ ชใ นการเรียนรู ปญหานบั เปน จดุ เริม่ ตน ในการเรยี นรูโ ดยใชป ญ หาเปน หลกั (PBL) ซ่งึ ตัวปญ หาคือ ตัวบทเรยี นทอ่ี าจจะเกี่ยวของกบั ปรากฏการณ หรอื เหตุการณทตี่ อ งการการอธิบายถึงสาเหตุ หรอื อาจเปนเร่อื งราวทเี่ กยี่ วกับคนหรือชุมชนในสถานะตา ง ๆ แลว นํามาใหผ เู รยี นไดอ ภปิ รายกนั เพอื่ หาสาเหตุและ/หรอื วธิ ีแกปญหา ในการอภปิ รายกลุม นน้ั ผูเรยี นบางคนอาจใชค วามรเู ดิมที่มอี ยมู าชว ย แตร ะหวางการอภปิ รายกจ็ ะมีคาํ ถามตา ง ๆ เกดิ ขึ้นมาอีก โดยที่บางคําถามไมสามารถหาคําตอบไดในขณะนนั้ดังนั้น คําถามเหลา น้จี ะกลายเปน สิ่งทผี่ ูเรยี นจะตอ งนําไปคนควา หาความรูเพมิ่ เติม ซ่งึ วัลลี (2549:36) กลาววา ผลการศึกษาวจิ ยั หลายแหง พบวา คณุ ภาพของตวั ปญ หามผี ลตอการเรยี นรแู บบ PBLในดา นกระบวนการกลมุ และเวลาท่ีใชในการเรียนรู กลา วคือ ถา คณุ ภาพของตวั ปญหาดกี จ็ ะมีผลใหการทาํ งานของกระบวนการกลมุ ยอ ยมปี ระสทิ ธภิ าพดขี น้ึ ตามกนั และยงั มีผลใหผ เู รยี นใชเ วลาในการเรยี นรดู ว ยตนเองมากขึน้ ดว ย ดงั นั้นผูว จิ ยั จึงไดท าํ การสรปุ ลักษณะสําคญั ของปญ หาท่ีจะเปนตวั กระตนุ ใหเกิดกระบวนการเรยี นรจู ากสาํ นกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา (2550: 3-4) และจากวัลลี (2549: 38) ซ่งึ ตวั ปญ หาทใ่ี ชสาํ หรบั การเรียนรโู ดยใชปญ หาเปนหลัก (PBL) ควรมลี ักษณะดังน้ี 1. เปนปญหาที่เกดิ ข้นึ ในชวี ติ จริงจากประสบการณของผูเรยี น หรือผเู รียนอาจมโี อกาสเผชิญกบั ปญ หานั้น 2. เปน ปญ หาทพ่ี บบอย มคี วามสาํ คญั มีขอ มูลประกอบเพยี งพอสาํ หรบั การคน ควา 3. เปน ปญหาทีย่ งั ไมม ีคําตอบชัดเจนตายตวั มคี วามซับซอน และคลุมเครือ 4. เปน ปญ หาทเี่ ปนประเดน็ ขดั แยง ขอถกเถยี งในสงั คม ยงั ไมมขี อ ยุติ 5. เปน ปญ หาทอี่ ยูในความสนใจของผเู รยี น เปนส่ิงที่อยากรู 6. เปนปญ หาท่ีอาจมีคาํ ตอบ หรือมีแนวทางในการแสวงหาคาํ ตอบไดห ลายทาง ครอบคลุมการเรียนรูทก่ี วางขวางหลากหลายเนอื้ หา 7. เปน ปญหาที่มคี วามยาก-งา ยเหมาะสมกบั พนื้ ฐานความรูเดิมของผเู รยี น

96 8. เปน ปญ หาที่ไมสามารถหาคําตอบไดทนั ที ตองสาํ รวจคน ควา และรวบรวมขอ มลู หรอืทดลองกอน จงึ จะไดคาํ ตอบ 9. เปน ปญหาท่กี ระตุนใหผเู รยี นสามารถสรา งวตั ถปุ ระสงคการเรียนรไู ดด ว ยตนเอง 10. เปน ปญหาท่ีนาํ ไปสกู ารเรียนรู ตรงกับวัตถุประสงคของหลกั สตู รทค่ี รกู าํ หนดไว จากลกั ษณะของตวั ปญหาขา งตน จะเหน็ ไดว า มกี ารกาํ หนดโดยคาํ นงึ ถงึ ตวั ผูเ รียนเปนหลกัทั้งในดา นพืน้ ฐานความรู ประสบการณ ความสามารถ และความสนใจ ทง้ั นเี้ พราะคนเรามักสนใจในเรือ่ งใกลตวั เรอ่ื งท่ีมคี วามหมายตอ ตนเอง ซึง่ จะใหความสนใจใฝรมู ากกวา ดงั นน้ั ปญหาทด่ี ีจะตอ งกระตุน ใหผ เู รยี นเกิดแรงจูงใจทจี่ ะแสวงหาความรไู ดดว ย และดว ยลกั ษณะของปญ หาขา งตนผูว จิ ยั จะไดนําเสนอเปน ปญหาทีเ่ หมาะสมในการสรา งความสนใจใหแ กผ ูเรียนสาํ หรับใชในรปู แบบการเรยี นการสอนแบบโครงงานที่พฒั นาขนึ้ ในครั้งนี้ 2.6.1.5 ความแตกตา ง และความเหมือนกนั กับการเรยี นการสอนแบบโครงงาน การเรียนรูโ ดยใชปญหาเปน หลกั (PBL) นน้ั หากมองโดยผิวเผินจะพบวามลี ักษณะท่ีใกลเ คียงหรือคลา ยกนั กบั การเรยี นการสอนแบบโครงงาน ทง้ั น้เี พราะ ในการเรียนรูจะมีความเกี่ยวขอ งกบั ปญ หา กระบวนการแกไ ขปญ หา และกระบวนการสืบสอบ อยา งไรกต็ าม Osteen Julia(2009: Online) ไดส รุปสาระสาํ คัญทแ่ี สดงถึงคุณลกั ษณะเดนและคณุ ลกั ษณะทเ่ี หมอื นกันของการเรียนการสอนทัง้ สองแบบไวด งั น้ี 1. คณุ ลกั ษะเดนของการเรยี นรโู ดยใชป ญ หาเปน หลกั (PBL) 1.1 เร่มิ ตน จากปญหาท่ีผเู รยี นจะตองแกไ ข หรอื จะตอ งเรยี นรู 1.2 ปญหาอาจถูกกาํ หนดข้ึน หรอื อยูในรปู แบบของกรณีศกึ ษา 1.3 ปญหาท่ใี ชสะทอนถึงชวี ิตจริง 1.4 ใชกระบวนการสืบสอบ 1.5 ผเู รียนนําเสนอผลงานโดยการสรุปถึงกระบวนการทใ่ี ชในการแกไ ขปญ หา แตไมไดสรางสรรคผลผลิตเปน ผลลัพธข องการเรยี นรู 1.6 ปญ หาเปนแรงผลักดนั (Driving Force) ในกระบวนการเรยี นรู 2. คุณลกั ษณะเดน ของการเรยี นการสอนแบบโครงงาน (PjBL) 2.1 เริม่ ตนจากผลผลติ หรอื สิง่ ประดษิ ฐท่ีมอี ยใู นใจ 2.2 ในระหวา งการผลิตส่ิงประดษิ ฐจ ะมปี ญหาเกิดข้ึน เพอื่ ใหผ เู รยี นแกไ ข 2.3 ใชก ระบวนการผลติ ที่สะทอ นถงึ กจิ กรรมการผลติ ในโลกแหง ชวี ิตจรงิ 2.4 ผเู รยี นนาํ เสนอผลงานทเี่ ปนผลผลิตทีต่ นเองสรา งสรรคขน้ึ

97 2.5 ความรูทางดานวชิ าการและทกั ษะทไี่ ดระหวางกระบวนการผลิตถือเปน ความสาํ เรจ็อันสาํ คัญ 3. คุณลกั ษณะท่เี หมือนกนั 3.1 มอบหมายงานตามสภาพจริง และอยูใ นโลกแหง ชวี ติ จรงิ แกผูเรยี น 3.2 โครงงานหรอื ปญหามลี กั ษณะปลายเปด ซึง่ มวี ธิ ีการ หรือคาํ ตอบไดมากกวาหนึ่ง 3.3 เนนผูเรียนเปน ศูนยก ลาง โดยผูสอนมีบทบาทเปนผูอาํ นวยความสะดวก 3.4 ผูเ รยี นไดรบั การกระตุนใหค น หาขอมูลทหี่ ลากหลาย 3.5 เนน การประเมนิ ตามสภาพจรงิ หรือการประเมินทยี่ ึดพฤติกรรมเปน หลัก 3.6 จดั เวลาทีพ่ อเหมาะในการใหข อมูลยอนกลบั แกผเู รยี นและการประเมนิ ตนเอง เมอื่ มองในภาพรวมแลว กลาวไดว า การจดั การเรียนรูโ ดยใชป ญหาเปน หลกั (PBL) ถือเปนวิธกี ารหนง่ึ ทส่ี ามารถนํามาใชในการพัฒนาคณุ ภาพการเรยี นรูของผูเรยี น เน่อื งจากสอดคลอ งกบัแนวทางการจดั การศึกษาตามพระราชบัญญตั กิ ารศกึ ษาแหง ชาติ พ.ศ. 2542 ในการทําใหผเู รียนเกดิทกั ษะในการคิดวเิ คราะห คิดแกปญหา และคดิ อยา งสรา งสรรค โดยผเู รียนมีสว นรว มในการเรียนและเรยี นรูจ ากการปฏิบัติ และการทผี่ ูเรยี นมกี ารแสวงหาความรอู ยางตอเนอ่ื ง มณั ฑรา (2552:ม.ป.ป.) กลาววา จะทําใหก ารเรียนรมู ีลกั ษณะเปน กระบวนการตลอดชวี ติ (Lifelong Process)ความรเู ดมิ ที่ผูเรยี นมีอยูจ ะถูกนํามาเชือ่ มโยงใหเขากับความรูใหมอ ยตู ลอดเวลา ทาํ ใหผ ูเ รียนเปน คนทนั เหตกุ ารณ ทันโลก สามารถปรับตัวใหเขากบั สงั คมโลกทม่ี ีการเปล่ียนแปลงอยูตลอดเวลาได 2.6.2 การเรยี นรูดวยการนาํ ตนเอง (Self-Directed Learning : SDL) การเรยี นรูของบคุ คลนน้ั หลายคนอาจคดิ วาเกดิ ขนึ้ จากการจดั การเรยี นการสอนในระบบภายในสถานศึกษาเทา นัน้ แตใ นความเปน จริงการเรียนรสู ามารถเกดิ ขึ้นไดจ ากสถานการณต า ง ๆ ซึ่ง Brockettand Hiemstra (1991: 24-33) ไดก ลาวถึงลกั ษณะของการเรียนรไู ว 4 แบบดังนี้ 1. การเรียนรูโดยบงั เอิญ (Random or Incident Learning) เปน การเรียนรูซงึ่ เปน ผลพลอยไดจากเหตกุ ารณอ ยางใดอยางหนงึ่ ซ่งึ บุคคลเขาไปสมั ผสั และรบั รูโ ดยมไิ ดเจตนา 2. การเรยี นรจู ากกลุม (Collaborative Learning) เปนการเรยี นรูจ ากสังคมกลมุ เพ่อื น เชนพบปะพดู คยุ การถา ยทอดทางความคดิ และประสบการณจ ากเพอ่ื นทไ่ี ดส มั ผสั และถา ยทอดมา 3. การเรียนรูตามระบบการจดั การศกึ ษา (Provider Sponsored) เปนการจดั กระบวนการเรยี นรูใ นสถาบันการศกึ ษา ซ่งึ มกี ลุม บคุ คลจัดกํากับดูแล มกี ารประเมนิ ผลและใหก ารรับรองคุณวฒุ ิ 4. การเรยี นรูดว ยการนาํ ตนเอง (Self-Directed Learning : SDL) เปนการเรยี นรูที่เกดิ จากความอยากรู อยากเรียน ซ่ึงผเู รยี นจะวางแผนการเรยี นนน้ั ดวยตนเอง

98 จากลักษณะการเรยี นรทู งั้ 4 แบบขา งตน จะเหน็ ไดว า การเรยี นรดู ว ยการนาํ ตนเอง (SDL)ซ่ึงเปน รปู แบบการเรียนรแู บบหนง่ึ ท่ีเนน ผูเ รยี นเปนสาํ คญั น้ัน ผวู จิ ัยพจิ ารณาวาเปน การเรยี นรทู ่ีมีความสาํ คญั และเกยี่ วของเปน อยางมากตอ การเรียนการสอนแบบโครงงานทุกขนั้ ตอน ท้งั นีเ้ พราะในการทาํ โครงงาน ผูเรยี นจําเปน ตอ งเปน ผูร บั ผิดชอบในการบรหิ ารและจัดกระบวนการเรียนรดู ว ยตนเอง สาํ หรบั รายละเอยี ดของการเรียนรดู ว ยการนาํ ตนเองนน้ั มดี ังตอ ไปน้ี 2.6.2.1 ความหมาย ความคดิ เกยี่ วกบั ลกั ษณะของการเรยี นรดู ว ยการนาํ ตนเอง (SDL) น้ัน นักการศึกษาไดอ ธบิ ายไวอยา งหลากหลาย ดงั นี้ Knowles (1975: 11-13) กลาววา การเรยี นรดู วยการนําตนเองเปน กระบวนการ ซ่ึงผเู รียนแตล ะคนมีความคดิ ริเรม่ิ ดว ยตนเอง (โดยอาศยั ความชว ยเหลอื จากผอู ืน่ หรอื ไมต องการกไ็ ด) โดยผเู รียนจะทําการวเิ คราะหความตองการทจี่ ะเรยี นรขู องตน กําหนดเปา หมายในการเรยี นรู แยกแยะ แจกแจงขอ มูลในการเรยี นรูท้ังท่ีเปน คนและเปน อปุ กรณ คัดเลอื กวธิ กี ารเรียนรทู ่เี หมาะสม และประเมินผลการเรยี นรูน นั้ กลา วโดยสรุปการเรียนรดู วยตนเองเปน ความสมัครใจและความรับผดิ ชอบการเรียนดว ยตวั ผูเ รียนเองในการเลือกวธิ เี รยี นและประเมินผลการเรยี นรขู องตนเอง Brookfield (1984: 59-71) ใหน ิยามวา หมายถงึ การเปนตวั ของตัวเอง ควบคุมการเรยี นรูของตนเอง มีความเปนอิสระ โดยอาศัยความชว ยเหลอื จากภายนอกนอยทส่ี ดุ สมบตั ิ (2524: 6) ไดใ หค วามหมายวา การเรียนรูดว ยการนําตนเองเปน กระบวนการเรียนรูดว ยตนเอง โดยการรับความชว ยเหลอื จากผอู นื่ เชน ครู เพอื่ น ซ่งึ การเรียนรดู ว ยตนเองประกอบดว ยสาระที่สําคญั ไดแ ก 1. การวเิ คราะหและการกาํ หนดความตอ งการของตนเอง 2. การกาํ หนดจดุ มุงหมายในการเรยี น 3. การหาแหลงวทิ ยาการทงั้ ท่ีเปนวสั ดแุ ละบคุ คล 4. การเลอื กวิธกี ารเรยี นและกจิ กรรมการเรียน 5. การกําหนดวิธกี ารประเมนิ ผลการเรยี น สริ ริ ัตน (2540 อา งถงึ ใน จรี ะวัฒน, 2544: 20) ใหค วามหมายการเรยี นรูดว ยการนาํ ตนเองวาเปนกระบวนการศึกษาของบุคคล โดยบคุ คลนัน้ มคี วามคดิ ริเรม่ิ ดวยตนเอง มคี วามต้งั ใจ มีจดุ มุงหมายมกี ารวางแผนการเรยี น เลือกแหลงขอ มลู เลือกวิธกี ารเรียนรูที่เหมาะสม และมีการวัดและประเมนิผลตนเอง กลา วโดยสรปุ การเรยี นรดู ว ยการนาํ ตนเอง (SDL) เปน รปู แบบการเรยี นรแู บบหนึ่งทผ่ี เู รียนตอ งเปนผจู ดั กระบวนการเรยี นรดู ว ยตนเอง ต้งั แตก ารวเิ คราะหค วามตอ งการในการเรียน กําหนด

99จุดมงุ หมายในการเรยี น แสวงหาแหลงการเรยี นรู วางแผนและเลอื กวธิ กี ารเรยี น รวมไปถึงการประเมินผลการเรียนรดู ว ยตนเอง ทัง้ นี้อาจไดร ับความชว ยเหลอื จากครู หรอื เพื่อน 2.6.2.2 ลักษณะของการเรียนรู สมคิด (2532: 76) ไดก ลา วถงึ ลักษณะของการเรียนรดู ว ยการนาํ ตนเอง (SDL) ไวด ังน้ี 1. เปนการสมคั รใจท่ีจะเรียนรดู วยตนเอง (Voluntarity to Learn) ไมไ ดเกดิ จากการบังคบัแตมเี จตนาท่ีจะเรยี นรดู วยความอยากรู 2. เปน แหลงขอมลู ของตนเอง (Self Resourceful) กลา วคือ ผเู รยี นสามารถบอกไดวา ส่ิงท่ีตนเรยี นคอื อะไร รูวาทกั ษะและขอมูลทต่ี อ งการหรือจาํ เปน ตองใชนนั้ มอี ะไรบา ง สามารถกําหนดเปา หมาย วธิ ีรวบรวมขอมูลทตี่ องการ และวธิ ีประเมนิ ผลการเรียนรู ผเู รียนตองเปน ผูจัดการเกยี่ วกบัการเปลย่ี นแปลงตา ง ๆ ดวยตนเอง (Manager of Change) ผเู รยี นตอ งมคี วามตระหนกั ในความสามารถของตนเองวา สามารถตดั สนิ ใจได มคี วามรับผดิ ชอบตอ หนา ท่แี ละบทบาทในการเปนผเู รียนรทู ่ีดี 3. ผูเรยี นตองรู “วิธีการเรยี น” (Know how to Learn) ผเู รียนควรทราบขนั้ ตอนการเรยี นรูของตนเอง รูวา จะไปสูจดุ ทท่ี ําใหเ กดิ การเรยี นรไู ดอ ยางไร สรุปไดว า ลกั ษณะของการเรยี นรูด ว ยการนาํ ตนเอง (SDL) นัน้ จะขึน้ อยกู บั ตวั ผูเรยี นเปนสาํ คญั คือตอ งเกิดขึ้นจากความสมคั รใจ และความอยากรูของผเู รียน โดยผูเรยี นจะเปนผูวางแผนและรับผดิ ชอบการเรยี นรดู ว ยตนเองโดยการใชวธิ ีตา ง ๆ ซ่ึงจะทาํ ใหบ รรลวุ ัตถปุ ระสงคท กี่ าํ หนดไว 2.6.2.3 องคประกอบ การเรียนรดู ว ยการนําตนเอง (SDL) มอี งคประกอบทีส่ ําคัญดงั ตอ ไปน้ี (Knowles, 1975: 40-48) 1. การวิเคราะหค วามตอ งการของตนเอง เร่มิ ตน จากการใหผ ูเรียนแตล ะคนบอกความตอ งการและความสนใจพเิ ศษของตนเองเกีย่ วกบั การเรยี น ใหเ พือ่ นอีกคนหน่งึ ซ่ึงทําหนาท่เี ปน ผูใ หค ําปรกึ ษาแนะนาํ และเพอื่ นอกี คนหน่ึงทําหนา ทจี่ ดบันทึก และกระทาํ เชน น้ีหมนุ เวยี นกนั ไปจนครบทง้ั 3 คนและทกุ คนไดแ สดงบทบาทครบทัง้ 3 ดา นคือ ผเู สนอความตอ งการ ผใู หคําปรึกษา และผูคอยจดบนั ทกึ สังเกตการณ ทงั้ นีเ้ พือ่ เปนประโยชนใ นการเรยี นรว มกนั และชว ยเหลอื ซงึ่ กนั และกันในทกุ ๆ ดา น 2. การกําหนดจดุ มงุ หมายในการเรยี น เร่มิ ตนจากบทบาทของผูเ รียนดังตอ ไปนี้ 2.1 ผเู รยี นควรศกึ ษาจุดมุงหมายของวชิ า แลวเร่มิ เขียนจุดมุงหมายในการเรยี น 2.2 ผูเรียนควรศึกษาจุดมงุ หมายใหแจม ชดั แลวเขยี นใหผูอ ืน่ อา นแลว เขา ใจ 2.3 ผูเรยี นควรเนน ถึงพฤตกิ รรมทีค่ าดหวงั วา จะเกิดข้นึ

100 2.4 ผเู รยี นควรกําหนดจุดมุง หมายทีส่ ามารถวัดได 2.5 การกาํ หนดจดุ มงุ หมายของผเู รยี นในแตละระดบั ควรมคี วามแตกตางกันอยา งเหน็ไดช ดั 3. การวางแผนการเรียน ใหผ เู รยี นกาํ หนดแนวทางการเรียนข้ึนมาเพือ่ ใหบ รรลวุ ตั ถุประสงคของวิชา ผเู รยี นควรวางแผนการจัดกจิ กรรมการเรยี นตามลาํ ดบั ดังน้ี 3.1 ผูเ รียนจะตอ งเปน ผูกําหนดเกย่ี วกับการวางแผนการเรยี นของตนเอง 3.2 การวางแผนการเรยี นของผูเรยี น ควรเรมิ่ ตนจากผูเ รยี นเปนผูกาํ หนดจดุ มุง หมายในการเรียนดว ยตนเอง 3.3 ผูเรยี นเปนผจู ดั เนอ้ื หาใหเ หมาะสมกับสภาพความตองการ และความสนใจของผูเรียน 3.4 ผูเ รยี นเปนผูร ะบวุ ธิ กี ารเรยี นการสอน เพอ่ื ใหเ หมาะสมกบั ตนเองมากท่สี ดุ 4. การแสวงหาแหลงวิทยาการ เปนกระบวนการศึกษาแหลง วิชาการ และวิธกี ารคน ควาซ่ึงจะชว ยใหก ารเรียนรูดว ยตนเองเกดิ ประสิทธิภาพดี และผเู รยี นสามารถพฒั นาศักยภาพไดอ ยา งเตม็ ความสามารถ ซ่งึ Knowles (1975: 47) ไดกลา วถงึ แหลงวิทยาการทง้ั ทีเ่ ปน วัสดุและบุคคลไวดงั น้ี 4.1 แหลง วทิ ยาการท่เี ปน ประสบการณส ว นตวั ของผูเรียนเอง 4.2 แหลงวทิ ยาการทีเ่ ปน บคุ คลคอื ครู หรือเพอื่ น ผทู ี่สามารถชวยเหลือ รวมมือกันในกระบวนการเรยี นการสอนไดอยางดี 4.3 แหลงวิทยาการทใ่ี ชป ระโยชนใ นการศึกษา คน ควา เชน หองสมดุ พิพธิ ภณั ฑ 4.4 ทกั ษะตาง ๆ ทม่ี สี วนชวยใหแ สวงหาแหลง วทิ ยาการไดส ะดวกรวดเรว็ เชน ทกั ษะการตงั้ คาํ ถาม ทกั ษะการอา น เปนตน 5. การประเมนิ ผล Knowles (1975: 48) ไดก ลาวถึง การประเมินผลการเรียนรูดวยการนาํตนเองวา เปน การประเมนิ ผลตามท่ีผเู รียนไดก าํ หนดจุดมงุ หมายของการเรียนไวว า เขาตอ งการบรรลุวัตถุประสงคอ ยางไร ซึง่ การประเมนิ ผลใหส อดคลองกับวัตถปุ ระสงคโดยทว่ั ไป จะเก่ยี วกบัความรู ความเขาใจ ทกั ษะ ทศั นคติ คา นิยม สําหรับขั้นตอนในการประเมินผลมดี งั ตอไปน้ี 5.1 กาํ หนดเปาหมาย วตั ถปุ ระสงคใ หช ัดเจน 5.2 ดาํ เนินการทุกอยางเพอื่ ใหบรรลวุ ัตถปุ ระสงคท่วี างไว ซ่งึ ขั้นตอนนีถ้ อื เปน เรอื่ งสาํ คัญในการใชประเมินผลการเรียนการสอน 5.3 รวบรวมหลกั ฐาน เพราะการตัดสินผลการประเมินจะตอ งตง้ั อยบู นพ้นื ฐานของขอ มูลท่ีสมบรู ณแ ละเช่อื ถือได