การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแข่งขันของสินค้าเกษตรที่สำคัญของไทยในตลาดจีน

บทท่ี 3 สถานการณส ินคาเกษตรทส่ี ําคญั ของไทย 73 ทุเรียนสด 20.02%ผลไมอ ื่น ๆ 45.67% ลาํ ไยสด 16.22% มงั คดุ ลําไยแหง 2.14% ทุเรยี นแชแ ขง็ 12.40% 3.55%ท่มี า: World Trade Atlas, 2008.รูปท่ี 3.8 สดั สว นมลู คา การสง ออกผลไมข องไทยในป พ.ศ. 2550 จาํ แนกตามชนดิ ของผลไม สหรฐั อเมรกิ า ประเทศอ่ืน ๆ 2.75% 1.26% อนิ โดนเี ซยี 10.53%ไตห วนั13.02% จนี 52.32% ฮอ งกง 20.12%ทม่ี า: World Trade Atlas, 2008.รูปที่ 3.9 สดั สว นมลู คาการสง ออกทเุ รยี นสดของไทยในป พ.ศ. 2549 จาํ แนกตามประเทศท่สี ง ออก

74 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขันของสนิ คา เกษตรทส่ี ําคญั ของไทยในตลาดจีน  แคนาดา สงิ คโปร ประเทศอน่ื ๆ จนี 2.08% 2.03% 6.66% 43.50% ฮอ งกง 11.55% อนิ โดนเี ซีย 34.18%ทม่ี า: World Trade Atlas, 2008.รปู ที่ 3.10 สดั สว นมูลคาการสง ออกลําไยสดของไทยในป พ.ศ. 2549 จาํ แนกตามประเทศท่สี งออก สําหรับตลาดสําคัญในการสงออกผลไมของไทย ไดแก จีน ฮองกง อินโดนีเซีย สหรัฐอเมริกาและญป่ี ุน โดยเฉพาะจนี ซ่ึงเปนตลาดสงออกผลไมขนาดใหญท่ีสุดของไทย โดยในป 2550 ไทยสงออกผลไมไปยังจีนถึงรอยละ 30.78 ของมูลคาการสงออกท้ังหมด ดวยมูลคาการสงออก 138 ลานดอลลารสหรัฐฯ รองลงมาไดแก ฮองกง อินโดนีเซีย และสหรัฐอเมริกา ซ่ึงมีมูลคาการสงออกคิดเปนรอยละ15.10, 8.75 และ 7.06 ของมูลคา การสงออกผลไมทงั้ หมด ตามลําดบั (ตารางท่ี 3.34 และรูปที่ 3.11)ตารางท่ี 3.34 ตลาดสง ออกผลไมท่ีสําคัญของไทย ป พ.ศ. 2545 – 2550ประเทศ 2545 2546 2547 2548 หนว ย: ลานดอลลารสหรฐั ฯ1. จีน 34.49 68.86 72.90 99.09 2549 25502. ฮอ งกง 74.44 47.02 39.43 34.07 99.17 138.44 41.12 67.523. อนิ โดนเี ซีย 17.84 17.31 27.57 25.20 32.19 39.46 21.29 31.474. สหรัฐอเมริกา 11.06 16.83 18.01 19.61 17.56 20.99 13.18 11.615. ญ่ีปนุ 9.68 11.18 15.39 15.32 341.72 448.076. ไตหวัน 28.02 23.34 15.48 17.75ทง้ั โลก 222.30 238.91 266.21 311.39ที่มา: World Trade Atlas, 2008.

บทที่ 3 สถานการณสินคา เกษตรท่สี ําคญั ของไทย 75ประเทศอื่น ๆ จีน 33.61% 30.78%ญ่ปี นุ อนิ โดนเี ซยี ฮองกง4.70% สหรัฐอเมรกิ า 15.10% 8.75% 7.06%ทีม่ า: World Trade Atlas, 2008.รูปท่ี 3.11 สัดสว นมลู คา การสงออกผลไมของไทยในป พ.ศ. 2550 จาํ แนกตามประเทศทีส่ ง ออก 3.4.3 การนาํ เขา ผลไมของจีน 3.4.3.1 การนาํ เขาผลไมจากตางประเทศ ผลไมที่จีนนําเขาสวนใหญ เปนผลไมเมืองรอนและก่ึงเมืองรอนจากกลุมประเทศในภูมิภาคเอเชีย เชน ลําไย กลวย ทุเรียน ฝร่ัง มังคุด เงาะ และมะมวง เปนตน โดยผลไมจากประเทศไทยครองสวนแบงการตลาดผลไมนําเขาในจีนสูงสุดในสัดสวนรอยละ 27.5 ของมูลคาการนําเขาผลไมทั้งหมดของจนี สว นประเทศทจี่ ีนนําเขา ผลไมอันดับรองลงมา ไดแก สหรฐั อเมรกิ า เวียดนาม ฟลปิ ปน ส และชลิ ีโดยทั้ง 5 ประเทศครองสวนแบงการตลาดในจีนประมาณรอยละ 70 ของผลไมนําเขาทั้งหมด ในป2550 จีนนาํ เขา ผลไมจ ากไทย เวียดนาม และชิลีเพิ่มข้ึน โดยมูลคาและปริมาณการนําเขาจากไทยเพิ่มข้ึนรอยละ 45.6 และรอยละ 25.3 มูลคาและปริมาณการนําเขาจากเวียดนามเพ่ิมข้ึนรอยละ 21.8 และรอยละ4.9 มูลคาและปริมาณการนําเขาจากชิลีเพิ่มข้ึนรอยละ 19.2 และรอยละ 25.5 ขณะท่ีการนําเขาจากสหรัฐฯ และฟลิปปนสมีแนวโนมลดลง โดยปริมาณผลไมท่ีจีนนําเขาจากสหรัฐอเมริกาลดลงรอยละ17.5 ขณะทมี่ ลู คา เพ่ิมขึน้ เพยี งรอ ยละ 1.5 สวนการนําเขา จากฟล ิปปนสล ดลงทง้ั มูลคาและปริมาณรอยละ2.9 และรอยละ 10.3 ตามลําดับ

76 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสินคา เกษตรท่ีสําคัญของไทยในตลาดจีน ตารางที่ 3.35 ผลไมนาํ เขา 10 อันดบั แรกของจนี หนว ย: ลา นดอลลารสหรัฐฯ อันดบั ประเภท 2546 2547 2548 2549 2550 สัดสวน (รอ ยละ) 1 ลาํ ไย ล้ินจี่ เงาะ 60.4 82.9 97.9 2 กลวย 92.2 93.4 100.0 114.3 128.8 14.1 3 ทุเรียน 40.5 52.5 47.8 4 ฝรัง่ มังคุด มะมวง 20.8 37.4 43.6 116.2 110.6 12.1 5 องุน สด 41.6 67.5 82.4 6 ลําไยแหง 23.8 29.2 26.5 53.9 71.2 7.8 7 เกาลัด 3.3 10.0 17.6 8 ถัว่ พิตาชโิ อ 15.4 17.4 19.3 29.9 64.2 7.0 9 หมาก แปะกวย ถ่ัวเมด็ สน 28.3 57.4 33.7 10 แอปเปล 23.8 29.4 25.4 69.4 63.1 6.9 11 สม 38.7 37.0 35.2 12 แตงโม 4.3 6.4 17.3 33.4 58.3 6.4ท่มี า : World Trade Atlas, 2008. 37.2 49.9 5.5 14.7 43.1 4.7 56.6 42.0 4.6 25.3 34.3 3.8 42.2 30.1 3.3 24.4 23.5 2.6 ผลไมเมอื งหนาว ผล ไมเมืองรอนแล ะกึ่งเมืองรอ น2 5 492 5 472 5 452 5 432 5 41 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 0ที่มา : World Trade Atlas, 2008.รปู ท่ี 3.12 การนําเขาผลไมจ ําแนกตามประเภท

บทที่ 3 สถานการณสินคา เกษตรทีส่ าํ คญั ของไทย 77 นิวซแี ลนด 3.7 อิหราน, 3.3 สวีเดน 2.4 เกาหลีใต 1.9 รสั เซยี 3.8 ชลิ ี 7.1 อื่นๆ 13.4ฟล ปิ ปน ส 12.1เวียดนาม 12.3 ไทย 27.5 สหรฐั ฯ 12.5ท่มี า : World Trade Atlas, 2008.รูปที่ 3.13 สดั สว นการนําเขา ผลไมข องจนี จําแนกประเทศ ป พ.ศ. 2550 จากรูปท่ี 3.14 เห็นไดวา ในชว ง 5 ปทีผ่ านมา มูลคาการนําเขาผลไมของจีนขยายตัวรอยละ 19.6ขณะที่ปริมาณการนําเขาขยายตัวรอยละ 6.5 อยางไรก็ดี ตัวเลขสถิติดังกลาวอาจจะตํ่ากวามูลคาและปริมาณการนําเขาจริง เนื่องจากมีผลไมตางประเทศบางสวนนําเขาผานฮองกงซึ่งยังถูกมองวาเปนระบบการคา ท่ไี มโปรง ใสมากนัก (Balmer, 2006, Lu, 2004, Shields and Huang, 2004) อยางไรก็ตาม ประเทศทม่ี อี ัตราการเติบโตในตลาดจีนที่โดดเดนในชวง 2-3 ปที่ผานมา คือ ประเทศอินโดนีเซีย ซึ่งมีการนําเขาเพมิ่ ขน้ึ ประมาณ 4 เทาตัว เชนเดียวกับประเทศเวียดนาม เพิ่มขึ้นรอยละ 53.9 ขณะที่ประเทศไทยมีอัตราการเติบโตประมาณรอยละ 13.5 จากขอมูลการสงออกและนําเขาผลไมขางตน จีนจึงเปนประเทศที่ไดดุลการคาผลไมมาโดยตลอด โดยดุลการคาของจีนเร่ิมเติบโตอยางตอเนื่องต้ังแตป 2544 โดยเพ่ิมจาก68.2 ลานดอลลารสหรัฐฯ เปน 720.2 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2550 (ประมาณ 10.5 เทาตัว) ปจจัยสําคญั ทท่ี าํ ใหการนําเขาผลไมจากตางประเทศของจีนขยายตัวเพิ่มขึ้น คือ การที่จีนจัดทําขอตกลงการคากับกลุมประเทศอาเซียน โดยในป 2546 จีนไดจัดทําขอตกลงลดภาษีบางสวนทันทีกับไทย และขยายผลไปยังอีก 5 ประเทศ คือ สิงคโปร มาเลเซีย อินโดนีเซีย ฟลิปปนส และบรูไน ในป 2547 ทําใหมีการลดอัตราภาษีนําเขาในสินคาเกษตร โดยเฉพาะผักและผลไมกวา 600 ชนิด จึงสงผลใหปริมาณการคากับกลุมอาเซยี นเพ่ิมข้นึ มาก

78 การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสินคาเกษตรท่สี ําคญั ของไทยในตลาดจีน  ลานดอลลาร สรอ. ลานตัน 1,000 3 800 600 2 400 200 1 0 02541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 ปริมาณการนาํ เขา มูลคาการนาํ เขาที่มา : World Trade Atlas, 2008. รปู ที่ 3.14 มลู คาและปรมิ าณการนาํ เขาผลไมของจนี ป พ.ศ. 2541-2550ลา นเหรยี ญ สรอ. การนําเขา การสงออก ดลุ การคา1,8001,6001,4001,2001,000 800 600 400 200 0 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550ทีม่ า : World Trade Atlas, 2008.รปู ที่ 3.15 ดลุ การคา ผลไมข องจนี ป พ.ศ. 2541-2550  

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คาเกษตรทีส่ าํ คัญของไทย 79 3.2.3.2 การตลาดผลไมใ นจนี จากการท่ีประเทศจีนมีการขยายตัวทางเศรษฐกิจอยางรวดเร็วเฉล่ียรอยละ 9 ตอป สงผลใหรายไดของประชาชนท้ังในเขตเมืองและเขตชนบทเพ่ิมขึ้นในอัตราสูง รวมทั้งรายจายเพ่ือซ้ือสินคาเพ่ืออุปโภคบริโภคซ่ึงปรับตัวเพิ่มขึ้นเชนกัน (รูปที่ 3.16) จากป พ.ศ. 2543-2549 รายไดของคนในเขตเมืองเพ่ิมขึ้นประมาณเทาตัว ขณะที่รายไดในเขตชนบทเพ่ิมข้ึนรอยละ 59.7 เชนเดียวกันกับรายจายเพ่ือการอุปโภคบริโภคของคนจีนท้ังในเขตเมืองและเขตชนบทที่เพิ่มข้ึนรอยละ 74.0 และรอยละ 69.1ตามลาํ ดับเขตเมอื ง รายได รายจาย หยวน14,00012,00010,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 2533 2538 2543 2548 2549เขตชนบท หยวน รายได รายจาย 254914,000 2538 2543 254812,00010,000 8,000 6,000 4,000 2,000 0 2533ทมี่ า : China Statistical Yearbook, 2007.รูปท่ี 3.16 รายไดแ ละรายจา ยตอ คนในเขตเมืองและเขตชนบท

80 การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคา เกษตรทีส่ ําคญั ของไทยในตลาดจนี   จากขอมูลดังกลาวจะเห็นไดวาจีนกลายเปนตลาดท่ีมีกําลังซ้ือมากขึ้น ทําใหพฤติกรรมการบริโภคของคนจีนเร่ิมเปลี่ยนแปลง จากที่เคยบริโภคสินคาในหมวดธัญพืชในสัดสวนสูงมีแนวโนมลดลง และเร่ิมใหความสําคัญในเร่ืองสุขภาพ จึงหันมาบริโภคสินคาที่ใหประโยชนตอรางกายมากข้ึนจากการเปรียบเทียบขอมูลในชวงป พ.ศ. 2533-2549 จะเห็นไดวา คนจีนบริโภคสินคาในหมวดธัญพืชลดลงเกือบคร่ึง ขณะท่ีในชวงเวลาเดียวกันการบริโภคสินคาประเภทนมเพิ่มข้ึนเกือบสามเทาตัว การบรโิ ภคผลไมเพ่มิ ขนึ้ รอยละ 46.5 และการบริโภคเนือ้ หมเู พ่มิ ข้ึนรอ ยละ 8 ธัญพชื เนือ้ หมู ผลไมสด นมกโิ ลกรัม/คน/ป 2538 2542 2543 2548 2549 97 120 17.2 100 45 80 4.6 60 40 20 0 2533ธัญพืช 130.7 84.9 82.3 77 75.9เน้ือหมู 18.5ผลไมส ด 41.1 16.9 16.7 20.2 20นม 4.6 54.2 57.5 56.7 60.2 7.9 9.9 17.9 18.3ทม่ี า : China Statistical Yearbook, 2007.รปู ที่ 3.17 ปรมิ าณการบรโิ ภคสินคาสาํ คญั ของคนในเขตเมืองในจีน ป พ.ศ. 2533-2549 หากพิจารณาเฉพาะการบริโภคผลไมในตลาดจีน เห็นไดวาแนวโนมการบริโภคผลไมในเขตเมืองและเขตชนบทเพิ่มข้ึนตามลําดับจากในป 2533 คนในเขตเมืองบริโภคผลไมประมาณ 41.1กิโลกรัมตอป และคนในเขตชนบทบริโภคผลไมประมาณ 5.9 กิโลกรัมตอป เพ่ิมขึ้นเปนปละ 60.1กโิ ลกรมั และ 19.1 กโิ ลกรัมตามลําดบั ในป 2549 แตยังอยใู นระดับตํ่ากวาประเทศที่พฒั นาแลว ซงึ่ บรโิ ภคผลไมประมาณ 83.3 กิโลกรัมตอป (People’s Daily Online January, 2006) ตลาดท่ีมีศักยภาพในจีน คือกลุม ผูบรโิ ภคในมณฑลทางชายฝงตะวันออกและมณฑลในภาคอสี าน ซง่ึ ประกอบดว ยมณฑลท่มี ีรายไดสูงสุด 5 อันดับแรกของจีน เชน เซี่ยงไฮ ปกกิ่ง เจอเจียง และกวางตุง โดยเฉพาะคนปกก่ิงซ่ึงจายในการบริโภคผลไมประมาณ 447 หยวนตอคนตอป หรือคิดเปนสัดสวนประมาณรอยละ 10 ของการบริโภคสินคาในหมวดอาหารสูงกวาคาเฉล่ียของประเทศท่ีบริโภคผลไมประมาณรอยละ 7.7 สวนมณฑลอ่ืนๆ

บทที่ 3 สถานการณสนิ คา เกษตรทส่ี าํ คญั ของไทย 81ท่ีมีศักยภาพ เชน มหานครฉงช่ิง ซ่ึงอยูทางภาคตะวันตกของจีนและมีรายไดจัดอยูในลําดับท่ี 9 ของประเทศ โดยท่ัวไปนอกจากคนจีนหันมาบริโภคผลไมมากข้ึนเน่ืองจากเหตุผลทางดานสุขภาพแลวสินคา ผลไมโ ดยเฉพาะผลไมจากตางประเทศ ซึ่งมีราคาคอนขางสูงเม่ือเปรียบเทียบกับผลไมทองถ่ิน มักไดรับความนิยมซื้อเพื่อเปนของขวัญในโอกาสสําคัญหรือในชวงเทศกาลตางๆ เพื่อแสดงถึงหนาตาและสถานะทางสังคมของท้ังผูใหและผูรับ จากการสํารวจพบวา ผลไมเมืองรอนจากประเทศเอเชียซึ่งครองสวนแบง การตลาดสวนใหญในตลาดจนี มคี วามหลากหลาย และเปนสินคา ทม่ี คี วามแตกตา งดา นฤดกู าลกับผลไมหลักของจีน ผูบริโภคคอนขางคุนเคย จึงมักถูกเลือกในการซ้ือเปนของขวัญมากกวาผลไมท่ีมาจากประเทศตะวันตก นอกจากน้ี แมวาจีนจะสามารถผลิตผลไมไดในปริมาณมาก แตความตองการผลไมจากตา งประเทศท่มี ีคุณภาพสูงโดยเฉพาะในเขตเมอื งยงั มแี นวโนมเติบโตในเกณฑสูงตามรายไดท่ีเพ่มิ ขน้ึ อยางตอเนอ่ื ง อยางไรก็ดี ความรูความเขาใจเร่ืองรสนิยมการบริโภคผลไมของคนจีนมีความสําคัญ เนื่องจากแตล ะพ้ืนทีม่ คี วามชอบท่แี ตกตา งกัน เชน คนจีนสว นใหญช อบทานผลไมท่มี ีรสหวาน คนกวางโจวชอบทานทุเรยี นทส่ี ุกงอม เนื้อคอนขา งเละและชอบทานลําไยสดทเี่ นอ้ื ไมหนามากและเมด็ ใหญ ขณะทค่ี นจนีที่อยูทางตอนเหนือซ่ึงมีสภาพอากาศที่หนาวเย็น ชอบทานผลไมเมืองหนาวมากกวาผลไมเมืองรอนชอบท้ังลําไยแบบอบแหงท้ังเปลือก โดยนิยมใชเปนสวนประกอบในการปรุงอาหาร หรือใสลงในชาเปนตนกโิ ลกรัม/คน/ป เขตเมือง เขตชนบท 2549 70 60 2538 2543 2548 50 40 30 20 10 0 2533ทม่ี า: China Statistical Yearbook, 2007.หมายเหตุ: ปรมิ าณการบริโภคผลไมของคนในชนบทรวมผลไมสดและแปรรูปรปู ที่ 3.18 เปรยี บเทยี บปริมาณการบริโภคผลไมของคนในเขตเมอื งและเขตชนบท

82 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขันของสนิ คาเกษตรทีส่ ําคัญของไทยในตลาดจีน ตารางท่ี 3.36 รายไดและรายจา ยตอคนในเขตเมอื งจาํ แนกตามมณฑลสาํ คญั ป พ.ศ. 2539 -2549มณฑล อันดับของ รายไดต อคน รายจายหมวดอาหาร ตอ คน รายจา ยหมวดผลไมตอ รายได (หยวน) (หยวน) คน (หยวน)เซ่ยี งไฮ 1 20,668 5,249 378ปกกิ่ง 2 19,978 4,561 447เจอเจยี ง 3 18,265 4,393 334กวางตุง 4 16,015 4,504 271ฉงชิ่ง 9 11,570 3,416 229เฉลยี่ ทั้งประเทศ 11,759 3,112 240ที่มา : China Statistical Yearbook, 2007.3.5 สนิ คา ยางพารา ตั้งแตป 2548 เปนตนมา ยางพาราไดกลายมาเปนสินคาเกษตรเพียงชนิดเดียวที่มีมูลคาการสงออกติดอันดับ 1 ใน 10 ของสินคาสงออกที่สําคัญของไทย โดยมีจีนเปนตลาดสงออกที่สําคัญของไทย และจนี ก็ยงั เปน ประเทศผูใ ชย างมากทส่ี ุดในโลกอกี ดวย ซึ่งความตองใชยางธรรมชาติท่ีเพ่ิมข้ึนของจีนไดสงผลใหราคายางในตลาดโลกขยับตัวสูงขึ้น และยังมีผลตอการผลิตยางในภูมิภาค GMS อีกดวยนอกจากน้ี ในอนาคตยางธรรมชาติอาจเปนหนึ่งในสินคาเกษตรที่จะเกิดอุปสงคสวนเกิน (ExcessDemand) ในประเทศจีนเนื่องจากเปนสินคาที่จีนไมสามารถผลิตไดเพียงพอตอความตองการใชภายในประเทศ ดังนั้นเพื่อเปนการเตรียมความพรอมในการรองรับสถานการณตางๆ ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต จึงควรท่ีจะมีการศึกษาและทบทวนขอมูลตางๆ เกี่ยวกับการขยายตัวของยางพาราในประเทศไทย ซึ่งเปนประเทศผูผลิตและผูสงออกยางธรรมชาติท่ีใหญท่ีสุดในโลก รวมท้ังการศึกษาบทบาททางการคายางธรรมชาติระหวางประเทศไทยกับจีนและประเทศที่เปนผูนําเขาท่ีสําคัญรายอ่ืนๆ (ญี่ปุน และสหรัฐอเมริกา) 3.5.1 สถานการณย างโลก ยางพารา (Hevea brasiliensis Muell. Arg.) เปนหน่ึงในพืชเศรษฐกิจที่สําคัญของประเทศไทยโดยประเทศไทยเปนผูผลิตและผูสงออกยางพารามากเปนอันดับหนึ่งของโลกนับต้ังแตป 2534 จนถึงปจจบุ ัน ในป พ.ศ. 2545–2549 ประเทศไทยมสี ัดสว นปริมาณผลผลิตยางธรรมชาติเฉลี่ยประมาณรอยละ34 ของปริมาณการผลิตทง้ั หมดของโลก และมีสัดสวนปริมาณการสงออกเฉล่ียประมาณรอยละ 43 ของปริมาณการสงออกทั้งหมดของโลก แมวาไทยจะเปนผูผลิตและผูสงออกท่ีสําคัญ แตอัตราการขยายตัวของปริมาณผลผลิตและปริมาณการสงออกของไทยมีแนวโนมเพิ่มขึ้นในอัตราที่ลดลง ในขณะที่ประเทศคูแขงอยางอินโดนีเซียและมาเลเซีย ซึ่งมีปริมาณการผลิตและการสงออกเปนอันดับ 2 และ 3

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คาเกษตรที่สาํ คัญของไทย 83ของโลก ตามลําดับ กลับมีอัตราการขยายตัวเพิ่มข้ึน และมีแนวโนมเพ่ิมขึ้นอยางตอเนื่องในอนาคตพื้นท่ีปลูกยางพาราของประเทศท้ังสองท่ีปลูกในป 2547 จะสามารถเร่ิมเปดกรีดไดประมาณป 2554นอกจากประเทศทั้งสองแลวยังมีประเทศเวียดนามท่ีถือไดวาเปนคูแขงที่นาจับตามองในอนาคต ซึ่งจะเหน็ ไดจ ากการขยายตวั ในชว ง 5 ปทผี่ า นมา เวยี ดนามมเี นื้อทเ่ี พาะปลูกเพิม่ ขนึ้ เฉลีย่ รอยละ 5.12 ตอป และมีปริมาณผลผลิตเพ่ิมขึ้นเฉล่ียรอยละ 11.94 ตอป (พ้ืนที่ปลูกยางพาราสวนใหญในประเทศเวียดนาม จะอยูทางตอนใตของประเทศ เนื่องจากมีสภาพภูมิอากาศท่ีเหมาะสมกวาพ้ืนที่ทางภาคเหนือและภาคกลางของประเทศ ซึ่งเปนพ้ืนท่ีที่มีภูมิอากาศที่หนาวเย็นกวาทางภาคใตของประเทศ) ในขณะที่ประเทศไทยมีเนื้อท่ีเพาะปลกู เพม่ิ ข้ึนเฉล่ียรอยละ 3.39 ตอป และมปี รมิ าณผลผลิตเพิม่ ขน้ึ เฉล่ยี รอยละ 6.34 ตอ ปเทา นัน้ การเพ่ิมขึ้นของพ้ืนทเ่ี พาะปลูกและปริมาณการผลิตยางธรรมชาติของประเทศผูผลิตที่สําคัญรวมทั้งประเทศไทย เปนการเพิ่มขึ้นเพื่อตอบสนองความตองการใชยางธรรมชาติที่เพิ่มขึ้นจาก 7.5 ลานตัน ในป2545 เปน 9.2 ลานตันในป 2549 หรือเพิ่มข้ึนเฉล่ียรอยละ 5.14 ตอป โดยประเทศท่ีมีความตองการใชยางธรรมชาตเิ พ่ิมขน้ึ มากทสี่ ุดในชว ง 5 ปท ี่ผา นมา (พ.ศ. 2545–2549) คอื ประเทศจีนโดยมีอัตราการเพิ่มขึ้นเฉลีย่ รอยละ 14.88 ตอ ป เพ่มิ ขน้ึ จาก 1.3 ลา นตนั ในป 2545 เปน 2.4 ลานตันในป 2549 (จีนเปนประเทศผูใชยางธรรมชาติมากท่ีสุดในโลกตั้งแตป 2542) การเพิ่มข้ึนดังกลาวเปนการเพิ่มข้ึนเพ่ือตอบสนองขยายตัวของอุตสาหกรรมยานยนตในประเทศจีน ซ่ึงเปนอุตสาหกรรมท่ีมีการใชยางธรรมชาติมากถึงรอยละ 55 ของปริมาณการใชยางทั้งหมดของจีน ความตองการใชยางธรรมชาติท่ีเพิ่มขึ้นตลอด 5 ปที่ผานมา ไดสงผลใหราคายางธรรมชาติในตลาดโลกขยับตัวเพิ่มข้ึนอยางตอเน่ืองจาก 75.9 เซ็นตตอกิโลกรัม ในป 2545 เปน 210.1 เซ็นตตอกิโลกรัม ในป 2549 หรือเพิ่มข้ึนประมาณ 2.7 เทา จากการเพิ่มขึ้นของปริมาณความตองการใชยางธรรมชาติ และราคายางธรรมชาติ ท่ีสวนหนึ่งเปนผลมาจากการเพิม่ ความตองการใชย างธรรมชาติของจีน ไดสงผลกระทบตอประเทศไทยท่ีเปนผูผลิตและผูสงออกรายใหญข องโลก รวมท้ังเปนแหลงนําเขายางธรรมชาติที่สําคัญของจีนดวย (ป 2549 จีนนําเขายางธรรมชาติจากไทยประมาณรอ ยละ 41.8 ของปริมาณการนําเขาท้ังหมดของจีน ลดลงจากป 2545 ที่มีการนําเขายางธรรมชาตจิ ากไทยประมาณรอ ยละ 62.9 ของปริมาณการนําเขา ทั้งหมดของจนี โดยชวง 5 ป ทีผ่ า นมา จนีหนั ไปนําเขาจากอินโดนเี ซยี และเวียดนามเพ่มิ ขนึ้ ) ผลกระทบอันหน่งึ ท่ีเห็นไดชัด ก็คือ การขยายตัวของพ้ืนที่ปลูกยางพาราของไทย จากพื้นท่ีปลูกยางเดิม (ภาคใตและภาคตะวันออก) ไปยังพื้นที่ปลูกยางใหม(ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคเหนือ) โดยหวังวาการปลูกยางพาราจะสามารถสรางรายไดไดดีกวาพืชเดิม กอปรกับรัฐบาลไดมีนโยบายที่จะเพ่ิมพ้ืนท่ีปลูกยางใหมใหได 1 ลานไร ในป 2549 (นโยบายต้ังแต ป พ.ศ. 2547–2549)

84 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคาเกษตรทสี่ ําคัญของไทยในตลาดจีน ตารางท่ี 3.37 เน้ือทป่ี ลูก เนอื้ ทใ่ี หผ ลผลติ ปรมิ าณผลผลิต และผลผลติ ตอ ไรข องยางธรรมชาติของประเทศที่ สําคญั ป พ.ศ. 2545–2549ประเทศ รายการ พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 อตั ราการเตบิ โตเฉลยี่ (45 – 49) (รอ ยละ) เนื้อท่ีปลกู (ลานไร) 1 20.74 20.56 20.39 20.39 20.68 16.47 16.72 16.72 16.72 16.63 -0.06อนิ โดนีเซีย เนอื้ ทใ่ี หผ ลผลติ (ลานไร) 2 1.63 1.79 2.07 2.27 2.64 0.24 ปริมาณผลผลิต (ลานตัน)1 132.76 131.75 123.57 128.00 141.35 10.54 12.56 12.62 12.95 13.60 ผลผลิตตอไร (กก./ไร)2 9.71 10.01 10.35 10.57 14.24 - 2.62 2.87 2.98 2.94 เน้อื ทป่ี ลกู (ลานไร)1 271.06 285.78 290.47 281.87 10.90 3.39 8.94 8.22 8.01 8.01 3.14 2.93ไทย เนื้อทใ่ี หผ ลผลติ (ลานไร)2 7.81 8.22 7.97 7.73 289.71 6.34 ปรมิ าณผลผลิต (ลานตัน)1 0.89 0.99 1.17 1.13 8.66 113.92 119.92 146.66 145.64 7.73 - ผลผลิตตอไร (กก./ไร) 2 3.86 3.86 3.75 1.28 3.86 2.72 2.84 2.80 166.03 -3.76 เนื้อท่ปี ลูก (ลานไร) 1 2.68 0.48 0.57 0.51 4.85 -0.21 0.47 207.59 202.42 183.21 2.94 8.11มาเลเซีย เนอ้ื ท่ใี หผลผลิต (ลา นไร) 2 196.80 3.59 3.61 3.61 0.53 ปรมิ าณผลผลติ (ลา นตัน)1 3.56 2.68 2.75 2.81 183.15 - 2.55 0.71 0.74 0.77 3.84 ผลผลิตตอ ไร (กก./ไร)2 0.64 266.17 272.36 285.51 2.81 6.61 254.51 2.81 2.82 2.82 0.85 2.35 เนอ้ื ทป่ี ลกู (ลา นไร) 1 2.63 2.76 2.78 2.78 295.47 3.26 2.58 0.38 0.42 0.47 3.19จีน เนือ้ ทใ่ี หผ ลผลิต (ลา นไร)2 0.37 131.94 148.68 159.64 2.82 - ปรมิ าณผลผลิต (ลานตนั )1 139.18 6.74 6.75 6.68 0.55 6.30 6.38 6.39 170.69 1.94 ผลผลติ ตอ ไร (กก./ไร)2 6.85 0.76 0.79 0.80 6.62 2.49 6.18 58.41 58.39 58.86 6.36 6.27 เนอื้ ทป่ี ลกู (ลา นไร) 1 0.72 50.40 50.83 48.05 0.68 59.14 7.97 8.75 8.88 61.19 -อนิ เดีย เน้อื ทีใ่ หผลผลติ (ลา นไร) 2 49.08 51.57 ปริมาณผลผลติ (ลา นตนั )1 7.30 9.68 5.12 2.28 ผลผลติ ตอ ไร (กก./ไร) 2 11.94 เนอ้ื ท่ปี ลูก (ลา นไร)1 -เวียดนาม เนอ้ื ทีใ่ หผ ลผลติ (ลา นไร) 2 -0.84 ปรมิ าณผลผลิต (ลา นตัน)1 0.72 -6.78 ผลผลติ ตอ ไร (กก./ไร)2 0.87 1.35 เนอ้ื ทป่ี ลูก (ลา นไร) 1 6.04ประเทศอน่ื เนื้อทใี่ หผลผลติ (ลานไร) 2 ปริมาณผลผลติ (ลานตนั )1 เนื้อทปี่ ลกู (ลา นไร)1ท้งั โลก เน้ือท่ใี หผลผลิต (ลา นไร) 2 ปริมาณผลผลติ (ลา นตัน)1ที่มา: 1 IRSG, 2007 และ 2FAO, 2008.

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คาเกษตรทส่ี ําคัญของไทย 85ตารางท่ี 3.38 ปริมาณความตองการใชยางธรรมชาตขิ องประเทศท่ีสําคญั ของโลก ป พ.ศ. 2545–2549 หนว ย: ลานตัน ประเทศ พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 อตั ราการเตบิ โตเฉลย่ี (45- 49) (รอยละ)1. จีน 1.31 1.49 1.63 1.83 2.402. สหรฐั อเมริกา 1.11 1.08 1.14 1.16 1.00 14.883. ญี่ปนุ 0.75 0.78 0.81 0.86 0.87 1.014. มาเลเซยี 0.41 0.42 0.40 0.39 0.38 3.695. เกาหลีใต 0.33 0.33 0.35 0.37 0.36 -0.806. ไทย 0.28 0.30 0.30 0.33 0.32 1.907. เยอรมนี 0.25 0.26 0.26 0.26 0.27 4.988. ประเทศอ่ืนๆ 3.12 3.31 3.85 3.89 3.61 1.85 3.77ท้งั โลก 7.55 7.97 8.72 9.08 9.22 5.14ที่มา: IRSG, 2008.ตารางท่ี 3.39 ปรมิ าณการสง ออกยางธรรมชาตขิ องประเทศทสี่ าํ คัญของโลก ป พ.ศ. 2545–2549 หนว ย: ลา นตนั ประเทศ พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 อัตราการเติบโตเฉลย่ี (45- 49) (รอ ยละ)1. ไทย 2.35 2.57 2.64 2.63 2.772. อินโดนีเซีย 1.50 1.66 1.88 2.02 2.29 6.443. มาเลเซีย 0.43 0.51 0.68 0.67 0.61 8.944. เวียดนาม 0.33 0.33 0.35 0.45 0.47 41.435. ศรีลงั กา 0.04 0.04 0.04 0.03 0.05 11.216. อนิ เดยี 0.04 0.06 0.07 0.06 0.07 9.637. พมา 0.03 0.03 0.03 0.03 0.06 15.298. ประเทศอนื่ ๆ 0.47 0.47 0.47 0.38 0.63 16.22 -2.02 ทั้งโลก 5.19 5.66 6.16 6.27 6.94 6.43ที่มา: IRSG, 2008.ตารางท่ี 3.40 ปรมิ าณการนาํ เขา ยางธรรมชาติของประเทศท่สี ําคัญของโลก ป พ.ศ. 2545–2549 หนว ย: ลา นตนั ประเทศ พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 อตั ราการเติบโตเฉลยี่ (45- 49) (รอ ยละ)1. จนี 0.91 1.15 1.21 1.33 1.512. สหรัฐอเมริกา 1.11 1.08 1.14 1.16 1.00 10.213. ญปี่ ุน 0.77 0.79 0.80 0.85 0.89 1.064. เกาหลใี ต 0.32 0.33 0.35 0.37 0.36 4.465. เยอรมนี 0.24 0.26 0.24 0.26 0.27 1.996. ประเทศอน่ื ๆ 2.02 2.28 2.38 2.47 2.32 2.04 2.43 ทั้งโลก 5.39 5.89 6.12 6.44 6.34 3.80ทม่ี า: IRSG, 2008.

86 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสินคาเกษตรทีส่ ําคัญของไทยในตลาดจนี  ตารางที่ 3.41 ปริมาณและมลู คา การนําเขายางธรรมชาติของประเทศจนี ป พ.ศ. 2545–2549ประเทศ พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549ท่จี ีนนาํ เขา พนั ตนั ลา น$US พนั ตัน ลา น$US พันตัน ลาน$US พนั ตนั ลา น$US พันตัน ลาน$US1. ไทย 601.5 432.2 706.5 672.3 641.7 755.7 611.5 782.4 673.2 1,198.12. มาเลเซีย 159.5 122.7 216.6 212.7 310.9 375.1 408.0 557.2 430.0 849.53. อินโดนีเซยี 58.8 42.8 135.7 132.5 207.9 255.3 271.3 373.8 334.5 680.44. เวยี ดนาม 97.1 67.7 79.0 72.9 53.7 57.5 55.1 63.8 102.8 168.05. พมา 4.5 2.4 3.5 3.1 6.2 6.8 8.4 9.6 11.7 21.16. ประเทศอ่ืนๆ 34.3 26.1 61.6 61.3 62.3 72.2 52.5 68.2 60.0 113.3ท้งั โลก 955.7 693.9 1,203.0 1,154.8 1,282.7 1,522.6 1,406.9 1,855.0 1,612.4 3,030.4ที่มา: World Trade Atlas, 2008.เซน็ ต/ กก. ระหวางป พ.ศ. 2498 – 2521 ระหวา งป พ.ศ. 2522 – 2539 2540 – 2545 ราคาสูง250.00200.00 ราคายางเคลือ่ นไหวตํา่ กวา 100 เซ็นต/ กก. และมีความ ราคายางเคลอ่ื นไหวเฉลีย่ 122 เซน็ ต/กก. ราคายางตกตาํ่ ผันผวนต่าํ แตม ีแนวโนม เพ่ิมขน้ึ หลังป พ.ศ. 2518 และมคี วามผนั ผวนสงู ทวั่ โลก150.00100.0050.00 0.00 2498 2503 2508 2513 2518 พ.ศ.2523 2528 2534 2539 2544 2549ทม่ี า : The World Bank, 2008.รูปที่ 3.19 ราคายางพารา ณ ตลาดสิงคโปรร ะหวา งป พ.ศ. 2498–2549

บทที่ 3 สถานการณส ินคา เกษตรทส่ี าํ คญั ของไทย 87 300.00เซ็นต/กก. และพันตัน ราคายางพารา ณ ตลาดสิงคโปร 2549 250.00 ปรมิ าณความตองการใชยางธรรมชาตขิ องจนี 200.00 150.00 100.00 50.00 0.00 2544 2545 2546 2547 2548 พ.ศ.ท่มี า : The World Bank, 2008 and IRSG, 2008.รูปท่ี 3.20 ราคายางพารา ณ ตลาดสงิ คโปรแ ละปรมิ าณความตอ งการใชยางธรรมชาติของจนี 3.5.2 การพัฒนาการขยายตวั ของยางพาราในประเทศไทย ในรายงานฉบับน้ีจะแบงพัฒนาการการทําสวนยางพาราในประเทศไทยออกเปน 6 ระยะ ดังมีรายละเอยี ดพอสังเขป ดงั นี้ ระยะที่ 1 (พ.ศ. 2443–2503) การปลูกยางพาราในระยะแรกของประเทศไทย เปนการปลูกยางพาราพันธุพื้นเมืองท่ีมิใชเปนการปลูกยางพาราในลักษณะของพืชเชิงเดี่ยว แตเปนการปลูกยางพารารวมกับไมผลหรือพืชผักอ่ืนๆ ในบริเวณเชิงเขา และที่ราบเชิงเขา ในยุคน้ันเรียกการทําสวนยางพาราวา“ปายาง หรือ สวนสมรม” เมล็ดพันธุยางพาราท่ีนํามาปลูกสวนใหญนํามาจากประเทศมาเลเซีย ซ่ึงในขณะนนั้ ประเทศมาเลเซียเปนประเทศทีเ่ ปนผูผลติ ยางธรรมชาติเปนอนั ดบั 1 ของโลก และมกี ารวจิ ัยและพัฒนาพันธุยางที่ใหผลผลิตตอไรสูง รวมท้ังการสงเสริมใหมีการปลูกยางพาราพันธุปรับปรุงแทนพันธุพ้ืนเมือง ระยะที่ 2 (พ.ศ. 2503–2529) ประเทศไทยไดพยายามพฒั นาการทําสวนยางพาราภายในประเทศเพือ่ ใหยางพารากลายมาเปน พืชเศรษฐกิจท่ีสําคัญของประเทศ จึงไดมีการจัดต้ังหนวยงานที่เกี่ยวของกับการทําสวนยางพารา เพ่ือดําเนินการวิจัย สงเสริม และพัฒนา โดยในป 2503 ไดประกาศใชพระราชบัญญัติกองทุนสงเคราะหการทําสวนยาง พ.ศ. 2503 เพื่อเปนการสงเสริมการทําสวนยางพาราภายในประเทศ และสนับสนุนใหเกษตรกรหันมาปลูกยางพันธุดีแทนพันธุพ้ืนเมือง นอกจากน้ีในป2525 ไดยกฐานะของกองการยาง (ป 2478 ต้ังแผนกยาง และยกฐานะเปนกองการยางป 2481) เปนสถาบันวิจัยยาง เพ่ือดําเนินการวิจัย สงเสริม และพัฒนาการปลูกยางพาราภายในประเทศ จากนโยบาย

88 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขันของสินคา เกษตรทส่ี ําคญั ของไทยในตลาดจนี  ตางๆ ของรัฐบาลไดทําใหพ้ืนที่ปลูกยางพาราภายในประเทศมีการขยายตัวอยางตอเนื่องในระยะน้ี จากพ้ืนท่ีปลูกยางพารา 7 ลานไร ในป 2503 เปน 10 ลานไร ในป 2529 เพ่ิมขึ้นเฉลี่ยรอยละ 1.3 ตอป โดยพนื้ ทบี่ างสว นไดร ับการสง เสรมิ ใหป ลกู ยางพนั ธุดแี ทนยางพาราเกาท่มี ีอายุ 25 ปขึ้นไป โดย สกย. จะใหเงินสงเคราะหแกเกษตรกรไรละ 6,800 บาทตอป เปนระยะเวลา 6 ป (ปจจุบัน สกย. เพิ่มการจายเงินสงเคราะหใหเกษตรกรเปนไรละ 9,000 บาทตอป เปนระยะเวลา 6 ป) สําหรับผลผลิตเฉล่ียตอไรตอปของพื้นที่ปลูกยางพาราภายในประเทศไทยในชวงกอนป 2529 ยังคงมีผลผลิตตํ่ากวา 100 กิโลกรัมตอไรตอปและป 2529 เปน ปแรกท่ีไทยมีผลผลติ เฉลย่ี สงู กวา 100 กโิ ลกรมั ตอไรตอป (113.14 กิโลกรัมตอ ไรตอป) ระยะท่ี 3 (พ.ศ. 2529–2534) จากนโยบายการสงเสริมการปลกู ยางพันธุดีแทนพันธุพื้นเมืองของรัฐบาลที่พยายามจะเพิ่มผลผลิตเฉลี่ยตอไรตอปใหสูงขึ้นเปนหนึ่งในสาเหตุที่ทําใหรูปแบบการทําสวนยางพาราภายในประเทศมีการเปล่ียนแปลงไปจากรูปแบบการทําสวนยางพาราแบบ “ปายาง หรือ สวนสมรม” ไปเปนการผลิตหรือการปลูกยางพาราในลักษณะของพืชเชิงเด่ียว และไดสงเสริมใหมีการปลูกทดแทนพันธุพื้นเมืองดวยยางพันธุดี ไมวาจะเปนยางพันธุ GT 1 หรือ RRIM 600 ซึ่งยางพันธุดีเหลาน้ีไดใหผลผลิตตอไรที่สูงกวายางพันธุพื้นเมือง รวมท้ังตองดูแลและบํารุงรักษามากขึ้น ในชวงน้ีผลผลิตเฉลี่ยตอไรของการผลิตยางของไทยเกินกวา 100 กิโลกรัมตอไรตอป โดยในป 2534 มีผลผลิตเฉล่ียประมาณ 169.58 กิโลกรัมตอไรตอป ซ่ึงเพิ่มขึ้นเกือบ 2 เทา จากป 2528 (ผลผลิตเฉล่ีย 87.63 กิโลกรัมตอไรตอป) ในขณะท่ีพื้นที่ปลูกยางภายในประเทศเพิ่มขึ้นประมาณ 5 หม่ืนกวาไร แตผลผลิตยางธรรมชาติของไทยกลบั เพ่มิ ขึน้ อยา งรวดเรว็ จาก 0.96 ลา นตนั ในป 2529 เปน 1.51 ลานตัน ในป 2534 หรอืเพิ่มขึน้ เฉล่ียรอยละ 9.7 ตอป การเพ่มิ ข้นึ ดงั กลาวเปนผลมาจากนโยบายของรัฐท่ีทําใหผลผลิตเฉล่ียตอไรตอปของยางพาราเพ่ิมขึ้น นอกจากนี้ในป 2534 ไทยไดกลายมาเปนผูผลิตและผูสงออกยางธรรมชาติมากเปน อันดบั 1 ของโลก ระยะที่ 4 (พ.ศ. 2534–2542) ต้ังแตป 2522 ราคายางพาราในตลาดโลกไดขยับตัวเพ่ิมสูงกวา 100เซ็นตตอกิโลกรัม ตามความตองการยางธรรมชาติที่เพ่ิมข้ึนของตลาดโลก (ความตองการใชยางธรรมชาติของจีนเริ่มมีการขยายตวั เพ่ิมขนึ้ อยา งเหน็ ไดช ัด จนในป 2542 จีนกลายเปนผูใชยางมากท่ีสุดในโลก) ทําใหเกษตรกรทางภาคใตหันไปปลูกยางพาราเพิ่มขึ้น และมีการขยายพื้นที่ปลูกยางพาราไปยังพ้ืนท่ีที่ไมเคยมีการปลูกยางพารามากอน (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) จึงทําใหพื้นท่ีปลูกยางพาราของไทยเพ่ิมขึ้นเปน 12 ลานไร และพื้นท่ีกรีดยางพาราเพ่ิมขึ้นจาก 8.88 ลานไร (ในป 2534) เปน 9.68 ลานไร (ในป 2542)ในขณะเดียวกันผลผลิตยางพาราของไทยก็ไดเพ่ิมขึ้นจาก 169.58 กิโลกรัมตอไรตอป (ในป 2534) เปน227.22 กิโลกรัมตอไรตอป (ในป 2542) การเพ่ิมขึ้นท้ังพ้ืนที่ปลูกและผลผลิตเฉลี่ยตอไรตอป ไดสงผลใหประเทศไทยกลายมาเปนผูผลิตยางธรรมชาติรายใหญท่ีสุดในโลก โดยมีศักยภาพการผลิตประมาณปละ 2 ลานตัน หรือประมาณ 1 ใน 3 ของการผลิตยางธรรมชาติทั้งหมดของโลก แตอยางไรก็ตามหลังป2538 ผลผลิตยางธรรมชาติในตลาดโลกเกินความตองการใช ทําใหราคายางพาราหลังป 2538 ตกต่ําท่ัวโลก รวมท้ังประเทศไทยซึ่งเปนประเทศผูผลิตยางที่สําคัญท่ีสุดของโลก เพ่ือแกไขปญหาราคายาง

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คา เกษตรท่สี ําคัญของไทย 89ธรรมชาติตกต่ํา ในการประชุมกลุมประเทศผูผลิตยางธรรมชาติ (ANRPC) ในชวงน้ัน จึงไดมีความเห็นวา กลุมประเทศสมาชิกผูผลิตยางธรรมชาติควรลดพ้ืนท่ีปลูกยาง ซ่ึงในป 2542 คณะรัฐมนตรีมีมติเมื่อวันที่ 16 กุมภาพันธ 2542 ใหควบคุมพ้ืนท่ีปลูกยางของประเทศไทยไมใหเกิน 12 ลานไร และไดประกาศใชพ ระราชบัญญัตคิ วบคมุ ยาง พ.ศ. 2542 ระยะที่ 5 (พ.ศ. 2542–2544) จากปญหาราคายางตกตํ่า ทําใหรัฐบาลตองเขามาแทรกแซงตลาดยางพาราเปนระยะๆ ตง้ั แตก ลางป 2542 เพ่ือชว ยเหลือเกษตรกรผูปลูกยางพาราของไทย ในระยะนี้ พื้นท่ีปลูกยางพาราของไทยมีแนวโนมลดลงอันเนื่องมาจากนโยบายการควบคุมพ้ืนท่ีปลูกไมใหเกิน 12 ลานไร ในขณะเดียวกันพื้นกรีดยางพาราของไทยลดลงจาก 9.68 ลานไร ในป 2542 เปน 9.52 ลานไร ในป2544 แตผลผลิตยางพาราของไทยกลับเพ่ิมข้ึนจาก 227.22 กิโลกรัมตอไรตอป ในป 2542 เปน 268.90กิโลกรัมตอ ไรตอป ในป 2544 ไดสงผลใหผลผลิตยางรวมของไทยเพ่ิมจาก 2.20 ลานตัน เปน 2.56 ลานตัน นอกจากน้ีจากความตองการน้ํามันปาลมที่เพ่ิมขึ้นภายในประเทศไดสงผลใหราคาน้ําปาลมภายในประเทศเพมิ่ สูงขึน้ จึงทําใหเกษตรกรทางภาคใตบางสวน ไดเปล่ียนจากการปลูกยางพาราไปเปนการปลูกปาลม นาํ้ มันแทน ซึง่ เปนหน่งึ ในสาเหตทุ ี่ทาํ ใหพ ืน้ ท่ีปลกู ยางพาราทางภาคใตลดลง ระยะที่ 6 (พ.ศ. 2544–2549) จากราคายางธรรมชาติในตลาดโลกที่ปรับตัวเพิ่มสูงข้ึนตั้งแตปลายป 2544 จึงถึงชวงป 2546 (จาก 74.70 เซ็นตตอกิโลกรัม ในป 2544 เปน 108.30 เซ็นตตอกิโลกรัมในป 2546) และเพิ่มข้ึนอยางกาวกระโดดในชวงป 2546 จาก 108.30 เซ็นตตอกิโลกรัม เปน 210.10เซน็ ตต อ กโิ ลกรัม ในป 2549 หน่ึงในสาเหตุของการเพ่ิมขึ้นของราคายางธรรมชาติในตลาดโลก คือ การขยายตัวของความตองการยางธรรมชาติของจีน (พ.ศ. 2545–2549 จีนตองการยางธรรมชาติเพ่ิมขึ้นเฉล่ียรอยละ 14.88 ตอป) กอปรกับในชวงป 2548 พื้นท่ีปลูกยางธรรมชาติของไทย มาเลเซีย และอินโดนีเซียท่ีเปนประเทศผูผลิตยางธรรมชาติที่สําคัญของโลก ไดถูกน้ําทวมในหลายๆ พ้ืนที่ และในบางพ้ืนท่ีก็ประสบกับภาวะแหงแลง ทําใหผลผลิตยางธรรมชาติลดลง ตอมาในป 2549 ราคาน้ํามันในตลาดโลกเพ่ิมสูงข้ึน จึงทําใหตนทุนการผลิตยางสังเคราะหเพ่ิมขึ้นตามราคาน้ํามัน ดังนั้นผูใชยางจึงหันมาใชยางธรรมชาติมากข้ึน ปจจัยตางๆ เหลานี้ไดทําใหพ้ืนที่ปลูกยางพาราของไทยกลับมาขยายตัวอีกคร้ังหนึ่งจากพ้ืนท่ีประมาณ 12 ลานไร ในป 2544 เปน 14 ลานไร ในป 2549 โดยมีพื้นที่กรีดเพ่ิมขึ้นจาก 9.52ลานไร ในป 2544 เปน 10.90 ลานไร ในป 2549 ในขณะเดียวกันผลผลิตตอไรของไทยก็เพ่ิมขึ้นจาก268.90 กิโลกรัมตอไรตอป ในป 2544 เปน 284 กิโลกรัมตอไรตอปในป 2549 ทําใหผลผลิตยางรวมทั้งหมดของไทยเพิม่ ขึ้นจาก 2.56 ลานตนั ในป 2544 เปน 3.16 ลา นตัน ในป 2549 นอกจากน้ียังไดมีการขยายพน้ื ที่ปลูกไปยงั บริเวณท่ไี มเ คยมกี ารปลูกยางพารามากอ น อยา งเชน ภาคเหนอื ของประเทศไทย สําหรับสถานการณในอีก 5 ป ขางหนา เปนสิ่งท่ีนาสนใจ เน่ืองจากในพ้ืนที่ปลูกยางพาราเดิมอาจมีการปลกู แทนดว ยปาลมน้ํามนั หรอื อาจกลาวไดวา การใชประโยชนที่ดินทางภาคใตของไทยอาจมีการเปลี่ยนแปลงไป ในขณะที่การใชประโยชนที่ดินทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือก็มีการเปล่ียนแปลงดวยเชนเดียวกัน พื้นท่ีหลายๆ พื้นท่ีจะถูกแทนดวยยางพารา นอกจากน้ี จากการท่ีประเทศ

90 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขันของสนิ คาเกษตรที่สําคัญของไทยในตลาดจนี  ตางๆ มีการขยายพ้ืนท่ีปลูกยางพาราจํานวนมาก อาจทําใหปริมาณผลผลิตยางพาราในอนาคตอันใกลนี้เกินความตองการใชในโลก โดยเฉพาะพ้ืนที่ปลูกยางพาราของประเทศมาเลเซียและอินโดนีเซียที่มีการปลูกยางพารามาตั้งแตป 2547 ซ่ึงจะสามารถเริ่มเก็บเกี่ยวผลผลิตไดประมาณป 2553-2554 กอปรกับภาวการณถดถอยของเศรษฐกิจโลกอาจทําใหความตองการใชยางธรรมชาติในตลาดโลกหดตัวไดดังนั้นรัฐบาลจึงควรใหความสําคัญและวางแผนเตรียมรับมือกับสถานการณยางพาราที่อาจมีการเปล่ยี นแปลงในอนาคตอันใกลน้ีตารางที่ 3.42 ผลผลิต พ้นื ที่ปลกู ผลผลติ รวม และมลู คา ยาง ในปทส่ี าํ คัญของไทย รายการ พ.ศ. 2503 พ.ศ. 2528 พ.ศ. 2549 284ผลผลิต (กิโลกรัมตอไรตอป) 48 87.63 14.24 3,137พน้ื ทปี่ ลกู (ลานไร) 0.78 0.95 3,554ผลผลิตรวม (พันตัน) 146 773มูลคา ยาง (รอยลานบาท) 69 147ทมี่ า: สถาบนั วจิ ยั ยาง, 2551. ระยะท่ี 5 300 4 ระยะที่ 3 ระยะที่ 4 ระยะท่ี 6 250 ระยะที่ 2ป ิรมาณผลผ ิลต ( ลาน ัตน) 3 ผลิตและสง ออกมากทสี่ ดุ ในโลก 200 ผลผลติ (กโิ ลกรัมตอ ไรตอป) 2 150 100 1 50 0 2504 2509 2514 2519 2524 2529 2534 2539 2544 2549 พ.ศ.  ปริมาณผลผลิต (ลา นตนั ) ผลผลติ (กิโลกรัมตอไรตอป)รปู ท่ี 3.21 ปริมาณผลผลิต และผลผลิตเฉลย่ี ตอไรต อ ปข องการผลิตยางพาราของประเทศไทยระหวางป พ.ศ. 2504–2549

บทท่ี 3 สถานการณสนิ คาเกษตรทส่ี าํ คญั ของไทย 91ตารางท่ี 3.43 สรุปเหตุการณส ําคัญทเี่ กี่ยวขอ งกบั การพัฒนาการยางพาราของประเทศไทย ป เหตุการณสาํ คญัพ.ศ. 2442 พระยารัษฎานปุ ระดิษฐ ขณะตาํ รงตาํ แหนง เจาเมืองตรัง ไดนํายางพาราเขามาสปู ระเทศไทยเปน ตน แรก โดยนํามาจาก ประเทศมาเลเซยี และนาํ มาปลูกไวที่ อ. กันตัง จ. ตรงัพ.ศ. 2443 พระยารษั ฎานุประดิษฐ ไดส นับสนุนใหม ีการปลูกยางพาราในพืน้ ท่ี อ.กนั ตัง จ. ตรงัพ.ศ. 2472 – 2474 เกิดภาวะเศรษฐกิจตกตา่ํ ท่วั โลก ทาํ ใหราคายางธรรมชาติในตลาดโลกตกต่ํา แตผ ลผลติ ยางลน ตลาด รัฐบาลใน ขณะนน้ั จงึ ไดเ ขารว มเปน ภาคีในความตกลงควบคุมจาํ กดั ยางระหวางประเทศ (International Rubber Restrictionพ.ศ. 2478 Agreement) ประกาศใช พระราชบัญญตั คิ วบคมุ จาํ กดั ยาง มผี ลบังคับใชต ้งั แต 1 กรกฎาคม 2478 และจดั ต้งั แผนกยางใน กองพชื กรรม กรมเกษตรและการประมง กระทรวงเกษตราธกิ ารพ.ศ. 2481 ประกาศใชพ ระราชบัญญัติควบคมุ ยาง พ.ศ. 2481 และแผนกยางไดร บั การยกฐานะเปน กองการยาง และโอนไปสงั กดั กรมปา ไมพ.ศ. 2486 – 2489 ยกเลิกความตกลงควบคุมจํากดั ยางระหวางประเทศพ.ศ. 2493 โอนงานกองการยางจากกรมปา ไม มาสังกัดกรมกสกิ รรม และเปนระยะเร่ิมตนของการพฒั นาวิชาการยาง ภายในประเทศไทยพ.ศ. 2503 ประกาศใชพ ระราชบญั ญตั ิกองทุนสงเคราะหการทาํ สวนยาง พ.ศ. 2503พ.ศ. 2504 ต้ังองคก ารสวนยาง ตามพระราชกฤษฏีกาการจดั ต้งั องคก ารสวนยางพารา พ.ศ. 2504พ.ศ. 2508 – 2523 กองการยาง กรมกสิกรรม ไดรบั ความชว ยเหลือจากกองทนุ พิเศษแหงสหประชาชาติ เพอ่ื ปรบั ปรงุ กิจการยางทกุ ดาน ของประเทศไทย และไดจ ดั ตั้งศูนยว ิจยั ยางแหงแรกทีส่ ถานีทดลองยางคอหงส นบั เปน จดุ เรม่ิ ตนการวจิ ัยและพฒั นา ยางเต็มรปู แบบของประเทศไทยพ.ศ. 2520 – 2526 ไดร ับความชวยเหลือจากรฐั บาลญี่ปุน ในโครงการพฒั นาเทคนิคการปรบั ปรุงยางธรรมชาติพ.ศ. 2521 เรม่ิ ปลูกยางตามหลักวิชาการในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือดว ยความรวมมือระหวางกรมวิชาการเกษตรกบั กรมประชาสงเคราะห ท่ีจงั หวัดหนองคาย บรุ ีรมั ย และสุรนิ ทรพ.ศ. 2523 - ไดรบั ความชว ยเหลอื จากประชาคมเศรษฐกจิ ยุโรป ในการใชสารเคมเี รงนาํ้ ยางสาํ หรับตน ยางเกา - จัดตง้ั สถานีทดลองยางที่ อ.สนามชัยเขต จ.ฉะเชงิ เทรา และทุง เพล อ.มะขาม จ.จนั ทบรุ ี เพื่อผลิต ตนตอยาง และยางชาํ ถุง จาํ หนายใหแ กเ กษตรกรทป่ี ลูกยางในภาคตะวันออกเฉยี งเหนือ - ทดลองปลูกยางท่ีภาคเหนือ 3 แหง ไดแก สํานักงานเกษตรภาคเหนอื แมเ หียะ จ.เชยี งใหม สถานีทดลองพชื สวน หา งฉัตร จ.ลาํ ปาง และสถานที ดลองพชื สวนนา น จ. นา นพ.ศ. 2524 ทดลองปลกู ยางพาราท่ีสถานีทดลองพืชสวนเชียงราย จ. เชียงรายพ.ศ. 2525 กองการยาง ไดร บั การยกฐานะเปนสถาบันวจิ ัยยางพ.ศ. 2527 เปล่ยี นชื่อศนู ยว จิ ยั ยางทคี่ อหงส เปนศนู ยว ิจยั ยางสงขลา และต้ังศูนยว จิ ยั ยางเพม่ิ อีก 4 ศนู ยท่ี จ. สุราษฎรธ านี จ. ฉะเชิงเทรา จ. หนองคาย และ จ. นราธวิ าสพ.ศ. 2534 ประเทศไทยเปน ผูผ ลติ และผสู ง ออกยางธรรมชาตมิ ากเปน อันดบั หน่ึงของโลกพ.ศ. 2542 - คณะรัฐมนตรีมีมตเิ มอื่ วนั ท่ี 16 กุมภาพนั ธ พ.ศ. 2542 ใหควบคุมพ้นื ท่ีปลกู ยางของประเทศไทย ไมเกิน 12 ลา นไร - ประกาศใชพ ระราชบญั ญตั คิ วบคมุ ยาง พ.ศ. 2542พ.ศ. 2546 คณะรฐั มนตรมี มี ติเมอื่ วันท่ี 26 กุมพาพันธ พ.ศ. 2546 ใหกระทรวงเกษตรและสหกรณดําเนินโครงการปลกู ยางพารา เพื่อยกระดบั รายได และความมัน่ คงใหแ กเ กษตรกรในแหลง ปลูกยางใหม ระยะที่ 1 ในเนอ้ื ที่ 1 ลา นไร แบงเปน ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ 7 แสนไร และภาคเหนือ 3 แสนไร ระหวา งป พ.ศ. 2547 – 2549พ.ศ. 2548 คณะรฐั มนตรีมีมติอนมุ ัติในหลักการเมอ่ื วนั ท่ี 1 พฤศจิกายน 2548 ใหก ระทรวงเกษตรและสหกรณ ดาํ เนนิ การปรบั โครงสรางยางและผลติ ภัณฑย างป พ.ศ. 2549–2551 ตาม Road Map ยุทธศาสตรและกิจกรรมที่เสนอที่มา: สถาบนั วิจยั ยาง, 2551.

92 การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสนิ คาเกษตรทสี่ ําคญั ของไทยในตลาดจนี   3.5.3 การผลิตและตลาดยางพาราของไทย 3.5.3.1 การผลิตยางพาราของไทยในปจ จุบนั ชวง 5 ปท่ีผานมา (พ.ศ. 2545–2549) พ้ืนท่ีปลูกยางพาราของไทยเพ่ิมข้ึนประมาณ 1.72 ลานไรการเพ่ิมข้ึนกวา 9 แสนไร หรือประมาณรอยละ 52 ของการเพ่ิมข้ึนของพ้ืนท่ีปลูกยางพาราในชวง 5 ปที่ผานมา เปนการเพิ่มพื้นที่ปลูกยางพาราในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งเปนพ้ืนที่ปลูกยางพาราใหมของประเทศไทย สําหรับสถานการณการผลิตยางพาราในป 2549 พบวา ประเทศไทยมีพ้ืนที่ปลูกยางท้ังส้ิน14.24 ลานไร เปนยางพาราที่สามารถเปดกรีดได 10.90 ลานไร มีเกษตรกรที่ปลูกยางจํานวน 1.2 ลานครัวเรือน โดยผูผลิตยางสวนใหญเปนเกษตรกรรายยอย ประเทศไทยสามารถผลิตยางดิบและยางแหงไดกวา 3 ลานตัน โดยมีตนทุนการผลิตยางแผนดิบ 9,180 บาท/ไร และตนทุนการผลิตรวม 32.67 บาทตอกิโลกรัม โดยเปนตนทุนผันแปร 26.63 บาทตอกิโลกรัม สําหรับผลตอบแทนสุทธิของการผลิตยางเฉลี่ย12,508 บาทตอไร หรือ 44.51 บาทตอกิโลกรัม ณ ระดับราคายางพาราที่ 77.18 บาทตอกิโลกรัม(สํานักงานเศรษฐกจิ การเกษตร, 2551)ตารางท่ี 3.44 พน้ื ที่ปลกู ยางพาราของประเทศไทยระหวา งป พ.ศ. 2545–2549 ภาค พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 หนวย: ลานไร ภาคใต 10.62 10.62 10.83 ภาคตะวนั ออกและภาคกลาง 1.35 1.39 1.47 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ 0.54 0.59 0.69 10.95 10.96 ภาคเหนอื 0.013 0.018 0.03 1.57 1.64 0.96 1.44 ท้ังประเทศ 12.52 12.62 13.02 0.103 0.19ท่ีมา: สถาบันวิจัยยาง, 2551. 13.58 14.24 พันธุยางพาราที่มีพื้นที่ปลูกมากท่ีสุดในปจจุบัน คือ พันธุ RRIM 600 ซึ่งใหผลผลิตเฉล่ียประมาณ 293 กิโลกรัมตอไรต อป (ปกติ 1 ไรส ามารถปลูกยางพาราไดประมาณ 76–80 ตน) แตอยางไรก็ตามปจจุบันสถาบันวิจัยยางไดพัฒนาพันธุยาง RRIT 251 ซ่ึงใชเวลาพัฒนากวา 30 ป (เร่ิมพัฒนาตั้งแตปพ.ศ. 2518) ยางพันธุน้ีใหผลผลิตสูงถึง 467 กิโลกรัมตอไรตอป และมีความตานทานโรคตางๆ ไดดีกวาพันธุ RRIM 600 (ในแปลงทดลอง) โดยในปจจุบันสถาบันวิจัยยางไดพยายามสงเสริมใหมีการปลูกยางพันธุ RRIT 251 มากข้ึน ซึ่งนอกจากพันธุยางทั้งสองแลว ในการแนะนําพันธุยางพาราของสถาบันวิจัยยาง ยังไดแบงพันธุยางออกเปน 3 กลุม คือ 1. พันธุยางเพื่อผลผลิตนํ้ายาง 2. พันธุยางเพื่อผลผลิตนํ้ายางและเน้ือไม และ 3. พันธุยางเพ่ือผลผลิตเน้ือไม ซ่ึงในแตละกลุมจะมีพันธุยางชั้น 1 และช้ัน 2 ท่ีไดแนะนําใหเกษตรกรผูสนใจเลอื กปลูกไดต ามความตองการและความเหมาะสมของพ้นื ท่ี (สถาบันวจิ ัยยาง, 2550)

บทที่ 3 สถานการณสนิ คา เกษตรที่สําคญั ของไทย 93ตารางท่ี 3.45 พันธุยางชั้น 1 ทแี่ นะนาํ ใหเ กษตรกรปลูกไดโดยท่ัวไปไมจํากัดเน้อื ทปี่ ลกู กลุมที่ ชอื่ พันธุยาง ผลผลติ เฉลีย่1. พันธุย างเพื่อผลผลติ น้ํายาง RRIT 251, RRIT 226, 289 – 457 กิโลกรัมตอไรตอ ป BPM 24 และ RRIM 6002. พันธุยางเพื่อผลผลิตนํ้ายาง PB 235, PB 255*, PB 260* 318 – 330 กิโลกรัมตอ ไรตอปและเนอื้ ไม และ RRIC 110 เนอื้ ไมเ มือ่ อายุ 20 ป เฉลี่ย 25.53 – 28.09 ลบม./ไร3. พันธยุ างเพื่อผลผลิตเนือ้ ไม ฉะเชิงเทรา 50, AVROS เน้อื ไมเ มื่ออายุ 20 ป เฉลี่ย 28.73 – 28.09 ลบม./ไร 2037 และ BPM 1หมายเหตุ; * ไมแนะนําใหปลูกในพ้นื ท่ปี ลูกยางใหมทมี่ า: สถาบนั วจิ ยั ยาง, 2551. สําหรับการเก็บเกี่ยวผลผลิตยางพาราในประเทศไทย มักจะมีระยะเวลาเก็บเก่ียวเริ่มตนต้ังแตตนยางพารามีอายุ 7 ป หรือมีเสนรอบตนประมาณ 50 เซนติเมตร โดยเกษตรกรจะเปดกรีดที่ระยะสูงจากพื้นดนิ ประมาณ 150 เซนติเมตร และมักนิยมใชการกรีด 1/2 หรือ 1/3 ของตนยาง สวนระบบการกรีดที่ใชในประเทศไทย มีทั้งการใชระบบกรีดวันเวนวัน หรือวันเวนสองวัน หรือสองวันเวนวัน ขึ้นอยูกับความเหมาะสมในแตละพ้ืนท่ี ฤดูกาล และตัวเกษตรกร เกษตรกรจะเก็บเกี่ยวผลผลิตยางหรือกรีดยางไปเรื่อยๆจนกวาตนยางพาราจะมีอายุถึง 16–22 ป จึงเลิกกรีด (ขึ้นอยูกับการดูแล การบํารุงรักษาตนยางพารา และการกรีด) ในชวงท่ีตนยางพารามีอายุมาก เกษตรกรจะใชสารเคมีเรงนํ้ายางเพื่อใหตนยางพาราใหน้ํายางมากข้ึน (กรณีท่ีตนยางมีอายุนอยเกษตรกรไมควรใชสารเคมีเรงนํ้ายาง เพราะจะทําใหตนยางเกิดอาการเปลือกแหงได) ในการทดลองของสถาบันวิจัยยาง พบวา ระบบกรีดยางจะมีผลตอผลผลิตเฉลี่ย และปริมาณเนอื้ ยางแหง ถา เกษตรกรมกี ารกรดี ยางพาราถี่ หรือมีจาํ นวนวนั กรดี มาก หรือมกี ารกรดี ยางตดิ ตอกันหลายวันยอ มทําใหปรมิ าณผลผลติ ตอ ครั้งลดลง และยังทาํ ใหป รมิ าณเน้ือยางแหง ลดลงดวย รวมท้ังยังทําใหระยะเวลากรีดนอยลง (หมายถึง การส้ินเปลืองเปลือกสูงทําใหระยะเวลากรีดถึงเปลือกงอกใหมนอยลง ซ่ึงกระทบตอการกรีดซํ้า) ตนยางมีการแสดงอาการเปลือกแหงมากข้ึน เกิดผลกระทบตอผลผลิตในระยะยาวทั้งผลผลิตของน้ํายางและปริมาตรไมยาง โดยทําใหเกษตรกรตองโคนตนยางเร็วกวาปกติ และใหปริมาตรไมยางนอยกวา ปกติอีกดว ย สวนวัฏจักรการเก็บเกี่ยวผลผลิตยางพาราของไทย เริ่มตนจากชวงเดือนกุมภาพันธ–เมษายนจะเปนชวงท่ีตนยางพาราในประเทศไทยใหผลผลิตนอย หรือมีการหยุดกรีดยางพารา เนื่องจากเปนชวงท่ียางพารามีการผลัดใบ จึงทําใหในชวงเดือนดังกลาว ราคายางพาราภายในประเทศเร่ิมมีการขยับตัวสูงขึ้น ตอมาในเดือนพฤษภาคมเกษตรกรเร่ิมกรีดยาง และมีผลผลิตยางเพิ่มขึ้นเร่ือยๆ จนถึงเดือนมิถุนายน ชวงน้ีเปนชวงท่ีผลผลิตยางพึ่งเริ่มออกสูตลาด จึงทําใหราคายางพาราในชวงนี้ยังคงสูง พอเขาสูเดอื นกรกฎาคม เริ่มมฝี นตกทําใหจํานวนวนั กรดี ยางลดลง จนกระท่ังเขาสูเดือนสิงหาคม–ตุลาคม จะมีฝนตกคอนขางชุกในพ้ืนท่ีทางภาคใตของไทย ซึ่งในชวงตนฤดูฝน ราคายางเร่ิมมีแนวโนมลดลง

94 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสินคา เกษตรทสี่ ําคญั ของไทยในตลาดจีน เน่ืองจากผลผลิตยางออกสูตลาดมากข้ึนเม่ือเทียบกับชวงท่ีผานมา และผลผลิตยางเร่ิมนอยลงในชวงปลายเดือนกันยายน–ตุลาคม จึงทําใหราคายางพาราขยับตัวเพ่ิมสูงขึ้นอีกครั้งหน่ึง และลดลงในชวงเดือนพฤศจกิ ายน–มกราคม ซง่ึ เปน ชว งทีย่ างพาราใหผลผลติ ดีทส่ี ุด และมีจํานวนวันกรดี มากตารางที่ 3.46 วฏั จกั รของผลผลิตที่เก็บเกีย่ ว และดัชนรี าคาเฉลี่ย หนว ย: รอยละเดือน ผลผลติ เกบ็ เกย่ี ว ดชั นีราคาเฉลย่ี หมายเหตุ ป พ.ศ. 2549 ระหวางป พ.ศ. 2546 – 2549มกราคม 12.14 88.23 ฤดูหนาว ผลผลิตดี กรดี ไดม ากกุมภาพันธ 7.77 94.77 เริม่ เขา สฤู ดูกาลปดกรดีมนี าคม 3.52 98.04 ยางเรม่ิ ผลัดใบเมษายน 4.69 99.39 ยางผลัดใบพฤษภาคม 8.88 102.92 เรมิ่ มกี ารกรีดยางมิถนุ ายน 9.07 109.87 กรีดยางไดม ากขึน้กรกฎาคม 9.06 104.71 ฤดูฝน จาํ นวนวันกรีดยางเริ่มนอ ยลงสงิ หาคม 8.97 100.89 จํานวนวันกรีดยางนอย ฝนตกมากกันยายน 8.90 99.30 ฝนเร่มิ ตกชุกตลุ าคม 8.85 104.23 ฝนตกชุกพฤศจิกายน 8.96 99.63 เริ่มเขาฤดหู นาว กรดี ไดมากข้ึนธันวาคม 9.19 98.02 ฤดูหนาว ผลผลิตดี กรดี ไดมากหมายเหตุ: ผลผลิตเกบ็ เก่ียวจากแหลงผลิตที่สําคญั ของไทย 5 อนั ดบั แรกในป 2549 (สรุ าษฏรธ าน,ี สงขลา, นครศรีธรรมราช, ตรัง และยะลา).ที่มา: สาํ นกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร และสถาบนั วจิ ัยยาง, 2551. 3.5.3.2 ผลผลติ การสงออก และการใชย างพาราของประเทศไทย ในชวงป พ.ศ. 2545–2549 ประเทศไทยยังคงเปนผูผลิตและผูสงออกยางธรรมชาติมากท่ีสุดในโลกโดยในป 2545 ประเทศไทยผลิตยางธรรมชาติได 2.62 ลานตัน เพ่ิมเปน 3.14 ลานตันในป 2549โดยเพ่ิมขึ้นประมาณ 0.52 ลานตัน หรือรอยละ 19.96 ผลผลิตยางธรรมชาติกวารอยละ 40 เปนการผลิตยางแผนรมควนั และยางแทง ซ่ึงในชวง 5 ปท่ีผานมา แนวโนมการผลิตยางแผนรมควันลดลงอยางเห็นไดชัดจาก 1.11 ลานตัน ในป 2545 เหลือ 1.03 ลานตัน ในป 2549 (ลดลงรอยละ 7.42) ในขณะท่ียางแทงมีแนวโนมการผลิตเพ่ิมขึ้นจาก 0.94 ลานตัน ในป 2545 เปน 1.19 ลานตัน ในป 2549 (เพ่ิมขึ้นรอยละ 26.76) นอกจากนี้การผลิตน้ํายางขนของประเทศไทยยังมีแนวโนมเพิ่มข้ึนเชนเดียวกัน โดยเพ่ิมขึ้นจาก 0.47 ลานตัน ในป2545 เปน 0.70 ลานตัน ในป 2549 (เพ่ิมข้ึนรอยละ 48.25) โดยผลผลิตกวารอยละ 90 ของผลผลิตยางธรรมชาติท้ังหมดถูกสงออกไปยังประเทศตางๆ ในโลก มีการใชภายในประเทศประมาณรอยละ 10 ฅของผลผลิตทั้งหมดท่ีผลิตได โดยมีตลาดจีนเปนตลาดสงออกที่สําคัญในปจจุบัน (มีสวนแบงการตลาดประมาณรอยละ 26.96 ของปริมาณการสงออกยางธรรมชาติท้ังหมดของไทย) ซึ่งถาหากดูสถิติตลาดสงออกยางธรรมชาติท่ีสําคัญของประเทศไทย จะพบวา กอนป 2545 ไทยสงออกยางธรรมชาติไปยังตลาดญี่ปุนมาก

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คา เกษตรท่สี ําคัญของไทย 95ที่สุด ตอมาในป พ.ศ. 2546–2549 ประเทศไทยไดสงออกไปยังจีนมากที่สุด และมีแนวโนมเพ่ิมขึ้นอยางตอเนื่อง แมวาจะมีการชะลอตัวเล็กนอยในป 2548 เน่ืองจากราคายางอยูในเกณฑสูงจึงทําใหจีนมีการชะลอการซ้ือยาง สําหรับการใชยางธรรมชาติในประเทศซ่ึงมีสัดสวนเพียงรอยละ 10 ของปริมาณผลผลิตท้ังหมดถูกนําไปใชเพื่อผลิตยางยานพาหนะมากท่ีสุดถึงรอยละ 40 ของปริมาณการใชยางทั้งหมดของไทย รองลงมาไดแก ยางยืด และถุงมอื ยาง ประมาณรอยละ 20 และ 15 ของปริมาณการใชย างธรรมชาติทั้งหมดของประเทศไทย ตามลําดับ ซ่ึงในปจจุบันรัฐบาลพยายามสงเสริมใหมีการใชยางธรรมชาติภายประเทศเพิ่มข้ึน รวมทั้งการสงเสริมใหมอี ุตสาหกรรมยางเพม่ิ ข้นึ ภายในประเทศ เนื่องจากการสง ออกยางธรรมชาติของไทยโดยสวนใหญยังเปนการสงออกยางแผนรมควัน ยางแทง และนํ้ายางขน (สวนใหญสงออกไปยังมาเลเซีย) ที่เปนสนิ คา ประเภทตน นาํ้ มากกวา ท่ีจะสง ออกผลติ ภัณฑย างพาราทีเ่ ปน สินคา ปลายนํา้ตารางท่ี 3.47 ปริมาณการผลติ การสงออก การใชใ นประเทศ สตอกยาง และการนาํ เขา ป พ.ศ. 2545 – 2549 หนวย : ตนัป พ.ศ. การผลิต การสงออก การใชใ นประเทศ สตอกยาง การนําเขา2545 2,615,104 2,354,416 278,355 196,680 1,3472546 2,876,005 2,573,450 298,699 202,240 1,7042547 2,984,293 2,637,096 318,649 232,560 1,7722548 2,937,158 2,632,398 334,649 204,256 1,5852549 3,136,993 2,771,673 320,885 249,895 1,204ทม่ี า: สถาบันวจิ ยั ยาง, 2551.ตารางท่ี 3.48 ปริมาณผลผลติ ยางธรรมชาติของประเทศไทยแยกตามประเภท ป พ.ศ. 2545–2549ป พ.ศ. ยางแผน รมควนั ยางแทง นา้ํ ยางขน ยางผสม อื่นๆ หนว ย : ตนั 470,800 6,984 85,5002545 1,111,420 940,400 (18.00) (0.27) (3.27) รวม (42.50) (35.96) 494,675 37,100 89,460 2,615,104 (17.20) (1.29) (3.11) (100.00)2546 1,225,170 1,029,600 590,890 86,544 68,649 2,876,005 (42.60) (35.80) (19.80) (2.90) (2.30) (100.00) 585,300 36,715 69,178 2,984,2932547 1,104,180 1,134,030 (19.93) (1.25) (2.36) (100.00) (37.00) (38.00) 697,980 79,865 2,937,158 (22.25 138,163 (2.55) (100.00)2548 1,005,700 1,240,265 (4.40) 3,136,993 (34.24) (42.23) (100.00)2549 1,028,930 1,192,055 (32.80) (38.00)หมายเหตุ: ตัวเลขในวงเลบ็ คือ สัดสว น (หนว ย: รอ ยละ)ที่มา: สถาบนั วจิ ยั ยาง, 2551.

96 การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขันของสินคาเกษตรท่ีสําคญั ของไทยในตลาดจีน ตารางที่ 3.49 ตลาดสง ออกยางธรรมชาตทิ ี่สาํ คัญของประเทศไทย ป พ.ศ. 2545–2549 ประเทศ พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 หนว ย : ตัน 1. จนี 436,637 650,898 619,800 573,385 2. ญี่ปนุ 498,854 542,837 525,654 540,485 พ.ศ. 2549 3. มาเลเซยี 363,651 365,486 383,695 403,506 747,168 4. ยุโรป 266,392 294,239 291,670 281,090 492,740 5. สหรัฐอเมริกา 382,317 278,693 249,196 237,858 442,664 6. อน่ื ๆ 406,565 441,297 567,081 596,074 261,882 210,784 ทั้งหมด 2,354,416 2,573,450 2,637,096 2,632,398 616,435ท่มี า: สถาบนั วิจัยยาง, 2551. 2,771,673 3.5.3.3 ตลาดยางพาราของไทย ในอดตี การขายยางธรรมชาตขิ องเกษตรกรผูทาํ สวนยางโดยสว นใหญจะขายในรูปแบบของยางแผนดบิ และยางกอ นถว ย (ขี้ยาง หรอื เศษยาง) ตอ มาเมอ่ื ประมาณ 10 กวา ปที่ผานมา ไดมีรูปแบบการขายยางในรปู แบบของน้ํายางขนเกิดขึ้น โดยเฉพาะพื้นที่ทางภาคใตของไทย เกษตรกรผูทําสวนยางหลายรายไดใหความสนใจและขายในรูปแบบนีม้ ากข้ึน ซง่ึ ในปจจบุ ันการขายน้ํายางขน ไดรับความนิยมและมีแนวโนมเพิ่มอยา งมาก สําหรับระบบตลาดยางพาราของไทยในอดีตเปนระบบตลาดท่ีผูซื้อเปนผูกําหนดราคายางทําใหชาวสวนยางมักไดรับความเดือดรอนและความไมเปนธรรมจากการขายยาง ทั้งในเรื่องของราคาคุณภาพ และน้ําหนัก แตในปจจุบันมีการพัฒนาระบบตลาดยางภายในประเทศทั้งในระดับทองถิ่น และระดับประเทศ โดยการจัดต้ังตลาดกลางยางพารา การสรางเครือขายตลาดกลางยางพารา และตลาดประมูลยางระดับทองถิ่น รวมทั้งการจัดตั้งตลาดสินคาเกษตรลวงหนา ไดทําใหเกษตรกรชาวสวนยางมีทางเลือกในเรื่องของตลาดมากข้ึน มีขอมูลขาวสารทางการตลาดมากขึ้น ซึ่งนํามาสูการสรางอํานาจการตอรองท่ีมากข้ึนดวย จึงทําใหระบบตลาดยางพาราในปจจุบันของไทยมีประสิทธิภาพมากข้ึนเมื่อเทียบกับในอดตี เกษตรกรผขู ายยางไดรับความเปนธรรมมากข้ึน ปจ จุบนั สามารถแบงตลาดยางพาราของไทยออกเปน 3 ลักษณะ คือ ตลาดยางทองถ่ิน ตลาดกลางยางพารา และตลาดซื้อขายลวงหนา ซึ่งมีรายละเอียดในแตละตลาดพอสังเขปดังนี้ (สถาบันวิจัยยาง,2551) ก. ตลาดยางทอ งถนิ่ เปนตลาดยางเกาแกของประเทศไทยท่ีมีมานานแลว การซื้อขายในตลาดนี้มีการซ้ือขายและสง มอบยางกนั จรงิ สวนใหญตลาดยางประเภทนจี้ ะอยูท างภาคใตและภาคตะวันออกทีเ่ ปน แหลงปลกู ยางเดิมของไทย การซ้ือขายยางในตลาดจะมีการซื้อขายตามชนิดและคุณภาพของยาง ปริมาณผลผลิตกวารอยละ 94 ของปริมาณผลผลิตท้ังหมดภายในประเทศ ถูกซ้ือขายผานตลาดยางประเภทน้ี ภายในตลาด

บทที่ 3 สถานการณสินคา เกษตรที่สําคัญของไทย 97ยางทองถิ่นมีพอคารับซ้ือยางหลายระดับ ต้ังแตระดับหมูบานจนถึงระดับจังหวัด แลวจะมีพอคารายใหญในระดับอําเภอหรือระดับจังหวัดจะนํายางท่ีรับซ้ือมาขายใหกับโรงงานแปรรูปยางเพ่ือดําเนินการแปรรูปและสงออกตอไป โดยโรงงานแปรรูปยางจะไมนิยมรับซื้อยางจากเกษตรกรรายยอย เน่ืองจากไมตองการยุงยากในการจัดการ นอกจากรูปแบบดังกลาวแลว ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เกษตรกรไดมีการรวมกลุมกัน แลวนํายางไปขายใหกับโรงงานแปรรูปยางโดยตรง นอกจากนี้ในปจจุบันเกษตรกรผูผลิตยางในหลายๆ พ้ืนท่ีของไทย ไดมีการรวมกลุมในลักษณะของสหกรณกองทุนสวนยางเพ่ือทํายางแผนรมควนั แตยงั ไมแ พรหลายมากนกั ข. ตลาดกลางยางพาราของรฐั เปนตลาดที่เกิดข้ึนเม่ือประมาณป 2534 เพื่อชวยเหลือเกษตรกรชาวสวนยาง การซ้ือขายในตลาดมีการซื้อขายและสงมอบยางกันจริง ตลาดกลางยางพาราแหงแรกของไทย ต้ังท่ี อ.หาดใหญจ.สงขลา ในป 2534 ตอมาในป 2542 ไดเปดตลาดกลางยางพาราแหงท่ีสองที่ จ.สุราษฏรธานี และในป2544 ไดเปดตลาดกลางยางพาราแหงที่ 3 ที่ จ.นครศรีธรรมราช ดังน้ันปจจุบันจึงมีตลาดกลางยางพาราเพียง 3 แหงเทานัน้ นอกจากการใหบ ริการซ้ือขายยางประเภทตา งๆ แลว ตลาดกลางยางพาราท่ีหาดใหญยังใหบริการซื้อขายยางผานหองคายาง และที่ตลาดกลางทั้ง 3 แหง ยังมีคลังสินคาสําหรับใหบริการเก็บฝากยางแกเ กษตรกรตามโครงการแทรกแซงตลาดยางพาราของรัฐ รวมทง้ั การใหบ ริการสารสนเทศ และขอมูลขาวสารทางดานตางๆ ของยาง ปจจุบันการซ้ือขายยางผานตลาดกลางท้ัง 3 แหงยังมีปริมาณนอยโดยมีการซื้อขายยางผานตลาดไมเกินรอยละ 6 ของปริมาณผลผลิตยางทั้งหมดของไทย (ชวงป พ.ศ.2545–2549) สว นหน่งึ อาจเปน เพราะวา เกษตรกรยงั เคยชินกับการซอื้ ขายผานตลาดทองถ่นิ แตอ ยางไรก็ตามบทบาทของตลาดกลางยางพาราทั้ง 3 แหง มีความสําคัญมากขึ้นเม่ือเทียบกับชวงท่ีผานมา และยังเปนทางเลือก และแหลงขอมูลทางการตลาดที่สําคัญใหกับเกษตรกรผูปลูกยางพาราที่จะทําการซื้อขายในตลาดทอ งถนิ่ โดยเฉพาะขอมลู เกี่ยวกับราคายางพารา ค. ตลาดซอื้ ขายลวงหนา ตลาดซ้อื ขายลว งหนาแหงประเทศไทย (The Agricultural Future Exchange of Thailand: AFETหรือ ต.ล.ส.)ไดเปดใหมีการซื้อขายยางแผนรมควันช้ัน 3 (RSS 3) ครั้งแรกเม่ือวันท่ี 28 พฤษภาคม 2547ซื้อขายสัญญาลวงหนาระยะเวลา 2–6 เดือน ปจจุบันมีการนํายางแทงช้ัน 20 (STR 20) และนํ้ายางขนเขามาทําการซ้ือขายในตลาด แมวาในระยะแรก ตลาดสินคาเกษตรลวงหนาจะมีปริมาณสัญญาซื้อขายยางจํานวนนอย แตในปจจุบันปริมาณสัญญาการซ้ือขายยางไดเพ่ิมมากข้ึน และมีการคาดการณกันวาในอนาคตอันใกลน้ี ตลาดสินคาเกษตรลวงหนาจะเขามามีบทบาทมากข้ึนในการคาและราคายางของประเทศไทย

98 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสินคา เกษตรทสี่ ําคัญของไทยในตลาดจนี   3.5.3.4 การเคลอ่ื นไหวของราคายางพารา ในชวงกอนป 2545 ราคายางที่เกษตรกรขายไดเคลื่อนไหวอยูที่ระดับราคาไมเกิน 30 บาทตอกโิ ลกรัม จากการตกต่ําของราคายางที่ตอ เน่อื งมาจนถึงป 2542 จึงทําใหรัฐบาลไทยมีโครงการแทรกแซงตลาดยาง เพ่ือชวยเหลือเกษตรกร และในป 2542 ประเทศผูผลิตยางที่สําคัญไดตกลงที่จะลดพื้นที่ปลูกยาง เพื่อลดผลผลิตยางในตลาดโลก โดยประเทศไทยไดมีนโยบายที่จะควบคุมพื้นที่ปลูกยางไมใหเกิน12 ลานไร ตอมาในป 2545 ราคายางพาราเร่ิมขยับตัวสูงขึ้น โดยในชวงปลายป 2545 ราคายางภายในประเทศที่เกษตรกรขายไดมรี าคาเกินกวา 30 บาทตอกโิ ลกรัมเปนครงั้ แรก จนกระทงั่ ในป 2546 ไดม กี ารรวมกลุมของประเทศผูผลิตยางที่สําคัญ 3 ประเทศ แลวต้ังเปนบริษัทรวมทุนยางพาราระหวางประเทศโดยมีหนาท่ีกําหนดนโยบาย มาตรการ และแนวทางการดําเนินงานดานการตลาดเพื่อผลักดันใหราคายางพาราสูงขึ้น และมีเสถียรภาพมากข้ึน การตั้งบริษัทฯ ดังกลาวไดมีผลทางจิตวิทยาในตลาดยางโลกกอปรกับจีนมีความตองการยางพาราเพ่ิมข้ึน จึงทําใหระดับราคายางพาราปรับตัวเพิ่มขึ้นจนเกิน 40 บาทตอกิโลกรัม ในชวงปลายป 2545 และราคายางไดเพ่ิมข้ึนสูงสุดถึง 50 บาทตอกิโลกรัม ในชวงกลางป 2546กอนที่จะลดลงมาอยูที่ระดับ 39–40 บาทตอกิโลกรัม ในชวงปลายป 2547 เน่ืองจากการชะลอการสั่งซ้ือของจีน เพราะจีนเห็นวาราคายางยังอยใู นระดบั ทสี่ งู จงึ ไดมีการชะลอการสัง่ ซือ้ กอปรกับสต็อกยางท่ีจีนมอี ยยู ังคงเพียงพอตอ ความตองการใชภายในประเทศ ตอ มาในป 2548 ไดเกิดภาวะน้าํ ทว มและภาวะแหงแลงในพ้ืนที่ปลูกยางของประเทศผูผลิตยางท่ีสําคัญของโลก จึงทําใหราคายางปรับตัวสูงข้ึนอยางตอเนื่องตลอดป 2548 จนถึงกลางป 2549 ที่มีราคาเฉลี่ยสูงถึง 93 บาทตอกิโลกรัมในเดือนมิถุนายน2549 ซึ่งเปนคร้ังแรกในประเทศไทยที่ราคายางเพ่ิมสูงข้ึนมากขนาดนี้ โดยในชวงนั้นราคานํ้ามันในตลาดโลกก็มีราคาสูงเชนเดียวกัน จากราคายางท่ีเพิ่มสูงขึ้นมาก ทําใหจีนและญี่ปุน ซึ่งเปนประเทศผูใชยางท่ีสําคัญของโลกไดชะลอการสั่งซื้อยาง เนื่องจากกอนหนาน้ีประเทศท้ังสองมีการสตอกยางไวภายในประเทศเพื่อใหเพียงพอตองความตองการใชภายในประเทศ จึงทําใหราคายางลดลงตอเนื่องมาจนถึงปลายป 2549 โดยมาอยูที่ระดับ 50 บาทตอกิโลกรัม กอนท่ีจะปรับตัวเพ่ิมข้ึนอีกครั้งในชวงป2550 อันเนื่องมาจากการกลับมาเขามาซ้ือยางของจีนและญ่ีปุน กอปรกับราคาน้ํามันในตลาดโลกก็ขยับตัวสูงข้ึน ทําใหผูใชยางสังเคราะหหันมาใชยางธรรมชาติมากข้ึน จากขอมูลการเคลื่อนไหวราคายางภายในประเทศจะเห็นไดอยางชัดเจนวาตั้งแตป พ.ศ. 2546–2550 ราคายางไดปรับตัวเพ่ิมขึ้นโดยมาอยูเหนือระดับราคา 50 บาทตอกิโลกรัม และเคยเพิ่มสูงถึง 90 กวาบาทตอกิโลกรัม ในป 2549 กอนท่ีจะมาอยูท่ีระดับ 60 – 70 บาทตอกิโลกรัม ในป 2550 ซึ่งการเพิ่มขึ้นของราคายางอยางตอเน่ืองตลอด 5 ปท่ีผา นมา สาเหตหุ น่งึ มาจากความตองการยางพาราทเี่ พม่ิ ข้ึนของประเทศจนี

บทที่ 3 สถานการณสนิ คาเกษตรทส่ี าํ คญั ของไทย 99บาท/กก. โครงการแทรกแซงตลาดยางของรัฐบาล มกี ารรวมกลุม ราคาน้ํามันสงู จนี กลบั เขามา100 ของผูผลติ ยาง เกิดภยั แลง สัง่ ซอื้ และราคา 90 นํา้ มันเพ่ิมสูง 80 3 ประเทศ 70 และตลาดจีน จนี ชะลอ 60 การสง่ั ซื้อ 50 ขยายตัว  40 จนี ญี่ปุน ชะลอ30 การสั่งซ้ือ2010 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 25500 ม.ค. พ.ค. ก.ย. ม.ค. พ.ค. ก.ย. ม.ค. พ.ค. ก.ย. ม.ค. พ.ค. ก.ย. ม.ค. พ.ค. ก.ย. ม.ค. พ.ค. ก.ย. ม.ค. พ.ค. ก.ย. ม.ค. พ.ค. ก.ย. ม.ค. พ.ค. ก.ย. เดือนท่ีมา: สถาบันวจิ ัยยาง, 2551.รูปท่ี 3.22 การเคล่ือนไหวของราคายางแผน ดบิ ชน้ั 3 ทเ่ี กษตรกรขายไดเ ฉลีย่ รายเดือน ชว ง ป พ.ศ. 2542–2550 3.5.3.5 แนวโนมยางพาราของไทย LMC International และ IRSG ไดคาดการณวา ผลผลิตยางธรรมชาติของไทยจะเพิ่มข้ึนประมาณรอ ยละ 1–2 ในอกี 5 ปขางหนา (ป 2553) และอินโดนีเซียจะกลายมาเปนผูผลิตยางมากที่สุดในโลกแทนไทยในอีก 15 ปขางหนา นอกจากนี้ในอีก 2–3 ปขางหนา ประเทศไทยจะตองเผชิญกับการแขงขันท่ีรุนแรงจากประเทศอินโดนีเซียและมาเลเซีย เน่ืองจากพื้นที่ปลูกยางพาราของประเทศท้ังสองจะเร่ิมกรีดไดประมาณป 2553 หรือป 2554 นอกจากน้ีแนวโนมที่นาสนใจในการขยายปริมาณการผลิตยางในอนาคต ก็คือ การท่ีประเทศผูผลิตยางหลายๆ ประเทศ ไดหันไปลงทุนปลูกยางในประเทศอ่ืน ซ่ึงIRSG ไดรายงานวา ประเทศจีน เวียดนาม ไทย และมาเลเซีย ตางก็สนใจไปปลูกยางในประเทศอ่ืนๆเพราะ พื้นท่ีปลูกยางภายในประเทศมีไมเพียงพอตอความตองการปลูกยาง ซ่ึงขอมูลจากกลุมการศึกษายางระหวางประเทศบง ชวี้ าการลงทุนใหมๆ ในดานการเพาะปลูกยางจะชวยเพิ่มผลผลิตยางธรรมชาติไดอกี 1 ลานตนั ในอกี 10 ปขางหนา สาํ หรับความตองการใชย างธรรมชาติในตลาดโลก IRSG คาดการณวา จีนและอินเดียจะยังคงมีบทบาทสาํ คัญในฐานะของการเปนผูใชย างธรรมชาตทิ ี่สําคัญของโลก เนื่องจากการเติบโตอยางตอเน่ืองของอุตสาหกรรมยานยนตใ นประเทศท้งั สอง และอกี 15 ปข า งหนา จนี จะยังคงเปน ผูใ ชยางที่มีบทบาทที่สําคัญท่ีสุดในโลก สวนอินเดียในชวงทศวรรษตอไปอุตสาหกรรมยางในอินเดียจะมีอัตราการขยายตัวเฉล่ียรอยละ 8 ตอป โดยปริมาณการบริโภคยางของอินเดียจะเพ่ิมขึ้นอยางตอเนื่องและรวดเร็วตลอดทศวรรษหนา

100 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสนิ คาเกษตรท่ีสําคัญของไทยในตลาดจนี  ตารางที่ 3.50 แผนการขยายพน้ื ที่ปลกู ยางพาราของประเทศผูผลิตที่สําคัญในชวง 5 ปทผ่ี า นมาประเทศ เนือ้ ที่ และผลผลิตยาง แผนการขยายพ้ืนที่ปลูกยาง (ป พ.ศ. 2549)ไทย เนอื้ ที่ 14.24 ลานไร1 เพ่มิ พืน้ ทปี่ ลูกยาง 1 ลานไรในป พ.ศ. 2547–2549 โดยขยายไปยังพ้ืนท่ปี ลกู ผลผลติ 3.14 ลา นตัน2 ยางใหมในภาคตะวันออกเฉียงเหนอื (7 แสนไร) และภาคเหนอื (3 แสนไร) พน้ื ท่ีเหลานี้เร่ิมใหผ ลผลติ ป 2553 และใหผ ลผลิตเตม็ ท่ีป 2556อนิ โดนีเซยี เนือ้ ที่ 20.68 ลา นไร1 พนื้ ทป่ี ลูกบางสว นบนเกาะสุมาตราเร่มิ กรีดไดแลวต้งั แตในป 2549 ผลผลติ 2.64 ลานตนั 2มาเลเซยี เนอ้ื ที่ 7.66 ลา นไร1 ขยายปริมาณการผลิตท้ังในสวนยางขนาดใหญและรายยอยเพื่อใหผลผลิต ผลผลิต 1.28 ลา นตนั 2 เพิ่มขนึ้จีน เนื้อที่ 4.85 ลานไร1 ขยายพ้ืนทปี่ ลูกยางภายในประเทศ พรอ มทั้งขยายพ้ืนปลูกใน สปป.ลาว ผลผลติ 0.53 ลานตนั 2เวยี ดนาม เนอ้ื ท่ี 3.19 ลานไร1 ขยายพน้ื ทีป่ ลกู ยางภายในประเทศ พรอมทง้ั ขยายพ้ืนทป่ี ลูกใน สปป.ลาว ผลผลติ 0.55 ลา นตนั 2ทีม่ า: 1 IRSG, 2007 และ 2 FAO, 2007. การเพิ่มขึ้นของผลผลิตยางของไทยในอนาคต สวนหน่ึงมาจากการขยายพื้นที่ปลูกของไทยไปยังพื้นท่ีปลูกยางใหม ไมวาจะเปนภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือภาคเหนือของประเทศไทย ในขณะท่ีการเพ่ิมผลผลิตตอไรของไทยทําไดคอนขางลําบาก เน่ืองจากปจจุบันผลผลิตยางพาราตอไรของไทยคอนขางสูงอยูแลวจึงเปนการยากที่จะเพ่ิมผลผลิตตอไรใหสูงไปกวานี้ นอกจากนี้การเพิ่มข้ึนของราคาน้ํามันในตลาดโลก และจากความตองการใชนํ้ามันปาลมในประเทศท่ีเพ่ิมสูงข้ึน นาจะมีผลทําใหมีการเปลี่ยนแปลงการใชประโยชนที่ดินในพ้ืนที่ปลูกยางเดิมทางภาคใต โดยเกษตรกรทางภาคใตอาจหันไปปลูกปาลมนํ้ามันแทนยางพารา ในขณะที่เกษตรกรทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคเหนือก็จะเปลี่ยนแปลงการใชประโยชนที่ดินเชนเดียวกัน โดยเปลี่ยนจากการปลูกออย มันสําปะหลัง และขาวโพดรวมทงั้ พ้นื ทท่ี าํ นาไปปลกู ยางพาราแทน ในสวนของโครงสรางการผลิตยางของประเทศไทยก็มีแนวโนมเปลี่ยนแปลงจากการผลิตยางแผนรมควันไปเปนการผลิตยางแทง และนํ้ายางขนมากขึ้น ตามการเปลี่ยนแปลงโครงสรางความตองการของผูใชที่มีความตองการใชยางแทงและนํ้ายางขนเพิ่มขึ้นตลอดชวง 5 ปที่ผานมา ดังนั้นในอนาคตการผลิตยางของไทยจะหันไปผลิตยางแทงและนํ้ายางขนมากขึ้น ในขณะเดียวกันความตองการใชยางภายในประเทศก็มีแนวโนมเพ่ิมสูงข้ึน เนื่องจากรัฐบาลไดวางนโยบายที่ชัดเจนในการพัฒนาอุตสาหกรรมผลิตภัณฑยางแทนการสงออกวัตถุดิบใหมากขึ้น นอกจากนี้ประเทศไทยยังมีแผนท่ีจะสงเสริมอุตสาหกรรมท่ีสนับสนุนอุตสาหกรรมผลิตภัณฑยาง โดยเฉพาะการแปรรูปข้ันสูง เชน ถุงมือยาง ยางลอรถยนต ช้ินสวนยานยนต สายพานและฟองน้ํา เปน ตน

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คา เกษตรทส่ี าํ คัญของไทย 101 สําหรับราคายางพาราในชวง พ.ศ. 2551–2553 นาจะเคล่ือนไหวอยูที่ระดับ 50–70 บาทตอกิโลกรัม เน่ืองจากปริมาณผลผลิตยางยังคงเพิ่มขึ้นไมมาก ในขณะที่ความตองการใชยางของจีนและอินเดยี จะขยับตัวเพม่ิ ขึน้ แตอยา งไรกต็ ามหลังป 2553 ปริมาณผลผลิตยางของโลกอาจเพ่ิมข้ึน จากการท่ีพื้นทีป่ ลกู ยางในหลายๆ ประเทศเร่มิ เปด กรีดได



บทที่ 4 ศักยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสนิ คา เกษตรของไทย4.1 ความสามารถในการแขง ขันของการสง ออกขาวของไทยในตลาดทส่ี าํ คญั ตลาดขาวท่ีสําคัญของโลกท่ีใชในการศึกษาวิจัยนี้ นอกจากประเทศจีนแลว ยังไดทําการศึกษาตลาดอืน่ ไดแ ก ตลาดสหรฐั อเมริกา และฟลปิ ปนส โดยมีหลกั เกณฑในการเลือกตลาดท่ีศกึ ษาดังน้ี - ตลาดสหรัฐอเมริกาเปนตลาดสําคัญ และไทยไดสงออกสินคาขาวไปในป 2550 มีมูลคามากเปนอนั ดับ 2 รองจากประเทศเบนิน - ตลาดฟล ปิ ปน ส เปนตลาดนําเขาขา วที่ใหญท่สี ดุ ในโลก ต้งั แตป พ.ศ. 2548-2550 ในแตละตลาดจะศึกษาเปรียบเทียบกับประเทศคูแขงของไทยในภูมิภาคเอเชียดวยกันมาพจิ ารณา สว นขอ มลู ท่ีใชในการศึกษาวจิ ัยน้เี ปนขอมูลการนาํ เขาขาว (HS: 100630) ของตลาดท่ีสําคัญท้ัง3 แหง ตั้งแตป พ.ศ. 2541-2550 จาก World Trade Atlas โดยมีรายละเอียดของผลการศึกษาในแตละตลาด ดังนี้ 4.1.1 ตลาดสหรัฐอเมริกา ในการวิเคราะหโครงสรางการแขงขันของสินคาขาวในตลาดสหรัฐฯ นั้น จะวิเคราะหโดยพิจารณาจากสว นแบง ตลาด การเปลย่ี นแปลงสว นแบงตลาด และแนวโนมการสง ออก ดงั น้ี สหรัฐอเมริกามีการนําเขาขาวท่ีถือวามีแนวโนมเพิ่มขึ้น โดยเพ่ิมขึ้นจากประมาณ 158.38 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2541 เปน 345.49 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2550 (ดังตารางท่ี 4.1) โดยคิดเปนอัตราการเติบโตเฉลยี่ ประมาณรอยละ 10.62 ตอ ป ไทยน้ันเปนประเทศผูสงออกรายใหญท่ีมีสวนแบงตลาดสูงสุดในตลาดสหรัฐฯ โดยหากพิจารณาต้ังแตป พ.ศ.2541-2550 ประเทศไทยมีสวนแบงในตลาดนําเขาขาวของสหรัฐฯ โดยเฉล่ียประมาณรอยละ 70.09 (ดังตารางท่ี 4.1) โดยมีคูแขงสําคัญคือ อินเดีย และจีน ซ่ึงมีสวนแบงตลาดโดยเฉล่ียในชว งเวลาเดยี วกนั ประมาณรอยละ 16.37 และ 5.05 ตามลําดับ โดยอินเดียน้ันถือเปนคูแขงสําคัญของไทยในตลาดน้ี เพราะสว นแบง ตลาดมีแนวโนม เพ่มิ ขน้ึ อยางชดั เจน

104 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสนิ คา เกษตรที่สําคญั ของไทยในตลาดจนีตารางที่ 4.1 สวนแบงตลาดขา วสารของไทยและคูแขง สาํ คญั ในตลาดสหรัฐอเมริกาไทย อินเดยี จนี อน่ื ๆ ทง้ั หมดจํานวน สว น จาํ นวน สว น จํานวน สวน จํานวน สวน จํานวน สวนป (ลาน แบง (ลา น แบง (ลา น แบง (ลาน แบง (ลา น แบงดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาดสหรฐั ฯ) (รอยละ) สหรัฐฯ) (รอ ยละ) สหรัฐฯ) (รอ ยละ) สหรัฐฯ) (รอ ยละ) สหรฐั ฯ) (รอ ยละ)2541 122.44 77.31 27.45 17.33 0.25 0.16 8.24 5.21 158.38 100.002542 112.38 70.41 28.49 17.85 9.20 5.77 9.53 5.99 159.60 100.002543 116.96 75.23 30.14 19.39 0.48 0.31 7.89 5.10 155.48 100.002544 103.62 70.46 25.69 17.47 0.31 0.21 17.44 11.89 147.06 100.002545 92.95 63.82 30.51 20.95 0.26 0.18 21.92 15.07 145.64 100.002546 129.53 67.14 27.60 14.31 22.94 11.89 12.85 6.66 192.91 100.002547 157.71 74.14 25.62 12.05 15.29 7.19 14.10 6.64 212.71 100.002548 147.83 78.49 27.14 14.41 0.67 0.36 12.70 6.76 188.35 100.002549 176.17 61.84 39.77 13.96 35.98 12.63 32.96 11.55 284.88 100.002550 214.38 62.05 55.17 15.97 40.90 11.84 35.03 10.15 345.49 100.00ทมี่ า: World Trade Atlas, 2008. ในการวัดการกระจุกตัวเพียงบางสวน (Partial Concentration) โดยใชอัตราสวนของการกระจุกตัวของสินคาขา วในตลาดสหรัฐฯ นนั้ พบวา ในป 2550 สหรัฐฯ นําเขาขาวจากประเทศตางๆท้ังหมด 43ประเทศ เม่ือพิจารณาสวนแบงการครองตลาด 4 หนวยใหญแรก (CR4) โดยคํานวณจากมูลคาการนําเขาขาว พบวามีระดับการกระจุกตัวสูง น่ันคือมีการแขงขันในระดับตํ่า เพราะประเทศที่มีมูลคาการสงออกขาวไปสหรัฐฯ เปน 4 รายแรก หรือประมาณรอยละ 9 ของประเทศที่สงออกขาวไปสหรัฐฯ ท้ังหมด คิดเปนสวนแบงการครองตลาดสูงถึงรอยละ 92.52 ของมูลคานําเขาขาวของสหรัฐฯ ท้ังหมด และเม่ือพิจารณาใหละเอียดน้ันจะเห็นวา ไทยซ่ึงครองสวนแบงตลาดมากท่ีสุดในตลาดสหรัฐฯ ไดครองสวนแบงตลาดสูงถึงรอยละ 62.05 และเมื่อรวมเอาสวนแบงตลาดของอินเดียซึ่งสหรัฐฯ ไดนําเขาขาวเปนอันดับสองจะพบวา มีสวนแบงตลาดรวมกันรอยละ 78.02 จากดัชนีที่ศึกษา แสดงวาโครงสรางการแขงขันของการสงออกสินคาขา วไปยังตลาดสหรฐั ฯ มีการกระจกุ ตวั สงู มาก ดงั ตารางที่ 4.2

บทที่ 4 ศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสนิ คา เกษตรของไทย 105ตารางที่ 4.2 ผลการวเิ คราะหอัตราสว นการกระจุกตัวของสนิ คา ขา วในตลาดสหรัฐอเมริกา ป พ.ศ. 2550 ดัชนกี ารกระจกุ ตวั คา ที่ได (รอยละ) 62.05 CR1 (ไทย) 78.02 CR2 ( ไทย และอนิ เดีย) 89.86 CR3 ( ไทย อินเดีย และจีน) 92.52 CR4 ( ไทย อินเดีย จนี และปากสี ถาน)ท่มี า: จากการคาํ นวณ ในการวิเคราะหความสามารถในการแขงขันพบวาตลาดสหรัฐอเมริกามีมูลคาการนําเขาขาวท้ังหมดเพ่ิมข้ึนกวาสองเทาตัวจากมูลคา 145 ลานดอลลารสหรัฐฯป 2545 เปนมูลคา 345 ลานดอลลารสหรัฐฯในป 2550 โดยประเทศผูสงออกขาวที่มีสวนแบงการตลาดสูงท่ีสุดในตลาดนําเขาขาวสหรัฐฯไดแก ไทย อินเดีย และจีน ตามลําดับ สหรัฐฯ จึงเปนตลาดนําเขาขาวท่ีสําคัญของไทย ตลอดชวงระยะเวลา 10 ปท ผ่ี านมาน้ันขาวจากไทยยังคงเปนสินคานําเขาที่มีมูลคามากที่สุด และมีแนวโนมเพ่ิมข้ึนอยางตอเน่ือง โดยมีสวนแบงตลาดอยูที่ประมาณกวารอยละ 60 ของมูลคาการนําเขาขาวท้ังหมดของตลาดสหรัฐฯ โดยมีอินเดียและจีนเปนคูคาลําดับรองลงมาที่ตลาดสหรัฐฯ ยังคงนําเขาขาวดวยเชนกัน(ตารางที่ 4.3) ดัชนีความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบที่ปรากฏ ไดแสดงใหเห็นวา ตลอด 10 ปที่ผานมาไทยยังคงมีความสามารถในการแขงขันเหนือกวาประเทศคูแขงท่ีสําคัญอยางอินเดีย และจีนอยูอยางตอเนื่อง สําหรับอินเดียและจีนมีแนวโนมของความสามารถในการแขงขันลดลง (ตารางท่ี 4.4) และเม่ือวิเคราะหความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบในเชิงพลวัต พบวา ในชวงป พ.ศ. 2541-2545 อัตราการดูดซับขาวของตลาดสหรัฐฯ มีแนวโนมลดลง ในขณะเดียวกันความสามารถในการสงออกขาวของไทยก็มีแนวโนมลดลงเชนเดียวกันและลดลงเร็วกวาอัตราการดูดซับขาวของตลาดสหรัฐฯ จึงทําใหไทยตกอยูในสถานการณท่ีเรียกวาถอยนําเชนเดียวกับจีน ซ่ึงแตกตางจากอินเดียที่ตกอยูในสถานการณท่ีเรียกวาตั้งรับปรับตัว เน่ืองจากความสามารถในการสงออกขาวของอินเดียมีแนวโนมลดลงชากวาอัตราการดูดซับขาวของตลาดสหรัฐฯ ตอมาในชวงป พ.ศ. 2546-2550 ซ่ึงเปนชวงที่อัตราการดูดซับขาวของตลาดสหรัฐฯ มีแนวโนมเพิ่มขึ้น แตไทยและอินเดียกลับมีความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบลดลง และความสามารถในการสงออกขาวของไทยมีอัตราการขยายตัวตํ่ากวาอัตราการขยายตัวของการนําเขาขาวของตลาดสหรัฐฯ จึงทําใหทั้งไทยและอินเดียตกอยูในสถานการณท่ีเรียกวาควาไมทัน ในขณะท่ีจีนมีความสามารถในการสงออกลดลง จีนจึงตกอยูในสถานการณท่ีเรียกวา เสียโอกาส (ตารางที่ 4.5) ในชวงป พ.ศ. 2541-2545 สหรฐั ฯ นําเขาขาวจากไทยลดลง การลดลงดังกลาวเปน ผลมาจากการบริโภคขาวของสหรัฐฯ ลดลง และการลดลงของความสามารถในการแขงขันของไทย ในขณะที่การนําเขาขาวจากอินเดีย จีน และเวียดนามกลับขยายตัวเพ่ิมข้ึน เนื่องจากมีความสามารถในการแขงขันเพ่ิมข้ึน ตอมาในชวงป พ.ศ. 2546-2550 สหรัฐฯ นําเขาขาวจากไทยและจีนเพ่ิมข้ึน การเพ่ิมข้ึนดังกลาว

106 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขันของสนิ คาเกษตรท่ีสําคัญของไทยในตลาดจีนเปน ผลมาจากการขยายตวั ของตลาดโดยรวม และจากการขยายตวั ของการบริโภคขาวของสหรัฐฯ แตทั้งสองประเทศยังคงมีความสามารถในการแขงขนั ลดลง สวนอินเดีย และเวยี ดนามยงั คงมคี วามสามารถในการแขงขันเพ่ิมข้ึน (ตารางท่ี 4.6) ผลลัพธดังกลาวสอดคลองกับการวิเคราะหความไดเปรียบโดยเปรยี บเทียบท่ปี รากฏในเชิงพลวตั จากผลการศึกษาท้ังหมดสรุปไดวา ในตลาดสหรัฐอเมริกาแมวาประเทศไทยจะมีสวนแบงการตลาดมากท่ีสุด แตกลับมีความสามารถในการแขงขันลดลงอยางตอเนื่องตลอด 10 ปที่ผานมา ซ่ึงแตกตางกับอินเดียท่ีมีแนวโนมของความสามารถในการแขงขันเพิ่มข้ึนอยางตอเนื่องมาตลอด และถือเปนประเทศคแู ขงของไทยทน่ี า จบั ตามองมากท่สี ดุ ในตลาดนาํ เขาขาวสหรัฐอเมริกาตารางท่ี 4.3 มูลคา การนาํ เขา ขา ว (HS: 100630) ของประเทศสหรฐั อเมริกา หนวย: ลานดอลลารส หรฐั ฯประเทศ พ.ศ. 2541 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2550ไทย 122.44 112.38 116.96 103.62 92.95 129.53 157.71 147.83 176.17 214.38อินเดยี 27.45 28.49 30.14 25.69 30.51 27.60 25.62 27.14 39.77 55.17จนี 0.25 9.20 0.48 0.31 0.26 22.94 15.29 0.67 35.98 40.90เวียดนาม - - 0.03 0.01 0.05 - 0.08 0.05 0.18 0.13ทั้งโลก 158.38 159.60 155.48 147.06 145.64 192.91 212.71 188.35 284.88 345.49ท่ีมา: World Trade Atlas, 2008.ตารางที่ 4.4 ความไดเปรยี บโดยเปรียบเทียบทีป่ รากฏเชงิ สถติ ิ (RCA) ของประเทศตา งๆ ในตลาดสหรัฐอเมริกาประเทศ พ.ศ. 2541 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2550ไทย 52.47 50.35 55.92 54.59 50.11 55.61 61.99 66.03 51.03 53.37อนิ เดยี 19.19 20.17 22.10 20.47 20.58 13.78 11.37 12.83 11.86 12.98จีน 0.02 0.72 0.04 0.02 0.02 0.98 0.54 0.02 0.81 0.72เวียดนาม - - 0.31 0.06 0.18 - 0.10 0.06 0.14 0.07ท่มี า: คํานวณจากขอ มลู ของ World Trade Atlas, 2008.ตารางที่ 4.5 ความไดเ ปรยี บโดยเปรียบเทียบทป่ี รากฏเชงิ พลวัตของประเทศตางๆ ในตลาดสหรัฐอเมริกา ประเทศ ΔRCA ระหวางป พ.ศ. 2541 – 2545 สถานการณ ΔRCA ระหวางป พ.ศ. 2546 – 2550 สถานการณไทย -4.50 ถอยนาํ -4.03 ควาไมทัน Δ(Xij/Xtj) Δ(Xiw/Xtw) ตั้งรบั ปรับตัว -5.77 Δ(Xij/Xtj) Δ(Xiw/Xtw) ควา ไมทัน -31.05 -27.80 ถอยนาํ -26.50 10.41 15.05 เสยี โอกาส ถอยนาํ -32.70 8.41 15.05 เสยี โอกาสอนิ เดีย 7.28 -22.54 -27.80 -15.45 15.05 -17.91 15.05จนี -16.00 -39.35 -27.80เวยี ดนาม -41.61 -42.64 -27.80ที่มา: คํานวณจากขอ มลู ของ World Trade Atlas, 2008.

บทที่ 4 ศักยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคา เกษตรของไทย 107ตารางที่ 4.6 ทม่ี าของความเจริญเติบโตของการนําเขา ของสหรฐั อเมริกาจากประเทศตา งๆ ป พ.ศ. 2541-2545 ป พ.ศ. 2546-2550ประเทศ Growth Effect = 27.36 Growth Effect = 55.67 Commodity Effect = -35.40 Commodity Effect = 23.42 Competitiveness Effect Growth Rate Competitiveness Effect Growth Rate -24.09 -13.58 65.52ไทย -16.04 11.13 20.80 99.89 6.69 -0.79 78.30อนิ เดยี 19.18 67.23 3.03 65.45จีน 14.73เวยี ดนาม 73.55ทมี่ า: คาํ นวณจากขอ มลู ของ World Trade Atlas, 2008. 4.1.2 ตลาดจีน ในการวิเคราะหโครงสรางการแขง ขันของสนิ คาขา วในตลาดจนี นัน้ จะวิเคราะหโ ดยพจิ ารณาจากสว นแบงตลาด การเปลยี่ นแปลงสวนแบงตลาด และแนวโนมการสง ออก ดังนี้ การนําเขาขาวของจีนมีแนวโนมเพิ่มข้ึนมาต้ังแตป 2546 โดยมีอัตราการเติบโตเฉล่ีย ในชวงปพ.ศ. 2545-2550 ประมาณรอยละ 35.33 ตอปโดยเฉพาะอยางยิ่งในป 2547 ประเทศจีนมีการนําเขาขาวอยา งกา วกระโดดจากประมาณ 95.81 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2546 เปน 249.02 ลานดอลลารสหรัฐฯในป 2547 หรือเพิ่มขึ้นมากถึงรอยละ 160 (ดังตารางที่ 4.7 และรูปที่ 4.1) ซึ่งมูลคาการนําเขาท่ีเพ่ิมข้ึนดงั กลาว เปนประโยชนตอไทยมาก ในฐานะที่เปน ผูส งออกรายใหญท ีม่ ีสว นแบงตลาดสูงสดุ ในตลาดจนีโดยหากพิจารณาตั้งแตป 2541 เปนตนมา ประเทศไทยมีสวนแบงในตลาดนําเขาขาวของจีนมากกวารอ ยละ 95 ทกุ ป (ดงั ตารางที่ 4.7) อยางไรกต็ าม แมไทยจะสามารถครองสวนแบงตลาดไดในสัดสวนที่สูงมาก แตก็มีคูแขงสําคัญคือ เวียดนามที่เร่ิมเขามาแยงชิงสวนแบงตลาด โดยในชวงป พ.ศ.2547-2550 เวียดนามมีสวนแบงตลาดโดยเฉล่ียประมาณรอยละ 7.51 ในขณะที่ไทยซึ่งเคยมีสวนแบงตลาดโดยเฉล่ียในชวงป พ.ศ.2541-2546ประมาณรอยละ 99.72 ก็เหลือสวนแบงตลาดในชวงป พ.ศ.2547-2550 ประมาณรอยละ 96.53 สวนประเทศคแู ขง อ่ืนๆ นน้ั ยังนับวา มีสวนแบง ตลาดนอ ยมาก

108 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสนิ คาเกษตรทีส่ ําคญั ของไทยในตลาดจีน มลู คา การนาํ เขา ขาวสารของจีนลานดอลลา รสห ัรฐฯ 300.00 250.00 200.00 150.00 100.00 50.00 0.00 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 2541 ป ไทย เวียดนาม ทง้ั หมดที่มา: World Trade Atlas, 2008.รปู ท่ี 4.1 มูลคาการนําเขา ขา วของจนี จากไทยและคแู ขงตารางที่ 4.7 สว นแบงตลาดขาวของไทยและคแู ขง สาํ คญั ในตลาดจนี ไทย เวียดนาม ปากีสถาน อนื่ ๆ ทั้งหมด จาํ นวน สวน จํานวน สวน จาํ นวน สว น จาํ นวน สวน จํานวน สว นป (ลาน แบง (ลา น แบง (ลา น แบง (ลา น แบง (ลา น แบง ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด สหรัฐฯ) (รอ ยละ) สหรฐั ฯ) (รอ ยละ) สหรฐั ฯ) (รอยละ) สหรัฐฯ) (รอ ยละ) สหรัฐฯ) (รอ ยละ)2541 117.06 99.54 - - - - 0.54 0.46 117.61 100.002542 77.24 99.47 - - - - 0.41 0.53 77.65 100.002543 112.33 99.77 - - - - 0.26 0.23 112.59 100.002544 98.40 99.70 - - - - 0.30 0.30 98.70 100.002545 78.87 99.86 - - - - 0.11 0.14 78.98 100.002546 95.78 99.97 0.02 0.02 - - 0.01 0.01 95.81 100.002547 242.34 97.32 6.48 2.60 - - 0.21 0.08 249.02 100.002548 179.75 95.63 8.12 4.32 0.04 0.02 0.04 0.02 187.95 100.002549 258.95 96.80 8.46 3.16 0.07 0.03 0.04 0.01 267.52 100.002550 200.12 96.39 7.00 3.37 0.23 0.11 0.26 0.13 207.62 100.00ทม่ี า: World Trade Atlas, 2008.

บทท่ี 4 ศักยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคาเกษตรของไทย 109 ในการวัดการกระจุกตัวเพียงบางสวน (Partial Concentration) โดยใชอัตราสวนของการกระจุกตัวของสินคาขาวในตลาดจีนน้ัน พบวา ในป พ.ศ. 2550 จีนนําเขาขาวจากประเทศตางๆทั้งหมด 12ประเทศ เม่ือพิจารณาสวนแบงการครองตลาด 4 หนวยใหญแรก (CR4) โดยคํานวณจากมูลคาการนําเขาขาว พบวามีระดับการกระจุกตัวสูง น่ันคือมีการแขงขันในระดับตํ่า เพราะประเทศที่มีมูลคาการสงออกขาวไปจีนเปน 4 รายแรก หรือประมาณรอยละ 33 ของประเทศท่ีสงออกขาวไปจีนท้ังหมด คิดเปนสวนแบงการครองตลาดสูงถึงรอยละ 99.92 ของมูลคานําเขาขาวของจีนท้ังหมด และเมื่อพิจารณาใหละเอียดนั้นจะเห็นวา ไทยซ่ึงครองสวนแบงตลาดมากที่สุดในตลาดจีนไดครองสวนแบงตลาดสูงถึงรอยละ96.39 นบั วาเปน การกระจุกตัวทสี่ งู มาก ดงั ตารางท่ี 4.8ตารางท่ี 4.8 ผลการวิเคราะหอตั ราสว นการกระจกุ ตัวของสินคาขา วในตลาดจีน ป พ.ศ. 2550 ดัชนีการกระจุกตัว คา ท่ไี ด (รอยละ) 96.39 CR1 (ไทย) 99.76 CR2 ( ไทย และเวียดนาม) 99.87 CR3 ( ไทย เวยี ดนาม และปากีสถาน) 99.92 CR4 ( ไทย เวียดนาม ปากสี ถาน และญป่ี นุ )ทมี่ า: จากการคาํ นวณ ในการวิเคราะหความสามารถในการแขงขันพบวาตลาดจีนมีมูลคาการนําเขาขาวท้ังหมดเพ่ิมขึ้นกวาสองเทาตัวจากมูลคา 78 ลานดอลลารสหรัฐฯ ป 2545 เปนมูลคา 207 ลานดอลลารสหรัฐฯในป 2550 โดยประเทศผูสงออกขาวท่ีมีสวนแบงการตลาดสูงท่ีสุดในตลาดนําเขาขาวจีนไดแก ไทยเวียดนาม และปากีสถาน ตามลําดับ ตลาดจีนจึงเปนตลาดนําเขาขาวท่ีสําคัญของไทย ตลอดชวงระยะเวลา 10 ปที่ผานมา ขาวจากไทยยังคงเปนสินคานําเขาท่ีมีมูลคามากที่สุด โดยมีสวนแบงตลาดประมาณรอยละ 95 ของการนําเขาขาวทั้งหมดของตลาดจีน โดยมีเวียดนามเปนประเทศคูคาท่ีจีนยังคงนาํ เขาขาวเชนกันแตมีสวนแบงการตลาดนอยมากเม่ือเทียบกับไทย ในชวงป พ.ศ. 2541-2545 มูลคาการนําเขาขาวของตลาดจีนมีความผันผวนและมีแนวโนมลดลงจากมูลคา 117 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป2545 ลดลงกวารอยละ 30 เหลือเพียง 78 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในอีก 5 ปตอมา จีนมีการนําเขาขาวเพิ่มข้ึนอยางตอเนื่อง จากประมาณ 95 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2546 เพิ่มข้ึนกวาเทาตัวเปน 207 ลานดอลลารสหรฐั ฯ ในป 2550 (ตารางท่ี 4.9) สาํ หรบั ดชั นีความไดเ ปรียบโดยเปรยี บเทียบทป่ี รากฏไดแสดงใหเห็นวา ตลอด 10 ปท ี่ผานมา ไทยยังคงเปน ประเทศทมี่ ีความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบสูงกวาประเทศคูแขงรายอื่นๆ โดยที่ไทยมีแนวโนมความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบลดลง ในขณะท่ีประเทศท่ีนาจับตามองอกี ประเทศคอื เวยี ดนาม กลับมแี นวโนม ความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบเพ่ิมขึ้น (ตารางท่ี 4.10) และจากการวิเคราะหค วามไดเปรียบโดยเปรยี บเทียบในเชิงพลวัต พบวา ในชว งป พ.ศ. 2541-2545 อัตราการ

110 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสินคาเกษตรทสี่ ําคญั ของไทยในตลาดจีนดดู ซบั ขาวของตลาดจนี มแี นวโนม ลดลง ในขณะที่ความสามารถในการสงออกของไทยมแี นวโนม ลดลงเชนกัน และลดลงเร็วกวาอัตราการดูดซับขาวของตลาดจีน จึงทําใหไทยตกอยูในสถานการณถอยนําตอมาในชวงป พ.ศ. 2546-2550 จีนยังคงมแี นวโนม ของอตั ราการดดู ซบั ขา วลดลงแตลดลงต่ํากวาในชวง5 ปกอน และแมวาไทยจะมีความสามารถในการสงออกขาวไปยังตลาดจีนเพิ่มขึ้นแตก็ยังชากวาอัตราการดูดซับขาวของตลาดจีน จึงทําใหไทยยังคงตกอยูในสถานการณถอยนําเชนเดิม ขณะที่คูแขงอยางเวยี ดนาม กลับมคี วามสามารถในการสงออกขาวไปยงั ตลาดจีนเพ่มิ ข้นึ ทาํ ใหเวียดนามอยใู นสถานการณสวนกระแส (ตารางท่ี 4.11) จีนนําเขาขาวจากไทยลดลง ในชวงป พ.ศ. 2541-2545 การลดลงดังกลาวเปนผลมาจากการลดลงของการบริโภคขาวของจีน ตอมาในชวงป พ.ศ. 2546-2550 จีนกลับนําเขาขาวจากท้ังไทย เวียดนาม อินเดีย และปากีสถานเพิ่มข้ึน การเพ่ิมข้ึนดังกลาวเกิดจากการขยายตัวของตลาดโดยรวม และจากการขยายตัวของการบริโภคขาวของจีน ในขณะท่ีเวียดนามมีความสามารถในการแขงขันเพ่ิมขึ้นดวย สวนไทยเปนประเทศที่มีความสามารถในการแขงขันลดลง (ตารางที่ 4.12) ผลลัพธดังกลาวสอดคลองกับการวิเคราะหความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบท่ีปรากฏในเชิงพลวัต จากผลการศกึ ษาทั้งหมดสรุปไดวา ในตลาดจีนแมวาประเทศไทยจะมีสวนแบงการตลาดมากที่สุดแตกลับมีความสามารถในการแขงขันลดลงตลอด 5 ปที่ผานมา (พ.ศ.2546-2550) ซ่ึงแตกตางกับเวียดนามท่ีมีแนวโนม ของความสามารถในการแขงขันเพ่ิมขึ้น แมจะมีสวนแบงการตลาดเล็กนอยแตก็เปนประเทศที่นา จับตามองอยา งมากตารางที่ 4.9 มลู คา การนาํ เขา ขา ว (HS: 100630) ของประเทศจนี หนวย: ลา นดอลลารส หรฐั ฯประเทศ พ.ศ. 2541 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2550ไทย 117.06 77.24 112.33 98.40 78.87 95.78 242.34 179.75 258.95 200.12เวียดนาม - - - - - 0.02 6.48 8.12 8.46 7.00ปากีสถาน - - - - - - - 0.04 0.07 0.23อนิ เดีย - - - - - - - - 0.02 0.02ท้งั โลก 117.61 77.65 112.59 98.70 78.98 95.81 249.02 187.95 267.52 207.62ทมี่ า: World Trade Atlas, 2008.ตารางท่ี 4.10 ความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบทีป่ รากฏเชิงสถติ ิ (RCA) ของประเทศตางๆ ในตลาดจนี ประเทศ พ.ศ. 2541 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2550ไทย 57.67 59.28 51.27 51.53 52.67 46.77 47.30 45.12 42.67 40.69เวยี ดนาม - - - - - 0.06 5.88 11.19 10.07 10.03ปากีสถาน - - - - - - - 0.17 0.21 0.96อนิ เดีย - - - - - - - - 0.01 0.01ท่ีมา: คํานวณจากขอ มูลของ World Trade Atlas, 2008.

บทที่ 4 ศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสินคาเกษตรของไทย 111ตารางท่ี 4.11 ความไดเ ปรียบโดยเปรยี บเทยี บท่ีปรากฏเชิงพลวตั ของประเทศตา งๆ ในตลาดจีน ประเทศ ระหวางป พ.ศ. 2541 – 2545 ระหวา งป พ.ศ. 2546 – 2550ไทย ΔRCA Δ(Xij/Xtj) Δ(Xiw/Xtw) สถานการณ ΔRCA Δ(Xij/Xtj) Δ(Xiw/Xtw) สถานการณ -8.67 -70.84 -68.08 -13.00 -18.56 -6.39 ถอยนํา ถอยนาํเวยี ดนาม - - -68.08 - 16,553.65 15,489.91 -6.39 สวนกระแส 457.60 สวนกระแสปากสี ถาน -100.00 -100.00 -68.08 ถอยนํา 6,910.97 325.26 -6.39 สวนกระแส ถอยนาํอนิ เดีย -100.00 -100.00 -68.08 6,463.15 -6.39ทีม่ า: คํานวณจากขอ มูลของ World Trade Atlas, 2008.ตารางที่ 4.12 ที่มาของความเจริญเติบโตของการนาํ เขา ของจนี จากประเทศตา งๆ ป พ.ศ. 2541-2545 ป พ.ศ. 2546-2550 ประเทศ Growth Effect = 110.35 Growth Effect = 131.49 Commodity Effect = -143.20 Commodity Effect = -14.79ไทย Competitiveness Effect Growth Rate Competitiveness Effect Growth Rateเวยี ดนามปากสี ถาน 0.22 -32.63 -7.75 108.95อนิ เดีย - - 34,228.88 34,345.59 -101.71 -100.00 453.93 464.39 -67.15 -100.00 22,405.52 22,522.22ท่ีมา: คาํ นวณจากขอ มูลของ World Trade Atlas, 2008. 4.1.3 ตลาดฟล ปิ ปน ส ในการวิเคราะหโครงสรางการแขงขันของสินคาขาวในตลาดฟลิปปนสนั้น จะวิเคราะหโดยพิจารณาจากสว นแบง ตลาด การเปลยี่ นแปลงสวนแบง ตลาด และแนวโนม การสงออก ดังนี้ การนําเขาขาวของฟลิปปนสมีแนวโนมเพิ่มขึ้นมาตั้งแตป 2544 โดยมีอัตราการเติบโตเฉล่ียในชวงป พ.ศ.2543-2550 ประมาณรอยละ 32.57 ตอปโดยเฉพาะอยางยิ่งในป 2548 ประเทศฟลิปปนสมีการนําเขาขาวสารเพิ่มข้ึนสูงถึงสองเทาจากประมาณ 232.99 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2547 เปน497.66 ลา นดอลลารสหรัฐฯ ในป 2548 (ดังตารางท่ี 4.13) ประเทศไทยเปนประเทศสงออกที่มีสวนแบงตลาดเปนอันดับสองในตลาดฟลิปปนส รองจากเวียดนามที่เปนผูสงออกรายใหญที่สุดของตลาดน้ี โดยชวงป พ.ศ. 2544-2547 เปนชวงท่ีไทยมีสวนแบงตลาดมาก คิดเปนโดยเฉล่ียประมาณรอยละ 25.29 จากน้ันก็มีสวนแบงตลาดที่ลดลง และมาเพิ่มสูงขึ้นในป 2550 คือ รอยละ 22.79 สวนเวียดนามนั้นมีสวนแบงตลาดโดยเฉลี่ยตั้งแตป พ.ศ. 2541-2550มากกวาครึ่ง คือรอยละ 62.82 จึงถือไดวาเวียดนามน้ันเปนคูแขงท่ีสําคัญของไทย เพราะปใดที่สวนแบงตลาดของเวียดนามสูงข้ึน จะเห็นวาปนั้นสวนแบงตลาดของไทยจะลดลง และถาปใดที่สวนแบงตลาดของเวยี ดนามลดลง ปน น้ั สว นแบงตลาดของไทยจะเพิ่มขนึ้ (ดังตารางที่ 4.13)

112 การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสินคา เกษตรทีส่ ําคญั ของไทยในตลาดจีนตารางที่ 4.13 สว นแบง ตลาดขาวสารของไทยและคแู ขงสําคญั ในตลาดฟล ปิ ปน สเวยี ดนาม ไทย ปากสี ถาน อื่นๆ ท้ังหมดจํานวน สว น จํานวน สว น จาํ นวน สว น จํานวน สว น จาํ นวน สว นป (ลา น แบง (ลา น แบง (ลา น แบง (ลาน แบง (ลา น แบงดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาดสหรัฐฯ) (รอ ยละ) สหรัฐฯ) (รอ ยละ) สหรัฐฯ) (รอยละ) สหรฐั ฯ) (รอ ยละ) สหรัฐฯ) (รอยละ)2541 158.33 27.03 57.50 9.81 - - 370.04 63.17 585.87 100.002542 143.00 65.45 16.84 7.71 - - 58.65 26.84 218.49 100.002543 100.71 81.72 2.78 2.25 0.02 0.01 19.73 16.01 123.24 100.002544 76.89 56.32 27.74 20.32 - - 31.90 23.37 136.53 100.002545 70.98 33.53 26.01 12.29 4.02 1.90 110.66 52.29 211.66 100.002546 64.35 43.41 71.40 48.17 0.47 0.32 12.01 8.10 148.23 100.002547 157.41 67.56 47.45 20.37 0.02 0.01 28.11 12.07 232.99 100.002548 459.81 92.39 14.11 2.84 4.76 0.96 18.98 3.81 497.66 100.002549 392.20 84.71 31.08 6.71 14.43 3.12 25.29 5.46 463.00 100.002550 451.86 76.06 135.41 22.79 5.63 0.95 1.22 0.21 594.11 100.00ท่ีมา: World Trade Atlas, 2008. ในการวัดการกระจุกตัวเพียงบางสวน (Partial Concentration) โดยใชอัตราสวนของการกระจุกตัวของสินคาขาวในตลาดฟลิปปนสน้ัน พบวา ในป 2550 ฟลิปปนสนําเขาขาวจากประเทศตางๆทัง้ หมด 8 ประเทศ เมื่อพิจารณาสวนแบงการครองตลาด 4 หนวยใหญแรก (CR4) โดยคํานวณจากมูลคาการนําเขาขาว พบวามีระดับการกระจุกตัวสูง นั่นคือมีการแขงขันในระดับตํ่า เพราะประเทศที่มีมูลคาการสงออกขาวไปฟลิปปนสเปน 4 รายแรก หรือประมาณรอยละ 50 ของประเทศที่สงออกขาวไปฟลิปปนสท้ังหมด คิดเปนสวนแบงการครองตลาดสูงถึงรอยละ 99.93 ของมูลคานําเขาขาวของฟลิปปนสท้ังหมด และเม่ือพิจารณาใหละเอียดนั้นจะเห็นวา เวียดนามซึ่งครองสวนแบงตลาดมากท่ีสุดในตลาดฟลิปปนส ไดครองสวนแบงตลาดสูงถึงรอยละ 76.06 และเม่ือรวมเอาสวนแบงตลาดของไทยซ่ึงฟลิปปนส ไดนําเขาขาวเปนอันดับสองจะพบวา มีสวนแบงตลาดรวมกันมากถึงรอยละ 98.85 แสดงวาโครงสรา งการแขงขันของการสงออกสินคาขาวในตลาดฟลิปปนสมีการกระจุกตัวสูงมาก ดังตารางที่4.14

บทที่ 4 ศักยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสินคาเกษตรของไทย 113ตารางท่ี 4.14 ผลการวิเคราะหอตั ราสวนการกระจุกตวั ของสนิ คา ขา วในตลาดฟลปิ ปน ส ป พ.ศ. 2550 ดชั นีการกระจุกตวั คา ท่ีได (รอ ยละ) 76.06 CR1 (เวียดนาม) 98.85 CR2 (เวยี ดนาม และไทย) 99.80 CR3 (เวยี ดนาม ไทย และปากสี ถาน) 99.93 CR4 (เวยี ดนาม ไทย ปากสี ถาน และมาเลเซยี )ท่ีมา: จากการคํานวณ ในการวิเคราะหความสามารถในการแขงขันพบวาตลาดฟลิปปนสมีมูลคาการนําเขาขาวทั้งหมดเพ่ิมขึ้นอยางตอเน่ืองจากมูลคา 211 ลานดอลลารสหรัฐฯ ป 2545 เปนมูลคา 594 ลานดอลลารสหรฐั ฯ ในป 2550 โดยประเทศผูสง ออกขาวทมี่ สี ว นแบงการตลาดสงู ทส่ี ุดในตลาดนําเขาขาวฟลิปปนสไดแก เวียดนาม ไทย และปากสี ถาน ตามลาํ ดับ ในตลาดนาํ เขาขาวฟล ปิ ปนส เวยี ดนามยังคงครองตลาดเปนประเทศผูสงออกขาวท่ีสําคัญท่ีสุดในตลอดชวงระยะเวลา 10 ปท่ีผานมา โดยมีสวนแบงตลาดอยูท่ีประมาณกวารอยละ 60 ของมูลคาการนําเขาขาวทั้งหมดของตลาดฟลิปปนส แตมีแนวโนมลดลงอยางตอเนื่องในชวงป พ.ศ. 2541-2545 อีก 5 ปตอมา เวียดนามมีแนวโนมสงออกขาวมายังตลาดฟลิปปนสเพ่ิมขึ้นแบบกาวกระโดดจากมูลคา 64 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2546 เปนมูลคาสูงถึง 451 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2550 ในขณะท่ีไทยเองน้ันมีแนวโนมของมูลคาการสงออกขาวมายังตลาดฟลปิ ปน สผ ันผวนมาโดยตลอด โดยในป 2550 ไทยสงออกขาวดวยมูลคา 135 ลานดอลลารสหรัฐฯ รองจากเวียดนาม (ตารางที่ 4.15) ดัชนีความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบที่ปรากฏ ไดแสดงใหเห็นวา ตลอด10 ปที่ผานมา เวียดนามยังคงมีความสามารถในการแขงขันเหนือกวาประเทศคูแขงที่สําคัญอยางไทยอยูอยางตอเนื่อง โดยในชวงป พ.ศ. 2546-2550 ทั้งสองประเทศมีความสามารถในการแขงขันที่ผันผวนแตมีแนวโนม ลดลง (ตารางที่ 4.16) และเม่อื วิเคราะหค วามไดเปรียบโดยเปรียบเทียบในเชิงพลวัต พบวาในชวงป พ.ศ. 2541-2545 อัตราการดูดซับขาวของตลาดฟลิปปนสมีแนวโนมลดลง ในขณะท่ีความสามารถในการสง ออกขาวของทง้ั เวยี ดนามและไทยตางก็มแี นวโนมลดลงเชนเดียวกัน แตลดลงชากวาอัตราการดูดซับขาวของตลาดฟลิปปนส จึงทําใหท้ังสองประเทศตกอยูในสถานการณท่ีเรียกวาตั้งรับปรับตัว ตอมาในชวงป พ.ศ. 2546-2550 ซ่ึงเปนชวงที่อัตราการดูดซับขาวของตลาดฟลิปปนสมีแนวโนม เพ่ิมข้นึ เชนเดยี วกับความสามารถในการสงออกขาวของเวยี ดนามและไทยก็มีแนวโนมเพิ่มขึ้นเชนกัน โดยความสามารถในการสงออกขาวของเวียดนามและไทยมีอัตราการขยายตัวต่ํากวาอัตราการขยายตัวของการนําเขาขาวของตลาดฟลิปปนส จึงทําใหทั้งเวียดนามและไทยตกอยูในสถานการณที่เรียกวาควาไมทัน (ตารางท่ี 4.17) ในชวงป พ.ศ. 2541-2545 ฟลิปปนสนําเขาขาวจากเวียดนามและไทยลดลง การลดลงดังกลาวเปนผลมาจากการบริโภคขาวของฟลิปปนสลดลง แตความสามารถในการแขงขนั ของทั้งเวยี ดนามและไทยกลับมีแนวโนมเพิม่ ขน้ึ ตอมาในชว งป พ.ศ. 2546-2550 ฟลปิ ปนสยังคง

114 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสนิ คาเกษตรที่สําคญั ของไทยในตลาดจีนนาํ เขาขาวจากเวียดนามเพ่ิมขึน้ เชนเดยี วกบั ไทย การเพิ่มข้ึนดังกลาวเปนผลมาจากการขยายตัวของตลาดโดยรวม และจากการขยายตัวของการบริโภคขาวของฟลิปปนส แตประเทศไทยมีความสามารถในการแขงขันลดลง ซึ่งตางจากเวียดนามท่ียังคงมีความสามารถในการแขงขันเพ่ิมข้ึน (ตารางที่ 4.18) ผลลัพธดังกลา วสอดคลอ งกับการวเิ คราะหค วามไดเ ปรียบโดยเปรียบเทียบท่ปี รากฏในเชงิ พลวตั จากผลการศึกษาท้ังหมดสรุปไดวา ในตลาดฟลิปปนสประเทศไทยมีสวนแบงการตลาดเปนรองจากประเทศเวียดนาม โดยที่เวียดนามยังคงครองสวนแบงการตลาดมากที่สุด รวมถึงการมีแนวโนมของความสามารถในการแขงขันเพิ่มขึ้นอยางตอเน่ืองมาโดยตลอด ซึ่งถือเปนประเทศคูแขงของไทยท่ีมีบทบาทอยา งมากในตลาดนําเขา ขาวฟลิปปน สตารางที่ 4.15 มลู คาการนําเขาขาว (HS: 100630) ของประเทศฟลปิ ปน ส หนวย: ลา นดอลลารสหรัฐฯประเทศ พ.ศ. 2541 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2550เวยี ดนาม 158.33 143.00 100.71 76.89 70.98 64.35 157.41 459.81 392.20 451.86ไทย 57.50 16.84 2.78 27.74 26.01 71.40 47.45 14.11 31.08 135.41จนี 360.52 50.73 9.80 0.12 5.20 0.13 - 0.10 7.20 0.16ปากสี ถาน - - 0.02 - 4.02 0.47 0.02 4.76 14.43 5.63อนิ เดยี 9.40 7.52 - - 95.51 - - - - 0.01 ทงั้ โลก 585.87 218.50 123.24 136.53 211.66 148.23 232.99 497.66 462.99 594.11ที่มา: World Trade Atlas, 2008.ตารางที่ 4.16 ความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบท่ปี รากฏเชิงสถติ ิ (RCA) ของประเทศตา งๆ ในตลาด ฟล ปิ ปน สประเทศ พ.ศ. 2541 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2550เวยี ดนาม 21.33 96.11 179.78 66.47 46.73 57.85 67.46 52.32 64.86 50.03ไทย 3.67 2.88 0.88 7.26 4.42 13.64 5.70 0.80 1.66 5.63จีน 15.22 6.86 3.49 0.03 0.77 0.02 - - 0.22 -ปากสี ถาน - - 0.19 - 42.80 10.66 0.22 17.18 37.55 12.16อนิ เดีย 3.35 7.80 - - 41.31 - - - - -ทม่ี า: คํานวณจากขอ มลู ของ World Trade Atlas, 2008.ตารางที่ 4.17 ความไดเ ปรียบโดยเปรยี บเทียบทปี่ รากฏเชงิ พลวตั ของประเทศตางๆ ในตลาดฟลปิ ปนส ประเทศ ΔRCA ระหวางป พ.ศ. 2541 – 2545 ΔRCA ระหวางป พ.ศ. 2546 – 2550เวียดนาม 119.05 Δ(Xij/Xtj) Δ(Xiw/Xtw) สถานการณ -13.52 Δ(Xij/Xtj) Δ(Xiw/Xtw) สถานการณ -40.18 -72.69 ตัง้ รบั ปรับตวั -58.71 153.58 193.24 ควาไมทนั -81.08 21.07 193.24 ควาไมทันไทย 20.66 -67.05 -72.69 ตง้ั รับปรับตัว 14.04 -44.51 193.24 เสยี โอกาส 1154.29 234.42 193.24 ดาวรุง พงุ แรงจีน -94.97 -98.63 -72.69 ถอยนาํ 3578.02 193.24 ดาวรงุ พงุ แรงปากีสถาน 22932.96 34,674.09 -72.69 สวนกระแสอนิ เดีย 1132.85 236.69 -72.69 สวนกระแสท่ีมา: คาํ นวณจากขอ มลู ของ World Trade Atlas, 2008.

บทท่ี 4 ศักยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสนิ คา เกษตรของไทย 115ตารางท่ี 4.18 ท่มี าของความเจรญิ เตบิ โตของการนาํ เขา ของฟล ปิ ปน สจากประเทศตางๆ ป พ.ศ. 2541-2545 ป พ.ศ. 2546-2550ประเทศ Growth Effect = 32.29 Growth Effect = 36.68 Commodity Effect = -96.16 Commodity Effect = 264.12 Competitiveness Effect Growth Rate Competitiveness Effect Growth Rateเวียดนาม 8.70 -55.17 30.14 602.22 -54.76 -21.12 89.66ไทย 9.11 -98.56 -27.76 23.20 25,549.68 78.86 1,089.45จีน -34.69 915.52 554.14 5,842.22ปากสี ถาน 25,477.93อนิ เดีย 979.39ท่ีมา: คํานวณจากขอ มลู ของ World Trade Atlas, 2008.4.2 ความสามารถในการแขงขนั ของการสงออกมันสําปะหลังของไทยในตลาดที่สาํ คญั 4.2.1 มันสําปะหลัง ตลาดมันสําปะหลังที่สําคัญของโลกที่ใชในการศึกษาวิจัยนี้ นอกจากประเทศจีนแลว ยังไดทําการศกึ ษาตลาดอน่ื ไดแก สหภาพยโุ รป และญ่ีปนุ โดยมหี ลกั เกณฑใ นการเลือกตลาดที่ศึกษาดังนี้ - ตลาดสหภาพยุโรป เปนกลุมประเทศที่เปนตลาดสงออกมันสําปะหลังท่ีสําคัญของไทยมาโดยตลอด - ตลาดญ่ีปุน เปนตลาดสําคัญในแถบเอเชียที่ไทยไดสงออกมันสําปะหลังไปมากติดอันดับ 1ใน 10 ตลอดชวง 10 ปท ีผ่ า นมา ในแตละตลาดจะมีประเทศคูแขงของไทยมาพิจารณาเปรียบเทียบดวย สวนขอมูลท่ีใชในการศึกษาวิจัยน้ีเปนขอมูลการนําเขามันสําปะหลัง (HS: 071410) ของตลาดที่สําคัญท้ัง 3 แหง ตั้งแตปพ.ศ. 2541-2550 จาก World Trade Atlas โดยมรี ายละเอยี ดของผลการศกึ ษาในแตล ะตลาด ดงั นี้ 4.2.1.1 ตลาดสหภาพยุโรป ในการวิเคราะหโครงสรางการแขงขันของสินคามันสําปะหลังในตลาดสหภาพยุโรปน้ัน จะวเิ คราะหโ ดยพิจารณาจากสว นแบงตลาด การเปล่ยี นแปลงสว นแบง ตลาด และแนวโนมการสงออก ดังน้ี สหภาพยุโรป มีการนําเขามันสําปะหลังที่ถือวามีแนวโนมเพ่ิมข้ึนในชวงป พ.ศ. 2545-2547โดยเพ่มิ ขน้ึ จากประมาณ 115.42 ลา นดอลลารสหรัฐฯ ในป 2545 เปน 237.87 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป2547 (ดังตารางท่ี 4.19) โดยคิดเปนอัตราการเติบโตเฉลี่ย ประมาณรอยละ 45.08 ตอป แตในป 2548การนําเขามันสําปะหลังของสหภาพยุโรปก็ลดลงเหลือเพียง 51.50 ลานดอลลารสหรัฐฯ ซึ่งเปนการลดลงมากถงึ รอ ยละ 78.35 และพอป 2550 กก็ ลบั มกี ารนําเขา เพิ่มสูงข้ึนถึง 5 เทา จากป 2549 ไทยน้ันเปนประเทศผูสงออกรายใหญที่มีสวนแบงตลาดสูงสุดในตลาดสหภาพยุโรป โดยหากพิจารณาตั้งแตป พ.ศ.2541-2547 ประเทศไทยมีสวนแบงในตลาดนําเขามันสําปะหลังของสหภาพยุโรป

116 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสนิ คา เกษตรทสี่ ําคญั ของไทยในตลาดจีนโดยเฉลีย่ ประมาณรอยละ 95.56 (ดังตารางท่ี 4.19) โดยมีคูแขงสําคัญคือ คอสตาริกา ซ่ึงมีสวนแบงตลาดทีม่ ีแนวโนมสงู ขน้ึ มาโดยตลอดต้งั แตป  2541 สว นประเทศคแู ขงอนื่ ๆ ยังถอื วา มีสวนแบง ตลาดนอ ยตารางท่ี 4.19 สวนแบงตลาดมนั สาํ ปะหลงั ของไทยและคูแขง สาํ คญั ในตลาดสหภาพยโุ รปไทย คอสตาริกา กานา อ่ืนๆ ทง้ั หมดจํานวน สว น จํานวน สว น จาํ นวน สว น จํานวน สวน จาํ นวน สว นป (ลาน แบง (ลาน แบง (ลา น แบง (ลา น แบง (ลาน แบง ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาดสหรัฐฯ) (รอ ยละ) สหรัฐฯ) (รอ ยละ) สหรฐั ฯ) (รอยละ) สหรฐั ฯ) (รอยละ) สหรฐั ฯ) (รอ ยละ)2541 225.53 97.15 3.39 1.46 0.37 0.16 2.86 1.23 232.15 100.002542 339.68 96.83 3.40 0.97 0.57 0.16 7.14 2.03 350.79 100.002543 276.32 97.89 3.59 1.27 0.57 0.20 1.80 0.64 282.28 100.002544 199.49 97.21 4.86 2.37 0.09 0.04 0.77 0.37 205.21 100.002545 105.53 91.43 5.48 4.75 0.23 0.20 4.18 3.62 115.42 100.002546 133.95 93.51 6.95 4.86 0.66 0.46 1.69 1.19 143.25 100.002547 225.78 94.92 8.79 3.69 1.34 0.56 1.96 0.82 237.87 100.002548 37.33 72.48 10.29 19.99 1.41 2.74 2.47 4.78 51.50 100.002549 23.63 58.93 11.87 29.61 2.38 5.94 2.21 5.49 40.11 100.002550 202.12 91.88 13.06 5.94 2.07 0.94 2.73 1.25 219.98 100.00ที่มา: World Trade Atlas, 2008. ในการวัดการกระจุกตัวเพียงบางสวน (Partial Concentration) โดยใชอัตราสวนของการกระจุกตัวของสินคามันสําปะหลังในตลาดสหภาพยุโรป นั้น พบวา ในป 2550 สหภาพยุโรปนําเขามันสําปะหลังจากประเทศตางๆท้ังหมด 37 ประเทศ เม่ือพิจารณาสวนแบงการครองตลาด 4 หนวยใหญแรก (CR4)โดยคํานวณจากมูลคาการนําเขามันสําปะหลัง พบวามีระดับการกระจุกตัวสูง น่ันคือมีการแขงขันในระดับตํ่า เพราะประเทศท่ีมีมูลคาการสงออกมันสําปะหลังไปสหภาพยุโรป เปน 4 รายแรก หรือประมาณรอยละ 11 ของประเทศท่ีสงออกมันสําปะหลังไปสหภาพยุโรปทั้งหมด คิดเปนสวนแบงการครองตลาดสูงถึงรอยละ 98.99 ของมูลคานําเขามันสําปะหลังของสหภาพยุโรป และเม่ือพิจารณาใหละเอียดนั้นจะเหน็ วา ไทยซ่ึงครองสวนแบง ตลาดมากท่สี ุดในตลาดสหภาพยุโรปไดครองสว นแบง ตลาดสูงถึงรอยละ 91.88 นับวาเปนการกระจุกตัวที่สูงมาก และเมื่อรวมเอาสวนแบงตลาดของคอสตาริกาซึ่งสหภาพยุโรปไดนําเขามันสําปะหลังเปนอันดับสองจะพบวา มีสวนแบงตลาดรวมกันถึงรอยละ 97.82ดงั ตารางท่ี 4.20

บทท่ี 4 ศักยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสนิ คาเกษตรของไทย 117ตารางที่ 4.20 ผลการวิเคราะหอตั ราสว นการกระจกุ ตวั ของสินคา มนั สาํ ปะหลังในตลาดสหภาพยุโรป ป พ.ศ. 2550 ดัชนกี ารกระจุกตวั คาท่ไี ด (รอ ยละ) 91.88 CR1 (ไทย) 97.82 CR2 (ไทย และคอสตาริกา) 98.76 CR3 (ไทย คอสตารกิ า และกานา) 98.99 CR4 (ไทย คอสตาริกา กานา และแคเมอรนู )ทม่ี า: จากการคํานวณ ในการวิเคราะหค วามสามารถในการแขงขันพบวา มูลคา การนําเขามนั สําปะหลังของตลาดกลุมสหภาพยุโรปมีแนวโนมลดลงอยางเห็นไดชัดในชวงป พ.ศ. 2541-2545 โดยมีมูลคาการนําเขามันสําปะหลังประมาณ 230 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2541 และ 115 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2545เน่ืองจากกลุมสหภาพยุโรปไดปรับนโยบายปฏิรูปนโยบายเกษตรรวม (Cap Reform) ทําใหโครงสรางภาษีท่ีเคยเอื้ออํานวยการนําเขามันสําปะหลังเปล่ียน จึงสงผลใหปริมาณการนําเขามันสําปะหลังลดลงและในชวงป พ.ศ. 2546-2550 มูลคาการนําเขามันสําปะหลังก็ยังคงมีแนวโนมลดลงเชนเดิม โดยลดลงต่ําสุดที่มูลคา 40 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2549 แตมูลคาในป 2550 กลับกระโดดขึ้นมาอีกคร้ังที่ 220ลานดอลลารสหรัฐฯ เน่ืองมาจากความตองการมันสําปะหลังไปทดแทนในเร่ืองของอาหารสัตวและพลังงาน โดยในชวง 10 ป กลุมสหภาพยุโรปยังคงนําเขามันสําปะหลังจากไทยมากท่ีสุดแตมีแนวโนมลดลง และหันไปนําเขามนั สาํ ปะหลังจากคอสตาลิกามากข้ึน (ตารางที่ 4.21) สําหรับดัชนีชี้วัดความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบท่ีปรากฎ ไดแสดงใหเห็นวาไทยและคอสตาริกามีความไดเปรียบสูงกวาประเทศอ่ืนๆ โดยไทยมีแนวโนมความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบลดลง ในขณะท่ีคอสตาริกามีความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบสูงข้ึน (ตารางที่ 4.22) และเม่ือวิเคราะหความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบในเชิงพลวัต พบวาในชวงป พ.ศ. 2541-2545 อัตราการดูดซับมันสําปะหลังของตลาดสหภาพยุโรปมีแนวโนมลดลง ในขณะเดียวกันความสามารถในการสงออกของไทยก็มีแนวโนมลดลงและลดลงใกลเคียงกับอัตราการดูดซับมันสําปะหลังของตลาดสหภาพยุโรป แตยังถูกจัดวาอยูในสถานการณต้ังรับปรับตัว ซึ่งแตกตางจากประเทศคอสตาริกาและบราซิลท่ีอยูในสถานการณสวนกระแส เน่ืองจากความสามารถในการสงออกเพิ่มข้ึน ตอมาในชวงป พ.ศ. 2546-2550อตั ราการดูดซับมนั สาํ ปะหลงั ของตลาดสหภาพยุโรปยังคงปรับตัวลดลง แตในอัตราที่นอยกวาชวงกอนในขณะท่ีไทยและคอสตาริกายังคงอยูในสถานการณเดิม แตบราซิลกลับมีความไดเปรียบโดยเปรียบเทยี บลดลงและมอี ตั ราการขยายตัวความสามารถสงออกตํ่ากวาอัตราการดูดซับมันสําปะหลังของตลาดสหพันยุโรป จึงทําใหบ ราซิลอยูในสถาการณถอยนาํ (ตารางที่ 4.23)

118 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคา เกษตรท่ีสําคญั ของไทยในตลาดจีน ในชวง พ.ศ. 2541-2545 สหภาพยโุ รปนาํ เขา มนั สําปะหลังจากไทยลดลง การลดลงดังกลาวเปนผลมาจากการบริโภคมันสําปะหลังของสหภาพยุโรปลดลง และการลดลงของความสามารถในการแขงขันของไทย ในขณะท่ีการนําเขามันสําปะหลังจากคอสตาริกาและบราซิลกลับขยายตัวเพิ่มข้ึนเนื่องจากความสามารถในการแขงขันที่เพ่ิมข้ึน ตอมาในชวงป พ.ศ. 2546-2550 สหภาพยุโรปนําเขามันสําปะหลังจากไทยเพิ่มข้ึน โดยเปนการเพ่ิมขึ้นอันเนื่องมาจากการขยายตัวของตลาดสหภาพยุโรปโดยรวม ในขณะเดียวกันก็มีการนําเขามันสําปะหลังจาก คอสตาริกา กานา และเอกวาดอรเพิ่มข้ึนดวยเปนการเพิ่มข้ึนจากการขยายตัวของตลาดสหภาพยุโรปโดยรวม และความสามารถในการแขงขันของท้ังสามประเทศที่เพ่ิมข้ึน (ตารางที่ 4.24) ซ่ึงสอดคลองกับผลวิเคราะหความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบทปี่ รากฏในเชิงพลวตั จากผลการศึกษาทั้งหมด สรุปไดวา ในตลาดสหภาพยุโรป แมวาไทยจะมีสวนแบงตลาดมากที่สุด แตความสามารถในการแขงขันไดลดลงอยางตอเน่ืองในชวงเวลา 10 ปที่ผานมา ซึ่งแตกตางจากคอสตาริกาทม่ี ีความสามารถในการแขง ขนั เพมิ่ ขึ้นอยางตอ เนื่องตารางที่ 4.21 มูลคาการนาํ เขา มันสําปะหลัง (HS: 071410) ของสหภาพยุโรป หนว ย: ลา นดอลลารส หรฐั ฯประเทศ พ.ศ. 2541 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2550ไทย 225.53 339.68 276.32 199.49 105.53 133.95 225.78 37.33 23.63 202.12คอสตารกิ า 3.39 3.40 3.59 4.86 5.48 6.95 8.79 10.29 11.87 13.06กานา 0.37 0.57 0.57 0.09 0.23 0.66 1.34 1.41 2.38 2.07เอกวาดอร 0.34 0.08 0.18 0.28 0.40 0.23 0.27 0.62 0.27 0.45บราซลิ 0.06 0.53 0.13 0.09 0.39 0.64 0.68 0.46 0.49 0.46ทั้งโลก 232.15 350.79 282.28 205.21 115.42 143.25 237.87 51.50 40.11 219.98ที่มา: World Trade Atlas, 2008.ตารางท่ี 4.22 ความไดเปรียบโดยเปรยี บเทยี บทปี่ รากฏเชงิ สถติ ิ (RCA) ของประเทศตางๆ ในตลาด สหภาพยโุ รปประเทศ พ.ศ. 2541 พ.ศ. 2542 พ.ศ. 2543 พ.ศ. 2544 พ.ศ. 2545 พ.ศ. 2546 พ.ศ. 2547 พ.ศ. 2548 พ.ศ. 2549 พ.ศ. 2550ไทย 75.74 77.03 82.14 83.60 80.79 84.49 84.87 73.10 61.13 90.88คอสตารกิ า 7.65 4.39 5.94 22.15 18.89 20.13 13.72 83.72 142.35 30.36กานา 0.94 1.07 1.79 0.40 1.75 4.44 6.01 35.22 78.37 12.79เอกวาดอร 1.17 0.20 0.77 1.47 3.13 1.35 1.10 10.63 6.53 1.86บราซิล 0.01 0.09 0.03 0.02 0.19 0.25 0.15 0.49 0.69 0.10ท่ีมา: คาํ นวณจากขอ มลู ของ World Trade Atlas, 2008.

บทที่ 4 ศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสินคา เกษตรของไทย 119ตารางท่ี 4.23 ความไดเ ปรยี บโดยเปรียบเทยี บท่ีปรากฏเชิงพลวตั ของประเทศตา งๆ ในตลาดสหภาพ ยุโรป ประเทศ ΔRCA ระหวา งป พ.ศ. 2541 – 2545 ΔRCA ระหวา งป พ.ศ. 2546 – 2550ไทย 6.66 Δ(Xij/Xtj) Δ(Xiw/Xtw) สถานการณ 7.57 Δ(Xij/Xtj) Δ(Xiw/Xtw) สถานการณ -54.75 -57.57 ต้ังรบั ปรับตวั 50.77 -11.18 -17.43 ต้งั รบั ปรับตวั 187.81 24.49 -17.43 สวนกระแสคอสตาริกา 146.99 4.79 -57.57 สวนกระแส 37.05 137.64 -17.43 สวนกระแส -58.76 13.16 -17.43 สวนกระแสกานา 85.31 -21.38 -57.57 ตง้ั รบั ปรบั ตวั -65.95 -17.43 ถอยนําเอกวาดอร 168.16 13.78 -57.57 สวนกระแสบราซิล 1378.13 527.14 -57.57 สวนกระแสท่มี า: คํานวณจากขอ มูลของ World Trade Atlas, 2008.ตารางที่ 4.24 ท่ีมาของความเจรญิ เตบิ โตของการนําเขาของสหภาพยโุ รปจากประเทศตา งๆ ป พ.ศ. 2541-2545 ป พ.ศ. 2546-2550 ประเทศ Growth Effect = 17.18 Growth Effect = 85.99 Commodity Effect = -67.47 Commodity Effect = -32.42ไทย Competitiveness Effect Growth Rate Competitiveness Effect Growth Rateคอสตาริกา -0.03 -53.21 -0.03 50.90กานา 1.12 61.97 0.34 87.74เอกวาดอร 0.11 -39.55 1.61 214.56บราซลิ 0.66 16.18 0.44 97.95 6.43 592.84 -0.82 -28.35ทีม่ า: คาํ นวณจากขอ มลู ของ World Trade Atlas, 2008. 4.2.1.2 ตลาดจนี ในการวิเคราะหโครงสรางการแขงขันของสินคามันสําปะหลังในตลาดจีนนั้น จะวิเคราะหโดยพิจารณาจากสวนแบง ตลาด การเปลี่ยนแปลงสว นแบงตลาด และแนวโนม การสงออก ดงั นี้ ประเทศจีนมกี ารนาํ เขา มนั สาํ ปะหลงั เพ่ิมข้ึนจากเพยี งประมาณ 31.72 ลา นดอลลารสหรฐั ฯ ในป2541 เปน 660.02 ลานดอลลารสหรัฐฯในป 2550 (ดังตารางท่ี 4.25 และรูปท่ี 4.2) ซึ่งคิดเปนการเติบโตเฉล่ีย ประมาณรอยละ 83.84 ตอป โดยเฉพาะในป 2544 และป 2547 ซึ่งมูลคาการนําเขาเพ่ิมข้ึนมากถึงรอยละ 594.76 และ 76.62 เม่อื เทียบกบั ปกอ นหนา ตามลาํ ดบั มันสําปะหลังที่จีนนําเขาน้ันสวนใหญเปนการนําเขาจากไทย โดยนับต้ังแตป พ.ศ.2544-2550ไทยมีสวนแบงตลาดโดยเฉลี่ยประมาณรอยละ 77.87 โดยมีคูแขงสําคัญ คือ เวียดนาม และอินโดนีเซียซึ่งมีสวนแบงตลาดโดยเฉลี่ยในชวงเวลาเดียวกันประมาณรอยละ 16.50 และ 5.61 ตามลําดับ โดยเวียดนามน้ันถือวาเปนคูแขงสําคัญของไทยในตลาดน้ี เพราะสวนแบงตลาดมีแนวโนมเพิ่มข้ึนอยางชัดเจน ในขณะทีส่ ว นแบงตลาดของอินโดนีเซยี น้ันมีแนวโนม ลดลง

120 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสนิ คาเกษตรที่สําคญั ของไทยในตลาดจนี อยา งไรก็ตามเปนทนี่ าสังเกตวาการเพ่มิ สว นแบง ตลาดของเวยี ดนามน้นั จะลา ชากวา การขยายตวัอุปสงค (การขยายปริมาณการสงออกเพ่ือตอบสนองตอการขยายตัวของอุปสงคเปนไปไดชาเมื่อเทียบกับคูแขง) ตัวอยางเชน ในชวงป พ.ศ. 2543-2544 มูลคาการนําเขามันสําประหลังของจีนเพิ่มข้ึนประมาณรอยละ 594.76 สวนแบงตลาดของเวียดนามไดลดลงจากรอยละ 14.66 ในป 2543 เปนรอยละ8.62 ในป 2544 แลวจึงคอยๆ เพิ่มข้ึนเปนรอยละ 20.87 ในป 2546 และอีกครั้งในชวงป 2547 ที่มูลคาการนําเขามันสําปะหลังของจีนเพิ่มข้ึนรอยละ 76.62 สวนแบงตลาดของเวียดนามลดลงจาก 20.87 ในป2546 เปน รอ ยละ 14.39 กอนท่ีจะปรับตัวเพม่ิ ขึน้ เปน รอยละ 27.27 ในป 2550ตารางท่ี 4.25 สวนแบงตลาดมนั สาํ ปะหลังของไทยและคูแขง สาํ คัญในตลาดจนีไทย เวียดนาม อินโดนีเซีย อื่นๆ ท้งั หมดจาํ นวน สวน จาํ นวน สว น จาํ นวน สวน จาํ นวน สว น จาํ นวน สวนป (ลาน แบง (ลาน แบง (ลาน แบง (ลาน แบง (ลา น แบงดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาด ดอลลาร ตลาดสหรัฐฯ) (รอยละ) สหรฐั ฯ) (รอยละ) สหรัฐฯ) (รอยละ) สหรัฐฯ) (รอยละ) สหรัฐฯ) (รอ ยละ)2541 19.23 60.64 2.73 8.62 9.68 30.52 0.07 0.22 31.72 100.002542 16.75 44.22 4.44 11.73 16.55 43.69 0.14 0.36 37.87 100.002543 4.86 22.04 3.24 14.66 13.96 63.28 - 0.02 22.07 100.002544 125.00 81.54 13.22 8.62 15.01 9.79 0.08 0.05 153.30 100.002545 113.47 79.37 18.59 13.00 10.89 7.62 0.01 0.01 142.96 100.002546 150.26 77.18 40.62 20.87 3.80 1.95 - - 194.67 100.002547 273.15 79.44 49.49 14.39 21.19 6.16 - - 343.83 100.002548 341.25 81.09 50.37 11.97 29.20 6.94 - - 420.83 100.002549 479.99 77.37 120.34 19.40 20.00 3.22 0.03 - 620.37 100.002550 455.84 69.06 180.02 27.27 23.77 3.60 0.40 0.06 660.02 100.00ที่มา: World Trade Atlas, 2008.

บทที่ 4 ศักยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสนิ คา เกษตรของไทย 121 มลู คา การนําเขา มนั สาํ ปะหลังของจนี 700.00 600.00ลานดอลลา รสห ัรฐฯ 500.00 400.00 300.00 200.00 100.00 0.00 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550 ป ไทย เวียดนาม อนิ โดนเี ซยี ทั้งหมดที่มา: World Trade Atlas, 2008.รูปที่ 4.2 มลู คา การนําเขามนั สําปะหลังของจนี จากไทยและคูแขง ในการวัดการกระจุกตัวเพียงบางสวน (Partial Concentration) โดยใชอัตราสวนของการกระจุกตัวของสินคามันสําปะหลังในตลาดจีน นั้น พบวา ในป 2550 จีนนําเขามันสําปะหลังจากประเทศตางๆทั้งหมด 7 ประเทศ เมอ่ื พจิ ารณาสว นแบงการครองตลาด 4 หนว ยใหญแ รก (CR4) โดยคํานวณจากมลู คา การนําเขามันสําปะหลัง พบวามีระดับการกระจุกตัวสูง นั่นคือมีการแขงขันในระดับต่ํา เพราะประเทศที่มีมูลคาการสงออกมันสําปะหลังไปจีนเปน 4 รายแรก หรือประมาณรอยละ 57 ของประเทศท่ีสงออกมันสําปะหลังไปจีนท้ังหมด คิดเปนสวนแบงการครองตลาดสูงถึงรอยละ 99.99 ของมูลคานําเขามันสําปะหลังของจีนทั้งหมด และเมื่อพิจารณาใหละเอียดนั้นจะเห็นวา ไทยซึ่งครองสวนแบงตลาดมากท่ีสุดในตลาดจีนไดครองสวนแบงตลาดสูงในรอยละ 69.06 และเม่ือรวมเอาสวนแบงตลาดของเวียดนามซึ่งจีนไดนาํ เขามนั สาํ ปะหลังเปน อันดบั สองจะพบวา มีสว นแบง ตลาดรวมกนั ถึงรอ ยละ 96.34 ดังตารางท่ี 4.26

122 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคา เกษตรที่สําคัญของไทยในตลาดจีนตารางที่ 4.26 ผลการวเิ คราะหอตั ราสวนการกระจกุ ตัวของสนิ คา มนั สําปะหลังในตลาดจีน ป พ.ศ. 2550 ดัชนีการกระจกุ ตัว คา ทไ่ี ด (รอยละ) 69.06 CR1 (ไทย) 96.34 CR2 (ไทย และเวยี ดนาม) 99.94 CR3 (ไทย เวียดนาม และอนิ โดนีเซีย) 99.99 CR4 (ไทย เวียดนาม อินโดนีเซยี และลาว)ทีม่ า: จากการคาํ นวณ ในการวิเคราะหความสามารถในการแขงขันพบวา จีนเปนตลาดนําเขามันสําปะหลังท่ีสําคัญของโลก จีนมีการนําเขามันสําปะหลังเพิ่มข้ึนอยางตอเน่ืองจาก 31 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2541 เปน660 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2550 หรือเพิ่มขึ้น 20 เทา ในชวง 10 ปท่ีผานมาโดยตลอด 10 ปที่ผานมาน้ี จีนยังคงนําเขามันสําปะหลังจากไทยมากท่ีสุด และมีแนวโนมเพ่ิมขึ้นอยางตอเน่ือง รองลงมาเปนเวียดนามและอนิ โดนเี ซยี (ตารางท่ี 4.27) ดัชนีความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบที่ปรากฎ ไดแสดงใหเห็นวา ถึงแมไทยจะสงออกมันสําปะหลงั ไปสตู ลาดจนี มากที่สุด แตความสามารถในการแขงขันไมไดเหนือไปจากคูแขงท่ีสําคัญอยางเวียดนามเลย และกลับมีแนวโนมลดลงดวยซ้ําเหมือนกับอินโดนีเซีย ในขณะท่ีความสามารถในการแขง ขันของเวยี ดนามมีแนวโนมเพม่ิ ขน้ึ อยางชดั เจน (ตารางท่ี 4.28) และเมอ่ื วิเคราะหค วามไดเ ปรียบโดยเปรียบเทียบในเชิงพลวัต พบวาในชวงพ.ศ. 2541-2545 อัตราดูดซับมันสําปะหลังของตลาดจีนมีแนวโนมเพ่ิมข้ึน แตอินโดนีเซียมีความไดเปรียบโดยเปรียบเทียบลดลง จึงตกอยูในสถานการณเสียโอกาส ในขณะท่ีเวียดนามมีความสามารถในการสงออกเพ่ิมขึ้นแตเพ่ิมข้ึนในอัตราท่ีนอยกวาอัตราการดูดซับมันสําปะหลังของตลาดจีน จึงอยูในสถานการณควาไมทัน และไทยมีความไดเปรียบโดยเปรยี บเทยี บเพม่ิ ขึน้ และความสามารถในการสงออกของไทยมีอัตราการขยายตวั มากกวาอตั ราการดดู ซับมันสําปะหลังของตลาดจีน จึงทําใหไทยตกอยูในสถานการณดาวรุงพุงแรง ตอมาในชวง พ.ศ. 2546-2550 อัตราการดูดซับมันสําปะหลังของตลาดจีนยังเพิ่มขึ้น แตในอัตราที่นอยลง ซึ่งไปในทิศทางเดยี วกบั ความสามารถในการสง ออกของไทย เวยี ดนาม และอินโดนีเซีย แตในทางดานความสามารถในการสงออกของเวียดนามและอินโดนีเซียน้ัน มีอัตราขยายตัวมากกวาอัตราการดูดซับมันสําปะหลังของตลาดจีน จงึ ทําใหต กอยูใ นในสถานการณด าวรงุ พงุ แรง สว นไทยมคี วามไดเ ปรยี บโดยเปรียบเทียบลดลงแตความสามารถในการสงออกเพิ่มข้ึนแตเพิ่มข้ึนในอัตราท่ีนอยกวาอัตราการดูดซับมันสําปะหลังของตลาดจีน จึงตกอยใู นสถานการณค วา ไมทนั (ตารางท่ี 4.29) การขยายตัวของการนําเขามันสําปะหลังจากไทย เวียดนาม และอินโดนีเซีย เปนผลมาจากการขยายตัวของตลาดจีนโดยรวม และจากการขยายตัวของการบริโภคมันสําปะหลังของจีน โดยในชวงปพ.ศ. 2541-2545 ไทยและเวียดนามมีความสามารถในการแขงขันเพิ่มข้ึน แตอินโดนีเซียมีความสามารถ