การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแข่งขันของสินค้าเกษตรที่สำคัญของไทยในตลาดจีน

บทท่ี 3 สถานการณสินคา เกษตรทส่ี าํ คญั ของไทย3.1 สนิ คา ขา ว ประเทศไทยมีภาคการเกษตรเปนภาคเศรษฐกิจหลักมายาวนาน และพืชเศรษฐกิจที่สําคัญคือขาว ประเทศไทยเปนผูสงออกขาวรายใหญท่ีสุดของโลกมานานกวาทศวรรษ ทํารายไดเขาประเทศดวยมูลคาตลาดท่ีสูงถึง 70,000-80,000 ลานบาทตอป จะเห็นวาในชวงป พ.ศ. 2547-2550 ขาวเปนสินคาสงออกทีส่ ําคัญ 15 อนั ดับแรกของไทย ดงั ตารางที่ 3.1ตารางที่ 3.1 สนิ คาสง ออกสาํ คญั 15 อันดบั แรกของไทย ป พ.ศ. 2546-2550  มูลคา: ลานบาท รายการ 2546 2547 2548 2549 25501. เครอื่ งคอมพิวเตอร อปุ กรณแ ละสว นประกอบ 339,944 368,866 474,445 565,806 595,9692. รถยนต อุปกรณและสวนประกอบ 164,705 220,788 310,306 362,374 415,1303. แผงวงจรไฟฟา 191,540 196,444 238,454 267,598 277,9554. ยางพารา 115,796 137,454 148,679 205,483 194,3385. อัญมณีและเครื่องประดับ 104,525 106,278 129,339 139,864 185,1476. เม็ดพลาสตกิ 89,204 124,783 167,914 171,394 179,5117. เหล็ก เหลก็ กลา และผลิตภัณฑ 70,222 99,577 115,513 134,035 157,6718. เครอ่ื งจกั รกลและสว นประกอบของเครอื่ งจกั รกล 51,716 67,083 84,509 100,867 148,8839. นํ้ามนั สําเรจ็ รปู 42,404 71,073 94,995 138,785 140,71610. เคมีภณั ฑ 65,897 82,841 105,732 130,475 135,07211. เคร่อื งใชไฟฟา และสว นประกอบอน่ื ๆ 40,077 73,903 88,314 95,521 126,34212. ผลิตภัณฑย าง 64,668 78,014 94,094 117,269 125,91513. ขาว 75,776 108,328 92,993 98,179 119,21514. เคร่อื งปรับอากาศและสวนประกอบ 59,778 79,947 87,334 87,460 110,26215. อาหารทะเลกระปอ งและแปรรูป 88,789 90,688 100,284 113,050 109,024รวมสง ออก 15 รายการ 1,565,049 1,906,073 2,332,911 2,728,165 3,021,158อื่นๆ 1,760,580 1,967,615 2,105,779 2,209,207 2,220,804รวมสง ออกทั้งส้ิน 3,325,630 3,873,689 4,438,691 4,937,372 5,241,962ท่มี า: ศูนยเทคโนโลยสี ารสนเทศและการส่ือสาร สาํ นักงานปลดั กระทรวงพาณิชย โดยความรวมมือจากกรมศุลกากร, 2551.

24 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสนิ คา เกษตรท่สี ําคญั ของไทยในตลาดจนี   แมสัดสวนการสงออกขาวเมื่อเทียบกับสินคาอ่ืนจะลดตํ่าลง แตไทยก็ยังคงครองตําแหนงผูสงออกขาวอันดับหน่ึงของโลกเชนเดิม โดยไทยสงออกขาวปละประมาณ 7 ลานตัน เปนสัดสวนประมาณรอยละ 30 ของการสงออกขาวทั้งหมดท่ัวโลก ในป 2550 ประเทศไทยมีคูแขงที่สําคัญ ไดแกอินเดีย (รอยละ 20) เวียดนาม (รอยละ 14) สหรัฐอเมริกา (รอยละ 9.5) ปากีสถาน (รอยละ 8.5) และจีน(รอยละ 4) ตามลําดับ มีตลาดตะวันออกกลางเปนตลาดสําคัญของการนําเขาขาวของโลก และถือเปนตลาดสง ออกขาวคณุ ภาพดีท่สี าํ คัญของไทยดวย เชนเดียวกับตลาดสหรฐั อเมริกาซงึ่ เปนประเทศที่นําเขาขาวคุณภาพดีจากไทยเปนประจําทุกปเชนกัน นอกจากนี้ยังมีตลาดนําเขาขาวท่ีสําคัญอีกแหลง น่ันคือตลาดจนี เน่อื งจากจนี เปนตลาดที่มีขนาดใหญและมีแนวโนม ขยายตวั สูงขนึ้ ในอนาคต จะเห็นไดวาการสงออกขาวของไทยไปยังนานาประเทศมีความสําคัญและนาติดตามอยางมากเนื่องจากในแตละตลาดนําเขาที่สําคัญ ประเทศไทยจะตองพบเจอกับอุปสรรคตางๆ รวมถึงคูแขงที่เปนเพ่ือนบานเราเอง อาทิเชน เวียดนาม อินเดีย และจีน เปนตน ดังน้ันจึงมีความจําเปนอยางย่ิงท่ีควรจะทําการศึกษาถึงศักยภาพการสงออกขาวของไทยไปยังตลาดนําเขาขาวท่ีสําคัญของโลก เพื่อใหทราบถึงความสามารถในการแขงขันสงออกขาวเมื่อเทียบกับประเทศผูสงออกดวยกัน และผลการศึกษาท่ีไดจะสามารถมีสวนชวยในการวางแผน นโยบายและกลยุทธ เพ่ือเพ่ิมมูลคาการสงออกขาวไปยังประเทศตา งๆ ไดม ากขนึ้ อยา งมีเสถยี รภาพอีกดวย 3.1.1 สถานการณข าวของโลก ทั่วโลกมีประเทศท่ีผลิตขาวอยูเกินกวา 100 ประเทศ อยางไรก็ตามกวารอยละ 90 ของปริมาณผลผลิตขาวโลกสวนใหญจะมาจากพ้ืนท่ีทางตอนกลางของเอเชีย โดยเฉพาะอยางย่ิง จีน และอินเดีย ซ่ึงเน้ือท่ีเก็บเก่ียวของ 2 ประเทศนี้รวมกันมีมากถึงประมาณ รอยละ 48 ของเน้ือที่เก็บเกี่ยวขาวทั้งหมดของโลก สวนประเทศไทยน้ันจัดวาเปนผูผลิตขาวรายสําคัญอันดับ 6 ของโลก รองจาก จีน อินเดียอินโดนีเซยี บังคลาเทศ และเวียดนาม สําหรบั พืน้ ท่ีในสวนอ่ืนๆ ของโลกนั้นมีแหลงผลิตขาวท่ีสําคัญอยูเชน กัน ที่สําคญั ไดแก สหรัฐอเมรกิ า และปากีสถาน ดานความตองการบริโภคขาวของประชากรโลกนั้นมีแนวโนมเพิ่มสูงข้ึน สวนหนึ่งเปนผลมาจากการเพ่ิมจํานวนของประชากรโลกที่มีอัตราการเติบโตของประชากรเพ่ิมสูงข้ึน แมในระยะหลังจะเพิ่มในอัตราท่ีลดลงก็ตาม และคาดวาในอนาคตจะเพ่ิมจํานวนมากขึ้น ทั้งนี้พบวาในชวง 10 ปท่ีผานมาการบริโภคขาวของคนในญี่ปุนไดลดลงจาก 9 ลานตันในชวงป 2541 มาเปน 8.25 ลานตันในป 2550ในขณะที่การบริโภคขาวของจีนซ่ึงถือเปนประเทศที่บริโภคขาวมากที่สุดในโลกก็ไดปรับตัวลดลงเชนกนั จาก 132 ลานตันในป 2541 มาเปน 127 ลานตันในป 2550 อยางไรก็ตาม แมการบริโภคขาวของแตละประเทศจะมีความผันผวนอยูบาง แตความตองการบริโภคขาวโดยรวมของโลกยังคงมีแนวโนมเพ่ิมขึ้นตามการเพิ่มขึ้นของประชากร ประเทศผูบริโภคขาวสวนใหญอยูในทวีปเอเชียเชนเดียวกับการผลติ สําหรับประเทศท่ีมกี ารบริโภคขาวมากท่สี ดุ คอื จนี รองลงมาคืออนิ เดยี และอินโดนีเซีย ตามลําดับ

บทที่ 3 สถานการณสินคา เกษตรท่ีสาํ คญั ของไทย 25โดยสามประเทศนี้มสี ัดสว นการบรโิ ภคขา วกวา ครึง่ ของการบรโิ ภคขาวทง้ั หมดของโลก จะเห็นไดวาแตละประเทศ ผูบริโภคขาวที่สําคัญมีการบริโภคขาวในแตละปเพิ่มขึ้นเล็กนอย จึงทําใหการบริโภคขาวของโลกเพิม่ ข้นึ เพยี งเล็กนอยเทา นั้น ประเทศไทยเปนประเทศผูสงออกขาวรายใหญท ี่สุดของโลกมานานกวา ทศวรรษ แมใ นบางชวงสวนแบงการตลาดสงออกขาวของไทยจะลดลงบาง แตไทยก็ยังคงครองตําแหนงผูสงออกขาวอันดับหนึ่ง ทํารายไดใหกับประเทศสูงถึง 70,000-80,000 ลานบาทตอป โดยสัดสวนการสงออกขาวของไทยตลอด 10 ปท่ผี า นมา มีแนวโนม สงู ข้ึนจากรอ ยละ 23 ในป 2541 เปน รอยละ 30.7 ในป 2544 และสงออกสูงสุดในป 2547 ซ่ึงสูงถึงรอยละ 37 ของปริมาณการสงออกขาวท้ังหมดของโลก โดยมีประเทศคูแขงที่สําคัญในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใตดวยกันซึ่งเปนประเทศท่ีสงออกขาวมากเปนอันดับสองและสามรองจากไทย ไดแ ก เวียดนาม และอนิ เดยี ในป 2550 ประเทศไทยมีการสงออกขา ว 9.56 ลา นตนั คดิเปนรอยละ 30 ของปริมาณการสงออกขาวทั้งหมดของโลก โดยมีคูแขงอยางอินเดียและเวียดนามสง ออกขาวสูงถึง 6.3 และ 4.5 ลา นตัน คดิ เปนรอ ยละ 20 และ14 ของปรมิ าณการสงออกขาวทั้งหมดของโลก ตามลําดับ ซึ่งในป 2549 ที่ผานมา อินเดียยังคงสงออกขาวเปนอันดับสามรองจากเวียดนาม จะเห็นไดวา การสง ออกขาวของประเทศอินเดียมีความผันผวนอยูตลอด ท้ังน้ีขึ้นอยูกับนโยบายของรัฐบาลและการแข็งคาของเงินรูปในอินเดียดวย อยางไรก็ตามการสงออกขาวของโลกก็มีแนวโนมสูงขึ้นตามความตอ งการการบรโิ ภคขา วของโลกท่เี พิ่มขึ้นเชน กัน ตลาดตะวันออกกลางยังคงเปนตลาดสําคัญสําหรับการนําเขาขาวโลก โดยเฉพาะอยางยิ่งซาอดุ ิอาระเบีย อิรกั และอหิ รา น สําหรับฟลิปปนสน้ัน ในป 2548 ไดกลับเขามาเปนผูนําเขาขาวที่สําคัญอันดับหนึ่งของโลกอีกคร้ัง และในป 2550 ไดมีการนําเขาขาว 1.9 ลานตัน ซึ่งยังคงครองการนําเขาขาวมากท่ีสุด โดยมีไนจีเรียนําเขาขาวเปนอันดับสอง แนวโนมการนําเขาขาวโดยภาพรวมของโลกในบางชวงเวลาอาจผันผวนไปตามความตองการหรือสถานการณภายในของประเทศผูนําเขาแตละประเทศเชน หากเกิดภัยธรรมชาติ สงคราม หรือเหตุการณอ่ืนท่ีกอใหเกิดผลกระทบตออุปทานขาว จะสงผลใหประเทศเหลานนั้ มีความตองการนําเขาขา วเพิ่มมากข้ึน

26 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยในตลาดจีน ตารางที่ 3.2 ผลผลิตขาวในประเทศผผู ลติ ทส่ี าํ คญั ของโลก หนวย: ลา นตนั ขา วสารประเทศ 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550ไทย 16 16 17 17 17 17 18 17 18 18จนี 140 139 139 132 124 122 112 125 126 127อนิ เดีย 83 86 90 85 93 72 89 83 92 93อินโดนเี ซีย 31 32 33 33 33 33 35 35 35 35บังคลาเทศ 19 20 23 25 24 25 26 26 29 29เวยี ดนาม 19 20 21 20 21 22 22 23 23 23สหรัฐอเมรกิ า 6 6 7 6 7 7 6 7 7 6ปากสี ถาน 4555445565อืน่ ๆ 69 71 75 76 75 75 78 79 82 84รวมท้ังโลก 387 395 409 399 399 378 392 400 418 420ที่มา: Market & Trade, USDA, 2008.ตารางที่ 3.3 ปรมิ าณการบรโิ ภคขาวของโลก หนวย: ลา นตนัประเทศ 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550ไทย 8.80 8.90 9.05 9.25 9.40 9.46 9.47 9.48 9.54 9.78จีน 132.70 134.10 134.20 134.30 136.50 135.70 132.10 130.30 128.00 127.20อินเดยี 77.55 81.23 82.65 75.96 87.61 79.86 85.63 80.85 85.09 86.94อนิ โดนเี ซีย 34.67 35.03 35.40 35.88 36.38 36.50 36.00 35.85 35.74 35.90บงั คลาเทศ 20.06 21.85 23.77 24.96 25.55 26.10 26.70 26.90 29.00 29.76เวียดนาม 15.00 15.50 17.55 16.93 17.97 17.45 18.23 17.60 18.39 18.78ฟลิปปนส 7.80 8.00 8.40 8.75 9.04 9.55 10.25 10.40 10.72 12.00พมา 9.25 9.35 9.50 9.70 9.90 10.10 10.20 10.30 10.40 10.67บราซิล 7.88 7.95 8.03 8.05 8.30 8.10 8.69 8.86 8.97 7.96ญป่ี นุ 9.09 9.29 9.43 8.30 8.78 8.74 8.36 8.30 8.25 8.25เกาหลีใต 5.22 5.28 5.11 5.15 5.16 5.13 4.51 4.95 4.77 4.89อื่นๆ 49.28 51.25 54.08 55.53 57.58 58.39 62.85 64.29 66.58 68.79รวมท้ังโลก 377.30 387.74 397.16 392.75 412.16 405.08 412.99 408.09 415.48 420.92ทม่ี า: Market & Trade, USDA, 2008.

บทท่ี 3 สถานการณสินคา เกษตรที่สําคัญของไทย 27ตารางที่ 3.4 ปริมาณการสงออกขาวของประเทศผูสง ออกท่ีสําคัญ หนวย: ลา นตนัประเทศ/ ป 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550ไทย 6.37 6.68 6.55 7.52 7.25 7.55 10.14 7.27 7.38 9.56เวียดนาม 3.78 4.56 3.37 3.53 3.25 3.80 4.30 5.17 4.71 4.52อนิ เดีย 4.67 2.75 1.45 1.94 6.65 4.42 3.17 4.69 4.54 6.30ปากีสถาน 1.99 1.84 2.03 2.42 1.60 1.96 1.99 3.03 3.58 2.70สหรัฐอเมริกา 3.17 2.64 2.85 2.54 3.30 3.83 3.09 3.86 3.31 3.03จนี 3.73 2.71 2.95 1.85 1.96 2.58 0.88 0.66 1.22 1.34อ่ืนๆ 3.94 3.64 3.57 4.66 3.86 3.43 3.62 4.32 4.17 4.48รวมทั้งโลก 27.65 24.82 22.76 24.45 27.86 27.58 27.18 29.01 28.89 31.93ที่มา: Market & Trade, USDA, 2008.ตารางที่ 3.5 ปรมิ าณการนาํ เขาขาวของประเทศผนู าํ เขา ทสี่ ําคัญ หนว ย: ลานตนัประเทศ/ ป 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550ฟลิปปนส 2.19 1.00 0.90 1.18 1.25 1.30 1.10 1.89 1.79 1.90ไนจีเรีย 0.90 0.95 1.25 1.91 1.90 1.45 1.37 1.78 1.60 1.60ซาอดุ อิ าระเบยี 0.78 0.75 0.99 1.05 0.94 1.15 1.50 1.36 1.45 0.96อริ ัก 0.63 0.78 1.27 0.96 1.18 0.67 0.89 0.79 1.31 0.61อิหราน 0.84 1.31 1.10 0.77 0.95 0.90 0.95 0.98 1.25 0.90เซเนกลั 0.60 0.62 0.59 0.87 0.86 0.75 0.85 0.52 1.11 0.80อยี ู 0.79 0.78 1.19 1.30 1.29 1.04 1.18 1.06 1.08 1.21สหรัฐอเมรกิ า n.a. n.a. n.a. n.a. n.a. 0.46 0.48 0.42 0.63 0.70แอฟรกิ าใต 0.53 0.51 0.52 0.67 0.80 0.73 0.82 0.85 0.96 0.82มาเลเซีย 0.63 0.62 0.60 0.63 0.48 0.50 0.70 0.75 0.89 0.80โกตดิวัวร 0.52 0.50 0.45 0.65 0.72 0.75 0.87 0.85 0.75 0.95บราซิล 1.56 0.78 0.57 0.67 0.55 1.06 0.76 0.55 0.69 0.68อนื่ ๆ 17.69 16.11 13.33 13.89 16.93 16.82 15.72 17.22 15.38 20.00รวมทั้งโลก 27.65 24.82 22.76 24.45 27.86 27.58 27.18 29.01 28.89 31.93ที่มา: Market & Trade, USDA, 2008.

28 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสนิ คา เกษตรที่สําคัญของไทยในตลาดจีน  3.1.2 การผลติ และตลาดขา วของไทย 3.1.2.1 ผลผลติ และการสงออก ประเทศไทยปลูกขาวไดทั่วทุกพื้นที่ คิดเปนพื้นท่ีในการปลูกประมาณครึ่งหนึ่งของพ้ืนที่ปลูกท้ังประเทศ โดยแหลงปลูกขาวของไทยประมาณรอยละ 80 อยูในเขตท่ีตองอาศัยนํ้าฝน ซึ่งเปนขอจํากัดที่ทําใหมีผลผลิตตอไรตํ่า สวนพ้ืนที่ชลประทานมีประมาณรอยละ 20 ของพื้นที่เพาะปลูกขาวท้ังหมดเปนแหลงเพาะปลูกขาวท่ีไมไวตอชวงแสงเปนสวนใหญ และใหผลผลิตตอไรสูงกวาขาวในเขตนาน้ําฝนกวา 2 เทาตัว และสามารถเพาะปลูกไดหลายครั้งในรอบป อยางไรก็ตามขาวท่ีผลิตไดในพ้ืนท่ีดังกลาว เปนขาวท่ีมีคุณภาพดอยกวาขาวพันธุพ้ืนเมืองที่ปลูกในเขตนาน้ําฝน สําหรับแหลงเพาะปลูกขาวที่สําคัญของประเทศไทยน้ันอยูในภาคตะวันออกเฉียงเหนือหรือเกือบครึ่งหน่ึงของพ้ืนที่เพาะปลูกขา วของประเทศ ซึง่ ในพนื้ ท่ีน้มี ีการผลติ แบบอาศัยนาํ้ ฝนเปนหลัก จึงปลกู ขาวไดปละคร้ังเทานั้น ทั้งๆ ท่ีภาคตะวันออกเฉียงเหนือเปนแหลงปลูกขาวขนาดใหญ แตขาวที่ปลูกแถบนี้ใหผลผลิตตํ่ากวาท่ีอ่ืนอาจจะเปนเพราะพันธุขาวท่ีผลิตใหผลผลิตตํ่าอยูแลว ประกอบกับสภาพแวดลอม ไมวาจะเปนดินหรือน้ํากข็ าดแคลน ซ่ึงสามารถจําแนกแหลงปลูกขาวตามภาคได ดงั นี้ ภาคกลาง เปนแหลงผลิตขาวเจาท่ีสําคัญ โดยผลผลิตตอไรเฉลี่ยของภาคสูงกวาภาคอื่นๆเนื่องจากพื้นท่ีอุดมสมบูรณ ใกลแหลงนํ้าธรรมชาติ การชลประทานดี ตลอดจนมีการใชเทคโนโลยีในการผลติ สงู กวาภาคอนื่ ๆ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ เปนแหลงผลิตทั้งขาวเหนียวและขาวเจา ทั้งยังเปนแหลงผลิตขาวหอมมะลิคณุ ภาพดี โดยจะผลิตขาวเจาเพื่อขาย และผลิตขาวเหนียวเพื่อบริโภค ผลผลิตสวนเกินจึงจะนําออกขาย ถงึ แมผลผลิตรวมของภาคจะมมี ากกวา ทกุ ๆ ภาค เน่อื งจากเนื้อทเี่ พาะปลูกมีมากกวา แตผลผลิตตอไรโดยเฉล่ียของภาคจะตํ่ากวาภาคอ่ืนๆ มาก เปนเพราะสภาพความไมอุดมสมบูรณของพื้นดินตลอดจนการขาดแคลนนํ้าอีกดวย ภาคเหนือ เปน แหลงผลิตขา วเจาโดยเฉพาะในภาคเหนอื ตอนลา ง คอื จังหวัดนครสวรรค พิจิตรกําแพงเพชร พิษณุโลก สวนภาคเหนือตอนบนแหลงผลิตสําคัญจะอยูในจังหวัดเชียงราย นอกจากนั้นยังเปน แหลงผลิตขา วเหนียว ซึ่งสวนใหญจ ะผลติ เพ่อื บริโภคและผลผลติ สว นเกินจะจําหนา ย ภาคใต มีการปลูกกันมากในจังหวัดนครศรีธรรมราช พัทลุง สงขลา สุราษฎรธานี และปตตานีผลผลิตสวนใหญเปนขาวเจาคุณภาพตํ่า ซ่ึงแตละปจะผลิตไดไมเพียงพอตอการบริโภค ตองส่ังซ้ือจากภาคอื่นๆ แตมีบางจังหวัดไดแก นครศรีธรรมราช พัทลุง ซึ่งสามารถผลิตไดเพียงพอและยังสามารถสงไปขายในจังหวัดใกลเคียงไดอีกดวย (กองวิจัยเศรษฐกิจการเกษตร สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตรกระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2537) สําหรับในปเพาะปลูก 2549/2550 ผลการผลิตขาวมีแนวโนมที่ดีข้ึน เน่ืองจากราคาขาวในปท่ีผานมาสงู ขึน้ ประกอบกบั นโยบายการจาํ นําขา วของรัฐบาลที่ชว ยพยุงราคาขาวและสภาพดนิ ฟา อากาศท่ีทาํ ใหเกษตรกรมแี รงจงู ใจในการผลิตขาวมากข้ึน โดยภาพรวมของเนือ้ ทเี่ พาะปลกู ขาวและผลผลิตตอไร

บทท่ี 3 สถานการณสนิ คา เกษตรทสี่ ําคญั ของไทย 29ก็มีแนวโนมจะเพ่ิมขึ้นกวาปท่ีผานมาเชนเดียวกัน สําหรับปริมาณผลผลิต เน้ือที่เพาะปลูก และผลผลิตตอ ไร สามารถสรุปไดดงั ตารางที่ 3.6ตารางที่ 3.6 ปรมิ าณผลผลิต เนื้อทเี่ พาะปลกู และผลผลติ ตอ ไร รายการ 2548/49 2549/50 ปริมาณ รอยละเน้อื ท่ีเพาะปลูก (ลานไร) 57.61 57.87 เพิม่ -ลด เพ่ิม-ลด 0.26 0.46ผลผลิต (ลา นตันขา วเปลอื ก) 23.39 23.56 0.16 0.70 7.00 1.72ผลผลิตตอ ไร (กิโลกรัม) 407.00 414.00ท่ีมา: สาํ นกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณการเกษตร, 2551. ดานการผลิต ประเทศไทยเปน ผูผลติ ขาวอันดับ 6 ของโลก ในป 2550 มีปริมาณผลผลิตขาวรวม18 ลานตัน สวนประเทศคูแขงท่ีมีการผลิตเพื่อสงออกท่ีสําคัญไดแกจีน มีปริมาณผลผลิตรวม 127 ลานตัน อินเดีย 93 ลานตัน อินโดนีเซียมีปริมาณผลผลิตรวม 35 ลานตัน และบังคลาเทศ 29 ลานตัน จะเห็นไดวาประเทศคูแขง จะมีผลผลิตมากกวาไทย แตมีสัดสวนการสงออกที่นอยกวาเน่ืองจากการผลิตสวนใหญของประเทศคูแขงเปนการผลิตเพื่อบริโภคในประเทศ ในขณะท่ีการผลิตของไทยจะเปนการผลิตเพ่ือสงออก โดยในแตละป คนไทยบริโภคขาวมากถึงรอยละ 55 ของผลผลิตท้ังหมดที่ผลิตได สวนที่เหลืออีกรอยละ 45 เปนสินคาสงออกที่ทํารายไดเขาประเทศปละเกือบแสนลานบาท ตั้งแตป 2541 เปนตนมา ปริมาณการสงออกขาวของไทยเพ่ิมสูงขึ้นมาก จาก 6.3 ลานตัน ในป 2541 เปน 9.5 ลานตัน ในป2550 โดยที่ไทยเปนประเทศผูสงออกขาวรายใหญที่สุดของโลก แมในบางชวงสวนแบงการตลาดสงออกขาวของไทยจะลดลงบาง แตไทยก็ยงั คงครองตําแหนง ผูสงออกขาวอนั ดับหนึ่งมาโดยตลอดตารางที่ 3.7 สัดสว นปรมิ าณสง ออกตอปรมิ าณผลผลิตขา วของไทยและประเทศคูแขง ป พ.ศ. 2550ประเทศ ผลผลิต (ลา นตันขา วสาร) สง ออก (ลา นตันขาวสาร) สดั สว นปริมาณสง ออกตอ ปริมาณผลผลิต (รอ ยละ)ไทย 18 9.5 52.8เวยี ดนาม 23 4.5 19.6สหรฐั อเมริกา 6 3.0 50อินเดยี 93 6.3 6.7จนี 127 1.3 1.02ทม่ี า: USDA, 2007.

30 การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคา เกษตรทีส่ ําคญั ของไทยในตลาดจนี   จะเห็นวาประเทศผูผลิตขาวสวนใหญเนนเพาะปลูกขาวเพื่อบริโภคในประเทศกอนเปนหลักและจะสงออกเม่ือมีผลผลิตเกินความตองการบริโภคภายในประเทศ ดังน้ันประเทศผูผลิตขาวสําคัญเชน อินเดียและจีน ซ่ึงเพาะปลูกขาวไดมากกวาไทย แตกลับสงออกขาวไดนอยกวาไทย เน่ืองจากท้ังสองประเทศมปี ระชากรเปน จํานวนมาก ทําใหมีบางปตองพ่ึงพาการนําเขาขาวจากประเทศผูผลิตรายอ่ืนเชน ไทยและเวยี ดนาม ขณะท่ไี ทยซง่ึ เปนผูผลติ ขาวมากเปน อนั ดับ 6 ของโลก กลับเปนผูสงออกขาวรายใหญที่สุดดวยปริมาณสงออกคดิ เปนสดั สวนประมาณ 1 ใน 3 ของปริมาณสงออกขา วทั้งหมดของโลก สําหรับราคาสงออกเฉลี่ยของขาวทุกประเภทปรับตัวสูงข้ึนอยางตอเนื่องตั้งแตป 2549 จนถึงเมษายน 2550 ซึ่งราคาสูงในปจจุบันสูงข้ึนเกือบ 2 เทา เมื่อเทียบกับราคาเฉล่ียในป 2548 โดยราคาขาวสงออกของไทยไดปรับตัวเพิ่มข้ึนไปในทิศทางเดียวกับราคาขาวในตลาดโลก ซ่ึงราคาขาวโลกไดเพ่ิมสูงข้ึนอยางตอ เนื่องตัง้ แตเดือนพฤศจิกายน 2550 โดยเฉพาะในเดือนเมษายน มีอัตราการเพ่ิมสูงที่สุด จนถึงในชวงปลายเดือนพฤษภาคม 2551 ราคาขาวในตลาดโลกไดลดลง เนื่องจากมีแนวโนมผลผลิตขาวในประเทศผูสงออกที่สําคัญ เชน เวียดนาม และไทย มีปริมาณสูงกวาผลผลิตในปท่ีแลว ประเทศผูนําเขาไดชะลอการสัง่ ซอ้ื ขา วจึงทาํ ใหสถานการณตลาดขา วโลกผอ นคลายลง แสดงดังตารางที่ 3.8 และรปู ที่ 3.1ตารางท่ี 3.8 ราคาสง ออกขา วไทย หนวย: ดอลลารส หรัฐฯ ตอตนั สนิ คา 2548 2549 2550ขา วหอมมะลิ 451.7 497.5 545.6ขา วขาว 283.3 314.9 339.0ขา วน่ึง 284.7 305.0 332.0ทมี่ า: กรมศุลกากร, 2551.ห นวย: ดอลลา รสห ัรฐฯ/ ัตน 450 400 350 300 250 200 150 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549   ราคาขา วขาว US southern Long grain milled ราคาขา วขาว 5% FOB กรุงเทพฯ ราคาขา วขาว 5% FOB เวียดนามทมี่ า: World Market & Trade, USDA (Jan 2008) และสภาหอการคา แหง ประเทศไทยรปู ที่ 3.1 ราคาขา วของประเทศผูสงออกสาํ คญั ป พ.ศ. 2541-2549

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คาเกษตรทส่ี าํ คัญของไทย 31 3.1.2.2 ตลาดสง ออกขาวทสี่ าํ คัญของไทย ขาวเปนสินคาสงออกสําคัญของไทย ตอเน่ืองมาเปนเวลาหลายสิบป และปจจุบันไทยยังคงครองตําแหนง ประเทศผูสงออกขาวรายใหญท่ีสุดของโลก ซึ่งมีผูซื้ออยูทั่วทุกภูมิภาคของโลก โดยในป2550 ประเทศเบนินเปนตลาดนําเขาขาวจากไทยในมูลคาสูงท่ีสุด และขยายตัวเพ่ิมขึ้นอยางตอเน่ืองต้งั แตป 2545 เปนตน มา รองลงมาคือสหรัฐอเมรกิ า และจนี ดงั ตารางที่ 3.9ตารางที่ 3.9 ตลาดสง ออกขาวทีส่ าํ คญั ของไทย ป พ.ศ. 2545–2550 ประเทศ 2545 2546 2547 2548 หนว ย: ลา นเหรยี ญสหรัฐฯ 1. เบนิน 2. สหรฐั อเมริกา 12.01 59.04 102.26 140.04 2549 2550 3. จนี 99.76 132.70 155.22 152.04 4. อหิ ราน 103.58 96.55 219.10 184.53 160.58 263.31 5. แอฟริกาใต 69.90 98.10 140.07 54.88 182.73 231.26 6. ฮอ งกง 102.85 81.29 191.86 129.47 260.82 222.49 7. มาเลเซยี 92.03 116.39 124.93 128.60 202.07 216.15 8. ฟลิปปน ส 59.88 88.37 121.32 129.21 127.32 177.38 27.12 66.85 44.35 19.54 131.72 165.82 ทง้ั โลก 128.46 164.65 1,396.07 1,600.64 2,356.34 1,958.36 31.87 135.23ที่มา: World Trade Atlas, 2008. 2,210.52 3,135.78 ตลาดสงออกขาวของไทย สามารถจําแนกกลุมผูซ้ือในแตละภูมิภาค (ธนาคารเพ่ือการสงออกและนําเขา แหงประเทศไทย, 2542) ดงั น้ี ตลาดเอเชยี (ยกเวนตะวันออกกลาง) สามารถแบง ผซู ือ้ ไดเ ปน 3 กลมุ คือ 1. กลุมประเทศท่ีซื้อขาวจากไทยเปนประจําทุกปในปริมาณคอนขางแนนอน ไดแก ฮองกงสิงคโปร มาเลเซีย และ บรูไน ขาวที่ซื้อเกือบทั้งหมด เปนขาวคุณภาพดี เชน ขาวขาว 100% 5% 10%และ 15% 2. กลุมประเทศท่ีซ้ือขาวจากไทยเปนครั้งคราว ไดแก อินโดนีเซีย จีน ฟลิปปนส และบังคลาเทศ ท้ังนี้ข้ึนอยูกับปริมาณผลผลิตภายในของประเทศผูซื้อ หรือ นโยบายการเมือง ประเทศเหลาน้ีเปนตัวแปรสําคัญท่ีทําใหการสงออกขาวของไทยไปยังภูมิภาคนี้เพิ่มข้ึนหรือลดลงจากระดับปกติ ขาวที่ประเทศเหลา นี้ซอื้ จากไทย สว นใหญเปน ขาวคุณภาพตํา่ ไดแ ก ขาวขาว 25% และ 35% 3. กลุมประเทศที่ซื้อขาวจากไทยในปริมาณไมมากนัก ไดแก ญี่ปุน และเกาหลีใต เน่ืองจากทั้งสองประเทศนําเขาขาวตามภาระผูกพันกับที่ตกลงไวกับ WTO แมวาตามความเปนจริงแลวอาจไมตอง

32 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสินคาเกษตรท่สี ําคัญของไทยในตลาดจีน พง่ึ พาการนาํ เขา ขา วเลยก็ได อยางไรกต็ าม ในแตล ะปญ่ีปนุ มีการนําเขาขาวจากไทยคอนขางมากจากการท่มี กี ารเปดประมลู เปน ระยะๆ จงึ นบั วา เปนตลาดสาํ คญั แหงหนึง่ ของไทย (พษิ ณุ แสงอยู, 2552) สําหรับตลาดจีนนั้น พบวา ขาวเปนอาหารหลักของชาวจีน กลาวคือ ประมาณรอยละ 60 ของประชากรทงั้ หมดบรโิ ภคขาวเปน อาหารหลกั จึงทําใหจีนเปนตลาดขาวขนาดใหญที่สุดของโลก ซ่ึงไทยรวมท้ังประเทศผูสงออกขาวอ่นื ๆ ตางพยายามหาทางสง ออกขาวไปยงั จีนใหมากทสี่ ดุ ในชวงท่ีผานมา ประเทศจีนเองก็สามารถผลิตขาวไดเพียงพอมากข้ึนกับความตองการภายในประเทศแมพนื้ ท่ีเพาะปลกู ขา วของจีนจะมนี อ ยกวา รอ ยละ 30 ของพื้นท่ีเพาะปลูกธัญพืชท้ังหมด แตสามารถใหผลผลิตไดมากกวารอยละ 40 ของปริมาณธัญพืชที่จีนผลิตไดท้ังหมด นอกจากนั้นยังมีสัดสวนประมาณ รอยละ 32 ของผลผลิตขาวโลก สงผลใหความตองการนําเขาขาวเริ่มลดลง อยางไรก็ตาม ขาวที่ผลิตไดในประเทศจีนเองสวนใหญกลับเปนขาวคุณภาพต่ํา แตเมื่อชาวจีนเริ่มมีรายไดสูงข้ึน จึงตองการบริโภคขาวคุณภาพสูงมากข้ึน โดยเฉพาะขาวหอมมะลิของไทยที่ชาวจีนมองวาเปนขาวที่มีคุณภาพสูงแตการบริโภคขาวหอมมะลิก็ยังจํากัดการบริโภคอยูในภัตตาคารขนาดใหญหรือโรงแรม และกลุมคนรายไดสูงเทาน้ัน ปจจุบันจีนเร่ิมมีการสงเสริมการปลูกขาวคุณภาพสูงมากข้ึน โดยมีการใชนโยบายรัฐเปน เคร่อื งมือในการปรับเปลย่ี นใหเ กษตรกรหันมาปลกู ขา วคณุ ภาพสูง รสนิยมของคนจีนในการบริโภคขาวคอนขางมีความหลากหลาย ถาเปนชาวจีนท่ีอาศัยอยูตอนเหนือของแมน้ําแยงซีจะนิยมบริโภคขาวเมล็ดส้ัน ขณะท่ีประชาชนซ่ึงอยูใตลุมแมน้ําแยงซีจะนิยมบริโภคขาวเมล็ดยาว ดังนั้น ประเทศไทยซึ่งเปนผูผลิตขาวเมล็ดยาว เชน ขาวหอมมะลิ จะมีโอกาสไปขายในจีนมณฑลทางตอนใตเทานั้น สวนมณฑลทางตอนเหนือจะมีวัฒนธรรมการบริโภคขาวเม็ดสั้นเปน หลัก ซ่งึ เปนขาวท่ีไทยไมสามารถผลิตได การขายขาวคุณภาพดีของไทยจึงตองมุงตลาดทางตอนใตของจีนเปนหลัก โดยมณฑลที่ขาวไทยมียอดจําหนายสูงคือ มณฑลกวางตุง มีการขายพอสมควรที่มณฑลเจอเจียง และมีการคาในอัตราเพ่ิมขึ้นท่ีมณฑลเสฉวนและยูนาน แตปจจุบันไดมีขาวเมล็ดสั้นคุณภาพดีเขามาแขงขัน โดยเปนขาวจาก Heilongjiang ที่มาแขงขันกับขาวไทยในมณฑลกวางตุง และเริ่มดึงสวนแบงตลาดของขาวไทยออกไปบางแลว นอกจากน้ีรัฐบาลจีนยังไดใหการสงเสริมการพัฒนาพันธุขาว ซึ่งไดระบุไวในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมฉบับท่ี 10 โดยเปนสวนหนึ่งของนโยบายการพัฒนาภาคการเกษตรโดยรวม และยังมีการสงเสริมการพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี รวมทั้งการพัฒนาการตัดแตงพันธุกรรม (GMOs) ที่มีสวนสงเสริมพัฒนาการดานการเกษตรของประเทศเปนอยางมาก ในอนาคตจีนจึงอาจกลายเปนคูแขงการสงออกขาวของไทยในตลาดโลกอีกดวย (สํานักงานสง เสรมิ การคาในตางประเทศ ณ นครเซี่ยงไฮ, 2549) ตลาดแอฟริกา เปนตลาดสงออกขาวคุณภาพต่ําท่ีสําคัญของไทย ในแตละปมีความตองการนําเขาขาวคอนขางสูง แตเนื่องจากประเทศสวนใหญในแอฟริกาคอนขางยากจน และขาดแคลนเงินตราตางประเทศ ดังนั้นจึงมักซื้อขาวจากประเทศท่ีมีราคาต่ํา หรือซื้อจากผูขายที่สามารถใหสินเช่ือระยะยาวได การนําเขาขาวในตลาดแอฟริกาสวนใหญจ ะผูกขาดโดยองคกรของรัฐ แตในระยะหลังหลายประเทศ

บทที่ 3 สถานการณส นิ คาเกษตรที่สาํ คัญของไทย 33ไดเร่ิมใหเอกชนเขามามีสวนรวมในการนําเขาขาวมากขึ้น สําหรับผูซ้ือขาวของไทยในภูมิภาคนี้แบงไดเปน 3 กลมุ คอื 1. กลมุ ประเทศท่ีซอื้ จากไทยเปน ประจาํ ทุกปใ นปริมาณมาก ไดแ ก แอฟรกิ าใต ไนจีเรีย เซเนกัลเบนิน เปน ตน 2. กลุมประเทศท่ีมีแนวโนมซ้ือขาวจากไทยในปริมาณท่ีลดลง ไดแก มาดากัสการ แคเมอรูนโคตดิวัวร เน่ืองจากไดหันไปนําเขาขาวราคาตํ่าจากคูแขงขัน เชน เวียดนาม อินเดีย และพมา มากขึ้น 3. กลุมประเทศท่ีซ้ือขาวจากไทยเปนครั้งคราวในปริมาณที่ไมแนนอน ไดแก แองโกลาแกมเบยี โซมาเลยี เปน ตน ทวีปแอฟริกาเปนทวีปท่ีมีขนาดใหญเปน อนั ดบั 2 ของโลก ประกอบดวย 53 ประเทศ ทาํ ใหเปนตลาดที่มีขนาดใหญดวยจํานวนประชากรเกือบ 900 ลานคน ประกอบกับปจจุบันประชากรในหลายประเทศของภูมิภาคนี้เริ่มมีกําลังซ้ือสูงข้ึนตามภาวะเศรษฐกิจที่มีแนวโนมขยายตัวดี ตลาดใหมแหงนี้จึงเปน ตลาดสง ออกทไ่ี ทยยงั มีโอกาสอีกมากทจ่ี ะเขาไปคาขายดว ย ปจ จุบันขาวเปนสินคาสงออกสําคัญอันดับ 1 ท่ีไทยคาขายกับภูมิภาคนี้ โดยในแตละป ประเทศในทวีปแอฟรกิ าจํานวนกวา 25 ประเทศจากทง้ั หมด 53 ประเทศ นําเขาขาวจากไทยมากนอยแตกตางกันไปตามขนาดเศรษฐกจิ และกําลังซื้อของประชาชนในแตล ะประเทศ เนอ่ื งจากมีขอจํากดั ในการเพาะปลูกขาว เพราะขาดแคลนแหลงน้ํา ทั้งน้ีในป 2550 ไทยสงออกขาวไปทวีปแอฟริกาเปนมูลคา 42,450 ลานบาท เพ่ิมขึ้นถึงรอยละ 38 เทียบกับป 2549 หรือเปนสัดสวนสูงถึงรอยละ 36 ของมูลคาสงออกขาวทั้งหมดของไทย โดยประเทศท่ีเปนตลาดสงออกขาวรายใหญท่ีสุดของไทย คือ เบนิน รองลงมา คือโคตดิววั ร แอฟริกาใต เซเนกัล กานาและไนจเี รยี ตามลาํ ดับ ขา วทีน่ ิยมนําเขา จากไทยกันมาก คือ ขาวน่ึง(เปนท่ีนยิ มของผบู ริโภคชาวมุสลิม) และปลายขา ว อยางไรก็ตาม ยังมีปญหาและอุปสรรคหลายประการในการสงออกขาวไทยไปตลาดนี้ ท้ังตนทุนการขนสงที่สูงจากระยะทางท่ีคอนขางไกล การกีดกันการนําเขารูปแบบตางๆ และปญหาการแขงขันดานราคา ดังน้ัน การเขาไปจัดต้ังศูนยกระจายขาวไทยในภูมิภาคแอฟริกา ซึ่งมีลักษณะเหมือนโกดังเก็บขาวท่ีต้ังอยูใกลกับผูซ้ือ เม่ือผูนําเขาตองการส่ังซื้อขาวจากไทยก็สามารถไดรับขาวทันที ชวยประหยัดทั้งเวลาและคาใชจาย ทําใหไทยมีโอกาสขยายตลาดขาวไดงายข้ึน อีกทั้งยังชวยลดความเส่ียงจากการที่ผูน าํ เขา ไมชาํ ระคา สินคา และปญ หาการปลอมแปลงตราสนิ คาและปลอมปนขา วไดระดบั หนง่ึ ตลาดตะวันออกกลาง เปนตลาดสง ออกขา วคุณภาพดที ส่ี ําคัญแหงหน่ึงของไทย การสงออกขาวไปตลาดนี้ ไดขยายตัวเพ่ิมขึ้นมาตลอด แตในชวงระยะ 5-6 ปท่ีผานมา ปริมาณสงออกชะลอตัวลงเล็กนอย เนื่องจากผลกระทบจากปญหาการเมืองในภูมิภาค ผูบริโภคในตลาดกลุมน้ีมีรายไดสูง ดังนั้นจงึ ใหความสาํ คญั ในเรือ่ งคณุ ภาพมากกวา ราคา ผูซื้อในตลาดตะวนั ออกกลางแบง ไดเปน 2 กลมุ คอื

34 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขันของสินคา เกษตรท่ีสําคญั ของไทยในตลาดจีน  1. กลมุ ประเทศทซี่ ื้อขาวคณุ ภาพดจี ากไทยเปน ประจาํ ทกุ ป เชน อหิ ราน ดูไบ และซาอดุ ิอาระเบีย 2. กลมุ ประเทศท่ีซ้ือขา วจากไทยเปน ครัง้ คราว ไดแ ก เยเมน ซเี รยี ตรุ กี อริ กั ทัง้ นี้ข้ึนอยกู ับผลผลิตในประเทศ หรอื นโยบายการเมอื ง ตลาดทวีปอเมริกา ประเทศผูซ้ือขาวไทยในทวีปอเมริกาเหนือ อเมริกากลาง และอเมริกาใตแบง ไดเปน 2 กลุม คือ 1. กลุมประเทศที่ซื้อขาวคุณภาพดีจากไทยเปนประจําทุกป ไดแก สหรัฐอเมริกา แคนาดาโดยเฉพาะสหรัฐฯ ซ่ึงมแี นวโนม การขยายตวั สูงขน้ึ 2. กลุมประเทศท่ีซ้ือขาวจากไทยเปนคร้ังคราวที่สําคัญ ไดแก คิวบา บราซิล และเม็กซิโกประเทศเหลา นี้มีความตอ งการนําเขา ขาวมาก แตข าดแคลนเงินตราตา งประเทศ สาํ หรบั สหรัฐอเมริกานัน้ แมจะเปนหนง่ึ ในหาประเทศผูสงออกขาวทส่ี ําคญั ของโลก ในแตล ะปสหรัฐฯ ก็มีการนําเขาขาวเชนกัน ซ่ึงเกือบทั้งหมดของขาวที่สหรัฐฯ นําเขานั้นเปนขาวประเภทท่ีมีกลิ่นหอมสายพันธตุ า งๆ ท่สี หรัฐฯ ยังไมสามารถปลูกไดในประเทศ หรือปลูกไดเปนจํานวนนอยไมเพียงพอกับปริมาณเพ่ือท่ีจะทําการคา โดยในแตละป สหรัฐฯ นําเขาขาวคิดเปนรอยละ 12 ของปริมาณขาวทั้งหมดท่ีใชเปนอาหารภายในประเทศ สวนใหญแลวขาวท่ีสหรัฐฯ นําเขาจะถูกสงเขาแหลงคาปลีก มีเพียงสวนนอยที่เปนการนําเขาเพ่ือสงเขาธุรกิจบริการอาหาร สําหรับแหลงอุปทานนําเขาที่สําคัญ คือประเทศไทย โดยเฉลี่ยแลวคิดเปนประมาณรอยละ 75 ของปริมาณการนําเขาขาวรวมของสหรัฐฯ และนําเขาขาว Basmati จากอินเดียและปากีสถานคิดเปนประมาณรอยละ 12 สวนที่เหลือเปนการนําเขาขาวArborio จากอติ าลีและขาวพนั ธพุ เิ ศษอ่นื ๆ การเติบโตของการบริโภคขาวภายในประเทศสหรัฐอเมริกามีแนวโนมเพ่ิมข้ึนตอเนื่องกันมาโดยตลอดหลายสิบป เปนผลมาจากการขยายตัวอยางตอเนื่องและรวดเร็วในการบริโภคขาวเพื่อเปนอาหาร ปจจุบันอัตราการบริโภคขาว (เฉพาะเพ่ือเปนม้ืออาหารอยางแทจริง) ตอคนตอปของสหรัฐฯเทากับ 20.1 ปอนด สาเหตุหนึ่งของการขยายตัวอยางตอเน่ืองของการบริโภคคือ การขยายตัวของประชากรสหรฐั อเมริกาเชือ้ สายเอเชียและเชื้อสายฮิสแปนิก ซึ่งเปนกลุมที่มีการบริโภคขาวในอัตราท่ีสูงท่ีสุด ชาวเอเชียที่นิยมบริโภคขาวไทยไดอพยพเขาไปตั้งถ่ินฐานในสหรัฐอเมริกามากขึ้น จึงทําใหการสง ออกขาวไทยไปตลาดสหรัฐฯ มีแนวโนมขยายตัวสูงข้ึนตามไปดวย ดังน้ันสหรัฐอเมริกาจึงเปนตลาดขาวที่สําคัญที่ซ้ือขาวคุณภาพดีจากประเทศไทยเปนประจําทุกป สําหรับขาวที่สงไปจําหนายสวนใหญเปนขาวคุณภาพดี บรรจุหีบหอขนาดเล็ก สามารถจําหนายใหผูบริโภคไดเลยโดยไมตองมีการบรรจุหีบหอใหม โดยมีประเทศที่เปนคูแขงทางการคากับประเทศไทยในการนําเขาขาวของตลาดสหรัฐฯ ที่สําคัญและกําลังมีบทบาทเพิ่มมากข้ึนในตลาดคาปลีก คือ เวียดนาม เน่ืองจากเสนอขายขาวประเภทเดียวกันกับประเทศไทย นั่นคือ Indica Rice (สํานักงานสงเสริมการคาในตางประเทศ ณ นครลอสแอนเจลิส, 2549)

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คาเกษตรท่ีสําคญั ของไทย 35 ตลาดยุโรป เปนตลาดขาวคุณภาพดี แตนําเขาขาวจากไทยไมมากนัก เน่ืองจากชาวยุโรปสวนใหญนิยมบริโภคขาวเมล็ดส้ัน โดยเฉพาะขาวจากสหรัฐฯ นอกจากน้ีไทยยังคอนขางเสียเปรียบสหรัฐฯในเร่ืองคาขนสง และภาษีนําเขาขาว เน่ืองจากไทยสงออกขาวขาวเปนหลัก ซ่ึงตลาดยุโรปกําหนดอัตราภาษีนําเขาสูงกวาขาวกลองท่ีสหรัฐฯ สงออก การที่ผูนําเขาในตลาดยุโรปนิยมนําเขาขาวกลองมากกวาขาวขาว เนื่องจากเมือ่ นาํ ขาวกลองไปขัดสีแลว จะมีผลพลอยไดคือปลายขาวและรํา ซ่ึงสามารถนําไปใชประโยชนอ ยา งอน่ื ไดอีก อีกทั้งสหภาพยุโรปมีการกําหนดโควตานําเขาขาวจากไทย และใชการเก็บภาษีตามโควตา กลาวคือหากอยูภายในโควตาจะเก็บอัตราต่ํา นอกโควตาจะเก็บในอัตราท่ีสูงขึ้น ทําใหการนําเขาขาวจากไทยมีปริมาณที่คอนขางตายตัว หรือเติบโตไมมาก (พิษณุ แสงอยู, 2552) นอกเหนือจากสหภาพยโุ รปท่ีนําเขาขา วจากไทยแลว รสั เซยี และประเทศยโุ รปตะวันออกอ่นื ๆ กเ็ ปน ตลาดขาวทสี่ ําคัญของไทยดวยเชนกนั เมอื่ เปรยี บเทียบสถานการณส งออกขา วของประเทศไทยและประเทศคแู ขง ขันทส่ี ําคญั ๆ ไดแกเวยี ดนาม สหรัฐอเมริกา และอินเดยี สามารถแสดงไดดังตารางที่ 3.10ตารางที่ 3.10 สถานการณข าวของประเทศไทยและประเทศคูแขงขนั สง ออกขา วทส่ี ําคญั ป พ.ศ. 2550 เวยี ดนาม สหรัฐอเมริกา อนิ เดยี ไทยผลิต อันดับ 5 ของโลก อนั ดับ 11 ของโลก อนั ดบั 2 ของโลก อันดับ 6 ของโลก (รอ ยละ 5.5) (รอยละ 1.5) (รอยละ 22.2) (รอยละ 4.3)สงออก อันดับ 3 ของโลก อันดับ 4 ของโลก อนั ดบั 2 ของโลก อันดับ 1 ของโลก (รอยละ 14.3) (รอ ยละ 9.6) (รอ ยละ 19.9) (รอ ยละ 30.1)สินคา สงออกหลัก ขาวขาวคณุ ภาพตํ่า ขาวขาวคณุ ภาพสูง ขาวบาสมาตกิ ขา วหอม ขาวขาวและ ขา วขาวและขาวนงึ่ ขาวนึ่งตลาดหลัก เอเชีย (อิรกั มาเลเซยี ญ่ีปุน เม็กซโิ ก บังกลาเทศ สหรัฐฯ เอเชีย และ และอิหราน) แอฟรกิ า แอฟริกาใตแ ละ ประเทศในแถบ และสหรฐั ฯ ไนจเี รยี แอฟรกิ าท่มี า: EXIM THAILAND, 2550. จะเห็นไดวา ประเทศเวียดนามและประเทศอินเดียมีตลาดสงออกหลักแถบเดียวกันกับตลาดสงออกหลักของไทย และเปนประเทศเพ่ือนบานในภูมิภาคเอเชียที่นาจับตามองอยางยิ่ง ฉะน้ันจึงไดเลือกประเทศเวียดนามและประเทศอินเดีย มาพิจารณาเปนประเทศคูแขงในการเปรียบเทียบความสามารถในการแขงขันสงออกขาว นอกจากน้ีประเทศจีนซ่ึงเปนประเทศที่มีผลผลิตขาวมากท่ีสุดและในขณะเดียวกันก็เปนตลาดที่มีขนาดใหญและมีการขยายตัวสูง จึงนํามาพิจารณาเปนคูแขงในการเปรยี บเทยี บความสามารถในการแขง ขนั สงออกขา วดวยเชน กัน

36 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสนิ คาเกษตรที่สําคญั ของไทยในตลาดจนี  3.2 สนิ คามันสําปะหลงั มันสําปะหลังเปนพืชทางการเกษตรท่ีสําคัญของโลกชนิดหนึ่ง เกษตรกรในหลายประเทศจึงนยิ มปลกู มนั สําปะหลังกันอยางแพรหลาย เพราะนอกจากจะใชบริโภคไดแลว มันสําปะหลังยังสามารถแปรรูปเปนสินคาอื่นท่ีทํารายไดใหเกษตรกรไดอีกทางหน่ึง มันสําปะหลังจึงกลายเปนสินคาสงออกที่สําคญั อยา งหนึง่ ทน่ี ํารายไดเขา ประเทศไดเปน จาํ นวนมาก ในประเทศไทยมีการปลกู มันสําปะหลงั มายาวนาน มกี ารสนั นิษฐานวามีผูนําเขามาจากประเทศมาเลเซีย เพราะคําวาสําปะหลัง คลายกับคําในภาษาชวาตะวันตก ซ่ึงเรียกมันสําปะหลังวา สัมเปอ(Sampue) ซึ่งมีความหมายเหมือนคํา ยุนิคายู ในภาษามาเลย ซ่ึงแปลวา พืชท่ีมีรากขยายใหญ การปลูกมันสําปะหลังเปนการคาคร้ังแรกในประเทศไทยน้ัน ปลูกในภาคใต โดยปลูกระหวางแถวตนยางพาราขนาดเล็ก และสงผลิตผลที่ไดไปจําหนายโรงงานทําแปง และโรงงานทําสาคูขนาดเล็กช่ัวคราว แตการปลูกมันสําปะหลังเปนการคาในภาคใตนั้นคอยๆ หมดไป เพราะปลูกกันในระหวางแถวยางพาราและพชื ยืนตนอน่ื ๆ ปลกู ได 4-5 ป ตนยางพาราก็โตคลุมพื้นท่ีหมดไมสามารถปลูกมันสําปะหลังไดอีกตอไปสําหรับการปลูกมันสําปะหลังเปนการคาแพรหลายในปจจุบันนี้ เร่ิมมาต้ังแตหลังสงครามโลกคร้ังที่ 2เพราะในระยะน้ันประเทศญี่ปุนขาดวัตถุดิบ และไดเร่ิมสั่งซื้อแปงมันสําปะหลังจากประเทศไทย เม่ือประมาณป 2491 ในขณะท่ีสภาพภูมิประเทศริมฝงทะเลภาคตะวันออกของประเทศไทย คือ จังหวัดชลบุรีและระยอง มีลักษณะเปนเนินเขาลาดเอียง ดินเปนดินทราย ไมมีแมนํ้าใหญที่จะทําการชลประทานได พื้นท่ีดังกลา วไมเ หมาะแกการทาํ นาและพืชไรชนดิ อื่น ชาวบานจึงเร่ิมปลูกมันสําปะหลังปรากฏวาการปลูกมันสําปะหลังไดรับผลดี จนกลายเปนอาชีพที่แพรหลายอยางรวดเร็ว นอกจากญ่ีปุนซึ่งเปนลกู คา ประจําแลว ในเวลาตอ มาประเทศสหรัฐอเมริกาและประเทศเพ่อื นบา นของไทย กไ็ ดส ่ังแปงมนั สําปะหลงั จากไทย จึงทําใหโรงงานแปงมันสาํ ปะหลังเพ่ิมขึ้นและทันสมัยขึ้น ควบคูไปกับพ้ืนที่ปลูกที่ขยายออกไปมากยง่ิ ขึน้ (สารานกุ รมไทยสาํ หรบั เยาวชน เลม 5, 2523) สินคาเกษตรสงออกของไทยที่สําคัญ คือ ยางพารา ขาว และมันสําปะหลังเปนอันดับ 1, 2 และ3 ตามลําดับ สําหรบั มันสาํ ปะหลงั น้นั ไทยยังติดอันดับ 1 ใน 5 ประเทศแรกของโลกท่ีผลิตมันสําปะหลังรองจาก ไนจีเรีย บราซิล สาธารณรัฐคองโก และ อินโดนีเซีย ซ่ึงมีผลผลิตรวมกันกวารอยละ 70 ของผลผลติ ทัว่ โลก และไทยมีตลาดสงออกมันสําปะหลังท่ีสําคัญ คือ กลุมประเทศยุโรป และจีน โดยท่ีจีนมีการส่ังซื้อมันเสนในปริมาณท่ีเพ่ิมข้ึน อันเปนผลมาจากความตองการของโรงงานผลิตแอลกอฮอลและกรดมะนาวในจนี ที่มแี นวโนมเพ่ิมขึ้นและการใชผลติ ภัณฑมันสาํ ปะหลังทดแทนสวนผสมอาหารสัตวท่ีมีราคาแพงข้ึน นอกจากนี้เขตการคาเสรีอาเซียนและจีนไดมีขอตกลงที่ลดอัตราภาษีสินคาเกษตร ในวันท่ี 1 มกราคม 2547 และจะลดภาษีลงเปนลําดับ จนเหลือรอยละ 0 ภายในวันท่ี 1 มกราคม 2549 ซึ่งเปน อกี เหตุผลหนึ่งทีท่ ําใหไ ทยมีการสง ออกมนั สาํ ปะหลังมากขึ้น ดังนั้นการศึกษาการคามันสําปะหลังของไทยกับประเทศในภูมิภาคโดยเฉพาะจีนจึงมีความสาํ คญั ในการกําหนดทศิ ทางและบทบาทของมนั สําปะหลงั ไทยวา ควรจะเปนอยางไรตอ ไป

บทท่ี 3 สถานการณสนิ คาเกษตรที่สําคญั ของไทย 37 3.2.1 สถานการณมันสําปะหลงั ของโลก ในระดับโลกนั้นถือวาไทยเปนประเทศที่สงออกมันสําปะหลังเปนอันดับ 1 โดยในแตละปไทยสงออกผลิตภณั ฑมนั สําปะหลงั ไดแ ก มนั เสน มนั อัดเม็ด และแปงมันสําปะหลัง ประมาณรอยละ 70-75ของผลผลิตรวม มีสวนแบงการตลาดประมาณรอยละ 75-80 (ไมรวมแปงแปรรูป) ในชวง 5 ปที่ผานมา(ป พ.ศ. 2546-2550) ปริมาณการสงออกผลิตภัณฑมันสําปะหลังมีแนวโนมเพ่ิมจาก 5.28 ลานตันในป2546 เปน 6.50 ลานตันในป 2550 หรือเพ่ิมขึ้นในอัตรารอยละ 3.76 ตอป และมูลคาการสงออกเพ่ิมจาก26,669 ลานบาท (645 ลานดอลลารสหรัฐฯ) ในป 2546 เพิ่มเปน 44,500 ลานบาท (1,295 ลานดอลลารสหรัฐฯ) ในป 2550 หรือเพิ่มข้ึนในอัตรารอยละ 13 ตอป มีประเทศคูคาที่สําคัญ คือ ประเทศในกลุมสหภาพยโุ รป และจนี จนี เปน ตลาดหน่ึงทนี่ ําเขามันสําปะหลังจากไทย ผลิตภณั ฑมันสําปะหลังที่ตองการสวนใหญอยูในรูปมันเสน และจีนมีความตองการในการนํามันสําปะหลังไปใชเปนสวนประกอบของอาหารสัตวผลติ เอทานอล แอลกอฮอล และกรดมะนาว ที่มีความตองการซื้อสูงมาก ในป 2539 มีปริมาณผลผลิตในประเทศประมาณ 3.6 ลานตนั ป 2544 มีปริมาณผลผลติ ในประเทศประมาณ 3.8 ลานตัน สวนประเทศในกลุมสหภาพยุโรป เชน เนเธอรแลนด สเปน โปรตุเกส มีความตองการมันสําปะหลังสูงเพื่อนําไปเปนสวนประกอบของอาหารสัตว และผลิตภัณฑมันสําปะหลังที่ตองการจะอยูในรูปมันอัดเม็ดเปนสวนใหญ ในป 2535 ไทยมีปริมาณสงออกมันอัดเม็ดสูสหภาพยุโรปประมาณ 5.48ลานตัน คิดเปนรอยละ 90 ของผลิตภัณฑมันอัดเม็ด ในป 2542 ปริมาณมันอัดเม็ดสงออกลดลงเหลือประมาณ 4.01 ลานตัน เน่อื งจากการปฏิรปู เกษตรรวม (Cap Reform) การเพ่มิ ขนึ้ ของพ้ืนทเี่ พาะปลกู และปริมาณผลผลิตของมันสําปะหลงั ของประเทศผผู ลิต รวมท้ังไทย มีแนวโนมเพ่ิมขึ้น เน่ืองจากการนํามันสําปะหลังไปเปนสวนประกอบของอาหารสัตวและความตองการพลังงานทดแทนจากพืช ในชวงป พ.ศ. 2545-2549 พ้ืนท่ีเก็บเก่ียวและผลผลิตของโลกขยายตัวในอัตรารอยละ 1.90 และ 4.80 ตอป เปนผลมาจากรัฐบาลของแตละประเทศใหการสนับสนุนการปลูกเชิงพาณิชยมากข้ึน จึงเปนสวนหน่ึงที่สงผลใหราคามันสําปะหลังดิบขยับตัวสูงขึ้นอยางตอเนื่องจากราคาประมาณ 77 ดอลลารสหรัฐฯ ตอ ตนั เปน 195 ดอลลารสหรัฐฯ ตอ ตันตารางท่ี 3.11 พนื้ ท่เี ก็บเก่ียว ผลผลติ และผลผลิตตอไรของโลก รายการ/ป 2545 2546 2547 2548 2549 2550 120พืน้ ทเี่ ก็บเกี่ยว (ลานไร) 108 109 112 114 116 325.3 2.71ผลผลติ (ลานตัน) 186.85 192.66 205.39 211.04 266.14ผลผลติ เฉล่ียตอไร (ตัน) 1.73 1.76 1.84 1.85 1.95ที่มา: สํานักงานเศรษฐกจิ และการเกษตร, 2550.  

38 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสินคา เกษตรทสี่ ําคัญของไทยในตลาดจนี   ตารางท่ี 3.12 ปริมาณและมูลคาสงออกผลติ ภณั ฑม ันสําปะหลังของโลก ปริมาณ: เมตริกตนั มูลคา : พนั ดอลลารส หรฐั ฯ ประเทศ/ป 2545 2546 2547 2548 2549 ปริมาณ มูลคา ปริมาณ มลู คา ปริมาณ มลู คา ปริมาณ มลู คา ปริมาณ มลู คาบราซลิ 20,647 5,403 27,848 6,440 18,612 6,088 11,999 6,475 15,549 7,538จีน 50,000 21,944 58,724 22,472 119,717 37,648 137,163 44,426 102,337 37,499อินโดนีเซีย 196,949 18,405 100,258 11,438 32,309 4,910 449,077 61,419 341,650 44,841ไทย 5,566,380 408,456 3,776,328 347,067 4,800,037 437,817 6,161,382 586,464 4,462,071 560,288เวยี ดนาม 138,500 12,500 328,277 27,407 632,006 52,795 749,666 66,879 --โลก 6,354,097 536,809 4,975,628 482,855 6,582,509 617,515 8,674,861 854,333 6,026,113 769,158 ทมี่ า: FAO, 2550. หมายเหตุ: ไมร วมแปง แปรรปู ราคา (เห ีรยญสห ัรฐฯ/ ัตน) 220 200 180 2545 2546 2547 2548 2549 2550 160 140 120 100 80 60 40 2544 ท่มี า: สมาคมการคา มันสําปะหลังไทย, 2551. รูปท่ี 3.2 ระดบั ราคามนั สาํ ปะหลงั โลกของประเทศผูส งออกทส่ี าํ คญั     3.2.2 การผลติ และตลาดมนั สาํ ปะหลงั ของไทย 3.2.2.1 ผลผลติ มันสําปะหลงั ไทยในปจจุบนั ปจจุบันพ้ืนท่ีการเพาะปลูกและผลผลิตรวมมันสําปะหลังในไทยมีแนวโนมเพ่ิมขึ้น เพ่ือรองรับ อปุ สงคข องตลาดตางประเทศเปน สําคญั ในอดีตพบวา พ้ืนทีก่ ารเพาะปลูกมีการเพิ่มข้ึนอยางรวดเร็ว โดย ในป 2510 มีพ้ืนท่ีเพาะปลูกประมาณ 880 พันไร มีผลผลิตรวมประมาณ 2,062 พันตัน มีพ้ืนท่ีเพาะปลูก สูงสุดในป 2532 สูงถึง 10,136 พันไร และผลผลิตรวม 24,264 พันตัน จากนั้นพ้ืนท่ีเพาะปลูกมีการผัน

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คา เกษตรที่สําคัญของไทย 39ผวนขน้ึ ลงเลก็ นอ ย อยใู นชว ง 9,000-10,000 พันไร จนกระท่งั สหภาพยุโรปปฏิรูปนโยบายเกษตรรวม (CapReform) ทําใหความตองการมนั สาํ ปะหลังลดตาํ่ ลง ปริมาณสง ออกมันสาํ ปะหลังไทยจงึ ลดลงดว ย เปนเหตุใหพ้ืนท่ีเพาะปลูกมันสําปะหลังไทยลดลง พ้ืนท่ีมันสําปะหลังลดลงเหลือต่ําสุด 6,224 พันไร ภายในป2545 แตหลังจากน้ันความตองการมันสําปะหลังของโลกกลับมาเพิ่มขึ้นอีกครั้ง เนื่องจากความตองการนํามันสําปะหลังไปทดแทนสวนผสมของอาหารสัตวที่มีราคาแพงข้ึนอยางตอเนื่อง และความตองการนําไปผลิตเปนพลังงานทดแทน ในป 2550 มีพ้ืนท่ีเพาะปลูกมันสําปะหลังท้ังหมดของไทย 7,479 พันไรเน้อื ท่เี ก็บเก่ยี วได 7,201 พนั ตนั และมผี ลผลิตรวม 26,411 พนั ตนั (ตารางท่ี 3.13) พ้ืนที่เพาะปลูกมันสําปะหลังในไทยมีอยูเกือบทุกภาคยกเวนภาคใต เนื่องจากมันสําปะหลังเปนพืชที่เจริญเติบโตไดดีในที่มีอุณหภูมิสูง ไมชอบฝนมากนัก ภาคใตจึงไมเหมาะกับการปลูกมันสําปะหลังภาคท่ีมีพื้นท่ีเพาะปลูกมันสําปะหลังมากท่ีสุด ไดแก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีพื้นที่เพาะปลูกมันสาํ ปะหลังประมาณ 4,210 พนั ไร คดิ เปน รอยละ 55.23 ของพื้นทีป่ ลกู มนั สาํ ปะหลังท้ังประเทศ ภาคกลางมีพื้นท่ีเพาะปลูกมันสําปะหลังประมาณ 2,299 พันไร คิดเปนรอยละ 30.1 ของพ้ืนท่ีปลูกมันสําปะหลังทั้งประเทศ และภาคเหนือมีพืน้ ทเ่ี พาะปลกู มนั สาํ ปะหลงั ประมาณ 1,112 พนั ไร คดิ เปนรอ ยละ 14.6 ของพื้นที่ปลูกมันสําปะหลังทั้งประเทศ (สํานักงานเศรษฐกิจและการเกษตร, 2550) จังหวัดที่เปนแหลงปลูกมันสําปะหลังท่ีสําคัญ ไดแก นครราชสีมา ชัยภูมิ ฉะเชิงเทรา สระแกว กําแพงเพชร เนื้อท่ีเพาะปลูกของ 5จงั หวัดน้ีเมือ่ รวมกันแลวประมาณรอยละ 45.3 ของพื้นทเ่ี พาะปลูกมันสาํ ปะหลังทั้งประเทศ (ตารางที่ 3.14)ตารางที่ 3.13 เน้อื ท่ี ผลผลิต ผลผลิตตอไรข องมนั สําปะหลงัป เนือ้ ท่ีเพาะปลูก (พนั ไร) เนอ้ื ทเ่ี ก็บเกยี่ ว (พันไร) ผลผลิต (พันตัน) ผลผลติ ตอ ไร (กก.)2510 880 - 2,062 2,3402531 9,879 9,668 22,307 2,3072532 10,136 9,957 24,264 2,4372533 9,562 9,297 20,701 2,2272534 9,323 8,960 19,705 2,1992535 9,323 9,066 20,356 2,2452536 9,100 8,988 20,203 2,2482537 8,817 8,642 19,091 2,2092538 8,093 7,782 16,217 2,0842539 7,885 7,676 17,388 2,2652540 7,907 7,690 18,084 2,3522541 7,479 7,201 26,411 3,6682542 7,200 6,659 15,591 2,388

40 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสนิ คา เกษตรทีส่ ําคญั ของไทยในตลาดจีน ตารางท่ี 3.13 (ตอ ) เนื้อที่เกบ็ เกยี่ ว (พันไร) ผลผลิต (พันตัน) ผลผลิตตอ ไร (กก.) ป เนอื้ ท่ีเพาะปลูก (พนั ไร) 6,527 16,507 2,479 7,068 19,064 2,697 2543 6,694 6,558 16,868 2,731 2544 7,406 6,176 18,396 2,805 2545 6,918 6,386 19,718 3,087 2546 6,224 6,608 21,440 3,244 2547 6,435 6,162 22,584 3,375 2548 6,757 6,693 16,938 2,749 2549 6,524 2550 6,933ทม่ี า: สาํ นักงานเศรษฐกจิ และการเกษตร, 2551.ตารางท่ี 3.14 เนื้อทีเ่ พาะปลกู เนอ้ื ทเี่ ก็บเก่ยี ว ผลผลิต และผลผลติ ตอไรร ายจงั หวัด ป พ.ศ. 2550 ภาค/จังหวดั เน้อื ท่ีเพาะปลูก เน้อื ท่ีเกบ็ เก่ียว ผลผลติ ผลผลติ ตอ ไร (กก.) (ไร) (ไร) (ตัน) ปลูก เกบ็ เก่ยี วรวมท้ังประเทศ 7,622,883 7,338,809 26,915,541 3,531 3,668ภาคเหนอื 1,112,989 1,077,490 3,894,434 3,499 3,614ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ 4,210,676 4,041,061 14,577,925 3,462 3,607ภาคกลาง 2,299,218 2,220,258 8,443,182 3,672 3,803นครราชสีมา 1,938,345 1,876,954 7,017,931 3,621 3,739ชยั ภูมิ 401,460 382,359 1,345,139 3,351 3,518ฉะเชิงเทรา 307,206 298,089 1,138,104 3,705 3,818สระแกว 382,720 368,085 1,356,761 3,545 3,686กําแพงเพชร 423,890 413,939 1,550,202 3,657 3,745ทม่ี า: สํานักงานเศรษฐกิจและการเกษตร, 2551. มันสําปะหลังท่ปี ลกู ในไทยแบงไดสองชนดิ คือ 1. ชนิดหวาน (Sweet Type) เปนมันสําปะหลังท่ีมีปริมาณไซยาไนดตํ่า ไมมีรสขมใชเพื่อการบริโภคของมนุษย มีทั้งชนิดเนื้อรวนนุมและชนิดเนื้อเหนียวแนน ไมมีการปลูกเปนพื้นที่ใหญๆเนื่องจากมีตลาดจํากัด ในประเทศไทยมี 3 พันธุ ไดแก มันสวน มันหานาทีหรือกานแดง และระยอง 2ซง่ึ เปนพันธุท ่กี รมวชิ าการเกษตรปรบั ปรงุ ขนึ้

บทที่ 3 สถานการณส นิ คา เกษตรทสี่ าํ คัญของไทย 41 2. ชนิดขม (Bitter Type) เปนมันสําปะหลังท่ีมีปริมาณไซยาไนดสูง เปนพิษและมีรสขมไมเหมาะสาํ หรับการบริโภคของมนษุ ยหรือใชหวั มนั สดเลย้ี งสัตวโดยตรง แตเน่ืองจากมีปริมาณแปงสูง จึงนิยมใชในอุตสาหกรรมแปรรูปตางๆ เชน แปงมัน มันเสน มันอัดเม็ด และแอลกอฮอล นอกจากน้ีการแปรรูปเปนอาหารโดยใชความรอน เชน ตากแดด เผาและตม ก็จะทําใหไซยาไนดแตกตัวหมดไปสามารถทําใหรสขมลดลงหรือหมดไป พันธุมันสําปะหลังชนิดขม ไดแก ระยอง 1 ระยอง 2 ระยอง 3ระยอง 5 ระยอง 60 ระยอง 72 ระยอง 90 เกษตรศาสตร 50 ศรีราชา 1 และหวยบง 60 (สํานักงานเกษตรเศรษฐกิจเขต 5, 2551) แตพันธุมันสําปะหลังท่ีเกษตรกรไทยนิยมปลูก ไดแก พันธุระยอง 5 ระยอง 90 ระยอง 72 และเกษตรศาสตร 50 เพราะเปน พนั ธทุ ี่ใหป รมิ าณแปง สงู และเหมาะกบั เชิงพาณิชยตารางท่ี 3.15 ลกั ษณะเดน ขอ จํากัด และผลผลติ ของแตล ะพนั ธมุ นั สาํ ปะหลงั ระยอง 5 ระยอง 72 ระยอง 90 เกษตรศาสตร 50ลักษณะ ใหผ ลผลิตหวั สดและ ผลผลติ สูง ตนเจริญ ผลผลิต เปอรเ ซน็ ต ผลผลิตและปรมิ าณเดน เปอรเซน็ ตแปงสูง ปรบั ตัว เตบิ โตเร็ว คลมุ วัชพชื ได แปงสงู ตอบสนอง แปงสูงเปอรเซ็นต ไดดีกับสภาพแวดลอ ม ดี ลาํ ตนต้ังตรง สงู ใหญ ตอปยุ และดินที่มี ความงอก และการ ตนพันธุมีความงอกดี ตัดตนไวป ลูกไดงา ย ความอดุ มสมบรู ณส งู อยูร อดคอ นขา งสงูขอ จาํ กดั พบอาการโรคใบไหม เปอรเ ซน็ ตแปงในหัวต่ํา ลักษณะตนโคง ตน ในสภาพแวดลอ ม มากกวา พันธอุ ่นื การแปรรูปเปนมันเสน แหง เร็ว เก็บรกั ษาไว ผดิ ปกติ จะมีการแตก แตไ มม ผี ลตอผลผลติ ตองตากแดดนานกวา ไดไมน าน ก่ิง ทําใหไ มส ะดวกใน พนั ธุอนื่ 25% การปฏิบตั ิดแู ลแหลง ปลกู ทุกภาคของประเทศ ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ทกุ ภาคของประเทศ ทุกภาคของประเทศ ตะวันออก 3.65 5.4 23.7 25.0ผลผลติ 4.02 5.09(ตนั /ไร)เปอรเ ซน็ ต 22.3 20.0แปง (%)ท่มี า: มลู นิธสิ ถาบันพฒั นามนั สาํ ปะหลงั แหงประเทศไทย, 2551. มันสําปะหลงั สามารถเรมิ่ ตน เกบ็ เกย่ี วไดต ัง้ แตช ว งอายุ 8 เดือนหลังปลูก ชวงอายุท่ีเหมาะสมในการเก็บเกยี่ วคือ 12 เดอื นหลังปลูก ผลผลติ ท่ีเก็บเกยี่ วไดจากมันสําปะหลังจะเพ่ิมข้ึนเรื่อยๆ ตามอายุหลังการปลูกแตปริมาณแปงจะตํ่าลง หมายความวา มันสําปะหลังที่มีอายุหลังการปลูกมากจะใหผลผลิตที่มาก แตจะใหปริมาณแปงนอย ทั้งนี้ท้ังนั้นก็ตองขึ้นกับสภาพแวดลอมดวย โดยไมนิยมหรือไมควรเก็บ

42 การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสนิ คา เกษตรที่สําคัญของไทยในตลาดจนี  เกีย่ วในชวงท่ีฝนตกชุก เพราะจะทําใหไ ดป รมิ าณแปงในหัวมันสาํ ปะหลงั ตํ่าและทาํ ใหราคาตก เนอื่ งจากมีการสรางยอดและใบใหม จึงดึงแปงในหัวไปใช ดังนั้นการเก็บเก่ียวผลผลิตมันสําปะหลังจึงนิยมเก็บเกย่ี วในชวงเดอื นธันวาคม มกราคม กุมภาพันธ หรอื ในฤดูแลง วัฏจักรการเก็บเกี่ยวผลผลิตมันสําปะหลังของไทย สามารถเริ่มตนปลูกต้ังแตชวงตนฝนเดือนกุมภาพันธถ ึงเมษายนหรอื ปลายฝนเดือนพฤศจิกายนถึงมกราคม เพราะเมื่อผานไป 12 เดือน จะเปนเวลาท่ีเหมาะสมกับการเก็บเกี่ยวและตรงกับชวงความตองการของตลาดพอดี สังเกตเห็นวาปริมาณผลผลิตเก็บเกี่ยวป 2550/51 กับดัชนีราคาเฉล่ียระหวางป พ.ศ. 2545-2550 น้ัน ผลผลิตเก็บเกี่ยวจะมีปริมาณสูงสุดในชวงเดือนพฤศจิกายน 2550 ถึงกุมภาพันธ 2551 ซึ่งปริมาณผลผลิตเก็บเกี่ยวสูงท่ีสุดเทากับรอยละ 20.3 เดือนธันวาคม 2550 และดัชนีราคาเฉล่ียเทากับ 108.29 ในเดือนเดียวกัน พอชวงเดือนมีนาคมถึงมิถุนายน ผลผลิตเก็บเกี่ยว และดัชนีราคามีแนวโนมลดลงเน่ืองจากเร่ิมตนเปลี่ยนรอบการปลกู และปรมิ าณแปงในหัวมันสําปะหลังเรมิ่ ลดลงจากผลผลติ เกา แตที่ราคาในป 2550/51 ยังคงมีราคาท่ีสูงเปนเพราะวาความตองการมันสําปะหลังเพื่อนําไปใชเปนพลังงานทดแทนและใชแทนอาหารสัตวมีมากข้ึน ในชวงเดือนกรกฎาคมถึงเดือนตุลาคมผลผลิตเก็บเก่ียวและราคามีแนวโนมสูงข้ึนอีกครั้ง แตไมสูงเทา ท่ีควรเพราะยงั อยใู นชว งฤดูฝน และกลบั มาสงู สดุ ในชวงเดอื นพฤศจกิ ายนถึงกุมภาพนั ธตารางท่ี 3.16 ชว งอายมุ ันสําปะหลงั และผลผลติ ตอไร ป พ.ศ. 2551 ชวงอายุมันสําปะหลัง ผลผลติ ตอไร (กก.) นอ ยกวา 8 เดอื น ปลูก เก็บ 8 เดอื น 2,512 2,660 9 เดอื น 2,805 2,966 10 เดือน 3,038 3,201 11 เดือน 3,133 3,283 12 เดอื น 3,334 3,486 13 เดอื น 3,621 3,770 14 เดอื น 3,984 4,142 มากกวา 14 เดอื น 4,323 4,514 รวม 4,845 5,116 3,246 3,401ทม่ี า: สาํ นกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร, 2551.

บทที่ 3 สถานการณสินคาเกษตรท่ีสําคญั ของไทย 43ตารางที่ 3.17 ผลผลติ ทีเ่ ก็บเก่ยี วและดชั นีราคาเฉล่ีย ป 2550/51เดือน ผลผลิตเก็บเกย่ี ว (ตัน) รอ ยละ ราคาเฉลยี่ /กก. ดชั นรี าคาเฉลีย่ ระหวา งป พ.ศ. 2545-2550ตลุ าคม 2550 2,063,593 8.20 1.72 96.24 14.60 1.62 99.56พฤศจกิ ายน 2550 3,672,077 20.30 1.82 108.29 12.84 1.99 97.97ธนั วาคม 2550 5,106,555 9.60 2.09 98.52 7.54 2.2 100.14มกราคม 2551 3,230,278 4.75 2.23 99.98 1.84 2.13 96.81กุมภาพันธ 2551 2,413,702 0.35 2.00 98.42 3.68 1.93 99.30มนี าคม 2551 1,895,625 6.55 1.76 102.88 9.76 1.53 101.97เมษายน 2551 1,194,252 100 1.76พฤษภาคม 2551 462,909มถิ ุนายน 2551 88,546กรกฎาคม 2551 926,693สงิ หาคม 2551 1,646,973กันยายน 2551 2,454,594รวม 25,155,797ท่มี า: สํานกั งานเศรษฐกิจการเกษตร, 2551. 3.2.2.2 การสงออก ผลติ ภณั ฑมนั สําปะหลงั ท่ีสาํ คญั ทไ่ี ทยสง ออก ไดแ ก มนั สําปะหลังเสน เปนผลติ ภัณฑท ่ไี ดมาจากการนําหัวมันสําปะหลังสด มาผานกรรมวิธีแปรรูปโดยใชเครื่องตีหัวมันเปนชิ้นเล็กๆ แลวตากบนลานซีเมนต ประมาณ 2-3 วัน โดยปกติอัตราสวนการผลิตมันสําปะหลังเสน 1 กิโลกรัม จะใชหัวมันสด 2-2.5 กิโลกรัม (มีปริมาณแปงรอยละ 25) เม่ือมันสําปะหลังเสนแหงดีแลว โดยปกติมาตรฐานทางการคาจะมีความช้ืนในมันสําปะหลังเสนรอยละ 14 ไมมีวตั ถุอ่นื เจอื ปน เวน แตดินทรายทตี่ ดิ มากบั หัวมนั สาํ ปะหลงั ตามสภาพปกติไมเ กินรอยละ 3 ของนา้ํ หนกั สําหรับผลิตภัณฑหลักๆ ท่ีผลิตจากมันสําปะหลังเสนหรือใชมันสําปะหลังเสนเปนวัตถุดิบไดแก ผลิตภัณฑอาหารสัตว แอลกอฮอล และเอทานอล โดยเฉพาะเอทานอลน้ัน เปนผลิตภัณฑที่ท้ังภาครัฐ และภาคเอกชนใหความสําคัญในการผลักดันเพ่ือใชเปนพลังงานทดแทน ในขณะที่ราคานํ้ามันอยใู นระดบั ทีส่ ูง มันสําปะหลังอัดเม็ด จะใชมันเสนที่ซ้ือมาหรือผลิตข้ึนเองเปนวัตถุดิบ โดยใชเคร่ืองอัดในการผลิตมันอัดเม็ดแบงออกเปน 2 ชนิด คือ ชนิดแข็ง (Hard Pellets) และชนิดนิ่ม (Soft Pellets) มันอัดเม็ดทั้งสองนี้จะมีรูปรางคลายชอลก มีเสนผาศูนยกลางประมาณ 1 เซนติเมตร ยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร

44 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคา เกษตรทีส่ ําคัญของไทยในตลาดจีน และมีสีขาว ดวยเหตุน้ีบางคนจึงเรียกมันอัดเม็ดวา มันแทง มันเสน 1 กิโลกรัม ไดมันสําปะหลังอัดเม็ดเฉลี่ย 0.93 กิโลกรมั มนั อดั เมด็ ใชเปนสวนผสมของอาหารสตั ว และผลิตแอลกอฮอล มันอัดเม็ดเปนการแปรรูปมันเสนเพ่ือลดปริมาตรลง จะไดสะดวกในการเก็บรักษาและลดคาขนสงใหถ กู ลง แปงมันสําปะหลัง คือแปงที่ไดจากหัวมันสําปะหลัง ประกอบดวยเม็ดแปงต้ังแต 2-8 เม็ดมารวมตัวกัน แตละเม็ดจะมีความยาวต้ังแต 5-35 ไมครอน เม็ดแปงมีลักษณะเปนรูปไข การผลิตแปงสามารถผลิตโดยใชหวั มนั สําปะหลังสดมาลางน้ําแลว ไมใหแหลก จะไดน ้ําแปงและกาก จากนาํ้ แปง กท็ าํการแยกแปงออกจากนํ้าโดยการทิ้งไวใหแปงตกตะกอน หรือเขาเคร่ืองแยกโดยตรง แปงท่ีไดนํามาทําใหแหงโดยใชความรอนแลวบดใหละเอียด เปนแปงมันสําปะหลังเฉลี่ย 0.20 กิโลกรัม และไดกากมันสาํ ปะหลัง 0.4–0.9 กิโลกรมั แปงมันสาํ ปะหลงั สามารถนําไปใชป ระโยชนไดใ นหลายอตุ สาหกรรมแตสวนใหญจะเก่ียวของกบั อุตสาหกรรมบรโิ ภค จะเห็นไดว า มันสาํ ปะหลงั สง ออกของไทยแบง ตามประเภทที่สําคัญคือ มันเสน มันอัดเม็ด แปงมันสําปะหลัง โดยท่ีในป 2545 มันอัดเม็ดมีปริมาณสงออกสูงท่ีสุดเทากับ 1.8 ลานตัน รองลงมาเปนมันเสนมีปริมาณการสงออก 1.3 ลานตันและแปงมันสําปะหลัง 0.85 ลานตัน ตามลําดับ แตมูลคากลับเปนของแปงมันสําปะหลังท่ีสูงที่สุด มีมูลคาเทากับ 6.4 พันลานบาท แนวโนมมันสําปะหลังทุกประเภทเพ่ิมข้ึนอยางเห็นไดชัด ในป 2550 มันเสนมีปริมาณการสงออกมากที่สุดเทากับ 15.6 ลานตัน มันอัดเม็ด8.1 ลานตัน และแปงมันสําปะหลัง 7.2 ลานตัน รวมปริมาณสงออกมันสําปะหลังทั้งหมด 4.05 ลานตันในป 2545 เปน 6.46 ลานตนั ในป 2550 เพิม่ ข้ึน 2.41 ลา นตัน คิดเปน รอยละ 6ตารางท่ี 3.18 ปริมาณการสงออกและมลู คา มันสําปะหลงั ไทยแยกตามประเภท ป พ.ศ. 2545-2550 ปรมิ าณ: ตัน มูลคา: ลานบาท ป มันเสน มนั อดั เม็ด แปงมันสําปะหลัง อ่ืนๆปริมาณ มลู คา ปริมาณ มูลคา ปริมาณ มลู คา ปริมาณ มลู คา2545 1,369,033 4,082.81 1,812,374 5,352.89 851,762 6,471.56 20,877 219.872546 1,812,374 5,352.89 1,860,866 5,096.02 1,089,193 7,490.27 81,937 369.652547 2,805,988 8,640.7 2,212,948 6,391.59 1,115,418 8,225.84 218,365 760.252548 2,772,944 11,938.53 258,294 837.98 1,010,687 9,388.30 342,876 1,049.312549 3,930,294 16,207.93 393,315 1,386.74 1,670,911 13,675.97 346,556 1,036.052550 2,910,915 12,112.96 1,650,732 7,196 1,472,159 11,090.47 427,628 1,648.83รวม 15,601,548 58,335.82 8,188,529 26,261.22 7,210,130 56,342.41 1,438,239 5,083.96ทีม่ า: กรมสง เสรมิ การสงออก กระทรวงพาณิชย, 2551.

บทท่ี 3 สถานการณส ินคา เกษตรท่สี าํ คัญของไทย 45 เมื่อดูสถิติตลาดสงออกมันสําปะหลังที่สําคัญของประเทศไทยยอนหลัง 6 ป ตลาดจีนเปนตลาดสงออกมันสําปะหลังของไทยมากที่สุดติดตอกันในป พ.ศ. 2545-2550 มีมูลคา 102 ลานดอลลารสหรัฐฯในป 2545 และ 370 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2550 และมีแนวโนมเพ่ิมขึ้นอยางตอเน่ือง และตลาดสงออกมันสําปะหลังไทยท่ีสําคัญอีกตลาดหน่ึงคือ กลุมสหภาพยุโรป ถึงแมวาจะมีแนวโนมท่ีลดลงเน่ืองจากนโยบาย Cap Reform ซ่ึงเปนการสนับสนุนสินคาเกษตรภายในกลุม ทําใหลดปริมาณการนําเขาสินคาเกษตรจากตางประเทศ สวนสหรัฐอเมริกาแมวาจะเปนตลาดสงออกสินคาไทยท่ีสําคัญท่ีสุด แตในดานตลาดสงออกมันสําปะหลังไทยเปนเพียงอันดับท่ี 13 ในป 2550 มีมูลคา 0.1 ลานดอลลารสหรัฐฯสวนตลาดสงออกสตารชที่ทําจากมันสําปะหลังท่ีสําคัญของประเทศไทยนั้น จะเห็นวาตลาดไตหวันเปนตลาดสงออกสตารชท่ีทําจากมันสําปะหลังของไทยมากที่สุดติดตอกันในป พ.ศ. 2545-2550 มีมูลคาเกือบ50 ลานดอลลารส หรฐั ฯ ในป 2545 และ 76 ลานดอลลารสหรัฐฯ ในป 2550 และมีแนวโนมท่ีเพ่ิมขึ้นอยางตอ เนือ่ ง เชนเดียวกับตลาดจีน ซ่ึงเปนตลาดท่ีสําคัญอีกตลาดหน่ึงเพราะมีการเติบโตของการนําเขาสตารชท่ที ําจากมนั สาํ ปะหลังจากไทยแบบกา วกระโดดตารางท่ี 3.19 ตลาดสงออกมนั สําปะหลงั ทีส่ ําคัญของไทย ป พ.ศ. 2545–2550 หนวย: ลานดอลลารสหรฐั ฯประเทศ 2545 2546 2547 2548 2549 25501. จีน 102.50 128.94 212.77 295.08 417.02 370.062. เนเธอรแลนด 57.31 53.84 59.25 1.43 0.04 110.993. สเปน 14.34 32.84 69.38 16.67 15.46 54.914. อติ าลี 0 2.85 2.88 0 2.72 13.255. นวิ ซแี ลนด 0.001 0.0003 0.001 0.0003 0.002 9.4113. สหรฐั อเมริกา 0.025337 0.017054 0.024772 0.044749 0.122156 0.107935ทงั้ โลก 190.41 251.79 374.45 317.54 455.63 594.97ท่ีมา: World Trade Atlas, 2008.ตารางที่ 3.20 ตลาดสงออกสตารช ทําจากมนั สําปะหลังท่ีสาํ คญั ของไทย ป พ.ศ. 2545–2550 หนวย: ลานเหรียญสหรัฐฯประเทศ 2545 2546 2547 2548 2549 25501. ไตหวัน 49.54 43.65 49.22 52.14 67.61 75.772. จนี 6.40 7.39 23.52 34.81 58.84 75.003. อินโดนีเซยี 6.88 36.79 12.89 30.18 89.35 72.314. ญป่ี นุ 14.65 12.36 22.06 18.62 24.81 41.175. มาเลเซยี 16.01 16.91 13.36 20.60 28.01 33.496. สงิ คโปร 7.61 7.22 7.77 9.39 11.64 14.14ท้งั โลก 134.52 165.51 188.57 220.12 349.06 419.30ท่มี า: World Trade Atlas, 2008.

46 การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสนิ คาเกษตรท่ีสําคญั ของไทยในตลาดจีน  มาตรการการสงออกผลิตภัณฑมนั สําปะหลังไทย  1. ผลิตภัณฑที่ไดจากการแปรสภาพหัวมันสําปะหลัง ไมวาจะมีลักษณะปนหรือเปนช้ิน แผนกอน แทง เม็ด หรือลักษณะอ่ืนใดตามพิกัดอัตราศุลกากร: 071410 (ผลิตภัณฑมันสําปะหลัง: มันเสนมนั อัดเม็ด) 1.1 เปนสินคามาตรฐานสงออก ผูสงออกตองเปนผูที่ไดจดทะเบียนเปนผูทําการคาขาออก ซึ่งสนิ คามาตรฐาน และการสงออกสินคา ทุกครั้งตองมใี บรบั รองมาตรฐานสินคา กํากับ 1.2 เปนสินคาอยูในขายควบคุมการสงออก กลาวคือ ตองขออนุญาตสงออกทุกครั้ง ซึ่งในป2548 ชวงเดือน มกราคม-เมษายน 2548 (รวม 4 งวด) จะอนุญาตใหสงออกตามปริมาณผลิตภัณฑมันสําปะหลังที่อยูในครอบครองของผูสงออกในเดือนกอนหนาท่ีจะยื่นขอใบอนุญาตในอัตราสวน 1 : 2(สต็อก 1 สวน สงออกได 2 สวน) สําหรับชวงเวลาอื่นนอกเหนือจากท่ีกําหนดดังกลาว จะอนุญาตใหสงออกไดโดยไมจํากัดจํานวนท้ังนี้ กระทรวงพาณิชยโดยกรมการคาตางประเทศกําหนดใหมีการตรวจสอบปริมาณผลิตภัณฑ มันสําปะหลังในความครอบครองของผูสงออกทุกเดือนตั้งแตเดือนธนั วาคม 2547 เปน ตน ไป 2. แปง มนั สําปะหลังทกุ ชนิด เปนสินคามาตรฐานสงออก ผูสงออกตองเปนผูท่ีไดจดทะเบียนเปนผทู าํ การคา ขาออกซง่ึ เปนสนิ คา มาตรฐาน และการสงออกทุกครั้งตองมใี บรับรองมาตรฐานสนิ คากาํ กบั 3. ผลติ ภัณฑม ันสาํ ปะหลงั อ่ืน ๆ นอกเหนอื จากขอ 1.1 และ 1.2 ดงั กลา วขา งตน สงออกไดโ ดยเสรี 3.3 สนิ คาน้ําตาล ออยเปนหนึ่งในพืชเศรษฐกิจที่สําคัญของโลก เน่ืองจากออยเปนวัตถุดิบท่ีสําคัญในอตุ สาหกรรมผลิตนา้ํ ตาลซึ่งเปนอุตสาหกรรมหน่ึงที่มีความสําคัญตอการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ น้ําตาลถอื เปนแหลงสารอาหารจําพวกคารโบไฮเดรตท่ีใหพลังงานที่จําเปนแกการดํารงชีพของมนษุ ย ประมาณกันวาประชากรโลกจะบรโิ ภคน้าํ ตาลประมาณ 83 ลานตันตอป โดยเปนน้ําตาลท่ีไดจากออยประมาณรอยละ 60 ของนํ้าตาลท่ีไดท้ังหมด นอกจากนั้นไดมาจากหัวผักกาดหวานอีกรอยละ 40แหลง ผลิตออยที่สําคญั ของโลก ไดแ ก ประเทศบราซลิ อินเดีย จีน เม็กซโิ ก และออสเตรเลีย ประโยชนท่ีไดจากออยน้ันนอกจากนํามาใชในการผลิตอุตสาหกรรมนํ้าตาลแลวยังมีประโยชนตออุตสาหกรรมอาหาร ยา และวัสดุภัณฑอีกหลายชนิด เชน ใชในการผลิตแอลกอฮอล อาซีโตน เอทานอล วัตถุระเบิดฯลฯ ชานออยใชเปนเช้ือเพลิง เยื่อกระดาษ วัสดุกันความรอน ปุยหมัก ฯลฯ กากน้ําตาลใชผลิตอาหารสัตว เหลารัม ปุย (จากสาเหลา) ไขของออยใชผลิตหมึกพิมพและยาขัดเงา เปนตน ในภาวะท่ีน้ํามันขาดแคลนหรือมีราคาสูง ยังสามารถนําแอลกอฮอลที่ผลิตไดจากออยเพื่อทดแทนนํ้ามันเชื้อเพลิงท่ีนํามาใชกับรถยนตได ซ่ึงขณะน้ีประเทศบราซิลไดหันมาใหความสนใจในเร่ืองการทดแทนน้ํามันเชื้อเพลิงเปนอยางมาก

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คา เกษตรท่สี าํ คญั ของไทย 47 สวนประชากรในประเทศไทยมีการบริโภคน้ําตาลเฉลี่ยปละ 1.6–1.7 ลานตันตอป คิดเปนมูลคาประมาณปละ 17,000–19,000 ลานบาท ประเทศไทยสามารถสงน้ําตาลออกไปขายยังตลาดโลกเฉลี่ยปละ 3 ลานตันตอป นํารายไดเขาสูประเทศประมาณ 20,000–30,000 ลานบาทตอป ทําใหประเทศไทยมีสถานภาพเปนผูสงออกน้ําตาลรายใหญเปนอับดับสามของโลกรองจากประเทศบราซิล และออสเตรเลีย ท้ังน้ีประเทศไทยยังมีสัดสวนของตลาดที่สงออกนํ้าตาลรอยละ 9.5 ของโลกอีกดวย (กรมวิชาการเกษตร, 2548) โดยมีตลาดสงออกที่สําคัญอยูในประเทศแถบเอเชียเปนหลัก เชน อินโดนีเชียญ่ีปุน และเกาหลีใต เปนตน จึงนับไดวาออยเปนพืชเศรษฐกิจที่ทํารายไดเขาสูประเทศไทยติดอันดับ 3ของประเทศรองจาก ยางพารา และขาว ตามลาํ ดบัตารางที่ 3.21 มูลคาสนิ คา เกษตรกรรมสงออกท่ีสาํ คญั 5 อนั ดบั ของไทยในป พ.ศ. 2549-2550 มลู คา : บาทรายการสนิ คา เกษตร ป พ.ศ. 2549 ป พ.ศ. 2550มูลคาสนิ คา สง ออกทัง้ หมด 1,071,543,041 1,128,060,6111. ยางพาราและผลติ ภณั ฑ 331,745,140 330,454,1062. ขา วและผลิตภัณฑ 98,179,004 119,215,4303. นํ้าตาลและผลติ ภัณฑ 33,375,944 48,796,7114. มนั สาํ ปะหลังและผลิตภัณฑ 43,493,694 48,640,1945. พืชผกั และผลิตภัณฑ 22,335,254 21,846,913ทม่ี า: สํานักงานเศรษฐกจิ การเกษตร, 2551. การปลูกออยเพ่ือใชในประเทศไทยนอกจากจะนํารายไดเขาประเทศแลว ยังมีความสําคัญตอการจางงานภายในประเทศดวย เนื่องจากสามารถสรางรายไดจากการจําหนายนํ้าตาลทั้งในประเทศและสงออกมูลคามากกวาปละ 70,000 ลานบาท และเกษตรกรผูปลูกออยจะมีรายไดจากการจําหนายออยท้ังหมดประมาณ 50,000 ลานบาท คิดเปนรอยละ 4 ของรายไดภาคเกษตรทั้งหมด และเปนตลาดแรงงานขนาดใหญมผี เู กี่ยวของทงั้ ดานแรงงานตัดออ ยและแรงงานในโรงงานนํา้ ตาล ในชวงฤดูตัดออยประมาณปลายเดือนพฤศจิกายน ถึงตนเดือนเมษายน จะมีการจางแรงงานไมต่ํากวา 1,000,000 คนท้งั นี้ยงั ไมรวมถึงแรงงานในการบรรทุกและขนสงออยอีกดวย จึงเห็นไดวาการปลูกออยเปนแหลงสรางอาชีพที่สําคัญใหกับประชากรในประเทศไดเปน จํานวนมาก แตทั้งนี้อุตสาหกรรมออยและน้ําตาลทรายก็ยังตองเผชิญกับปญหาที่สําคัญในดานตางๆ ที่เก่ียวของกันหลายประการ เชน ปญหาการขาดแคลนแรงงานตัดออย โดยเฉพาะในเขตภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือและภาคกลาง ปญหาดา นตน ทุนการผลติ สงู เนือ่ งมาจากการนําเครอ่ื งจักรมาใชในกระบวนการตัดออยแทนแรงงานคน รวมถึงการขนสงออยและน้ําตาลทรายที่มีประสิทธิภาพท่ีต่ํา มีการขนสงหลายขั้นตอนทําใหเกิดความลาชาและประสิทธิภาพทางดานการผลิตจากออยมาเปนน้ําตาล

48 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสนิ คา เกษตรทีส่ ําคัญของไทยในตลาดจนี  ทรายอยใู นเกณฑต่ํา ซึ่งเกิดจากการที่ออยมคี ุณภาพตํ่า ปญหาดานการขาดเทคโนโลยีท่ีเหมาะสม ไมวาจะเปน การปลกู การใหปยุ การปรับปรุงพันธุออย การเก็บเกี่ยว เปนตน นอกจากนี้ยังมีปญหาราคาออยทมี่ ีการเคลอื่ นไหวขึ้นลงตามราคานา้ํ ตาลของตลาดโลก ทําใหมีการแปรเปลย่ี นข้ึนลงของราคาออ ยอยา งรวดเร็ว สงผลใหความสามารถในการแขงขันในดานการผลิตและการสงออกนํ้าตาลทรายขาดประสิทธิภาพ ทําใหมีการเสียเปรียบทางดานการคาเม่ือเทียบกับประเทศคูแขงดวยปญหาตางๆ ท่ีกลาวมาแลว ขางตน ทําใหร ะบบอุตสาหกรรมออยและนํ้าตาลทรายของไทยประสบปญหาอยา งตอเนอื่ ง นอกจากออยจะเปนพืชที่มีความสําคัญในการผลิตน้ําตาลแลว ออยยังมีความสําคัญในดานพลังงานดวยเชนกัน กลาวคือ จากวิกฤติการณดานพลังงานโดยเฉพาะอยางย่ิงการปรับตัวสูงขึ้นอยางตอเนื่องของราคานํ้ามันในตลาดโลกในชวง 3–4 ปที่ผานมา และมีผลใหราคาน้ํามันพุงสูงสุดขึ้นไปถึงระดับราคา 111 ดอลลารสหรัฐฯ ตอบาเรล (ราคานํ้ามัน ณ วันที่ 15 มีนาคม 2551 ที่มา: สํานักนโยบายปโตรเลียมและปโตรเคมี, 2551) นับเปนราคาน้ํามันที่สูงที่สุดเปนประวัติการณนับแตโลกมีการคาขายนํ้ามัน ทําใหบรรดาประเทศผูนําเขานํ้ามัน และทั่วโลกตางพากันต่ืนตระหนกและเรงแสวงหาแหลงพลังงานทดแทนจากทรัพยากรธรรมชาติภายในประเทศที่มีอยู เพ่ือทดแทนการพ่ึงพาการนําเขานํ้ามันจากประเทศผูผ ลิต เชน การใชถ า นหิน พลงั งานนวิ เคลียร และแกส ธรรมชาติ เปนตน สําหรับประเทศไทยนั้นไดมีการจัดหาแหลงพลังงานทดแทนจากพืชผลทางการเกษตรเพ่ือใชแกไขปญหาวิกฤติราคานํ้ามันท่ีเพ่ิมสูงข้ึน โดยรัฐบาลไดมีการจัดตั้งคณะกรรมการเอธานอลแหงชาติเพ่ือดูแลและจัดตั้งโรงงานแอลกอฮอลท่ีใชผสมในน้ํามันเบนซินในอัตราสวน 1:10 ซ่ึงสามารถใชไดดีเทียบเทาน้ํามันเบนซิน 95 ท้ังนี้ไดนําเอาพืชผลทางการเกษตร เชน มันสําปะหลัง ออย กากน้ําตาล ขาวขาวโพด มาผลิตเปนเชื้อเพลิงในรูปแอลกอฮอลบริสุทธ์ิ หรือเอทานอล หรืออาจนํามาผสมกับน้ํามันเบนซินเพ่ือใชในรูปของแกสโซฮอล ซึ่งนอกจากจะชวยเสริมสรางความมั่นคงทางดานพลังงานใหกับประเทศแลวยังชวยใหพืชผลทางการเกษตรไดรับราคาท่ีเปนธรรมมากขึ้นอีก เชื้อเพลิงจากเอทานอลยังเปนเช้ือเพลิงท่ีสะอาดและเผาไหมไดสมบูรณซ่ึงจะชวยลดปญหาการเกิดมลพิษในอากาศและเปนผลดีตอสภาวะแวดลอม ดังนั้นจึงเห็นไดวา “ออย” เปนพืชเศรษฐกิจที่นอกจากจะชวยเพิ่มมูลคาการสงออกใหก บั ประเทศไทยแลว ยงั ชวยสรางพลงั งานทดแทนที่สาํ คัญใหแ กป ระเทศไดอีกเชนกัน ตลาดสงออกนํ้าตาลและกากนํ้าตาลของไทยท่ีสําคัญไดแก อินโดนีเซีย ญี่ปุน และเกาหลีใตโดยในป 2544 และป 2548 ประเทศไทยสงออกน้ําตาลและกากนํ้าตาลไปยังสามประเทศดังกลาวมีมูลคามากกวาคร่ึงหน่ึงของมูลคารวมของทั้งหมด โดยเฉพาะประเทศอินโดนีเซียที่ครองอันดับหน่ึงในการเปนตลาดสง ออกนํา้ ตาลและกากน้าํ ตาลของไทยไดม ากท่ีสุดติดตอ กันเปน ระยะเวลานานถึง 5 ปและมีแนวโนมที่จะมีมูลคาท่ีไดจากการสงออกเพิ่มสูงขึ้นเรื่อยๆ แตในป 2549 ไทยสงออกนํ้าตาลและกากน้ําตาลไปยังญปี่ นุ มากที่สุดและสําหรับประเทศท่ีนําเขานํ้าตาลและกากน้ําตาลเพ่ิมขึ้นติดตอกันและเปนท่นี าจบั ตามองนน้ั ไดแ ก จีน เปน ตน (ตารางท่ี 3.22)

บทที่ 3 สถานการณสนิ คาเกษตรทส่ี าํ คญั ของไทย 49ตารางที่ 3.22 ตลาดสง ออกน้าํ ตาลและกากน้ําตาลของไทยอันดับ ประเทศ 2544 2545 2546 2547 มูลคา: ลานบาท 1 อินโดนีเซีย 7,349.40 7,502.90 9,010.70 9,103.20 2 ญ่ปี นุ 6,593.40 2,605.50 3,968.40 4,918.30 2548 2549 3 เกาหลีใต 2,866.00 2,230.80 2,961.90 2,254.10 9,968.60 4,102.10 4 กมั พูชา 1,825.00 2,092.30 961.30 1,487.00 5,434.40 6,177.80 5 มาเลเซีย 3,084.50 2,534.30 3,177.30 3,888.00 2,905.00 1,228.90 6 เวียดนาม 1,287.20 559.80 308.70 382.80 2,578.90 3,334.70 7 จีน 4,363.90 1,159.50 1,189.60 1,613.40 1,503.50 507.90 8 ไตห วัน 834.90 1,272.30 2,198.90 2,846.30 1,501.20 1,336.40 9 บังกลาเทศ 327.10 270.00 1,331.30 2,260.10 1,480.10 2,797.00 10 ฟล ปิ ปน ส 118.30 483.80 722.90 441.70 1,406.90 1,457.70 อ่ืนๆ 4,627.20 11,332.90 14,532.40 4,924.80 730.60 1,670.10 มูลคา รวม 33,276.90 32,044.20 40,363.50 34,119.80 540.40 893.20 2,867.20 5,863.20ท่มี า: กระทรวงพานิชย, 2549. 30,916.70 29,369.00 3.3.1 สถานการณอ อ ยและนํ้าตาลของโลก 3.3.1.1 สถานการณอ อยของโลก พื้นท่ีเพาะปลูกออยรวมทั้งหมดของโลกต้ังแตป พ.ศ. 2547-2549 น้ันมีแนวโนมการขยายตัวของพื้นที่ในลักษณะรูปตัววี (V) กลาวคือ ในป พ.ศ. 2547-2548 พ้ืนที่เพาะปลูกมีแนวโนมการขยายตัวลดลงแตในป พ.ศ. 2548-2549 กลับมีแนวโนมการขยายตัวที่เพิ่มข้ึนเนื่องจากราคาน้ําตาลในตลาดโลกเพ่ิมสูงข้ึนสงผลใหเกษตรกรเพ่ิมพ้ืนที่ปลูกข้ึนเล็กนอย ประกอบกับในปน้ันมีฝนตกอยางตอเนื่องทําใหออยมีการเจริญเติบโตอยางเต็มที่ จะใหเห็นวาในป 2548 พ้ืนท่ีท่ีใชเพาะปลูกและผลผลิตที่ไดลดลงเปนจํานวนมาก ท้ังนี้เนื่องมาจากตนทุนการผลิตของเกษตรกรปรับเพ่ิมสูงข้ึน เชน ตนทุนคาปุย ยาปราบศัตรูพืช และคาขนสงออย อีกทั้งในปนั้นเกิดฝนแลงจึงทําใหเกษตรกรลดการขยายพื้นท่ีเพาะปลูกไดนอยลง ผลผลิตในปนั้นก็ลดลงตามมา ประเทศที่มีลักษณะการขยายตัวของพื้นท่ีตามการเพาะปลูกของโลกไดแก อินเดีย เม็กซิโก เปนตน สําหรับประเทศท่ีมีการเพิ่มข้ึนท้ังพื้นท่ีเพาะปลูกและผลผลิต ไดแกบราซิลและอินโดนีเซีย โดยเฉพาะประเทศบราซิลท่ีมีพ้ืนที่เพาะปลูกออยมากเปนอันดับ 1 ของโลก จึงทําใหผลผลิตออยที่ไดตอไรมีแนวโนมเพิ่มสูงขึ้นอยางตอเน่ือง ทั้งนี้เพราะประเทศบราซิลตองการนําออยไปใชในอตุ สาหกรรมการผลิตเอทานอลเปนจํานวนมากเพ่ือใชเปนพลังงานทดแทนน้ํามันเชื้อเพลิงจึงทําใหมีแนวโนมการใชพ้ืนที่เพาะปลูกเพิ่มสูงขึ้นติดตอกันทุกป สําหรับประเทศไทยนั้นพื้นท่ี

50 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสนิ คาเกษตรทีส่ ําคัญของไทยในตลาดจีน เพาะปลูกมีแนวโนมลดลงในชวงเวลาดังกลาวซึ่งเปนผลมาจากสภาพแวดลอมที่ไมเอ้ืออํานวยเน่ืองจากในป 2548 ประเทศไทยตองประสบกับภาวะฝนแลง สําหรับประเทศจีนเน้ือท่ีเพาะปลูกใน 3 ปท่ีผานมาอาจไมม ีการเปล่ียนแปลงมากนัก รวมทง้ั ผลผลิตออ ยท่ีไดก ็มีแนวโนม คงทีเ่ ชน กนั (ตารางท่ี 3.23)ตารางท่ี 3.23 เนอื้ ท่เี ก็บเกย่ี วออ ยโรงงาน ผลผลิต และผลผลติ ตอ ไร ของประเทศผผู ลติ ที่สําคัญ ป พ.ศ.2547-2549ประเทศ เน้ือทเี่ ก็บเก่ยี ว (1,000 ไร) ผลผลิต (1,000 ตนั ) ผลผลิตตอ ไร (กก.) 2547 2548 2549 2547 2548 2549 2547 2548 2549รวมทั้งโลก 124,556 121,168 125,973 1,309,490 1,244,621 1,339,329 10,513 10,272 10,632บราซิล 35,198 36,199 38,456 415,206 422,926 455,291 11,796 11,683 11,839อินเดีย 25,000 22,500 26,250 237,300 232,300 281,170 9,492 10,324 10,711จนี 8,701 8,550 8,550 90,978 87,768 87,768 10,456 10,265 10,265เมก็ ซโิ ก 4,000 3,994 4,177 48,373 45,195 50,597 12,093 11,316 12,113ไทย 7,012 6,670 6,033 64,996 49,586 47,658 9,269 7,434 7,899ปากสี ถาน 6,716 6,040 5,671 53,419 47,244 44,666 7,954 7,822 7,876โคลัมเบยี 2,678 2,661 2,661 39,205 39,849 39,849 14,640 14,975 14,975ออสเตรเลีย 2,798 2,712 2,594 36,993 37,822 38,169 13,221 13,946 14,714อินโดนเี ซยี 2,156 2,250 2,313 26,750 29,300 30,150 12,407 13,022 13,035สหรัฐอเมรกิ า 2,373 2,334 2,272 26,320 25,308 26,835 11,091 10,843 11,811อื่น ๆ 27,924 27,258 26,996 269,950 227,323 237,176 9,667 8,340 8,786ที่มา: องคการอาหารและเกษตรแหง สหประชาชาติ, 2550. 3.3.1.2 สถานการณน าํ้ ตาลของโลก ก. การผลติ การผลิตนํ้าตาลท่ัวโลกในแตละปจะอยูที่ประมาณ 150 ลานตันโดยในชวง 5 ปท่ีผานมา (ปการผลิต 2545/46-2549/50) มีแนวโนมเพ่ิมข้ึนในอัตรารอยละ 2.8 ตอป เนื่องจากประเทศผูผลิตนํ้าตาลที่สําคัญ เชน บราซิลและจีนไดขยายการผลิตอยางตอเน่ือง ถึงแมผลผลิตออยท่ัวโลกจะมีมากขึ้นแตก็จะนําไปทําเรื่องพลังงานมากขึ้นตามไปดวย ในขณะที่ประเทศที่ผลิตนํ้าตาลไมแนนอนอยางอินเดียก็อาจจะลดการเพาะปลูกออยลง เนื่องจากกอนหนานี้ราคานํ้าตาลในตลาดโลกตกตํ่าลงทําใหรัฐบาลอินเดียตองออกมาชวยเหลือโดยการอุดหนุนคาขนสงสําหรับการสงออกช่ัวคราว และตอนนี้ก็เลิกอุดหนุนไปแลว ทําใหอินเดียหันไปปลูกขาวสาลีเพราะมีราคาดีกวาปลูกออย นอกจากนี้ยังเปนท่ีคาดการณไดยาก กรณีบราซิลจะนําออยไปทําเอทานอลหรือทําน้ําตาลมากกวากัน เพราะบราซิลเปนประเทศผูผลิตนํ้าตาลสงออกมากเปนอันดับ 1 ของโลก (หนังสือพิมพฐานเศรษฐกิจ, 2551) สําหรับ

บทที่ 3 สถานการณส ินคาเกษตรท่ีสําคญั ของไทย 51ประเทศไทยและอินเดียสภาวะการผลิตเริ่มเขาสูภาวะปกติหลังจากท่ีประสบกับภาวะความแหงแลง(ชวงกอนป 2545) ประกอบกับราคานํ้าตาลในตลาดโลกท่ีเพิ่มสูงข้ึนในชวง 1-2 ปที่ผานมา ทําใหประเทศผูผลิตรายอื่นขยายการผลิตเชนกัน แตในชวง 2-3 ปที่ผานมาปริมาณน้ําตาลขาดแคลนเน่อื งมาจากผลิตนอยกวาการบริโภค โดยเฉพาะในตลาดภูมิภาคเอเชียน้ําตาลจะขาดแคลนตลอดเปนผลมาจากการที่ประชากรมีจํานวนมากขึ้น ซึ่งตัวเลขการบริโภคอยูที่ 62 ลานตันมากกวากําลังการผลิตในภมู ภิ าคท่ีมีเพียง 46 ลา นตนั ทาํ ใหตองมีการนําเขาจากภูมิภาคอืน่ ถึง 15 ลานตนั (หนังสอื พิมพโพสทูเดย,2550) ข. การบริโภค การบริโภคน้ําตาลของโลกชวงปการผลิต 2545/46-2549/50 มีแนวโนมเพิ่มข้ึนอยางตอเน่ืองในอัตรารอยละ 2.2 ตอป เนื่องจากการเพ่ิมข้ึนของการบริโภคในกลุมประเทศตะวันออกไกล เชน จีนอินโดนีเซีย เวียดนาม ซ่ึงมีอัตราการเพ่ิมของการบริโภคน้ําตาลอยูในระดับรอยละ 3.5-4.2 ตอปการบริโภคนํ้าตาลของโลกในปการผลิต 2549/50 เทากับ 155.0 ลานตัน เพิ่มข้ึนจากปการผลิต 2548/49ซึ่งมีปริมาณ 150.9 ลานตันนํ้าตาลดิบ คิดเปนรอยละ 2.7 โดยในกลุมประเทศตะวันออกไกลและโอเชียเนียมีการบริโภคน้ําตาลเพ่ิมขึ้นประมาณ 32.3 ลานตัน หรือคิดเปนรอยละ 6.4 เม่ือเทียบกับปท่ีผานมา (ตารางท่ี 3.24) ค. การสง ออก ปริมาณสงออกนํ้าตาลของโลกในปการผลิต 2545/46–2549/50 มีแนวโนมเพ่ิมข้ึนเฉลี่ยรอยละ1.8 ตอป เน่ืองจากในชวง 1–2 ปท่ีผานมาประเทศผูสงออกสําคัญ คือ บราซิลมีการใชออยในการผลิตเอทานอลในสัดสวนท่ีเพ่ิมขึ้นทําใหการสงออกน้ําตาลเพ่ิมข้ึนไมมากนัก สวนออสเตรเลียและไทยประสบกับปญหาความแหงแลงทําใหความสามารถในการผลิตนํ้าตาลผลิตไดลดลง ในขณะท่ีสหภาพยโุ รปผลผลิตนํา้ ตาลกล็ ดลงตามโครงการปฏิรูปการผลติ นํ้าตาล สําหรบั ปรมิ าณสงออกน้ําตาลของโลกปการผลิต 2549/50 มีปริมาณทั้งสิ้น 46.1 ลานตัน นํ้าตาลทรายดิบลดลงจากปริมาณ 48.1 ลานตัน น้ําตาลทรายดิบของป 2549 หรือลดลงคิดเปนรอ ยละ 4.6 เนือ่ งจากสหภาพยโุ รปสงออกลดลง 7.0 ลานตันเหลือ1.5 ลานตนั (ตารางที่ 3.24) สําหรับประเทศผูผลิตและสงออกน้ําตาลอันดับหน่ึงของโลกอยางบราซิล ในแตละปสามารถผลิตน้ําตาลโดยเฉลี่ยประมาณ 28 ลานตันตอป มีการบริโภคภายในประเทศ 10 ลานตัน ที่เหลือสงออกขายไปยังนอกประเทศเกือบทั้งหมด ประเทศออสเตรเลียซึ่งเปนประเทศที่สงออกน้ําตาลมากเปนอันดับสองก็สงออกไดปละ 4.5 ลานตัน สวนประเทศไทยสามารถสงออกไดปละ 3.5 ลานตัน ในขณะท่ีประเทศที่เปนผูนําเขาน้ําตาลท่ีสําคัญของโลก ไดแก อินเดีย จีน สหรัฐอเมริกา และรัสเซีย นอกจากน้ีประเทศไทยมีการบริโภคนํ้าตาลท้ังทางตรงและทางออมผานอุตสาหกรรมอาหารเฉล่ีย 33 กิโลกรัมตอคน สวนประเทศเกาหลี ญ่ีปุน อินเดีย จีน และบราซิล บริโภคน้ําตาลเฉล่ีย 24, 20, 18, 10, 60 กิโลกรัม

52 การศกึ ษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขันของสนิ คาเกษตรทสี่ ําคัญของไทยในตลาดจีน ตอคนตามลําดับ นับวาประชากรในเอเชียยังบริโภคนํ้าตาลคอนขางนอย และประเทศไทยเปนประเทศเดียวท่ีมนี ้ําตาลเหลือจากการบรโิ ภคและสามารถสง ออกไดมากท่สี ุด ง. สตอ็ กนํ้าตาล ในชวง 5 ป (ปก ารผลติ 2545/46–2549/50) มีแนวโนมลดลงเฉลี่ยตอปรอยละ 0.8 ตอป สาเหตุที่ลดลงเน่ืองมาจากพืชพลังงานถูกดึงไปใชดานน้ํามันมากขึ้น จึงสงผลใหปริมาณน้ําตาลในสตอกโลกลดลง และปริมาณการผลิตน้ําตาลของโลกผลิตนอยกวาการบริโภคติดตอกันเปนระยะเวลา 3 ป ทําใหสต็อกนํ้าตาลลดลงในชวงดังกลาว แตในปการผลิต 2549/50 ผลผลิตนํ้าตาลของโลกเพิ่มข้ึนมากกวาทุกปท่ีผานมา ทําใหน้ําตาลสวนเกินจากการบริโภคเพ่ิมข้ึนเปน 11 ลานตันน้ําตาลทรายดิบ และสต็อกนํ้าตาลเพิ่มข้ึนเปน 67.8 ลานตันนํ้าตาลทรายดิบ เพ่ิมจากปการผลิต 2548/49 ที่มีปริมาณ 56.8 ลานตัน(นา้ํ ตาลทรายดิบ) หรือรอยละ 19.4 (ตารางท่ี 3.24) จ. ราคานํา้ ตาล จากวิกฤตทางดา นพลงั งานในสภาวะปจจุบันทาํ ใหเกิดการเก็งกําไรในตลาดน้ําตาลเชนเดียวกับทางดานตลาดน้ํามัน ซ่ึงมาจากการท่ีออยเปนพืชท่ีสามารถนํามาใชเปนพลังงานทดแทนน้ํามันได จึงทําใหราคานํ้าตาลในชวง 2-3 ปท่ีผานมานี้มีความผันผวนมากข้ึน ราคานํ้าตาลในตลาดโลกในชวง 5 ปท่ีผานมา (ปการผลิต 2545/46-2549/50) มีแนวโนมเพิ่มขึ้นอัตราเฉล่ียตอปรอยละ 15.6 เน่ืองจากปริมาณการบริโภคมากกวาผลผลิตนํ้าตาลเปนระยะเวลา 3 ปการผลิต (2546/47–2548/49) สงผลใหราคานํ้าตาลทรายดิบตลาดนิวยอรคปรับตัวเพิ่มข้ึนจาก 8.00 เซ็นตตอปอนด (7.29 บาท/กก.) ในปการผลิต 2545/46ปรับเปน 15.78 เซ็นตตอปอนด (13.14 บาท/กก.) ในปการผลิต 2548/49 ราคานํ้าตาลปรับขึ้นสูงสุดในรอบ 5 ปและลดลงมาเหลือ 11.67 เซ็นตตอปอนด (8.86 บาท/กก.) ในปการผลิต 2549/50 สาเหตุที่ราคาน้ําตาลในตลาดโลกปรับลดลงมานั้นเน่ืองจากผลผลิตนํ้าตาลกลับมามากกวาปริมาณการบริโภคอีกคร้ังหน่งึ (ตารางที่ 3.25) โดยในชวงตนป 2550 ราคาน้ําตาลในตลาดโลกมีแนวโนมลดลงอยางตอเนื่อง เห็นไดจากราคาน้ําตาลทรายดิบที่ตลาดนิวยอรก ในชวง 5 เดือนแรกของปนี้ มีราคาเฉล่ียอยูที่ 11.31 เซนตตอปอนดลดลงรอยละ 37.5 จากราคา 18.09 เซนตตอปอนด ในชวงเดียวกันของปที่ผานมา โดยเปนผลมาจากปริมาณนํ้าตาลในตลาดโลกเพิ่มขึ้น เน่ืองจากการขยายพ้ืนท่ีการเพาะปลูกออยของประเทศผูผลิตนํ้าตาลท่ีสําคัญหลายประเทศ ประกอบกับการมีสภาพภูมิอากาศท่ีเอ้ืออํานวยตอการเพาะปลูก ทําใหมีผลผลิตออ ยเขา สโู รงงานผลิตนา้ํ ตาลเพมิ่ ขน้ึ สงผลใหอ ุปทานนา้ํ ตาลในตลาดโลกมปี ริมาณเพ่มิ ข้นึ มากกวา ความตองการที่เพิ่มข้ึน จึงกดดันใหราคานํ้าตาลในตลาดโลกปรับตัวลดลง โดยราคาเฉลี่ยในป 2550 อยูที่ระดบั ราคา 11-12 เซนตต อปอนด (ฝายวจิ ัยธนาคารนครหลวงไทย, 2550)

บทท่ี 3 สถานการณสินคาเกษตรท่สี ําคัญของไทย 53ตารางท่ี 3.24 การผลิต การบริโภค การสง ออก และสต็อกนํา้ ตาลของโลก ปการผลติ 2545/46-2550/51ปการผลิต 2545/46 2546/47 2547/48 2548/49 2549/50 2550/51ผลผลติ (ลา นตัน) 148.5 142.3 140.8 150.2 166.0 170.3การบริโภค (ลา นตัน) 141.3 146.7 147.0 150.9 155.0 159.2การสงออก (ลา นตนั ) 43.7 45.0 48.1 48.1 46.1 49.8สตอ็ ก (ลานตัน) 66.5 63.7 57.6 56.8 67.8 74.7ที่มา: International Sugar Organization Quarterly Market Outlook November, 2007.ตารางท่ี 3.25 ราคานํ้าตาลทรายดิบตลาดนวิ ยอรค ปการผลติ 2545/46-2550/51ปก ารผลิต 2545/46 2546/47 2547/48 2548/49 2549/50 11.70ราคาเซน็ ต/ปอนด 8.00 7.90 10.50 15.80 8.86ราคาบาท/กิโลกรัม 7.29 6.98 9.59 13.14ทมี่ า: New York Board of Trade, 2007. 3.3.2 การผลติ และตลาดออยและนาํ้ ตาลของไทย 3.3.2.1 พนื้ ทีเ่ พาะปลูกและผลผลิตออยของไทย พื้นท่ีเพาะปลูกออ ยในชว งหนึ่งทศวรรษท่ีผานมามีแนวโนมเปลี่ยนแปลงแตกตางกันออกไปในแตละป โดยในชวงกอนป 2545 พ้ืนที่เพาะปลูกออยมีแนวโนมลดลงแตผลผลิตท่ีไดและราคาออยที่เกษตรกรขายไดกลับมีแนวโนมเพิ่มสูงขึ้น จึงสงผลใหในป พ.ศ. 2545-2546 เน้ือที่เพาะปลูกออยขยายตัวเพ่ิมมากข้ึนและผลผลิตท่ีไดก็สูงข้ึนอีกเชนกัน ทําใหราคาออยในปน้ันมีราคาตกตํ่าลงจากราคาตันละ 469 บาท ลดลงมาเหลือเพียงตันละ 368 บาท (ราคาของป 2547) เกษตรกรจํานวนมากจึงหันไปปลูกพืชชนิดอื่นที่ใหผลตอบแทนในราคาที่สูงกวาแทน เชน การหันไปปลูกมันสําปะหลัง และปาลมนํ้ามันเพ่ือทดแทนมากขึ้น ทําใหในป พ.ศ. 2547-2549 พื้นที่เพาะปลูกออยมีแนวโนมลดลงและผลผลิตท่ีไดก ็ลดลงเชนกัน ซง่ึ สาเหตุดงั กลาวทําใหเกิดการขาดแคลนนํ้าตาลจนทําใหราคานํ้าตาลสูงมาก ดังนั้นเพื่อแกไขปญหาดังกลาวที่เกิดข้ึน รัฐบาลจึงกระตุนใหเพ่ิมการปลูกออยเพื่อดึงราคาออยท่ีเกษตรกรขายไดใหสูงขึ้นและจูงใจใหเกษตรกรหันมาปลูกออยตามเดิมอีกคร้ัง จึงเห็นไดวาราคาออยเพ่ิมสูงขึ้นจากป2547 ทร่ี ะดับราคาตันละ 368 บาท เพ่มิ ขึน้ มาเปน ราคาตันละ 688 บาทของป 2549 ซง่ึ เปนราคาที่สูงท่ีสุดในรอบหนึ่งทศวรรษท่ีผานมา อีกท้ังปจจัยสําคัญอีกประการหนึ่งท่ีทําใหราคาออยเพิ่มสูงขึ้นก็คือราคานาํ้ มันในตลาดโลกทปี่ รบั ตัวสงู ขน้ึ อยูตลอดเวลา จงึ มกี ารนาํ เอาผลผลิตที่ไดจ ากออย เชน กากน้ําตาล ไปผลติ เปนเอทานอลเพ่ือใหเ ปนพลงั งานทดแทนในการผลิตน้ํามันแกสโซฮอล จึงสงผลใหราคาออย พื้นที่เพาะปลกู และผลผลติ โดยรวมทไ่ี ดมีแนวโนมขยายตัวสงู ขน้ึ ตามมาในป 2550 ดว ยเชนกนั ผลผลิตออยโดยรวมท้ังประเทศมีแนวโนมเปลี่ยนแปลงเพ่ิมข้ึนเชนเดียวกับพื้นท่ีเพาะปลูกผลผลิตโดยรวมทั้งประเทศ โดยไดเพิ่มจาก 43 ลานตันในป 2541 มาเปน 59 ลานตันในป 2550 หรือ

54 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขันของสินคา เกษตรท่สี ําคญั ของไทยในตลาดจีน เพิ่มขึ้นประมาณ 16 ลานตันในชวงทศวรรษท่ีผานมา อยางไรก็ตามแมวาแนวโนมในระยะยาวน้ันผลผลิตออยโดยรวมจะเพ่ิมสูงข้ึนแตก็มีการเปลี่ยนแปลงบางในบางปและมีการเปลี่ยนแปลงมากกวาพ้ืนที่เพาะปลูกดวยเชนกัน ซ่ึงอาจเปนผลกระทบจากปจจัยทางธรรมชาติท่ีเกษตรกรไมสามารถควบคุมได เนื่องจากในบางปตองประสบกับภาวะฝนแลงตลอดทั้งป เชน ในป 2546 ซึ่งเปนปที่ไดผลผลิตเปนจํานวนมากที่สุดประมาณ 74 ลานตัน แตในปถัดมาผลผลิตลดลงเหลือประมาณ 64 ลานตัน ทั้งนี้เปนเพราะในปน้ันตองประสบกบั ภาวะฝนแลงที่เกิดขึน้ (ตารางที่ 3.26)ตารางท่ี 3.26 ออยโรงงาน: เนอื้ ท่ี ผลผลิต ผลผลติ ตอ ไร ราคา และมลู คาของผลผลติ ตามราคาท่ี เกษตรกรขายได ป พ.ศ. 2541-2550ป เนอื้ ที่เพาะปลูก ผลผลติ ผลผลิตตอไร ราคาท่เี กษตรกร มูลคาของผลผลิต (1,000 ไร) (1,000 ตนั ) (กก.) ขายได (บาท/ตัน) (ลานบาท)2541 5,897 43,465 7,370 506 21,9932542 5,735 50,332 8,777 496 24,9642543 5,710 54,052 9,466 445 24,0532544 5,481 49,563 9,042 514 25,4752545 6,320 60,013 9,496 435 26,1062546 7,121 74,259 10,429 469 34,8272547 7,012 64,996 9,269 368 23,9182548 6,670 49,586 7,434 520 25,7852549 6,033 47,658 7,899 688 32,7892550 6,207 59,647 9,610 684 40,799ท่ีมา: องคก ารอาหารและการเกษตรแหง สหประชาชาติ, 2550. 3.3.2.2 แนวโนม การเปล่ียนแปลงพืน้ ท่ีเพาะปลูกและผลผลิตออ ยในภาคตา งๆ การปลูกออยมีอยูท่ัวทุกภาคยกเวนภาคใต ทั้งนี้เพราะสภาพอากาศภาคใตไมเหมาะแกการปลูกออย กลาวคือภาคใตมีฝนตกชุกตลอดท้ังป อีกทั้งยังมีอากาศรอน ซ่ึงสภาพดังกลาวทําใหออยไมหวานตามที่ตองการ นอกจากน้ีภาคใตยังมีพืชอ่ืนที่ใหผลตอบแทนที่ดีกวา เชน ยางพารา และกาแฟ เปนตนจากสาเหตุดังกลาวจึงทําใหภาคใตไมเปนท่ีนิยมในการเพาะปลูกออย สําหรับภาคที่มีการเพ่ิมข้ึนของพื้นที่เพาะปลูกออยโดยรวมท้ังประเทศเปนการเพ่ิมขึ้นในพ้ืนที่ภาคกลาง รองลงมาคือภาคตะวันออกเฉียงเหนอื และภาคเหนือ โดยในป 2550 ภาคกลางมีพ้ืนที่ขยายการเพาะปลูกออยและไดผลผลิตมากกวาในทุกๆ ภาคซึ่งคิดเปนรอยละ 37 ของทั้งประเทศ รองลงมาไดแกภาคตะวันออกเฉียงเหนือคิดเปน

บทที่ 3 สถานการณสนิ คา เกษตรท่ีสําคัญของไทย 55รอยละ 35 ซ่ึงทั้งสองภาคดังกลาวมีการเปล่ียนแปลงที่ไมคอยแตกตางกันมากนักเมื่อเทียบกับภาคเหนือซึ่งคิดเปนรอยละ 28 ของผลผลิตโดยรวมทั้งประเทศ ทางดานแนวโนมการเปลี่ยนแปลงปริมาณผลผลิตออยในแตละภาคนั้นจะมีลักษณะคลายกับการเปล่ียนแปลงพ้ืนที่เพาะปลูก กลาวคือ ผลผลิตออยมีแนวโนมเพ่ิมมากข้ึนในภาคกลางและภาคตะวันออกเฉียงเหนือซ่ึงเปนผลมาจากการขยายตัวเพ่ิมข้ึนของพื้นท่ีเพาะปลูก จึงทําใหพื้นท่ีเพาะปลูกและผลผลิตในแตละภาคมีความสอดคลองกันมากยิ่งข้ึน (ตารางท่ี3.27)ตารางที่ 3.27 เนือ้ ทเ่ี พาะปลกู ออ ย ผลผลิต และผลผลติ ตอไร เปน รายภาค ป พ.ศ. 2548-2550ภาค เน้อื ทเ่ี พาะปลูก (ลานไร) ผลผลิต (ลา นตัน) ผลผลิตตอ ไร (ตัน) 2548 2549 2550 2548 2549 2550 2548 2549 2550เหนอื 1.81 1.69 1.73 13.47 13.67 16.46 7.45 8.09 9.52ตะวันออกเฉยี งเหนอื 2.49 2.08 2.19 18.78 15.67 21.20 7.54 7.53 9.68กลาง 2.37 2.26 2.29 17.34 18.32 21.99 7.31 8.10 9.61รวมทั้งประเทศ 6.67 6.03 6.21 49.59 47.66 59.65 7.43 7.90 9.61ท่ีมา: องคการอาหารและการเกษตรแหง สหประชาชาต,ิ 2550. 3.3.2.3 การผลติ และตลาดน้าํ ตาลของไทย ออยเปนพืชเศรษฐกิจสําคัญชนิดหนึ่งของประเทศไทย ผลผลิตออยที่ผลิตไดในประเทศแตละปมีประมาณ 60 ลานตัน สวนใหญถูกใชในการผลิตน้ําตาลทรายเพ่ือใชบริโภคภายในประเทศ อีกทั้งสงออกขายไปยังตลาดโลกไดเชนกัน อุตสาหกรรมออยและน้ําตาลทรายจึงเปนอุตสาหกรรมที่มีความสําคัญตอระบบเศรษฐกิจของประเทศไทยโดยรวม เนื่องจากเปนอุตสาหกรรมท่ีมีความเกี่ยวของกับเกษตรกรชาวไรออยกวา 130,000 ครัวเรือน โรงงานน้ําตาล และอุตสาหกรรมตอเน่ืองอีกหลายประเภท รวมทั้งภาคการขนสง และผบู ริโภคนาํ้ ตาลในประเทศดว ยเชนกนั อุตสาหกรรมออยและน้ําตาลจึงถือเปนอุตสาหกรรมที่มีความสําคัญเปนลําดับตนๆ ของประเทศไทย ซงึ่ ถือไดวาเปน อุตสาหกรรมท่ีเกย่ี วเน่ืองกบั การเมอื งของประเทศอยางมีนัยสาํ คัญเพราะในแตละปรัฐบาลจะตองจัดสรรเงินเขามาบริหารจัดการราคาออยและนํ้าตาลทรายถึงปละ 250 ลานบาทและการที่จะประเมินวาในแตละปทิศทางของอุตสาหกรรมออยและนํ้าตาลในประเทศจะเปนไปในทิศทางใดนนั้ เราจะตอ งประเมนิ จากสถานการณของตลาดโลกเปนหลักเพื่อใชเปนขอมูลอางอิงของภาคสว นราชการตา งๆ

56 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขง ขันของสินคาเกษตรท่สี ําคัญของไทยในตลาดจีน  ก. การผลติ น้ําตาลที่ผลิตไดแตละปจะเปล่ียนแปลงไปตามผลผลิตออยท่ีได ในชวงปการผลิต 2545/46–2549/50 ผลผลิตนํ้าตาลอยูในระดับ 4.8–7.3 ลานตัน มีอัตราลดลงเฉล่ียตอปรอยละ 5.3อยางไรก็ตามอัตราการลดลงของผลผลิตน้ําตาลจะลดลงนอยกวาอัตราการลดลงของผลผลิตออย ซึ่งแสดงใหเห็นถึงประสิทธิภาพการผลิตน้ําตาลท่ีเพ่ิมสูงขึ้น ในปการผลิต 2549/50 ผลผลิตนํ้าตาลเพ่ิมขึ้นเปน 6.7 ลานตันเม่ือเทยี บกบั ปริมาณผลผลติ 4.8 ลานตนั ของปการผลิต 2548/49 เพิม่ ขน้ึ รอยละ 39.6 (ตารางท่ี 3.28) ข. การใชในประเทศ ปริมาณออยท่ีผลิตไดในชวงปการผลิต 2545/46–2549/50 ใชในการผลิตน้ําตาลบริโภคภายในประเทศรอยละ 33.8 ผลิตนํ้าตาลเพื่อสงออกรอยละ 66.1 และผลิตเอทานอลเพียงเล็กนอยประมาณรอยละ 0.1 การบริโภคนํ้าตาลภายในประเทศป พ.ศ. 2545–2550 มีแนวโนมเพ่ิมข้ึนเฉลี่ยรอยละ 2.0 ตอป ตามการขยายตัวของเศรษฐกิจของป 2550 ปริมาณนํ้าตาลที่ใชบริโภคในประเทศลดลงจากปท่ีผานมาเหลือ 2.0 ลานตัน เนื่องมาจากการบริโภคโดยตรงของประชาชนและการบริโภคในภาคอุตสาหกรรมที่ใชนํ้าตาลเปนวัตถุดิบลดลง ซึ่งเปนผลสืบเน่ืองมาจากความไมม่ันใจตอภาวะเศรษฐกิจและผลตอเนอ่ื งจากราคานาํ้ ตาลท่มี รี าคาสงู ขน้ึ จากการปรบั ราคาในป 2549 (ตารางที่ 3.29) ค. การสงออก การสงออกนาํ้ ตาลของไทยชวงป พ.ศ. 2546-2550 มแี นวโนมลดลงในอัตราเฉลี่ยรอยละ 8.6 ตอป เนื่องจากการลดลงของผลผลิตนํ้าตาล ปริมาณการสงออกอยูในระดับ 2.2-5.1 ลานตัน มูลคาการสงออกประมาณ 38,000-43,000 ลานบาท ป 2550 ประมาณการสงออกนํ้าตาลได 4.6 ลานตัน มูลคาประมาณ 43,000 ลานบาท เพิ่มขึ้นจากป 2549 ท่ีสงออกประมาณ 2.2 ลานตัน มูลคา 27,664 ลานบาทคดิ เปนรอยละ 109.1 และรอยละ 66.3 ตามลําดบั (ตารางที่ 3.29)ตารางท่ี 3.28 ผลผลิตน้าํ ตาลและราคาออ ยทเี่ กษตรกรขายไดหนาโรงงานปการผลติ 2545/46 2546/47 2547/48 2548/49 2549/50 2550/51 6.7 7.0ผลผลิตนํ้าตาล (ลานตัน) 7.3 7.0 5.2 4.7 783 801ราคาออ ย (บาท/ตนั ) 568 568 658 929ที่มา: สํานักงานคณะกรรมการออ ยและนํ้าตาลทราย, 2550. และธนาคารเพ่อื การสง ออกและนาํ เขาแหง ประเทศไทย, 2551ตารางที่ 3.29 ปรมิ าณการใชน้ําตาลภายในประเทศและสง ออกนํ้าตาลป พ.ศ. 2546-2550ป 2546 2547 2548 2549 2550 2.0ใชในประเทศ (ลานตัน) 1.9 1.9 2.0 2.1 4.7การสงออก (ลานตัน) 5.1 4.6 3.0 2.2ท่ีมา: การใชในประเทศ จากสํานักงานคณะกรรมการออ ยและนาํ้ ตาล, 2550. และปรมิ าณการสง ออก จากกรมศุลกากร, 2550.

บทที่ 3 สถานการณสินคา เกษตรที่สําคญั ของไทย 57 ง. ตลาดและราคา ราคาออยในปจจุบันยังไมมีเสถียรภาพและมีเกณฑอยูในระดับต่ํา ซึ่งมีสาเหตุมาจากการใชประโยชนจากออยยังไมมีประสิทธิภาพเทาที่ควร อันเนื่องจากขาดการสงเสริมสนับสนุนการนําออยไปใชในอุตสาหกรรมตอเน่ืองเพื่อเพ่ิมมูลคาและสรางรายไดเพิ่ม โดยเฉพาะนโยบายของรัฐบาลในการสงเสริมการนําออยไปผลิตเอทานอลเปนเช้ือเพลิงยังไมมีความชัดเจนและไมเปนรูปธรรมท่ีแนนอนจึงสงผลใหผูประกอบการไมมั่นใจในนโยบายของรัฐ ทําใหการใชเอทานอลไมแพรหลาย นอกจากน้ียังขาดปจจัยสนับสนุนในการสงออกรวมทั้งราคานํ้าตาลทรายภายในประเทศอยูในระดับตํ่า เม่ือเปรียบเทียบกับประเทศผูผลิตน้ําตาลทรายและประเทศเพื่อนบาน เนื่องจากถูกควบคุมราคาโดยกระทรวงพาณิชย มิไดเปนไปตามกลไกตลาด การกําหนดราคาออยมิไดคํานึงถึงตนทุนการผลิตแตขน้ึ อยกู ับรายไดข องระบบอุตสาหกรรมออยและน้าํ ตาลทไี่ ดรบั (สาํ นกั งานเศรษฐกิจการเกษตร, 2549) ลกั ษณะโครงสรา งทวั่ ไปของตลาดนาํ้ ตาลทราย การคานํ้าตาลระหวางประเทศนั้นเปนผลมาจากขอตกลงทางการตลาด ซ่ึงขอตกลงแตละฉบับจะมีลักษณะและการดําเนินการที่แตกตางกัน ในปจจุบันการคาน้ําตาลในตลาดโลกจะทํากันภายใตเงอ่ื นไขระหวา งผซู อื้ และผูข าย โดยแบง ตลาดออกเปน 2 ลกั ษณะดงั นี้ 1. ตลาดภายใตขอ ตกลงพิเศษ การซ้ือขายนํ้าตาลภายใตขอตกลงพิเศษเปนการซื้อขายระหวางรัฐบาลตอรัฐบาล ซึ่งมีรูปแบบเปนการใหความชวยเหลือซ่ึงกันและกัน โดยมีวัตถประสงคเพ่ือควบคุมสถานการณทางดานการตลาดใหเปนไปตามนโยบายการคาของรัฐบาลประเทศตางๆ 2. ตลาดเสรี การซื้อขายนํ้าตาลในตลาดเสรีจะมีลักษณะการซ้ือขายเปนไปตามกลไกของตลาด โดยในปจจุบันตลาดซ้ือขายน้ําตาลสวนใหญจะเปนไปภายใตเง่ือนไขของตลาดเสรีรวมทั้งการสงออกน้ําตาลของประเทศไทยนั้น จะเปนการคาภายใตเง่ือนไขของตลาดเสรีเกือบทั้งหมด ยกเวนปริมาณที่ไดรับอนญุ าตใหน ําเขาของประเทศสหรฐั อเมรกิ า (โควตานาํ เขา) การกาํ หนดราคาสงออกนา้ํ ตาลทรายไปตางประเทศในปจจุบันนิยมทํากนั 2 วิธี คือ 1. การกําหนดราคาแบบตายตัว (Fixed Price) เปนการกําหนดราคาโดยที่ผูซื้อและผูขายจะทําการพิจารณาราคาในตลาดแลวจึงทําการเจรจาตอรอง ซึ่งจะกําหนดราคาเพียงราคาเดียวในสัญญาแตละฉบับท่ีทําการซ้ือขายกัน ถึงแมวาราคาในตลาดโลกจะเปล่ียนแปลงไปแตราคาที่ไดทําการตกลงซ้ือขายกันแลวน้ันก็จะไมมีการเปลี่ยนแปลงตลอดอายุของสัญญา การกําหนดราคาแบบนี้มีขอเสียคือ การเส่ียงตอการไมปฏิบัติตามสัญญา ถาหากราคานํ้าตาลในตลาดโลกเปล่ียนแปลงแตกตางกับราคาท่ีตกลงซ้ือขายกนั มาก 2. การกําหนดราคาแบบ SEO (Seller’s Executable Order) เปนแบบท่ีผูขายสามารถกําหนดราคาไดต ามราคาในตลาดโลก นอกจากนีย้ ังเปน การกําหนดราคาที่ผูซื้อและผูขายทําการซื้อตั๋วสัญญาใน

58 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคา เกษตรทีส่ ําคญั ของไทยในตลาดจีน ตลาดลวงหนา โดยราคาที่ขายไดจะเปนราคาที่ซื้อขายกันตามสัญญา ซึ่งการกําหนดราคาขายแบบน้ีผูขายจะตองติดตามความเคล่ือนไหวของราคาในตลาดอยางใกลชิด และในปจจุบันการกําหนดราคาสงออกของประเทศไทยสวนใหญจ ะขายดวยวิธนี ้ี นํ้าตาลเปนสินคาที่มีการเปล่ียนแปลงราคาไดมากเนื่องจากคุณภาพของน้ําตาลเสื่อมเร็วเก็บไวไดไมนาน ประกอบกับปริมาณการผลิตผันแปรไปตามฤดูกาล เชน ในระยะตนฤดูการผลิตในเดือนธันวาคมถึงเดือนมกราคมของทุกป ราคาน้ําตาลทรายจะมีแนวโนมลดลงเรื่อยๆ และจะเร่ิมสูงข้ึนหลังจากส้ินฤดูการผลิตแลว ราคานํ้าตาลจะเปล่ียนไปตามอุปสงคและอุปทานของตลาด ตลอดจนอิทธิพลของดินฟาอากาศท่ีมีตอผลผลิตออยและวิธีการคาของพอคาตางๆ ระดับการครองชีพ รายไดตอบคุ คล และระดบั ของการพัฒนาทางอุตสาหกรรมทมี่ ีการบรโิ ภคน้าํ ตาล การเปล่ียนแปลงของราคานํ้าตาลอาจมสี าเหตุมาจาก 1. การเปลี่ยนแปลงแบบแผนแหงการบริโภค ซ่ึงยอมเปลี่ยนแปลงไปตามสภาพเศรษฐกิจและสังคม เชน ประเทศท่ีมีความกาวหนาทางเศรษฐกิจมากข้ึนและมีสภาพสังคมแบบแผนใหม ยอมมีการบรโิ ภคน้ําตาลทรายขาวมากย่ิงขึน้ 2. ถาปใดมีการผลิตออยมากก็ผลิตน้ําตาลไดมาก ปริมาณน้ําตาลที่ผลิตไดเกินความตองการภายในประเทศ ราคานํ้าตาลก็จะตกต่ํา แตถาปใดที่การปลูกออยลดลงหรือดินฟาอากาศไมอํานวยใหผลติ นา้ํ ตาลไดนอ ยลงมาก ราคานํ้าตาลกจ็ ะสงู ข้ึนมาก 3. ถาผลิตน้ําตาลไดมากและสามารถสงออกไปจําหนายในตลาดตางประเทศไดมาก โดยเหลือไวจําหนา ยภายในประเทศเทากับความตอ งการภายในประเทศ ราคาภายในประเทศก็ยอ มสงู ข้นึ ตามดวย ราคานํ้าตาลทที่ าํ การซ้ือขายกันระหวางประเทศของการคานํ้าตาลในตลาดเสรี ปจจุบันเกือบท่ัวโลกจะใชร าคาซอื้ ขายทีอ่ า งอิงกันจากตลาดทสี่ าํ คัญ 2 แหง คอื 1. ตลาดนวิ ยอรค ตั้งอยูในประเทศสหรัฐอเมริกา เปนการซ้ือขายน้ําตาลทรายดิบระหวางประเทศท่ีมีรหัสสินคาคือ หมายเลข 11 เปนท่ีรูจักกันในนาม “ตลาดนิวยอรคหมายเลข 11” หมายถึง ตลาดซ้ือขายน้ําตาลทรายดิบท่ีตลาดนิวยอรค โดยท่ีหนวยของราคาจะกําหนดเปน เซ็นต/ปอนด เอฟ.โอ. บี. ณ ตนทางของประเทศผูขาย ซ่ึงในตลาดน้ีเปนตลาดที่มีการซื้อขายน้ําตาลทรายมากที่สุด และราคาซื้อขายในตลาดน้ีก็นยิ มใชเ ปนตวั กาํ หนดการซ้ือขายระหวางประเทศมากทีส่ ุดเชน กัน 2. ตลาดลอนดอน ต้ังอยูในประเทศอังกฤษ เปนการซ้ือขายน้ําตาลทรายขาวระหวางประเทศท่ีมีรหัสสินคา คือหมายเลข 5 ในนามของ “ตลาดลอนดอนหมายเลข 5” หมายถึง ตลาดซ้อื ขายน้าํ ตาลทรายขาวที่ลอนดอนโดยท่ีหนวยของราคาจะกําหนดเปน ดอลลาร/ตัน เอฟ.โอ.บี. ณ ทาเรือของกลุมประเทศแคริเบียน ซึ่งการที่ตลาดน้มี หี นว ยของราคาเปน ดอลลารส หรัฐฯ/ ตัน ก็เพอ่ื งายและสะดวกในการซ้อื ขายนัน่ เอง

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คา เกษตรทส่ี าํ คัญของไทย 59 ดานการตลาดอุตสาหกรรมออยและนํ้าตาลทรายไทย ออยเปนวัตถุดิบที่ใชในการผลิตน้ําตาลทราย เม่ือทําการตัดออยแลวจะตองทําการสงออยเขาโรงงานน้ําตาลภายใน 48 ช่ัวโมง หากเกินกวาน้ันจะทําใหคุณภาพของออยเสื่อม ดังน้ันจึงมีการรวมมือกันระหวางชาวไรออยและโรงงานนํ้าตาล โดยโรงงานน้ําตาลจะทําสัญญาไวลวงหนากับชาวไรออยในการสงออยเขาโรงงาน และทําการซื้อขายออยตามคุณภาพความหวานของออย ซึ่งวัดเปนหนวยซีซีเอส. (Commercial Cane Sugar: C.C.S.) โดยพิจารณาจากคุณภาพออยซึ่งทําการตรวจวัดน้ําออยแลวมาคํานวณตามสูตรสากล การซื้อออยวิธีน้ีทําใหเกิดความยุติธรรม หากออยมีความหวานสูงก็จะทําการขายไดในราคาที่สูงและเปนแรงจูงใจใหชาวไรหันมาทาํ การปรับปรุงพันธุออ ยกันมากขึน้ โดยมีลกั ษณะการดาํ เนนิ งานการตลาดออย ดงั น้ี 1. โรงงานรัฐวิสาหกิจ ดําเนินการติดตอกับชาวไรออยโดยตรง โดยเลือกทําสัญญากับชาวไรออยท่ีมีพื้นท่ีปลูกออยอยูรอบๆ โรงงาน และเปดโอกาสใหชาวไรออยขนาดเล็กสงออยเขาโรงงานโดยไมผานหวั หนา โควตา 2. โรงงานเอกชนจะทําสัญญากับชาวไรออยรายใหญ ซึ่งชาวไรออยท่ีทําสัญญาสงออยโรงงานจะเรียกวา หวั หนาโควตา โดยมเี ง่ือนไขเกี่ยวกับปริมาณท่ีจะสง คุณภาพออย ราคาและมาตรการกําหนดบทลงโทษตางๆ กบั ชาวไรอ อ ยท่ไี มสามารถทําตามสญั ญา การจําหนายนํ้าตาลทรายขาวภายในประเทศเปนไปอยางเสรี รัฐบาลเปนเพียงผูกําหนดปริมาณน้ําตาลทรายขาวไวใหโรงงานทําการผลิตเพื่อการบริโภคอยางเพียงพอเทาน้ัน แตตั้งแตฤดูการผลิต2525/26 เปนตนมา ระบบการจําหนายภายในประเทศไดเปล่ียนแปลงไปเปนระบบที่มีการควบคุมข้ันตอนการซื้อขายและการสงมอบ ซึ่งอยูในความรับผิดชอบของกองควบคุมการจําหนายบริษัทออยและนํ้าตาลไทยจํากัด และตอมาไดมีการเปล่ียนแปลงความรับผิดชอบเปนสํานักงานคณะกรรมการออยและนํ้าตาลทําหนาท่ีควบคุมการผลิตออยและนํ้าตาลทรายทุกข้ันตอน เพื่อนํารายไดสุทธิจากการขายน้ําตาลทรายมาจายเปนราคาออยใหแกชาวไรออยและนําผลตอบแทนการผลิตและจําหนายน้ําตาลทรายใหแกโรงงาน รัฐบาลจึงมีมาตรการควบคุมผลผลิตนํ้าตาลและการจําหนายนํ้าตาลทรายท่ีผลิตข้ึน โดยแบง สรรโควตาปริมาณผลผลติ นํา้ ตาลทรายท่ไี ดอ อกเปน 3 สว น 1. นํ้าตาลทรายโควตา ก. ไดแก น้ําตาลทรายขาวหรือนํ้าตาลทรายขาวบริสุทธ์ิ ผลิตเพื่อใชบรโิ ภคภายในประเทศ 2. น้ําตาลทรายโควตา ข. ไดแ ก น้าํ ตาลทรายดิบที่ผลิตแลว สงมอบใหบ รษิ ทั ออยและนํา้ ตาลไทยจาํ กัด เพอื่ สง ออกไปยังตา งประเทศ 3. น้ําตาลทรายโควตา ค. ไดแก น้ําตาลทรายดิบหรือน้ําตาลทรายขาว หรือน้ําตาลทรายขาวบริสุทธิ์ ทําการผลิตเพื่อการสงออก หลังจากโรงงานน้ําตาลผลิตไดครบตามปริมาณท่ีจัดสรรใหตามโควตา ก.และโควตา ข. แลว สัดสวนการสงออกนํ้าตาลทรายของประเทศไทยในอดีต คือในชวงป พ.ศ. 2525-2529 พบวาประมาณรอยละ 90 ของการสงออกน้ําตาลทรายรวมนั้นเปนการสงออกน้ําตาลทรายดิบ สวนท่ีเหลืออีก

60 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคาเกษตรทส่ี ําคญั ของไทยในตลาดจีน รอยละ 10 เปนการสงออกนาํ้ ตาลทรายขาว แตตอมาสัดสว นการสง ออกระหวางนํา้ ตาลทรายดบิ และนา้ํ ตาลทรายขาวของประเทศไทยไดมีการเปล่ียนแปลงอยางตอเน่ือง โดยเฉพาะในชวงป พ.ศ. 2540-2544 น้ันมีสัดสวนการสงออกระหวางนํ้าตาลทรายดิบและนํ้าตาลทรายขาวของประเทศไทยไดเปล่ียนไปเปนประมาณรอ ยละ 64 และรอ ยละ 36 ของการสงออกน้ําตาลทรายรวมตามลําดบั แตในชว งป พ.ศ. 2545-2549นั้นปริมาณการสงอออกน้ําตาลทรายลดลงจากชวงปกอน (ชวงป พ.ศ. 2545-2549) และมีสัดสวนการสง ออกนํ้าตาลทรายดบิ และนาํ้ ตาลทรายขาวลดลงเปนรอ ยละ 51 และรอยละ 49 ตามลําดับ ซึ่งสาเหตมุ าจากการเปลีย่ นแปลงของสภาพภูมอิ ากาศและตน ทุนในการผลติ ที่เปล่ยี นแปลงไป (ตารางที่ 3.30)ตารางที่ 3.30 การสง ออกนํา้ ตาลทรายของประเทศไทยในชว งระยะเวลาตางๆประเภทของ 2525-2529 2530-2534 2535-2539 2540-2544 2545-2549นํ้าตาลทราย ปริมาณ ปรมิ าณ ปริมาณ ปรมิ าณ ปรมิ าณ (ลานตัน) รอ ยละ (ลานตัน) รอ ยละ (ลา นตัน) รอ ยละ (ลา นตัน) รอ ยละ (ลานตนั ) รอ ยละน้ําตาลทรายดิบ 7.54 89.97 9.64 80.80 11.59 70.62 10.17 64.43 9.68 50.99นํา้ ตาลทรายขาว 0.84 10.03 2.29 19.20 4.82 29.38 5.62 35.57 9.30 49.00นํ้าตาลทรายรวม 8.38 100.00 11.93 100.00 16.41 100.00 15.79 100.00 18.98 100.00 ท่มี า: สํานกั งานคณะกรรมการออ ยและนํ้าตาล, 2550. สําหรับสัดสวนการสงออกนํ้าตาลทรายของประเทศไทยไปยังประเทศตางๆ ต้ังแตป พ.ศ.2548-2550 พบวา สวนใหญแลวสัดสวนการสงออกนํ้าตาลทรายของประเทศไทยไปยังประเทศตางๆ มีการเปลี่ยนแปลงไมมากนัก โดยพบวาประเทศไทยสงออกน้ําตาลทรายไปยังตางประเทศเพ่ิมข้ึนติดตอกันน้ัน ไดแก ประเทศในแถบยุโรปและแอฟริกา สําหรับประเทศท่ีสงออกนํ้าตาลลดลงติดตอกันเปนระยะเวลาสามปไดแก เกาหลีใต ซ่ึงในป 2548 นั้นพบวาประเทศไทยมีสัดสวนการสงออกน้ําตาลทรายไปยังเกาหลีใตส ูงถงึ รอยละ 6 ของการสงออกน้ําตาลทรายรวมของไทย แตในป 2550 นั้นสัดสวนการสงออกน้ําตาลทรายของไทยไปยังเกาหลีใตลดลงเหลือเพียงรอยละ 1 เทานั้นซ่ึงถือเปนสัดสวนที่มากพอสมควร เนื่องจากประเทศเกาหลีใตนั้นแตเดิมเคยเปนตลาดสงออกท่ีสําคัญของประเทศไทยในแถบทวีปเอเชียมากอน สําหรับประเทศจีนซึ่งจากเดิมในป 2548 ประเทศไทยสงออกน้ําตาลทรายไปยังประเทศจีนในสัดสวนรอยละ 7 ของการสงออกน้ําตาลทรายรวมของไทย ตอมาในป 2549 สัดสวนการสง ออกนา้ํ ตาลไปยงั ประเทศจีนเพม่ิ ขึน้ เปน สองเทาของสัดสว นการสงออกนา้ํ ตาลไปยังจีนในปที่ผานมาแตในป 2550 สัดสวนการสงออกของไทยไปยังจีนกลับลดลงมาเทากับป 2548 คือลดลงมาเหลือเพียง

บทที่ 3 สถานการณส นิ คาเกษตรท่สี ําคญั ของไทย 61รอยละ 7 เทานั้น ซึ่งมีลักษณะการสงออกนํ้าตาลเชนน้ีมีลักษณะคลายกับรูปตัววีหัวกลับ (V) และเปนลักษณะเดียวกับการสงออกนํ้าตาลทรายของไทยไปยังประเทศญี่ปุน ไตหวัน และเวียดนามเชนกันสําหรับประเทศที่มีการสงออกน้ําตาลทรายเปนลักษณะรูปตัววีน้ัน ไดแกประเทศอินโดนีเซียและมาเลเซีย โดยในป 2548 สัดสวนการสงออกนํ้าตาลทรายของไทยไปยังประเทศอินโดนีเซียมากถึงรอยละ 46 ของการสงออกน้ําตาลทรายรวมของไทย ในปตอมา (2549) สัดสวนการสงออกนํ้าตาลของไทยไปยังอินโดนีเซียลดลงมาเกือบเทาตัว แตพอในป 2550 สัดสวนการสงออกของไทยไปยังอินโดนีเซียกลับเพิ่มข้ึนมาเทากับในป 2548 อีกคร้ังหน่ึง ซึ่งประเทศอินโดนีเซียเปนตลาดสงออกน้ําตาลทรายของไทยทีใ่ หญที่สุดในแทบทวีปเอเชยี ดวยเชน กัน (ตารางที่ 3.31)ตารางที่ 3.31 ปริมาณและรอยละการสงออกน้าํ ตาลทรายของไทยไปยงั ประเทศตางๆ ในป พ.ศ. 2548-2550 ประเทศ 2548 2549 2550 ปริมาณ (ลา นตัน) รอยละ ปริมาณ (ลานตัน) รอยละ ปริมาณ (ลานตัน) รอยละจนี 0.176 7.16 0.224 15.84 0.213 7.23ญี่ปุน 0.587 23.88 0.530 37.45 0.546 18.50อนิ โดนีเซีย 1.132 46.01 0.339 23.94 1.368 46.31มาเลเซยี 0.139 5.64 0.042 2.95 0.208 7.05เกาหลีใต 0.164 6.65 0.038 2.70 0.051 1.73ไตห วัน 0.131 5.31 0.116 8.18 0.139 4.71สงิ คโปร 0.039 1.58 0.028 1.97 0.207 6.99เวยี ดนาม 0.071 2.87 0.061 4.29 0.043 1.44แอฟริกา 0.002 0.10 0.005 0.33 0.116 3.93ยุโรป 0.0004 0.02 0.002 0.13 0.033 1.13อเมริกาและแคนาดา 0.017 0.69 0.025 1.78 0.021 0.72โอเชยี เนีย 0.0002 0.10 0.006 0.46 0.007 0.25 รวม 2.459 100.00 1.416 100.00 2.953 100.00ที่มา: สาํ นักงานคณะกรรมการออ ยและน้าํ ตาลทราย, 2550. 3.3.3 ออ ยพลังงาน ออยเปนพืชที่ใชประโยชนไดทุกสวน นอกจากสามารถใชเปนวัตถุดิบในการผลิตนํ้าตาลแลวยงั สามารถใชอ อ ยเปน ผลพลอยไดในการผลิตผลติ ภัณฑตอเน่ืองอื่นๆ เชน การใชนํ้าออยและกากนํ้าตาลในการผลิตเอทานอล และผลิตภัณฑชีวเคมีตางๆ นอกจากนี้กากออยและกาบใบยังสามารถใชเปน

62 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสนิ คาเกษตรท่ีสําคัญของไทยในตลาดจนี  เชอื้ เพลิงในการผลิตกระแสไฟฟาและใชเปนวัตถุดิบในการผลิตเยื่อกระดาษ ไมอัด และปุย ซึ่งนับไดวาออยเปน หน่ึงในพชื ไมก่ชี นดิ ท่ีสามารถใชประโยชนไดอ ยา งคุมคาและหลากหลายเชนนี้ จากการศึกษาขององคการน้ําตาลระหวางประเทศ (International Sugar Organization: ISO)ระบวุ าออ ยเปน พชื ทีม่ ีประสิทธิภาพในการเปลี่ยนพลงั งานแสงเปนพลังงานชีวภาพไดในอัตราท่ีสูงท่ีสุดเม่ือเปรียบเทียบกับพืชชนิดอื่นๆ โดยพลังงานท่ีผลิตไดจากชีวมวลของออย 1 ตัน มีปริมาณเทียบเทากับพลังงานที่ไดจากนํ้ามันดิบ 1 บารเรล นอกจากน้ีการใชเอทานอลที่ผลิตจากออยทดแทนนํ้ามันเชื้อเพลิงสามารถลดผลกระทบตอส่ิงแวดลอม โดยชวยลดการปลอยกาซเรือนกระจกไดรอยละ 90 เม่ือเปรียบเทียบกับการผลิตเอทานอลจากบีท ซึ่งสามารถชวยลดการปลอยกาซดังกลาวไดถึงรอยละ 42ในขณะที่ผลิตจากธัญพืชอื่นๆ ลดไดประมาณรอยละ 25 เปนตน ผลผลิตเอทานอลจากออยเมื่อเปรียบเทยี บกบั พืชพลังงานชนดิ อ่ืนๆ ไดแ ก พชื ในกลุมท่ีใหนาํ้ ตาล และกลุม ทใ่ี หแ ปงรวมถึงกลมุ ธญั พชืตางๆ มีความแตกตางกัน ดังน้ี 1) ออย 14.3 กิโลกรัม ผลิตเอทานอลได 1 ลิตร 2) กากน้ําตาล 4 กิโลกรัมผลิตเอทานอลได 1 ลิตร 3) มันสําปะหลัง 6.5 กิโลกรัม ผลิตเอทานอลได 1 ลิตร 4) ปลายขาว 2.7 ผลิตเอทานอลได 1 ลิตร และ 5) ขาวโพดเล้ียงสัตว 2.7 กิโลกรัม ผลิตเอทานอลได 1 ลิตร ทั้งน้ีการผลิตเอทานอลจากพืชพลังงานจะสามารถแขงขันกับราคานํ้ามันไดหรือไม ข้ึนอยูกับราคาตนทุนวัตถุดิบแตละชนิดทใี่ ชใ นการผลติ ในปจจุบันประเทศตางๆ ในโลก ตางก็หันมาใหความสําคัญในการหาแหลงพลังงานทดแทนโดยเฉพาะอยา งยิ่งการใชพ ลังงานชีวภาพเพื่อทดแทนพลังงานจาก Fossil ที่คาดวาจะหมดไปในอนาคตการใชเอทานอลเปนเชื้อเพลิงเปนทางเลือกหน่ึงในแกไขปญหาดานพลังงานของโลก และคาดวาในอนาคตอุตสาหกรรมดังกลาวจะมบี ทบาทสําคญั การพัฒนาเศรษฐกิจและความมัน่ คงทางพลงั งานของทกุ ประเทศ 3.3.3.1 การผลติ เอทานอลจากออยของประเทศตางๆ ทีส่ าํ คัญในตลาดโลก ก. บราซิล บราซิลถือเปนประเทศเปนตนแบบของความสําเร็จในการใชประโยชนจากออยเพื่อผลิตเอทานอลเปนพลังงานทดแทน บราซิลเร่ิมสงเสริมการผลิตและการใชเอทานอลเพ่ือทดแทนน้ํามันเช้ือเพลิงในรถยนต โดยมีการสนับสนุนการใชเอทานอล 5% ผสมในนํ้ามันเบนซิน (E5) ต้ังแตป 2474และมีการสงเสริมการผลิตอุตสาหกรรมรถยนตที่ใชเอทานอลควบคูกัน โดยรัฐบาลไดใชจายดานงบประมาณเปนจํานวนมากในการสงเสริมการวิจัยและพัฒนาการผลิตและสงเสริมการใชเอทานอลนอกจากนี้บราซิลมีระบบการบริหารจัดการผลิตน้ําตาลและเอทานอลใหเกิดความสมดุลไดอยางมีประสิทธิภาพ โดยหากเมื่อใดการผลิตน้ําตาลใหผลตอบแทนในระดับต่ํากวาการผลิตเอทานอลก็จะมีการนําออยไปผลิตเอทานอลมากข้ึน ในทางกลับกันหากเม่ือใดที่การผลิตนํ้าตาลใหผลตอบแทนสูงกวาการผลิตเอทานอลกจ็ ะมีการนําออ ยไปผลติ นํา้ ตาลมากขน้ึ

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คาเกษตรที่สําคญั ของไทย 63 จากนโยบายของรัฐบาลบราซิลที่มุงมั่นในการสงเสริมการผลิตเอาทานอลจากออยเพ่ือเปนพลังงานทดแทน และการพัฒนาอุตสาหกรรมรถยนตในประเทศอยางตอเนื่องสงผลใหอุตสาหกรรมออยและนาํ้ ตาลทรายของบราซลิ มกี ารพัฒนาเติบโตไดอยางมั่นคง ทําใหบราซิลเปนผูผลิตน้ําตาลและเอทานอลที่มีตนทุนตํ่า สามารถที่จะผลิตเพื่อตอบสนองความตองการของตลาดไดอยางรวดเร็ว มีเทคโนโลยีและประสบการณที่จะใหความรวมมือกับประเทศตางๆ เพื่อขยายการผลิตและการใชเอทานอลใหแพรหลายท่ัวโลก ซ่ึงปจจุบันบราซิลมีการบังคับใชสัดสวนผสมเอทานอลในน้ํามันเบนซิล 20-25% และปริมาณการใชเอทานอลไดขยายตัวเพ่ิมขึ้นอยางมาก เนื่องจากมีการใชรถยนต Flex-Fuelเพิ่มข้ึน รถยนตชนิดดังกลาวสามารถใชเอทานอล 100% เปนเชื้อเพลิง หรือใชแกสโซฮอลที่มีสัดสวนผสมเอทานอลระดับใดก็ได ซ่ึงนับตั้งแตเริ่มมีการผลิตออกสูตลาดในประเทศเม่ือเดือนมีนาคม 2545จนถึงปจจุบัน มีปริมาณการจําหนายจํานวนประมาณ 5 ลานคัน (ขณะน้ีมีจํานวนรถยนตท้ังประเทศประมาณ 20 ลานคัน) โดยมีสัดสวนประมาณรอยละ 90 ของปริมาณรถใหมที่จําหนายท้ังหมด และคาดวา ในป 2558 บราซิลจะมีรถยนต Flex-Fuel ประมาณรอยละ 65 (20 ลานคัน) เพื่อสงเสริมการใชรถยนตประเภทดังกลาว รฐั บาลบราซิลมกี ารใหส ทิ ธพิ ิเศษทางภาษีโดยการลดภาษีมูลคาเพ่ิม (Federal VAT) ตํ่ากวา รถยนตที่ใชแกสโซฮอลทั่วไปประมาณรอยละ 5 สงผลใหรถยนต Flex-Fuel มีราคาสูงกวารถยนตท่ีใชเอทานอลไมมากนัก และทําใหผูบริโภคภายในประเทศนิยมหันมาใชรถยนตชนิดนี้มากขึ้น (วารสารออยและนา้ํ ตาล, 2551) ข. จนี จีนเปนผูผลิตเอทานอลรายใหญอันดับสามของโลก โดยรัฐบาลจีนไดใหความสนใจในการแสวงหาพลังงานทดแทน เพื่อใหเพียงพอกับความตองการพลังงานที่เพิ่มข้ึนตามการเจริญเติบโตทางเศรษฐกจิ โดยคาดการณว าในป 2563 การใชพลังงานจะขยายตัวเพิ่มขึ้นอีกรอยละ 15 และเศรษฐกิจของจีนป 2567 จะขยายตัวที่อัตรารอยละ 9.5 ในขณะที่ความตองการพลังงานเพิ่มขึ้นรอยละ 15.1 โดยเพ่มิ ขึ้นรอยละ 65 จาก 3ปท่แี ลว รัฐบาลจนี ไดอ อกประกาศวาภายในป 2553 จะมีการใชเช้ือเพลิงชีวภาพทดแทนนํ้ามันไดจํานวน 2 ลานตัน และเพิ่มเปน 10 ลานตัน ในป 2563 วัตถุดิบในการผลิตเอทานอลสวนใหญ คือ ขาวโพด และคาดวาจะใชวัตถุดิบอ่ืนๆ เพ่ิมขึ้น เชน มันสําปะหลังและออย เปนตน โดยมีมณฑลกวางสีเปนแหลงผลิตมันสําปะหลังใหญที่สุดของประเทศ และอยูระหวางการศึกษาโรงงานผลิตเอทานอล จํานวน 1,200 ลานลิตรตอป นอกจากนี้ จะมีการนําเขามันสําปะหลังจากตางประเทศเพ่ือเปนวัตถดุ บิ ในการผลติ ดว ย กระทรวงการคลังของจีนกําหนดนโยบายสนับสนุนอุตสาหกรรมการผลิตเช้ือเพลิงชีวภาพในประเทศ โดยมีการใหสิทธิพิเศษทางภาษีและการใหเงินอุดหนุน ซ่ึงในชวง 5 ปที่ผานมา ไดจัดสรรเงินสนบั สนุนโครงการเอทานอลแลว เปน จํานวน 249 ลา นดอลลารส หรัฐฯ ในป 2548 จีนผลิตเอทานอลไดจาํ นวน 3,800 ลา นลติ ร ในขณะท่ีความตองการในประเทศขยายตัวเพิ่มขึ้นมาก แมวาในชวงน้ีจีนจะเปนผสู งออกเอทานอล แตใ นอนาคตจีนอาจจะมิใชเ ปน ผสู งออกเอทานอลรายสําคัญของโลกอกี ตอ ไป

64 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขันของสินคาเกษตรทสี่ ําคญั ของไทยในตลาดจนี   ค. อินเดยี ในปจจุบันอินเดียมีโรงงานเอทานอลซ่ึงมีกําลังการผลิตรวม 800 ลานลิตร/ป ราคาเอทานอลปจจุบันอยูที่ 18.75 รูป/ลิตร แมวาจะมีการใหสิทธิพิเศษทางภาษีจากรัฐ แตการลงทุนดานเอทานอลยังไมเปนท่ีสนใจของผลู งทนุ มากนกั รฐั บาลอินเดียจะกําหนดการบังคับใชสวนผสมเอทานอลในเช้ือเพลิงทัว่ ประเทศท่ี 5% ในอนาคตซงึ่ คาดวาจะทําใหมีปริมาณความตองการเอทานอลเพิ่มข้ึนถึง 500-750 ลานลติ รตอ ป 3.3.3.2 ศักยภาพในการผลิตพลงั งานทดแทนจากออ ยของประเทศไทย ประเทศไทยต้ังอยูในพื้นที่และสภาพอากาศที่เหมาะสม และมีศักยภาพสูงในการปลูกออยเพ่ือผลิตเอทานอลเปนพลังงานทดแทน การสงเสริมการนําออยและกากน้ําตาลไปผลิตเอทานอลเปนแนวทางหนึ่งในการสรางมูลคาและรายไดเพ่ิมซึ่งจะชวยลดการพ่ึงพารายไดการสงออกนํ้าตาลกอใหเกิดอุปสงค (Demand) ในการใชออยและกากนํ้าตาลไปใชเปนวัตถุดิบมากข้ึน ทําใหมีตลาดรองรับออยและกากนํ้าตาลมากข้ึนสงผลใหราคาออยและกากน้ําตาลมีเสถียรภาพมากขึ้น นอกจากน้ียังชวยลดการนําเขาพลังงานและผลกระทบตอส่ิงแวดลอม เกิดการลงทุนในอุตสกหกรรมตอเนื่องและสงผลดีตอ เศรษฐกจิ ของประเทศโดยรวม จากความตองการดานพลังงานของประเทศไทยไดขยายตัวเพิ่มขึ้น และราคาน้ํามันไดปรับตัวสูงข้นึ อยางตอเนื่อง จงึ จาํ เปนตองมกี ารบรหิ ารจัดการผลิตน้ําตาลเพ่ือเปนอาหารและพลังงาน (Food andFuel Balance) ใหเกิดความสมดุลและเพื่อไมใหเกิดภาวะการขาดแคลนน้ําตาลในตลาดโลก และยังชวยรักษาตลาดสงออกนํ้าตาลสําคัญของไทยตอไปได ซ่ึงอาจจําเปนตองมีการแบงสรรการใชออยเพ่ือผลิตนํ้าตาลและพลงั งานใหเ หมาะสม กระทรวงอุตสาหกรรมในฐานะที่เปนหนวยงานกํากับดูแลอุตสาหกรรมออยและน้ําตาลทรายไดตระหนักถึงความสําคัญของการสงเสริมใหมีการนําออยไปผลิตเปนเอทานอล เนื่องจากจะเกิดประโยชนโดยตรงตอชาวไรออย จึงไดมีการนําเสนอคณะรัฐมนตรีเพ่ือพิจารณาใหมีการกําหนดนโยบายสงเสรมิ การนาํ ออ ยและกากนํ้าตาลไปผลติ เปน พลังงานทดแทนใหเ กดิ ผลอยางเปนรูปธรรมและมีประสิทธิภาพมากย่ิงขึ้น ในการประชุมเมื่อวันท่ี 8 มกราคม 2551 คณะรัฐมนตรีไดพิจารณาแลวมีมติเห็นชอบใหกระทรวงพลังงานรับไปดําเนินการตามท่ีเสนอ และตอมากระทรวงพลังงานไดนําเสนอคณะรัฐมนตรีเพื่อพิจารณามาตรฐานการสงเสริมการใชแกสโซฮอล E85 และการสงเสริมผลิตรถยนตท่ีใชแกสโซฮอลชนิดดังกลาว จากท่ีไดเคยมีการสงเสริมการใช E10 และ E20 ไปกอนหนาเรียบรอยแลวซึง่ คณะรฐั มนตรใี นการประชุมเม่ือวนั ที่ 2 มิถุนายน 2551 ไดพิจารณาแลวมีมติเห็นชอบตามท่ีกระทรวงพลังงานเสนอ ท้ังนี้การสงเสริมใหมีการผลิตและการใชเอทานอลเปนพลังงานทดแทนใหเกิดผลสําเร็จเปนรูปธรรมไดนั้น จําเปนตองอาศัยความรวมมือจากทุกฝายทั้งผูผลิตยานยนตและช้ินสวน ผูผลิตและจําหนายน้ํามันเชื้อเพลิง เกษตรกรผูผลิตพืชพลังงานท่ีใชเปนวัตถุดิบ รวมทั้งรัฐบาลและผูบริโภคซึ่ง

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คาเกษตรทสี่ าํ คัญของไทย 65หลายฝายตางมีความเชื่อมั่นวา ประเทศไทยมีศักยภาพเทียบเทากับประเทศช้ันนําอยางบราซิล เนื่องจากไทยมีวัตถุดิบทางการเกษตรที่หลากหลายซึ่งสามารถนําไปใชผลิตเปนเอทานอลหรือพลังงานสีเขียวไดอันจะกอใหเกิดประโยชนตอภาคการเกษตรของไทยรวมถึงชาวไรออยและเศรษฐกิจของประเทศโดยรวม3.4 สนิ คาผลไม ผลไมน บั เปน พชื เศรษฐกจิ ที่สําคัญประเภทหนึง่ ของประเทศไทย โดยการสงออกผลไมสามารถนํารายไดเ ขาประเทศปล ะหลายพันลานบาท และผลไมไทยยังเปนท่ีนิยมบริโภคกันท่ัวไปทั้งในประเทศและตางประเทศ โดยในการผลิตผลไมถือไดวาไทยเปนประเทศท่ีมีสภาพพื้นที่และภูมิอากาศที่เหมาะสมตอการผลิตผลไมหลากหลายชนิด ต้ังแตภาคเหนือจนถึงภาคใต สวนฤดูกาลใหผลผลิตของผลไมแตละชนิดก็ยังแตกตางกันไปในแตละสภาพพ้ืนที่ของแตละภาค จึงเปนขอดีประการหน่ึงที่ทําใหไทยมีผลไมห ลากหลายชนิดหมนุ เวยี นออกสูต ลาดตลอดท้ังป 3.4.1 สถานการณผลไมข องโลก ปริมาณการผลิตผลไมของโลก พบวา มีการขยายตัวเพ่ิมขึ้นอยางตอเนื่องในชวงป พ.ศ. 2543-2549 โดยมีการผลิตผลไมประมาณ 473 ลานตันในป 2543 และเพิ่มสูงข้ึนเปน 527 ลานตัน ในป 2549หรอื คิดเปนอัตราการเพ่ิมขึ้นรอยละ 11.31 ซ่ึงจีนเปนประเทศที่มีปริมาณการผลิตผลไมมากที่สุดในโลกมาโดยตลอด โดยในป 2549 มีปริมาณการผลิตคิดเปนรอยละ 17.74 ของปริมาณการผลิตผลไมท้ังหมดในโลก รองลงมาคือ อินเดีย และบราซิล สวนประเทศไทยมีการผลิตผลไมมาเปนเวลานาน ทําใหผลไมเปนสินคาสาํ คญั ประเภทหน่งึ ของประเทศ โดยในป 2549 ไทยมีการปลูกผลไมมากเปนอันดับที่ 15 ของโลก ดวยปริมาณผลผลิต 8.65 ลานตัน หรือคิดเปนรอยละ 1.64 ของปริมาณการผลิตผลไมท้ังหมดในโลก และเปน อนั ดับท่ี 3 ของเอเชียตะวันออกเฉียงใต รองจากอินโดนีเซีย และฟลิปปนส (ตารางที่ 3.32)นอกจากน้ี ไทยยังมีการผลิตทุเรียนและลําไยมากเปนอันดับตนๆ ของโลก รวมถึงเปนประเทศซ่ึงมีการผลิตผลไมที่มีความหลากหลายประเทศหนึ่งของโลกดวย โดยในชวงท่ีผานมา ไทยมีปริมาณการผลิตผลไมรวมเพ่ิมข้ึนจาก 7.85 ลานตัน ในป 2543 เปน 8.65 ลานตัน ในป 2549 หรือคิดเปนอัตราการเพมิ่ ขน้ึ รอ ยละ 10.19

66 การศกึ ษาศักยภาพและความสามารถในการแขง ขนั ของสนิ คา เกษตรที่สําคญั ของไทยในตลาดจีน ตารางที่ 3.32 ปริมาณการผลติ ผลไมข องโลก จาํ แนกตามรายประเทศ ป พ.ศ. 2543-2549 หนว ย: ลา นตันอันดับ ประเทศ ป 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549โลก 472.99 473.55 484.40 490.68 502.39 521.38 526.501 จีน 64.55 69.00 72.07 78.20 84.84 89.35 93.412 อินเดีย 42.14 42.69 46.23 42.10 33.32 43.52 43.523 บราซิล 37.01 34.02 36.48 35.78 37.29 36.95 37.744 สหรัฐอเมรกิ า 33.25 30.42 30.69 29.11 30.28 28.14 27.335 อติ าลี 17.99 17.63 16.09 15.19 18.00 18.13 17.816 สเปน 16.09 15.15 16.07 17.96 16.92 15.54 16.517 อินโดนเี ซีย 8.41 9.96 11.66 13.23 14.75 15.41 15.418 เมก็ ซิโก 13.32 14.30 14.17 14.47 15.12 14.90 15.389 อหิ รา น 12.39 12.79 13.00 13.25 12.80 13.85 13.8510 ฟลปิ ปนส 10.75 11.20 11.66 11.96 12.46 13.11 13.5811 ตุรกี 11.20 11.09 10.95 11.83 11.06 13.00 12.5612 ไนจเี รีย 8.98 9.01 9.15 9.29 9.75 10.10 9.8713 อกู านดา 10.09 10.39 10.56 10.37 10.35 9.72 9.7314 ฝรั่งเศส 11.27 10.95 10.65 9.58 11.06 9.91 9.6815 ไทย 7.85 7.77 7.50 7.76 7.92 8.13 8.6516 อารเ จนตนิ า 7.18 7.92 7.60 7.60 7.97 8.30 8.3517 อยิ ปิ ต 6.97 7.35 7.71 7.76 8.21 8.20 8.2018 โคลมั เบยี 7.61 7.55 7.90 6.90 7.29 7.91 7.9119 เอควาดอร 7.67 7.61 6.85 7.82 7.52 7.54 7.5420 ปากีสถาน 5.16 5.13 4.97 5.04 5.16 5.24 6.38หมายเหต:ุ ไมร วมผลไมใ นกลุมของแตง (melons)ทม่ี า: องคการอาหารและเกษตร (FAO), 2008. 3.4.2 การผลิตและตลาดผลไมของไทย พ้ืนท่ีเพาะปลกู ผลไมของไทยในชวงป 2543 ถึงป 2546 มกี ารเปลยี่ นแปลงไมม ากนกั (รูปท่ี 3.3)คือเพ่ิมขึ้นจาก 8.02 แสนเฮกแตร ในป 2543 เปน 8.03 แสนเฮกแตร ในป 2546 แตในชวงป พ.ศ. 2547-2548 พบวาพื้นท่ีเพาะปลูกผลไมของไทยไดเพ่ิมขึ้นอยางเห็นไดชัด คือเพิ่มเปน 8.52 และ 8.57 แสนเฮกแตร ตามลําดับ ท้ังน้ีสาเหตุสวนหนึ่งอาจเปนผลมาจากการท่ีไทยและจีนไดตกลงใหมีการลดอัตราภาษีสินคาระหวางกันเหลือรอยละ 0 ในหมวดผักและผลไมต้ังแตเดือนตุลาคม 2546 ทําใหเกษตรกรสวนหน่ึงมีการขยายพื้นท่ีเพาะปลูกผลไมเพ่ิมข้ึน เพื่อรองรับกับความตองการผลไมไทยของตลาดจีนที่คาด

บทที่ 3 สถานการณสนิ คาเกษตรท่ีสาํ คญั ของไทย 67วานาจะเพิ่มข้ึน อยางไรก็ตามในป 2549 พ้ืนที่เพาะปลูกผลไมของไทยกลับลดลงเหลือเพียง 6.51 แสนเฮกแตร เนื่องจากในชวงเวลาดังกลาวหลายพื้นท่ีของประเทศไทยประสบปญหาภัยพิบัติทางธรรมชาติ ไมวาจะเปนเหตุการณคล่ืนยักษสึนามิถลมจังหวัดแถบชายฝงทะเลอันดามันของไทย หรือการเกิดอุทกภัยอยางรุนแรงในจังหวัดอุตรดติ ถซ ่ึงเปนแหลง เพาะปลูกผลไมสําคัญแหลงหนึ่งของไทย สงผลใหพื้นท่ีในการเพาะปลกู ผลไมล ดลง สวนปรมิ าณการผลิตผลไมข องไทยในแตละปจ ะมีการเปลี่ยนแปลงโดยข้ึนอยูกับการใชพืน้ ทีเ่ พาะปลูกของปน น้ั ๆ เปนสําคญั คอื ในป 2543 ปริมาณการผลิตผลไมของไทยมีจํานวน 7.85 ลานตัน และเพ่ิมขึ้นเปน 7.76 ลานตัน ในป 2546แตในชวงป พ.ศ. 2547-2548 ปริมาณผลผลิตผลไมของไทยไดเพิ่มขึ้นอยางมากตามพ้ืนท่ีเพาะปลูกท่ีเพิ่มขึ้น คือเพ่ิมข้ึนเปน 8.40 และ 8.31 ลานตัน ตามลําดับ สวนในป 2549 ซึ่งพ้ืนท่ีเพาะปลูกผลไมของไทยไดลดลง พบวาปริมาณผลผลิตผลไมก็ลดลงเหลือเพียง 7.81 ลานตัน เชนเดียวกัน แสดงใหเห็นวาลักษณะการผลิตผลไมของประเทศไทยยังคงเปนการเกษตรแบบด้ังเดิมที่อาศัยการขยายพื้นท่ีเพาะปลูกเพือ่ เพิ่มปริมาณผลผลติ โดยไมไดมีการเปลีย่ นแปลงหรอื ประยุกตใชเทคโนโลยใี หมๆ มากนกั อยางไรก็ตาม เม่ือวิเคราะหถึงการเปล่ียนแปลงของพื้นที่เพาะปลูกผลไมของไทย (CroppingChange) เทียบกับพื้นที่การเกษตรท้ังหมด พบวาในชวงป พ.ศ. 2543-2546 สัดสวนของพ้ืนท่ีเพาะปลูกผลไมเทียบกับพื้นที่การเกษตรทั้งหมดของไทยไมมีการเปลี่ยนแปลงมากนัก คือ ในป 2543 พ้ืนท่ีเพาะปลูกผลไมของไทยคิดเปนสัดสวนรอยละ 3.82 ของพ้ืนท่ีการเกษตรท้ังหมดของไทย และสัดสวนดงั กลา วน้ีไดเ พิม่ ขึ้นเปน รอ ยละ 3.84 ในป 2546 แตในป พ.ศ. 2547-2548 ซึ่งเปนชวงหลังจากที่ไทยและจีนไดทําขอตกลงลดภาษีสินคาบางสวนทันที (Early Harvest) พบวาสัดสวนของพ้ืนท่ีเพาะปลูกผลไมเทียบกับพ้ืนทกี่ ารเกษตรทั้งหมดของไทยไดเพ่ิมขึ้นมากอยางเห็นไดชัด คือเพ่ิมข้ึนเปนรอยละ 4.08 และรอยละ 4.11 ตามลําดบั (รปู ที่ 3.4) สําหรับผลไมท่ีมีการเพาะปลูกในไทยเกือบท้ังหมดเปนผลไมเมืองรอน โดยชนิดของผลไมท่ีมีการเพาะปลูกมาก ไดแก สับปะรด โดยในป 2549 ไทยมีการผลิตสับปะรดถึง 2.60 ลานตัน คิดเปนรอยละ 30.06 ของปริมาณการผลิตผลไมทั้งหมด นอกจากน้ียังมีทุเรียน ลําไย เงาะ กลวยหอม และมังคุดอีกดวย (ตารางที่ 3.33)

68 การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสนิ คา เกษตรทสี่ ําคญั ของไทยในตลาดจีน  แสนเฮกตาร 8.52 8.57 ลานตนั9 8.6 8.48 7.98 7.94 8.03 8.31 8.4 8.02 7.76 8.27 7.5 6.516 85 7.85 7.81 7.8 พ้นื ทีเ่ พาะปลกู 7.77 ปริมาณผลผลิต4 7.632 7.41 7.207 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549ที่มา: สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร, 2551.รูปที่ 3.3 พ้นื ทเ่ี พาะปลูกและปริมาณผลผลติ ผลไมข องไทย ป พ.ศ. 2543-2549(ไร) 140,000,000 4.20 (รอ ยละ) 120,000,000 4.10 100,000,000 4.00 พท.การเกษตร 80,000,000 3.90 พท.เพาะปลูกผลไม 60,000,000 3.80 สดั สวนพท.เพาะปลกู ผลไมต อพท.เกษตร 40,000,000 3.70 20,000,000 3.60 - 3.50 3.40 3.30 3.20 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548ท่ีมา: พ้นื ท่กี ารเกษตรจากสํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร, 2551 และพ้นื ทเ่ี กบ็ เกี่ยวองคการอาหารและเกษตร (FAO), 2008.รูปที่ 3.4 พ้ืนทเ่ี กบ็ เก่ยี วผลไมและพน้ื ที่การเกษตรทัง้ หมดของไทย ป พ.ศ. 2541-2548

บทที่ 3 สถานการณสนิ คา เกษตรทีส่ าํ คัญของไทย 69ตารางที่ 3.33 พืน้ ท่เี พาะปลกู และปริมาณผลผลติ ผลไมข องไทย จาํ แนกตามชนดิ ของผลไม 2549 1,008 ป พ.ศ. 2543-2549 472 793 ป 2543 2544 2545 2546 2547 2548 619 ลําไย พ้นื ทีเ่ พาะปลูก (พนั ไร) 571 645 713 854 931 1,013 629 2,598 ปรมิ าณผลผลติ (พนั ตัน) 417 250 430 396 597 712 491 ทุเรยี น พน้ื ทเ่ี พาะปลูก (พันไร) 802 820 825 835 848 811 441 429 ปรมิ าณผลผลติ (พนั ตัน) 883 884 962 737 829 650 141 สบั ปะรด พน้ื ท่เี พาะปลูก (พันไร) 611 574 497 509 556 614 ปรมิ าณผลผลติ (พันตัน) 2,248 2,078 1,739 1,899 2,101 2,183 เงาะ พื้นทเ่ี พาะปลูก (พนั ไร) 545 551 551 547 538 522 ปริมาณผลผลิต (พันตัน) 665 670 652 611 573 522 มงั คุด พน้ื ที่เพาะปลูก (พันไร) 348 373 378 394 414 425 ปริมาณผลผลติ (พันตัน) 168 197 245 205 235 200ที่มา: สํานักงานเศรษฐกิจการเกษตร, 2551. 3.4.2.1 การผลิตผลไมสาํ คญั ของไทย เม่อื พิจารณาการผลติ ผลไมของไทยตามพ้ืนทีท่ ใ่ี ชในการเพาะปลกู มากที่สดุ 2 อนั ดบั แรก พบวาผลไมสาํ คัญของไทยท่ีมีการเพาะปลูกมากท่สี ดุ ไดแ ก ก. ลําไย (Longan) ลาํ ไยเปนไมผลยืนตน ขนาดกลาง ทรงพุมกวางประมาณ 10 เมตรขนึ้ ไป และมีความสูงประมาณ12-15 เมตร โดยลําไยมีช่ือสามัญวา Longan ซึ่งชาวจีนมักเรียกวา “เลงมัก (กวางตุง)” หรือ “หลงเยียน(จีนกลาง)” แปลวา “ตามังกร” ลําไยเปนไมผลที่สามารถเจริญเติบโตไดดีในระดับอุณหภูมิ 10-25 องศาเซลเซียส และปริมาณนํ้าฝนปานกลางคือ 1,000-1,200 มิลลิเมตรตอป ปจจุบันประเทศไทยมีพื้นที่ในการปลูกลําไยทั้งส้ิน 27 จังหวัด แหลงผลิตท่ีสําคัญ ไดแก จังหวัดเชียงใหมและลําพูน ซ่ึงมีปริมาณผลผลิตคิดเปนรอยละ 67 ของผลผลิตท้ังประเทศ รองลงมาไดแก จังหวัดเชียงราย พะเยา และจันทบุรีโดยในแตละปผ ลผลิตลาํ ไยจะออกสูต ลาดในชวงเดือนมถิ นุ ายน-กนั ยายน ในชวงป พ.ศ. 2543-2549 ประเทศไทยมีการผลิตลําไยเฉล่ียปละ 0.47 ลานตัน ซ่ึงถามองแนวโนมต้ังแตอดีตจะพบวา ปริมาณผลผลิตลําไยในแตละปมีความผันผวนสูงมาก (รูปท่ี 3.5) ท้ังน้ีเนื่องจากลําไยเปนพืชที่มีความออนไหวตอสภาพภูมิอากาศสูง และยังเปนพืชท่ีใหผลสลับปทําใหผลผลิตมีความไมแนนอน แมวาจะมีการเพ่ิมพ้ืนที่เพาะปลูกใหมากข้ึนก็ตาม นอกจากน้ีอีกสวนหน่ึงยังนาจะเกิดจากพื้นท่ีในการปลูกลําไยซ่ึงเพิ่มขึ้นในระยะหลังเปนพ้ืนท่ีท่ีไมไดอยูในสภาพภูมิอากาศอันเหมาะสมท่ีสุดอีกดวย

70 การศึกษาศกั ยภาพและความสามารถในการแขงขนั ของสินคาเกษตรที่สําคัญของไทยในตลาดจีน  พนั ไร 712 พนั ตัน1200 800 931 10131000 854 597 1008 700 800 713 600 พ้ืนทเ่ี พาะปลกู 645 430 ปริมาณผลผลิต 417 500 396 600 472 250 571 400 400 300 200 200 10000 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549ทีม่ า: สาํ นกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร, 2551.รูปท่ี 3.5 พื้นทเ่ี พาะปลูกและปรมิ าณผลผลติ ลาํ ไยของไทย ป พ.ศ. 2543-2549 ข. ทเุ รียน (Durian) ทุเรียนเปน ผลไมเ มืองรอน โดยเปนไมผลท่ีมีลําตนคอนขางสูงตรง สวนผลมีเปลือกหนาเต็มไปดวยหนามแข็งรูปกรวย และเนื้อขางในมีลักษณะเปนพู ภายในพูจะมีเม็ด ซ่ึงเม็ดที่มีจะมากหรือนอยขึ้นอยูกับความอุดมสมบูรณของดินและพันธุของทุเรียน เนื้อเวลาสุกมีรสหวานและมีกล่ินแรง ทุเรียนมีถ่ินกําเนิดอยูที่คาบสมุทรมาลายู ตอมาไดขยายพันธุเขามาทางภาคใตของไทยท่ีจังหวัดสุราษฎรธานีภูเก็ต และชุมพร และไดประสบความสําเร็จในการขยายพ้ืนที่ปลูกไปท่ีจังหวัดจันทบุรี ตราด ระยองปราจนี บุรี นครนายก และนนทบุรี จนถึงปจ จุบัน ไทยเปนผูผลิตทุเรียนรายใหญของโลก ในชวงป พ.ศ. 2543-2549 มีผลผลิตเฉลี่ยปละ 0.79 ลานตัน ปจจุบันแหลงผลิตทุเรียนท่ีสําคัญของไทยจะเปนภาคตะวันออก ไดแก จังหวัดจันทบุรี ระยอง และตราด และภาคใต ไดแก จังหวัดชุมพร สุราษฎรธานี และนครศรีธรรมราช โดยผลผลิตทุเรียนของไทยจะมีระยะเวลาการออกผลถึง 6 เดือนในรอบป ท้ังนี้ข้ึนอยูกับพื้นท่ีเพาะปลูกของประเทศ ซึ่งจะมีชวงเวลาที่ใหผลผลิตแตกตางกัน โดยภาคตะวันออกจะมีผลผลิตทุเรียนออกสูตลาดชวงเดือนมีนาคม-กรกฎาคม และภาคใตจะมีผลผลิตออกสูตลาดชวงเดือนมิถุนายน-ตุลาคม จึงเปนขอดีที่ทําใหชวงเวลาการออกสูตลาดของทเุ รียนไทยยาวนานกวาปกติ และยงั ชวยบรรเทาการทผ่ี ลผลติ จะลน ตลาดไดอกี ดวย อยางไรก็ตามเม่ือพิจารณาพ้ืนที่เพาะปลูกและผลผลิตทุเรียนของไทยในป พ.ศ. 2543-2549พบวาคอ นขางมีความผันผวน โดยในชวงป พ.ศ. 2543-2547 จะเห็นไดวาเกษตรกรไดหันมาปลูกทุเรียนเพิ่มข้ึนอยางมาก ทําใหพ้ืนที่เพาะปลูกทุเรียนไดเพ่ิมข้ึนอยางตอเน่ือง แตนับตั้งแตป 2548 เปนตนมา

บทท่ี 3 สถานการณส นิ คา เกษตรทีส่ ําคญั ของไทย 71พื้นที่เพาะปลูกทเุ รียนกลบั ลดลง สว นผลผลิตในแตละปน้ันก็ยังมีปริมาณที่คอนขางผันผวนอยางเห็นไดชดั เจน (รูปที่ 3.6) พันไร 962 848 พันตนั860 1200850 884 835840 883 825 829 1000830820 820 737 800810800 802 650 619 600790780 811 793 พน้ื ท่เี พาะปลูก770 ปรมิ าณผลผลิต760 400 200 02543 2544 2545 2546 2547 2548 2549ที่มา: สํานกั งานเศรษฐกจิ การเกษตร, 2551.รปู ท่ี 3.6 พ้ืนทเ่ี พาะปลกู และปรมิ าณผลผลติ ทุเรยี นของไทย ป พ.ศ. 2543-2549 3.4.2.2 การคา ผลไมกับตา งประเทศของไทย ในป 2550 ไทยมีปริมาณการสงออกผลไมทั้งสิ้น 7.53 พันตัน มูลคาการสงออก 14.39 พันลานบาท หรือคิดเปนรอยละ 0.27 ของมูลคาการสงออกสินคาทั้งหมดของไทย ซึ่งเม่ือพิจารณาปริมาณและมูลคาการสงออกผลไมของไทยในชวงป พ.ศ. 2543-2550 พบวาปริมาณการสงออกผลไมของไทยคอนขางจะมีความผันผวน คือเพิ่มข้ึนเร่ือยมานับตั้งแตป 2543 แตกลับลดลงในป 2546 ในขณะที่ในป2547 ปริมาณการสงออกผลไมกลับเพ่ิมขึ้นอยางมาก แตก็ลดลงอีกคร้ังในป พ.ศ. 2548-2549 จากนั้นจึงกลับมามีปริมาณเพิ่มข้ึนในป 2550 สวนมูลคาการสงออกผลไมของไทยมีแนวโนมเพ่ิมข้ึนทุกปนบั ตง้ั แตป  2544 (รปู ที่ 3.7)

72 การศึกษาศักยภาพและความสามารถในการแขงขันของสนิ คาเกษตรที่สําคญั ของไทยในตลาดจนี   พนั ตัน พันลา นบาท12.00 16.0010.00 14.00 8.00 12.00 10.006.00 8.00 ปริมาณการสง ออก มูลคาการสงออก 6.004.00 4.002.00 2.000.00 0.00 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550ท่มี า: World Trade Atlas, 2008.รูปที่ 3.7 ปรมิ าณและมูลคา การสงออกผลไมข องไทย ป พ.ศ. 2543-2550 สําหรับผลไมสงออกหลักของไทยคือ ทุเรียนสด ลําไยสด ลําไยแหง ทุเรียนแชแข็ง และมังคุดโดยในป 2549 ไทยมีการสงออกทุเรยี นสดมูลคา 3,122.51 ลา นบาท หรือคดิ เปน รอยละ 20.02 ของมูลคาการสงออกผลไมท้ังหมด รองลงมาคือ การสงออกลําไยสด ลําไยแหง ทุเรียนแชแข็ง และมังคุด ซ่ึงมีมูลคาการสงออกคิดเปนรอยละ 16.22, 12.40, 3.55 และ 2.14 ของมูลคาการสงออกผลไมท้ังหมดตามลาํ ดับ (รูปท่ี 3.8) จากขอมลู ในป 2549 พบวาตลาดสงออกทุเรียนสดท่ีสําคัญของไทย คือ จีน ฮองกง และไตหวันโดยมสี ดั สว นการสง ออกคิดเปน รอยละ 52.32, 20.12 และ 13.02 ของมูลคา การสง ออกทุเรียนสดทง้ั หมดตามลําดับ (รูปท่ี 3.9) ในขณะท่ีตลาดสงออกลําไยสดท่ีสําคัญของไทย คือ จีน อินโดนีเซีย และฮองกงโดยมีสัดสวนการสงออกคิดเปนรอยละ 43.50, 34.18 และ 11.55 ของมูลคาการสงออกลําไยสดท้ังหมดตามลาํ ดบั (รปู ที่ 3.10)