Bác Hồ với Thái Nguyên

3K5H6 M· sè: CTQG - 2016



CHØ §¹O NéI DUNG TrÇn quèc tá ñy viªn Ban ChÊp hµnh Vò HåNG B¾C Trung ­¬ng §¶ng, BÝ th­ TØnh ñy ñy viªn Ban Th­êng vô, L£ v¨n tuÊn Phã BÝ th­ TØnh ñy, PH¹M TH¸I HANH Chñ tÞch ñy ban nh©n d©n tØnh ñy viªn Ban Th­êng vô, Tr­ëng ban Tuyªn gi¸o TØnh ñy ñy viªn Ban Th­êng vô TØnh ñy, Gi¸m ®èc Së V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch Tæ CHøC B¶N TH¶O Vò HåNG C¦¥NG Phã Gi¸m ®èc Së V¨n hãa, TS. L¦U TRÇN LU¢N ThÓ thao vµ Du lÞch ñy viªn Héi ®ång biªn tËp, TRÇN THÞ NHIÖN Tr­ëng ban Kinh ®iÓn - Lý luËn NGUYÔN §×NH H¦NG Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt Tr­ëng phßng Qu¶n lý di s¶n v¨n hãa, Së V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch Phã Tr­ëng phßng Qu¶n lý di s¶n v¨n hãa, Së V¨n hãa, ThÓ thao vµ Du lÞch 4





Lêi nhµ xuÊt b¶n N»m ë phÝa b¾c Thñ ®« Hµ Néi, Th¸i Nguyªn lµ mét tØnh trung du miÒn nói cã vÞ trÝ chiÕn l­îc hÕt søc quan träng - cÇu nèi gi÷a ®ång b»ng ch©u thæ s«ng Hång víi c¸c tØnh miÒn nói phÝa B¾c, lµ “phªn giËu thø hai vÒ ph­¬ng B¾c” cña Kinh thµnh Th¨ng Long - Hµ Néi, trung t©m cña ChiÕn khu ViÖt B¾c. Trong qu¸ tr×nh vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945 vµ kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc, Th¸i Nguyªn ®· ®­îc Trung ­¬ng §¶ng, B¸c Hå chän lµm c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng, An toµn khu cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. Ngay tõ khi chuÈn bÞ vÒ n­íc trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· cã sù quan t©m ®Æc biÖt ®Õn phong trµo c¸ch m¹ng ë Th¸i Nguyªn, x¸c ®Þnh râ tÇm quan träng chiÕn l­îc cña Th¸i Nguyªn trong c«ng cuéc khëi nghÜa, giµnh ®éc lËp d©n téc. Ng­êi nªu râ, c¨n cø ®Þa Cao B»ng sÏ më ra triÓn väng lín cho c¸ch m¹ng n­íc ta, nh­ng tõ Cao B»ng ph¶i ph¸t triÓn vÒ Th¸i Nguyªn vµ th«ng xuèng n÷a th× khi ph¸t ®éng ®Êu tranh vò trang, “lóc thuËn lîi cã thÓ tiÕn c«ng, lóc khã kh¨n cã thÓ gi÷”. C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m n¨m 1945 thµnh c«ng, thùc d©n Ph¸p trë l¹i x©m l­îc n­íc ta mét lÇn n÷a. Kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ, cïng víi c¸c tØnh ViÖt B¾c, Th¸i Nguyªn trë thµnh An toµn khu Trung ­¬ng, Thñ ®« kh¸ng chiÕn cña c¶ n­íc. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cao cÊp nhÊt cña §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Tæng t­ lÖnh, c¸c c¬ quan ®Çu n·o Trung ­¬ng ®· ®ãng vµ lµm viÖc ë An toµn khu Th¸i Nguyªn. NhiÒu quyÕt s¸ch quan träng liªn quan ®Õn vËn mÖnh d©n téc cña Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Tæng t­ lÖnh ®· ra ®êi ë An toµn khu Th¸i Nguyªn. §Æc biÖt t¹i 5

An toµn khu Th¸i Nguyªn, B¸c Hå cïng Bé ChÝnh trÞ ®· th«ng qua chñ tr­¬ng chiÕn l­îc, tr¸nh chç m¹nh, ®¸nh chç yÕu trong chiÕn cuéc §«ng - Xu©n 1953-1954, kÕ ho¹ch t¸c chiÕn mïa Xu©n 1954 vµ ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ, ®Ëp tan kÕ ho¹ch Nava, kÕt thóc th¾ng lîi cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p x©m l­îc. Hßa b×nh lËp l¹i, B¸c Hå ®· nhiÒu lÇn trë l¹i th¨m ViÖt B¾c, th¨m Th¸i Nguyªn, tri ©n ®ång bµo c¸c d©n téc ®· hÕt lßng ñng hé c¸ch m¹ng, ñng hé kh¸ng chiÕn trong nh÷ng n¨m th¸ng ®Çy thö th¸ch cam go, ®Ó l¹i trong lßng ®ång bµo, ®ång chÝ bao t×nh c¶m thiªng liªng. Nh÷ng ®Þa danh Ng­êi tõng ë, lµm viÖc vµ tíi th¨m nay ®· trë thµnh di tÝch lÞch sö cÊp quèc gia, cÊp tØnh, n¬i gi¸o dôc truyÒn thèng c¸ch m¹ng cho thÕ hÖ trÎ. Nh©n dÞp kû niÖm 76 n¨m ngµy thµnh lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam (3-2-1930 – 3-2-2016) vµ chµo mõng thµnh c«ng cña §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø XII cña §¶ng, Nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ quèc gia - Sù thËt phèi hîp víi tØnh Th¸i Nguyªn xuÊt b¶n cuèn s¸ch B¸c Hå víi Th¸i Nguyªn. Cuèn s¸ch bao gåm mét sè bµi viÕt cña c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng vµ Nhµ n­íc, c¸c nhµ khoa häc cña Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng vÒ nh÷ng n¨m th¸ng Chñ tÞch Hå ChÝ Minh sèng vµ lµm viÖc ë Th¸i Nguyªn, còng nh­ t×nh c¶m s©u nÆng cña Ng­êi víi Th¸i Nguyªn vµ cña ®ång bµo c¸c d©n téc Th¸i Nguyªn ®èi víi Ng­êi. Néi dung kÕt cÊu cuèn s¸ch gåm bèn phÇn: PhÇn I: An toµn khu §Þnh Hãa trong tÇm nh×n chiÕn l­îc cña Hå ChÝ Minh. PhÇn II: Ho¹t ®éng cña Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë An toµn khu §Þnh Hãa. PhÇn III: B¶o tån, t«n t¹o vµ ph¸t huy c¸c di tÝch Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ë An toµn khu Th¸i Nguyªn. PhÇn IV: Th¸i Nguyªn lµm theo lêi B¸c. Xin tr©n träng giíi thiÖu cuèn s¸ch víi ®«ng ®¶o b¹n ®äc. Th¸ng 1 n¨m 2016 Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - sù thËt 6

PhÇn I An toµn khu §Þnh hãa trong tÇm nh×n chiÕn l­îc cña Hå ChÝ Minh 7

8

An toµn khu ®Þnh hãa trung t©m cña thñ ®« kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p* §¹i t­íng Vâ Nguyªn Gi¸p Nãi ®Õn an toµn khu, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn P¸c Bã (Cao B»ng), §Þnh Hãa, §¹i Tõ (Th¸i Nguyªn), T©n Trµo, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang) tËp trung vµo ba tØnh Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, B¾c K¹n. Nh­ vËy, an toµn khu bao gåm bao nhiªu tØnh, bao nhiªu huyÖn, bao nhiªu x·, chóng ta còng cÇn ph¶i lµm râ trong cuéc héi th¶o nµy. Thêi kú tiÒn khëi nghÜa khi B¸c vÒ P¸c Bã ®· cã ý ®Þnh ph¸t triÓn c¬ së xuèng Th¸i Nguyªn, v× Th¸i Nguyªn lµ mét ®Þa bµn quan träng \"tiÕn cã thÓ ®¸nh, lui cã thÓ gi÷\" vµ nh©n d©n ë ®©y cã truyÒn thèng c¸ch m¹ng, vÒ sau nµy cã thÓ di chuyÓn c¬ quan cña B¸c gÇn Trung ­¬ng §¶ng h¬n, do ®ã B¸c ®· chØ thÞ cho t«i tæ chøc con ®­êng Nam tiÕn - \"con ®­êng trong lßng d©n\". §Õn cuèi n¨m 1943, con ®­êng ®· th«ng. Sau ngµy NhËt ®¶o chÝnh (9-3-1945), t«i ®· cïng §éi ViÖt Nam Tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n tiÕn vÒ Chî Chu (§Þnh Hãa - Th¸i Nguyªn) vµ thèng ___________ * Ph¸t biÓu t¹i Héi th¶o khoa häc - thùc tiÔn: Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi viÖc x©y dùng An toµn khu §Þnh Hãa trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, 1997. 9

nhÊt hai ®éi qu©n: ViÖt Nam Tuyªn truyÒn gi¶i phãng qu©n víi ®éi qu©n Cøu quèc thµnh ViÖt Nam Qu©n gi¶i phãng t¹i §Þnh Biªn Th­îng (§Þnh Hãa). TiÕp ®ã, t«i nhËn ®­îc chØ thÞ cña B¸c Hå bè trÝ cho B¸c vÒ lµm viÖc ë Chî Chu. T«i bµn víi hai anh TÊn vµ Song Hµo ®Ò nghÞ B¸c chän T©n Trµo v× Chî Chu tuy c¬ së chÝnh trÞ, kinh tÕ ®Òu tèt nh­ng cã ®­êng th«ng víi Th¸i Nguyªn dÔ bÞ uy hiÕp, cßn T©n Trµo d©n c­ th­a thít, kinh tÕ cã khã kh¨n nh­ng ®Þa thÕ hiÓm trë h¬n. Ch©u S¬n D­¬ng cßn c¸ch tØnh lþ Tuyªn Quang bëi con s«ng L«, tiÖn b¶o vÖ. B¸c quyÕt ®Þnh thµnh lËp Khu gi¶i phãng gåm 6 tØnh: Cao B»ng, B¾c K¹n, L¹ng S¬n, Hµ Giang, Tuyªn Quang, Th¸i Nguyªn - T©n Trµo ®­îc coi nh­ lµ Thñ ®« Khu gi¶i phãng ®Ó chØ ®¹o Tæng khëi nghÜa th¸ng 8-1945. S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang), §Þnh Hãa, §¹i Tõ (Th¸i Nguyªn) lµ an toµn khu. Sau ngµy tuyªn bè ®éc lËp mét thêi gian, B¸c vµ Th­êng vô Trung ­¬ng §¶ng ®· chñ tr­¬ng tÝch cùc cñng cè c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ®Ó nÕu b¾t buéc chóng ta ph¶i kh¸ng chiÕn, c¸c c¬ quan l·nh ®¹o Trung ­¬ng cã thÓ sÏ chuyÓn trë l¹i ViÖt B¾c. V× vËy, c¸c anh NguyÔn L­¬ng B»ng, TrÇn §¨ng Ninh ®· ®­îc B¸c giao nhiÖm vô bÝ mËt trë l¹i x©y dùng c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c, lÊy c¸c huyÖn §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn); Chî Míi, Chî §ån (B¾c K¹n); S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (Tuyªn Quang) lµm ®Þa bµn chÝnh. Qu¸ tr×nh kh¸ng chiÕn, c¬ quan Trung ­¬ng, c¬ quan cña B¸c, c¬ quan ChÝnh phñ, c¬ quan Bé Tæng t­ lÖnh - Bé Quèc phßng di chuyÓn n¬i nµy n¬i kh¸c mét thêi gian ng¾n, nh­ng trung t©m vÉn dùa vµo c¸c huyÖn nãi trªn, ®Æc biÖt lµ huyÖn §Þnh Hãa kh«ng cã mét nhµ d©n nµo kh«ng cã c¬ quan ë. Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, c¬ quan cña B¸c, c¬ quan cña Trung ­¬ng, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ®Òu tËp trung ®ãng ë §Þnh Hãa, tuy còng 10

cã thêi gian chuyÓn sang S¬n D­¬ng hay B¾c K¹n, nh­ng víi thêi gian ng¾n råi l¹i trë vÒ §Þnh Hãa, cã khi ®«i ba lÇn. VÝ dô: B¸c ë TØn Keo, Khu«n T¸t tíi bèn, n¨m lÇn. C¬ quan ChÝnh phñ ë c¶ ®Êt cña hai tØnh, Th­êng trùc ChÝnh phñ, anh Lª V¨n HiÕn ë bªn S¬n D­¬ng lµ chñ yÕu, nh­ng Héi ®ång ChÝnh phñ khi häp ë §Þnh Hãa, khi häp ë §¹i Tõ, khi th× ë S¬n D­¬ng (Tuyªn Quang). C¬ quan Trung ­¬ng §¶ng, c¬ quan ®ång chÝ Tr­êng Chinh th­êng ë gÇn c¬ quan cña B¸c vµ Tæng Qu©n ñy - Bé Tæng t­ lÖnh, chñ yÕu lµ ë Lôc R· (Phó §×nh), còng cã lóc c¬ quan chuyÓn sang T©n Trµo nh­ng Ýt l©u sau l¹i trë vÒ chç cò. Tr­êng NguyÔn ¸i Quèc còng cã thêi gian ë Qu¶ng N¹p... Anh Ph¹m V¨n §ång lóc ë Khu 5 ra ë th«n LËp B×nh (khu nói ®¸ gÇn s«ng Phã §¸y) sau chuyÓn vÒ Phó §×nh (§Þnh Hãa) gÇn chç c¸c ®ång chÝ T«n §øc Th¾ng, NguyÔn L­¬ng B»ng, Hoµng Quèc ViÖt. C¬ quan Tæng Qu©n ñy - Bé Quèc phßng - Tæng T­ lÖnh, Bé Tæng tham m­u, Tæng côc ChÝnh trÞ, Tæng côc Cung cÊp ®Òu ë §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Phó L­¬ng (Th¸i Nguyªn). T«i còng muèn l­u ý §Þnh Hãa lµ an toµn khu tuyÖt mËt nh»m b¶o ®¶m an toµn vµ æn ®Þnh ®Ó c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o chñ chèt lóc bÊy giê lµm viÖc Ýt ph¶i di chuyÓn. Võa qua, t«i ®­îc tin §Þnh Hãa ®­îc ®Ò nghÞ lªn Trung ­¬ng §¶ng vµ ChÝnh phñ tuyªn d­¬ng ®¬n vÞ Anh hïng lùc l­îng vò trang nh©n d©n, t«i rÊt ®ång t×nh, ñng hé. Theo t«i kh«ng nh÷ng Th¸i Nguyªn anh hïng mµ c¶ s¸u tØnh khu gi¶i phãng cò còng thËt xøng ®¸ng anh hïng. C¸c quyÕt s¸ch lín cña §¶ng vµ ChÝnh phñ phÇn lín ®Òu quyÕt ®Þnh trªn ®Êt §Þnh Hãa nh­: h¹ quyÕt t©m tiªu diÖt ®Þch tÊn c«ng lªn ViÖt B¾c; quyÕt ®Þnh triÓn khai ®¹i ®éi ®éc lËp, tiÓu ®oµn tËp trung trªn toµn quèc; quyÕt ®Þnh chiÕn l­îc biÕn hËu ph­¬ng cña ®Þch thµnh tiÒn ph­¬ng cña ta (1948-1949); 11

quyÕt ®Þnh më c¸c chiÕn dÞch nhá ë §«ng B¾c vµ T©y B¾c, h¹ quyÕt t©m më chiÕn dÞch gi¶i phãng biªn giíi; c¸c chiÕn dÞch Trung du, Hoµng Hoa Th¸m, Hµ Nam Ninh, chiÕn dÞch Hßa B×nh, T©y B¾c, SÇm N­a, chiÕn cuéc §«ng - Xu©n 1953- 1954, ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång tõ ®©y ®i häp Héi nghÞ Gi¬nev¬ vµ sau khi ký hiÖp ®Þnh còng trë l¹i ®©y. C¸c ho¹t ®éng ngo¹i giao còng diÔn ra chñ yÕu trªn ®Êt Th¸i Nguyªn. B¸c gÆp P«n Muýt, ®¹i diÖn cho Cao ñy Ph¸p t¹i thÞ x· Th¸i Nguyªn. §oµn ®¹i biÓu §¶ng Céng s¶n Ph¸p do Lª« Phighe dÉn ®Çu, c¸c ®oµn cè vÊn Trung Quèc, ®oµn ®iÖn ¶nh Liªn X« vµ nhµ ®¹o diÔn næi tiÕng C¸cmen, nhiÒu nhµ ngo¹i giao, nhµ b¸o quèc tÕ... ®­îc B¸c Hå tiÕp t¹i §Þnh Hãa. C¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o ®¶ng b¹n nh­ Chñ tÞch Xuphanuv«ng, ®ång chÝ Cayxán, Tæng BÝ th­ §¶ng Nh©n d©n c¸ch m¹ng Lµo, ®ång chÝ S¬n Ngäc Minh, Tæng BÝ th­ §¶ng Nh©n d©n c¸ch m¹ng Campuchia... trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p ®· sèng vµ lµm viÖc nhiÒu ngµy trªn ®Êt §¹i Tõ... Râ rµng, Th¸i Nguyªn lµ Thñ ®« cña Nhµ n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa trong cuéc kh¸ng chiÕn thÇn th¸nh cña d©n téc ta chèng thùc d©n x©m l­îc Ph¸p. NhiÒu chñ tr­¬ng, ®­êng lèi kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc ®­îc quyÕt ®Þnh ë ®©y vµ tõ ®©y, Trung ­¬ng §¶ng, B¸c Hå, ChÝnh phñ l·nh ®¹o toµn quèc thùc hiÖn. T×nh nghÜa cña ®ång bµo ViÖt B¾c nãi chung, §Þnh Hãa, Th¸i Nguyªn nãi riªng ®èi víi c¸ch m¹ng, víi kh¸ng chiÕn hÕt søc s©u ®Ëm. T«i còng nhiÒu lÇn trë l¹i th¨m ®ång bµo, gÆp gì, «n l¹i nh÷ng kû niÖm x­a rÊt xóc ®éng, thÊy ®êi sèng cña nh©n d©n ®Þa ph­¬ng an toµn khu cßn nhiÒu khã kh¨n, thiÕu thèn. T«i ®Ò nghÞ chóng ta ph¶i gãp søc quan t©m, ®Çu t­ nhiÒu h¬n ®Ó cuéc sèng cña ®ång bµo ®­îc n©ng cao h¬n n÷a. 12

Chñ tÞch Hå ChÝ Minh víi viÖc x©y dùng An toµn khu §Þnh Hãa trong c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c §¹i t­íng V¨n TiÕn Dòng* T«i rÊt hoan nghªnh chñ tr­¬ng tæ chøc cuéc héi th¶o nµy vµ vui mõng ®­îc tham dù víi t­ c¸ch mét ng­êi c¸ch ®©y 50 n¨m ®· tõng sèng, lµm viÖc trong sù ®ïm bäc, che chë cña ®ång bµo, ®ång chÝ trªn m¶nh ®Êt §Þnh Hãa thÊm ®­îm t×nh qu©n d©n. Nh­ mäi ng­êi ®Òu biÕt, sau khi C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m th¾ng lîi, n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa - Nhµ n­íc c«ng n«ng ®Çu tiªn ë §«ng Nam ¸ ra ®êi, vËn mÖnh cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam nh­ \"trøng ®Ó ®Çu ®¼ng\" tr­íc ©m m­u vµ hµnh ®éng chèng ph¸ cña nhiÒu kÎ thï lín m¹nh, ®éc ¸c. B»ng s¸ch l­îc kh«n khÐo mÉu mùc, §¶ng ta ®· lîi dông m©u thuÉn trong hµng ngò kÎ thï, c« lËp vµ tËp trung mòi nhän vµo kÎ thï chÝnh lµ thùc d©n Ph¸p x©m l­îc, ra søc tranh thñ vµ triÖt ®Ó sö dông kh¶ n¨ng hßa b×nh, kh«ng ngõng mét phót c«ng viÖc chuÈn bÞ s½n sµng chñ ®éng ®èi phã víi kh¶ n¨ng chiÕn tranh næ ra trong c¶ n­íc. §i ®«i víi viÖc chuÈn bÞ lùc l­îng chÝnh trÞ vµ vò trang, vïng rõng ___________ * Nguyªn ñy viªn Bé ChÝnh trÞ, nguyªn Bé tr­ëng Bé Quèc phßng. 13

nói ViÖt B¾c ®­îc cñng cè lµm c¨n cø ®Þa - hËu ph­¬ng v÷ng ch¾c cña cuéc kh¸ng chiÕn l©u dµi. Quan ®iÓm x©y dùng c¨n cø ®Þa lµm chç ®øng ch©n cña c¸ch m¹ng cña §¶ng ta ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo ®µ tiÕn lªn cña phong trµo. Ngay tõ n¨m 1941, rót kinh nghiÖm cña nh÷ng thêi kú tr­íc, §¶ng ta thÊy muèn b¶o ®¶m sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn liªn tôc cña phong trµo c¸ch m¹ng, tæ chøc vµ c¬ quan l·nh ®¹o c¸ch m¹ng, ph¶i cã nh÷ng ®Þa bµn t­¬ng ®èi an toµn, b¶o ®¶m th«ng tin liªn l¹c th«ng suèt vµ kÞp thêi víi c¸c cÊp, Trung ­¬ng ®· tæ chøc c¸c khu an toµn. Khi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vÒ n­íc trùc tiÕp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng, phong trµo c¸ch m¹ng lªn cao. Ng­êi chñ tr­¬ng thµnh lËp nh÷ng c¨n cø du kÝch vµ tõ ®ã c¸c an toµn khu míi thùc sù trë thµnh c¨n cø ®Þa, n¬i c¸ch m¹ng lµm chñ, cã c¬ së chÝnh trÞ v÷ng ch¾c ®Ó x©y dùng vµ ph¸t triÓn lùc l­îng c¸ch m¹ng, lµm bµn ®¹p tiÕn c«ng qu©n thï, ®­a c¸ch m¹ng tiÕn lªn nh÷ng b­íc míi. LÞch sö ®· chøng minh t¸c dông v« cïng to lín cña c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c ®èi víi sù ph¸t triÓn cña phong trµo c¸ch m¹ng c¶ n­íc. §ã lµ n¬i Trung ­¬ng §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh triÓn khai vµ xóc tiÕn m¹nh mÏ c«ng cuéc chuÈn bÞ tæng khëi nghÜa, x©y dùng lùc l­îng vò trang c¸ch m¹ng tËp trung, ®éng viªn, cæ vò nh©n d©n c¶ n­íc ®øng lªn giµnh chÝnh quyÒn, ®ång thêi lµ hËu ph­¬ng cña chiÕn tranh du kÝch vµ khëi nghÜa. Khi kh¸ng chiÕn toµn quèc bïng næ, nh÷ng ®ßn tiÕn c«ng phñ ®Çu vµ tiÕn c«ng liªn tôc cña qu©n, d©n ta ë c¸c thµnh phè vµ ®Þa ph­¬ng trªn c¶ n­íc ®· ph¸ tan ©m m­u cña thùc d©n Ph¸p ®Þnh tiªu diÖt lùc l­îng vò trang ta vµ ®¸nh óp c¬ 14

quan chÝnh quyÒn ®Çu n·o cña nh©n d©n ta ë Hµ Néi vµ c¸c thµnh phè lín. Tæng kÕt bèn th¸ng kh¸ng chiÕn toµn quèc, Héi nghÞ c¸n bé §¶ng th¸ng 4-1947 ®· chØ râ: dùa trªn c¬ së lßng d©n vµ toµn d©n ®oµn kÕt, ta cã thÓ tæ chøc c¨n cø ®Þa kh«ng nh÷ng ë rõng nói mµ c¶ ë ®ång b»ng. Sau khi rót khái thµnh phè ®Ó b¶o toµn lùc l­îng kh¸ng chiÕn l©u dµi, c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn cña ta ®· di chuyÓn lªn ViÖt B¾c. Vïng ®Êt ®øng ch©n v÷ng m¹nh cña c¸ch m¹ng tr­íc ®©y nay ®· ®­îc x©y dùng thµnh c¨n cø ®Þa hËu ph­¬ng t­¬ng ®èi hoµn chØnh, ë ®©y chóng ta cã thÓ ®iÒu hµnh cuéc kh¸ng chiÕn toµn quèc mét c¸ch an toµn, æn ®Þnh, triÓn khai cuéc kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc mét c¸ch toµn diÖn víi quy m« ngµy cµng lín ®¸p øng yªu cÇu cña chiÕn tranh. Vµ trªn nói rõng ViÖt B¾c, §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chän §Þnh Hãa lµm n¬i ®øng ch©n, khu an toµn ®Ó bè trÝ c¸c c¬ quan ®Çu n·o kh¸ng chiÕn mïa HÌ n¨m 1947. Së dÜ chän §Þnh Hãa v× ®©y lµ mét bé phËn cña khu gi¶i phãng cò, võa cã ®Þa lîi võa cã nh©n hßa. §©y lµ n¬i dùa vµo ch©n nói Hång, tiÕn cã thÓ c«ng, lui cã thÓ gi÷, cã thÓ táa ®i kh¾p vïng biªn giíi xuèng ®Õn ®ång b»ng, giao th«ng liªn l¹c t­¬ng ®èi thuËn tiÖn ®Ó gi÷ v÷ng mèi liªn hÖ gi÷a Trung ­¬ng vµ c¸c ®Þa ph­¬ng, n¬i cã c¬ së chÝnh trÞ v÷ng ch¾c, ®ång bµo lu«n h­íng vÒ c¸ch m¹ng, tin t­ëng tuyÖt ®èi ë §¶ng vµ ChÝnh phñ, kinh tÕ cã thÓ tù cung tù cÊp. Trªn thùc tiÔn, suèt trong thêi gian ®ãng qu©n ë §Þnh Hãa, ®­îc sù ®ïm bäc, che chë cña ®ång bµo, ®ång chÝ ®Þa ph­¬ng, Bé Tæng t­ lÖnh ®· cã thÓ triÓn khai an toµn nhiÒu 15

ho¹t ®éng quan träng, quy m« nh­ më tr­êng líp huÊn luyÖn, më c¸c héi nghÞ lín, x©y dùng lùc l­îng dù tr÷ cho kh¸ng chiÕn. Gi÷a c¸c c¬ quan cña Bé Tæng t­ lÖnh vµ c¸n bé, nh©n d©n ®Þa ph­¬ng ®· kÕt nªn mèi d©y liªn l¹c m¸u thÞt. §ång bµo s½n sµng nh­êng nhµ lµm chç ®ãng qu©n, thùc hiÖn \"ba kh«ng\", b¶o ®¶m bÝ mËt an toµn tuyÖt ®èi cho ®¬n vÞ, chia sÎ víi ®¬n vÞ l­¬ng thùc vµ thùc phÈm vèn ch¼ng mÊy dåi dµo, ®ãng gãp nh©n lùc vµ vËt liÖu lµm doanh tr¹i, ®i d©n c«ng tiÕp tÕ. Nh÷ng ®Þa danh ngµy nµo cßn xa l¹, khã nhí ®èi víi ng­êi miÒn xu«i ®· trë thµnh th©n th­¬ng, ghi ®Ëm nÐt trong t©m kh¶m cña c¸n bé, chiÕn sÜ c¬ quan Bé Tæng t­ lÖnh. B¶n C¸i, B¶n Mï, B¶n VÖ, §ång Chua, Yªn Th«ng, Thanh §Þnh, Qu¸n Vu«ng, v.v. ®Ó l¹i nhiÒu kû niÖm s©u s¾c trong cuéc ®êi cña nhiÒu ®ång chÝ chóng t«i. VÒ phÇn m×nh, c¬ quan Bé Tæng t­ lÖnh ®· cïng víi c¸n bé ®Þa ph­¬ng gãp søc x©y dùng, cñng cè chÝnh quyÒn c¬ së, x©y dùng c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng, ®éng viªn vµ tæ chøc nh©n d©n tham gia kh¸ng chiÕn, x©y dùng hËu ph­¬ng, chi viÖn tiÒn tuyÕn. NÕu §Þnh Hãa lµ c¸i n«i cña Bé Tæng t­ lÖnh trong thêi kú kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, th× nã cßn cã mét vinh dù vµ c«ng lao to lín lµ n¬i b¶o ®¶m an toµn cho Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ vÒ sèng vµ chØ ®¹o sù nghiÖp kh¸ng chiÕn, kiÕn quèc cña toµn d©n ta. Còng chÝnh t¹i n¬i ®©y nh÷ng quyÕt s¸ch lín cña §¶ng vÒ hai nhiÖm vô chiÕn l­îc nãi trªn ®· ra ®êi, dÉn d¾t qu©n vµ d©n ta ®i tõ th¾ng lîi nµy ®Õn th¾ng lîi kh¸c. 16

H×nh ¶nh cña ng­êi Cha giµ d©n téc, ngän cê vµ linh hån cña cuéc kh¸ng chiÕn ®· in s©u trong lßng ng­êi d©n §Þnh Hãa, lµm s¸ng c¶ nói rõng, ®ång ruéng n¬i ®©y. Nh÷ng lêi d¹y b¶o ®Çy tinh thÇn yªu th­¬ng ®èi víi ®ång bµo, ®ång chÝ an toµn khu vÉn cßn vang väng, thóc giôc chóng ta tiÕp tôc v­¬n lªn, ph¸t huy truyÒn thèng c¸ch m¹ng vÎ vang, ra søc phÊn ®Êu thùc hiÖn hoµi b·o cña Ng­êi, xãa ®ãi gi¶m nghÌo, tiÕn lªn kÞp víi miÒn xu«i, lµm cho d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh, x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi vµ b¶o vÖ v÷ng ch¾c Tæ quèc ViÖt Nam yªu quý cña c¸c d©n téc chóng ta. 17

Th¸i Nguyªn - Tuyªn Quang, trung t©m c¨n cø ®Þa toµn quèc trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p Hoµng Tïng* Hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mü cã nhiÒu vïng hËu ph­¬ng vµ c¨n cø ®Þa lín nhá ë tÊt c¶ c¸c miÒn ®Êt n­íc, huyÖn, tØnh, khu miÒn ®Òu cã hËu ph­¬ng vµ c¨n cø ®Þa. HËu ph­¬ng lín cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü lµ c¶ miÒn B¾c. Trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, hËu ph­¬ng lín lµ ViÖt B¾c víi c¨n cø ®Þa trung t©m lµ hai tØnh Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang cã d·y nói Hång cao ngÊt che chë. H×nh thÓ ®Êt n­íc: ba phÇn nói, bèn phÇn biÓn, mét phÇn ®ång b»ng, nói non trïng ®iÖp, s«ng ngßi ch»ng chÞt lµ mét tr­êng thµnh hïng vÜ cña c¸c cuéc chiÕn tranh gi¶i phãng d©n téc, b¶o vÖ Tæ quèc. KÎ thï lîi dông biÓn c¶. Ta ph¸t huy thÕ m¹nh cña nói rõng bao la. §©y lµ bøc tr­êng thµnh thiªn nhiªn quan träng. Nh­ng c¸i m¹nh c¬ b¶n quyÕt ®Þnh cña ta vÉn lµ bøc tr­êng thµnh bÒn v÷ng cña lßng ng­êi. Thiªn thêi, ___________ * Nguyªn BÝ th­ Trung ­¬ng §¶ng. 18

®Þa lîi kh«ng b»ng nh©n hßa vµ chØ cã con ng­êi míi biÕn nói rõng, s«ng n­íc thµnh søc chiÕn ®Êu. TrÇn H­ng §¹o nãi: \"ý chÝ mu«n d©n lµ thµnh lòy kiªn cè\". Tr­¬ng H¸n Siªu viÕt: \"Ph¶i ®©u ®Êt hiÓm, bëi ng­êi cã nh©n\". Ch÷ nh©n cña ta lµ sù hßa hîp d©n téc, lµ ®Êu tranh v× ®éc lËp, tù do cña d©n téc, h¹nh phóc cña nh©n d©n. Tr¶i qua mÊy ngh×n n¨m chiÕn ®Êu, d©n téc ta - mét d©n téc ®a nguyªn ®· kÕt thµnh mét khèi thèng nhÊt, nhÊt nguyªn hãa lÇn l­ît ch«n vïi nh÷ng ®éi qu©n viÔn chinh khÐt tiÕng trªn m¶nh ®Êt nµy. Tõ thêi V¨n Lang - ¢u L¹c ®Õn nay, c¸c d©n téc thiÓu sè, ®a sè chóng ta mu«n ng­êi nh­ mét, ®· s¸t c¸nh bªn nhau x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, x©y dùng cuéc sèng céng ®ång hßa hîp, th©n ¸i. HËu ph­¬ng, c¨n cø ®Þa kiªn cè quyÕt ®Þnh vËn mÖnh cña chiÕn tranh. ViÖt B¾c víi c¸c tØnh Cao, B¾c, L¹ng, Hµ, Tuyªn, Th¸i ®· lµ c¨n cø ®Þa chiÕn khu lín nhÊt cña cuéc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m nèi liÒn víi hai khu an toµn cña Trung ­¬ng tõ B¾c Giang, Th¸i Nguyªn qua B¾c Ninh, Phóc Yªn ®Õn Hµ Néi. C¸c lùc l­îng vò trang c¸ch m¹ng víi líp t­íng lÜnh ®Çu tiªn, chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng ®Þa ph­¬ng vµ c¶ ChÝnh phñ Trung ­¬ng l©m thêi ®Òu ra ®êi ë ®©y. ChiÕn khu ViÖt B¾c lµ nguån cæ vò, lµ chç dùa to lín ®èi víi cao trµo cøu quèc trong c¶ n­íc vµ cuéc Tæng khëi nghÜa n¨m 1945. ViÖt B¾c, trung t©m lµ hai tØnh Th¸i Nguyªn, Tuyªn Quang, trë thµnh ®Êt th¸nh cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p, ®¹i b¶n doanh cña Trung ­¬ng §¶ng, Quèc héi, ChÝnh phñ, Bé Tæng t­ lÖnh qu©n ®éi. Toµn bé bé m¸y cña §¶ng, Nhµ n­íc vµ c¸c ®oµn thÓ quÇn chóng ®Òu ®Æt ë hËu 19

ph­¬ng lín nµy. C¸c ®¬n vÞ vò trang lín ra ®êi vµ ®ån tró ë ®©y. C¸c nhµ m¸y, c¸c c«ng binh x­ëng ®Òu ®Æt ë vïng nói rõng hiÓm trë. ViÖt B¾c lín h¼n lªn, ®«ng ®óc, nhén nhÞp h¼n lªn. §ång bµo c¸c d©n téc v­¬n lªn g¸nh v¸c xøng ®¸ng nghÜa vô thiªng liªng tuy rÊt nÆng nÒ, t­ëng chõng v­ît qu¸ søc chÞu ®ùng cña mét vïng kinh tÕ l¹c hËu nhÊt. TÊt c¶ c¸c x·, c¸c b¶n, c¸c huyÖn ®Òu ph¶i nhËn thªm sè ng­êi, cã khi ®«ng h¬n c¶ sè d©n cña m×nh. C¸c huyÖn ph¶i g¸nh v¸c nÆng nÒ nhÊt, chÞu tr¸ch nhiÖm quan träng nhÊt lµ nh÷ng n¬i B¸c Hå, c¸c c¬ quan cña Trung ­¬ng §¶ng, ChÝnh phñ, Bé Tæng t­ lÖnh th­êng tró. Tr­íc hÕt lµ c¸c huyÖn §Þnh Hãa, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chî §ån, råi ®Õn Phó L­¬ng, §¹i Tõ, Chiªm Hãa. Th¸ng 5-1947, B¸c Hå vµ Trung ­¬ng ®Õn §Þnh Hãa, sau ®ã chuyÓn lªn B¾c K¹n, råi l¹i trë vÒ §Þnh Hãa. Mïa thu n¨m 1950, Ng­êi lªn Chî §ån, 1951-1953 mét lÇn n÷a vÒ §Þnh Hãa, cuèi n¨m 1953 ®Çu n¨m 1954, chuyÓn sang Yªn S¬n. Mïa hÌ n¨m 1954, Ng­êi vÒ §¹i Tõ. ChÝnh phñ, Quèc héi hÇu nh­ th­êng tró ë S¬n D­¬ng, c¸c c¬ quan chÝnh quyÒn ë r¶i kh¾p Tuyªn Quang. Nh÷ng ®Þa ®iÓm Trung ­¬ng ë nhiÒu nhÊt lµ Thanh §Þnh, Phó §×nh (§Þnh Hãa); T©n Trµo, Ph¹m Hång Th¸i, Kim Quan, thuéc Tuyªn Quang, Vai Cµy huyÖn §¹i Tõ. Ngoµi ra cßn nhiÒu ®Þa ®iÓm t¹m thêi. HÇu kh¾p c¸c b¶n ®Òu chËt nÝch c¸c c¬ quan kh¸ng chiÕn. §ång bµo ph¶i b¶o ®¶m mét phÇn hËu cÇn kh«ng nhá. B¶o vÖ c¬ quan, gi÷ g×n bÝ mËt trë thµnh c«ng viÖc th­êng xuyªn cña mäi ng­êi. Suèt thêi gian kh¸ng chiÕn, kh«ng mét ®iÒu bÝ mËt nµo bÞ tiÕt lé. Bän gi¸n ®iÖp ®i ®©u 20

còng chØ thÊy rõng s©u nói th¼m. Ng­êi l¹ muèn hái, chØ ®­îc ®¸p l¹i: kh«ng biÕt. §ång bµo c¸c tØnh ViÖt B¾c trùc tiÕp tham gia c¸c chiÕn dÞch lín cña qu©n ®éi ta: ChiÕn dÞch Thu - §«ng n¨m 1947 lµm ph¸ s¶n cuéc tËp kÝch chiÕn l­îc cña qu©n Ph¸p, ChiÕn dÞch Cao B»ng, L¹ng S¬n (Biªn giíi) n¨m 1950 gi¶i phãng khu vùc ®­êng sè 4 më ®­êng nèi liÒn n­íc ta víi Trung Quèc, Liªn X« vµ c¶ thÕ giíi, ph¸ thÕ bao v©y cña ®Þch, ChiÕn dÞch §iÖn Biªn Phñ kÕt thóc cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ nhiÒu chiÕn dÞch kh¸c cña qu©n ®éi ta. Sau ®ã lµ nh÷ng chiÕn dÞch quÐt s¹ch thæ phØ gi¶i phãng hoµn toµn ViÖt B¾c, T©y B¾c. Trong hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p vµ chèng Mü, mét nh©n tè th¾ng lîi v« cïng quan träng cña d©n téc ta lµ tõ chÝnh s¸ch ®¹i ®oµn kÕt do B¸c Hå vµ §¶ng ta ®Ò x­íng, ph¸t ®éng, tæ chøc ®­îc cuéc kh¸ng chiÕn cña ®ång bµo c¸c d©n téc c­ tró ë miÒn rõng nói th­îng du B¾c Bé, Hßa B×nh, Ninh B×nh, miÒn T©y c¸c tØnh Trung Bé, T©y Nguyªn, T©y Ninh vµ c¶ ë vïng ®ång bµo Khmer Nam Bé ®i liÒn víi viÖc tæ chøc cuéc chiÕn tranh nh©n d©n réng kh¾p c¸c vïng ®ång b»ng n¬i c­ tró chñ yÕu cña ng­êi ViÖt thµnh mét mÆt trËn c¶ n­íc, mçi lµng thµnh mét ph¸o ®µi kh¸ng chiÕn. Víi mét thÕ trËn nh­ vËy, ta thu hót 90% lùc l­îng qu©n viÔn chinh cña ®Þch ë c¸c vïng ®ång b»ng vµ ®¸nh nh÷ng trËn lín ë c¸c vïng rõng nói, cuèi cïng ®¸nh b¹i c¶ Ph¸p lÉn Mü. Søc m¹nh cña kh«ng qu©n, h¶i qu©n vµ kh¶ n¨ng c¬ ®éng cña nh÷ng ®éi lôc qu©n khæng lå bÞ h¹n chÕ ®Õn møc thÊp nhÊt. Søc m¹nh v« ®Þch cña ta lµ søc m¹nh cña nh÷ng con ng­êi b×nh th­êng mµ vÜ ®¹i vÒ tÇm vãc trÝ tuÖ. B»ng cung 21

tªn, gËy géc ®­¬ng ®Çu th¾ng lîi víi liªn thanh, ®¹i b¸c. Nhµ ë chËt chéi, s½n sµng nh­êng chç tèt nhÊt cho c¸n bé, bé ®éi. ¡n kh«ng ®ñ no, s½n sµng nh­êng g¹o cho nh÷ng ng­êi chiÕn ®Êu. Kh«ng ng¹i nói cao, suèi s©u vµ c¶ bom ®¹n cña ®Þch, ngµy ®ªm lÆn léi vËn chuyÓn l­¬ng thùc, ®¹n d­îc ra tiÒn tuyÕn. Nhê cã nh÷ng con ng­êi nh­ thÕ mµ ViÖt B¾c trë thµnh ®Êt th¸nh cña c¸ch m¹ng. 22

C¨n cø ®Þa ®Þnh hãa Th­îng t­íng Hoµng Minh Th¶o* Trong kh¸ng chiÕn ph¶i cã c¨n cø ®Þa - chç ®øng ch©n cña l·nh ®¹o, chØ huy vµ lµ n¬i tæ chøc, huÊn luyÖn lùc l­îng, tæ chøc, b¶o ®¶m vËt chÊt, s¶n xuÊt vò khÝ cho kh¸ng chiÕn. Nã lµ hËu ph­¬ng cña kh¸ng chiÕn, mµ hËu ph­¬ng lµ mét nh©n tè th­êng xuyªn quyÕt ®Þnh th¾ng, b¹i cña chiÕn tranh. HËu ph­¬ng lµ n¬i cã thiªn thêi, ®Þa lîi, nh©n hßa. C¨n cø ®Þa Trung ­¬ng lµ mét ®Þa bµn réng lín, v÷ng ch¾c, lµ n¬i cã d©n vµ d©n tèt, cã ®iÒu kiÖn, cã ®Þa h×nh tèt, cã thÓ chèng ®ì hoÆc ®¸nh b¹i ®­îc c¸c cuéc tiÕn c«ng, c¸c cuéc cµn quÐt cña ®Þch, cã thÓ ph¸t triÓn réng ra c¸c ®Þa bµn träng yÕu kh¸c vµ chØ ®¹o, chØ huy c¸c h­íng kh¸c mét c¸ch thuËn lîi. ë ®Þa h×nh ®ã, ®Þch rÊt khã bao v©y tiªu diÖt ta vµ khã tæ chøc ®­îc c¸c lùc l­îng ®èi lËp víi ta vµ c¸c tæ chøc ®­îc ngôy qu©n, ngôy quyÒn trung thµnh víi chóng. §Þch cã thÓ ®¸nh vµo ®­îc, nh­ng kh«ng chiÕm ®ãng ®­îc, ®¸nh ph¸ råi th× ph¶i rót, hoÆc cã chiÕm ®ãng th× chØ ®ãng ë mét sè tuyÕn ®­êng chÝnh. ___________ * Nguyªn Gi¸m ®èc Häc viÖn Quèc phßng. 23

§Þnh Hãa võa cã d©n tèt, §¶ng v÷ng, l¹i cã c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c, ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®ã, ®Æc biÖt lµ lßng d©n. B¸c Hå chän §Þnh Hãa lµ x¸c ®¸ng. Tr­íc C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, §Þnh Hãa ®· lµ mét khu c¨n cø du kÝch nèi liÒn víi T©n Trµo vµ T©n Trµo ®· lµ n¬i B¸c ë vµ tæ chøc §¹i héi Quèc d©n ®Ó chuÈn bÞ Tæng khëi nghÜa, vµ ë §Þnh Hãa, viÖc ph¸t triÓn phong trµo xuèng vïng trung du B¾c Giang - VÜnh Yªn, Phó Thä còng thuËn lîi. N¨m 1947, ®Þch ®¸nh lªn khu c¨n cø nµy, kh«ng tiªu diÖt ®­îc qu©n ta vµ ®· bÞ qu©n d©n ta ®¸nh b¹i. Chóng chØ chiÕm ®ãng ®­îc mét sè n¬i trªn ®­êng giao th«ng chÝnh. Khu trung t©m c¨n cø ®Þa cña ta vÉn gi÷ ®­îc, Trung ­¬ng §¶ng vµ B¸c Hå vÉn l·nh ®¹o ®­îc cuéc kh¸ng chiÕn. B¶o vÖ khu c¨n cø kh«ng ph¶i chØ lµ lùc l­îng vò trang; kh«ng ph¶i chØ lµ ®Þa h×nh, mµ quan träng h¬n lµ lßng d©n - Cuéc chiÕn tranh nh©n d©n cña ta ®iÒu c¬ b¶n còng lµ lßng d©n; lµ søc m¹nh chÝnh trÞ, tinh thÇn cña sù ®oµn kÕt toµn d©n. D©n ta mét lßng mét d¹ víi §¶ng, víi kh¸ng chiÕn, víi B¸c Hå. ViÖc b¶o vÖ §¶ng, b¶o vÖ B¸c Hå, b¶o vÖ kh¸ng chiÕn lµ lßng d¹ cña nh©n d©n khu c¨n cø. C¸i ¸o gi¸p, c¸i vßng v©y cña nh©n d©n lµ v÷ng ch¾c nhÊt. Kh«ng cã trinh s¸t, chØ ®iÓm, th¸m b¸o nµo cña ®Þch lät ®­îc vµo khu c¨n cø ®Ó ph¸ ho¹i, quÊy rèi, hoÆc cã lät vµo ®­îc th× còng bÞ b¾t. §¶ng vµ B¸c Hå ®­îc an toµn l·nh ®¹o cuéc kh¸ng chiÕn. Lßng d©n tèt nh­ thÕ, søc m¹nh cña nh©n d©n lín nh­ thÕ lµ do §¶ng bé tØnh Th¸i Nguyªn, huyÖn §Þnh Hãa vµ c¸c x· l·nh ®¹o tèt, gi¸o dôc nh©n d©n tèt, tæ chøc nh©n d©n ®­îc chÆt chÏ míi ®¹t ®­îc yªu cÇu cao nh­ thÕ. TrÇn H­ng §¹o nãi: Khoan th­ søc d©n ®Ó lµm kÕ s©u rÔ, bÒn gèc; ®ã lµ th­îng s¸ch gi÷ n­íc. 24

NguyÔn Tr·i nãi: LËt thuyÒn míi biÕt d©n nh­ n­íc vµ MÕn ng­êi cã nh©n lµ d©n vµ chë thuyÒn vµ lËt thuyÒn còng lµ d©n. NguyÔn BØnh Khiªm nãi: Quèc dÜ d©n vi b¶n §¾c quèc ­ng tri t¹i ®¾c d©n. Hå ChÝ Minh nãi: DÔ m­êi lÇn kh«ng d©n còng chÞu Khã tr¨m lÇn d©n liÖu còng xong. Nhí x­a ®Ó lµm nay lµ rÊt cÇn thiÕt, lµ kh¬i l¹i céi nguån. NguyÔn Tr·i nãi: NgÉm x­a, nghÜ nay xÐt còng lµ mäi lÏ h­ng vong. ChiÕn tranh nh©n d©n lµ lßng d©n, b¶o vÖ khu c¨n cø còng lµ d©n. B¸c Hå chän §Þnh Hãa lµ c¨n cø Trung ­¬ng lµ chÝnh x¸c, lµ hîp quy luËt cña chiÕn tranh c¸ch m¹ng. 25

An toµn khu kh¸ng chiÕn trong c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng mét trong nh÷ng s¸ng t¹o cña t­ t­ëng qu©n sù Hå ChÝ Minh GS. V¨n T¹o* Ch©n lý lµ cô thÓ. C¸ch m¹ng lµ s¸ng t¹o. Cã s¸ng t¹o c¸ch m¹ng míi cã th¾ng lîi c¸ch m¹ng. LÞch sö c¸ch m¹ng cña nh©n d©n ta d­íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng ®· chøng minh nh­ vËy. Trong nhiÒu s¸ng t¹o c¸ch m¹ng cña §¶ng vµ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, cã s¸ng t¹o trong x©y dùng c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. §ã lµ ph­¬ng ph¸p x©y dùng nh÷ng h¹t nh©n trung kiªn trong tæ chøc c¸ch m¹ng. Trong x©y dùng tæ chøc chÝnh trÞ, nÕu MÆt trËn Liªn ViÖt lµ h¹t nh©n trung kiªn cña c¶ mét d©n téc ®ang lµm c¸ch m¹ng, th× MÆt trËn ViÖt Minh l¹i lµ h¹t nh©n trung kiªn cña MÆt trËn Liªn ViÖt. Trong x©y dùng tæ chøc qu©n sù, nÕu c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng lµ h¹t nh©n trung kiªn cña c¶ n­íc kh¸ng chiÕn, th× ___________ * Nguyªn ViÖn tr­ëng ViÖn Sö häc - ViÖn Hµn l©m Khoa häc x· héi ViÖt Nam. 26

An toµn khu Trung ­¬ng l¹i lµ h¹t nh©n trung kiªn cña c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. C¶ hai tr­êng hîp ®Òu lµ x©y dùng \"h¹t nh©n trong h¹t nh©n\", cña c¸c tæ chøc c¸ch m¹ng. NÕu x©y dùng MÆt trËn ViÖt Minh trong MÆt trËn Liªn ViÖt ph¶i lÊy yÕu tè \"Nh©n\" tøc \"ng­êi\" lµm ®Çu, th× trong x©y dùng an toµn khu kh¸ng chiÕn - h¹t nh©n cña c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng l¹i ph¶i lÊy yÕu tè \"§Þa\" lµm ®Çu: Trong hai kh¸i niÖm \"c¨n cø ®Þa\" vµ \"an toµn khu\" th× nh©n tè ®Þa lý biÓu hiÖn ë \"®Þa\" vµ \"khu\". §©y kh«ng chØ cã tÝnh chÊt tõ ng÷ ®¬n thuÇn mµ lµ cã c¶ mét néi dung khoa häc kh¸ phong phó. Bëi v× nh©n tè ®Þa lý lu«n bao gåm trong nã c¸c néi hµm: \"®Þa - qu©n sù\", \"®Þa - chÝnh trÞ\", \"®Þa - kinh tÕ\", \"®Þa - v¨n hãa\"... Nãi riªng vÒ c¨n cø ®Þa th×: - §Þa - qu©n sù - §©y ph¶i lµ n¬i cã thÓ x©y dùng ®­îc h¹t nh©n vò trang mµ vÒ thÕ chiÕn ®Êu, ph¶i lµ n¬i \"TiÕn cã thÓ c«ng, tho¸i cã thÓ thñ\". - §Þa - kinh tÕ - §©y ph¶i lµ n¬i kinh tÕ cã kh¶ n¨ng tù cÊp, tù tóc, c¶ trong nh÷ng khi khã kh¨n, gian khæ nhÊt vµ cã ®iÒu kiÖn giao l­u, tiÕp tÕ, ®Ó kh«ng thÓ lµ mét vïng ®ãng kÝn. - §Þa - chÝnh trÞ - §©y ph¶i lµ n¬i quÇn chóng cã truyÒn thèng c¸ch m¹ng, nhiÖt t×nh c¸ch m¹ng, võa tham gia, võa ñng hé, võa b¶o vÖ c¸ch m¹ng. - §Þa - v¨n hãa - §©y kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ n¬i cã tr×nh ®é v¨n hãa, gi¸o dôc cao, nh­ng ph¶i lµ n¬i cã mét mÆt b»ng v¨n hãa d©n téc vµ ®¹i chóng kh¶ dÜ cã thÓ v­¬n lªn tiÕn kÞp yªu cÇu ®µo t¹o, båi d­ìng cña c¸ch m¹ng. LÞch sö c¸ch m¹ng cña chóng ta ®· tõng chøng minh nh­ thÕ. Cßn ®Õn an toµn khu kh¸ng chiÕn, h¹t nh©n cña c¨n cø 27

®Þa c¸ch m¹ng th× yÕu tè ®Þa lý biÓu hiÖn ë \"khu\" mµ c¸c néi hµm: \"ChÝnh trÞ, qu©n sù, kinh tÕ, v¨n hãa\" l¹i cã phÇn nµo kh¸c víi c¨n cø ®Þa mµ d­íi ®©y sÏ ®i s©u. 1. Tõ c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ®Õn an toµn khu kh¸ng chiÕn Trong cuéc vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, tõ c¸c c¨n cø ban ®Çu lµ Cao B»ng, L¹ng S¬n, Th¸i Nguyªn, c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ®· dÇn dÇn ®­îc më réng ra B¾c K¹n, Tuyªn Quang, Hµ Giang, ®Ó ®Õn th¸ng 4-1945, Héi nghÞ qu©n sù B¾c Kú ®· cã thÓ ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp Khu gi¶i phãng Trung ­¬ng bao gåm 6 tØnh: Cao, B¾c, L¹ng, Th¸i, Hµ, Tuyªn. Tr­íc ngµy Tæng khëi nghÜa Th¸ng T¸m - h×nh ¶nh mét n­íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa thu hÑp lµ Khu gi¶i phãng ®· ra ®êi. Lóc ®ã trong c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng ch­a cÇn ph¶i thµnh lËp an toµn khu, tøc ch­a cÇn x©y dùng \"h¹t nh©n trong h¹t nh©n c¨n cø ®Þa\" cña c¶ n­íc. Nh­ng ngay sau khi C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, ©m m­u t¸i x©m l­îc ViÖt Nam cña thùc d©n Ph¸p ®· lé râ, nhÊt lµ tõ ngµy 23-9-1945 khi chóng g©y hÊn ë Nam Bé. Chñ tÞch Hå ChÝ Minh, víi nh·n quan s¸ng suèt vµ tÇm nh×n chiÕn l­îc l©u dµi, ®· thÊy ®­îc ngµy ph¶i trë l¹i ViÖt B¾c cã thÓ tíi gÇn, cÇn ph¶i cñng cè ngay c¸i n«i cña c¸ch m¹ng lµ c¨n cø ®Þa ViÖt B¾c. Kh¸c víi thêi kú vËn ®éng C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m, kÎ thï chÝnh lóc nµy kh«ng cßn lµ ph¸txÝt NhËt - kÎ míi ®Õn x©m l­îc n÷a, mµ lµ thùc d©n Ph¸p - kÎ ®· thèng trÞ ViÖt Nam h¬n 80 n¨m. Chóng lµ kÎ ®· \"th«ng tá ngâ ngµng\" l¹i cã sù hç trî cña ®Õ quèc Anh, Mü vµ ®ång minh T­ëng Giíi Th¹ch 28

ngay sau l­ng ta, cïng mét sè bän tay sai ViÖt c¸ch, ViÖt quèc ph¸ ho¹i ngay tõ bªn trong, nªn cÇn ph¶i x©y dùng an toµn khu n»m trong c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. V× vËy ngay sau ngµy C¸ch m¹ng Th¸ng T¸m thµnh c«ng, Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· ph©n c«ng cho ®ång chÝ Ph¹m V¨n §ång cïng mét sè c¸n bé ë l¹i ViÖt B¾c mét thêi gian ®Ó cñng cè c¨n cø ®Þa. Cuèi th¸ng 10-1946, ®ång chÝ NguyÔn L­¬ng B»ng, Tr­ëng ban Tµi chÝnh cña Trung ­¬ng §¶ng ®­îc giao nhiÖm vô trë l¹i ViÖt B¾c ®Ó chuÈn bÞ ®Þa ®iÓm x©y dùng c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn. Mét sè n¬i thuéc huyÖn §Þnh Hãa, nam Chî §ån ®­îc chän lµm chç ë vµ lµm viÖc cña c¸c c¬ quan Trung ­¬ng vµ ChÝnh phñ trong tr­êng hîp ph¶i rêi Hµ Néi. Th¸ng 11-1946, Trung ­¬ng §¶ng quyÕt ®Þnh thµnh lËp ®éi c«ng t¸c ®Æc biÖt do ®ång chÝ TrÇn §¨ng Ninh phô tr¸ch, gåm ®¹i biÓu thuéc c¸c ngµnh qu©n sù, an ninh, chÝnh quyÒn, ®oµn thÓ, lo nghiªn cøu chän ®Þa ®iÓm an toµn ®Ó ®Æt c¸c c¬ quan Trung ­¬ng. Sau vô thùc d©n Ph¸p g©y hÊn ë H¶i Phßng, L¹ng S¬n, c«ng viÖc cña §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt ®­îc xóc tiÕn m¹nh mÏ. Gi÷a th¸ng 12-1946, sau khi nghiªn cøu, kh¶o s¸t thùc tÕ, §éi c«ng t¸c ®Æc biÖt ®· quyÕt ®Þnh chän ®Þa phËn c¸c huyÖn: §Þnh Hãa, §¹i Tõ, Vâ Nhai, Phó L­¬ng (thuéc Th¸i Nguyªn), Chî §ån (thuéc B¾c K¹n) vµ S¬n D­¬ng, Yªn S¬n, Chiªm Hãa (thuéc Tuyªn Quang) mµ trung t©m lµ §Þnh Hãa, Chî §ån, S¬n D­¬ng, Yªn S¬n lµm n¬i x©y dùng An toµn khu cña Trung ­¬ng1. ___________ 1. Xem luËn ¸n Phã tiÕn sÜ cña NguyÔn Xu©n Minh: An toµn khu Trung ­¬ng ë ViÖt B¾c, m· sè 50304, Hµ Néi, 1996, tr. 23. 29

NÕu c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng nÆng tÝnh chÊt \"®Þa - qu©n sù\" th× an toµn khu kh¸ng chiÕn l¹i nÆng tÝnh chÊt \"®Þa - chÝnh trÞ\". ë ®©y kh¸i niÖm \"an toµn\" thay cho kh¸i niÖm \"c¨n cø\" lµ cã ý nghÜa Ýt nhiÒu kh¸c nhau. Nãi \"an toµn khu kh¸ng chiÕn\" - mét h¹t nh©n nÆng tÝnh \"®Þa - chÝnh trÞ\" kh«ng cã nghÜa lµ ë ®©y nh©n tè qu©n sù kh«ng quan träng. Còng nh­ nãi c¨n cø ®Þa lµ mét h¹t nh©n nÆng tÝnh chÊt \"®Þa - qu©n sù\" kh«ng cã nghÜa lµ ë ®©y nh©n tè chÝnh trÞ kh«ng quan träng (thËm chÝ cã thêi kú \"chÝnh trÞ cßn träng h¬n qu©n sù\" nh­ Chñ tÞch Hå ChÝ Minh ®· chØ ®¹o). Nh­ng trong mèi quan hÖ gi÷a \"h¹t nh©n trong h¹t nh©n\" th× h¹t nh©n bªn trong lµ ph¶i coi träng b¶o vÖ chÝnh trÞ, h¹t nh©n bªn ngoµi ph¶i coi träng nhiÖm vô b¶o vÖ qu©n sù tùa nh­ \"vµnh ®ai\" qu©n sù - chÝnh trÞ cho h¹t nh©n bªn trong. Râ rµng, an toµn khu chñ yÕu kh«ng ph¶i lµ n¬i ®Ó ph¸t triÓn lùc l­îng vò trang vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng qu©n sù nh­ c¨n cø ®Þa, mµ ph¶i lµ n¬i b¶o ®¶m an toµn cho c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ ChÝnh phñ ®ãng chèt ë ®©y vµ vËn hµnh ®­îc bé m¸y cña m×nh ®Ó chØ ®¹o ra toµn quèc... ThËm chÝ khi cã ®Þch tíi th× c¸n bé, nh©n viªn c¸c c¬ quan §¶ng vµ Nhµ n­íc kh«ng cã nhiÖm vô chiÕn ®Êu nh­ qu©n ®éi th­êng trùc mµ chØ lµ chiÕn ®Êu ®Ó b¶o vÖ c¬ së, tµi liÖu, khÝ tµi, vËt dông cña c¬ quan, v.v. chñ yÕu lµ b¶o vÖ cho ®­îc tµi liÖu vµ c¸n bé cña §¶ng vµ Nhµ n­íc... Yªu cÇu tèi th­îng vµ tuyÖt ®èi lµ ph¶i b¶o ®¶m ®­îc \"an toµn\" cho c¸c c¬ quan ®Çu n·o cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, thËm chÝ khi ph¶i t¹m thêi s¬ t¸n th× ph¶i s¬ t¸n an toµn ng­êi vµ tµi liÖu lµ chÝnh chø kh«ng ph¶i chiÕn ®Êu lµ chÝnh. ChiÕn ®Êu vÒ mÆt qu©n sù khi kÎ ®Þch tõ ngoµi vµo (kh«ng ph¶i 30

®Þch nh¶y dï ®ét nhËp bÊt ngê) th× ®· cã vá bäc cña an toµn khu lµ c¨n cø ®Þa chÞu tr¸ch nhiÖm hµng ®Çu. ý nghÜa \"an toµn\" lµ nh­ vËy. ChÝnh nã ®· quy ®Þnh nªn yªu cÇu lùa chän ®Þa ®iÓm x©y dùng an toµn khu mµ tiÕn tr×nh ®· ®­îc thùc hiÖn nh­ trªn. 2. Tõ truyÒn thèng d©n téc ®Õn s¸ng t¹o hiÖn ®¹i Chóng ta ngµy nay vinh dù ®­îc kÕ thõa truyÒn thèng ®¸nh giÆc gi÷ n­íc cña «ng cha, trong ®ã cã truyÒn thèng x©y dùng c¨n cø ®Þa. NÕu kh«ng tÝnh ®Õn c¨n cø Phong Ch©u, Mª Linh cña Hai Bµ Tr­ng, c¨n cø Nói N­a ë Thanh Hãa cña Bµ TriÖu mµ khi ®ã t­ t­ëng vÒ c¨n cø ®Þa cßn ch­a râ nÐt, th× chËm nhÊt chóng ta còng ph¶i thõa nhËn c¨n cø §Çm D¹ Tr¹ch cña TriÖu Quang Phôc lµ mét hiÖn thùc lÞch sö vÒ c¨n cø ®Þa ®iÓn h×nh cña thêi kú chèng B¾c thuéc. C¨n cø nµy tån t¹i ng¾n ngñi vµ míi næi bËt ë nh©n tè ®a - qu©n sù, cßn c¸c nh©n tè ®Þa - chÝnh trÞ, ®Þa - kinh tÕ, ®Þa - v¨n hãa lµ ch­a râ nÐt. §Õn thêi trung ®¹i, ®iÓn h×nh lµ c¨n cø ®Þa kh¸ng chiÕn chèng Minh ë Lam S¬n cña Lª Lîi. Nã ®· mang ®ñ c¸c nh©n tè: ®Þa - qu©n sù, ®Þa - chÝnh trÞ, ®Þa - kinh tÕ, ®Þa - v¨n hãa. Trong ®ã hai mÆt tuy cßn yÕu lµ ®Þa - chÝnh trÞ, ®Þa - v¨n hãa ®· ®­îc Lª Lîi tÝch cùc bæ sung b»ng sù nghiÖp ®éng viªn c¶ n­íc vµ chiªu mé nh©n tµi, thÓ hiÖn ë Héi thÒ Lòng Nhai. Tíi thêi cËn ®¹i chèng Ph¸p, h×nh th¸i c¨n cø ®Þa trë thµnh mét nh©n tè c¨n b¶n kh«ng thÓ thiÕu cña c¸c cuéc khëi nghÜa. Më ®Çu ë Nam Bé, ®iÓn h×nh lµ c¨n cø cña Tr­¬ng §Þnh ë Gß C«ng - T©n An vµ c¨n cø cña Thiªn Hé D­¬ng ë 31

§ång Th¸p M­êi. NÕu c¨n cø §ång Th¸p M­êi cña Thiªn Hé D­¬ng lÊy h×nh thÕ \"®Þa - qu©n sù\" lµm n¬i thñ hiÓm th× c¨n cø Gß C«ng - T©n An cña Tr­¬ng §Þnh l¹i lÊy nh©n d©n ®Þa ph­¬ng vµ binh lÝnh triÒu ®×nh d­íi quyÒn chØ huy cña Qu¶n c¬ Tr­¬ng §Þnh - nh÷ng binh lÝnh ®· quyÕt t©m \"bá triÒu, theo d©n\" ®Ó kh¸ng chiÕn, lµm chç dùa. Sau nµy ë Th¸i B×nh, §Ò ®èc T¹ HiÖn còng theo ph­¬ng ch©m nµy, «ng ®· tæng kÕt thµnh mét mÖnh ®Ò khoa häc: \"ë rõng nói th× lÊy rõng nói lµm hiÓm trë, ë ®ång b»ng th× lÊy nh©n d©n lµm hiÓm trë\". Tíi phong trµo CÇn V­¬ng, c¨n cø ®Þa ®· trë thµnh nh©n tè quan träng hµng ®Çu cña c¸c cuéc khëi nghÜa, khiÕn c¸c ®Þa danh khëi nghÜa ®· ®­îc lÊy ®Ó ®Æt tªn cho chÝnh c¸c cuéc khëi nghÜa ®ã, nh­ Ba §×nh lµ tªn gäi cuéc khëi nghÜa cña Ph¹m Bµnh vµ §inh C«ng Tr¸ng, B·i SËy lµ tªn gäi cña nghÜa qu©n do NguyÔn ThiÖn ThuËt chØ huy, Hïng LÜnh lµ mÖnh danh cña cuéc khëi nghÜa cña Hµ V¨n Mao vµ CÇm B¸ Th­íc, H­¬ng Khª lµ n¬i tô nghÜa cña qu©n CÇn V­¬ng d­íi sù chØ ®¹o cña Phan §×nh Phïng vµ Yªn ThÕ lµ n¬i tån t¹i l©u dµi nhÊt, tíi gÇn 30 n¨m trêi, cuéc næi dËy cña Hïm thiªng Yªn ThÕ Hoµng Hoa Th¸m. TÊt c¶ ®Òu kÕ thõa vµ ph¸t huy truyÒn thèng c¨n cø ®Þa Lam S¬n, coi träng c¶ bèn nh©n tè, trong ®ã ®Þa - qu©n sù vµ ®Þa - chÝnh trÞ ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. Tuy tÊt c¶ ®Òu ch­a giµnh ®­îc th¾ng lîi nh­ng lÞch sö lu«n ghi nhËn nh÷ng chiÕn tÝch anh hïng cña c¸c cuéc khëi nghÜa v× \"nh÷ng thÊt b¹i ®ã ®Òu lµ mÑ cña thµnh c«ng\" sau nµy cña chóng ta. Nªu kinh nghiÖm lÞch sö kÓ trªn, chóng t«i muèn nhÊn m¹nh lµ: 32