REHBERLİKK

DİSİPLİN Disiplin, bir eğitim aracı olarak düşünüldüğünde korkutma, utandırma, gururunu kırma gibi kavramlarla iç içe olmamalıdır. Disiplinin iki temel amacı vardır; Birincisi, çocuğa anlaşılır, kesin ve sınırları olan, güvenli bir ortam sunmaktır. Bu ortam çocuğun sağlıklı gelişimi için gereklidir. Disiplinin ikinci amacı ise, çocuğun kendi kendini yönetme yeteneği yani özdenetim kazanmasıdır. Çocuk denetim altında değilken de öğrendiklerini uygulayabilmeli, kurallara uymayı sürdürebilmelidir. 301

DİSİPLİN Çocukların gösterdiği uyum ve davranış sorunlarının nedenlerinden birisi de anne babalarının onlara uygun sınırlar koymamalarıdır. Bazı ailelerde disiplin yok gibidir. Çocuğun tüm davranışları hoşgörüyle karşılanır. Bazı evlerde ise disiplin vardır ancak ne zaman, nerede uygulanacağı belirsizdir. Anne babanın tutumu aşırı hoşgörü ile sert cezalandırmalar arasında gidip gelmektedir. Anne babalar kendi ruh halleri, çocuğun yapısı ve çevre koşulları nedeniyle çocuklarına karşı tutarsız davranabilirler. 302

Disiplin İçin Önemli İlkeler •Anne baba davranışlarıyla çocuğa örnek olduğunu unutmamalıdır. •Anne babanın sözbirliği ve işbirliği yapması disiplin için gereklidir. •Tutarlılık disiplin için en önemli ilkelerden biridir. 303

Tanrım bana 304 Değiştiremeyeceğim şeyleri kabul etmek için SÜKÛNET Değiştirebileceklerimi değiştirmek için CESARET İkisini birbirinden ayırabilmek için de AKIL VER

. Anne baba tutumlarını, Olumsuz anne baba tutumları ve Olumlu anne baba tutumu olarak ikiye ayırabiliriz 305

ÇOCUK EĞİTİMİ İLE İLGİLİ YAYGIN AMA YANLIŞ İNANÇLAR ! Eşim çocuğa çok katı davranıyor, ben onu dengeliyorum. Ben çocuğumun en iyi arkadaşıyım. Çocuğum daima kendimden, eşimden önce gelir. Çocuğum hiç hata yapmamalı, hiç acı ve sıkıntı çekmemeli. Çocuğumu mükemmel bir şekilde yetiştirmeliyim. 306

ÇOCUK EĞİTİMİ İLE İLGİLİ YAYGIN AMA YANLIŞ İNANÇLAR ! Ben de çocuktum, geçer. İyi anne-baba çocuğunu asla cezalandırmamalı. Çocuğumun her şeyi olmalı, hiçbir şeye ihtiyacı olmamalı. Çocuklar kendi hallerinde yetişmeli, müdahale etmeye gerek yok. Çocuğuma zaman ayıramıyorsam da bütün maddi ihtiyaçlarını karşılıyorum. 307

AİLE TUTUMLARI ANNE ANNE ANNE BABA BABA BABA ÇOCUK ÇOCUK ÇOCUK BASKICI TAVİZKAR BASKICI 308 TUTUM TUTUM TUTUM

AİLE TUTUM MODELİ DİSİPLİNSİZ EĞİTİM Eğitim YETERSİZ SEVGİ AŞIRI SEVGİ AŞIRI DİSİPLİNLİ EĞİTİM Çocuğun anne-babadan aldığı iki şey vardır: Sevgi ve Eğitim 309

OLUMSUZ AİLE TUTUM ŞEKİLLERİ DİSİPLİNSİZ EĞİTİM İÇE DÖNÜK SORUMSUZ YETERSİZ SEVGİ AŞIRI SEVGİ SALDIRGAN KAYGILI ANTİSOSYAL GÜVENSİZ AŞIRI DİSİPLİNLİ EĞİTİM 310

SAĞLIKLI TUTUM Yeterli ilgi Aşırı Disiplin Yeterli sevgi Yetersiz Sevgi SAĞLIKLI TUTUM Aşırı sevgi Yeterli hoşgörü Yeterli disiplin Disiplinsiz Eğitim 311

OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI 1. AŞIRI KORUYUCU VE KAYGILI ANNE-BABA TUTUMU Bu Tutumda;  Anne baba çocuğun her davranışına müdahale eder,  Sürekli çocuğa yaşından daha küçükmüş gibi muamele edilir  Aile aşırı koruyucu ve vericidir.  Çocuğun kendini tanımasını ve yapabileceklerini fark etmesini engelleyen bir anne-baba tutumudur.  Çocuğun bireyselleşme çabalarını engelleyen bir tutumdur. 312

OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI Bu tutumla yetişen çocuklar; Bağımlı kişilik yapısı geliştirirler. Çocuk kendi başına karar vermede güçlükler yaşar. Çocuğun kendine güveni yoktur. Genelde tek başına bir işe başlama ya da sürdürme becerilerini gösteremezler. 313

OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI 2. AŞIRI BASKICI VE OTORİTER ANNE- BABA TUTUMU  Ailede katı bir disiplin anlayışı ve baskıcı bir tutum vardır.  Çocuktan ailenin kuralarına koşulsuz uyulması beklenir  Aile içinde korku hakimdir ve çocuk korku ile büyür 314

OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI Bu tutumla yetişen çocuklar; Saldırgan ve uyumsuz davranışlar görülür.Arkadaşlarına evde karşılaştığı olumsuz davranışları sergiler.Sürekli eleştirildiği için benlik saygısı geliştiremedikleri görülür. 315

OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI 3. SINIRSIZ ÖZGÜRLÜKÇÜ ANNE-BABA TUTUMU  Bu tutumu gösteren ailelerde çocuğa aşırı düşkünlük ve hoşgörü vardır  Aile çocuk ilişkisinde sınırlar ve kurallar belli değildir.  Çocuk evde patrondur, ve her istediği, istediği anda yapılır. 316

OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI Bu tutumla yetişen çocuklar; Bencil, doyumsuz, kırılgan, her dediğinin anında olmasını isteyen, sabırsız bireyler olabilirler. Doyumsuzluk ve iç boşluk vardır. Kuralsızlığa alışan çocuk, sosyal ortamlarda(okul gibi) kurallarla karşılaştığında uyum sağlamakta zorlanırlar. 317

OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI 4. MÜKEMMELİYETÇİ ANNE-BABA TUTUMU  Bu tutumu benimseyen anne babalar çocuklarını akademik, sosyal, sanatsal, sportif her alanda kusursuz olmasını beklerler.  Aile beklentilerini karşılaması için çocuk yoğun bir eğitim sürecine tabi tutar.  Çocuktan beklentiler yaşının ve kapasitesinin üzerindedir. 318

OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI Bu tutumla yetişen çocuklar; Kendi doğal iç güdüleri ve kurallar arsına sıkışıp kalmıştır. Sürekli bir iç çatışma içindedir. Fikirleri genellikle çok katıdır. Her işte üstün olmak ister ve bunu başaramadığı noktada hayal kırıklığına uğrar. Çalışmayı tamamen bırakabilir ve aşağılık duygusu gelişir. 319

OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI 5. TUTARSIZ ANNE-BABA TUTUMU Anne babanın tutumu belirli değildir. Yukarıda belirtilen tutumların hepsinide zaman zaman uygular. Anne ve babanın tutumları arasında da farklılıklar vardır. 320

OLUMSUZ ANNE-BABA TUTUMLARI Bu tutumla yetişen çocuklar; Ne zaman ve nerede ne yapacağını bilemez. Çocuk anne veya babanın tepkisini tahmin edemez ve bu nedenle kendini güvende hissetmez. Çocuk çevresindeki insanlara güvenmeyen, her şeyden şüphelenen, kararsız bir kişilik yapısı geliştirebilirler. 321

DİĞER OLUMSUZ AİLE TUTUMLARI: a. Anne ve babanın tutumları arasında tutarsızlık: Bu tutumda, bir çocuğa annenin ayrı, babanın ayrı bir tutum izlemesi söz konusudur. Çocuğa konulan sınırların sürdürebilmesi için anne-babanın davranışlarında tutarlı olması gerekir. 322

DİĞER OLUMSUZ AİLE TUTUMLARI b.Aile içindeki kardeşlere farklı tutumlar : Burada çocuklar arasında ayrımcılık vardır. Örneğin, kız çocukla erkek çocuk arasında veya yatağını ıslatan çocukla diğer çocuklar arasında ayırım yapılır. 323

DİĞER OLUMSUZ AİLE TUTUMLARI c.Aile içi kutuplaşmalar: Aile içinde bazen klikleşmeler, aile içindeki bir grubun başka gruba ya da kişiye karşı çıkması, gizli anlaşmalar oldukça sık görülür. Bazen anne- baba çocuklara karşı, çocuklar anne babaya karşı, bazen de bir çocukla baba, bir başka çocukla anneye karşı kutuplaşabilir. Çocuk aile içinde herkesin yüklendiği bir şamar oğlanı da olabilir. 324

OLUMLU ANNE-BABA TUTUMU DEMOKRATİK ANNE-BABA TUTUMU Anne ve baba çocuğa Koşulsu Kabul gösterir. Anne baba çocuğa sevgi ile yaklaşır ve çocukla ilgilenir. Aile çocuğa rehberlik yapar. Ancak karar çocuğa aittir. Anne baba çocuk için iyi bir modeldir. 325

OLUMLU ANNE-BABA TUTUMU Bu tutumla yetişen çocuklar; Sosyalleşmiş, işbirliğine hazır, arkadaş canlısı, duygusal ve sosyal açıdan dengeli bir bireydir.Çocuk nerede ne yapması gerektiğini bilir. Saygılı, sorumluluklarını bilen ve çevresi ile olumlu ilişkiler kurabilen bireylerdir. 326

Koşulsuz Sevgi: Her anne-baba çocuğunu sever ve onun için tüm fedakarlıklara katlanır. Fakat sevgi koşulsuz olmalıdır. \"Eğer başarısız olursan, sana olan sevgim azalacak.\" gibi cümleler kuruluyor ise; yanlış davranılmaya başlanmış demektir. Çünkü sevgiyi belli koşullara bağlayarak disiplin sağlanamaz.Hatta istenmeyen davranış pekiştirilmiş olur. Çocukta da yoğun olarak sevilmediği endişesi yerleşir. 327

Çocuğunuzun nasıl bir yetişkin olmasını istersiniz 328

ANNE BABALARA TAVSİYELER 1-Ondan yapamayacağı şeyler istemeyin, 2-Yaşına uygun yapabileceği görevler verin, 3-Başarılı olmuş kişileri ona sevdirin ve örnek gösterin, 4-Kendine güvenmesini sağlayın, 5-Okul arkadaşları ile iyi ilişkiler kurmasını sağlayın, 6-Gelişimine uygun görevler vererek sorumluluk duygusunu geliştirmeye çalışın. 329

ANNE BABALARA TAVSİYELER 7-Onunla birlikte vakit geçirin, kendini ifade etmesini sağlayın, 8-Onun okul başarılarını uygun bir şekilde ödüllendirin, 9-Ona her zaman cesaret verin ve konuşun, 10-Huzurlu ve sevgi dolu bir aile ortamı hazırlayın. 11-Onun kapasitesinden daha fazla beklentilere girmeyin, 330

ANNE BABALARA TAVSİYELER 12-Uyku düzeninin bozulmamasını sağlayın, 13-Ders çalışırken belli aralarla dinlenmesini sağlayın, 14-Yaşıtları ve başkaları ile onu kıyaslamayın, 16-Çocuğunuz ile çok zaman geçirmeye değil nitelikli zaman geçirmeye önem verin. 17-Sürekli ders çalışmasını engelleyin, Amaç belirlemesinde yardımcı olun. 331

ANNE BABALARA TAVSİYELER 18-Yeteneğine uygun sosyal etkinliğe katılmasını sağlayın. 19-Disiplin konusunda tutarlı ve kararlı bir tutum sergileyin. 20-Kuralların gerekçelerini belirtin, uyulması konusunda ebeveynler olarak aynı tutumu sergileyin. 21-Çocuğunuzun fiziksel ve ruhsal sağlık problemleri olup olmadığını kontrol edin. 22-Çocuğunuza uygun, dikkatini dağıtmayacak bir ders çalışma ortamı hazırlayın. 332

“Temelinde sevgi olan hiçbir 333 eğitim başarısızlığa uğramaz” Pestallozi

SORUN ÇÖZEBİLMEK İÇİN KULLANILABİLECEK AŞAMALAR: 1.Birinci Aşama: Çatışmayı Tanıyın: 2.İkinci Aşama: Bir Çok Çözüm Yolu Ortaya Koyun: 3.Üçüncü Aşama: Çözüm Yollarını Değerlendirin: 4.Dördüncü Aşama: En İyi Çözümde Anlaşın: 5.Beşinci Aşama:Çözümü Uygulamaya Koyun: 6.Altıncı Aşama: Çözümü Gözden Geçirme: 334

YAŞAYARAK ÖĞRENME Bir çocuk kınanırsa her zaman O da yapamaz başkalarını ayıplamadan. Ve düşmanlık görürse durmadan Kaçamaz hiçbir zaman kavgadan. Onunla edilirse alay Utancı öğrenir en kolay. Ve utançla yaşarsa eğer Suçlamayı kendisine iş eder. Hoşgörü esirgenmezse ondan Sabrı da öğrenir bir yandan. Ve verilirse ona cesaret Nedir,öğrenir kendine güvenmek. Övgüyle,ödüle layık görülürse çocuk Hep almayı değil, vermeyi de öğrenir çabuk. Ve güven duyulmuşsa kendisine O da kulak verecektir dostluğun sesine Bir çocuk başkalarından görürse beğeni Bilir kendisinin de sevmesi gerektiğini. Ve ilgi ,dostluk görürse eğer Sevgiyi, sevgiyle yürekten sezer. Dünya ile arkadaşlık kurmakta Kalmaz korkusu... DOROTHY LAW NOLTE’ den dilimize uyarlayanlar Bahar Akıngüç-M.Turan Tekdoğan 335

KAYNAKÇA ACAR, Nilüfer Voltan Terapötik İletişim AKBOY, Rengin Eğitim Psikolojisi ATTAR, Handan Çocuk Suçluluğu ve Eğitimi BAŞARAN, İbrahim Ethem Görüşme İlke ve Teknikleri CÜCELOĞLU, Doğan İçimizdeki Çocuk CÜCELOĞLU, Doğan Yeniden İnsan İnsana DÖKMEN, Üstün İletişim Çatışmaları ve Empati EKŞİ, Aysel Çocuk Genç Ana Babalar GANDER, J. Mary Çocuk ve Ergen Gelişimi GORDON, Thomas E. A. E Aile iletişim Dili GORDON, Thomas E. A. E Uygulamalar YAVUZER, Haluk Çocuk Psikolojisi YAVUZER, Haluk Çocuk ve Suç YÖRÜKOĞLU, Atalay Çocuk Ruh Sağlığı YÖRÜKOĞLU, Atalay Gençlik Çağı YÖRÜKOĞLU, Atalay Değişen Toplumda Aile ve Çocuk 336



BİREY TANIMA TEKNİKLERİ A. TEST TEKNİKLERİ B. TEST DIŞI TEKNİKLER A. MAKSİMUM PERFORMANS TESTLERİ A. Gözleme dayalı teknikler •Başarı testleri •Gözlem •Yetenek testleri •Gözlem listesi •Özellik kayıt çizelgesi A. DAVRANIŞ TESTLERİ •Olay kaydı (Vaka kaydı- Anekdot •Kişilik testleri •Derecelendirme ölçeği •İlgi envanteri •Tutum ölçekleri B. Kendini anlatmaya dayalı teknikler •Otobiyografi •Arzu listesi •Zaman cetveli •Problem tarama listesi •Anket •Soru listesi(öğrenci tanıma fişi •Kime göre ben neyim? : •Sosyal atom ölçeği C. Başkalarının kanılarına dayalı teknikler •Sosyal uzaklık ölçeği •Kimdir bu tekniği: •Sosyometri D. Etkileşime dayalı teknikler •Görüşme •Ev ziyaretleri •Sosyodrama, Psikodrama: •Rol oynama tekniği: •Oyun terapisi,Bibliyoterapi •Toplu dosya, vaka incelemesi, vaka konferansı, vaka tarihçesi, anı defteri

A. TEST TEKNİKLERİ A-MAKSİMUM PERFORMANS TESTLERİ Yetenek testleri: genel yetenek ve özel yetenek olmak üzere iki çeşittir. Genel yetenek testleri; belirli düzeyler de zihinsel yetenekleri ölçer. •Genel yetenek testleri kişini eğitimden ne derece yararlanabileceğini ölçmeye yarayan testlerdir. Zekâ testleri bu kapsamda yer alır. En yaygın kullanılanlardan biri Thurstone temel kabiliyetler testidir. •Özel yetenek testleri ise; bireylerin belli bir alandaki akademik, zihinsel ve fiziksel yeteneklerini tespit etmek için kullanılır.

A. TEST TEKNİKLERİ A-MAKSİMUM PERFORMANS TESTLERİ Başarı testleri: öğrencinin öğrenme etkinliğinden ne kadar faydalandığını, öğretimin etkisini ölçmek için yapılır. Bilgiyi ölçer. •Standart başarı testleri; öğrencini özle koşullarını dikkate almayan geneli kapsayan sonuçları da genele göre değerlendiren başarı testleridir. ÖSS, KPSS, OKS, SBS v.s. •Öğretmen yapımı başarı testleri ise; öğretmenlerin sınıflarındaki öğrenciler için geliştirdikleri testlerdir. Yazılılar, sözlüler bu kapsamda yer alır. Not: başarı testleri geçmişe yönelik, yetenek testleri geleceğe yöneliktir.

B. DAVRANIŞ TESTLERİ Kişilik testleri: •Bireyin kişilik yapısını tanımak için kullanılan testlerdir. •Puanlamaları ve değerlendirmeleri uzman tarafından yapılır. •Okullarda sadece psikolojik danışmalar kullanır. •Özellikle projektif ve yarı projektif testler için eğitim almak şarttır. Projektif testler daha çok Freud’un psiko-analitik kuramına dayanarak hazırlanmış testleridir. Kişiden uzmanın soruları doğrultusunda obje ya da resimde gördüklerini anlatması istenir. Kişi gördüklerini anlatırken kişiliği ile ilgili bilgiler verir. Bunlardan bazıları; Roschah mürekkep lekesi testi, tematik algı testi, psiko analitik hikâyeler testi. Rotter cümle tamamlama testi v.s.

B. DAVRANIŞ TESTLERİ İlgi envanteri: •Bireyin hoşlandığı-hoşlanmadığı, duyarlı olduğu –olmadığı alanları ölçmeye yarayan testlerdir. ( Müzik-edebiyat, mekanik-ziraat v.b.). •Daha çok eğitsel ve mesleki rehberlik çalışmalarında kullanılır. •Endüstri sektöründe ilgi envanterleri işe en uygun kişiyi seçmek ve işe yerleştirmek için kullanılır. •Değerlendirmeler uzman tarafından yapılmalıdır. •İlgi envanterleri kişinin yeteneği ile ilgili bilgi vermez. •Başarıyı değil iş ya da okuldan doyumu ölçmek için geliştirilmiştir. •Çocuklarda ilgi envanterleri doğru sonuçlar vermez 25 yaşından sonra ilgilerde bir kararlık görülür bu durum kişini kendini tanıması ile de ilgilidir. Ergenlik dönemindeki seçimlere yardımı olurken ilgi envanterinin sonuçları ile başarı testlerinin sonuçları da karşılaştırılmalıdır. Kuder ilgi alanları tercih envanteri, kendini değerlendirme envanteri, mesleki yönelim envanteri v.s.

B. DAVRANIŞ TESTLERİ Tutum ölçekleri: Bireyin belli olaylara, objelere karşı geliştirdiği tavırlardır. Bir kişinin ya da grubun nelere, ne derece değer verdiğini o duruma ilişkin ne düşündüğünü ve ne hissettiğini saptamaya yönelik araçlardır. Tutum üç boyutu vardır. Bunlar; duygu düşünce ve davranıştır. Tutum ölçeği bu üç boyutu da ölçmelidir. Bu üç boyuttan biri diğeri hakkında bilgi vermez. Diş fırçalamak, sevmek, sağlıklı olduğunu düşünmek v.s.

Önemli not: • Kişilik testlerinde hem uygulama hemde yorumlamada uzman şarttır. • Yetenek ve ilgi testlerinde ise değerlendirme ve yorumlama aşamasında uzman şarttır. – Kişilik, ilgi, tutum testleri sının öğretmeni tarafından yorumlanamaz. – Öğretmen yapımı testler hariç , diğer tüm testlerde değişiklik yapılamaz…



BİREY TANIMA TEKNİKLERİ B. TEST DIŞI TEKNİKLER A. Gözleme dayalı teknikler •Gözlem •Gözlem listesi •Özellik kayıt çizelgesi •Olay kaydı (Vaka kaydı- Anekdot •Derecelendirme ölçeği B. Kendini anlatmaya dayalı teknikler •Otobiyografi •Arzu listesi •Zaman cetveli •Problem tarama listesi •Anket •Soru listesi(öğrenci tanıma fişi •Kime göre ben neyim? •Sosyal atom ölçeği C. Başkalarının kanılarına dayalı teknikler •Sosyal uzaklık ölçeği •Kimdir bu tekniği: •Sosyometri D. Etkileşime dayalı teknikler •Görüşme •Ev ziyaretleri •Sosyodrama •Psikodrama: •Rol oynama tekniği: •Oyun terapisi: •Bibliyoterapi •Toplu dosya(gelişim dosyası-tanıma ve izleme dosyası)

A. Gözleme dayalı teknikler Gözlem; bir kimse hakkında izleyerek bilgi edinmeye dayalı bir yöntemdir. •Doğal gözlem •Sistematik gözlem •Katılımlı •Katılımsız

•Doğal gözlem: Doğal gözlemde izleme ile ilgili plan program yoktur. Rasgele yapılır. Kendi doğallığı, süreci içinde olur ve kayıt tutulmaz. •Sistematik gözlem:planlı bir şekilde gözlem yapılır. Gözlem sırasında hangi kriterlere ya da davranışlara dikkat edileceği bellidir.

Katılımlı gözlem ; araştırmacının gözlenen bireylerle birlikte olduğu yada ortama dahil olduğu gözlem türüdür. Katılımsız gözlemde ise ; araştırmacı dışarıda kalır. Dışarıdan objektif bir şekilde gözlem yapar

117. Gözlemlerin kayıt edilmesi için kullanılan araçlardan biri derecelendirme ölçekleridir. Gözlemciler derecelendirme ölçekleriyle gözledikleri kişinin, ölçekte bulunan davranışları gösterme sıklığını kayıt ederler. Gözlem amacıyla derecelendirme ölçeklerinin hazırlanıp kullanılmasında, I. Gözlenen özelliklerin sayısı sınırlı tutulmalıdır. II. Gözlemci gözlem sonuçlarını kimseyle paylaşmayacağı konusunda önceden gözlenene güvence vermelidir. III. Aynı davranış birden çok kişi tarafından gözlenmelidir. IV. Gözlenen davranışlar açığa vurulmayan duyguları ortaya çıkarmaya yönelik olmalıdır. V. Aynı davranış birden fazla gözlenmelidir. ifadelerinden hangileri dikkate alınmalıdır? A) I, II, IV B) I, II, V C) I, III, V D) II, III, IV E) III, IV, V CEVAP : C 2008 KPSS