REHBERLİKK

Gözlem yaparken dikkat edilmesi gereken noktalar ise; • Gözlem yapmaya başlamadan önce plan yapılmalıdır. • Sonuçların nasıl kaydedileceği belirlenmelidir. • Belli bir zamanı olmalıdır ve bir kişi gözlenmelidir. • Kısa aralıklarla gözlem yapılmalıdır. Bu sayede birçok durumda gözlem yapıldığından geçerlilik ve güvenilirlik artar. • Kontrollü ancak doğal ortamda gözlenmelidir. • Gözlem sonuçları hemen, tarafsız ve yorumsuz bir şekilde kaydedilmelidir. • Gözlem ya da değerlendirilmesi bireyin etkilenmemesi için habersiz yapılmalıdır. • Gözlenecek davranış ya da birey bütünlük içinde gözlenmelidir. Tek bir açıdan bile olsa bütünlük dikkate alınmalıdır.

Gözlem listesi: Gözlemlenen davranışların kaydedilmesi yöntemidir. Bu liste gözlemlenecek davranış ya da özelliklerden oluşur. Gözlem sırasında gözlemci bunu yanında bulundurur ve gözlem sırasında fark edilen davranışları bu listeye evet ya da hayır şeklinde kaydeder. Aynı zamanda okul öncesi ve ilköğretimde bilgi sahibi olmak içinde kullanılabilir. (sorulara evet- bazen – hayır şeklinde hazır cevaplar verilir.

Özellik kayıt çizelgesi: Özellikler önceden belirlenir, numaralandırılır. Mümkün olduğunca ayrıntılı yapılmalıdır. Listeler farklı yönleri belirlemek için ve mümkün olduğunca çok maddeli olarak hazırlanmalıdır. Ad soyad Gözlenen Toplam Düşünceler davranış Ali 1,3,5 3 Veli 3 Ayşe 1,2,4 3 1,5,8

Olay kaydı (Vaka kaydı- Anekdot) uzman öğretmen ve yöneticilerin zaman içinde tanık oldukları öğrenciye ilişkin sıradan olmayan, dikkatte değer davranışlarının sürekli olarak objektif ve ayrıntılı bir şekilde kaydedilmesidir. Davranışların objektifi bir şekilde kaydedilmesidir. Yorum ile olay birbirine karıştırılmamalıdır. Yalnız dikkat edilmesi gereken nokta sadece tek olaya dayanarak değerlendirmemek yapmamak diğer tekniklerden de yararlanmak gerekir. Dikkat : vaka kaydı- vaka incelemesi- vaka tarihçesi – vaka konfersansı birbirinden farklı tekniklerdir.

Derecelendirme ölçeği: Gözlemlenen özellik ya da davranışın derecesini belirlemek ne seviyede olduğunu ifade edebilmek için kullanılır. Gözlenen niteliği sayısal olarak ifade etmeye de yarar. Gözlem listesi sadece var ya da yok şeklinde bilgi verirken bu yöntem aynı zamanda özeliğin seviyesi ile de bilgi verir. Davranış Derecesi Arkadaşları ile geçimi 12 345 Temizlik alışkanlığı Beslenme alıkanlığı Duzenli ders çalışma paylaşımcılık

Hata türleri: • Genelleme hatası (halo): bir özelliği ile diğer özellikleri yorumlamaktır. • Kişisel yanlılık: bonkörlük, merkeze yığma(orta derecede puanlar vermesi) , cimrilik hatası olarak üç türü vardır. • Mantık hatası: iki farklı kavramın karıştırılmasıdır. • Gözlem yetersizliği • Anlam hatası: yorumlama hatasıdır. Farklı anlamlar yüklemektir.

B. KENDİNİ ANLATMAYA DAYALI TEKNİKLER •Otobiyografi •Arzu listesi •Zaman cetveli •Problem tarama listesi •Anket •Soru listesi(öğrenci tanıma fişi •Kime göre ben neyim? •Sosyal atom ölçeği

Otobiyografi; Bireyin kendi yaşamının kendisi tarafından yazılı olarak anlatılmasıdır. Geçmişini şimdiki zamanını geleceğe ilişkin planlarını anlatır. Amaç bireyin davranışlarının gerinde yatan nedenleri bastırılmış duyguları tutumları ortaya çıkarmaktır. Bu sayede hem birey hakkında bilgi elde edilir hem de rahatlaması sağlanır. Geçmişi hatırlama şansını da verir. Genellikle sınıf rehber öğretmenleri tarafından okunur. Serbest (kontrolsüz- sınırsız ) ve sınırlı(planlı) olmak üzere iki türü vardır. Sınırlı otobiyografide belli bir konu ile ilgili olarak kendisini anlatması yazması istenir. Sınırsız otobiyografi de ise hayat hikâyesini yazar.

Otobiyografi; Uygulamada dikkat edilmesi gerekenler; •Bilgilerin gizli kalacağının bildirilmesi gerekir. •Öğrencileri heveslendirmek gerekir. •Otobiyografide yazdıkları problemleri ile ilgili görüşme imkânı vermek gerekir. •Yeteri kadar zaman vermek gerekir. •Öğrenci okula alışana kadar yazdırmamak gerekir.

Otobiyografi; Değerlendirme de dikkat edilmesi gereken ilkeler; •Yazının uzunluğu (kendini anlatmaya istekli ise uzun olur.) •Yazının düzeni olayların sırası ve önemi hakkında bilgi verir. •Genel teması duygu durumu hakkında bilgi verir. •Anlatım düzeyi, kendini anlatırken kullandığı ifadelerin derinliğine dikkat etmek gerekir. •Eksiklikler olup olmadığı ve bu eksikliklerin neler olduğudur. •Yazının içeriğinin birbiriyle tutarlılığı Yazılı anlatım yeteneği zayıfsa, kendini algılayışı iç görüsü yetersizse, kendini açıklamaktan kaçınırsa, gerekliliğini anlamamışsa otobiyografi yetersiz kalabilir.

Arzu listesi; Okul öncesi ve ilköğretimde kullanılır. Arzularını isteklerini liste şeklinde yazması istenir. İsteklerini ihtiyaçlarını, doyurulmamış yönlerini belirlemek için kullanılır. Cümle tamamla da aynı amaca hizmet eder. Tekniğin kullanılmasındaki amaç ise bireyin kendini tanıması iç görü kazanmasına yardımcı olmaktır. Bu isteklerle ilgili psikolojik danışma yapılır.

Zaman cetveli ; Bir gün saatlere ayrılı ve öğrenci o saatte neler yaptığını bu çizelgeye yazar. Bu sayede öğrencinin zamanını nelerle geçirdiği, boş zamanlarını nasıl değerlendirdiği, nelere daha fazla zaman ayırması gerektiği belirlenir. Zaman kullanımı ile ilgili rehberlik yapılır.

Problem tarama listesi; sağlık, okul yaşamı, ev aile yaşamı, ilişkiler, karşı cinsle ilişkileri, gelecekle ilgili iş ve tahsil planları, iç dünyası gibi ana başlıklarda çok sayıda sorudan oluşan listeler hazırlanır ve bu listedeki kendisine uygun olan durumlara öğrenci işaret koyar. Gerekirse farklı problemler de ekleyebilirler. Öğretmenler tarafından da uygulanır. Okulun eğitim programının yenilenmesi, psikolojik danışmaya ihtiyaç duyan öğrencilerin belirlenmesinde öğrencilerin yaş, cinsiyet gibi özelikleri açısından ne gibi probleminin olduğunun belirlenmesinde kullanılır.

Anket ; belli bir konuda farklı bireylerin kişisel görüşlerini ve duygularını saptamak için kullanılan soru grubudur. Anket düzenlenirken; •Sorular açık olmalı •Bireyi yönlendirici ve önyargılara dayalı olmamalı •Soru sayısı gruba uygun olmalı •Gereksiz sorular olmamalı •Sorular amaca uygun olmalı •Değerlendirmesi kolay olmalı •Her soru farklı bir bilgi elde etmeye yönelik olmalı •Zaman almamalı •Kapalı uçlu sorular daha çok tercih edilmeli(açık uçlu sorula daha çok sonuna konmalı) •Öncelikle pilot uygulama ile denetlenmeli

Soru listesi (öğrenci tanıma fişi)

Kime göre ben neyim?



Sosyal atom ölçeği •Büyük bir ihtimalle hemen her insan sosyal yaşam içinde tek bir gruba mensup olmaz birden fazla grubun üyesidir. •Çeşitli gruplara mensup olan bir bireyin, bu gruplardan her birisinde birlikte bulunma tercih ettıği kişiler bulunabilir. •Bu bireyin birlikte olmayı tercih et tığı kişilerin toplamını görebilmemiz için, söz konusu grupların her birisine ayrı ayrı sosyometri testi uygulamamız gerecektir. •Bu ise oldukça zor, hatta imkânsızdır O halde bu bireye gidip, \"senin için kimler önemli?\" sorusunu sormak daha doğrudur. •Yukarıdaki açıklamadan da anlaşılacağı üzere, sosyometri testinin ve sosyal atomun farklı işlevleri vardır ve bu farklı işlevlerle birbirlerini tamamlamaktadırlar.

C. BAŞKALARININ KANILARINA DAYALI TEKNİKLER •Sosyometri •Kimdir bu tekniği: •Sosyal uzaklık ölçeği

Sosyometri; Gruptaki bireylerin birbirleriyle olan ilişkileri, eğilimleri ve üyelerin ilişki örüntüsünü ortaya çıkaran, grup içindeki alt grupları, klikleri, lider ve izole edilmiş kişileri, belirlemeye yarayan objektif ve güvenilir bir tekniktir. Okullarda danışmanlar, öğretmenler, yöneticiler tarafından uygulanabilir. Elde edilen veriler sosyalleşmeye yardımcı olmak, ilişkileri geliştirmek, sosyal amaçlı programlar hazırlamak için kullanılır. Grubun yeniden yapılandırılması için kullanılır. BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

Sosyometri; Önce belli özelikler belirlenerek bu özeliklere girdiğini düşündükleri ilk üç kişiyi yazmaları istenir. Sonra bu listeler çizelgeye dökülür ve buna dayanarak en çok tercih edilen öğrenci merkeze alınıp sosyogram çizilir. Grup üyeleri sembollerle gösterilir. Birbirini seçen öğrenciler birbirine işaretlerle bağlanır. Bu harita grup içinde ancak gruptan soyutlanmış sadece birbiriyle ilişkili olanları da gösterir küçük gruplara ise KLİK denir. Sadece birbiriyle ilişkili olanlara ise karşılıklı çekenler denir. BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

İlişki tipleri ve türleri hakkında bilgi verirken, ilişki nedenleri hakkında bilgi vermez. Dikkat edilmesi gereken noktalar; •Üyeler birbirini tanımalıdır. •Gönüllüğe dayanmalıdır •Okuma yazma bilenler uygulanır. •Grupla ilişkileri iyi olan kişiler uygulamalıdır. •Elde edilen veriler gizli tutulmalıdır. •Kriterler net olmalı tek olmalıdır. •Uygulamalar belli aralıklarla tekrarlanmalıdır. BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

SOSYOGRAMDAKİ İLİŞKİ TİPLERİ • Lider: üyelerin çoğunluğu tarafından seçilen seçilen öğrencidir. • Seçilmeyen( terk edilen ): kimsenin seçmediği kişi. • Karşılıklı çekenler: sadece birbirini seçenler, • Klikler: sadece birbirini seçen en az üç kişilik grup. • Tek yönlü ilişki: karşısındaki kişiyi seçmesine rağmen diğer kişinin onu seçmemesi. • Zincirsel ilişki: bireylerin birbirini tercih etmesidir.art arda seçimlerdir. • Reddedilenler : grup ta az kişinin seçtiği kişiler. Onu seçen kişilerin sayısı seçtiği kişilerden daha az..

BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

118. Sınıf rehber öğretmeni öğrencileri arasındaki sosyal uzaklıkları saptamak amacıyla, sınıfına sosyometri tekniği uygulamıştır ve sonuçlarını sosyogram üzerinde göstermiştir. Sosyogramda kızları “daire”, erkekleri “üçgen” kullanarak ifade etmiş ve şekillerin içine öğrenci isimlerinin baş harflerini yazmıştır. Ayrıca en çok birbirini seçen öğrencilerini “düz”, 2. ve 3. düzey ilişkileri “kesikli çizgiler” kullanarak göstermiş, öğrencilerin seçimlerini belirtmek için “okların yönlerinden” yararlanmıştır. 2008 KPPS- 118. soru

2008 KPPS- 118. soru

Bu sosyograma ilişkin, I. Sınıfta ikili ilişkiler bulunmaktadır. II. Sınıftaki en iyi arkadaşlık C ve H öğrencileri arasındadır. III. Sınıfta klikler yoktur. IV. D, lider bir öğrencidir. V. Cinsiyete bağlı gruplaşmalar gözlenmektedir. yorumlarından hangilerini yapması durumunda, sınıf rehber öğretmeni öğrencileri arasındaki ilişkileri doğru tanımlamış olur? A) I, III, IV B) I, IV, V C) II, III, IV D) II, III, V E) III, IV, V CEVAP : A 2008 KPPS- 118. soru

2012 STS- D

Kimdir bu tekniği •Bazı özellikler verilerek bu özelliklerdeki bireylerin bulunması istenir. •Kişi kendi adını da yazabilir. •Üyelerin birbirini nasıl algıladığını ve bireyin kendisini nasıl algıladığını bulmaya yönelik bir uygulamadır. •10–30 ifadelik olarak hazırlanır. •Her ifade tek bir anlam içerir ve nettir. •İfadeler grup içindeki önemli rolleri, önemli fonksiyonları kapsar. •Uygulamanın sonunda öğrenci listesi ve hangi ifadeye adının yazıldığını belirten bir tablo hazırlanır. BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

Kimdir bu tekniği uygulama örneği ; BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

Sosyal uzaklık ölçeği; Grup içi ilişkiler hakkında bilgi edinmeye yönelik bir tekniktir. Sosyometri den farklı olarak birbirleriyle olan ilişkilerinin derecelerini de gösterir. Bogardus tarafından azınlıklara karşı tutumları ölçmek için kullanılmıştır. Grup üyeleri 5 özellik açısından birbirlerini derecelendirir. Derecelendirme içerdiği için uygulaması zor zaman alıcıdır. Çok yakın arkadaş, arkadaş, başkası, arkadaş değil, ismini bile duymadım gibi dereler vardır bu nedenle ABDİ yöntemi diye de adlandırılır. BAŞKALARININ ANLATMASINA DAYALI TEKNİKLER..

D. ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER •Görüşme •Ev ziyaretleri •Sosyodrama •Psikodrama: •Rol oynama tekniği: •Oyun terapisi: •Bibliyoterapi •Toplu dosya(gelişim dosyası-tanıma ve izleme dosyası)

Görüşme; En temel ve en yaygın tekniktir. Hem kendisi bilgi verir hem de gözlemle şanssı verir. En az iki kişi arasında amaçlı, planlı, sözel olarak sürdürülen bir etkileşim sürecidir. Serbest ve yapılandırılmış olmak üzere iki çeşittir. Serbest görüşme de amacı ve konusu bellidir. Ancak sorular önceden belirlenmez. Sohbet havası içinde yapılır. Ancak deneyimli olmak gerekir. Yapılandırılmış görüşmede ise daha planlı, sistemli, önceden soruları belirlenmiş bir uygulamadır. Objektiflik daha yüksektir. Standart formlarda kullanılabilir. Ekonomik değildir. Verdiği bilgiler doğru olarak kabul edilir. Elde edilen bilgiler özneldir. Karşılıklı etkilenme vardır. Bilgilerin geçerliliği düşüktür. ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.

Ev ziyaretleri çocuğun ailesi ile çocuğun evinde yapılır. Daha rahat doğal bir ortam sağlar. Daha fazla iletişim kurulabilir. Evin imkânları ve diğer bireyleri hakkında da bilgi verir. ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.

Sosyodrama •İnsanlarla ilişki kurma ve ilişkilerindeki hataları fark etmeyi sağlar. •Rol çatışmalarının çözümünde etkili olarak kullanılır. Gruptaki üyelere roller paylaştırılır. •Empati becerisi kazandırır. •Üyelerin rahatlamasını da sağlar. •Toplumsal rollerin kazanımında etkilidir. •Doğaçlama ağırlıklıdır. ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.

Psikodrama: •Daha çok kişisel sorunlar için geçerlidir. •Birey kendi duygularını canlandırır ve farkına varır. •İç dünyasının çözümlenmesine yöneliktir. ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.

Rol oynama tekniği: Oyun terapisi: Bibliyoterapi: ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.

Toplu dosya(gelişim dosyası-tanıma ve izleme dosyası): birey tanıma teknikleri ile elde edilen bilgilerin kaydedildiği dosyalardır. Toplu dosyaya bilgiler kapsamlı, kronolojik, çabuk bulunması için şematik bir şekilde girilmelidir. Ayrıca karşılaştırma için istatistiksel şekilde ifade edilmelidir. Bilgiler ise dört aşamalı bir şekilde korunur. Birinci düzey; herkese açık bilgilerden oluşur. Adı yaşı, cinsiyeti v.b. İkinci düzey; velisinin izni ile açıklanacak bilgilerdir. Eğer veli gizliliği ile ilgili uyarı koymadıysa uzmanlara ya da araştırmacılara açıklanabilir. Özel veya ailevi bilgileri içerir. Üçüncü düzey; öğrencinin başarı durumu ya da test sonuçlarının içerir. Öğrenci yada velisinin izni şarttır. Dördüncü düzey; psikolojik ve psikiyatrik inceleme sonuçlarını içerir. Yasal incelemeler ve benzeri bulunur. Aile ve öğrenciye aynen verilmez. Araştırmacılar ise idarenin izni ile öğrenci yararına alabilir. Ancak bunların dosyada bulundurulması da tavsiye edilmez. ETKİLEŞİME DAYALI TEKNİKLER.