HỒ CHÍ MINH TOÀN TẬP PHẦN 2

KH¤NG Cã G× QUý H¥N §éC LËP, Tù DO!



Hå CHÝ MINH TOµN TËP XUÊT B¶N LÇN THø BA THEO quyÕt ®Þnh cñA BAN BÝ TH¦ TRUNG ¦¥NG §¶NG CéNG S¶N VIÖT NAM Sè 299-q®/TW, NGµY 6 TH¸NG 4 N¡M 2010.

Héi ®ång xuÊt b¶n Tr−¬ng TÊn Sang Chñ tÞch Héi ®ång T« Huy Røa Phã Chñ tÞch Héi ®ång Phan DiÔn Uû viªn Héi ®ång Lª V¨n Dòng Uû viªn Héi ®ång Lª H÷u NghÜa Uû viªn Héi ®ång §ç Hoµi Nam Uû viªn Héi ®ång NguyÔn Duy Hïng Uû viªn Héi ®ång Ban chØ ®¹o x©y dùng b¶n th¶o Lª H÷u NghÜa Tr−ëng ban Ph¹m Hång Ch−¬ng Phã Tr−ëng ban NguyÔn Kh¸nh BËt Uû viªn NguyÔn Duy Hïng Uû viªn nhãm x©y dùng b¶n th¶o tËp 2 ph¹m hång ch−¬ng Tr−ëng nhãm §inh ngäc quý TrÇn v¨n h¶i Phan ngäc liªn NguyÔn v¨n khoan NguyÔn thÞ giang

hå chÝ minh toµn tËp 2 1924 - 1929 XuÊt b¶n lÇn thø ba Nhµ xuÊt b¶n chÝnh trÞ quèc gia - Sù THËT Hµ Néi - 2011



VII Lêi giíi thiÖu tËp 2 TËp 2 cña bé s¸ch Hå ChÝ Minh Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø ba, giíi thiÖu nh÷ng t¸c phÈm do NguyÔn ¸i Quèc viÕt tõ n¨m 1924 ®Õn n¨m 1929, tÝnh tõ khi Ng−êi tõ Liªn X« tíi Qu¶ng Ch©u (Trung Quèc) ho¹t ®éng ®Õn tr−íc khi thµnh lËp §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. §©y lµ kho¶ng thêi gian kh«ng dµi nh−ng cã nhiÒu sù kiÖn lÞch sö quan träng ®èi víi phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi còng nh− ë n−íc ta vµ ®¸nh dÊu nh÷ng b−íc ph¸t triÓn míi cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh t− t−ëng Hå ChÝ Minh. Trªn c−¬ng vÞ lµ ph¸i viªn cña Quèc tÕ Céng s¶n, NguyÔn ¸i Quèc ®· tiÕn hµnh viÖc truyÒn b¸ chñ nghÜa céng s¶n vµo ch©u ¸ nãi chung vµ §«ng D−¬ng nãi riªng, theo dâi vµ chØ ®¹o phong trµo c¸ch m¹ng ë mét sè n−íc, gãp phÇn quan träng vµo sù ph¸t triÓn cña chñ nghÜa céng s¶n vµ phong trµo ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc ë c¸c n−íc thuéc ®Þa, phô thuéc ë ph−¬ng §«ng. Nh÷ng n¨m 1924 - 1929 còng lµ thêi gian NguyÔn ¸i Quèc trùc tiÕp chuÈn bÞ vÒ chÝnh trÞ, t− t−ëng vµ tæ chøc cho sù ra ®êi cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. NguyÔn ¸i Quèc ®· tiÕn hµnh nh÷ng nhiÖm vô cao c¶ ®ã trong ®iÒu kiÖn hÕt søc khã kh¨n vµ phøc t¹p cña t×nh h×nh c¸ch m¹ng thÕ giíi vµ trong n−íc. §ã lµ viÖc Quèc tÕ thø hai ®· béc lé râ sù tháa hiÖp víi giai cÊp t− s¶n ®Ó chèng l¹i giai cÊp v« s¶n vµ nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa, phô thuéc. §¶ng X· héi Ph¸p ®· cö A.C. Varen nhËm chøc Toµn quyÒn §«ng D−¬ng ®Ó t×m c¸ch ®µn ¸p phong trµo yªu n−íc cña

VIII Hå CHÝ MINH TOµN TËP nh©n d©n ba n−íc §«ng D−¬ng. Giai cÊp t− s¶n non yÕu ë c¸c n−íc thuéc ®Þa vµ phô thuéc ®· tá ra kh«ng ®ñ søc ®¶m ®−¬ng ®−îc vai trß l·nh ®¹o trong sø mÖnh gi¶i phãng d©n téc cña n−íc m×nh tr−íc nh÷ng thñ ®o¹n ®µn ¸p vµ lõa bÞp cña chñ nghÜa ®Õ quèc, thùc d©n lµm cho khuynh h−íng c¶i l−¬ng, tho¶ hiÖp ngµy cµng biÓu hiÖn râ, thËm chÝ mét bé phËn giai cÊp t− s¶n ë mét sè n−íc g¾n bã lîi Ých víi chñ nghÜa ®Õ quèc ®· ph¶n béi, ®Çu hµng vµ ph¶n c¸ch m¹ng. Cuéc ph¶n biÕn cña T−ëng Giíi Th¹ch ë Trung Quèc (th¸ng 4-1927), n¬i NguyÔn ¸i Quèc ho¹t ®éng trong thêi gian nµy, lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. ë trong n−íc, vµo thêi ®o¹n nµy, mÆc dï cuéc ®Êu tranh cña nh©n d©n ta chèng l¹i thùc d©n Ph¸p vÉn tiÕp tôc næ ra nh−ng ch−a tho¸t khái sù khñng ho¶ng s©u s¾c vÒ l·nh ®¹o vµ ®−êng lèi cøu n−íc. Bªn c¹nh nh÷ng khã kh¨n trªn, t×nh h×nh c¸ch m¹ng thÕ giíi vµ trong n−íc còng cã nh÷ng thuËn lîi nhÊt ®Þnh. §ã lµ viÖc Quèc tÕ thø ba (Quèc tÕ céng s¶n) më réng tÇm ¶nh h−ëng vµ quan t©m h¬n ®èi víi phong trµo gi¶i phãng d©n téc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ ë ch©u ¸, trong ®ã cã §«ng D−¬ng. Cïng lóc, sù tr−ëng thµnh trªn c¸c ph−¬ng diÖn cña giai cÊp c«ng nh©n n−íc ta, nhÊt lµ tõ cuéc b·i c«ng cã tæ chøc cña c«ng nh©n x−ëng söa ch÷a tµu thñy Ba Son (Sµi Gßn) th¸ng 6-1925, ®¸nh dÊu sù chuyÓn biÕn b−íc ®Çu cña giai cÊp c«ng nh©n ViÖt Nam tõ ®Êu tranh tù ph¸t sang ®Êu tranh tù gi¸c, ®· lµm cho phong trµo yªu n−íc cña nh©n d©n ta cã thªm nh÷ng nh©n tè, s¾c th¸i vµ b−íc ph¸t triÓn míi. MÆc dï c¸c cuéc vËn ®éng cøu n−íc tr−íc ®ã do c¸c sÜ phu yªu n−íc khëi x−íng ®· bÞ suy yÕu nh−ng phong trµo ®Êu tranh cña nh©n d©n ta vÉn ®−îc duy tr× vµ bïng ph¸t m¹nh mÏ, tiªu biÓu nh− phong trµo ®Êu tranh ®ßi th¶ Phan Béi Ch©u vµ lÔ tang Phan Chu Trinh. ChÝnh tõ c¸c phong trµo nµy ®· sinh ra mét thÕ hÖ nh÷ng nhµ c¸ch m¹ng trÎ tuæi, d−íi sù dÉn d¾t cña NguyÔn ¸i Quèc, h−íng theo chñ nghÜa céng s¶n vµ ®· trë thµnh nh÷ng nhµ c¸ch m¹ng tiªn phong cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. T×nh h×nh trªn

LêI GIíI THIÖU TËP 2 IX chÝnh lµ c¬ së thùc tiÔn cho viÖc h×nh thµnh nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cña NguyÔn ¸i Quèc vÒ c¸ch m¹ng ViÖt Nam ë giai ®o¹n nµy. Tõ sau th¸ng 6-1925, víi sù ra ®êi vµ ho¹t ®éng m¹nh mÏ cña Héi ViÖt Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn do NguyÔn ¸i Quèc thµnh lËp, ®· lµm cho phong trµo yªu n−íc ë n−íc ta chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn c¨n b¶n cho sù ra ®êi cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam vµo ®Çu n¨m 1930. Nh÷ng tµi liÖu ®−îc c«ng bè trong tËp 2 nµy cho thÊy b−íc ph¸t triÓn míi trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ c«ng lao cña Ng−êi ®èi víi d©n téc, giai cÊp vµ phong trµo c¸ch m¹ng thÕ giíi. Tr−íc hÕt, ®ã lµ sù phª ph¸n cña NguyÔn ¸i Quèc ®èi víi nh÷ng nhËn thøc ch−a ®Çy ®ñ vÒ vÊn ®Ò d©n téc vµ vÊn ®Ò thuéc ®Þa trong c¸c ®¶ng céng s¶n ë mét sè n−íc ch©u ¢u vµ viÖc Ng−êi t¨ng c−êng tè c¸o nh÷ng téi ¸c man rî cña chñ nghÜa thùc d©n ®èi víi c¸c d©n téc thuéc ®Þa. B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p lµ mét t¸c phÈm næi bËt cña NguyÔn ¸i Quèc ®−îc xuÊt b¶n trong thêi gian nµy thÓ hiÖn râ nÐt nh÷ng néi dung ®ã. T¸c phÈm nªu râ nh÷ng téi ¸c khñng khiÕp cña chÕ ®é thùc d©n ë c¸c n−íc thuéc ®Þa biÓu hiÖn trªn tÊt c¶ c¸c ph−¬ng diÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, v¨n hãa nh»m bãc lét nhiÒu nhÊt, ¸p bøc triÖt ®Ó nhÊt vµ ®i tíi tiªu diÖt ng−êi b¶n xø trªn c¶ ph−¬ng diÖn sinh häc vµ tinh thÇn. §ã lµ sù tµn b¹o cña nh÷ng kÎ cai trÞ, ®−îc gäi lµ “nh÷ng nhµ khai hãa”, víi nh÷ng thñ ®o¹n bãc lét tr¾ng trîn, ¸c ®éc nh− thuÕ m¸u vµ ®Çu ®éc b»ng r−îu cån, ®ång thêi duy tr× x· héi trong vßng ngu dèt kÕt hîp víi sù thèng trÞ cña t«n gi¸o ngo¹i lai vµ cuèi cïng lµ ®µn ¸p b»ng sóng ®¹n. Nèi tiÕp B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p lµ t¸c phÈm Chñng téc da ®en cña NguyÔn ¸i Quèc lÇn ®Çu tiªn ®−îc c«ng bè trong lÇn xuÊt b¶n thø ba nµy. T¸c phÈm Chñng téc da ®en kh«ng chØ lµ b¶n ¸n dµnh cho chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc ®èi víi ng−êi da ®en mµ cßn lµ b¶n ¸n chung cho c¶ chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng ng−êi da mµu trªn hµnh

X Hå CHÝ MINH TOµN TËP tinh chóng ta. T¸c phÈm nµy cho loµi ng−êi thÊy râ thùc chÊt cña c¸i gäi lµ tù do, b×nh ®¼ng, b¸c ¸i cña chñ nghÜa t− b¶n thùc ra chØ lµ sù tù do c−íp bãc vµ giÕt chãc, lµ chÕ ®é n« lÖ ®−¬ng ®¹i, nh÷ng lß s¸t sinh mµ sù ph©n biÖt chñng téc víi “hµnh xö kiÓu Lins¬” kh«ng chØ diÔn ra ë Mü mµ cßn diÔn ra trªn thùc tÕ, d−íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau vµ kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc bãc lét, c−íp bãc, hµnh h¹, giÕt chãc tïy tiÖn ®èi víi con ng−êi mµ cßn hñy diÖt ®èi víi m«i tr−êng sèng ë tÊt c¶ c¸c n−íc thuéc ®Þa, phô thuéc. NguyÔn ¸i Quèc viÕt: “thùc ra cuéc sèng cña nh©n d©n c¸c n−íc bÞ ¸p bøc thuéc ®Þa, cuéc sèng cña nh÷ng ng−êi da ®en, da vµng vµ n©u, cßn mÊt quyÒn vµ nÆng nÒ h¬n nhiÒu. Kh«ng thÓ miªu t¶, kh«ng thÓ nãi hÕt ®−îc” (tr. 429). Ng−êi chØ râ: “ChÕ ®é thùc d©n ngµy nay ngh×n lÇn v« nh©n ®¹o, khñng khiÕp vµ téi lçi h¬n so víi chÕ ®é n« lÖ. Nã dÉn tíi sù hñy diÖt nh©n d©n c¸c thuéc ®Þa” (tr. 408). Víi t¸c phÈm Chñng téc da ®en - b¶n ¸n chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc ë c¸c n−íc thuéc ®Þa, phô thuéc, NguyÔn ¸i Quèc ®· chØ râ r»ng, cïng víi cuéc ®Êu tranh anh dòng bÊt chÊp thÊt b¹i cña nh÷ng ng−êi sèng trong “t¨m tèi, khiÕp nh−îc vµ l¹c hËu, kh«ng cã kh¸i niÖm g× vÒ tæ chøc qu©n sù, r¸ch r−íi gÇn nh− ë trÇn, hÇu nh− kh«ng cã vò khÝ g× c¶”, giai cÊp v« s¶n quèc tÕ ph¶i “®øng lªn thµnh mét mÆt trËn thèng nhÊt theo g−¬ng cña Liªn X«, b¶o vÖ quÇn chóng lao ®éng ë c¸c n−íc thuéc ®Þa vµ nöa thuéc ®Þa bÞ cïng cùc vµ ®au khæ bëi bän ®Õ quèc quèc tÕ” (tr. 449). Tuyªn ¸n chung cho chÕ ®é thùc d©n vµ chÕ ®é ph©n biÖt chñng téc trªn thÕ giíi, NguyÔn ¸i Quèc viÕt: “... mäi chÕ ®é thùc d©n ®Õ quèc ®Òu tiªu diÖt hÕt c¸c nßi gièng b¶n xø, vµ muèn cøu v·n nh÷ng nßi gièng nµy, ta ph¶i lËt ®æ chñ nghÜa ®Õ quèc!” (tr. 371). Trong giai ®o¹n nµy, b−íc ph¸t triÓn míi cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn râ nÐt qua t¸c phÈm §−êng c¸ch mÖnh, ®−îc tËp hîp vµ xuÊt b¶n tõ nh÷ng bµi gi¶ng cña NguyÔn ¸i Quèc cho c¸c khãa huÊn luyÖn häc viªn cña Héi ViÖt Nam C¸ch m¹ng Thanh niªn. §−êng c¸ch mÖnh ®· tr×nh bµy

LêI GIíI THIÖU TËP 2 XI nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n nhÊt vÒ ®−êng lèi, ph−¬ng ph¸p c¸ch m¹ng ViÖt Nam trong thêi ®¹i míi. B»ng nh÷ng cø liÖu lÞch sö vµ sù ph©n tÝch s©u s¾c, NguyÔn ¸i Quèc ®· chØ râ cho nh©n d©n ViÖt Nam còng nh− nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa thÊy r»ng c«ng cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng trong thêi ®¹i míi kh«ng thÓ ®i theo con ®−êng c¸ch m¹ng t− s¶n, v× ®ã lµ “c¸ch mÖnh kh«ng ®Õn n¬i, tiÕng lµ céng hßa vµ d©n chñ, kú thùc trong th× nã t−íc lôc c«ng n«ng, ngoµi th× nã ¸p bøc thuéc ®Þa” (tr. 296). Ng−êi chØ râ, ®Ó lµm c¸ch m¹ng th¾ng lîi, ®iÒu kiÖn hµng ®Çu lµ ph¶i cã §¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n l·nh ®¹o, “®Ó trong th× vËn ®éng vµ tæ chøc d©n chóng, ngoµi th× liªn l¹c víi d©n téc bÞ ¸p bøc vµ v« s¶n giai cÊp mäi n¬i. §¶ng cã v÷ng c¸ch mÖnh míi thµnh c«ng”. “§¶ng muèn v÷ng th× ph¶i cã chñ nghÜa lµm cèt... §¶ng mµ kh«ng cã chñ nghÜa còng nh− ng−êi kh«ng cã trÝ kh«n, tµu kh«ng cã bµn chØ nam”. Ng−êi kh¼ng ®Þnh: “B©y giê häc thuyÕt nhiÒu, chñ nghÜa nhiÒu, nh−ng chñ nghÜa ch©n chÝnh nhÊt, ch¾c ch¾n nhÊt, c¸ch mÖnh nhÊt lµ chñ nghÜa Lªnin” (tr. 289). NguyÔn ¸i Quèc kÕt luËn: “C¸ch mÖnh Nga d¹y cho chóng ta r»ng muèn c¸ch mÖnh thµnh c«ng th× ph¶i d©n chóng (c«ng n«ng) lµm gèc, ph¶i cã ®¶ng v÷ng bÒn, ph¶i bÒn gan, ph¶i hy sinh, ph¶i thèng nhÊt. Nãi tãm l¹i lµ ph¶i theo chñ nghÜa M· Kh¾c T− vµ Lªnin” (tr. 304). TËp 2 Hå ChÝ Minh Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø ba, c«ng bè nh÷ng t¸c phÈm chØ râ mét trong nh÷ng quan ®iÓm rÊt quan träng cña NguyÔn ¸i Quèc lµ quan ®iÓm vÒ ®oµn kÕt quèc tÕ mµ tr−íc hÕt lµ sù cÇn thiÕt ph¶i liªn minh c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trong cuéc ®Êu tranh chung v× sù nghiÖp gi¶i phãng cña chÝnh d©n téc m×nh. NguyÔn ¸i Quèc chØ râ r»ng: “Bän ®Õ quèc cè nhiªn lµ ¸p bøc ng−êi An Nam, nh−ng ®ång thêi chóng còng ¸p bøc c¶ ng−êi Trung Quèc... Chóng ta biÕt r»ng, c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn thÕ giíi hiÖn nay cã Ai CËp, Marèc, Xyri, An Nam, Trung Quèc vµ rÊt nhiÒu n−íc kh¸c. Cho nªn, chóng ta cÇn ph¶i liªn hiÖp l¹i, cïng nhau chèng chñ

XII Hå CHÝ MINH TOµN TËP nghÜa ®Õ quèc” (tr. 231-232). Ng−êi cho r»ng, ph¶i “Lµm cho c¸c d©n téc thuéc ®Þa, tõ tr−íc ®Õn nay vÉn c¸ch biÖt nhau, hiÓu biÕt nhau h¬n vµ ®oµn kÕt l¹i ®Ó ®Æt c¬ së cho mét Liªn minh ph−¬ng §«ng t−¬ng lai, khèi liªn minh nµy sÏ lµ mét trong nh÷ng c¸i c¸nh cña c¸ch m¹ng v« s¶n” (tr. 134). Cïng víi quan ®iÓm vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i ®oµn kÕt c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc, x©y dùng khèi liªn minh chiÕn ®Êu cña c¸c d©n téc nµy trong cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng cña m×nh lµ quan ®iÓm cña NguyÔn ¸i Quèc vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i g¾n c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc víi c¸ch m¹ng v« s¶n thÕ giíi, ph¶i x©y dùng khèi liªn minh chiÕn ®Êu gi÷a giai cÊp v« s¶n ë chÝnh quèc víi nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa, phô thuéc. Bëi, theo Ng−êi, “§øng tr−íc chñ nghÜa t− b¶n vµ chñ nghÜa ®Õ quèc, quyÒn lîi cña chóng ta lµ thèng nhÊt” (tr. 139). Theo NguyÔn ¸i Quèc, ®Ó h×nh thµnh khèi liªn minh chiÕn ®Êu gi÷a c¸c lùc l−îng c¸ch m¹ng v« s¶n vµ c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc chèng chñ nghÜa ®Õ quèc, ph¶i “Lµm cho ®éi tiªn phong cña lao ®éng thuéc ®Þa tiÕp xóc mËt thiÕt víi giai cÊp v« s¶n ph−¬ng T©y ®Ó dän ®−êng cho mét sù hîp t¸c thËt sù sau nµy”. Vµ, theo Ng−êi, “chØ cã sù hîp t¸c nµy míi b¶o ®¶m cho giai cÊp c«ng nh©n quèc tÕ giµnh ®−îc th¾ng lîi cuèi cïng” (tr. 134). C¸c t¸c phÈm cña NguyÔn ¸i Quèc trong giai ®o¹n nµy cßn cho thÊy nh÷ng nhËn thøc cña Ng−êi vÒ C¸ch m¹ng Th¸ng M−êi Nga vµ V.I. Lªnin. NguyÔn ¸i Quèc viÕt: “Lªnin lµ ng−êi ®Çu tiªn ®· hiÓu vµ ®¸nh gi¸ hÕt tÇm quan träng lín lao cña viÖc l«i cuèn nh©n d©n c¸c n−íc thuéc ®Þa vµo phong trµo c¸ch m¹ng. Lªnin lµ ng−êi ®Çu tiªn ®· chØ râ r»ng, nÕu kh«ng cã sù tham gia cña c¸c d©n téc thuéc ®Þa, th× c¸ch m¹ng x· héi kh«ng thÓ cã ®−îc” (tr. 147). Vµ Ng−êi kh¼ng ®Þnh: “Khi cßn sèng, Lªnin lµ ng−êi thÇy, ng−êi cha cña nh©n d©n bÞ ¸p bøc. Sau khi mÊt, Ng−êi lµ ng«i sao chØ ®−êng tiÕn tíi sù nghiÖp gi¶i phãng vÜ ®¹i cña nh©n d©n bÞ ¸p bøc... Lªnin sèng m·i trong lßng mäi ng−êi d©n n« lÖ ë c¸c n−íc thuéc ®Þa” (tr. 223-224).

LêI GIíI THIÖU TËP 2 XIII Nh÷ng quan ®iÓm vÒ ®oµn kÕt quèc tÕ trªn ®©y thÓ hiÖn tÇm vãc vµ nh÷ng cèng hiÕn trªn b×nh diÖn thÕ giíi cña NguyÔn ¸i Quèc ®èi víi phong trµo gi¶i phãng c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc nãi riªng vµ phong trµo c¸ch m¹ng chèng chñ nghÜa t− b¶n trªn thÕ giíi nãi chung. Nh÷ng quan ®iÓm cña NguyÔn ¸i Quèc th«ng qua c¸c t¸c phÈm ë giai ®o¹n nµy còng nh− nh÷ng ho¹t ®éng thùc tiÔn cña Ng−êi ®· gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam lªn mét tÇm cao míi, nhÊt lµ ®· t¹o ra sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ cña phong trµo c«ng nh©n vµ phong trµo yªu n−íc ViÖt Nam ®−a tíi sù ra ®êi cña ba tæ chøc céng s¶n, tiÒn th©n cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Nh÷ng quan ®iÓm cña Ng−êi kh«ng chØ ®Æt c¬ së cho viÖc h×nh thµnh ®−êng lèi c¸ch m¹ng ®óng ®¾n cña §¶ng ta, lµ ngän ®Ìn pha soi s¸ng cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam mµ cßn lµ vò khÝ s¾c bÐn ®Ó chiÕn ®Êu vµ chiÕn th¾ng t− t−ëng c¶i l−¬ng, d©n téc hÑp hßi, tháa hiÖp... gãp phÇn x¸c lËp ®Þa vÞ l·nh ®¹o v÷ng ch¾c cña giai cÊp v« s¶n vµ chÝnh ®¶ng cña nã ®èi víi c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Toµn bé nh÷ng t¸c phÈm cña NguyÔn ¸i Quèc trong tËp 2 còng ph¶n ¸nh sù ho¹t ®éng cña Ng−êi trong ®iÒu kiÖn hÕt søc khã kh¨n nh−ng ®Çy s¸ng t¹o, kh«ng chØ trong viÖc vËn dông chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña ViÖt Nam mµ cßn lµ cña tÊt c¶ c¸c d©n téc bÞ ¸p bøc trªn thÕ giíi, gãp phÇn quan träng vµo viÖc b¶o vÖ, ph¸t triÓn vµ lµm phong phó thªm lý luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc ë thuéc ®Þa vµ c¸ch m¹ng v« s¶n nãi chung. Nh÷ng ho¹t ®éng phong phó vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn cña NguyÔn ¸i Quèc trong thêi gian tõ n¨m 1924 ®Õn n¨m 1929 ®−îc ph¶n ¸nh trong tËp 2 cña bé s¸ch Hå ChÝ Minh Toµn tËp, xuÊt b¶n lÇn thø ba, lµ nhê kÕt qu¶ s−u tÇm, x¸c minh cña nhiÒu c¬ quan l−u tr÷, b¶o tµng..., cña c¸c nhµ khoa häc, c¸c nhµ ho¹t ®éng chÝnh trÞ - x· héi trong vµ ngoµi n−íc. C¸c tµi liÖu míi ®−îc x¸c minh theo nh÷ng nguyªn t¾c cña v¨n b¶n häc: tµi liÖu cã ghi tªn NguyÔn ¸i Quèc, hoÆc c¸c bÝ danh, bót danh kh¸c nhau ®· ®−îc

XIV Hå CHÝ MINH TOµN TËP x¸c minh còng nh− c¸c tµi liÖu cã trong hå s¬ l−u tr÷ cña Quèc tÕ Céng s¶n trao cho Trung −¬ng §¶ng ta ®· ®−îc kh¼ng ®Þnh... Mét sè tµi liÖu ch−a ®ñ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n lµ cña NguyÔn ¸i Quèc ®−îc xÕp ë phÇn Phô lôc ®Ó tiÕp tôc nghiªn cøu, x¸c minh thªm. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng, song lÇn xuÊt b¶n nµy vÉn kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt, mong b¹n ®äc gãp ý ®Ó lÇn xuÊt b¶n sau ®−îc tèt h¬n. HéI §åNG XUÊT B¶N Hå CHÝ MINH TOµN TËP lÇn thø ba

1 GöI TæNG TH¦ Ký QUèC TÕ N¤NG D¢N1) Qu¶ng Ch©u, ngµy 12-11-1924 Göi ®ång chÝ §«mban, Tæng Th− ký Quèc tÕ N«ng d©n1, §ång chÝ th©n mÕn, ChuyÕn ®i cña t«i tõ M¸txc¬va ®−îc quyÕt ®Þnh h¬i ®ét ngét, vµ t«i kh«ng thÓ b¸o tr−íc cho ®ång chÝ ®iÒu ®ã. T«i xin ®ång chÝ thø lçi vµ chuyÓn sù t¹ lçi cña t«i ®Õn c¸c ®ång chÝ chóng ta ë Héi ®ång. ë ®©y, chóng ta cã mét phong trµo n«ng d©n rÊt ®¸ng chó ý: d−íi sù b¶o trî cña Quèc d©n §¶ng vµ d−íi sù l·nh ®¹o cña nh÷ng ng−êi céng s¶n, nh÷ng n«ng d©n nghÌo ®· tù tæ chøc l¹i. VÒ phÝa c¸c ®Þa chñ, hä còng cã tæ chøc nh−ng tÊt nhiªn víi mét môc ®Ých kh¸c. §ã lµ mét c¬ héi tuyÖt diÖu cho sù tuyªn truyÒn cña chóng ta. VËy t«i ®Ò nghÞ ®ång chÝ vui lßng göi cho t«i tÊt c¶ mäi tµi liÖu mµ ®ång chÝ cã thÓ cã nh− c¸c b¸o, c¸c tuyªn ng«n, v.v.. T«i sÏ ®¶m nhiÖm thu xÕp víi c¸c ®ång chÝ chóng ta ë ®©y ®Ó phæ biÕn chóng. VÒ viÖc liªn quan tíi vÞ trÝ cña t«i lµ uû viªn §oµn Chñ tÞch Quèc tÕ N«ng d©n th× ®ång chÝ cø lµm nÕu nh− ®ång chÝ xÐt lµ tèt hoÆc lµ ®Ò nghÞ thay thÕ t«i, ë tr−êng hîp nµy ®ång chÝ nãi lµ t«i èm, chø ®õng nãi lµ t«i v¾ng mÆt, bëi v× t«i sèng bÊt hîp ph¸p ë _______________ 1) §Çu ®Ò do Ban biªn tËp ®Æt (BT).

2 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ®©y. HoÆc lµ nÕu ®ång chÝ thÊy cã Ých th× cø gi÷ l¹i c¸i danh nghÜa d©n thuéc ®Þa NguyÔn ¸i Quèc ®Ó trang trÝ cho nh÷ng tuyªn ng«n vµ nh÷ng lêi kªu gäi cña Héi ®ång. Xin göi ®ång chÝ vµ tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ cña chóng ta lêi chµo céng s¶n. §Þa chØ ®Ó göi tµi liÖu: ¤. Lu, H·ng th«ng tÊn R«xta, Qu¶ng Ch©u, Trung Quèc. NGUYÔN ¸I QuèC Th− ®¸nh m¸y b»ng tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

3 GöI BAN BI£N TËP T¹P CHÝ RAB¤TNHÝTXA1) Qu¶ng Ch©u, ngµy 12-11-1924 C¸c n÷ ®ång chÝ th©n mÕn, Khi t«i cßn ë Quèc tÕ Céng s¶n2, t«i phÊn khëi ®−îc ®«i lÇn céng t¸c víi tê b¸o cña c¸c ®ång chÝ. Nay t«i muèn tiÕp tôc sù céng t¸c Êy. Nh−ng v× ë ®©y t«i ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p, cho nªn t«i göi bµi cho c¸c ®ång chÝ d−íi h×nh thøc \"Nh÷ng bøc th− tõ Trung Quèc\" vµ ký tªn mét phô n÷. T«i nghÜ r»ng lµm nh− vËy nh÷ng bµi viÕt cã tÝnh chÊt ®éc ®¸o h¬n vµ phong phó h¬n ®èi víi ®éc gi¶, ®ång thêi còng b¶o ®¶m giÊu ®−îc tªn thËt cña t«i. Xin c¸c ®ång chÝ göi ®Òu ®Æn cho t«i kh«ng chØ riªng b¸o cña c¸c ®ång chÝ, mµ c¶ nh÷ng s¸ch b¸o Nga mµ phô n÷ vµ thiÕu nhi cã thÓ −a thÝch, bëi v× ë ®©y cßn ph¶i lµm nhiÒu viÖc vËn ®éng phô n÷ vµ thiÕu nhi, nh−ng c¸c ®ång chÝ cña chóng ta ë ®©y l¹i ch−a cã ®ñ tµi liÖu huÊn luyÖn vµ tuyªn truyÒn. VÒ phÇn t«i, t«i høa sÏ cung cÊp cho c¸c ®ång chÝ tin tøc vÒ phong trµo phô n÷ ë ph−¬ng §«ng nãi chung vµ ë Trung Quèc nãi riªng. NÕu ph¶i tr¶ tiÒn ®Æt mua c¸c thø b¸o mµ c¸c ®ång chÝ sÏ göi _______________ 1) T¹p chÝ Rab«tnhÝtxa (t¹p chÝ N÷ c«ng nh©n) do Héi Phô n÷ Liªn bang Céng hßa x· héi chñ nghÜa X«viÕt Nga xuÊt b¶n (BT).

4 Hå CHÝ MINH TOµN TËP cho t«i, xin c¸c ®ång chÝ cø gi÷ l¹i tiÒn thï lao c¸c bµi b¸o t«i viÕt ®Ó tr¶. Xin c¸c ®ång chÝ nhËn lêi chµo céng s¶n cña t«i. §Þa chØ nhËn b¸o: NGUYÔN ¸I QuèC ¤. Lu, H·ng th«ng tÊn R«xta, Qu¶ng Ch©u, Trung Quèc. Th− ®¸nh m¸y b»ng tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

5 GöI MéT §åNG CHÝ TRONG QUèC TÕ CéNG S¶N1) Qu¶ng Ch©u, ngµy 12-11-1924 §ång chÝ th©n mÕn, ChØ cã mét dßng ch÷ ®Ó b¸o cho ®ång chÝ biÕt r»ng t«i ®· ®Õn ®©y h«m qua, vµ ®ang ë nhµ ®ång chÝ B«r«®in víi 2 hoÆc 3 ®ång chÝ Trung Quèc. T«i ch−a gÆp ai c¶. Mäi ng−êi ë ®©y ®Òu bËn vÒ viÖc B¸c sÜ T«n2) lªn ph−¬ng B¾c. T«i sÏ viÕt th− cho ®ång chÝ sím. Xin göi lêi chµo anh em cña t«i ®Õn ®ång chÝ vµ tÊt c¶ c¸c ®ång chÝ chóng ta ë Quèc tÕ Céng s¶n. NGUYÔN ¸I QUèC §Þa chØ: ¤. Lu, H·ng th«ng tÊn R«xta, Qu¶ng Ch©u, Trung Quèc. Vui lßng chuyÓn gióp bøc th− sau ®©y tíi V¨n phßng §¶ng Ph¸p. Th− ®¸nh m¸y b»ng tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh. _______________ 1) Th− kh«ng ®Ò tªn ng−êi nhËn. Cã thÓ lµ göi ®Õn mét ®ång chÝ trong Ban Ph−¬ng §«ng cña Quèc tÕ Céng s¶n (BT). 2) B¸c sÜ T«n Trung S¬n (BT).

6 TH¦ Tõ TRUNG QUèC, Sè 1 C¸c n÷ ®ång chÝ th©n mÕn, C¸c ®ång chÝ biÕt r»ng n−íc t«i, Trung Quèc, bÞ k×m kÑp tµn nhÉn trong mét c¸i k×m mµ nh÷ng ®Õ quèc n−íc ngoµi lµ mét gäng vµ nh÷ng tay sai trung thµnh cña chóng - nh÷ng bän qu©n phiÖt Trung Quèc - lµ gäng kh¸c. Bän chóng gióp nhau ®Ó bãc lét chóng t«i. Mçi khi chóng thÊy phong trµo gi¶i phãng n¶y sinh - dï cña ®µn «ng hay ®µn bµ - chóng kh«ng tõ viÖc g× ®Ó bãp chÕt nã. Sù ¸p bøc ®Ì nÆng lªn chóng t«i, nh−ng chóng t«i bÞ ¸p bøc nÆng nÒ h¬n gÊp ngh×n lÇn ®µn «ng... Kh«ng cã chót quyÒn tù do chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi, chóng t«i bÞ bãc lét gÊp ®«i bëi v× lµ lao ®éng vµ v× lµ ®µn bµ. ViÖc kh«ng cã häc vÊn, tÝnh thô ®éng, tËp tôc cßn lµm cho nh÷ng nçi khæ cùc cña chóng t«i cµng nÆng nÒ thªm. TiÕng vang cña c¸ch m¹ng Nga3 lµm cho chóng t«i d−êng nh− tho¸t khái c¬n ¸c méng ®au ®ín. DÇn dÇn chóng t«i b¾t ®Çu nghe, nh×n, suy nghÜ vµ trë nªn ý thøc ®−îc r»ng chóng t«i còng vËy, chóng t«i lµ nh÷ng con ng−êi nh− nh÷ng ®µn «ng, r»ng chóng t«i còng vËy, chóng t«i ph¶i cã quyÒn sèng vµ lµm viÖc, vµ sau hÕt r»ng ®Ó giµnh ®−îc quyÒn ®ã, chóng t«i còng ph¶i ®Êu tranh nh− nh÷ng ®µn «ng vµ cïng víi ®µn «ng chèng l¹i nh÷ng kÎ bãc lét chóng t«i. Tõ ®ã, nh÷ng ng−êi tiÕn bé nhÊt trong chóng t«i vµo §¶ng Céng s¶n, vµo Thanh niªn Céng s¶n; nh÷ng ng−êi kh¸c gia nhËp ®¶ng c¸ch m¹ng lµ Quèc d©n §¶ng. §¶ng nµy cã c¶m t×nh thµnh thËt víi n−íc Céng hoµ X«viÕt.

Th− tõ trung quèc, sè 1 7 N−íc Nga c¸ch m¹ng kh«ng chØ nªu mét tÊm g−¬ng mµ cßn cho chóng t«i ng−êi h−íng dÉn n÷a. Chóng t«i ®−îc may m¾n lµ ë ®©y cã n÷ ®ång chÝ, ®ång chÝ B«r«®in1). §ång chÝ nµy nç lùc lµm cho chóng t«i hiÓu vµ lµm viÖc trªn con ®−êng gi¶i phãng. §ång chÝ tæ chøc, gi¸o dôc, khuyÕn khÝch, lµm thøc tØnh t¹i mäi n¬i mµ ®ång chÝ ®Õn. Khi lµm cho chóng t«i c¶m phôc C¸ch m¹ng Nga, ®ång thêi, ®ång chÝ còng lµm cho chóng t«i c¶m thÊy sù tÊt yÕu cña c¸ch m¹ng Trung Quèc. §ång chÝ cã c¸ch ®Æc biÖt ®Ó nãi chuyÖn víi chóng t«i. Nh÷ng lêi râ rµng, ®¬n gi¶n vµ thµnh thùc cña ®ång chÝ khiÕn chóng t«i hiÓu ®−îc vµ suy nghÜ. §ång chÝ biÕt khuyÕn khÝch nh÷ng chÞ ®· hiÓu chót Ýt vµ lµm cho nh÷ng chÞ kh¸c cßn ch−a hiÓu th× hiÓu. C¸c ®ång chÝ biÕt r»ng chóng t«i, phô n÷ Trung Quèc, cßn rÊt l¹c hËu, nhót nh¸t vµ h÷ng hê. §ã lµ mét nhiÖm vô kh¸ khã kh¨n ®Ó lµm cho chóng t«i ®ét nhiªn tho¸t khái tËp qu¸n hµng ngh×n n¨m ®ã, vËy mµ ®ång chÝ th©n mÕn cña chóng t«i ®· lµm c¸i ®ã khÐo lÐo ®Õn thÕ vµ ©n cÇn niÒm në ®Õn thÕ, nÕu nh− t«i cã thÓ bµy tá nh− vËy. C¸c ®ång chÝ h·y ghi nhËn ®©y lµ mét vÝ dô: Th¸ng tr−íc, t¹i buæi lÔ kû niÖm C¸ch m¹ng Nga, do lêi kªu gäi cña n÷ ®ång chÝ B«r«®in, h¬n 3.000 n÷ c«ng nh©n vµ n÷ sinh viªn Qu¶ng Ch©u ®· ®i biÓu t×nh víi nam giíi vµ ®· dù mÝt tinh. Sau khi nghe ng−êi ®ång chÝ chóng ta nãi trong mét giê mµ bµi diÔn v¨n bÞ ng¾t qu·ng bëi nh÷ng trµng vç tay kÐo dµi, mét chÞ cña chóng t«i ®· ®äc nghÞ quyÕt sau ®©y: H«m nay, chóng t«i ë ®©y ®Ó lµm lÔ kû niÖm cuéc C¸ch m¹ng vÜ ®¹i nhÊt mµ lÞch sö ®· chøng kiÕn: Cuéc C¸ch m¹ng Nga. ChÝnh nhê cuéc c¸ch m¹ng nµy mµ c¬ së cña quyÒn tù do ch©n chÝnh vµ quyÒn b×nh ®¼ng thùc sù ®· ®−îc ®Æt ra cho loµi ng−êi. ChÝnh nhê cuéc c¸ch m¹ng nµy mµ sù gi¶i phãng phô n÷ sÏ cã gi¸ trÞ vµ cã nh÷ng ý nghÜa ®Çy ®ñ, trän vÑn. _______________ 1) ë ®©y t¸c gi¶ nãi tíi vî cña M.M. B«r«®in, Tr−ëng ®oµn cè vÊn cña ChÝnh phñ Liªn X« bªn c¹nh ChÝnh phñ T«n Trung S¬n nh÷ng n¨m 1923 - 1927 (BT).

8 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Thay mÆt cho tÊt c¶ c¸c chÞ em, c¶m ¬n n÷ ®ång chÝ vµ cam kÕt lµm viÖc hÕt søc m×nh ®Ó hîp søc vµo sù chiÕn th¾ng cuèi cïng cña c¸ch m¹ng thÕ giíi, më ®Çu mét c¸ch th¾ng lîi bëi giai cÊp v« s¶n anh hïng n−íc Nga. NghÞ quyÕt nµy ®· ®−îc biÓu quyÕt nhÊt trÝ víi tiÕng h« to: C¸ch m¹ng Nga mu«n n¨m! C¸ch m¹ng Trung Quèc mu«n n¨m! §¶ ®¶o chñ nghÜa ®Õ quèc! Ng−êi ta ch−a bao giê thÊy phÊn khëi nhiÒu nh− thÕ trong phô n÷ chóng t«i! §ã thËt sù ®· lµ cuéc c¸ch m¹ng nhá! Trong th− sau, t«i sÏ cho c¸c ®ång chÝ biÕt chóng t«i ho¹t ®éng ë ®©y nh− thÕ nµo. Trong khi chê ®îi niÒm vui ®−îc ®äc th− c¸c ®ång chÝ, thay mÆt c¸c ®ång chÝ cña t«i, xin göi ®Õn c¸c ®ång chÝ lêi chµo ch©n thµnh nhÊt. Qu¶ng Ch©u, 12-11-1924 LOO SHING YAN n÷ ®¶ng viªn Quèc d©n §¶ng1) Th− ®¸nh m¸y b»ng tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh. _______________ 1) Trong th− göi t¹p chÝ Rab«tnhÝtxa ngµy 12-11-1924, NguyÔn ¸i Quèc th«ng b¸o: C¸c bµi göi t¹p chÝ lÊy tªn Nh÷ng bøc th− tõ Trung Quèc vµ ký tªn mét phô n÷. Xem tËp nµy, tr. 3 (BT).

9 GöI CHñ TÞCH §OµN QUèC TÕ CéNG S¶N T«i ®Õn Qu¶ng Ch©u4 vµo gi÷a th¸ng 12. T«i ®· gÆp t¹i ®©y vµi ba nhµ c¸ch m¹ng quèc gia An Nam, trong sè nµy cã mét ng−êi ®· xa rêi xø së tõ ba m−¬i n¨m nay1). Trong thêi gian ®ã «ng ta ®· tæ chøc nhiÒu cuéc næi dËy chèng Ph¸p. TÊt c¶ nh÷ng cuéc næi dËy Êy ®Òu ®· ®−a tíi c¸i chÕt cña mÊy tªn sÜ quan vµ binh lÝnh Ph¸p, sù chiÕm ®o¹t mÊy khÈu sóng vµ... lµ viÖc ng−êi cña chóng ta ch¹y tho¸t, do kh«ng ®−îc gióp ®ì vµ viÖn trî. Môc ®Ých duy nhÊt cña «ng nµy lµ tr¶ thï cho n−íc, cho nhµ ®· bÞ bän Ph¸p tµn s¸t. ¤ng kh«ng hiÓu chÝnh trÞ, vµ l¹i cµng kh«ng hiÓu viÖc tæ chøc quÇn chóng. Trong c¸c cuéc th¶o luËn, t«i ®· gi¶i thÝch cho «ng hiÓu sù cÇn thiÕt cña tæ chøc vµ sù v« Ých cña nh÷ng hµnh ®éng kh«ng c¬ së. ¤ng ®· ®ång ý. Vµ ®©y lµ nh÷ng viÖc mµ chóng t«i b¾t ®Çu cïng nhau tiÕn hµnh: a) T«i ®· v¹ch mét kÕ ho¹ch tæ chøc vµ xin göi kÌm b¶n sao theo ®©y. b) Sau khi ®· t¸n thµnh kÕ ho¹ch nµy, «ng ®· ®−a cho t«i mét b¶n danh s¸ch 10 ng−êi An Nam ®· cïng «ng ho¹t ®éng bÊy l©u. c) T«i ®· chän 5 ng−êi quª ë 5 tØnh kh¸c nhau. Chóng t«i sÏ cö mét ng−êi An Nam ®−a hä tíi Qu¶ng Ch©u. T«i sÏ huÊn luyÖn cho hä vÒ ph−¬ng ph¸p tæ chøc. Chóng t«i sÏ göi hä trë vÒ §«ng D−¬ng _______________ 1) Nguyªn b¶n tiÕng Ph¸p viÕt lµ: \"Ba m−¬i n¨m nay\". ë ®©y t¸c gi¶ nh¾c tíi cô Phan Béi Ch©u (BT).

10 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ho¹t ®éng sau 3 th¸ng häc tËp; vµ chóng t«i sÏ lÊy ra mét ®oµn kh¸c. Trong lóc nµy, ®©y lµ biÖn ph¸p duy nhÊt. §Ó chi vµo c¸c phÝ tæn, t«i ®· lÊy sè cßn l¹i trong mãn tiÒn ®i ®−êng cña c¸c ®ång chÝ ®· cho t«i (150 ®ång) vµ vÒ sau th× sao? T«i lµm viÖc mçi ngµy vµi giê cho h·ng R«xta; nh−ng tiÒn l−¬ng cña t«i kh«ng cho phÐp t«i cã thÓ mét m×nh bao cho \"c¸c häc viªn\" cña t«i. Vµ khi c¸c häc viªn ®Õn Qu¶ng Ch©u, rÊt cã thÓ råi sÏ ph¶i ®em tÊt c¶ hoÆc gÇn tÊt c¶ th× giê cña t«i vµo viÖc huÊn luyÖn hä, lóc ®ã t×nh h×nh tµi chÝnh cña t«i sÏ kh«ng cã lèi tho¸t. Bëi vËy, t«i ®Ò nghÞ ®ång chÝ chØ thÞ cho c¸c ®¹i diÖn cña ®ång chÝ ë Qu¶ng Ch©u còng ph¶i ch¨m lo ®Õn §«ng D−¬ng. T«i thiÕt t−ëng ch−a cÇn ph¶i th¶o mét b¶n b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh Trung Quèc bëi v× c¸c ®ång chÝ Trung Quèc vµ Nga ®· lµm viÖc ®ã; tuy nhiªn, b©y giê t«i l−u ý ®ång chÝ vÊn ®Ò tuyªn truyÒn trong phô n÷ vµ thiÕu nhi. N÷ ®ång chÝ B«r«®in ®· phµn nµn lµ kh«ng nhËn ®−îc tµi liÖu (b¸o chÝ, ch−¬ng tr×nh, v.v.) mµ n÷ ®ång chÝ ®· xin M¸txc¬va. §iÒu ®ã ®· ng¨n c¶n kh«ng cho c«ng t¸c cña n÷ ®ång chÝ Êy tiÕn triÓn vµ còng cã lóc ®· c¶n trë hoµn toµn c«ng t¸c cña n÷ ®ång chÝ Êy. N÷ ®ång chÝ Êy ®· viÕt th− nhiÒu lÇn cho Quèc tÕ Phô n÷, nh−ng c¸c bøc th− ®Òu kh«ng cã håi ®¸p vµ kh«ng mang l¹i kÕt qu¶. Mong c¸c ®ång chÝ nhËn cho lêi chµo céng s¶n. Qu¶ng Ch©u, ngµy 18 th¸ng 12 n¨m 1924 (Trong lóc nµy t«i lµ mét ng−êi Trung Quèc chø kh«ng ph¶i lµ mét ng−êi An Nam, vµ tªn t«i lµ Lý Thuþ chø kh«ng ph¶i lµ NguyÔn ¸i Quèc). Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, l−u t¹i Côc L−u tr÷ V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng.

11 T×NH H×NH §¤NG D¦¥NG1) Th¸ng 11 vµ 12-1924 T×nh h×nh kinh tÕ: 1. Mét tæng ng©n s¸ch 76.743.000 ®ång §«ng D−¬ng ®· ®−îc biÓu quyÕt. 1/5 sè tiÒn ®ã lµ tiÒn l·i trong viÖc b¸n thuèc phiÖn (14.900.000 ®ång §«ng D−¬ng). 2. Vµo th¸ng 10, nhiÒu tØnh ®· bÞ lôt vµ b·o tµn ph¸. Nh÷ng sù thiÖt h¹i kh«ng ®−îc râ; ChÝnh phñ kh«ng muèn cho biÕt ®iÒu nµy. Theo nh÷ng th«ng tin c¸ nh©n th× cã nh÷ng n¬i cã tíi nöa sè d©n bÞ chÕt ®uèi hay chÕt ®ãi. Trõ Nam Kú, sù khèn cïng ngù trÞ ë kh¾p n¬i. 3. Ng©n hµng c«ng nghiÖp Trung Quèc - mµ sù ph¸ s¶n vµ sù cøu trî ®· g©y nªn nhiÒu tin ®ån trong b¸o chÝ Ph¸p - ®· hoµn l¹i tiÒn cho kh¸ch hµng ng−êi n−íc ngoµi cña nã, nh−ng kh«ng tr¶ cho §«ng D−¬ng chót nµo tiÒn gãp 30 triÖu phr¨ng. Vµo nh÷ng ngµy chãt nµy, nh÷ng chñ nî ng−êi Ph¸p vµ ng−êi An Nam ®· lËp thµnh mét mÆt trËn thèng nhÊt ®Ó ®ßi nî cña hä. 4. H×nh nh− ChÝnh phñ thuéc ®Þa s¾p ®ång ý cho th−¬ng nghiÖp NhËt B¶n biÓu gi¸ thÊp nhÊt. Nh÷ng ng−êi An Nam lo sî, cßn nh÷ng nhµ bu«n Ph¸p chèng l¹i sù ®ång ý nµy. _______________ 1) B¸o c¸o cña NguyÔn ¸i Quèc göi Ban ChÊp hµnh Quèc tÕ Céng s¶n (BT).

12 Hå CHÝ MINH TOµN TËP T×nh h×nh chÝnh trÞ: 1. ChÝnh phñ cè søc ng¨n c¶n thanh niªn An Nam ®i häc ë Ph¸p. §iÒu ®ã ch¾c ch¾n v× lo sî tuyªn truyÒn céng s¶n. 2. Nh÷ng tê b¸o An Nam ®· nãi ®Õn mét Uû ban ®−îc lËp nªn ë Pari, gåm 10 nhµ chÝnh trÞ, nhµ b¸o vµ nhµ tµi chÝnh ng−êi Ph¸p. Uû ban nµy cã môc ®Ých nghiªn cøu kh¶ n¨ng b¸n §«ng D−¬ng cho mét n−íc kh¸c. §ã lµ vÊn ®Ò ®· nªu ra tõ trong chiÕn tranh. C¨n cø h¶i qu©n cña Anh ë Xanhgapo, nh÷ng cuéc diÔn tËp cña h¶i qu©n Mü ë Th¸i B×nh D−¬ng vµ sù x©m nhËp khÐo lÐo cña NhËt B¶n h×nh nh− lµm cho thùc d©n Ph¸p thËt sù lo l¾ng. ë ®©y, viÖc lo sî chñ nghÜa b«nsªvÝch còng ®¸ng kÓ. B»ng nhiÒu bµi diÔn v¨n vµ qu¶ng c¸o, ChÝnh phñ th«ng b¸o mét cuéc c¶i c¸ch lín: ChÝnh phñ s¾p tæ chøc \"§¹i héi §«ng D−¬ng\" th−êng trùc. §¹i héi sÏ gåm cã 27 ng−êi Ph¸p - phÇn lín lµ viªn chøc - ®−îc bÇu 4 n¨m mét lÇn; vµ 17 ng−êi An Nam - tÊt nhiªn lµ ®−îc chän trong sè nh÷ng ng−êi trung thµnh nhÊt víi chñ - ®−îc bÇu mét n¨m mét lÇn. §¹i héi cã tiÕng nãi tham kh¶o cho c«ng viÖc cña ChÝnh phñ, ®iÒu ®ã nghÜa lµ ®¹i héi nµy sÏ rÊt v« tÝch sù. 3. ChÝnh trÞ b¶n xø: Cã mét ®¶ng gäi tªn lµ \"§¶ng LËp hiÕn An Nam\"5. §ã kh«ng ph¶i lµ mét ®¶ng cã tæ chøc, mµ ®¬n thuÇn chØ lµ mét vµi nhµ trÝ thøc theo kiÓu Ph¸p ®Æt tªn ®¶ng. Nh÷ng thñ lÜnh cña ®¶ng nµy lµ nh÷ng ng−êi theo quèc tÞch Ph¸p (cã 250 ng−êi Nam Kú). C−¬ng lÜnh cña hä. Nh÷ng yªu s¸ch cña hä lµ nh− sau: a) C¶i c¸ch gi¸o dôc (hiÖn nay cã 90% trÎ em An Nam kh«ng cã tr−êng häc). b) C¶i c¸ch vÒ t− ph¸p: cho nh÷ng ng−êi An Nam tèt nghiÖp vÒ luËt ph¸p ®−îc lµm luËt s− (tíi nay, nh÷ng ng−êi tèt nghiÖp Êy th−êng cã thÓ hµnh nghÒ ë Ph¸p, nh−ng kh«ng bao giê ë chÝnh ®Êt n−íc hä, trõ phi hä ®−îc nhËp quèc tÞch Ph¸p).

T×nh h×nh ®«ng d−¬ng 13 ChuÈn y cho nh÷ng ng−êi An Nam quyÒn cã Ban Héi thÈm (hiÖn nay chØ cã Ban Héi thÈm Ph¸p, v× thÕ, tÊt c¶ nh÷ng ng−êi Ph¸p ®· giÕt h¹i ng−êi An Nam hay ph¹m nh÷ng téi ¸c kh¸c ®èi víi ng−êi b¶n xø lu«n lu«n ®−îc miÔn nghÞ). c) Giíi thiÖu ng−êi An Nam vµo Quèc héi Ph¸p. d) Më réng viÖc nhËp quèc tÞch Ph¸p. §Ó tr×nh bµy nh÷ng yªu s¸ch cña hä víi Bé tr−ëng Bé Thuéc ®Þa, hä ®· ph¸i mét ng−êi nguyªn lµ tªn v« chÝnh phñ ng−êi Ph¸p: Gioãcgi¬ Gr¨nggi¨ng. B¸o chÝ cña hä. a. Do cã quyÒn tù do b¸o chÝ nh− nh÷ng c«ng d©n Ph¸p, hä lîi dông ®iÒu ®ã ®Ó xuÊt b¶n 2 hoÆc 4 tê b¸o mµ 2 tê lín nhÊt cã sè l−îng ph¸t hµnh mçi ngµy 2.000 b¶n. b. Hä bao giê còng nóp sau c¸i méc \"lßng trung thµnh\" khi phª b×nh c«ng khai nh÷ng khuyÕt ®iÓm cña ChÝnh phñ thuéc ®Þa. Trong tÊt c¶ c¸c bµi b¸o, hä tuyªn bè \"vÜnh viÔn g¾n bã víi mÉu quèc\". Hä theo khuynh h−íng cña §¶ng X· héi cÊp tiÕn Ph¸p (®¶ng cña Eri«), Ýt nhÊt trong lóc nµy lµ thÇn t−îng lín cña hä. c. Hä vèn rÊt kÝnh träng TriÒu ®×nh n−íc Nam. §ét nhiªn, hä ®æi giäng vµ b¾t ®Çu c«ng kÝch nã kh¸ thËm tÖ. ThËm chÝ hä cßn viÕt: \"T− t−ëng céng hoµ ®· th¾ng trªn thÕ giíi, vµ nh÷ng ng−êi An Nam ®· d©n chñ vÒ c¨n b¶n, ®· ®−îc chuÈn bÞ kü ®Ó hiÓu c¸i ®Ñp cña nã. Mét v−¬ng quyÒn ®Ó ph« tr−¬ng chØ cã thÓ lµm mê ý nghÜa cña nã tr−íc quÇn chóng\". §iÒu ®ã ë An Nam ®¸ng khÐp téi khi qu©n. Gi¶ dô r»ng nh÷ng ng−êi ë §¶ng LËp hiÕn cña chóng ta, ®· c¶m thÊy c¸i g× ®ã tõ Pari déi vÒ: §Êng uy nghiªm Khê kh¹o ngåi trªn ng«i vua n−íc An Nam lµ ng−êi ®−îc che chë bëi Anbe Xar«, cùu Bé tr−ëng Bé Thuéc ®Þa, bÞ khai trõ khái ®¶ng cña Eri«, bÞ khai trõ v× ®· bÇu cho Po¨ngcarª. Khi bá ®¶ng, Xar« ®· c«ng bè mét bøc th− ngá rÊt v« lÔ göi Eri«, Chñ tÞch ®¶ng nµy. Eri« s¾p th¶i vua An Nam ®Ó tr¶ thï Xar« ch¨ng? RÊt cã thÓ.

14 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Nh÷ng ®¶ng viªn §¶ng LËp hiÕn An Nam vµ chñ nghÜa céng s¶n. Hä lµ nh÷ng ng−êi cã thiÖn c¶m víi chñ nghÜa céng s¶n −? Kh«ng h¬n g× nh÷ng ng−êi d©n chñ x· héi cña nh÷ng n−íc kh¸c. Tuy nhiªn hä kh¸ kh«n khÐo chiÕm lÊy mäi c¬ héi ®Ó lµm ChÝnh phñ thuéc ®Þa sî h·i bãng ma b«nsªvÝch. VÒ viÖc Ph¸p c«ng nhËn Liªn X«, hä viÕt: \"Mét sè kÎ thùc d©n ®· dù ®o¸n mét t−¬ng lai ®en tèi cho §«ng D−¬ng, tiÕp sau viÖc ChÝnh phñ Ph¸p c«ng nhËn Liªn X«; trªn thùc tÕ, ng−êi Nga dù ®Þnh n©ng ®ì nh÷ng ng−êi b¶n xø ë c¸c thuéc ®Þa cña ch©u ¢u chèng l¹i sù thèng trÞ cña n−íc ngoµi t¹i ch©u ¸. T×nh h×nh sôc s«i cña c¸c sinh linh trong n−íc chóng t«i do nh÷ng sai lÇm cña ¸ch cai trÞ thùc d©n thiÓn cËn g©y ra th× c¸i g× còng cã thÓ x¶y ra ë ®Êt n−íc nµy (t«i g¹ch d−íi) chØ cÇn nh÷ng ph−¬ng ph¸p khai ho¸ Êy tiÕp tôc ®−îc ¸p dông ®èi víi c¸c d©n téc bÞ lÖ thuéc vµ ®−îc b¶o hé\". §e däa nh− thÕ råi, hä tiÕp tôc cho tíi cuèi bµi b¸o, kªu nµi sù hîp t¸c Ph¸p - An Nam. Nh−ng cßn mét vÝ dô kh¸c n÷a. Hä ®· in l¹i mét bµi cña b¸o Les Continents xuÊt b¶n ë Pari cña R¬nª Mar¨ng. §©y lµ bµi b¸o ®ã: \"Sù tuyªn truyÒn céng s¶n ë nh÷ng thuéc ®Þa Ph¸p. Chóng t«i míi b¸o tin r»ng nh÷ng ng−êi Liªn X« chuÈn bÞ mét chiÕn dÞch tuyªn truyÒn réng r·i ë nh÷ng thuéc ®Þa cña chóng ta. §¹i héi lÇn thø V cña Quèc tÕ Céng s¶n cña M¸txc¬va6 võa cho thÊy chóng ta cã lý. ThËt vËy, viÖc thiÕt lËp mét Ban Thuéc ®Þa gåm cã nh÷ng ng−êi Anh, ng−êi BØ, ng−êi Hµ Lan vµ ng−êi T©y Ban Nha ®· ®−îc quyÕt ®Þnh. Trô së cña Ban nµy ®Æt ë Gi¬nev¬. NhiÖm vô cña nã lµ dÊy lªn nh÷ng sù næi dËy vµ khëi nghÜa trong nh÷ng thuéc ®Þa. Thuéc ®Þa chÝnh ®−îc nh»m tíi lµ Ma®ag¸txca råi §ah«m©y. Ng−êi ta còng ph¶i ho¹t ®éng ë Tuynidi, ë Marèc, ë Goa®¬lóp, ë ¡ngti¬ vµ ë B¾c Kú. ChÝnh phñ X«viÕt ®· ®Ó 10 triÖu phr¨ng vµng cho Ban sö dông

T×nh h×nh ®«ng d−¬ng 15 nh−ng nh÷ng ®¶ng céng s¶n Ph¸p, Anh, BØ ph¶i ®ãng gãp nhiÒu, v× nh÷ng chi phÝ dù tÝnh lµ to lín. Nh÷ng uû viªn ng−êi Ph¸p cña Ban lµ c¸c «ng Casanh, T¬ranh, Xeliª, Ghinb« vµ C«xta. §øng tr−íc nguy c¬ nµy, nh÷ng sù tÕ nhÞ qu¸ ®¸ng, khóm nóm cña «ng §enphètx¬ kh«ng thÓ lµm g× h¬n. VÊn ®Ò kh«ng cßn lµ t×m ra bµn tay cña M¸txc¬va ë kh¾p mäi n¬i n÷a. Ph¶i tè c¸o n¬i nã Èn nÊp. Kh«ng ph¶i b»ng cÆp m¾t bÞ b−ng bÝt bëi ãc bÌ ph¸i thuéc ®Þa mµ chóng ta sÏ t×m ®−îc bµn tay Êy. Sau ®ã, nhÊt lµ NghÞ viÖn hiÖn nay vµ ChÝnh phñ ph¶i ngay lËp tøc cho ng−êi b¶n xø cña c¸c thuéc ®Þa nh÷ng quyÒn s¬ ®¼ng mµ hä ®ßi (t«i g¹ch d−íi). Nh÷ng cùu chiÕn binh, nh÷ng gi¸o viªn vµ nh÷ng viªn chøc ng−êi b¶n xø sÏ lµ nh÷ng ng−êi ®Çu tiªn bÞ xóc ®éng bëi sù tuyªn truyÒn nµy... ChÝnh nhê ®Êu tranh chèng l¹i c¸c nhµ cai trÞ vông vÒ vµ chèng l¹i nh÷ng thèng ®èc chuyªn chÕ qu¸ ®¸ng mµ chóng ta sÏ lµm yªn ®−îc sù bÊt b×nh chÝnh ®¸ng cña ng−êi b¶n xø. NÕu kh«ng th× nh÷ng n÷ thÇn Xiren sÏ cã dÞp tèt ®Ó ca tông sù næi lo¹n\". NguyÖn väng cña nh÷ng ®¶ng viªn lËp hiÕn An Nam. G. Gr¨nggi¨ng, ®¹i biÓu cña hä ë Ph¸p ®· tãm t¾t ®óng nh÷ng nguyÖn väng Êy: \"Hä chØ muèn ®¬n gi¶n lµ chÝnh s¸ch hîp t¸c (Ph¸p - An Nam) ®−îc thùc hµnh... Hä muèn ®−îc dÇn dÇn tham gia vµo nh÷ng c«ng viÖc cña ®Êt n−íc hä... Kh«ng muèn g× h¬n\". V¶ l¹i, tÊt c¶ nh÷ng g× hä ®ßi lµ quyÒn nhËp quèc tÞch Ph¸p, miÔn trõ qu©n dÞch (4 n¨m ®èi víi ng−êi An Nam), bÇu cö, v.v.. Hä chØ ®ßi cho \"líp th−îng l−u ®· ®−îc gi¸o dôc th«i\". Cßn quÇn chóng th× ch¼ng ®−îc g×. Chóng ta cã thÓ dïng hä kh«ng? §iÒu ®ã tuú thuéc hai ®iÒu: th¸i ®é cña ChÝnh phñ Ph¸p vµ sù kh«n khÐo cña chóng ta. Linh tinh - Mét lÝnh Ph¸p ®· giÕt mét ng−êi An Nam; h¾n ®· bÞ kÕt ¸n mét th¸ng tï ¸n treo.

16 Hå CHÝ MINH TOµN TËP 200 häc sinh trÎ tuæi cña mét tØnh ë Nam Kú ®· biÓu t×nh tr−íc ®ån c¶nh s¸t ®ßi th¶ hai ng−êi b¹n cña hä bÞ b¾t gi÷. §ång thêi, hä däa b·i kho¸ nÕu c¸c b¹n cña hä kh«ng ®−îc th¶ ngay. Hä ®· th¾ng lîi. §©y lµ lÇn ®Çu tiªn, ë §«ng D−¬ng x¶y ra mét viÖc nh− vËy. §ã lµ mét dÊu hiÖu cña thêi ®¹i. 19-12-1924 Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

17 TH¦ GöI MéT §åNG CHÝ TRONG QUèC TÕ CéNG S¶N1) §ång chÝ th©n mÕn, T«i göi ®Õn ®ång chÝ mét b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh §«ng D−¬ng. T«i ®· t×m thÊy ë ®©y vµi ng−êi §«ng D−¬ng mµ víi hä, t«i hy väng lµm ®−îc viÖc g× ®ã. Xin ®ång chÝ chØ thÞ cho nh÷ng ®ång chÝ ng−êi Nga ë ®©y còng nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c c«ng viÖc cña §«ng D−¬ng, bëi v× mét m×nh t«i kh«ng thÓ lµm nhiÒu ®−îc. T«i ®ang c«ng t¸c ë h·ng R«xta. T«i chØ gÆp ®ång chÝ Malaca mét lÇn; ®ång chÝ Êy èm vµ nãi víi t«i r»ng ®ång chÝ cè g¾ng trë vÒ n−íc. T«i nghÜ r»ng ®ång chÝ Êy ®· vÒ råi, bëi v× ®· rÊt l©u t«i kh«ng gÆp n÷a. T«i sÏ göi ®Õn ®ång chÝ mét b¸o c¸o vÒ c«ng t¸c chÝnh trÞ cña t«i tiÕp sau. §Þa chØ cña t«i: «ng Lu, H·ng th«ng tÊn R«xta, Qu¶ng Ch©u. NÕu ®ång chÝ viÕt th− vÒ th× nhê ®ång chÝ nh¾n c¸c ®ång chÝ chóng ta göi nh÷ng th− cña t«i ®Õn ®©y cho t«i. T«i tin r»ng thÕ nµo còng cã mét vµi c¸i. Chµo céng s¶n. Qu¶ng Ch©u, ngµy 22-12-1924 NGUYÔN ¸I QuèC Th− ®¸nh m¸y b»ng tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh. _______________ 1) Cã thÓ th− nµy göi ®ång chÝ ®¹i diÖn V¨n phßng Ban Ph−¬ng §«ng cña Quèc tÕ Céng s¶n ë Th−îng H¶i. §Çu ®Ò cña Ban biªn tËp (BT).

18 VÊN §Ò §¤NG D¦¥NG1) 1- NÕu ®ång chÝ ®ång ý cho t«i göi ngay mét hoÆc hai sinh viªn th× ®iÒu ®ã sÏ cho phÐp t«i tuyªn truyÒn tèt, vµ nãi r»ng c¸ch m¹ng Nga ®ang vµ sÏ cã thÓ lµm g× cho d©n chóng thuéc ®Þa. §iÒu ®ã còng sÏ cho phÐp t«i - tõ nay ®Õn th¸ng 8 - tranh thñ ®−îc nh÷ng phÇn tö tèt cña Quèc d©n §¶ng §«ng D−¬ng. H¬n n÷a, ®iÒu ®ã cho phÐp t«i chän ngay ®−îc vµi ng−êi trong sè hä ®Ó ph¸i vÒ n−íc. 2- T«i kh«ng hiÓu râ v× sao ®ång chÝ ngÇn ng¹i cho t«i vay tiÒn. §ã lµ mét viÖc gi÷a ®ång chÝ víi t«i, vµ kh«ng mét ai kh¸c biÕt ®−îc tý nµo vÒ viÖc nµy. TiÒn vay ®ã sÏ cho phÐp t«i: a/ Cã ®−îc mét c¬ së ë trong n−íc. b/ Cã ng−êi s½n sµng lµm tuyªn truyÒn viªn. c/ Thùc hiÖn viÖc tuyªn truyÒn ®Õn n¬i ®Õn chèn vµ, d/ B¾t ®Çu ngay c«ng t¸c tæ chøc. Kh«ng cã ng−êi nµo kh¸c cã thÓ gióp t«i trong viÖc nµy, bëi v× t«i lµ mét d©y liªn l¹c gi÷ bÝ mËt kÕ ho¹ch cña chóng ta. 3- Tuyªn truyÒn vµ lµm c«ng t¸c kh¸c, t«i ph¶i: a/ DÞch tµi liÖu b/ In Ên nã _______________ 1) Th− kh«ng ®Ò ngµy th¸ng vµ tªn ng−êi nhËn. C¨n cø néi dung, chóng t«i dù ®o¸n th− göi cho mét ®ång chÝ ®¹i diÖn §¶ng Céng s¶n Ph¸p t¹i Quèc tÕ Céng s¶n, kho¶ng ®Çu n¨m 1925 (BT).

VÊn ®Ò ®«ng d−¬ng 19 c/ LÊy ng−êi tõ trong n−íc ®Õn Qu¶ng Ch©u d/ HuÊn luyÖn hä e/ Ph¸i hä trë vÒ. Kh«ng cã tiÒn, tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã ®Òu kh«ng thÓ lµm ®−îc. V× thÕ t«i muèn ®Ò nghÞ ®ång chÝ cÊp cho mét quü nµo ®ã. 4- Kh«ng cã sù ®ång ý vµ sù gióp ®ì cña c¸c ®ång chÝ Nga cña chóng ta th× t«i sÏ khã mµ tr¸nh khái sai lÇm. Nh−ng t«i còng kh«ng nhËn ®−îc g× nÕu kh«ng cã chØ thÞ cña ®ång chÝ. Vµ hä cã thÓ kh«ng lµm g× cho t«i khi t«i ®Õn tay kh«ng. 5- NÕu 4 yªu cÇu nµy kh«ng cã kÕt qu¶ th× triÓn väng vÒ sau ®èi víi t«i sÏ lµ nh− sau: a/ T«i kh«ng cã chøng cø ®Ó chØ ra ®−îc nh÷ng phÇn tö tèt nhÊt ë Quèc d©n §¶ng §«ng D−¬ng ®Ó nhËn hä ®Õn víi ta. b/ T«i kh«ng thÓ vÒ n−íc ®−îc. c/ Do ®ang m¾c nî trªn 350 ®«la cho c«ng t¸c ®Çu tiªn, t«i sÏ ph¶i lµm viÖc Ýt ra lµ 5 th¸ng ®Ó tr¶ nî. ë ®iÒu kiÖn ®ã, t«i sÏ kh«ng cã thêi giê, kh«ng cã tiÒn ®Ó lµm c«ng t¸c kh¸c. T«i rÊt hy väng ®ång chÝ sÏ ñng hé yªu cÇu cña t«i. Th− ®¸nh m¸y b»ng tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

20 TH¦ GöI MéT §åNG CHÝ ë QUèC TÕ CéNG S¶N §ång chÝ th©n mÕn, Quèc d©n §¶ng §«ng D−¬ng võa ®−îc thµnh lËp vµo ngµy 3 th¸ng nµy víi 3 ®¶ng viªn lóc b¾t ®Çu. Mét ng−êi sÏ ®−îc ph¸i ®i Trung Kú vµ Lµo. Mét ng−êi kh¸c (ch−a ph¶i lµ ®¶ng viªn) sÏ ®−îc ph¸i ®Õn B¾c Kú ®Ó lÊy 5 ng−êi ®i Qu¶ng Ch©u häc c¸ch lµm c«ng t¸c tæ chøc. T«i nghÜ cã thÓ t×m nam thanh niªn ®Ó göi ®i häc ë Tr−êng ®¹i häc M¸txc¬va7. Xin ®ång chÝ vui lßng cho biÕt cã thÓ cho t«i göi bao nhiªu sinh viªn. §ång thêi, t«i xin ®ång chÝ chØ thÞ cho c¸c ®ång chÝ Nga ë ®©y còng nhËn tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c c«ng viÖc cña §«ng D−¬ng bëi v× cã mét m×nh, t«i kh«ng thÓ lµm qu¸ nhiÒu viÖc ®−îc. Qu¶ng Ch©u, ngµy 5-1-25 Chµo céng s¶n N.A.Q Th− ®¸nh m¸y b»ng tiÕng Anh, b¶n chôp l−u t¹i ViÖn Hå ChÝ Minh.

21 GöI §OµN CHñ TÞCH QUèC TÕ CéNG S¶N Qu¶ng Ch©u, ngµy 10-1-1925 KÝnh göi §oµn Chñ tÞch Quèc tÕ Céng s¶n, C¸c ®ång chÝ th©n mÕn, Quèc d©n §¶ng (Quèc d©n §¶ng §«ng D−¬ng), chiÒu h«m qua ®· kÕt n¹p ng−êi ®¶ng viªn thø t−. Mét trong sè nh÷ng ®¶ng viªn ®ã, xÕ tr−a nay, ®· ®i Trung Kú vµ Lµo, víi nhiÖm vô lµ tæ chøc nh÷ng c¬ së ë c¸c xø ®ã vµ t×m thanh niªn ®Ó ®i häc Tr−êng ®¹i häc Céng s¶n chñ nghÜa ë M¸txc¬va. C¸c ®ång chÝ cho t«i biÕt c¸c ®ång chÝ muèn nhËn bao nhiªu sinh viªn An Nam vµo häc Tr−êng ®¹i häc Êy. Ngµy 15 s¾p tíi, mét ®¶ng viªn thø hai sÏ ®−îc göi ®Õn B¾c Kú ®Ó lÊy 5 ng−êi B¾c Kú sang häc Tr−êng N«ng d©n ë Qu¶ng Ch©u. Nh÷ng ng−êi nµy sÏ häc c¸ch tæ chøc nh− thÕ nµo. Ph¶i chi phÝ cho ph¸i viªn thø nhÊt lµ 290 ®«la vµ cho ph¸i viªn thø hai 230 ®«la. Sè tiÒn ®ã lµ do sè tiÒn ®i ®−êng cßn l¹i cña t«i, gép víi sè tiÒn l−¬ng mµ R«xta ®· øng tr−íc cho t«i. Q.D.§1) cã thÓ cã nhiÒu triÓn väng, nh−ng nh÷ng ph−¬ng tiÖn tµi chÝnh cña nã rÊt eo hÑp: Ýt ra lµ tíi lóc nµy, nh÷ng ph−¬ng tiÖn Êy chØ do t«i cung cÊp th«i. _______________ 1) Q.D.§: Quèc d©n §¶ng (BT).

22 Hå CHÝ MINH TOµN TËP ChuyÕn th− s¾p khëi hµnh råi. T«i xin kÕt thóc b¶n b¸o c¸o cña t«i. ChuyÕn th− sau, t«i sÏ göi c¸c ®ång chÝ mét b¶n b¸o c¸o chi tiÕt h¬n. Xin göi lêi chµo céng s¶n NGUYÔN ¸I QUèC T.B. Yªu cÇu c¸c ®ång chÝ chØ thÞ cho c¸c ®¹i diÖn cña c¸c ®ång chÝ ë Qu¶ng Ch©u còng ph¶i ch¨m lo ®Õn §«ng D−¬ng. Tµi liÖu tiÕng Ph¸p, l−u t¹i Côc L−u tr÷ V¨n phßng Trung −¬ng §¶ng.

23 B¶N ¸N CHÕ §é THùC D¢N PH¸P8 ViÕt b»ng tiÕng Ph¸p, xuÊt b¶n lÇn ®Çu DÞch theo cuèn s¸ch xuÊt b¶n tiªn t¹i Pari (Ph¸p) n¨m 1925, xuÊt b¶n lÇn ®Çu tiªn vµ ®· ®èi chiÕu lÇn ®Çu ë ViÖt Nam n¨m 1946. víi cuèn xuÊt b¶n n¨m 1946 ë ViÖt Nam. Ký tªn: NGUYÔN ¸I QUèC

24 Hå CHÝ MINH TOµN TËP

25 CH¦¥NG I1) THUÕ M¸U I- CHIÕN TRANH Vµ \"NG¦êI B¶N Xø\" Tr−íc n¨m 1914, hä chØ lµ nh÷ng tªn da ®en bÈn thØu, nh÷ng tªn \"AnnamÝt\" bÈn thØu, giái l¾m th× còng chØ biÕt kÐo xe tay vµ ¨n ®ßn cña c¸c quan cai trÞ nhµ ta. Êy thÕ mµ cuéc chiÕn tranh vui t−¬i võa bïng næ, th× lËp tøc hä biÕn thµnh nh÷ng ®øa \"con yªu\", nh÷ng ng−êi \"b¹n hiÒn\" cña c¸c quan cai trÞ phô mÉu nh©n hËu, thËm chÝ cña c¶ c¸c quan toµn quyÒn lín, toµn quyÒn bÐ n÷a2). §ïng mét c¸i, hä (nh÷ng ng−êi b¶n xø) ®−îc phong cho c¸i danh hiÖu tèi cao lµ \"chiÕn sÜ b¶o vÖ c«ng lý vµ tù do\". Nh−ng hä ®· ph¶i tr¶ b»ng mét gi¸ kh¸ ®¾t c¸i vinh dù ®ét ngét Êy, v× ®Ó b¶o vÖ cho c¸i c«ng lý vµ tù do mµ chÝnh hä kh«ng ®−îc h−ëng mét tÝ nµo, hä ®· ph¶i ®ét ngét xa l×a vî con, rêi bá m¶nh ruéng hoÆc ®µn cõu cña hä, ®Ó v−ît ®¹i d−¬ng, ®i ph¬i th©y trªn c¸c b·i chiÕn tr−êng ch©u ¢u. Trong lóc v−ît biÓn, nhiÒu ng−êi b¶n xø, sau khi ®−îc mêi chøng kiÕn c¶nh kú diÖu cña trß biÓu diÔn khoa häc vÒ phãng ng− l«i, ®· ®−îc xuèng tËn ®¸y biÓn ®Ó b¶o vÖ tæ quèc cña c¸c loµi thuû qu¸i. Mét sè kh¸c ®· bá x¸c t¹i nh÷ng miÒn hoang vu th¬ méng _______________ 1) Trong b¶n in n¨m 1925, më ®Çu t¸c phÈm in lêi giíi thiÖu cña «ng NguyÔn ThÕ TruyÒn (BT). 2) Nguyªn v¨n tiÕng Ph¸p lµ \"nos gouverneurs plus ou moins gÐnÐraux\" (BT).

26 Hå CHÝ MINH TOµN TËP vïng Banc¨ng, lóc chÕt cßn tù hái ph¶i ch¨ng n−íc mÑ muèn chiÕm ng«i nguyªn phi trong cung cÊm vua Thæ, - ch¶ thÕ sao l¹i ®em n−íng hä ë nh÷ng miÒn xa x«i Êy? Mét sè kh¸c n÷a th× ®· anh dòng ®−a th©n cho ng−êi ta tµn s¸t trªn bê s«ng M¸cn¬, hoÆc trong b·i lÇy miÒn S¨mpanh¬, ®Ó lÊy m¸u m×nh t−íi nh÷ng vßng nguyÖt quÕ cña c¸c cÊp chØ huy vµ lÊy x−¬ng m×nh ch¹m nªn nh÷ng chiÕc gËy cña c¸c ngµi thèng chÕ. Cuèi cïng, ë hËu ph−¬ng, nh÷ng ng−êi lµm kiÖt søc trong c¸c x−ëng thuèc sóng ghª tëm, tuy kh«ng ph¶i hÝt h¬i ng¹t cña bän \"b«s¬\"1), nh−ng l¹i nhiÔm ph¶i nh÷ng luång khÝ ®éc ®á èi cña ng−êi Ph¸p; ®»ng nµo còng thÕ th«i, v× nh÷ng kÎ khèn khæ Êy còng ®· kh¹c ra tõng miÕng phæi, ch¼ng kh¸c g× ®· hÝt ph¶i h¬i ng¹t vËy. Tæng céng cã 700.000 ng−êi b¶n xø ®· ®Æt ch©n lªn ®Êt Ph¸p; vµ trong sè Êy, 80.000 ng−êi kh«ng bao giê cßn tr«ng thÊy mÆt trêi trªn quª h−¬ng ®Êt n−íc m×nh n÷a! II- CHÕ §é LÝNH T×NH NGUYÖN Mét b¹n ®ång nghiÖp nãi víi chóng t«i: d©n lao khæ b¶n xø ë §«ng D−¬ng tõ bao ®êi nay bÞ bãp nÆn b»ng ®ñ mäi thø thuÕ kho¸, s−u sai, t¹p dÞch, b»ng c−ìng bøc ph¶i mua r−îu vµ thuèc phiÖn theo lÖnh quan trªn, tõ 1915-1916 tíi nay, l¹i cßn ph¶i chÞu thªm c¸i v¹ mé lÝnh n÷a. Nh÷ng biÕn cè trong mÊy n¨m gÇn ®©y lµ c¸i cí ®Ó ng−êi ta tiÕn hµnh nh÷ng cuéc lïng r¸p lín vÒ nh©n lùc trªn toµn câi §«ng D−¬ng. Nh÷ng ng−êi bÞ b¾t ®Òu bÞ nhèt vµo tr¹i lÝnh víi ®ñ thø tªn: lÝnh khè ®á, lÝnh thî chuyªn nghiÖp, lÝnh thî kh«ng chuyªn nghiÖp, v.v.. Theo ý kiÕn cña tÊt c¶ c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn kh«ng thiªn vÞ ®−îc giao cho sö dông ë ch©u ¢u \"vËt liÖu biÕt nãi\" ch©u ¸, th× _______________ 1) Nguyªn v¨n tiÕng Ph¸p lµ \"Boches\" - tõ cã nghÜa xÊu chØ qu©n §øc (BT).

B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n ph¸p - ch−¬ng I 27 vËt liÖu nµy ®· kh«ng ®−a l¹i kÕt qu¶ t−¬ng xøng víi chi phÝ rÊt lín vÒ chuyªn chë vµ b¶o qu¶n. Sau n÷a, viÖc s¨n b¾t thø \"vËt liÖu biÕt nãi\" ®ã, mµ lóc bÊy giê ng−êi ta gäi lµ \"chÕ ®é lÝnh t×nh nguyÖn\" (danh tõ mØa mai mét c¸ch ghª tëm) ®· g©y ra nh÷ng vô nhòng l¹m hÕt søc tr¾ng trîn. §©y! ChÕ ®é lÝnh t×nh nguyÖn Êy ®−îc tiÕn hµnh nh− thÕ nµy: vÞ \"chóa tØnh\" - mçi viªn c«ng sø ë §«ng D−¬ng qu¶ lµ mét vÞ \"chóa tØnh\" - ra lÖnh cho bän quan l¹i d−íi quyÒn, trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh ph¶i nép cho ®ñ mét sè ng−êi nhÊt ®Þnh. B»ng c¸ch nµo, ®iÒu ®ã kh«ng quan träng. C¸c quan cø liÖu mµ xoay së. Mµ c¸i ngãn xoay së kiÓu D1) th× c¸c «ng t−íng Êy th¹o hÕt chç nãi, nhÊt lµ xoay së lµm tiÒn. Tho¹t tiªn, chóng tãm nh÷ng ng−êi khoÎ m¹nh, nghÌo khæ, nh÷ng ng−êi nµy chØ chÞu chÕt th«i kh«ng cßn kªu cøu vµo ®©u ®−îc. Sau ®ã, chóng míi ®ßi ®Õn con c¸i nhµ giµu. Nh÷ng ai cøng cæ th× chóng t×m ngay ra dÞp ®Ó sinh chuyÖn víi hä hoÆc víi gia ®×nh hä, vµ nÕu cÇn, th× giam cæ hä l¹i cho ®Õn khi hä ph¶i døt kho¸t chän lÊy mét trong hai con ®−êng: \"®i lÝnh t×nh nguyÖn, hoÆc x× tiÒn ra\". Nh÷ng ng−êi bÞ tãm ®i nh− thÕ cßn hµo høng g× n÷a víi c¸i nghÒ cét vµo cæ hä. Cho nªn, b−íc ch©n vµo tr¹i lÝnh lµ hä liÒn t×m mäi c¬ héi ®Ó trèn tho¸t. Cßn nh÷ng ng−êi nµo thÊy kh«ng thÓ tho¸t khái sè phËn hÈm hiu, th× t×m c¸ch tù lµm cho m×nh nhiÔm ph¶i nh÷ng bÖnh nÆng nhÊt, mµ th«ng th−êng h¬n c¶ lµ bÖnh ®au m¾t toÐt ch¶y mñ, g©y ra b»ng c¸ch x¸t vµo m¾t nhiÒu thø chÊt ®éc, tõ v«i sèng ®Õn mñ bÖnh lËu. * ** Êy thÕ mµ trong mét b¶n bè c¸o víi nh÷ng ng−êi bÞ b¾t lÝnh, _______________ 1) Nguyªn v¨n tiÕng Ph¸p lµ \"Le SystÌme D\". D lµ ch÷ ®Çu cña tõ \"dÐbrouillard\", cã nghÜa lµ \"xoay së, th¸o v¸t\" (BT).

28 Hå CHÝ MINH TOµN TËP Phñ Toµn quyÒn §«ng D−¬ng, sau khi høa hÑn ban phÈm hµm cho nh÷ng lÝnh sÏ cßn sèng sãt vµ truy tÆng nh÷ng ng−êi sÏ hy sinh \"cho Tæ quèc\", ®· trÞnh träng tuyªn bè r»ng: \"C¸c b¹n ®· tÊp nËp ®Çu qu©n, c¸c b¹n ®· kh«ng ngÇn ng¹i rêi bá quª h−¬ng xiÕt bao tr×u mÕn ®Ó ng−êi th× hiÕn d©ng x−¬ng m¸u cña m×nh nh− lÝnh khè ®á1), kÎ th× hiÕn d©ng c¸nh tay lao ®éng cña m×nh nh− lÝnh thî\". NÕu qu¶ thËt ng−êi An Nam phÊn khëi ®i lÝnh ®Õn thÕ, t¹i sao l¹i cã c¶nh, tèp th× bÞ xÝch tay ®iÖu vÒ tØnh lþ, tèp th× tr−íc khi xuèng tµu, bÞ nhèt trong mét tr−êng trung häc ë Sµi Gßn, cã lÝnh Ph¸p canh g¸c, l−ìi lª tuèt trÇn, ®¹n lªn nßng s½n? Nh÷ng cuéc biÓu t×nh ®æ m¸u ë Cao Miªn, nh÷ng vô b¹o ®éng ë Sµi Gßn, ë Biªn Hoµ vµ ë nhiÒu n¬i kh¸c n÷a, ph¶i ch¨ng lµ nh÷ng biÓu hiÖn cña lßng sèt s¾ng ®Çu qu©n \"tÊp nËp\" vµ \"kh«ng ngÇn ng¹i\"? Nh÷ng vô trèn ®i lÝnh vµ ®µo ngò (tÝnh ra cã ®Õn 50 phÇn tr¨m trong hµng ngò qu©n dù bÞ) ®Òu bÞ ®µn ¸p kh«ng gím tay vµ nh÷ng cuéc ®µn ¸p l¹i g©y ra nh÷ng cuéc binh biÕn bÞ d×m trong biÓn m¸u2). B¶n bè c¸o cña Phñ Toµn quyÒn cßn cÈn thËn nh¾c thªm r»ng, tÊt nhiªn muèn xøng ®¸ng víi \"lßng tèt râ rÖt\" vµ \"®é l−îng lín lao\" cña chÝnh phñ th× \"c¸c anh (binh lÝnh §«ng D−¬ng) cÇn ph¶i c− xö ®óng ®¾n vµ kh«ng ®−îc lµm mét ®iÒu g× cho ng−êi ta ph¶i phµn nµn c¶\". Viªn chØ huy tèi cao qu©n ®éi §«ng D−¬ng cßn cã mét lèi ®Ò phßng kh¸c: «ng ta b¾t thÝch vµo l−ng hoÆc cæ tay cña tõng ng−êi lÝnh míi mé mét con sè kh«ng thÓ nµo tÈy xo¸ ®−îc b»ng mét dung dÞch nit¬r¸t b¹c. ë ®©y còng gièng nh− ë ch©u ¢u, sù khèn khæ cña nh÷ng _______________ 1) Nguyªn v¨n tiÕng Ph¸p lµ \"Les tirailleurs\" (BT). 2) Nguyªn v¨n tiÕng Ph¸p lµ \"qui ont ÐtÐ ÐtouffÐes dans le sang\" chØ cã nghÜa \"bÞ d×m trong m¸u\" (BT).

B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n ph¸p - ch−¬ng I 29 ng−êi nµy lµ nguån lîi nhuËn cña nh÷ng kÎ kh¸c: nµo lµ bän ®eo lon chuyªn nghiÖp may m¾n ví ®−îc c«ng viÖc tuyÓn mé vµ qu¶n lý lÝnh míi b¶n xø mµ l¸nh xa ®−îc cµng l©u cµng tèt nh÷ng cuéc giao chiÕn nguy hiÓm ë ch©u ¢u; nµo lµ bän chñ thÇu l−¬ng thùc lµm giµu vïn vôt b»ng c¸ch bá ®ãi nh÷ng lÝnh mé khèn khæ; nµo lµ bän ®éc quyÒn tiÕp liÖu th«ng ®ång víi bän quan chøc ®Ó gian lËn, ®Çu c¬. VÒ chuyÖn nµy, cÇn nãi thªm lµ cßn mét lo¹i chÕ ®é t×nh nguyÖn kh¸c n÷a: t×nh nguyÖn mua c«ng tr¸i. BiÖn ph¸p tiÕn hµnh th× còng nh− thÕ. Ai cã m¸u mÆt lµ ph¶i bá tiÒn ra. KÎ nµo khã b¶o th× ng−êi ta dïng c¸ch dô dç vµ c−ìng b¸ch ®Õn ph¶i mua míi th«i. PhÇn ®«ng nh÷ng ng−êi mua c«ng tr¸i ë §«ng D−¬ng kh«ng hiÓu g× vÒ thÓ thøc tµi chÝnh c¶; hä coi viÖc mua c«ng tr¸i còng nh− ®ãng mét thø thuÕ míi vµ coi c¸c phiÕu c«ng tr¸i kh«ng kh¸c g× nh÷ng biªn lai nép thuÕ. * ** B©y giê thö xem chÕ ®é mé lÝnh t×nh nguyÖn ®· ®−îc tæ chøc ë c¸c thuéc ®Þa kh¸c nh− thÕ nµo. LÊy T©y Phi lµm thÝ dô: ë ®©y, bän chØ huy qu©n ®éi kÐo qu©n ®Õn tõng lµng b¾t bän hµo môc ph¶i nép ngay lËp tøc ®Çy ®ñ sè ng−êi chóng muèn tuyÓn mé. §Ó buéc nh÷ng thanh niªn Xªnªgan bá trèn ph¶i ra nhËn ®éi mò lÝnh, ch¼ng ph¶i mét viªn chØ huy ®· tra tÊn, hµnh h¹ c¸c th©n nh©n cña hä, vµ cho r»ng lµm nh− thÕ lµ tµi giái ®ã sao? ChÝnh h¾n ®· b¾t c¸c «ng bµ giµ, ®µn bµ cã thai, con g¸i, ®em lét trÇn truång, råi ®èt hÕt quÇn ¸o tr−íc mÆt hä. Nh÷ng n¹n nh©n khèn khæ ®ã m×nh trÇn nh− nhéng, tay trãi c¸nh khuûu buéc ph¶i ch¹y kh¾p c¸c th«n x· d−íi lµn roi vät, ®Ó \"nªu g−¬ng\"! Mét ng−êi ®µn bµ câng con ph¶i van xin m·i míi ®−îc cëi trãi mét tay ®Ó ®ì ®øa bÐ. Trong khi ch¹y, hai cô giµ ®· ng· chÕt ngÊt ®i;

30 Hå CHÝ MINH TOµN TËP nhiÒu em g¸i khiÕp sî tr−íc nh÷ng hµnh vi b¹o ng−îc ®ã, ®· hµnh kinh tr−íc tuæi; mét ng−êi ®µn bµ trôy thai, mét chÞ kh¸c ®Î mét ®øa con mï. * ** Cã rÊt nhiÒu thñ ®o¹n b¾t lÝnh. Thñ ®o¹n sau ®©y ®· tá ra nhanh vµ tiÖn nhÊt: LÊy d©y ch¨ng ngang hai ®Çu con ®−êng chÝnh trong lµng l¹i. ThÕ lµ tÊt c¶ nh÷ng ng−êi da ®en ë vµo gi÷a ®Òu coi nh− chÝnh thøc ph¶i tßng qu©n. Mét nh©n chøng ®· viÕt cho chóng t«i nh− sau: \"Gi÷a tr−a ngµy 3 th¸ng 3 n¨m 1923, bän hiÕn binh v©y r¸p c¸c bÕn c¶ng Ruyphixc¬ vµ §aca1) råi tãm tÊt c¶ nh÷ng ng−êi b¶n xø lµm viÖc ë ®ã. Nh÷ng anh chµng nµy v× kh«ng tá vÎ sèt s¾ng ®i b¶o vÖ v¨n minh ngay, nªn ng−êi ta r−íc hä lªn «t« cam nh«ng mêi vÒ nhµ lao. ë ®Êy, sau khi hä cã ®ñ th× giê ®Ó thay ®æi ý kiÕn råi, ng−êi ta míi ®−a hä sang tr¹i lÝnh. \"ë tr¹i lÝnh, sau nh÷ng nghi lÔ biÓu d−¬ng tinh thÇn yªu n−íc, 29 lÝnh t×nh nguyÖn ®−îc tuyªn d−¬ng cã thÓ trë nªn anh hïng cña cuéc chiÕn tranh cuèi cïng nay mai... B©y giê th× tÊt c¶ ®Òu nãng lßng muèn lÊy l¹i miÒn Ruya2) cho n−íc mÑ. Nh−ng theo t−íng M¨nggianh3), ng−êi hiÓu râ hä nhÊt, th× ®ã chØ lµ nh÷ng ®éi qu©n ®Ó ®em n−íng tr−íc mïa ®«ng\". Chóng t«i hiÖn cã trong tay bøc th− cña mét ng−êi §ah«m©y, vèn lµ cùu binh, ®· tõng lµm \"nghÜa vô\" trong cuéc chiÕn tranh \"v× c«ng lý\". Mét vµi ®o¹n trÝch trong bøc th− sÏ v¹ch râ cho c¸c b¹n _______________ 1) Rufisque et Dakar: Tªn nh÷ng h¶i c¶ng cña n−íc Xªnªgan (BT). 2) Ruhr: Vïng c«ng nghiÖp cña §øc, sau ChiÕn tranh thÕ giíi thø nhÊt bÞ c¾t giao cho Ph¸p tõ n¨m 1921 ®Õn n¨m 1925 (BT). 3) Mangin: T−íng Ph¸p (1866 - 1925) ®· tham gia chiÕn th¾ng VÐc®oong, tõng chØ huy ®éi qu©n x©m l−îc Xu®¨ng, B¾c Kú, Marèc (BT).

B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n ph¸p - ch−¬ng I 31 thÊy ng−êi \"Batuala1) ®· ®−îc b¶o vÖ nh− thÕ nµo vµ c¸c quan cai trÞ thuéc ®Þa nhµ ta ®· nÆn ra lßng trung thµnh cña ng−êi b¶n xø nh− thÕ nµo ®Ó t« ®iÓm cho tÊt c¶ nh÷ng bµi diÔn v¨n cña c¸c nhµ cÇm quyÒn vµ lµm ®Ò tµi cho tÊt c¶ nh÷ng bµi b¸o cña bän Rªgixm¨ngxª vµ H«de2) thuéc ®ñ cì\". Bøc th− viÕt: \"N¨m 1915, khi «ng M. Nuphla, Thèng ®èc §ah«m©y, ra lÖnh b¾t lÝnh, th× lµng t«i bÞ bän c¶nh s¸t cïng lÝnh c¬ c−íp ph¸ vµ ®èt s¹ch. TÊt c¶ tµi s¶n cña t«i ®Òu bÞ mÊt hÕt trong c¸c cuéc ®èt ph¸ ®ã. Tuy thÕ, t«i vÉn bÞ c−ìng b¸ch nhËp ngò, vµ mÆc dÇu lµ n¹n nh©n cña viÖc xóc ph¹m bØ æi ®ã, t«i ®· lµm nghÜa vô cña t«i ë mÆt trËn bªn Ph¸p. T«i bÞ th−¬ng ë trËn Exn¬. \"Ngµy nay, chiÕn tranh ®· chÊm døt, t«i s¾p trë vÒ n−íc, nh−ng kh«ng cßn nhµ cöa, cña c¶i g× c¶. \"Ng−êi ta ®· c−íp cña t«i: 1.000 phr¨ng tiÒn mÆt; 12 con lîn; 15 - cõu; 10 - dª; 60 - gµ; 8 tÊm v¶i quÊn m×nh; 5 ¸o mÆc ngoµi; 10 quÇn; 7 mò; 1 d©y chuyÒn b»ng b¹c; 2 hßm ®å vÆt. \"§©y lµ tªn nh÷ng b¹n cïng ë mét xãm ®· bÞ c−ìng b¸ch nhËp ngò cïng ngµy víi t«i, vµ nhµ cöa còng ®· bÞ c−íp ph¸ vµ ®èt s¹ch. (Ghi tiÕp theo tªn b¶y ng−êi). _______________ 1) Batouala: Tªn mét bé l¹c ë vïng xÝch ®¹o ch©u Phi (BT). 2) RÐgismanset et Hauser: Tªn nh÷ng ng−êi viÕt b¸o tay sai, cã nghÜa nh− nh÷ng tªn båi bót (BT).

32 Hå CHÝ MINH TOµN TËP \"Cßn nhiÒu n¹n nh©n n÷a cña nh÷ng chiÕn c«ng kiÓu Êy cña ngµi thèng ®èc Nuphla, nh−ng t«i kh«ng biÕt râ tªn nh÷ng ng−êi ®ã ®Ó göi cho c¸c anh h«m nay...\". Ch¾c bän \"b«s¬\" cña vua Ghi«m còng kh«ng lµm ®−îc h¬n thÕ. III- KÕT QU¶ CñA Sù HY SINH Khi ®¹i b¸c ®· ngÊy thÞt ®en, thÞt vµng råi, th× nh÷ng lêi tuyªn bè t×nh tø cña c¸c ngµi cÇm quyÒn nhµ ta bçng d−ng im bÆt nh− cã phÐp l¹, vµ c¶ ng−êi Nªgr«1) lÉn ng−êi \"AnnamÝt\" mÆc nhiªn trë l¹i \"gièng ng−êi bÈn thØu\". §Ó ghi nhí c«ng lao ng−êi lÝnh An Nam, ch¼ng ph¶i ng−êi ta ®· lét hÕt tÊt c¶ cña c¶i cña hä, tõ chiÕc ®ång hå, bé quÇn ¸o míi toanh mµ hä bá tiÒn tói ra mua, ®Õn c¸c vËt kû niÖm ®ñ thø, v.v. tr−íc khi ®−a hä ®Õn M¸cx©y xuèng tµu vÒ n−íc, ®ã sao? Ch¼ng ph¶i ng−êi ta ®· giao hä cho bän sóc sinh kiÓm so¸t vµ ®¸nh ®Ëp hä v« cí ®ã sao? Ch¼ng ph¶i ng−êi ta ®· cho hä ¨n nh− cho lîn ¨n vµ xÕp hä nh− xÕp lîn d−íi hÇm tµu Èm −ít, kh«ng gi−êng n»m, kh«ng ¸nh s¸ng, thiÕu kh«ng khÝ ®ã sao? VÒ ®Õn xø së, ch¼ng ph¶i hä ®· ®−îc mét quan cai trÞ biÕt ¬n ®ãn chµo nång nhiÖt b»ng mét bµi diÔn v¨n yªu n−íc. \"C¸c anh ®· b¶o vÖ Tæ quèc, thÕ lµ tèt. B©y giê, chóng t«i kh«ng cÇn ®Õn c¸c anh n÷a, cót ®i!\", ®ã sao? ThÕ lµ nh÷ng \"cùu binh\" - ®óng h¬n lµ c¸i x¸c cßn l¹i - sau khi ®· dòng c¶m b¶o vÖ chÝnh nghÜa vµ c«ng lý nay tay kh«ng trë vÒ víi chÕ ®é b¶n xø cña hä, mét chÕ ®é kh«ng biÕt g× ®Õn chÝnh nghÜa vµ c«ng lý c¶. * ** Theo b¸o chÝ §«ng D−¬ng th× th−¬ng binh ng−êi Ph¸p bÞ mÊt _______________ 1) NÐgro: Tõ chØ ng−êi da ®en (BT).

B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n ph¸p - ch−¬ng I 33 mét phÇn th©n thÓ vµ vî cña tö sÜ ng−êi Ph¸p ®Òu ®−îc cÊp m«n bµi b¸n lÎ thuèc phiÖn. Nh− thÕ lµ trong mét viÖc mµ chÝnh quyÒn thuéc ®Þa ®· ph¹m tíi hai téi ¸c ®èi víi nh©n lo¹i. Mét mÆt, hä vÉn ch−a tho¶ khi tù tay lµm c¸i viÖc bØ æi cña ng−êi ®Çu ®éc, mµ cßn muèn l«i kÐo vµo ®©y c¶ nh÷ng n¹n nh©n ®¸ng th−¬ng h¹i cña cuéc huynh ®Ö t−¬ng tµn n÷a. MÆt kh¸c, hä coi rÎ tÝnh m¹ng vµ x−¬ng m¸u cña nh÷ng kÎ ®· bÞ hä lõa bÞp, ®Õn nçi t−ëng r»ng chØ cÇn qu¼ng cho nh÷ng ng−êi nµy khóc x−¬ng thèi Êy lµ ®ñ ®Òn bï ®−îc mét phÇn cña c¸nh tay bÞ mÊt hoÆc m¹ng cña mét ng−êi chång. Chóng t«i ch¾c r»ng th−¬ng binh vµ qu¶ phô chiÕn tranh sÏ ®¸ v¨ng mãn quµ nh¬ nhíp Êy vµ nhæ vµo mÆt kÎ tÆng quµ. Chóng t«i còng tin ch¾c r»ng thÕ giíi v¨n minh vµ ng−êi Ph¸p l−¬ng thiÖn sÏ ®øng vÒ phÝa chóng t«i ®Ó lªn ¸n bän c¸ mËp thùc d©n ®ang kh«ng ngÇn ng¹i ®Çu ®éc c¶ mét d©n téc ®Ó v¬ vÐt cho ®Çy tói. * ** Theo tôc lÖ An Nam, khi trong lµng cã ng−êi chÕt th× nh÷ng ng−êi xay lóa, gi· g¹o ph¶i tá lßng kÝnh träng vong linh ng−êi chÕt vµ th«ng c¶m nçi ®au buån cña tang gia b»ng c¸ch im lÆng kh«ng h¸t hß trong khi xay gi· nh− hä vÉn th−êng lµm. Nh−ng nÒn v¨n minh hiÖn ®¹i ®−îc ®−a vµo n−íc chóng t«i b»ng b¹o lùc cã cÇn g× ph¶i tÕ nhÞ ®Õn nh− thÕ. Xin ®äc c©u chuyÖn sau ®©y ®¨ng trªn mét tê b¸o ë Nam Kú: Nh÷ng ngµy héi ë Biªn Hoµ \"§Ó lÊy tiÒn bá vµo quü x©y dùng ®µi kû niÖm ng−êi An Nam trËn vong cña tØnh Biªn Hoµ, ban tæ chøc ngµy héi ®ang tÝch cùc chuÈn bÞ mét ch−¬ng tr×nh tuyÖt diÖu. \"Ng−êi ta bµn t¸n sÏ cã nµo lµ yÕn tiÖc gi÷a v−ên1), nµo lµ chî phiªn, nµo lµ khiªu vò ngoµi trêi, v.v., tãm l¹i, sÏ cã nhiÒu vµ ®ñ _______________ 1) Nguyªn b¶n tiÕng Ph¸p lµ “Garden - Party” (BT).

34 Hå CHÝ MINH TOµN TËP thø trß ch¬i ®Ó ai ai còng cã thÓ gãp phÇn lµm viÖc nghÜa mét c¸ch thó vÞ nhÊt ®êi. \"Quý «ng phi c«ng ë s©n bay Biªn Hoµ cã nh· ý sÏ gãp phÇn vµo cuéc vui, vµ ngay tõ b©y giê ban tæ chøc ®· cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng sù cã mÆt cña c¸c quan chøc cao cÊp nhÊt ë Sµi Gßn sÏ lµm cho ngµy héi thªm phÇn rùc rì. \"Xin tin thªm cho c¸c b¹n nam n÷ ë Sµi Gßn lªn dù héi biÕt r»ng, c¸c b¹n sÏ kh«ng cÇn ph¶i bá dë cuéc vui ®Ó vÒ nhµ dïng c¬m, v× ngay t¹i chç, sÏ cã phßng ¨n tæ chøc cùc kú chu ®¸o vµ ®Æc biÖt ®Çy ®ñ, c¸c b¹n sµnh ¨n uèng nhÊt còng sÏ ®−îc hµi lßng. \"Ngµy 21 th¸ng 1 tíi, tÊt c¶ chóng ta h·y ®i Biªn Hoµ, chóng ta sÏ võa ®−îc dù nh÷ng héi hÌ linh ®×nh vui t−¬i, võa ®−îc dÞp tá cho nh÷ng gia ®×nh tö sÜ An Nam ë Biªn Hoµ thÊy r»ng chóng ta biÕt t−ëng nhí ®Õn sù hy sinh cña con em hä\". ThËt lµ thêi ®¹i kh¸c, phong tôc kh¸c. Nh−ng phong tôc kú qu¸i lµm sao! Ng−êi ta cßn cho chóng t«i xem bøc th− sau ®©y n÷a: Sµi Gßn, ngµy... \"NÕu trªn ®êi nµy mµ cã mét viÖc qu¸i gë võa th−¬ng t©m l¹i võa lè bÞch, th× ®ã h¼n lµ viÖc b¾t mét d©n téc vÉn ®ang chÞu ®ùng ®ñ mäi thø bÊt c«ng vµ kh«ng cã bÊt cø thø quyÒn nµo ph¶i lµm lÔ mõng cuéc chiÕn th¾ng cña \"c«ng lý\" vµ \"chÝnh nghÜa\". Êy thÕ mµ ë bªn nµy chóng t«i ®· lµm nh− thÕ ®Êy. T«i t−ëng kh«ng cÇn thuËt l¹i cho anh nghe vÒ nh÷ng héi hÌ vµ \"trß vui c«ng céng\" trong thµnh phè nµy ngµy 11 th¸ng 11 lµm g×. ë ®©u vµ bao giê còng thÕ th«i, r−íc ®Ìn, ®èt ph¸o b«ng, duyÖt binh, khiªu vò ë dinh thèng ®èc, ®ua xe hoa, më l¹c quyªn v× n−íc, qu¶ng c¸o, diÔn v¨n, tiÖc tïng, v.v.. Trong tÊt c¶ nh÷ng trß hÒ ®ã, t«i chØ cßn nhí l¹i mét viÖc ®¸ng chó ý vÒ ph−¬ng diÖn t©m lý nh− sau: còng nh− c«ng chóng ë tÊt c¶ c¸c n−íc, c«ng chóng Sµi Gßn rÊt thÝch xi nª. V× thÕ, mét ®¸m ng−êi dµy ®Æc ®· tô tËp tr−íc kh¸ch s¹n Palax¬ ®Ó xem phim, nµo hÒ S¸cl«, nµo bän cao båi, nµo nh÷ng ng−êi \"lÝnh quang

B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n ph¸p - ch−¬ng I 35 vinh\" lÇn l−ît diÔn trªn mµn ¶nh. C«ng chóng trµn ngËp c¶ ®¹i lé, ®øng chËt c¶ mÆt ®−êng vµ hÌ phè. Lóc bÊy giê «ng chñ kh¸ch s¹n Sµi Gßn - Palax¬ kh«ng muèn cho ng−êi ta ®øng ®«ng trªn vØa hÌ tr−íc cöa tiÖm cña «ng ta, «ng ta liÒn vung roi m©y quÊt tói bôi. Bµ chñ còng ra gióp mét tay vµ ®¸nh bõa vµo ®¸m ®«ng. MÊy chó trÎ ranh m·nh kh«ng biÕt lµm thÕ nµo mµ l¹i \"c−íp\" ®−îc ngän roi cña bµ, lµm cho mäi ng−êi vç tay c−êi Çm lªn. ¤ng chñ ®iªn tiÕt ch¹y l¹i tiÕp viÖn cho bµ chñ. LÇn nµy, «ng cÇm mét c¸i ba toong vµ hïng dòng phang tíi tÊp xuèng ®Çu ng−êi ta, cø mái tay nµy th× ®æi tay kh¸c. Nh÷ng ng−êi \"nhµ quª\" ph¶i ch¹y dån xuèng ®−êng; nh−ng v× say s−a víi \"chiÕn th¾ng\" cña m×nh, «ng ng−êi Ph¸p quý ho¸ Êy liÒn hïng hæ v−ît qua ®−êng vµ cø tiÕp tôc vôt tói bôi c¸i gËy to t−íng xuèng ®Çu, xuèng vai, xuèng l−ng nh÷ng ng−êi d©n b¶n xø ®¸ng th−¬ng Êy. Mét em bÐ bÞ «ng tóm lÊy vµ \"®¶\" cho mét trËn nªn th©n\"... IV- HµNH VI QU¢N PHIÖT TIÕP DIÔN B−íc ch©n ®Õn Cadablanca1), Thèng chÕ Li«t©y göi cho binh sÜ cña ®¹o qu©n chiÕm ®ãng Marèc mét b¶n nhËt lÖnh nh− sau: \"B¶n chøc cã vinh dù ®−îc ChÝnh phñ n−íc Ph¸p céng hoµ phong qu©n hµm cao nhÊt lµ nhê, trong chÝn n¨m nay, c¸c ng−êi ®· hiÕn d©ng lßng trung thµnh vµ m¸u x−¬ng cña c¸c ng−êi mµ kh«ng hÒ tÝnh to¸n. \"Chóng ta s¾p më mét chiÕn dÞch ®Ó hoµn thµnh c«ng cuéc b×nh ®Þnh xø Marèc, v× lîi Ých chung cña d©n chóng trung thùc trªn ®Êt n−íc nµy, còng nh− v× lîi Ých cña quèc gia b¶o hé2), v.v.\". Nh−ng, còng trong ngµy Êy (ngµy 14 th¸ng 4), l¹i cã b¶n th«ng c¸o sau ®©y: _______________ 1) Cadablanca: H¶i c¶ng lín cña n−íc Marèc (BT). 2) Nguyªn b¶n tiÕng Ph¸p lµ \"Nation protectrice\" (BT).