บวรธรรมบพิธ รวมภาพ

อัฐิสมเดจ็ พระพุทธโฆษาจารย์ วัดเทพศิรนิ ทราวาสบวรธรรมบ ิพตร 150 รูปเหมือนพระราชสังวราภิมณฑ์ รปู เหมอื นบรู พาจารย์ หรือหลวงปู่โตะ๊ วดั ประด่ฉู มิ พลี ณ พระวิหารวดั เทวสังฆาราม

๑๒ ๓๔บวรธรรมบพติ ร 151

บวรธรรมบ ิพตร 152 บิณฑบาตเป็นวัตร นสิ สัย ๔ คอื เท่ียวบิณฑบาต น่งุ ห่มผา้ บังสกุ ุล อยโู่ คนไม้ ใชย้ าดองดว้ ยนา้ํ มตู รเนา่ ท�ำ ไมตอ้ งบอกนสิ สยั ๔ กเ็ พราะ ว่าเมื่อออกจากบ้านจากเรือนมาเป็นอนาคาริยะ คือผู้บวชเป็นพระ ครอบครัวก็ไม่มี ก็ต้องเท่ียวขอเขา คอื เทีย่ วบิณฑบาต ผา้ นงุ่ ห่มจะไดท้ ี่ไหน ก็ตอ้ งเที่ยวเกบ็ เอาผา้ ทเ่ี ขาทง้ิ มาเปน็ เครอ่ื งนงุ่ หม่ ส�ำ หรบั ตน ทอ่ี ยอู่ าศยั จะอยู่ที่ไหน บ้านก็ไม่มี โดยที่สุดก็ต้องอยู่ตามโคนไม้ เมอื่ เกิดเจบ็ ไขไ้ ดป้ ว่ ยขนึ้ จะไดห้ ยกู ยาทีไ่ หน กต็ ้องเก็บ เอาผลไมท้ ่เี ป็นยา มาท�ำ เป็นยาแกไ้ ข้ตามมตี ามได้ พระนิพนธ์ ๔๕ พรรษาของพระพุทธเจ้า

เจา้ พระคณุ สมเดจ็ ฯ เสดจ็ ออกบณิ ฑบาตเปน็ นติ ย์ ทงั้ ขณะประทบั บวรธรรมบ ิพตร 153อยใู่ นวดั บวรนเิ วศวหิ าร และขณะเสดจ็ ไปปฏบิ ตั ศิ าสนกจิ ในทต่ี า่ งๆทั้งภายในประเทศและต่างประเทศ

บวรธรรมบพติ ร 154

ในคราวตรวจการคณะสงฆ์ในภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ พ.ศ. ๒๕๑๖ บวรธรรมบ ิพตร 155

บวรธรรมบพติ ร 156

ภกิ ษุ ซง่ึ แปลวา่ ผขู้ อ นน้ั เปน็ ผขู้ อโดยปรกติ เดนิ อมุ้ บาตรเข้าไปในละแวกบ้านด้วยอาการท่ีสำ�รวม สำ�รวมตาส�ำ รวมกาย ส�ำ รวมวาจา ส�ำ รวมใจ เดนิ เขา้ ไป ผมู้ ศี รทั ธาเกิดความเล่ือมใสก็ใส่บาตรถวาย และผู้ถวายนั้นก็ไม่ได้ดูหม่นิ ว่าเปน็ ยาจกวณิพก แต่วา่ ถวายด้วยความเคารพนับถอื ถอื วา่ เมือ่ ใส่บาตรถวายพระแลว้ ก็ได้บุญ เพราะฉะนั้น เมื่อพระอมุ้ บาตรเขา้ ไป คนไทยเราจึงเรียกว่า พระมาโปรด อันแสดงว่าใส่บาตรถวายดว้ ยความเคารพ และถือว่าได้บญุ กุศล พระนิพนธ์ พระไตรรัตนคุณ บวรธรรมบ ิพตร 157

กิจวัตร ธรรมเนียมทำ�วัตรนั้น ติดมาจากเม่ือพระพุทธเจ้ายังมี พระชนม์อยู่ ภิกษุก็ไปประชุมกันฟังธรรมะพระพุทธเจ้า ปฏิบัติพระพุทธเจ้าเป็นประจำ�วันเหมือนกัน คือว่ามี ธรรมเนียมที่พระไปประชุมกันเฝ้าพระพุทธเจ้าทุกวัน เมอื่ พระพทุ ธเจ้านพิ พานแล้ว กิจทไี่ ปเฝา้ พระองค์ทุกวัน กห็ มดไป แตว่ ่าเมื่อได้มีวัด มโี บสถ์ มวี หิ าร และสรา้ ง พระปฏิมาเป็นประธานอยู่ในโบสถ์ในวิหารข้ึน ก็ตั้ง ธรรมเนียมพระประชุมกันในโบสถ์วิหารเหมือนอย่าง การเข้าเฝ้าพระพุทธเจา้ พระนพิ นธ์ ความเขา้ ใจเรื่องพระพทุ ธศาสนาบวรธรรมบ ิพตร 158

บวรธรรมบพติ ร 159

บวรธรรมบ ิพตร 160 ในระหวา่ งประทับรกั ษาพระองค์ ณ ตกึ วชิรญาณ สามคั คีพยาบาร โรงพยาบาลจฬุ าลงกรณ์ เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ทรงทำ�วัตรเป็นประจำ�

บวรธรรมบพติ ร 161

ธรรมเนียมปฏิบัติ ธรรมเนียมบูชาในโอกาสต่างๆ เช่น ทำ�วัตรเช้า-ค่ํา และการบูชาพิเศษในเทศกาลต่างๆ พระบาทสมเด็จ- พระจอมเกล้าเจา้ อยู่หวั เมือ่ ครงั้ ยงั ทรงผนวชอยู่ ได้ทรง กำ�หนดเป็นแบบแผนขึ้นและได้ใช้ปฏิบัติกันสืบมาจนถึง ทุกวนั น้ีบวรธรรมบ ิพตร 162

บวรธรรมบพติ ร 163

บวรธรรมบ ิพตร 164 ธรรมเนียมมาฆบูชา เป็นธรรมเนียมท่ีพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงต้ังข้ึนต้ังแต่ยังทรงครองวัดบวรนิเวศวิหาร พร้อมท้ัง พระราชนิพนธ์บทสวดสำ�หรับใช้สวดในพิธีมาฆบูชา พ.ศ. ๒๓๗๙ เป็นครงั้ แรก

บวรธรรมบพติ ร 165

บวรธรรมบพติ ร 166

ธรรมเนยี มสวดมนตถ์ วายพระราชกศุ ลแด่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวสมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ทรงนดั พระเถรานเุ ถระไปนมสั การพระพทุ ธมหามณรี ตั นปฏมิ ากรในพระอุโบสถวัดพระศรีรัตนศาสดาราม แล้วทำ�วัตรสวดมนต์ถวายพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวองคผ์ กู้ อ่ ตงั้ ธรรมยตุ กิ นกิ าย และปฏบิ ตั สิ บื กนั มาเปน็ ธรรมเนยี มปฏิบตั ิมาจนถงึ ทุกวันนี้ บวรธรรมบ ิพตร 167





บวรธรรมบพติ ร 170

ธรรมเนียมการนมัสการ พระปฐมเจดีย์ธรรมเนยี มของคณะสงฆธ์ รรมยตุ กิ นกิ ายทส่ี บื มาแตส่ มยัสมเดจ็ พระมหาสมณเจา้ กรมพระยาปวเรศวรยิ าลงกรณ์ทรงนัดพระเถรานุเถระทั้งหลายไปนมัสการพระปฐม-เจดยี ภ์ ายหลงั เสรจ็ การรบั กฐนิ ของวดั ทง้ั หลาย ตอ่ มาในสมยั สมเดจ็ พระมหาสมณเจา้ กรมพระยาวชริ ญาณวโรรสได้ทรงกำ�หนดธรรมเนียมน้ใี นวนั แรม ๑๒ คํ่า เดือน ๑๒ของทกุ ปี บวรธรรมบ ิพตร 171

บวรธรรมบพติ ร 172

โหตุ สวุ ฑฒฺ โน สาธุ บวรธรรมบ ิพตร 173 สพพฺ ตถฺ ญาณสวํ โรจงเป็นผเู้ จรญิ ดี เป็นคนดี และจงเป็นผ้สู ำ�รวมดว้ ยญาณ (คือความร)ู้ ทุกเมอ่ื แล

ความเป็นผู้สดับตรับฟังมาก พหูสูต คือเป็นผู้ได้สดับตรับฟังมาก ทรงสุตะ คือทรงจำ�ธรรม ที่สดบั ตรบั ฟงั สะสมสุตะคอื จ�ำ สะสมไว้ไดม้ าก เป็นผไู้ ดส้ ดบั มาก ทรงจ�ำ ไวค้ ล่องปาก ขึ้นใจ แทงตลอดดว้ ยดี ดว้ ยทฏิ ฐคิ วามเหน็ คอื ท�ำ ความเขา้ ใจใหถ้ กู ตอ้ งดว้ ยโยนโิ สมนสกิ าร ซงึ่ ธรรมทง้ั หลาย อนั งานในเบอ้ื งตน้ งามในทา่ มกลาง งามในทส่ี ดุ ประกาศพรหมจรรย์ พรอ้ มทั้งอรรถ เนอ้ื ความ พรอ้ มท้งั พยญั ชนะ ถ้อยค�ำ บริสทุ ธิ์ บรบิ ูรณส์ ้นิ เชงิบวรธรรมบ ิพตร 174

เถรธรรม๓ พหุสสโุ ตเปน็ พหูสตู ทรงความรู้ บวรธรรมบ ิพตร 175

บวรธรรมบ ิพตร 176 ภาษาพมา่ ภาษาสงิ หล ลายพระหัตถ์เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ทรงอกั ษรพม่า สงิ หล เทวนาครี

ภาษาสนั สกฤต ญาณสังวร บวรธรรมบ ิพตร 177 พระผู้ใคร่ในการศึกษา เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ทรงเป็นผู้ใคร่ในการศึกษา ทรงมี พระอัธยาศัยใฝ่รู้ใฝ่เรียนมาต้ังแต่ทรงเป็นพระเปรียญ โดยเฉพาะในด้านภาษา ทรงศึกษาภาษาต่างๆ เช่น องั กฤษ ฝรงั่ เศส เยอรมนั จนี และสนั สกฤต จนสามารถ ใช้ประโยชน์ไดเ้ ปน็ อย่างดี ทรงศกึ ษาหาความรู้สมยั ใหม่ อยู่เสมอ เป็นเหตุให้ทรงมีทัศนะกว้างขวาง ทันต่อ เหตุการณ์บ้านเมือง ซ่ึงเป็นประโยชน์ต่อการส่ังสอน และเผยแผพ่ ระพทุ ธศาสนาเปน็ อยา่ งมาก และทรงนพิ นธ์ หนงั สือทางพระพทุ ธศาสนาไดอ้ ยา่ งสมสมยั

บวรธรรมบ ิพตร 178 ทรงรบั ถวายปรญิ ญาดษุ ฎบี ณั ฑติ กติ ตมิ ศกั ด์ิ จากมหาวทิ ยาลยั ตา่ งๆ

ทรงแสดงพระธรรมเทศนาในพระอุโบสถวดั บวรนเิ วศวหิ ารในวนั ธรรมสวนะ บวรธรรมบ ิพตร 179

(บนและลา่ ง) ประทานพระโอวาทและทรงแสดงพระ ธรรมกถาแกพ่ ทุ ธศาสนกิ ชนในคราวเสดจ็ ตรวจ การคณะสงฆ์ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ พ.ศ. ๒๕๑๖บวรธรรมบ ิพตร 180

ทรงเข้าร่วมการสมั มนา ‘พระภกิ ษเุ พื่อสง่ บวรธรรมบ ิพตร 181เสรมิ พฒั นาทอ้ งถนิ่ ของมหาวทิ ยาลยั สงฆ’์ณ มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย วนั ท่ี ๕กรกฎาคม พ.ศ.๒๕๑๒ประทานพระโอวาทแกพ่ ระภิกษุสามเณรวดั ญาณสังวราราม พ.ศ. ๒๕๓๕

บวรธรรมบ ิพตร 182 ในงานพระศพสมเดจ็ พระอรยิ วงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (จวน อุฏฐายี) ณ พระตำ�หนักเพช็ ร วดั บวรนิเวศวิหาร แสดงธรรมกถาแกข่ า้ ราชการ ณ ศาลากลาง จังหวัดลำ�ปาง วันที่ ๒๓ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๒๔

ประทานพระโอวาทเน่ืองในการถวายความรแู้ กพ่ ระสงฆผ์ สู้ อนวชิ าพระพทุ ธ-ศาสนา ระหวา่ งวนั ท่ี ๑๔–๑๘ พฤษภาคมพ.ศ. ๒๕๓๗ บวรธรรมบ ิพตร 183

บวรธรรมบพติ ร 184

๑ ๓ ๒๑. และ ๒. ประทานพระโอวาทแก่คณะครูและนกั เรยี นโรงเรยี นวดั บวรนเิ วศ เน่ืองในเทศกาลขนึ้ ปใี หม่ ณ สนามหนา้ พระอโุ บสถคณะรงั ษี วดั บวรนิเวศวหิ าร พ.ศ. ๒๕๔๒๓. ทรงสอนนวกภกิ ษุ ณ ตกึ สว ธรรมนเิ วศวดั บวรนเิ วศวิหาร บวรธรรมบ ิพตร 185

บวรธรรมบพติ ร 186

เจา้ พระคณุ สมเดจ็ ฯ มพี ระนสิ ยั ศกึ ษาขอ้ มลู ตา่ งๆอยา่ งละเอียดในทกุ ดา้ น เชน่ เวลาเสด็จไปยงัทต่ี า่ งๆ พระองคม์ กั จะคน้ หาระดบั ความสงู ของพ้นื ท่เี มือ่ เทียบจากระดบั น้ําทะเล ทศิ ท่ีตัง้ ของสถานทนี่ ้นั ๆ โดยพระองค์มกั จะใชเ้ ข็มทศิ ท่พี กอยู่ในย่ามประจ�ำ เพ่อื ตรวจสอบความถกู ต้อง

ปราสาทหนิ พนมรงุ้ จงั หวดั บรุ รี มั ย์ พ.ศ. ๒๕๑๖บวรธรรมบ ิพตร 188

ปราสาทหนิ พนมรงุ้ บวรธรรมบ ิพตร 189จังหวัดบรุ ีรมั ย์ พ.ศ. ๒๕๔๐

วดั เชียงม่นั จังหวดั เชียงใหม่บวรธรรมบ ิพตร 190

บวรธรรมบพติ ร 191

บวรธรรมบ ิพตร 192 ทอดพระเนตรสมดุ ขอ่ ยโบราณ ณ วดั สนั ตคิ รี ศี รบี รมธาตุ จงั หวดั กาญจนบรุ ี พ.ศ.๒๕๓๕

บวรธรรมบพติ ร 193

บวรธรรมบ ิพตร 194 วดั นาควชริ โสภณ จังหวดั ก�ำ แพงเพชร

พพิ ิธภณั ฑสถานแหง่ ชาติ เชียงแสน พ.ศ. ๒๕๔๐ บวรธรรมบ ิพตร 195

บวรธรรมบ ิพตร 196 พพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติ พระนคร พ.ศ. ๒๕๔๕

พระทน่ี ง่ั เวหาศนจ์ �ำ รญู พระราชวงั บางปะอนิ พ.ศ. ๒๕๔๖ บวรธรรมบ ิพตร 197

CANADA ENGLAND AMERICA FRANCE SWI ITALYบวรธรรมบ ิพตร 198 กว้างไกลไปถึงไพรัชประเทศ เจ้าพระคุณสมเด็จฯ ได้เสด็จเยือนประเทศต่างๆ ท้ังใน เอเชยี ยโุ รป และอเมรกิ า เพอ่ื ดกู ารพระศาสนา การศกึ ษา และวัฒนธรรมมากกว่า ๒๐ ประเทศ ทรงสนพระทัย ในการเย่ียมชมมหาวิทยาลัย ทอดพระเนตรพิพิธภัณฑ์ และโบราณสถานตา่ งๆ และพบปะสนทนากบั ผนู้ �ำ ทางการ ศกึ ษาและผ้นู ำ�ทางศาสนาอย่างกวา้ งขวางมาโดยตลอด

WITZERLAND CHINA JAPAN NEPAL philippineS INDIA myanmar SRILANKA cambodia INDONESIA AUSTRALIA บวรธรรมบ ิพตร 199