บวรธรรมบพิธ รวมภาพ

สมเด็จพระนางเจ้า ร�ำ ไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ ๗ ทรงถวายสักการะเนื่องในวโรกาสที่ได้รับพระราชทานเลื่อน สมณศักด์ิท่ีสมเด็จพระญาณสังวรและฉลองพระชนมายุครบ ๖๐ ทศั วันท่ี ๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖บวรธรรมบ ิพตร 300

บวรธรรมบพติ ร 301

สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เสด็จมาประกอบพิธีวางศิลาฤกษ์ อาคาร กวี เหวียนระวี ณ วัดบวรนิเวศวิหาร วนั ที่ ๑๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๐บวรธรรมบ ิพตร 302

นครโลซาน ประเทศสวติ เซอรแ์ ลนด์ พ.ศ. ๒๕๒๓ บวรธรรมบ ิพตร 303

บวรธรรมบพติ ร 304

พระพทุ ธรปู เซรามกิ ฝีพระหตั ถ์ท่สี มเด็จย่า ทรงถวายเจ้าพระคุณสมเด็จฯ บวรธรรมบ ิพตร 305

สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร นั้นเดิมมีพระราช- ประสงค์ว่าเม่ือทรงผนวชแล้วจะเสด็จฯ ไปประทับท่ีวัดดอยแม่ปั๋ง กบั หลวงปแู่ หวน สจุ ณิ โฺ ณ ถงึ กบั ทางวดั ไดจ้ ดั เตรยี มสถานทป่ี ระทบั ไวร้ บั รอง แต่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงมีพระราชประสงค์จะให้ พระองคท์ า่ นมเี วลาศกึ ษาธรรมใหม้ ากทส่ี ดุ เทา่ ทจ่ี ะมากได้ จงึ โปรดใหง้ ด การเสดจ็ ฯ ประทบั ทจี่ งั หวดั เชยี งใหมไ่ ว้ และใหป้ ระทบั ณ วดั บวรนเิ วศ- วิหาร ระหวา่ งวนั ที่ ๖-๒๐ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๒๑ โดยสมเดจ็ พระ- ญาณสงั วรทรงรบั พระธรุ ะเปน็ พระอาจารยถ์ วายการอบรมพระธรรมวนิ ยั และการเจรญิ วปิ สั สนา จากพระราชประสงค์น้ี สะท้อนให้เห็นถึงพระราชศรัทธาของ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชฯ สยามมกฎุ ราชกมุ ารทม่ี ตี อ่ องคห์ ลวงปแู่ หวน ทง้ั ยงั แสดงความไวว้ างพระราชหฤทยั ของพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ท่มี ตี ่อสมเดจ็ พระญาณสังวรฯ ในครง้ั นี้บวรธรรมบ ิพตร 306

บวรธรรมบพติ ร 307

บวรธรรมบพติ ร 308

บวรธรรมบพติ ร 309

บวรธรรมบพติ ร 310

วันหนึ่งสมเด็จพระเทพฯ เสด็จมาทอดพระเนตรเห็นมีแขกมาเข้าเฝ้า ขณะที่สมเด็จพระสังฆราชกำ�ลังเสวย สมเด็จพระเทพฯ ทรงเขียนป้ายบอกวา่ “หา้ มเขา้ เฝา้ จนกวา่ จะเสวยเสรจ็ ” เพราะทรงเหน็ ว่าพระองคม์ ีเวลาเสวยเพียงวันละมอื้ เท่านน้ั พระนิพนธ์เรื่อง แสงส่องใจให้เพียงพรหม

บวรธรรมบพติ ร 312

สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรม- บวรธรรมบ ิพตร 313ราชกุมารี เสด็จพระราชดำ�เนินเป็นการส่วนพระองค์ ติดตามพระอาการประชวรเจ้าพระคุณสมเด็จฯ ขณะท่ยี า้ ยมาประทับณ โรงพยาบาลศิริราช พ.ศ. ๒๕๕๓

บวรธรรมบพติ ร 314

วดั ญาณสงั วราราม ๖ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๖ บวรธรรมบ ิพตร 315

บวรธรรมบพติ ร 316

บวรธรรมบพติ ร 317

บวรธรรมบ ิพตร 318 รบั เสด็จเจา้ ชายพลิ ิปป์ ดยกุ แห่งเอดนิ บะระ ปี พ.ศ. ๒๕๑๐ ทรงตอ้ นรับเจา้ ชายฟลิ ิปปแ์ หง่ เบลเยยี ม วนั ท่ี ๑๓ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๓๖

เขา้ ถวายพระพรสมเดจ็ พระราชาธบิ ดพี เิ รนทระ พริ พกิ รมั ศาหะ บวรธรรมบ ิพตร 319เทวะแห่งเนปาล ณ พระราชวงั นารายณหฏิ ิ นครกาฏมาณฑุเม่อื วนั ท่ี ๒๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๒๘ฯพณฯ ศรีวราหคิรี เวงกฏคริ ีประธานาธบิ ดแี หง่ ประเทศอนิ เดีย เข้าเฝ้า พ.ศ. ๒๕๑๕

บวรธรรมบพติ ร 320

พระเมตตาตอ่ เดก็ ชาวจีนฮอ่ บนดอยแม่สลอง จังหวดั เชียงราย บวรธรรมบ ิพตร 321

บวรธรรมบพติ ร 322

ทุกคน ท�ำ ดี ไม่ ท�ำ ชัว่ ประทานโอวาทครูและนักเรียนโรงเรียนเศรษฐเสถียรใน บวรธรรมบ ิพตร 323 พระราชปู ถมั ภ์ (โรงเรยี นส�ำ หรบั ผพู้ กิ ารทางการไดย้ นิ ) เปน็ ภาษา มือ ในคราวเสด็จทรงเป็นองค์ประธานงานทอดผ้าป่าการศึกษา วันท่ี ๑๙ กันยายน พ.ศ. ๒๕๓๙ ทั้งนไี้ ดโ้ ปรดใหค้ รูและนักเรยี น ถวายการสอนภาษามอื กอ่ นถึงวนั ท่จี ะเสดจ็ ไปร่วมงาน

บวรธรรมบพติ ร 324

สุวชิ าโน ภวํ โหติ บวรธรรมบ ิพตร 325 ทวุ ิชาโน ปราภโว ธมมฺ กาโม ภวํ โหติ ธมฺมเทสฺสี ปราภโว ผ้รู ูด้ เี ป็นผเู้ จริญ ผ้รู ชู้ ว่ั เปน็ ผเู้ สอ่ื มผู้ใครธ่ รรมเป็นผู้เจริญ ผู้เกลียดธรรมเปน็ ผู้เส่อื ม

บวรธรรมบ ิพตร 326 เถรธรรม ๗ สันตฏุ โฐ เปน็ ผู้สนั โดษด้วยปัจจัย ๔ ตามมีตามได้

สันตุฏฐิกตัญญุตาภิกษุในพระธรรมวินัยน้ี เป็นผู้สันโดษด้วยจีวร บิณฑบาตและเสนาสนะอย่างใดอย่างหนึ่งตามมีตามได้ มีปกติกล่าวคุณของสันโดษ ไม่ถึงการแสวงหาโดยไม่สมควร เพราะเหตุจีวรเปน็ ตน้ ไม่ไดก้ ไ็ ม่กระสบั กระสา่ ย ไดก้ ็ไม่ตดิ สยบหมกมุ่น เปน็ ผู้เหน็ โทษ มปี ญั ญารรู้ อบบรโิ ภค และไมย่ กตนขม่ ผอู้ นื่ เพราะสนั โดษ พระธรรมเทศนาเร่ือง สนั ตฏุ ฐิกตญั ญุตากถา ๑๓ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๙ บวรธรรมบ ิพตร 327



‘ความสนั โดษ’ น้ี มคี นเขา้ ใจผดิ กนั มาก หาวา่ เปน็ ธรรม บวรธรรมบ ิพตร 329ท่ีทำ�ให้ขาดความกระตือรือร้น จึงเป็นเคร่ืองฉุดรั้งความเจรญิ จงึ ขอใหเ้ ขา้ ใจวา่ ความสนั โดษนน้ั ทา่ นสอนใหใ้ ช้กบั ผลที่ได้ คอื ในความยินดีพอใจในผลท่ไี ด้ แต่ว่าในการประกอบเหตุนั้น ท่านสอนไม่ให้ใช้สันโดษ ท่านสอนให้ใช้ ‘วิริยะ’ คือความพากเพียรพยายาม คนเราขาดสันโดษ คือความพอใจในผลที่ได้แตม่ ักจะไปสันโดษในเหตุ คอื ไม่อยากทำ�เหตุ แต่ว่าครนั้ถึงผลแล้วไม่สันโดษในผลของตน จึงทำ�ให้เกิดการลักขโมย หรือเกดิ การแสวงหาในทางทผ่ี ดิ ... ธรรมกถา ณ ศาลาประชาคม จังหวัดอุบลราชธานี วันที่ ๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๑๖

บวรธรรมบพติ ร 330

กฏุ ทิ ป่ี ระทบั บนเขาชโี อน ณ วดั ญาณสงั วราราม บวรธรรมบ ิพตร 331จังหวัดชลบุรี ท่ีประทับอันเรียบง่ายนี้เคยใช้เป็นสถานที่รับเสด็จพระบาทสมเด็จพระเจ้า-อยหู่ วั ในคราวเสดจ็ พระราชด�ำ เนนิ ตรวจเยยี่ มการปฏิบัติงานปลูกป่าและงานชลประทานวันท่ี ๒๗ มิถนุ ายน พ.ศ. ๒๕๒๖

เขาชีจรรย์ : กับการอนุรักษ์พืน้ ท่ปี า่‘พระพุทธมหาวชิรอุตตโมภาสศาสดา’ พระพุทธรูปสลักท่ีหน้าผาเขาชีจรรย์นี้ ไม่เพียงแต่จะสร้างเพ่ือถวายไว้ในวโรกาสท่ีพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อย่หู ัวทรงครองสิริราชสมบตั ิครบ ๕๐ ปี พ.ศ. ๒๕๓๙แต่ยังมีวัตถุประสงค์เพื่อรักษาเขาชีจรรย์น้ีจากการระเบิดภูเขาและอนุรกั ษ์ระบบนเิ วศในพนื้ ที่ ทั้งยังสอดรับกับแนวพระราชดำ�ริของพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั ทโี่ ปรดเกลา้ ฯ ใหม้ กี ารปลกู ปา่ บรเิ วณรอบพน้ื ทเี่ ขาชโี อนที่ถูกทำ�ลายให้กลับคืนสู่สภาพเดิม และด�ำ เนินการประกาศเป็นพื้นท่ี‘เขตหา้ มลา่ สตั ว์ปา่ เขาชโี อน’ ดว้ ย พระนิพนธ์เรื่อง แสงส่องใจให้เพียงพรหม

บวรธรรมบพติ ร 333

บริขารและที่ประทับบริขาร ไดแ้ ก่ ของใช้จำ�เป็นสว่ นพระองค์ นบั ตงั้ แต่สบงจีวรท่ีทรงนุ่งห่ม รวมถึงของใช้เบ็ดเตล็ดอื่นๆเจ้าพระคณุ สมเดจ็ ฯ จะทรงใชเ้ ท่าทีจ่ �ำ เป็นและทรงใชอ้ ยา่ งประหยดั ทป่ี ระทบั ไดแ้ ก่ เสนาสนะทอี่ ยอู่ าศยั กท็ รงอยอู่ ย่างธรรมดา เรียบง่าย ไมต่ กแตง่ แตส่ ะอาดเรียบร้อย ดังจะเห็นได้จากเตียงที่บรรทมและห้องพระท่ีทรงใชเ้ ป็นประจำ�ทกุ วัน

หอ้ งดาดฟ้าชน้ั ๓ ตำ�หนกั คอยท่า ปราโมช เคยเป็นทีบ่ รรทมของเจา้ พระคุณสมเด็จฯ ตงั้ แต่คร้งั ยังไม่ไดด้ ำ�รงสมณศักดิ์ทส่ี มเดจ็ พระญาณสังวร โดยบรรทมบนเตยี งไมภ้ ายใต้มุ้งกลด ต่อมาเมื่อพระชนมม์ ากข้นึ ทรงย้ายลงมาบรรทมท่ชี ้นั ๒ ของตำ�หนกั คอยท่า ปราโมช หอ้ งนี้จงึ ใช้เปน็ หอ้ งพระส�ำ หรับทรงไหวพ้ ระสวดมนต์และเจริญสมาธิประจำ�วัน

บวรธรรมบ ิพตร 336 หอ้ งบรรทมบนช้ัน ๒ ต�ำ หนกั คอยท่า ปราโมช ซงึ่ แวดลอ้ มไปดว้ ยตหู้ นงั สอื ทท่ี รงใชใ้ นการคน้ ควา้ และทรงงาน เตยี งทบ่ี รรทมเปน็ เตยี งขนาดเลก็ กระทงั่ ยาวไมส่ มสว่ นกบั พระองค์ ต้องทรงนำ�เอาตั่งเล็กๆ ที่เก็บจากท่ีเขาไม่ใช้แล้วมาซ่อมแล้วนำ� มาตอ่ เพ่ือให้บรรทมได้พอดี

บวรธรรมบพติ ร 337

บวรธรรมบพติ ร 338 บาตร องั สะ

อันตรวาสก บวรธรรมบ ิพตร 339 หรือผา้ สบง อาสนะผา้ หรือท่ีรองนง่ัอาสนะผ้าหรือที่รองนั่งซ่ึงพระชนนีได้เย็บถวายต้ังแต่ครั้งยังทรงเปน็ พระเปรยี ญ และไดท้ รงใชเ้ ร่อื ยมา แม้จะเก่าชำ�รดุ กท็ รงเกบ็ ไว้ใตอ้ าสนะผนื ใหมท่ เี่ ปน็ ทปี่ ระทบั ท�ำ วตั รสวดมนตป์ ระจ�ำ วนั สดุ ทา้ ยทรงนำ�วางไว้ใต้ที่ผ้ารองกราบหน้าโต๊ะบูชาที่ทรงทำ�วัตรสวดมนต์ประจ�ำ วนั

บวรธรรมบ ิพตร 340 สงั ฆาฏิ ผ้าอาบน้�ำฝน

ปากกา แว่นขยาย ฉลองพระเนตรวธิ กี ารใชก้ ระดาษทชิ ชขู องเจา้ พระคณุ สมเดจ็ ฯ บวรธรรมบ ิพตร 341ทกุ ครงั้ ทเี่ จา้ พระคณุ สมเดจ็ ฯ ทรงใชก้ ระดาษทชิ ชนู น้ั จะทรงพบั เปน็ สเี่ หลยี่ มขนาดเล็กก่อน ใช้เช็ดทำ�ความสะอาด แล้วทรงพลิกกลับไปกลับมาจนครบทกุ ดา้ นกอ่ นทจ่ี ะทง้ิ กระดาษทิชชูน้ัน

ตามพระสุบินพระบรมสาทิสลักษณ์ท่ีเจ้าพระคุณสมเด็จฯ โปรดให้จติ รกรวาดขนึ้ ตามนมิ ติ ในพระสบุ นิ ครงั้ หนงึ่ วา่ ทรงสบุ นิเห็นหมู่สัตว์น้อยใหญ่กำ�ลังส่งเสียงวิวาทกันอย่างรุนแรงแตเ่ มอ่ื พระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั ปรากฏพระองคข์ นึ้ท่ามกลางหมูส่ ตั ว์เหลา่ นน้ั การทะเลาะก็สงบลง เจ้าคณุสมเด็จฯ ทรงดำ�ริว่าเป็นนิมิตท่ีเป็นสิริมงคลจึงโปรดให้วาดภาพน้ีไว้และโปรดให้ประดับภายในห้องทรงงานบนช้นั ๒ ตำ�หนกั คอยท่า ปราโมช



บวรธรรมบพติ ร 344

พิ ธี บำ � เ พ็ ญ กุ ศ ล อุ ทิ ศ ถ ว า ย บวรธรรมบ ิพตร 345 ส ม เ ด็ จ พ ร ะ สั ง ฆ ร า ช เ จ้ า ก ร ม ห ล ว ง ว ชิ ร ญ า ณ ว ง ศ์ เนอ่ื งในวนั คลา้ ยวนั สน้ิ พระชนม์ ๑๑ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๓๕ ณ พระอโุ บสถวดั บวรนเิ วศวหิ ารจริยวัตรเรียบง่ายความเรียบง่ายแห่งพระจริยวัตรนี้ปรากฏมาต้ังแต่ยังทรงเป็นสามเณร ดังจะเห็นได้จากการนุ่งห่ม การนั่งการเดิน การกราบไหว้ รวมไปถึงการทำ�งานในหน้าที่และโอกาสตา่ งๆ อันแสดงใหเ้ หน็ ถึงความมพี ระอธั ยาศัยและพระทยั ทไี่ ดร้ บั การฝกึ และอบรมมาเปน็ อยา่ งดตี ลอดเวลา

บวรธรรมบ ิพตร 346 ทรงวางพระองคอ์ ยา่ งสมาํ่ เสมอกบั พระเถรานเุ ถระทงั้ หลาย ในระหว่างพิธีการต่างๆ ในทุกทแ่ี ละทกุ โอกาส

พิธีบำ�เพ็ญกุศลอุทิศถวายสมเด็จ บวรธรรมบ ิพตร 347พระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส เนื่องในวันคล้ายวันสิ้นพระชนม์ วันที่ ๒ สิงหาคมพ.ศ. ๒๕๓๕ ณ พระตำ�หนักเพ็ชรวดั บวรนเิ วศวหิ าร

บวรธรรมบ ิพตร 348 สันโดษมิได้ห้ามการแสวงหา แต่ให้พอใจ แสวงหาในทางที่สมควร มิได้ให้ห้ามรับ แต่ให้พอใจรับส่ิงที่ควรรับตามมีตามได้ มิได้ห้ามบริโภค แต่ให้พอใจบริโภคด้วย ปัญญา จึงอาจน้อมไปปฏิบัติได้ในวัตถุ น้ันๆ ตามท่ีได้ ตามกำ�ลัง และตามความ สมควรโดยทั่วไป พระธรรมเทศนาเรือ่ ง สนั ตฏุ ฐกิ ตญั ญุตากถา ๑๓ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๙

ประทับราบบนอาสนะร่วมกับพระเถรานุเถระ ในคราวเสด็จไปบ�ำ เพญ็ กศุ ลถวายพระโพธญิ าณเถร (ชา สุภทฺโท) วันท่ี ๓๐มกราคม พ.ศ. ๒๕๓๕ บวรธรรมบ ิพตร 349