2565_ประวัติพระพุทธศาสนา ร่างแรก PDF รวมไฟล์

236 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ศิลปะทน่ี ่ามหศั จรรย์ นอกจากน้ี อารยธรรมของชาวทเิ บต ซง่ึ สบื เน่ืองมาเป็นหลายพนั ปีนนั้ ยงั เป็นอารยธรรมท่ี สูงส่งและมคี ณุ ค่าสบื ทอดต่อกนั มา เป็นมรดกของมนุษยชาติ จนกลายเป็นวฒั นธรรมของชนชาตแิ ละเป็นแหลง่ ท่องเทย่ี วทส่ี ำ� คญั ของชาวโลกในปจั จบุ นั และในปจั จบุ นั พระพทุ ธศาสนาแบบทเิ บตไดแ้ พร่หลายไปในหลายประเทศ ดนิ แดนยุโรป และอเมรกิ า ท่เี ป็นท่นี ิยมเช่นกนั ดงั นนั้ ทเิ บต (Tibet) หน่ึงในจุดหมายปลายทางในฝนั ของใครหลายคน ท่ปี กั หมดุ ว่า อยากจะไปท่องเทย่ี วสกั ครง้ั ในชวี ติ ดว้ ยภมู ปิ ระเทศทเ่ี ตม็ ไปดว้ ยความสวยงามของธรรมชาติ ทงั้ ภเู ขา ทร่ี าบสูง ทะเลสาบ และภมู อิ ากาศเยน็ สบายตลอดเกอื บทง้ั ปี รวมถงึ สถาปตั ยกรรมแบบพระพทุ ธศาสนาต่าง ๆ ทม่ี อี ยู่ทวั่ ไป สำ� หรบั คนทอ่ี ยากทำ� ความรูจ้ กั ทเิ บตใหม้ ากข้นึ สรุปทา้ ยบท พระพทุ ธศาสนาในประเทศเอเชยี ตะวนั ออกไกล กลุม่ ประเทศน้ีบางเรยี กว่า เอเชยี ตะวนั ออกบา้ งบางท่ี เอกสารตำ� ราหลายเลม่ เขยี นเอเชยี ตะวนั ออก บางเลม่ เอเชยี ตะวนั ออกไกล แต่เดมิ นน้ั ขาวยโุ รปเรยี ก ตะวนั ออกไกล มหี ลายประเทศแต่ละประเทศ ย่อมมสี ภาพแวดลอ้ มแตกต่างกนั มจี รติ ต่างกนั อย่างไรกต็ าม ถงึ แมพ้ ระพทุ ธ- ศาสนาจะมหี ลายนกิ ายแต่กม็ จี ดุ ประสงคเ์ ดยี ว คอื บำ� บดั ทกุ ขบ์ ำ� รงุ สขุ เป็นวฒั นธรรมพทุ ธมหายาน หรอื พระพทุ ธ- ศาสนามหายาน ไดพ้ ฒั นาพทุ ธศาสนาแบบเชงิ รกุ กลา่ วคอื วดั ในประเทศกลมุ่ เอเชยี ตะวนั ออกไดส้ รา้ งมหาวทิ ยาลยั ทม่ี ชี ่อื เสยี งระดบั โลกหลายแห่ง สรา้ งโรงพยาบาล สรา้ งสถานีโทรทศั น์ สมาคมพทุ ธศาสนาทม่ี คี นทำ� บญุ มากทส่ี ุด ฯลฯ และกา้ วเดนิ ไปสูจ่ ดุ ประสงคส์ ูงสุด คอื พระนพิ าน มผี ูก้ ลา่ ววา่ นกิ ายเถรวาท กบั นกิ ายมหายานเปรยี บเสมอื น ปีกของนก นกจะโบยบนิ ไปสู่ทต่ี ่าง ๆ ไดต้ อ้ งอาศยั ปีกทง้ั สองขา้ ง พระพทุ ธศาสนากอ็ าศยั นกิ ายทง้ั สองน้ีแผ่ขยาย ไปยงั นานาประเทศทวั่ โลก แมว้ า่ พระพทุ ธศาสนาในแถบเอเชยี ตะวนั ออกไกลส่วนมากจะเป็นพระพทุ ธศาสนาแบบมหายานมากกวา่ เถรวาทก็ตาม ถงึ กระนน้ั ในบางประเทศ ยงั มยี งั พทุ ธแบบเถรวาทประปนอย่างบา้ ง อย่างเช่นในประเทศจีน หลกั สำ� คญั ของพระพทุ ธศาสนาฝ่ายมหายาน คือหลกั แห่งพระโพธิสตั วภูมิ ซง่ึ เป็นหลกั ทม่ี หายานแต่ละนิกาย ยอมรบั นบั ถอื มหายานทกุ นกิ าย ย่อมมงุ่ หมายโพธสิ ตั วภมู ิ ซง่ึ เป็นเหตทุ ใ่ี หบ้ รรลพุ ทุ ธภมู ิ บคุ คลหน่ึงบคุ คลใด ทจ่ี ะบรรลถุ งึ พทุ ธภมู ไิ ด้ตอ้ งผา่ นการบำ� เพญ็ จรยิ ธรรมแหง่ พระโพธสิ ตั วม์ าก่อน เพราะฉะนนั้ จงึ ถอื วา่ โพธสิ ตั วภมู ิ เป็นเหตุ พทุ ธภูมเิ ป็นผล เม่อื บรรลุพทุ ธภูมเิ ป็นพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ย่อมโปรดสตั วใ์ หถ้ งึ ความหลุดพน้ ได้ กวา้ งขวาง และขณะบำ� เพญ็ บารมเี ป็นพระโพธิสตั ว์ ก็ยงั สามารถช่วยเหลอื สรรพสตั วท์ ต่ี กทกุ ขใ์ นสงั สารวฏั ได้ มากมาย อดุ มคตอิ นั เป็นจดุ หมายสูงสุดของมหายานจงึ อยู่ทก่ี ารบำ� เพญ็ บารมตี ามแนวทางพระโพธสิ ตั ว์ เพอ่ื นำ� พา สรรพสตั วส์ ูค่ วามหลดุ พน้ จากวฏั สงสารใหห้ มดส้นิ มผี ูก้ ลา่ วกนั วา่ พระพทุ ธศาสนานกิ ายเถรวาทและนกิ ายมหายาน เปรยี บเหมอื นปีนก การทน่ี กจะโบยบนิ ไปทต่ี ่าง ๆ ได้กต็ อ้ งอาศยั ปีกสองขา้ ง พระพทุ ธศาสนากเ็ ช่นกนั ตอ้ งอาศยั นิกายทง้ั สอง จงึ เผยแผ่ขยายไปสู่นานาประเทศไดท้ วั่ โลก 06. - 6 (188-239).indd 236 5/10/2022 12:58:16 PM

คำ� ถามทา้ ยบท คำ� ช้ีแจง ตอนท่ี ๑ : ขอ้ สอบมีลกั ษณะเป็นแบบอตั นยั มีทง้ั หมด ๑๐ ขอ้ ใหน้ ิสติ ทำ� ทกุ ขอ้ ดงั น้ี ๑. ใหน้ ิสติ อธบิ ายประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาในประเทศจนี ดงั ประเดน็ ดงั ต่อไปน้ี ๑.๑ จงอธบิ าย การเขา้ มาของพระพทุ ธศาสนาในจนี ๑.๒ จงอธบิ ายและวเิ คราะหอ์ ทิ ธพิ ลและแนวโนม้ พระพทุ ธศาสนาในจนี ๒. ใหน้ สิ ติ อธบิ ายประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาในประเทศเกาหลี ดงั ประเดน็ ดงั ต่อไปน้ี ๒.๑ จงอธบิ าย การเขา้ มาของพระพทุ ธศาสนาในเกาหลี ๒.๒ จงอธบิ ายและวเิ คราะหอ์ ทิ ธพิ ลและแนวโนม้ พระพทุ ธศาสนาในเกาหลี ๓. ใหน้ ิสติ อธบิ ายประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาในประเทศญป่ี ่นุ ดงั ประเดน็ ดงั ต่อไปน้ี ๓.๑ จงอธบิ าย การเขา้ มาของพระพทุ ธศาสนาในญป่ี ่นุ ๓.๒ จงอธบิ ายและวเิ คราะหอ์ ทิ ธพิ ลและแนวโนม้ พระพทุ ธศาสนาในญป่ี ่นุ ๔. ใหน้ สิ ติ อธบิ ายประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาในประเทศไตห้ วนั ดงั ประเดน็ ดงั ต่อไปน้ี ๔.๑ จงอธบิ าย การเขา้ มาของพระพทุ ธศาสนาในไตห้ วนั ๔.๒ จงอธบิ ายและวเิ คราะหอ์ ทิ ธพิ ลและแนวโนม้ พระพทุ ธศาสนาในไตห้ วนั ๕. ใหน้ สิ ติ อธบิ ายประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาในมองโกเลยี ดงั ประเดน็ ดงั ต่อไปน้ี ๕.๑ จงอธบิ าย การเขา้ มาของพระพทุ ธศาสนาในมองโกเลยี ๕.๒ จงอธบิ ายและวเิ คราะหอ์ ทิ ธพิ ลและแนวโนม้ พระพทุ ธศาสนาในมองโกเลยี ๖. จงอธบิ ายการเขา้ มาของพระพทุ ธศาสนาในทเิ บตในช่วงแรก ๗. จงอธบิ ายการเขา้ มาของพระพทุ ธศาสนาในทเิ บตในช่วงแรกพทุ ธศตวรรตท่ี ๑๖ ๘. นกิ ายพระพทุ ธศาสนาในนิกายตนั ตระ วา่ มกี ่ขี น้ั อะไรบา้ ง จงอธบิ าย ๙. คำ� วา่ ลามะ แปลวา่ อะไร ผูน้ ำ� สูงสุดเรยี กวา่ อะไร และแปลวา่ อย่างไร ๑๐. นิกายพระพทุ ธศาสนาในทเิ บต มกี ่นี กิ าย อะไรบา้ ง จงอธบิ าย คำ� ช้ีแจง ตอนท่ี ๒ : ขอ้ สอบมีลกั ษณะเป็นแบบปรนยั มีทง้ั หมด ๑๐ ขอ้ ใหน้ ิสติ เลอื กกากบาท X ทบั ในขอ้ ท่ี ถกู ตอ้ งท่สี ดุ เพยี งขอ้ เดียว ดงั น้ี ๑. ขอ้ ใดกลา่ วถงึ กลมุ่ ประเทสในเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงออกไกล ไดถ้ กู ตอ้ งทส่ี ุด ก. ประเทศอนิ เดยี ข. ประเทศเนปาล ค. ประเภทภฐู าน ง. ประเทศจนี 06. - 6 (188-239).indd 237 5/10/2022 12:58:16 PM

238 ๒. พระพทุ ธศาสนาเร่มิ แผ่เขา้ สู่จนี ตงั้ แต่สมยั ใด? ก. สมยั รชั วงศฮ์ นั่ ข. สมยั รชั วงศซ์ วนตี๋ ค. สมยั รชั วงศไ์ ทจง ง. สมยั รชั วงศต์ งจง ๓. พระมหากษตั รยิ พ์ ระองคใ์ ด ทท่ี รงโปรดใหภ้ กิ ษุทไ่ี มศ่ ึกษาพระธรรม ตอ้ งลาสกิ ขา? ก. พระเจา้ ซจี ง ข. พระเจา้ ซวนตี๋ ค. พระเจา้ เฮ้ยี นจง ง. พระเจา้ ตงจง ๔. ในรชั สมยั ใดทม่ี กี ารทำ� ลายลา้ งพระพทุ ธศาสนา โดยใหพ้ ระสงฆล์ าสกิ ขาและมกี ารยดึ วดั จำ� นวนมาก ก. สมยั รชั วงศฮ์ นั่ ข. สมยั รชั วงศซ์ วนตี๋ ค. สมยั รชั วงศไ์ ทจง ง. สมยั รชั วงศต์ งจง ๕. พระพทุ ธศาสนาในเกาหลี เป็นพระพทุ ธศาสนาแบบใด ก. พระพทุ ธศาสนาแบบเถรวาท ข. พระพทุ ธศาสนาแบบวชั รยาน ค. พระพทุ ธศาสนาแบบมหายาน ง. พระพทุ ธศาสนาแบบตนั ตระ ๖. มหาวทิ ยาลยั พระพทุ ธศาสนาทเ่ี ก่าแก่ทส่ี ุดในเกาหลี มชี อ่ื วา่ อะไร? ก. มหาวทิ ยาลยั ดองกกุ ข. มหาวทิ ยาลยั แห่งชาตโิ ซล ค. มหาวทิ ยาลยั ยอนเซ ง. มหาวทิ ยาลยั ซองยูนกวน ๗. พระพทุ ธศาสนามหายาน นิกายโจโด เป็นชอ่ื ของพระพทุ ธศาสนาในประเทศใด ก. ประเทศจนี ข. ประเทศเกาหลใี ต้ ค. ประเทศไตหวนั ง. ประเทศญป่ี ่นุ ๘. ก่อนทพ่ี ระพทุ ธศาสนาจะแผ่อทิ ธพิ ลเขา้ ไปในไตห้ วนั ส่วนใหญ่นบั ถอื ลทั ธนิ กิ ายใด ก. นบั ถอื ธรรมชาต ิ ข. นบั ถอื ผสี างเทวดาและวญิ ญาณบรรพบรุ ุษ ค. นบั ถอื พระเจา้ ง. นบั ถอื พทุ ธแบบมหายานอยู่แลว้ ๙. วดั ในไตห้ วนั วดั ใด ทม่ี หี อสมดุ ทางพระพทุ ธศาสนาทใ่ี หญ่ทส่ี ุดในเอเชยี ก. วดั ผ่อหวงซนั ข. วดั จงไถฉาน ค. วดั ผู่กู่ซนั ง. วดั ไคเหวยี น ๑๐. คำ� วา่ “พระพทุ ธเจา้ องคท์ ย่ี งั ทรงชพี ” เป็นของพระพทุ ธเจา้ ทม่ี ปี รากฏในประเทศใด ก. ประเทศญป่ี ่นุ ข. ประเทศเกาหลใี ต้ ค. ประเทศไตหวนั ง. ประเทศมองโกเลยี 06. - 6 (188-239).indd 238 5/10/2022 12:58:16 PM

เอกสารอา้ งองิ ประจำ� บท คณาจารย์ มหาวทิ ยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั . ประวตั ิศาสตรพ์ ระพทุ ธศาสนา. กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พม์ หาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๕๘. พระครูปรยิ ตั กิ ติ ตธิ รรมวงศ.์ เอกสารการสอน พระพทุ ธศาสนาในโลกปจั จบุ นั . ขอนแก่น : เอม็ ม่ี กอ๊ ปป้ีเซน็ เตอร์ (Emmy Copy Center), ๒๕๖๐. พระเทพเวที (ประยุทธ์ ปยุตฺโต). พระพทุ ธศาสนาในอาเซีย. พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๔. กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พ์ มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๓๑. โรเบริ ต์ อี บสั เวลล์ จูเนีย : แต่ง. ประสบการณ์ชีวติ พระวดั เซน การปฏบิ ตั สิ มาธิในพระพทุ ธศาสนาเกาหลี รว่ มสมยั . กรุงเทพมหานคร : ศ่องศยาม, ๒๕๔๕. เสถยี ร โพธนิ นั ทะ. ประวตั ศิ าสตรพ์ ระพทุ ธศาสนา ฉบบั มขุ ปาฐะ ภาค ๑. กรุงเทพมหานคร : สภาการศึกษา มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั , ๒๕๑๔. 2010 Population and Housing Census of Mongolia, Data recorded in Brian J. Grim et al. Yearbook of International Religious Demography BRILL, 2014. บญุ สติ า. “มองโกเลยี เป็นแหลง่ ขมุ ทรพั ยค์ มั ภรี โ์ บราณทางพทุ ธศาสนาทใ่ี หญ่ทส่ี ุดในโลก”. นิตยสารธรรมลลี า ฉบบั ท่ี ๑๔๗ มีนาคม ๒๕๕๖. [ออนไลน]์ . แหลง่ ขอ้ มลู : https://mgronline.com/dhamma/ detail/9560000026704 [๒๙ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔] พระมหาสมจินต์ สมฺมาปญฺโ. “วิพากษแ์ นวคิด พระพุทธศาสนาสำ� หรบั โลกหลงั ยุคใหม่”. [ออนไลน์]. แหลง่ ขอ้ มลู : http://oldweb.mcu.ac.th/site/articlecontent_desc.php [๒๙ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔] Association of Religion Data Archives : Mongolia: Religious Adherents, 2010. Data from the World Christian Database, [Online], Available : https://th.wikipedia.org/wiki/ %E0%B8%A8 [29 November 2021] 06. - 6 (188-239).indd 239 5/10/2022 12:58:16 PM

บทท่ี ๗ พระพทุ ธศาสนาในยโุ รป อเมรกิ า ออสเตรเลยี พระครูปริยตั กิ ติ ตธิ ำ� รง, รศ.ดร. ผศ.บรรจง โสดาดี วตั ถปุ ระสงคก์ ารเรยี นรูป้ ระจำ� บท เมอ่ื ศึกษาเน้ือหาในบทน้ีแลว้ ผูศ้ ึกษาสามารถ ๑. อธบิ ายพระพทุ ธศาสนาในยุโรปได้ ๒. อธบิ ายพระพทุ ธศาสนาในอเมรกิ าได้ ๓. อธบิ ายพระพทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี ได้ ขอบข่ายเน้ือหา  ความนำ�  พระพทุ ธศาสนาในยุโรป  พระพทุ ธศาสนาในอเมรกิ า  พระพทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี 07. - 7 (240-264).indd 240 5/10/2022 12:58:47 PM

บทท่ี ๗ พระพทุ ธศาสนาในยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี 241 ๗.๑ ความน�ำ จากการศึกษาในหวั ขอ้ ทผ่ี ่านมา พบวา่ เสน้ ทางการขยายตวั ของพทุ ธศาสนาจากศูนยก์ ลางคอื อนิ เดยี ไปยงั เอเชยี ใต้ เอเชยี กลาง เอเชยี ตะวนั ออกไกล และเอเชยี ตะวนั ออกเฉียงใต้ โดยอาศยั รูปแบบสมณะทูตเป็นหลกั ไมว่ า่ จะเป็นการกระจายตวั ออกนอกชมพทู วปี ครง้ั แรกในพทุ ธศตวรรษท่ี ๓ สมยั พระเจา้ อโศกมหาราช ครงั้ ทส่ี อง พทุ ธศตวรรษท่ี ๖ สมยั พระเจา้ กนิษกะ กระทงั่ สมยั หลงั ต่อมาจนทำ� ใหพ้ ทุ ธศาสนากระจายตวั ครอบคลมุ ทกุ พ้นื ท่ี ของภมู ภิ าคเอเชยี ทง้ั หมดทง้ั มวลลว้ นเป็นการขบั เคลอ่ื นโดยพระสงฆแ์ ทบทงั้ ส้นิ ในการเคลอ่ื นตวั ของศาสนาพทุ ธ เขา้ ไปในทวปี ยุโรปมคี วามแตกต่างจากการขยายตวั ของพระพทุ ธศาสนาไปยงั ภมู ภิ าคเอเชยี โดยส้นิ เชงิ กลา่ วคอื ช่วงพทุ ธศตวรรษท่ี ๓-๒๐ ยงั ไมพ่ บหลกั ฐานการเผยแผ่ไปยงั ดนิ แดนตะวนั ตกโดยสมณทูต หากแต่การขยายตวั ของพระพทุ ธศาสนาเขา้ ไปยงั ดนิ แดนตะวนั ตกเกดิ จากความสนใจใน “ภมู ปิ ญั ญาตะวนั ออก”1 โดยกลมุ่ ชนชนั้ นำ� และปญั ญาชน ในยุคลา่ “อาณานคิ มในพทุ ธศตวรรษท่ี ๒๔”2 ดงั หลกั ฐานสว่ นใหญ่ช้ใี หเ้หน็ วา่ เมอ่ื มหาอำ� นาจจาก ยุโรปสามารถยดึ พ้นื ทใ่ี นภูมเิ อเชยี ไดแ้ ลว้ มกี ารศึกษาคน้ ควา้ อารยธรรมโบราณในประเทศเหลา่ นน้ั ทงั้ ในดา้ น โบราณวตั ถุ โบราณสถาน คมั ภรี เ์ ก่าแก่ อกั ษรจารกึ ฯลฯ ส่งผลใหเ้กดิ การนำ� เขา้ ภมู ปิ ญั ญาดา้ นศาสนาโดยเฉพาะ วฒั นธรรมอนิ เดยี ทม่ี อี ยู่ทวั่ ภมู ภิ าคเอเชยี ถกู นำ� ไปศึกษาคน้ ควา้ อย่างเป็นระบบในสถาบนั การศึกษาในทวปี ยุโรป ทำ� ใหพ้ ระพทุ ธศาสนาเรม่ิ เป็นรูจ้ กั และแพร่หลายข้นึ เพอ่ื ใหเ้กดิ ความเขา้ ใจในการศึกษาบทน้ไี ดช้ ดั เจนยง่ิ ข้นึ ขอให้ พจิ ารณาภาพท่ี ๑ ดงั ต่อไปน้ี ภาพท่ี ๑ แผนทก่ี ารขยายตวั ของพทุ ธศาสนาจากเอเชยี ไปยงั ยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี 1 คน้ ควา้ เพม่ิ เตมิ ใน พระพรหมคณุ าภรณ์ (ปอ.ปยุตโฺ ต), กาลานุกรม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก, (กรุงเทพ- มหานคร : บรษิ ทั ด่านสุทธาการพมิ พ์ จำ� กดั , ๒๕๕๒), หนา้ ๑๓๘-๑๕๑. 2 ช่วง พ.ศ.๑๙๖๑ – ๒๔๙๐ เป็นช่วงทจ่ี กั รวรรดนิ ิยมตะวนั ตกลา่ เมอื งข้นึ . คน้ ควา้ เพม่ิ เตมิ ในบทความของ คทั ทยิ ากร ศศิธรามาศ, ลทั ธลิ า่ อาณานิคม, [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title [๒๑เมษายน ๒๕๖๕] 07. - 7 (240-264).indd 241 5/10/2022 12:58:48 PM

242 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา จากภาพท่ี ๑ แสดงการขยายตวั ของพทุ ธศาสนาจากเอเชยี ไปยงั ดนิ แดนตะวนั ตก โดยเร่มิ ตน้ ทท่ี วปี ยุโรป เป็นแห่งแรก แลว้ ขยายต่อไปยงั ทวปี อเมรกิ าและออสเตรเลยี ตามลำ� ดบั ซง่ึ การขยายตวั ของพทุ ธศาสนาเขา้ ไปยงั ดนิ แดนตะวนั ตกเหลา่ น้ี กำ� หนดได้ ๓ ช่วง คอื สมยั โบราณ สมยั ใหม่ และสมยั ปจั จบุ นั รายละเอยี ดจะไดก้ ลา่ ว ในหวั ขอ้ ถดั ไป สำ� หรบั การศึกษาประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาบทน้ี แบง่ หวั ขอ้ ศึกษาเป็น ๓ หวั ขอ้ หลกั ไดแ้ ก่ พระพทุ ธ- ศาสนาในทวปี ยุโรป อเมรกิ า และออสเตรเลยี ซง่ึ ในแต่ละหวั ขอ้ กำ� หนดประเดน็ เน้ือหาไว้ ๔ ประเดน็ คอื สภาพ สงั คม การเผยแผ่พทุ ธศาสนา บทบาทของคณะสงฆ์ และอทิ ธพิ ลและแนวโนม้ ของพทุ ธศาสนา ดงั ต่อไปน้ี ๗.๒ ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาในยโุ รป ในการศึกษาประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาในยุโรป กำ� หนดหวั ขอ้ ศึกษาเป็น ๔ หวั ขอ้ ไดแ้ ก่ สภาพสงั คมทวั่ ไป ของยุโรป การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในยุโรป บทบาทของคณะพระสงฆใ์ นยุโรป และอทิ ธิพลและแนวโนม้ พระพทุ ธศาสนาในยุโรป ดงั น้ี ๗.๒.๑ สภาพสงั คมทวั่ ไปของยโุ รป ปจั จบุ นั ยุโรปแบ่งลกั ษณะภูมปิ ระเทศเป็น ๒ เขต คือ เขตทร่ี าบสูง ไดแ้ ก่ พ้นื ทต่ี อนกลางของทวปี ส่วนใหญ่เป็นทร่ี าบกบั เทอื กเขา บริเวณภาคตะวนั ออกของประเทศฝรงั่ เศส ภาคใตข้ องเยอรมนีและโปแลนด์ และเขตเทอื กเขา ไดแ้ ก่ เทอื กเขาภาคเหนือทว่ี างตวั ในแนวตะวนั ออกเฉียงเหนือกบั ตะวนั ออกเฉียงใต้ ทวปี ยุโรป มปี ระมาณ ๕๐ ประเทศแบ่งออกเป็น ๔ ภูมภิ าคกบั อกี ๒ รฐั อสิ ระ คือ ยุโรปตะวนั ตก ยุโรปตะวนั ออก ยุโรปเหนอื และยุโรปใต้มพี รมแดนทางตะวนั ตกตดิ กบั มหาสมทุ รแอตแลนตกิ (Atlantic) ดา้ นตะวนั ออกตดิ กบั เทอื กเขายูรลั (Ural Mountains) และทะเลแคสเปียน (Caspian sea) ทศิ เหนอื ตดิ กบั มหาสมทุ รอารก์ ตกิ (Arctic) และทางใตต้ ดิ กบั ทะเลเมดเิ ตอรเ์ รเนียน (Mediterranean) และทะเลดำ� (Black sea) มขี นาดพ้นื ทป่ี ระมาณ ๑๐.๖ ลา้ น ตร.กม. มปี ระชากรประมาณ ๗๒๑ ลา้ นคน ชาวยุโรปส่วนใหญ่นบั ถอื ศาสนาครสิ ต์ ซง่ึ มอี ยู่ ๓ นกิ าย ไดแ้ ก่ นิกายโรมนั คาทอลกิ (Roman Catholic) นิกายออธอดอกซ์ (Orthodox) และนิกายโปรเตสแตนต์ (Protestant) ๗.๒.๒ การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในยโุ รป ประมาณพทุ ธศตวรรษท่ี ๖ พระเจา้ กณิษกะแห่งแควน้ กษุ าณะ พทุ ธศาสนารุ่งเรอื งข้นึ และขยายตวั ไปยงั เอเชยี กลาง จะลว่ งเลยไปถงึ ยุโรปดว้ ยหรอื ไมย่ งั ไมพ่ บหลกั ฐาน ช่วงประมาณพทุ ธศตวรรษท่ี ๑๘ มขี อ้ มลู อา้ งถงึ พทุ ธศาสนาในแถบยุโรปวา่ “สงครามครูเสด ทำ� ใหพ้ ทุ ธศาสนาถกู ทำ� ลายจากประเทศลทั เวยี เอสโทเนยี โครเอเซยี โดยฝีมอื ของกองทหารเพอ่ื พระครสิ ตข์ องเยอรมนั ”3 ถา้ หลกั ฐานน้ีถกู ตอ้ งก็แสดงวา่ พระพทุ ธศาสนาไดก้ ระจาย มาถงึ ยุโรปแลว้ ก่อนหนา้ นนั้ เหตผุ ลเบ้อื งตน้ ทำ� ใหท้ ราบว่าพระพทุ ธศาสนาเคลอ่ื นไปยงั ดนิ แดนตะวนั ตกมาแต่ 3 เอกสารประกอบการศึกษารายวชิ า. พทุ ธศาสนานิกายเถรวาทในประเทศต่างๆ, (กรุงเทพมหานคร : บณั ฑติ วทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๒), หนา้ ๒๑๗. 07. - 7 (240-264).indd 242 5/10/2022 12:58:48 PM

บทท่ี ๗ พระพทุ ธศาสนาในยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี 243 สมยั โบราณ ซง่ึ ปจั จบุ นั ยงั มกี ารคน้ พบหลกั ฐานทางพทุ ธศาสนาในเอเชยี กลางอยู่เร่อื ย ๆ บนเสน้ ทางสายไหม ทเ่ี ช่อื มระหวา่ งเอเชยี สู่ยุโรป ช่วงตน้ พทุ ธศตวรรษท่ี ๒๔ ยุคลา่ อาณานคิ มของชาวตะวนั ตกพบวา่ มกี ารแผ่ขยาย ของพทุ ธศาสนาเขา้ ไปยงั ดนิ แดนตะวนั ตกดงั ทรรศนะว่า “แต่แรกตะวนั ตกรบั รูพ้ ทุ ธศาสนาผ่านลทั ธิล่าอาณา นิคม จวบจนครสิ ศตวรรษท่ี ๑๙ ความสมั พนั ธร์ ะหวา่ งตะวนั ตกกบั พทุ ธศาสนาจงึ มนั่ คงได้ ช่างน่าขนั นกั วา่ ลทั ธิ จกั รวรรดนิ ิยมตะวนั ตกท่พี ยายามยดั เยยี ดคริสตศ์ าสนาใหก้ บั ประเทศอาณานิคม ไดก้ ลายเป็นสะพานเช่ือม ใหศ้ าสนาจากประเทศอาณานิคมหลงั่ ไหลเขา้ มาในมาตภุ ูมติ ะวนั ตก”4 มขี อ้ มลู สรุปการเผยแผ่พระพทุ ธศาสนา ในทวปี ยุโรป ตรงกบั ทก่ี ลา่ วมาวา่ พระพทุ ธศาสนาไดเ้ผยแผ่เขา้ ไปในทวปี ยุโรปตง้ั แต่สมยั โบราณ แต่พง่ึ มาไดร้ บั ความนิยมหลงั จากทย่ี ุโรปยดึ เอาประเทศต่าง ๆ เป็น “อาณานิคม”5 พฒั นาการพทุ ธศาสนาในยุโรปสมยั ใหม่ เร่ิมจากรสั เซยี (พ้นื ท่บี างส่วนในเอเชีย ๑๗๖๖) องั กฤษ (๒๓๖๒) เยอรมนี (๒๔๔๖) ฝรงั่ เศส (๒๔๗๑) เนเธอแลนด์ (หลงั สงครามโลกครงั้ ท่ี ๒) บุคคลสำ� คญั ในการเผยแผ่พุทธศาสนาท่ีเป็นชาวยุโรป เช่น เซอร์ เอดวนิ อารโ์ นลด,์ รีส เดวดิ ส,์ เอดวารด์ คอนซ,์ อาเธอร์ โชเปนอาวเออร,์ เซอร์ บาตรสก,ี อ.ี เอฟ. ชูมคั เคอร์ เป็นตน้ ท่านเหลา่ น้ีไดพ้ ฒั นา วชิ าการเก่ยี วกบั ประวตั พิ ทุ ธศาสนาเป็นจำ� นวนมาก สำ� หรบั ปราชญพ์ ทุ ธชาวเอเชยี ทน่ี ำ� เขา้ พทุ ธศาสนา เช่น ไดเซต ไตตาโร ซูซูก,ิ อนาคารกิ ธรรมปาละ, ตชิ นทั ฮนั ท์ และองคท์ ะไล ลามะ เป็นตน้ ทำ� ใหเ้กดิ ความต่นื ตวั และ การไหลบา่ ของพทุ ธศาสนามหายาน วชั รยาน และเถรวาทตามลำ� ดบั การแผ่ขยายของพระพทุ ธศาสนาเขา้ ไปในดนิ แดนตะวนั ตกมรี ูปแบบและวธิ ีการท่ตี ่างจากการขยายตวั เขา้ ไปในเอเชยี กลา่ วคอื พระพทุ ธศาสนาทก่ี ระจายเขา้ ไปยงั ภมู ภิ าคเอเชยี อาศยั สมณทูตตามเสน้ ทางการคา้ โลก ทงั้ ทางบกและทางทะเล แต่การขยายตวั เขา้ ในยุโรปนนั้ อาศยั สถาบนั ทางการศึกษาผ่านเสน้ ทางอำ� นาจทาง การเมอื งยุคอาณานคิ มตะวนั ตก หลงั สงครามโลกครงั้ ท่ี ๒ ผลกระทบจากภยั สงครามทำ� ใหม้ กี ารอพยพประชากร ชาวพทุ ธจากตะวนั ออกโลกสู่ตะวนั ตกมากข้นึ ปราชญต์ ะวนั ตกบางท่านไดใ้ หข้ อ้ สรุปว่าพทุ ธศาสนาไดแ้ ผ่ขยาย เขา้ ไปยงั ประเทศตะวนั ตกอย่างชา้ ๆ แต่มนั่ คง โดยมกี ระบวนซมึ ซบั อยู่ ๓ ระดบั คอื “ปรชั ญา วชิ าการ และ นิกาย”6 ระดบั ปรชั ญาเร่มิ ข้นึ โดย อาเธอร์ โชเปนอาวเออร์ (พ.ศ. ๒๓๖๒) ไดม้ อี ทิ ธพิ ลต่อนกั คดิ รุ่นหลงั ก่อเกดิ มวี รรณคดตี ่าง ๆ ท่พี ูดถงึ ความสมั พนั ธร์ ะหว่างระบบความคิดทางพทุ ธศาสนากบั นกั คิดสมยั ใหม่ของยุโรป ต่าง ๆ มากมาย ระดบั วชิ าการ มเี อกสารเก่ยี วกบั ประวตั พิ ทุ ธศาสนาเป็นจำ� นวนมาก ทงั้ รูปแบบของวรรณคดี 4 เจน โฮป, สายธรรมพระพทุ ธเจา้ , แปลโดย ภทั รารตั น์ สุวรรณวฒั นา, (กรุงเทพมหานคร : โครงการสรรพสน์ สำ� นกั พมิ พม์ ลู นธิ เิ ดก็ , ๒๕๕๓), หนา้ ๑๕๕. 5 ปลายฟ้ามดี วงดาว, การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในทวีปยุโรป [ออนไลน]์ , แหลง่ ท่มี า : https://shorturl.asia/ bcsCW[๒๑ เมษายน ๒๕๖๕] 6 Edward Conze. A Short History of Buddhism. แปลโดยสมหวงั แกว้ สุฟอง. (เชยี งใหม:่ ภาควชิ าปรชั ญาและ ศาสนา, คณะมนุษยศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม.่ ม.ป.ป.), หนา้ ๑๕๑ - ๑๕๔. 07. - 7 (240-264).indd 243 5/10/2022 12:58:48 PM

244 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา และศิลปะ อาจกลา่ วไดว้ า่ ไมม่ แี นวคดิ แบบเอเชยี แนวใดทไ่ี ดร้ บั ความสนใจในยุโรปมากเช่นกบั แนวคดิ ทางพทุ ธ สามารถดงึ ดูดความสนใจของกลุ่มนกั วชิ าการ นกั ปรชั ญาระดบั หวั กะททิ งั้ หลาย ใหม้ าเรียนความหมายของ ความอ่อนโยน ความลกึ ซ้งึ ของพทุ ธศาสนา ระดบั นกิ าย พทุ ธศาสนาในรูปแบบชาวบา้ น เนน้ การปฏบิ ตั กิ มั มฏั ฐาน และประสบการณท์ างจติ เพอ่ื ประสทิ ธภิ าพในการทำ� งาน เพอ่ื ชวี ติ หมดจด ปจั จบุ นั พทุ ธศาสนากระจายอยูท่ วั่ ทวปี ยโุ รปเกอื บทกุ ประเทศ โดยนบั จำ� นวนประเทศทไ่ี ดร้ บั เชญิ มาประชมุ ชาวพทุ ธนานาชาตเิ มอ่ื เดอื นพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ทผ่ี ่านมามถี งึ ๑๘ ประเทศ ไดแ้ ก่ เดนมารก์ ฟินแลนด์ ไอซแ์ ลนด์ รสั เซยี สวเี ดน องั กฤษ เยอรมนั ฝรงั่ เศส เนเธอรแ์ ลนด์ เบลเย่ยี ม ออสเตรีย สวสิ เซอรแ์ ลนด์ โครเอเชยี โรมาเนยี อติ าลี สเปน ทาจกิ สิ ถาน ยูเครน มผี ูร้ ูไ้ ดส้ รุปวา่ พทุ ธศาสนาเพง่ิ ตง้ั ลงมนั่ คงในตะวนั ตก เมอ่ื ตอนปลายพทุ ธศตวรรษท่ี ๒๔ น้เี อง เกดิ สมาคมต่าง ๆ อย่างแพร่หลายช่วยเผยแผพ่ ทุ ธศาสนา ในปจั จบุ นั น้ี อาจกลา่ วไดว้ า่ พทุ ธศาสนาไดต้ ง้ั ลงมนั่ คงในทกุ ภมู ภิ าคของโลกตะวนั ตก แมผ้ ูน้ บั ถอื จะมจี ำ� นวนนอ้ ย แต่อทิ ธพิ ล ของพทุ ธศาสนาก็แผ่ไปกวา้ งขวางมาก ตง้ั แต่ส้นิ สงครามโลกครง้ั ท่ี ๒ เป็นตน้ มา7 จากนนั้ มามชี าวยุโรปหนั มา นบั ถอื พทุ ธศาสนาเพม่ิ ข้นึ เร่อื ย ๆ มที งั้ ทเ่ี ป็น ภกิ ษุ อบุ าสก อบุ าสกิ า เช่น ทป่ี ระเทศองั กฤษ จากรายงานในวารสาร ทางสายกลางของพทุ ธสมาคมลอนดอนระบวุ า่ มสี มาคมองคก์ รต่าง ๆ ทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกบั พทุ ธศาสนาอยู่ในประเทศ องั กฤษประมาณ ๓๐ แห่ง เพอ่ื เผยแผ่พทุ ธศาสนา เอกสาร“ดอกบวั บานทางทศิ ตะวนั ตก”8 กลา่ วถงึ หนงั สอื ไทม์ แมกาซนี ไดร้ ายงานถงึ การตรวจคลน่ื สมองของผูท้ ป่ี ฏบิ ตั สิ มาธติ ามหลกั ศาสนาพทุ ธแลว้ พบวา่ ไมไ่ ดข้ ดั แยง้ กบั หลกั วทิ ยาศาสตร์ ในการทป่ี ฏบิ ตั ติ นจนถงึ จดุ ทส่ี มองไดร้ บั การผ่อนคลาย และยงั กลา่ วถงึ บคุ คลทม่ี ชี ่อื เสยี ง ท่สี นใจพทุ ธศาสนา เช่น เจา้ ฟ้าชายชารล์ , เดวดิ เบคแคม, โรเแบรโ์ ต บาจโจ เป็นตน้ ..บริษทั รบั ออกแบบ และพฒั นาเวบ็ ไซต์ Mettaengine ทต่ี งั้ อยู่ในเมอื งนวิ พอรต์ ของเวลส์ ไดจ้ ดั ตงั้ หอ้ งสำ� หรบั นงั่ สมาธขิ ้นึ ในบรษิ ทั เกรแฮม ชเิ มล ผูอ้ ำ� นวยการฝ่ายความคดิ สรา้ งสรรค์ กลา่ ววา่ พวกเขายงั ตง้ั เป้าทจ่ี ะนำ� หลกั ศีลธรรมมาปฏบิ ตั ิ ในทท่ี ำ� งาน ดว้ ยการถอื ศีล ๕ รวมถงึ การช่วยเหลอื ผูอ้ น่ื มคี วามจรงิ ใจและเอ้อื อาทร เพราะเมอ่ื ทำ� เป็นประจำ� ในชวี ติ ประจำ� วนั จะทำ� ใหเ้ป็นคนมเี มตตา และทำ� งานร่วมกนั เป็นทมี ได้ ๗.๒.๓ บทบาทของคณะสงฆใ์ นยโุ รป ช่วงแรก ๆ ของการเคลอ่ื นตวั ของพระพทุ ธศาสนาเขา้ ไปในยุโรปเป็นไปในรูปแบบสถาบนั การศึกษา เป็นหลกั แต่ต่อมาพบว่าคณะสงฆม์ ีส่วนสำ� คญั อย่างมากในการน�ำพระพุทธศาสนาเขา้ ไปเผยแผ่จนทำ� ให้ พทุ ธศาสนาหยงั่ รากลกึ ลงในดนิ แดนตะวนั ตก กลา่ วเฉพาะบทบาทคณะสงฆไ์ ทย “กรมการศาสนาไดฟ้ ้ืนฟูและ จดั ใหม้ งี านพระธรรมทูตในปี พ.ศ. ๒๕๐๗ มแี มก่ องงานพระธรรมทูตกำ� กบั ดูแล ปี พ.ศ. ๒๕๓๓ มรี ะเบยี บ 7 คน้ ควา้ เพม่ิ เตมิ ใน ไวทย, พแี อล. พทุ ธศาสนประวตั ริ ะหวา่ ง ๒๕๐๐ ปีท่ลี ว่ งแลว้ . รวมบทความวชิ าการทางพทุ ธศาสนา พมิ พข์ ้นึ ในคราวฉลอง ๒๕ พทุ ธศตวรรษ ณ ประเทศอนิ เดยี , ๒๔๙๙), หนา้ ๔๕๓ - ๔๕๔. 8 กนั ตพงศ์ จนั ทรป์ ระเสรฐิ , ดอกบวั บานทางทศิ ตะวนั ตก, กรุงเทพธุรกจิ [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://www. bangkokbiznews.com/blogs/columnist/๑๐๙๗๖๐>. ( ๒๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔). 07. - 7 (240-264).indd 244 5/10/2022 12:58:48 PM

บทท่ี ๗ พระพทุ ธศาสนาในยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี 245 กองงานพระธรรมทูตปฏบิ ตั สิ บื มา”9 ปจั จบุ นั สายงานพระธรรมทูตไดแ้ บง่ เป็น ๒ สาย คอื พระธรรมทูตในประเทศ และพระธรรมทูตในต่างประเทศ “มกี ารส่งพระธรรมทูตไปต่างประเทศมากกวา่ ๒๐ ประเทศ ในเกอื บทกุ ทวปี ในโลก เช่น ทวปี เอเชยี แถบโอเชยี เนยี ทวปี ยุโรป ทวปี อเมรกิ า”10 สำ� นกั งานพระพทุ ธศาสนาแห่งชาติ ใหข้ อ้ มลู ทะเบยี นวดั ไทยในต่างประเทศจำ� นวนทง้ั ส้นิ ๕๙๖ วดั จำ� แนกเป็น “กลมุ่ ทวปี เอเชยี จำ� นวน ๒๑๓ แห่ง เครอื รฐั ออสเตรเลยี ๒๘ แห่ง ยุโรป ๑๗๕ แห่ง สหรฐั อเมรกิ า ๑๗๙ แห่ง และอเมรกิ าใต้ ๑ แห่ง”11 รูปแบบปฏบิ ตั ิ วปิ สั สนาสาย “วดั ป่า” ซง่ึ ถกู พฒั นาข้นึ โดยหลวงปู่มนั่ ภรู ทิ ตโฺ ต มคี วามสอดคลอ้ งเหมาะสมกบั การแกป้ ญั หาโลก หลงั ยุคใหม่ คณะสงฆว์ ดั ป่าสายหลวงปู่ชา เป็นกลุ่มพระสงฆท์ ่มี บี ทบาทโดดเด่นในการเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาใน ต่างประเทศ ลูกศิษยช์ าวต่างชาติท่านหน่ึงกลา่ วถงึ วธิ ีเผยแผ่ธรรมของหลวงพ่อชาว่า “การสอนของหลวงปู่ชา มกี ศุ โลบายหลายอย่างสามารถทำ� ใหพ้ ทุ ธศาสนกิ เขา้ ใจไดเ้ขา้ ถงึ ได้วธิ สี อนของหลวงปู่ชาและหลวงปู่สุเมโธชดั เจน และจบั ใจอยา่ งมาก เมอ่ื ไดเ้ขา้ มาเรยี นรูแ้ ลว้ รูส้ กึ มคี วามสขุ เป็นการเผยแผพ่ ทุ ธศาสนาในอติ าลที เ่ี หมาะสมทส่ี ดุ ”12 หลวงพ่อชาใหท้ ศั นะว่า “องั กฤษเหมาะท่ีจะเป็นศูนยก์ ลางการเผยแผ่พุทธศาสนาใหก้ วา้ งไกลไปใน ตะวนั ตกได้ เพราะมปี จั จยั หลายประการทเ่ี หมาะสม...การทำ� สมาธิ (Meditation)…การดำ� เนินชวี ติ ใหก้ ลมกลนื กบั ธรรมชาติ ใหม้ คี วามเมตตากรุณาต่อสรรพสตั ว.์ ..พทุ ธศาสนาเขา้ ไดด้ กี บั อดุ มการณข์ องคนทม่ี คี วามเป็นห่วง ต่อสถานการณข์ องโลกปจั จบุ นั ”13 พระภาวนาวเิ ทศ (เขมธมโฺ มภกิ ขฺ )ุ ลูกศิษยห์ ลวงปู่ชาทา่ นหน่งึ ไดป้ ระยุกตห์ ลกั พทุ ธธรรมและวธิ กี ารเผยแผ่ ประสบความสำ� เรจ็ โดยจดั ตงั้ องคก์ ร “องคลุ มิ าล”14 จนไดร้ บั พระราชทานเคร่อื งราชอสิ รยิ าภรณ์ จากสมเดจ็ พระ ราชนิ ีนาถอลซิ าเบธ็ ท่ี ๒ แห่งจกั รวรรดอิ งั กฤษ ในปี พ.ศ. ๒๕๔๖ นบั เป็นพระภกิ ษุในพระพทุ ธศาสนารูปแรก ท่ี ไดร้ บั พระราชทานเคร่อื งราชอสิ รยิ าภรณส์ ูงสุดน้ี 9 พระมหาศิวกร ปญฺญาวชโิ ร, “บทบาทและหนา้ ทข่ี องพระธรรมทูตจากอดตี สู่ปจั จบุ นั ”, วารสารบณั ฑติ แสงโคมคำ� ปีท่ี ๖ ฉบบั ท่ี ๑ (มกราคม - เมษายน ๒๕๖๔) : ๑๑๖-๑๓๑. 10 พระมหาสุเทพ สุวฑฒฺ โน, “การพฒั นาพระธรรมทูตไทยเพอ่ื การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในต่างประเทศ”, วารสาร มหาจุฬาวชิ าการ ปีท่ี ๗ ฉบบั ท่ี ๓, (กนั ยายน - ธนั วาคม ๒๕๖๔):๒๕๐-๒๖๔ 11 สำ� นกั งานพระพทุ ธศาสนาแห่งชาต,ิ ขอ้ มลู สารสนเทศ < https://www.onab.go.th/th/content/category/detail/ id/๖๕๕/iid/๖๐๙๐>ขอ้ มลู ณ วนั ท่ี ๒๗ ธนั วาคม ๒๕๖๒ 12 Thai PBS, ทนั โลก : พทุ ธศาสนาหยงั่ รากในอติ าลี, [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www.youtube.com/ watch?v=oQewbWPwSjw [๒๐ สงิ หาคม ๕๙] 13 พระโพธญิ าณเถระ(ชา สุภทโท). อปุ ลมณี. พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๕, (กรุงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๔๔), หนา้ ๕๑๕. 14 ครูมนตรี โคตรคนั ทา, ดอกบวั บานทางทศิ ตะวนั ตก, ประตูสู่อสี าน, [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://www.isan- gate.com/new/๒๑-dhamma/๖๕๔-farang-monk-๑.html>. [๒๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔] 07. - 7 (240-264).indd 245 5/10/2022 12:58:48 PM

246 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ปี พ.ศ.๒๕๖๑ “พระครูอบุ ลภาวนาวเิ ทศ” (เฮนน่ิง เกวล)ี พระชาวเยอรมนั ถอื เป็นพระชาวต่างชาตริ ูปแรก ไดร้ บั แต่งตง้ั เป็น “พระอปุ ชั ฌาย”์ ในประเทศไทย”15 ในปีถดั มา พระสงฆฝ์ รงั่ ศิษยห์ ลวงปู่ชาไดเ้ลอ่ื นสมณศกั ด์จิ ำ� นวน ๔ รูป คอื “พระพระราชสุเมธาจารย์ (สุเมโธภกิ ขุ) เป็น พระเทพญาณวเิ ทศ ว.ิ พระโพธิญาณวเิ ทศ (ปสนั โนภกิ ขุ) เป็น พระราชโพธิวเิ ทศ ว.ิ พระวเิ ทศพทุ ธคิ ุณ (อมโรภกิ ข)ุ เป็น พระราชพทุ ธวิ รคณุ ว.ิ และ พระชยสาโรภกิ ขุ เป็น พระราชพชั รมานติ ว.ิ ”16 เหตกุ ารณน์ ้สี ะทอ้ นความศรทั ธาต่อพระสงฆช์ าวต่างชาตขิ องชาวไทยในระดบั สูง และสะทอ้ นบทบาทของพระสงฆ์ ฝรงั่ สายวดั หนองป่าพงต่อสงั คมไทยและสงั คมโลก ท่านเหล่าน้ีถอื เป็นขุมกำ� ลงั สำ� คญั ในการสรา้ งเครือข่าย เช่อื มโยงพระพทุ ธศาสนาจากในซกี โลกตะวนั ออกสู่โลกตะวนั ตกไดอ้ ย่างมนั่ คง ๗.๒.๔ อทิ ธพิ ลและแนวโนม้ พระพทุ ธศาสนาในยโุ รป ศาสนาพทุ ธในยุโรป ส่งผลชดั เจนในดา้ นศึกษา โดยกลุ่มนกั ปราชญป์ ญั ญาชนจากสถาบนั การศึกษา ใหค้ วามสนใจในการศึกษาคน้ ควา้ ผลติ ผลงานทางวชิ าการ ทำ� ใหพ้ ทุ ธศาสนาเป็นท่รี ูจ้ กั ขยายวงกวา้ งออกไป “ในพทุ ธศตวรรษท่ี ๒๔ พทุ ธศาสนาไมเ่ พยี งแต่เป็นทส่ี นใจของนกั ปราชญแ์ ละนกั ประวตั ศิ าสตรเ์ ทา่ นน้ั แต่ยงั เป็น ทส่ี นใจของประชาชนผูส้ นใจผูแ้ สวงหาศาสนา และแนวทางดำ� เนนิ ชวี ติ ทด่ี .ี ..ในปจั จบุ นั น้อี าจกลา่ วไดว้ า่ พทุ ธศาสนา ไดต้ งั้ ลงมนั่ คงในทกุ ภูมภิ าคของโลกตะวนั ตก แมผ้ ูน้ บั ถอื จะมจี ำ� นวนนอ้ ย แต่อทิ ธิพลของพทุ ธศาสนาก็แผ่ไป กวา้ งขวางมาก ตง้ั แต่ส้นิ สงครามโลกครงั้ ท่ี ๒ เป็นตน้ มา17 มขี อ้ มลู ระบวุ า่ มสี มาคมองคก์ รต่าง ๆ ทเ่ี ก่ยี วขอ้ ง กบั พทุ ธศาสนาอยู่ในประเทศองั กฤษประมาณ ๓๐ แหง่ เพอ่ื เผยแผพ่ ทุ ธศาสนา นอกจากน้ไี ดส้ รา้ งวดั พทุ ธประทปี ซง่ึ เป็นวดั แรกของไทยในยุโรป18 มชี าวพทุ ธไทยและชาตอิ น่ื ๆ มาประกอบกจิ กรรมภายในวดั อยู่เสมอ ในระยะ ต่อมามกี ารสรา้ งวดั ต่าง ๆ เพม่ิ มากข้นึ ในปจั จบุ นั ชาวเยอรมนั ไดน้ บั ถอื พทุ ธศาสนาในดา้ นปรชั ญาพทุ ธ ปฏบิ ตั ิ วปิ สั สนากมั มฎั ฐาน มากกว่าสนใจในดา้ นรูปแบบและพธิ ีกรรม แมจ้ ะไม่ปรากฏวดั วาอารามมากมายก็ตาม ประเทศอ่นื ๆ ในยุโรปก็มกี ารเปิดรบั พทุ ธศาสนามากข้นึ ปจั จุบนั พทุ ธศาสนากระจายอยู่ทวั่ ทวปี ยุโรปเกือบ ทกุ ประเทศ อติ าลศี ูนยก์ ลางครสิ ตจกั ร โดยพระสงฆส์ ายหลวงปู่ชาใชเ้วลากวา่ ๓๐ ปี จงึ ไดร้ บั การรบั รองคมุ้ ครอง จากรฐั ​19 โดยนบั จำ� นวนประเทศท่ไี ดร้ บั เชิญมาประชุมชาวพทุ ธนานาชาติเมอ่ื เดอื นพฤษภาคม พ.ศ.๒๕๔๙ 15 ไทยรฐั ฉบบั พมิ พ,์ อปุ ชฌายร์ ูปแรก ‘พระ’ ชาวต่างชาต,ิ [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://www.thairath.co.th/ news/local/bangkok/๑๑๘๙๓๒๕>. [๒๙ มกราคม ๒๕๖๑] 16 goodlifeupdate.com, เปิดประวตั ิ ๔ พระอาจารยฝ์ รงั่ ลกู ศิษยห์ ลวงพอ่ ชา สภุ ทั โท เลอ่ื นสมณศกั ด์ิ, [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://goodlifeupdate.com/healthy-mind/๑๖๗๒๔๓.html>. [๑๙ เมษายน ๒๕๖๓].. 17 คน้ คว้า เพม่ิ เติมใน ไวทย, พแี อล, พทุ ธศาสนประวตั ิระหว่าง ๒๕๐๐ ปี ท่ีล่วงแลว้ , รวมบทความวชิ าการทาง พทุ ธศาสนาพมิ พข์ ้นึ ในคราวฉลอง ๒๕ พทุ ธศตวรรษ ณ ประเทศอนิ เดยี , ๒๔๙๙). หนา้ ๔๕๓ - ๔๕๔. 18 วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร,ี วดั พทุ ธปทปี , [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://th.wikipedia.org/wiki>. [๓๐ กนั ยายน ๒๕๖๔]. 19 Thai PBS, ทนั โลก : พทุ ธศาสนาหยงั่ รากในอติ าล,ี [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://www.youtube.com/ watch?v=oQewbWPwSjw> [๒๐ สงิ หาคม ๒๕๕๙]. 07. - 7 (240-264).indd 246 5/10/2022 12:58:48 PM

บทท่ี ๗ พระพทุ ธศาสนาในยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี 247 ทผ่ี ่านมามถี งึ ๑๘ ประเทศ ไดแ้ ก่ เดนมารก์ ฟินแลนด์ ไอซแ์ ลนด์ รสั เซยี สวเี ดน องั กฤษ เยอรมนั ฝรงั่ เศส เนเธอรแ์ ลนด์ เบลเย่ยี ม ออสเตรีย สวสิ เซอรแ์ ลนด์ โครเอเชีย โรมาเนียอติ าลี สเปน ทาจกิ ิสถาน ยูเครน อทิ ธิพลในมติ ทิ างสงั คมเช่นการปฏบิ ตั วิ ปิ สั สนา สวดสาธยายมนตพ์ บว่าพระสมณฑูตบางท่านไดฝ้ ึกฝนใหเ้กิด “กลุ่มฝรงั่ สวดมนต์ Mahasamaya Sutta มหาสมยั สูตรเพอ่ื ความร่มเยน็ ของแผ่นดนิ และสนั ติภาพโลก”20 ทร่ี เิ ร่มิ โดย “พระราชวเิ ทศปญั ญาคณุ (เหลา ปญฺญาสริ )ิ ซง่ึ เป็นพระธรรมทูตไทยรูปแรกทส่ี ำ� เรจ็ การศึกษาระดบั ปรญิ ญาเอกในประเทศองั กฤษ”21 ความเคลอ่ื นไหวในดา้ นน้ลี า่ สุด “ประธานคณะกรรมการองคก์ ารพระธรรมทูต โลก ทำ� หนงั สอื แจง้ พระธรรมทูต ๔ ทวปี จดั สาธยายพระไตรปิฎกออนไลน”์ 22 กจิ กรรมน้ีคณะพระธรรมทูตมมี ติ ใหด้ ำ� เนินตงั้ แต่ปี ๒๕๖๓ แต่มปี ญั หาวกิ ฤตกิ ารแพร่ระบาดไวรสั โควดิ -๑๙ จงึ ตอ้ งเลอ่ื นกออกไป ส่วนอทิ ธพิ ล ดา้ นการปกครอง เศรษฐกจิ สงั คม ตลอดถงึ ศิลปวฒั นธรรมอน่ื ๆ ยงั ไมป่ รากฎใหเ้หน็ เป็นรูปธรรมชดั เจน จะมี กเ็ ป็นเพยี งกบั กลมุ่ ชาวพทุ ธทอ่ี พยพเคลอ่ื นยา้ ยไปจากประเทศของเองเท่านน้ั จากหลกั ฐานทางประวตั ิศาสตรพ์ ทุ ธศาสนาทง้ั ฝ่ายเถรวาทและฝ่ายมหายานท่แี ผ่ขยายไปในทวปี ยุโรป ไดร้ บั การตอบรบั และมพี ฒั นาการท่ดี ี มเี หตุผลหลายอย่างทำ� ใหเ้ ช่ือไดว้ ่าศาสนาพทุ ธจกั เจริญมนั่ คงในยุโรป ประการแรกหลกั การทางพทุ ธศาสนาทใ่ี หอ้ สิ รเสรี เนน้ การใชเ้หตผุ ล ไมผ่ ูกขาดทางความคดิ สอดคลอ้ งกบั กบั วฒั นธรรมแสวงปญั ญาของชาวยุโรป ประการทส่ี องมชี าวพทุ ธยุโรปศรทั ธาในพระพทุ ธศาสนาอทุ ศิ ชวี ติ บวชเป็น พระภกิ ษุจำ� นวนมากข้นึ เช่น กลมุ่ พระฝรงั่ ลูกศิษยห์ ลวงปู่ชาทม่ี คี วามมนั่ คงในพระศาสนาและเผยแผ่พระศาสนา ไดอ้ ย่างมปี ระสทิ ธิภาพ ประการท่สี ามองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนาท่สี บื ทอดกนั มานานมคี วามมนั่ คงเขม้ แขง็ และจำ� นวนมาก ประการทส่ี อ่ี งคก์ ารสหประชาชาตใิ หก้ ารสนบั สนุน โดยรบั รองวนั วสิ าบูชาเป็นวนั สำ� คญั สากลของ สหประชาชาต2ิ 3 ซง่ึ ถอื ว่าเป็นความหวงั ของชาวโลก ทจี ะรงั สรรคก์ ารอยู่ร่วมกนั ไดอ้ ย่างสนั ตสิ ุข และประการ สุดทา้ ยตงั้ แต่ปี พ.ศ. ๒๕๔๓ เป็นตน้ มา มกี ารร่วมมอื กนั ของชาวพทุ ธมากข้นึ ดงั เช่น “สมชั ชาพทุ ธศาสนา แหง่ โลก”24 ประกอบดว้ ยสมาชกิ ภาพ ๑๖ ประเทศ เป็นหลกั ประกนั ความมนั่ คงและความกา้ วหนา้ ของพทุ ธศาสนา ระดบั หน่ึง เพราะการประชมุ กลมุ่ ชาวพทุ ธทวั่ โลกเน่ืองในวนั วสิ าขบูชาโลก ทำ� ใหอ้ งคก์ รพทุ ธเขม้ แขง็ ข้นึ มกี าร ประสานความร่วมมอื กนั เป็นหน่ึงเดยี วของพทุ ธบรษิ ทั ๔ ทกุ ลทั ธนิ กิ าย จากเหตผุ ลและเงอ่ื นไขปจั จยั ดงั ทก่ี ลา่ ว 20 พระมหาเหลา ปญั ญาสริ ,ิ มหาสมยั สูตร เพอ่ื ความรม่ เยน็ ของแผ่นดิน และสนั ตภิ าพโลก, กรุงเทพธุรกจิ [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : < https://www.google.com/search? >. [๒๓ กมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๖๐]. 21 วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร,ี พระราชวเิ ทศปญั ญาคณุ (เหลา ปญญฺ าสริ )ิ , [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : < https://th.wiki- pedia.org/wiki/>. [๒๖ กนั ยายน ๒๕๖๔]. 22 เดลนิ ิวส,์ พระธรรมทูตทวั่ โลกจดั สาธยายพระไตรปิฎกออนไลน,์ [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : < https://www.daily- news.co.th/education/๘๑๓๔๓๖/>. [๑๘ ธนั วาคม ๒๕๖๓]. 23 คณะกรรมการจดั พมิ พห์ นงั สอื , กฎบตั รสมชั ชาพทุ ธศาสนาแหง่ โลก, การประชมุ สุดยอดผูช้ าวพทุ ธเพอ่ื การเผยแผ่ พทุ ธศาสนาแห่งโลก ครงั้ ท่ี ๒ ณ พทุ ธมณฑล จงั หวดั นครปฐม ประเทศไทย ๙-๑๑ พฤศจกิ ายน ๒๕๔๓, หนา้ ๗๖๒ - ๗๗๒. 24 คณะกรรมการจดั พมิ พห์ นงั สอื , กฎบตั รสมชั ชาพทุ ธศาสนาแหง่ โลก, หนา้ ๗๖๒ - ๗๗๒. 07. - 7 (240-264).indd 247 5/10/2022 12:58:48 PM

248 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา มาจงึ อาจสรุปไดว้ า่ พระพทุ ธศาสนามแี นวโนม้ ทเ่ี จรญิ มนั่ คง เตบิ โตในแผน่ ดนิ ยุโรปต่อไปในอนาคตตามแบบของ ตวั เอง ๗.๓ ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาในอเมรกิ า ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาในอเมรกิ า แบง่ ประเดน็ ศึกษาไก้ ๔ ประเดน็ คอื สภาพสงั คมทวั่ ไปของอเมรกิ า การเผยแผ่พทุ ธศาสนาในอเมริกา บทบาทของคณะสงฆใ์ นอเมริกา และอทิ ธิพลและแนวโนม้ ของพทุ ธศาสนา ในอเมรกิ า ดงั น้ี ๗.๓.๑ สภาพสงั คมทวั่ ไปของอเมรกิ า โลกยุคโบราณ “มนุษยเ์ ร่มิ เดนิ ทางมายงั ทวปี อเมรกิ าเหนอื เป็นครง้ั แรกเมอ่ื ประมาณ ๑๕๐๐๐ ปีมาแลว้ ”25 ชาวอเมรกิ าเหนือรุ่นแรก ๆ ลา่ สตั วข์ นาดใหญ่ ผูค้ นกระจดั กระจายไปอยู่ตามทต่ี ่าง ๆ และเรยี นรูช้ วี ติ ใหม่ ๆ ประกอบดว้ ยหลายชนเผ่า ในยุคกลาง “ชาวพ้นื เมอื งในทวปี อเมริกาเหนือมวี ถิ ชี ีวติ ท่แี ตกต่างกนั ออกไปใน แต่ละกลมุ่ ”26 ผูค้ นในบรเิ วณแมน่ ำ�้ มสิ ซสี บิ ป้ีเร่มิ สรา้ งเมอื งต่าง ๆ ต่อมาไดท้ ้งิ บา้ นเมอื งของตน โลกยุค ๕๐๐ ปี ก่อนศตวรรษท่ี ๒๑ “หลงั จากครสิ ตเฟอร์ โคลมั บสั เดนิ ทางไปถงึ อเมรกิ า พ.ศ. ๒๐๓๕ ไดไ้ มน่ าน ผูอ้ พยพ กลมุ่ แรกจากยโุ รปกเ็ รม่ิ เดนิ ทางไปถงึ โลกใหม”่ 27 เวลาต่อมาทงั้ สเปน โปรตเุ กส ฝรงั่ เศสต่างมอี าณานคิ มในอเมรกิ า และชาวยุโรปไดเ้ ดนิ ทางแสวงหาผลประโยชนใ์ นอเมริกา ในปี พ.ศ. ๒๒๗๖ องั กฤษมอี าณานิคมในอเมริกา ๑๓ แหง่ เกดิ การคา้ ทาสถงึ ขดี สุด จนกระทงั่ พ.ศ. ๒๔๓๑ การครอบครองทาสในทวปี อเมรกิ าจงึ ยุตลิ ง การปฏวิ ตั ิ อตุ สาหกรรมในองั กฤษ (พศ.ว.๒๓) ยุโรปกลายเป็นเจา้ อาณานิคมเพราะมอี าวธุ ทท่ี นั สมยั และส่งผลใหภ้ มู ภิ าค ต่าง ๆ มคี วามเจรญิ ก่อเกดิ สงครามโลกครงั้ ท่ี ๑ – ๒ สหรฐั อเมรกิ าในช่วง พ.ศ. ๒๔๓๓ ขยายดนิ แดนกวา้ งขวาง แมจ้ ะมสี งครามภายในอยูบ่ า้ ง แต่กส็ ามารถพฒั นาประเทศใหม้ คี วามเจรญิ ร่งุ เรอื ง “จากการปลูกพชื ผลและสามารถ สรา้ งเคร่อื งจกั รไดม้ ากกวา่ ประเทศอน่ื ใดทง้ั หมด”28 หลงั สงครามโลกครงั้ ท่ี ๒ ประเทศชนั้ นำ� ในยุโรปอ่อนแอลง สหรฐั อเมรกิ ากลายเป็นประเทศมหาอำ� นาจแทน ปจั จบุ นั แบง่ เขตปกครองเป็นสหพนั ธส์ าธารณรฐั ประกอบดว้ ย รฐั ๕๐ รฐั มปี ระชากรหลากหลายชาตพิ นั ธุ์ ประมาณ ๓๒๖ ลา้ นคนใหญ่เป็นอนั ดบั ๓ ของโลก “ส่วนใหญ่นบั ถอื ศาสนาคริสต์ (๗๐%) นอกนน้ั นบั ถอื ศาสนายูดาห์ (๑.๙%), ศาสนาอสิ ลาม (๐.๙%), ศาสนาฮนิ ดู (๐.๗%), ศาสนาพทุ ธ (๐.๗%), ไมม่ ศี าสนา (๒๒.๘%)”29 เป็นทส่ี งั เกตวา่ จากการสำ� รวจพบวา่ ของกลมุ่ ทไ่ี มม่ ศี าสนามจี ำ� นวน 25 Fiona Chandler, ANCIENT WORLD, หนา้ ๗๒-๗๓. 26 Jane Bingham, MIDIELVAL WORLD, แปลโดย ละอองทพิ ย์ อมรนิ ทรร์ ตั น,์ (กรุงเทพมหานคร: สำ� นกั พมิ พ์ ปาเจรา, ๒๕๔๘), หนา้ ๗๘-๗๙. 27 Jane Bingham Fiona, Chandler, Sam Taplin, THE LAST ๕๐๐ YEARS, หนา้ ๓๐-๓๕. 28 Jane Bingham Fiona, Chandler, Sam Taplin, THE LAST ๕๐๐ YEARS, หนา้ ๖๑. 29 วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร,ี สหรฐั , [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://th.wikipedia.org/wiki/> [๑๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔]. 07. - 7 (240-264).indd 248 5/10/2022 12:58:48 PM

บทท่ี ๗ พระพทุ ธศาสนาในยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี 249 มากถงึ รอ้ ยละ ๒๒.๘ และมแี นวโนม้ เพม่ิ ข้นึ สถติ ิเหล่าน้ีสะทอ้ นอทิ ธิพลของศาสนามคี วามสำ� คญั ต่อสงั คม อเมรกิ นั นอ้ ยลงไปเร่ือย ๆ นนั้ ก็หมายความว่าผูค้ นถอดใจออกจากศาสนามากข้นึ ระเบยี บแบบแผนในการ ดำ� เนินชีวติ จงึ ตอ้ งพง่ึ พากฏหมายเป็นแกนหลกั สำ� คญั ในยุคปจั จุบนั โดยภาพรวมชาวอเมริกนั มคี วามเป็นอยู่ หรูหรามคี วามพรงั่ พรอ้ มดา้ นวตั ถสุ ูง แต่ในอกี ดา้ นกลบั พบว่า “สหรฐั อเมริกามอี ตั ราโรคซมึ เศรา้ สูงอนั ดบั ๒ ของโลก”30 และยงั พบวา่ “ชาวอเมรกิ นั รุ่นใหมเ่ ป็นโรควติ กกงั วลมากข้นึ ”31 ขอ้ มลู เหลา่ น้ีจะเก่ยี วขอ้ งกบั สถติ ิ การนบั ถอื ศาสนาหรอื ไมอ่ ย่างไรยงั ไมพ่ บหลกั ฐานดา้ นน้ี แต่น้คี อื สภาพสงั คมอเมรกิ นั ในอกี มติ หิ น่งึ ทก่ี ำ� ลงั เป็นอยู่ ๗.๓.๒ การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในอเมรกิ า พฒั นาการของพทุ ธศาสนาในทวปี ยุโรปและสหรฐั อเมริกา ปรากฎหลกั ฐานชดั เจนเมอ่ื “มารโ์ ค โปโล เดนิ ทางกลบั ประเทศอติ าลไี ดเ้ ขยี นหนงั สอื Description of the World เลา่ เร่อื งพทุ ธศาสนาในประเทศจนี พ.ศ. ๒๓๘๗ ต่อมา อาเธอร์ โชเปนเฮาเออร์ แต่งหนงั สอื ปรชั ญา The World as Will and Representation สดุดพี ทุ ธศาสนาอย่างสูงส่ง พ.ศ. ๒๔๑๖ ดร.เจมส์ มารต์ นิ เบลิ ส์ ปราชญอ์ เมรกิ านำ� หนงั สอื Controversy at Panadura or Panadura Vadaya ไปพมิ พเ์ ผยแพร่ในประเทศสหรฐั อเมรกิ า ประชาชนในทวปี ยุโรปและ อเมรกิ าสนใจอ่านกนั มาก พ.ศ. ๒๔๒๒ เซอรเ์ อดวนิ อารโ์ นลด์ เขยี นหนงั สอื “ประทปี แห่งทวปี เอเชยี ” พรรณนา พระพทุ ธประวตั แิ ละหลกั พทุ ธศาสนธรรม”32 ทำ� ใหเ้กิดความต่นื ตวั ต่อพระพทุ ธศาสนาอย่างมาก เมอ่ื ปี พ.ศ. ๒๔๒๔ เอช. เอส. ออลคอตต์ ไดแ้ ต่งหนงั สอื “Buddhist Catechism แต่ไมเ่ ป็นทส่ี นใจมากนกั จนกระทงั่ พ.ศ. ๒๔๓๖ อนาคารกิ ธรรมปาละ ชาวลงั กาไดเ้ดนิ ทางเขา้ ไปเผยแผพ่ ระพทุ ธศาสนาเป็นครง้ั แรกในสหรฐั อเมรกิ า จงึ เร่ิมมผี ูน้ บั ถอื พระพทุ ธศาสนาเพม่ิ ข้นึ ต่อมา พ.ศ. ๒๔๔๘ เกิดวดั ทางพระพทุ ธศาสนานิกายสุขาวดขี ้นึ ท่ี นครซานฟรานซสิ โก ในปี พ.ศ. ๒๔๕๗ ไดม้ กี ารจดั ตงั้ สมาคมพระพทุ ธศาสนาแห่งสหรฐั อเมรกิ าข้นึ ซง่ึ สมาคมน้ี ในปจั จบุ นั กย็ งั ดำ� รงอยูแ่ ละขยายสาขาไปยงั รฐั ต่าง ๆ เพม่ิ ข้นึ เรอ่ื ย ๆ โดยมสี ำ� นกั งานใหญ่อยูท่ ่ี เมอื งซานฟรานซสิ โก รฐั แคลฟิ อรเ์ นีย”33 จากขอ้ มลู ดงั กลา่ วทำ� ใหท้ ราบพฒั นาการของพทุ ธศาสนาช่วงระยะเวลา ๒๐๐ ปีทผ่ี ่านมา โดยเร่มิ จากกลมุ่ นกั วชิ าการแลว้ ค่อยขยายออกไปสู่กลมุ่ ชนอน่ื ๆ ดงั ท่ี เอดวารด์ คอนซ์ (Edward Conze) สรุปการเคลอ่ื นตวั ของพทุ ธศาสนาเขา้ ไปในอเมริกาว่า “...ระดบั วชิ าการ ในช่วง ๑๕๐ ปี ท่ผี ่านมา มเี อกสารเก่ียวกบั ประวตั ิ 30 brandinside, เจาะลกึ ขอ้ มูลสหรฐั อเมรกิ า ประเทศท่มี ีอตั ราโรคซึมเศรา้ สูงอนั ดบั ๒ ของโลก แลว้ ประเทศไทย เป็นอย่างไร, [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://brandinside.asia/mental-health-business-in-usa/> [๕ ตลุ าคม ๖๔]. 31 วทิ ยาศาสตร/์ สุขภาพ, ชาวอเมรกิ นั รุน่ ใหม่เป็ นโรควติ กกงั วลมากข้ึน, [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://www. voathai.com/a/aaa-blog-gen-z-anxiety/๔๘๔๖๕๒๖.html> [๑ เมษายน ๖๒]. 32 พนั เอก(พเิ ศษ) นวม สงวนทรพั ย,์ เมธตี ะวนั ตกชาวพทุ ธ เลม่ ๑, (กรุงเทพมหานคร: มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๔), หนา้ คำ� นำ� . 33 วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร,ี ศาสนาพทุ ธในสหรฐั , [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://th.wikipedia.org/wiki/> [๘ ธนั วาคม ๒๕๖๔]. 07. - 7 (240-264).indd 249 5/10/2022 12:58:49 PM

250 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา พทุ ธศาสนาเป็นจำ� นวนมาก ทงั้ รูปแบบของวรรณคดแี ละศิลปะ...ต่อมาอเมรกิ ากส็ รา้ งวทิ ยาลยั ภาษาตะวนั ออกข้นึ ในกองทพั และขยายตวั ออกไปในมหาวทิ ยาลยั ต่าง ๆ ทวั่ อเมรกิ า พทุ ธศาสนาไดพ้ สิ ูจนต์ วั เองถงึ ความเป็นตวั แทน ของวฒั นธรรมอนิ เดยี มากท่สี ุด ไม่มแี นวคิดแบบเอเชียแนวใดท่ไี ดร้ บั ความสนใจในยุโรปมากเช่นกบั แนวคิด ทางพทุ ธ ไมม่ ศี าสนาอน่ื ใดทจ่ี ะดงึ ดูดความสนใจของกลมุ่ นกั วชิ าการ นกั ปรชั ญาระดบั หวั กะททิ งั้ หลาย ไมเ่ พยี ง แต่ยอมคลกุ คลกี บั ภาษาทย่ี ากทพ่ี ทุ ธศาสนาแฝงอยูเ่ ทา่ นน้ั แต่นกั คดิ เหลา่ นน้ั ไดย้ อมลดทฎิ ฐเิ พอ่ื เรยี นความหมาย ของความอ่อนโยน ความลกึ ซ้งึ ของพทุ ธศาสนาอกี ดว้ ย34 ซง่ึ ตรงกบั ทรรศนะทว่ี า่ “สำ� หรบั อเมรกิ าแลว้ ดูเหมอื น ว่าพทุ ธศาสนาเร่ิมสมั ผสั แผ่นดินน้ีอย่างจริงจงั เม่อื ประมาณ ๑๕๐ กว่าปีมาน้ีเอง โดยเฉพาะอย่างย่ิงในตน้ พทุ ธศตวรรษท่ี ๒๔ พทุ ธศาสนาเร่มิ กลายเป็นทร่ี ูจ้ กั ของชาวอเมรกิ นั อย่างกวา้ งขวาง”35 ส. ชโิ นรส สรุปการเขา้ มาสู่อเมรกิ าของพทุ ธศาสนาเป็น ๓ ยุค คอื “ยุคแรก เป็นแนวคดิ และปฏบิ ตั แิ บบเซน็ ของพทุ ธศาสนามหายาน โดยเฉพาะจากประเทศญป่ี ่นุ และประเทศทน่ี บั ถอื เซน็ ในเอเชยี ยุคทส่ี อง เป็นพทุ ธศาสนาจากทเิ บตหรอื วชั รยาน ส่วนยุคลา่ สุด เป็นแนวคดิ และปฏบิ ตั แิ บบวปิ สั สนาจากฝ่ายเถรวาท”36 สรุปการเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาเขา้ ในอเมริกากำ� หนดเป็น ๔ คลน่ื ดงั น้ี (๑) พทุ ธศาสนาคลน่ื แรก “พทุ ธศาสนาในระยะน้ีเร่มิ เป็นทร่ี ูจ้ กั ของชาวอเมรกิ นั จากผลงานการศึกษาคน้ ควา้ งานเขยี น และการแสดงผ่าน ศิลปะของกลมุ่ คน หน่วยงาน และสมาคมตะวนั ตก รวมทงั้ จากผลการอพยพเขา้ สู่อเมรกิ าของกลมุ่ ชาวพทุ ธจาก ประเทศเอเชยี ...ตอ้ งสรรเสริญความใฝ่รูแ้ ละความมมุ านะของกลุม่ ชาวตะวนั ตกและชาวพทุ ธจากเอเชยี เหลา่ น้ี ท่ีพยายามเสนอแนวคิดและหลกั การของพุทธศาสนาจนกระทงั่ ชาวอเมริกนั ตระหนกั ถึงความสำ� คญั ของ พทุ ธศาสนามากข้นึ กวา่ เดมิ ”37 (๒) คลน่ื ทส่ี องจากการยา้ ยถน่ิ ของชาวเอเชยี เขา้ สู่อเมรกิ า เร่มิ จากชาวพทุ ธจนี เขา้ มาประมาณปี พ.ศ. ๒๓๙๒ แลว้ มกี ารสรา้ งวดั เพอ่ื เป็นศูนยก์ ลางกจิ กรรมของชมุ ชน ต่อจากนนั้ วดั พทุ ธศาสนา แบบจนี กเ็ พม่ิ ข้นึ เร่อื ย ๆ ช่วงเวลาต่อมาชาวพทุ ธญป่ี ่นุ ไดอ้ พยพเขา้ อเมรกิ าและนิมนตพ์ ระสงฆม์ าดว้ ยประมาณ ปี พ.ศ. ๒๔๑๕ (๓) คลน่ื ทส่ี าม เป็นพทุ ธศาสนาแบบเถรวาท เร่มิ ตน้ จากชาวพทุ ธศรลี งั กา ในปี พ.ศ. ๒๕๐๙ ก่อตงั้ สมาคมมหาวหิ ารท่รี ฐั วอชิงตนั ต่อมาชาวพทุ ธไทยก็เกิดข้นึ และเพม่ิ ข้นึ เร่ือย ๆ ดงั ขอ้ สรุปว่า “เถรวาท เร่มิ เป็นทร่ี ูจ้ กั ของชาวอเมรกิ นั จากการประชมุ ศาสนาโลกปี ๒๔๓๖ จากนน้ั มาชาวพทุ ธจากประเทศเถรวาทต่าง ๆ เร่ิมขยายเขา้ มาทำ� มาหากินในอเมริกามากข้นึ เป็นผลใหว้ ดั ของเถรวาทเพ่มิ ข้นึ เกือบทวั่ ทุกรฐั ของอเมริกา”38 (๔) คลน่ื ทส่ี ่ี พทุ ธศาสนาแบบทเิ บต หลงั จากจนี ยดึ ครองทเิ บต ในปี พ.ศ. ๒๔๙๓ ทำ� ใหช้ าวพทุ ธทเิ บตเผชญิ กบั 34 Edward Conze, A Short History of Buddhism, แปลโดยสมหวงั แกว้ สุฟอง. (เชยี งใหม:่ ภาควชิ าปรชั ญา และศาสนา, คณะมนุษยศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม.่ ม.ป.ป.), หนา้ ๑๕๒ - ๑๕๔. 35 ส. ชโิ นรส, ดวงตะวนั ข้ึนทางตะวนั ตก, (กรุงเทพมหานคร : สำ� นกั พมิ พส์ ุขภาพใจ บรษิ ทั ตถาคตา พลบั ลเิ คชนั่ จำ� กดั , ๒๕๕๐), หนา้ ๕๕. 36 ส. ชโิ นรส, ดวงตะวนั ข้ึนทางตะวนั ตก, หนา้ ๓๖. 37 ส. ชโิ นรส, ดวงตะวนั ข้ึนทางตะวนั ตก, หนา้ ๑๗๔. 38 ส. ชโิ นรส, ดวงตะวนั ข้ึนทางตะวนั ตก, หนา้ ๗๓. 07. - 7 (240-264).indd 250 5/10/2022 12:58:49 PM

บทท่ี ๗ พระพทุ ธศาสนาในยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี 251 ความลำ� บากแสนสาหสั บนความระทมทกุ ขพ์ ทุ ธศาสนาแบบทเิ บตกลบั ไดร้ บั ความสนใจอย่างมาก นอกเหนือ จากองคด์ าไลลามะทม่ี ชี ่อื เสยี งเป็นทร่ี ูจ้ กั ไปทวั่ โลกในฐานะผูน้ ำ� จติ วญิ ญาณและสนั ตภิ าพแลว้ ยงั มเี ซอเกรียม ตรุงปะ รนิ โปเช39 ทป่ี ระสบความสำ� เรจ็ มกี ารขยายองคก์ รและมลี ูกศิษยท์ เ่ี ป็นชาวตะวนั ตกมากมาย พทุ ธศาสนา ทเ่ี คลอ่ื นตวั เขา้ ไปยงั ทวปี อเมริกามหี ลายครง้ั หลายคลน่ื และหลากหลายนิกายดงั ทท่ี ่าน ส. ชโิ นรสใหท้ ศั นะว่า “พทุ ธศาสนาในอเมรกิ าจงึ อยู่ท่ามกลางบรรยากาศแห่งความหลากหลาย ดงั นนั้ ดวงอาทติ ยข์ ้นึ ทางตะวนั ตกหรอื โฉมหนา้ พทุ ธศาสนาในอเมรกิ าจงึ มคี วามหลากหลายอย่างเหน็ ไดช้ ดั ”40 ลกั ษณะดงั กลา่ วทำ� ใหพ้ ทุ ธศาสนาในทวปี อเมรกิ ามคี วามเป็นพหภุ าพ มผี ูร้ ูห้ ลายท่านใชค้ ำ� วา่ “ดอกบวั บานทางทศิ ตะวนั ตก”41 โดยเนน้ วา่ ความสนใจนนั้ ไมเ่ พยี งแต่ในดา้ นการปฏบิ ตั ติ น แต่ยงั รวมถงึ การคน้ ควา้ วจิ ยั เป็นหลกั เป็นฐานดว้ ยเช่นกนั …โรงเรยี นอลั เบริ ต์ ไอนส์ ไตน์ (Albert Einstein) เมอื งซานดเิ อโก รฐั แคลฟิ อรเ์ นยี เองกเ็ ช่นกนั มกี ารจดั ตงั้ ศูนย์ The Meditation Initiative เพอ่ื ใหค้ ำ� ปรกึ ษาในการทำ� สมาธิ ดูลมหายใจ…การเจรญิ สติ คอื การใชช้ วี ติ อย่างรูต้ วั ในสถานการณ์ ทเ่ี ป็นปจั จบุ นั ซง่ึ ขณะน้ีไดก้ ลายเป็นสง่ิ สำ� คญั ในวฒั นธรรมอเมรกิ นั ๗.๓.๓ บทบาทของคณะสงฆใ์ นอเมรกิ า บทบาทของคณะสงฆใ์ นอเมริกาในดา้ นการเผยแผ่มงี านวจิ ยั ท่กี ล่าวถงึ “การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนา ในสหรฐั อเมริกาของคณะสงฆไ์ ทยเร่ิมในปี พ.ศ. ๒๕๐๑ นำ� โดยสมเดจ็ พระพฒุ าจารย์ (อาจ อาสภมหาเถร) เป็นคณะแรก”42 ในขอ้ มลู ชดุ เดยี วกนั น้ีสะทอ้ นใหเ้หน็ บทบาทของคณะสงฆด์ า้ นต่าง ๆ เช่น การจดั กิจกรรม ปฏบิ ตั ธิ รรม การเทศน์ การปาฐกถา การเขยี นบทความ การประกอบพธิ กี รรมทางศาสนา เป็นตน้ นอกจากน้ี ยงั มกี ารสรา้ งเครอื ขา่ ยชาวพทุ ธทงั้ ฝ่ายฆราวาสและพระสงฆ์ “งานทโ่ี ดดเด่นเป็นรูปธรรมมากทส่ี ุดคอื ช่วยเหลอื ศาสนิกชนไทยท่ปี ระสบความเดอื ดรอ้ ยและเผยแผ่ทางส่อื ”43 ปี พ.ศ. ๒๕๕๓ มคี วามเคลอ่ื นไหวของคณะ สงฆไ์ ทยในอเมรกิ า โดยเลขาธกิ ารสมชั ชาสงฆไ์ ทยสหรฐั อเมรกิ าใหข้ อ้ มลู วา่ “พระสงฆไ์ ทยในสหรฐั อเมรกิ า จะจดั งานใหญ่ระดบั โลกทว่ี ดั ไทยวชริ ธรรมปทปี นครนวิ ยอรก์ ๓ งานตดิ ต่อกนั ”44 คอื งานประชมุ สมชั ชาสงฆไ์ ทยใน สหรฐั อเมรกิ า งานทำ� บญุ อายวุ ฒั นมงคล ๗๙ ปี พระเทพกติ ตโิ สภณ ประธานสมชั ชาสงฆไ์ ทย และงานผูกพทั ธสมี า ฝงั ลูกนมิ ติ อโุ บสถวดั วชริ ธรรมปทปี นวิ ยอรก์ ระหวา่ งวนั ท่ี ๒๔-๒๗ ม.ิ ย. ๒๕๕๓ ในการน้ี ดร.บนั คมี นุ เลขาธกิ าร 39 เจน โฮป, สายธรรมพระพทุ ธเจา้ , หนา้ ๑๖๐-๑. 40 ส. ชโิ นรส, ดวงตะวนั ข้ึนทางตะวนั ตก, หนา้ ๓๑. 41 กนั ตพงศ์ จนั ทรป์ ระเสรฐิ , ดอกบวั บานทางทศิ ตะวนั ตก, กรุงเทพธุรกจิ [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://www. bangkokbiznews.com/blogs/columnist/๑๐๙๗๖๐>. (๒๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔). 42 พระมหาสุริยา วรเมธี, “สำ� รวจการเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาของพระธรรมทูตไทยในสหรฐั อเมรกิ า”, วารสาร มจร มนุษยศาสตรป์ รทิ รรศน์ ปีท่ี ๑ ฉบบั ท่ี ๑ (มกราคม-มถิ นุ ายน ๒๕๕๘) : ๖๘. 43 พระมหาสุรยิ า วรเมธ,ี สำ� รวจการเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาของพระธรรมทูตไทยฯ, หนา้ ๖๙. 44 สมาน สุดโต, งานระดบั โลกของสงฆไ์ ทยในอเมรกิ า, POST TODAY [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://www. posttoday.com/dhamma/๓๕๑๑๔>. [๒๐ มถิ นุ ายน ๒๕๕๓]. 07. - 7 (240-264).indd 251 5/10/2022 12:58:49 PM

252 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา องคก์ ารสหประชาชาติ และภรรยา จะมาเป็นประธานร่วมผูกพทั ธสมี าฝงั ลูกนิมติ ดว้ ย ส่งผลใหง้ านสงฆไ์ ทย เป็นงานระดบั โลกไปโดยปรยิ าย ในครง้ั นน้ั มพี ระเถระชนั้ ผูใ้ หญ่เดนิ ทางเขา้ ร่วมกจิ กรรมดงั กลา่ วเป็นจำ� นวนมาก สง่ ผลใหเ้กดิ การตน่ื ตวั และสะทอ้ นบทบาทของคณะสงฆไ์ ทยในอเมรกิ าอย่างมาก ปจั จบุ นั วดั ไทยในสหรฐั อเมรกิ า มจี ำ� นวน “๑๗๙ แหง่ และอเมรกิ าใต้๑ แหง่ ”45 ขอ้ มลู เหลา่ น้ี เป็นตวั อย่างหน่งึ ทส่ี ะทอ้ นความเคลอ่ื นไหวในระดบั พธิ กี รรมของพระพทุ ธศาสนาในอเมรกิ าในปจั จบุ นั ซง่ึ ถอื เป็นภาระกจิ ของคณะสงฆไ์ ทย ๗.๓.๔ อทิ ธพิ ลและแนวโนม้ พระพทุ ธศาสนาในอเมรกิ า จากสถติ กิ ารนบั ถอื พระพทุ ธศาสนาในปจั จบุ นั ในสหรฐั อเมรกิ ามไี มถ่ งึ ๑% จงึ เขา้ ใจไดว้ า่ พระพทุ ธศาสนา ไมม่ อี ทิ ธพิ ลต่อสงั คมอเมรกิ าโดยรวม แต่มคี วามหมายและความสำ� คญั ต่อปรชั ญาการดำ� เนนิ ชวี ติ ของปจั เจกบคุ คล ตามวถิ ขี องแต่ละนิกาย เช่น บางกลมุ่ ใหค้ วามนบั ถอื พทุ ธศาสนานิกายสุขาวดแี บบจนี บางกลมุ่ ศรทั ธานกิ ายเซน็ แบบญป่ี ่นุ บางกลมุ่ สนใจนกิ ายวชั ระยานแบบทเิ บต บางคนใหค้ วามสนใจในดา้ นการปฏบิ ตั วิ ฒั นธรรมประเพณี วถิ พี ุทธเถรวาทของชาวเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ และท่ีสำ� คญั คือศาสนาพุทธทุกนิกาย สามารถตอบสนอง ความจำ� เป็นดา้ นศาสนาของพทุ ธศาสนิกชนทอ่ี พยพเขา้ ไปอยู่ในสหรฐั อเมรกิ า พระกววี รญาณ เลา่ ประสบการณ์ ตอนเดนิ ทางไปเยย่ี มชม “พทุ ธวหิ าร”46 ในสหรฐั อเมรกิ า ปี พ.ศ. ๒๕๐๒ ซง่ึ เป็นเขตไซน่าทาวนว์ า่ ทน่ี นั่ มกี ารสอน วชิ าพระพทุ ธศาสนาทกุ วนั อาทติ ย์ และยงั เลา่ ถงึ การแลกเปลย่ี นเรยี นรูก้ บั ทป่ี ระชมุ สมาคมทางศาสนาทน่ี ่าสนใจ คอื เร่อื งเก่ยี วกบั “การใหท้ านหรอื การใส่บาตรของชนชาวพมา่ ”47 ซง่ึ เป็นการสะทอ้ นการรบั รูว้ ถิ ชี าวพทุ ธเถรวาท ในเอเชยี ตะวนั ออกของชาวอเมรกิ นั เมอ่ื ๖๐ ปีทแ่ี ลว้ สำ� หรบั พทุ ธศาสนาเถรวาทแบบไทยในปจั จบุ นั เป็นทส่ี งั เกต วา่ มชี าวอเมรกิ าบางส่วนมคี วามศรทั ธาต่อพระพทุ ธศาสนาอย่างมนั่ คง จนอทุ ศิ ชวี ติ แก่พระศาสนาดว้ ยการบวช เป็นพระภกิ ษุ เช่น “ท่านสเมโธ”48 ปจั จุบนั ไดเ้ ลอ่ื นสมณศกั ด์เิ ป็นพระเทพญาณวเิ ทศ ว.ิ ท่านเป็นพระภกิ ษุ ชาวต่างชาตริ ูปแรกทเ่ี ป็นลูกศิษยห์ ลวงพอ่ ชาแห่งสำ� นกั วดั หนองป่าพง เป็นตน้ พ้นื ทต่ี ่อเน่ืองกนั กบั สหฐั อเมรกิ า ตอนบนคือประเทศแคนาดา การกรุยทางหลวงพ่อวริ ยิ งั คล์ ูกศิษยค์ นสำ� คญั ของหลวงปู่มนั่ ภูรทิ ตั โต ทน่ี ำ� เอา วธิ ปี ฏบิ ตั กิ มั มฎั ฐานไปเผยแผ่ในรูปแบบ “สถาบนั พลงั จติ ตานุภาพ”49 เป็นทน่ี ่าสนใจเป็นอย่างมาก อกี พ้นื ทห่ี น่ึง ทพ่ี ทุ ธศาสนาเถรวาทแบบไทยไปถงึ คอื ประเทศแอฟรกิ า ดงั ทม่ี รี ายงานเก่ยี วกบั “พระพทุ ธรกั ขติ ะ พระสงฆ์ 45 สำ� นกั งานพระพทุ ธศาสนาแห่งชาต,ิ ขอ้ มลู สารสนเทศ [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : < https://www.onab.go.th/th/ content/category/detail/id/๖๕๕/iid/๖๐๙๐>[ ๒๗ ธนั วาคม ๒๕๖๒] 46 พระกววี รญาณ (จำ� นง ทองประเสรฐิ ชตุ นิ ฺธโร), ประสบการณ์รอบโลก, พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๔ : (พระนครศรอี ยุธยา, โรงพมิ พ์ มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๖๒), หนา้ ๒๐-๒๑. 47 พระกววี รญาณ (จำ� นง ทองประเสรฐิ ชตุ นิ ฺธโร), ประสบการณ์รอบโลก, หนา้ ๑๐๕. 48 goodlifeupdate.com, เปิดประวตั ิ ๔ พระอาจารยฝ์ รงั่ ลกู ศิษยห์ ลวงพอ่ ชา สภุ ทั โท เลอ่ื นสมณศกั ด์ิ, 49 สถาบนั พลงั จติ ตานุภาพ Willpower Institute, <http://www.samathi.com/๒๐๑๖/institute-detail.php?ac- tid=๑> (๕ ธ.ค. ๖๔). 07. - 7 (240-264).indd 252 5/10/2022 12:58:49 PM

บทท่ี ๗ พระพทุ ธศาสนาในยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี 253 ผวิ สผี ูบ้ ุกเบกิ พทุ ธศาสนาในแอฟริกา”50 นอกจากน้ียงั มผี ลงานคน้ ควา้ “การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในทวปี อาฟรกิ า51 ถา้ หากสนใจใคร่ศึกษากส็ บื คน้ ตามแหลง่ ขอ้ มลู ทอ่ี า้ งองิ ไวน้ ้ี ภาพท่ี ๑ วถิ ชี วี ติ พระสงฆใ์ นดนิ แดนตะวนั ตก พุทธศาสนาทงั้ เถรวาทและมหายาน มหี ลกั การเดียวกนั คือปลดปล่อยจิตวญิ ญาณใหอ้ ิสระหลุดพน้ สรา้ งดุลยภาพระหวา่ งความเป็นปจั เจกบคุ คลกบั ความเป็นสงั คม ทกุ ลทั ธนิ ิกายจะแตกต่างกนั ไปบา้ งกเ็ ป็นเพยี ง วธิ กี ารหรอื กศุ โลบายในการเขา้ ถงึ แก่นพทุ ธธรรมเท่านนั้ การทโ่ี ลกเชอ่ื มโยงถงึ กนั หมดทำ� ใหเ้กดิ การผนกึ กำ� ลงั ได้ งา่ ยข้นึ ในทศวรรษทผี า่ นมาผลจาก “การรบั รองวนั วสิ าขบูชาเป็นวนั สำ� คญั สากล”52 ก่อใหเ้กดิ การประชมุ นานาชาติ วา่ ดว้ ยพทุ ธศาสนาเถรวาทและมหายานช่วงวสิ าขบูชาอย่างต่อเน่ืองในประเทศไทย สถานการณเ์ หลา่ น้ีเป็นปจั จยั ใหส้ นบั สนุนส่งเสรมิ ใหพ้ ทุ ธศาสนาตามภมู ภิ าคต่างๆ ของโลก เกดิ การต่นื ตวั มภี มู คิ ุม้ กนั นำ� ไปสู่การสรา้ งสรรค์ พทุ ธศาสนาใหม้ นั่ คงย่งิ ข้นึ มผี ูร้ ูบ้ างท่านใหท้ ศั นะว่า “จากคุณสมบตั ิพเิ ศษของพทุ ธศาสนาและองคป์ ระกอบ ต่าง ๆ ตลอดถงึ เพม่ิ ความจรงิ จงั หนกั แน่นในการปฏบิ ตั ภิ ารกจิ ของคณะสงฆท์ กุ นิกายอย่างต่อเน่ือง อาจกลา่ ว ไดว้ า่ วนั หน่ึงในอนาคตไมน่ านน้ี “พระอาทติ ยจ์ ะข้นึ ทางทศิ ตะวนั ตก”53 ไดอ้ ย่างแน่นอน 50 สุภาศิริ อมาตยกลุ , เผยโฉม ‘พระพทุ ธรกั ขิตะ’ พระสงฆผ์ ิวสี ผูบ้ กุ เบกิ พทุ ธศาสนาในแอฟรกิ า, <https://news. mthai.com/webmaster-talk/๕๔๕๒๑๑.html> (๒๐ มกราคม ๒๕๖๐). 51 วเิ ทศ พรหมคุณ ศุกร์ สงิ หา, การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในทวีปอาฟริกา, <https://www.gotoknow.org/ posts/๓๙๗๕๗๑> (๒๔ มถิ นุ ายน ๒๕๕๕). 52 พระเทพโสภณ (ประยูร ธมมฺ จติ โฺ ต). วสิ าขบูชาวนั สำ� คญั สากลของโลก, หนา้ ๖๗ – ๗๓. 53 พระราชปญั ญาเมธี (สมชยั กุสลจติ ฺโต). แนวคิดเชิงยุทธศาสตรใ์ นการพฒั นางานพระศาสนาในสหรฐั อเมริกา, ในพระธรรมทูตสายต่างประเทศ รุ่นท่ี ๑๑, หนา้ ๒๑๐. 07. - 7 (240-264).indd 253 5/10/2022 12:58:49 PM

254 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ๗.๔ ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี ประวตั ิพระพทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี แบ่งประเด็นศึกษาไก้ ๔ ประเด็น คือ สภาพสงั คมทวั่ ไปของ ออสเตรเลยี การเผยแผ่พทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี บทบาทของคณะสงฆใ์ นออสเตรเลยี และอิทธิพลและ แนวโนม้ ของพทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี ดงั น้ี ๗.๔.๑ สภาพสงั คมทวั่ ไปของออสเตรเลยี มองจากแผนทโ่ี ลก ทวปี ออสเตรเลยี (Australia) ปรากฏใหเ้หน็ เป็นเกาะใหญ่ในมหาสมทุ รซฟิ ิก(Pacific Ocean) เอกสาร “MIDIELVAL WORLD”54 อธบิ ายถงึ การอพยพของผูค้ นเขา้ มายงั เกาะแหง่ น้แี ลว้ แพร่กระจาย ออกไปอย่างชา้ ๆ จนครอบคลุมทกุ พ้นื ท่ี ทวปี ออสเตรเลยี มี “พ้นื ท่ี ๘,๕๐๐,๐๐๐ ตร.กม. มปี ระชากร ๓๖ ลา้ นคน จำ� นวน ๔ ประเทศ ภาษาทใ่ี ช้ ไดแ้ ก่ องั กฤษ อนิ โดนเี ซยี ทอกพซิ นิ ฮรี โี มตู ภาษาในกลมุ่ ภาษาปาปวั และ ตระกูลภาษาออสโตรนเี ซยี น และภาษาทอ้ งถน่ิ อะบอรจิ นิ ”55 มขี อ้ มลู ดา้ นศาสนาวา่ “ออสเตรเลยี เป็นประเทศทใ่ี ห้ เสรภี าพในการนบั ถอื ศาสนา จงึ ไมม่ ศี าสนาประจำ� ชาติ จากการสำ� รวจสำ� มะโนครวั ในปี พ.ศ. ๒๕๔๙ ประชาชน ส่วนใหญ่รอ้ ยละ ๖๔ เป็นครสิ เตยี น รอ้ ยละ ๕ นบั ถอื ศาสนาอน่ื ๆ ไดแ้ ก่ ศาสนาพทุ ธ ศาสนาอสิ ลาม ศาสนา ฮนิ ดู และยวิ ทเ่ี หลอื อกี รอ้ ยละ ๑๙ เป็นแองกลกิ นั คอื ไมน่ บั ถอื ศาสนา ซง่ึ รวมถงึ แนวความเชอ่ื แบบ มนุษยนิยม อเทวนยิ ม agnosticism (ลทั ธไิ มเ่ ชอ่ื ศาสนา) และ rationalism (ลทั ธถิ อื เหตผุ ล)”56 พบขอ้ มลู วฒั นธรรม ประเพณี ว่า “วฒั นธรรมของออสเตรเลยี มลี กั ษณะเป็นวฒั นธรรมตะวนั ตก แต่ก็ยงั มเี อกลกั ษณ์เฉพาะของความเป็น ชนพ้นื เมอื งอยู่ ในระยะหลงั วฒั นธรรมของออสเตรเลยี ยงั ไดร้ บั อทิ ธิพลจากวฒั นธรรมอเมริกนั ศิลปะและ วฒั นธรรมของออสเตรเลยี สะทอ้ นถงึ การผสมผสานเขา้ ดว้ ยกนั อย่างมเี อกลกั ษณข์ องวฒั นธรรมทห่ี ลากหลาย ทง้ั อทิ ธพิ ลใหม่ ๆ และธรรมเนียมดงั้ เดมิ ทำ� ใหช้ าวออสเตรเลยี มแี นวความคดิ อาหารการกนิ และวถิ ชี วี ติ ท่ี หลากหลายมาผสมผสานอยูด่ ว้ ยกนั ชาวออสเตรเลยี สนใจในศิลปะ ตงั้ แต่ภาพยนตร์ วรรณกรรม ดนตรี ไปจนถงึ การละคร การเตน้ รำ� และทศั นศิลป์ เมอื งต่างๆ ของออสเตรเลยี ลว้ นมเี อกลกั ษณแ์ ละวฒั นธรรมอนั น่าช่นื ชม ดว้ ยกนั ทงั้ ส้นิ ”57 โดยภาพรวมสภาพสงั คมทวั่ ไปของออสเตรเลยี คลา้ ยคลงึ กบั สงั คมตะวนั ตกในทวปี ยุโรปและ อมรกิ าทก่ี ลา่ วมา ดงั นน้ั จงึ พออนุมานไดว้ า่ ออสเตรเลยี เป็นสงั คมอดุ มปญั ญา ซง่ึ ต่างกบั ชาวเอเชยี ทม่ี พี ้นื จติ ใจ เป็นแบบวฒั นธรรมเมตตา 54 Jane Bingham, MIDIELVAL WORLD, หนา้ ๗๖-๗๗. 55 วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร,ี ทวปี ออสเตรเลยี , <https://th.wikipedia.org/wiki/> (๑๐ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔). 56 Australian Centre, <http://australian.co.th/mttnewweb/thai/Australia/Life_cult.php> (๙ ธนั วาคม ๒๕๖๔). 57 Australian Centre, <http://australian.co.th/mttnewweb/thai/Australia/Life_cult.php> (๙ ธนั วาคม ๒๕๖๔). 07. - 7 (240-264).indd 254 5/10/2022 12:58:49 PM

บทท่ี ๗ พระพทุ ธศาสนาในยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี 255 ๗.๔.๒ การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี แหลง่ ขอ้ มลู ค่อนขา้ งจะนอ้ ย ในการศึกษาคน้ ควา้ และนำ� เสนอ อาศยั แหลง่ ขอ้ มลู จากสอ่ื ออนไลนเ์ ป็นหลกั การขยายตวั ของพระพทุ ธศาสนาเขา้ ในทวปี ออสเตรเลยี เรม่ิ แรก “ตงั้ แต่ พ.ศ. ๒๔๕๓ โดยพระภกิ ษุชาวองั กฤษ ชอ่ื ศาสนชะ (มร.อ.ี สตเี วนสนั ) ช่วง พ.ศ. ๒๔๙๖-๒๔๙๙ รฐั ควนี สแลนด์ นวิ เซาทเ์ วลส์ วกิ ตอเรยี และรฐั แทสเมเนยี ไดจ้ ดั ตง้ั พทุ ธสมาคมข้นึ มกี ารจดั พมิ พว์ ารสารเกย่ี วกบั พระพทุ ธศาสนา ออกเผยแพร่58 ในช่วงเวลาดงั กล่าวพระเถระชาวพม่าช่ือ อู ฐติ ิละ ไดไ้ ปเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาท่ปี ระเทศ ออสเตรเลยี มผี ูส้ นใจฟงั การบรรยายธรรมและใหค้ วามอปุ ถมั ภเ์ ป็นอมั มาก แต่ขาดความต่อเน่ืองจงึ ยงั ไมม่ นั่ คง ในเวลาต่อมาพทุ ธสมาคมต่าง ๆ ทวั่ ประเทศออสเตรเลยี ไดร้ ่วมกนั จดั ตง้ั สหพนั ธพ์ ระพทุ ธศาสนาแหง่ ออสเตรเลยี ข้นึ โดยมสี ำ� นกั งานใหญ่อยู่ทก่ี รุงแคนเบอรร์ า มกี จิ กรรมการเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาอย่างมรี ะบบ เช่น จดั แสดง ปาฐกถาธรรม สมั มนาทางวชิ าการ อภปิ รายธรรม เป็นตน้ ทำ� ใหม้ ผี ูห้ นั มานบั ถอื พระพทุ ธศาสนามากข้นึ เป็นลำ� ดบั สำ� หรบั ประเทศนวิ ซแี ลนดน์ น้ั การเผยแผพ่ ระพทุ ธศาสนากค็ ลา้ ยคลงึ กบั ของประเทศออสเตรเลยี ดำ� เนนิ การโดย พระภกิ ษุสงฆช์ าวญป่ี ่นุ ซง่ึ ไดร้ บั การสนบั สนุนจากพทุ ธสมาคมแห่งเมอื งโอคแลนด์ บุคคลสำ� คญั ในการเผยแผ่... (๑/๔) วดั ทางพระพุทธศาสนาเถรวาทแบบไทยมีทงั้ หมด ๑๒ วดั “วดั ธรรมยุต ๘ วดั วดั มหานกิ าย ๒ วดั และวดั พทุ ธของชาวต่างชาติ ๒ วดั ”59 วดั พทุ ธรงั ษี สแตนมอร์ ซดิ นีย์ เป็นวดั แห่งแรกเร่มิ ในปี พ.ศ. ๒๕๑๘ วดั ส่วนใหญ่ตอบสนองความจำ� เป็นขนั้ พ้นื ฐานทางศาสนา หรอื วฒั นธรรม ประเพณีวถิ ชี วี ติ แก่พทุ ธศาสนิกชนของชาวเอเชยี เป็นหลกั เช่น การทำ� บญุ การประกอบพธิ กี รรมทางศาสนา เป็นตน้ ดงั ขอ้ มลู วา่ “ในปีพทุ ธศกั ราช ๒๕๒๓ ชาวพทุ ธเป็นจำ� นวนมากไดเ้ร่มิ อพยพเขา้ มาอาศยั อยู่ในประเทศ ออสเตรเลยี จากโพน้ ทะเล และจากประเทศแถบเอเชยี ตอนใต้ ในจำ� นวนผูอ้ พยพนนั้ เป็นชาวพทุ ธทง้ั ลาว เขมร และเวยี ตนาม เป็นตน้ และชาวพทุ ธเหลา่ นนั้ ตอ้ งการจะสรา้ งวดั ทำ� วดั ใหเ้ป็นชมุ ชนตนเอง”60 มบี างวดั ทแ่ี สดง บทบาทตอบสนองชมุ ชนไดก้ วา้ งขวางข้นึ เช่น วดั ป่าสุญญตาราม วดั ป่าโพธญิ าณ เป็นตน้ ทเ่ี นน้ ดา้ นปฏบิ ตั ขิ ดั เกลา ใหก้ บั ชาวต่างชาตแิ ละตอบสนองกจิ กรรมดา้ นจติ ปญั ญาเชงิ ลกึ ได้ ๗.๔.๓ บทบาทของคณะสงฆใ์ นออสเตรเลยี จากหวั ขอ้ ท่ีผ่านมาพระสงฆม์ บี ทบาทสำ� คญั อย่างมากต่อการเผยแผ่ศาสนาพุทธในทวปี ออสเตรเลยี ไม่ว่าจะเป็น พระศาสนชะ (อ.ี สตเี วนสนั ) พระภกิ ษุชาวองั กฤษรูปแรกทน่ี ำ� พทุ ธศาสนาเขา้ ไปยงั ดนิ แดนแห่งน้ี 58 ธรรมะไทย, พระพทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี <http://www.dhammathai.org/thailand/missionary/australia. php> (๙ ธนั วาคม ๒๕๖๔). 59 ธรรมะไทย, ขอ้ มูลวดั ไทยในต่างประเทศ<http://www.dhammathai.org/watthai/world/australia.php> (๙ ธนั วาคม ๒๕๖๔). 60 วดั พทุ ธรงั ษ,ี ประวตั ิวดั , <https://www.watbuddharangsee.org/watbhudharangsri-annadale.php> (๙ ธนั วาคม ๒๕๖๔). 07. - 7 (240-264).indd 255 5/10/2022 12:58:49 PM

256 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา พระท่าน อู ฐิติละ พระภิกษุชาวพม่าท่ีไปสรา้ งศรทั ธาแก่ผูค้ น ตลอดจนพระสงฆไ์ ทยท่ีริเร่ิมสรา้ งวดั ทาง พระพทุ ธศาสนาเถรวาทแบบไทยในออสเตเลยี แมว้ า่ วดั สว่ นใหญ่ตอบสนองความจำ� เป็นขนั้ พ้นื ฐานดา้ นประเพณี พธิ ีกรรมวฒั นธรรมวถิ ชี ีวติ เป็นหลกั ก็ตาม แต่ก็นบั ว่ามคี วามหมายและคุณค่าต่อพฒั นาการของพทุ ธศาสนา ในออสเตรเลยี เป็นอย่างมาก ส่วนวดั และพระสงฆจ์ ำ� นวนไมม่ ากนกั ทส่ี ามารถตอบสนองกจิ กรรมเชงิ ลกึ ได้ เช่น วดั ป่าโพธิญาณ วดั ป่าโพธิญาณ เป็นตน้ แต่เป็นท่นี ่าเสยี ดายว่าในกรณีของ “พระวสิ ุทธิสงั วรเถร (ปีเตอร์ พรฺ หฺมวโํ ส)”61 ซง่ึ เป็นลูกศิษยห์ ลวงพอ่ ชา เจา้ อาวาสวดั โพธญิ าณ อดตี วดั สาขาของวดั หนองป่าพง ถกู ขบั ออกจาก สาขาวดั หนองป่าพงความเป็นหมู่คณะของสงฆส์ ายวดั หนองป่าพง เพราะเห็นว่าการบวชภกิ ษุณีเป็นการขนื กระทำ� โดยผดิ ต่อพระวนิ ยั ฝ่ายเถรวาท และตดั วดั โพธญิ าณออกจากความเป็นวดั สาขาของวดั หนองป่าพงอกี ดว้ ย มตดิ งั กลา่ วน้ีทำ� ใหพ้ ระพรหมวงั โสไดข้ าดจากความปกครองของคณะสงฆไ์ ทยมาจนถงึ ปจั จบุ นั ทำ� ใหก้ ารเผยแผ่ ศาสนาของวดั ป่าสาขาน้ีสะดุดลง ลา่ สุดท่านไดร้ บั การยกย่องจาก “ควนี อลซิ าเบธ”62 ฉตั รสุมาลย์ ไดใ้ หท้ รรศนะ เก่ยี วกบั เร่อื งน้ีวา่ “เป็นการรบั รองการทำ� งานของท่านในการส่งเสรมิ พทุ ธศาสนาโดยเนน้ ประเดน็ เฉพาะในการท่ี ทา่ นทำ� งานเพอ่ื ความเสมอภาคทางเพศ…ยอมรบั ความชอบธรรมในงานของทา่ นทพ่ี ยายามกรุยทางใหน้ อ้ งสาวคอื ภกิ ษุณีสงฆไ์ ดม้ ที ย่ี นื ตามสถานะทพ่ี ระพทุ ธองคท์ รงมอบหมายไว”้ 63 สถานการณเ์ หลา่ น้ีลว้ นเป็นปฏจิ สมปุ บาท แหง่ พระพทุ ธศาสนาในต่างประเทศ และเป็นอาหารสมองทส่ี ำ� คญั ในการนำ� ไปวเิ คราะห์ เพอ่ื ความมนั่ คงและยงั่ ยนื แห่งพระพทุ ธศาสนา ๗.๔.๔ อทิ ธพิ ลและแนวโนม้ พระพทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี พทุ ธศาสนาก่อใหเ้กิดมมุ มองใหม่ คุณค่าใหม่ในดา้ นศาสนาสำ� หรบั ชาวยุโรป อเมริกาและออสเตรเลยี ตลอดถงึ สงั คมตะวนั ตกโดยรวม ซง่ึ มคี วามแตกต่างไปจากศาสนาเดมิ ทเ่ี ขาคนุ้ เคย และมแี นวคดิ สวนทางกระแส วตั ถนุ ิยม (Materialism) บรโิ ภคนิยม (Consumerism) สรา้ งความสมดุลในการดำ� เนินชวี ติ ท่ามกลางความ เช่ยี วกรากของกระแสวตั ถนุ ิยมอย่างมคี วามสุข อน่ึง เน่ืองจากพทุ ธศาสนา เปิดกวา้ งใหเ้สรีภาพทางความคิด เนน้ สนั ตภิ าพ ภราดรภาพ มติ รภาพ หลกี เลย่ี งความรุนแรงทกุ ประการทง้ั ในระดบั วธิ กี ารและเป้าหมาย ถอื เป็น เครอ่ื งมอื สำ� คญั หรอื เป็นจดุ แขง็ ของพทุ ธศาสนามาแต่อดตี ทเ่ี ป็นทย่ี อมรบั กนั โดยทวั่ ไป การเตมิ เตม็ ดา้ นจติ ปญั ญา ใหผ้ ่อนคลายและปลอ่ ยวางมากกวา่ ขอ้ บญั ญตั อิ นั เขม้ งวด เป็นสง่ิ ทพ่ี บเหน็ โดยทวั่ ไปในพทุ ธศาสนา การเนน้ หลกั ความพอดใี นการดำ� เนนิ ชวี ติ ไมเ่ ขม้ งวดเกนิ ไป แต่กไ็ มป่ ลอ่ ยใหล้ มุ่ หลงไปกบั กระแสกเิ ลสกระแสโลก จนหลงลมื 61 วกิ ิพเี ดีย สารานุกรมเสรี, พระวิสุทธิสงั วรเถร (ปี เตอร์ พฺรหฺมวํโส), <https://th.wikipedia.org/wiki/> (๒๑ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔). 62 Liekr, Gender Eqaulity Champion Buddhist Monk Awarded by Queen Elizabeth, < http://www. liekr.com/post๐๔๑๐๙๕๔๑๐๐๘๓๕๑> (๑๕ กรกฎาคม ๒๕๖๒). 63 ฉตั รสุมาลย,์ อาจารยพ์ รหมวงั โสไดร้ บั รางวลั , มตชิ นสุดสปั ดาห์ ฉบบั วนั ท่ี ๕ - ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๖๒ < https:// www.matichonweekly.com/column/article_๒๑๐๐๘๔ > (๑๒ กรกฎาคม ๒๕๖๒). 07. - 7 (240-264).indd 256 5/10/2022 12:58:49 PM

บทท่ี ๗ พระพทุ ธศาสนาในยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี 257 สาระสำ� คญั ของชวี ติ ดำ� รงตนอยู่ไดภ้ ายใตส้ ภาวะทแ่ี ตกต่างของโลก ดงั นน้ั พทุ ธศาสนาจงึ มอี ทิ ธพิ ลดา้ นปรชั ญา ความคดิ เป็นส่วนใหญ่ ในส่วนของวฒั นธรรมประเพณีวถิ ชี วี ติ เศรษฐกจิ สงั คม และดา้ นการเมอื งการ ยงั ไมส่ ู ้ จะมอี ทิ ธพิ ลเท่าใดนกั ยกเวน้ กลมุ่ ชาวเอเชยี ทอ่ี พยพเขา้ ไปอาศยั ในออสเตรเลยี สภาพการณ์ปจั จุบนั สงั คมออสเตรเลยี ถงึ จุดอ่มิ ตวั ทางดา้ นวตั ถเุ ช่นเดยี วกบั สงั คมยุโรปและอเมริกา มคี วามตอ้ งการทางจติ ใจเพม่ิ มากข้นึ แมจ้ ะยงั ไม่ปรากฎหลกั ฐานว่าสงั คมชาวออสเตรเลยี มหี ลุมดำ� ในการใช้ ชวี ติ เหมอื นสงั คมอเมรกิ นั ก็ตาม แต่การดำ� รงชวี ติ ทย่ี ดึ โยงอยู่กบั ระบบเงนิ ตรา ผูกตดิ วตั ถนุ ิยมบรโิ ภคนิยมทม่ี ี เครอื ขา่ ยโยงใยอย่างแน่นหนา ยากทม่ี นุษยจ์ ะสลดั หลดุ ความทกุ ขท์ เ่ี กดิ จากปจั จยั ดงั กลา่ วได้หลกั การและวธิ กี าร สำ� คญั ทางพทุ ธศาสนาเนน้ การดำ� เนนิ ชวี ติ แบบสรา้ งดลุ ยภาพระหวา่ งจติ นิยม (Idealism) กบั วตั ถนุ ยิ ม ระหวา่ ง ธรรมชาติ (Nature) กบั นวตั กรรม (Innovation) ท่มี นุษยส์ รา้ งข้นึ โดยเฉพาะการสอนใหม้ คี วามเป็นอยู่ท่ี สอดคลอ้ งกลมกลนื และเป็นมติ รต่อธรรมชาติ อดุ มการณ์ดงั กลา่ ว มคี วามเหมาะสมต่อการเยยี วยารกั ษาโลก ในปจั จบุ นั อย่างยง่ิ ในขณะเดยี วกนั ความพรอ้ มเพรยี งขององคก์ รชาวพทุ ธในยุคปจั จบุ นั ทกุ ลทั ธนิ ิกาย ผ่านยุค แห่งความแปลกแยกแตกต่าง มคี วามเป็นเอกภาพ ประสานร่วมมอื เรยี นรูร้ ่วมกนั มากข้นึ ดงั ทไ่ี ดก้ ลา่ วไวแ้ ลว้ ใน หวั ขอ้ ก่อนหนา้ เงอ่ื นปจั จยั เหลา่ น้ยี ่อมสง่ ผลต่อความเจรญิ มนั่ คงเขม้ แขง็ แหง่ พระพทุ ธศาสนาในทวปี ออสเตรเลยี ตลอดถงึ ซกี โลกตะวนั ตกไดอ้ ย่างแน่นอน สรุปทา้ ยบท ลกั ษณะการแผ่ขยายของพทุ ธศาสนาเขา้ ไปในดนิ แดนตะวนั ตก ช่วงแรกคาดว่าพทุ ธศาสนาเป็นท่รี บั รู้ ของชาวตะวนั ตกตงั้ แต่สมยั โบราณมาแลว้ เพยี งแต่วา่ ขาดหลกั ฐานเชอ่ื มโยงไปถงึ ในช่วงสมยั ใหม่ ยุคลา่ อาณา นิคมเมอ่ื ชาวยุโรปขยายอทิ ธิพลมายงั ซกี โลกตวั นออกทำ� ใหช้ าวตะวนั ตกเกิดความสนใจภูมปิ ญั ญาตะวนั ออก แลว้ นำ� ไปศึกษาในสถาบนั การศึกษาอย่างจรงิ จงั ในช่วงต่อมาชาวตะวนั ออกเร่มิ อพยพเขา้ ไปในตะวนั ตกมากข้นึ เช่น ชาวจนี ชาวญป่ี ่นุ ชาวทเิ บต เป็นตน้ กลมุ่ ชาวพทุ ธเหลา่ น้ีไดน้ ำ� เอาวดั ไปตงั้ ในชมุ ชนตนเองท่ามกลางสงั คม ตะวนั ตก ในช่วงเวลาเดยี วกนั นกั ปราชญช์ าวพทุ ธสายมหายาน เร่มิ เขา้ ไปนำ� เสนอหลกั พทุ ธธรรมทล่ี กึ ซ้งึ ยง่ิ ข้นึ ทำ� ใหพ้ ทุ ธศาสนาประดษิ ฐานมนั่ คงในตะวนตก สงครามเอเชียบูรพาทำ� ใหช้ าวเอเชียตะวนั ออกเฉียงใต้ เช่น เวยี ดนาม กมั พูชา ลาว เป็นตน้ ไดอ้ พยพเขา้ ไปในดนิ แดนตะวนั ตกมากข้นึ ทำ� ใหพ้ ทุ ธศาสนาแบบเถรวาท ตดิ ไปกบั ชาวพทุ ธเหลา่ น้ี ต่อมาพทุ ธศาสนาแบบลงั กา พมา่ ถกู นำ� เขา้ ไปเผยแผ่ในซกี โลกตะวนั ตก โดยสมณทูต แต่ละประเทศ ในการน้ีสงั ฆะไทยไดด้ ำ� เนินการอย่างเป็นระบบ ไม่เพยี งแต่นำ� หลกั ธรรมเขา้ ไปประกาศเผยแผ่ เท่านน้ั หากยงั มกี ารสรา้ งวดั ข้นึ เป็นศูนยร์ วมวฒั นธรรมประเพณีประกอบพธิ กี รรมของชาวพทุ ธอกี ดว้ ย นอกจากน้ี ชาวตะวนั ตกทศ่ี รทั ธาในพทุ ธศาสนา ไดบ้ วชเป็นพระภกิ ษุแลว้ เดนิ ทางกลบั ไปประกาศพทุ ธศาสนาข้นึ ในประเทศ ตนเอง ท่เี ด่น ๆ เช่น กลุ่มลูกศิษยห์ ลวงพ่อชาแห่งสำ� นกั วดั หนองป่าพง เป็นตน้ มขี อ้ สงั เกตบางประการว่า พระสงฆไ์ ทยส่วนใหญ่ เก่งดา้ นปรยิ ตั มิ ากกวา่ เป็นผูเ้ช่ยี วชาญการฝึกปฏบิ ตั สิ มถะวปิ สั สนากมั มฏั ฐาน สามารถ 07. - 7 (240-264).indd 257 5/10/2022 12:58:50 PM

258 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ตอบสนองชมุ ชนในระดบั พธิ กี รรมและการปฏบิ ตั ไิ ดใ้ นระดบั พ้นื ฐานเท่านนั้ และจำ� กดั ในกลมุ่ ชาวพทุ ธทเ่ี ดนิ ทาง ไปจากเอเชยี เป็นส่วนใหญ่ การเผยแผ่อกี รูปแบบหน่ึงคือการแต่งงานของชาวเอเชยี กบั ชาวตะวนั ตก สามารถ ดงึ คนตะวนั ตกใหเ้ขา้ วดั ไดอ้ กี ทางหน่ึง หากคณะสงฆส์ ามารถผลติ พระสงฆท์ เ่ี ก่งดา้ นปริยตั อิ ยู่แลว้ ใหเ้ก่งดา้ น การปฏบิ ตั ดิ ว้ ย จะก่อใหเ้กดิ ประโยชนต์ ่อการเผยแผ่ของพทุ ธศาสนาในประเทศตะวนั ตกอย่างมหาศาล พทุ ธศาสนาในตะวนั ตกไดร้ บั การตอบรบั ทด่ี ี แต่กม็ ปี ระเดน็ ทน่ี ่าศึกษา คอื การจดั ตงั้ องคก์ รพทุ ธบางแห่ง เนน้ ไปเพอ่ื เป้าหมายทางสงั คม ไมม่ เี ป้าหมายทางการพฒั นาศาสนา การบรหิ ารจดั การเป็นเรอ่ื งทส่ี มาชกิ ของสมาคม ดำ� เนนิ การกนั เอง บางแห่งพระสงฆก์ ลายเป็นเคร่อื งมอื สรา้ งความชอบธรรม ในการระดมทนุ ใหก้ บั องคก์ รทต่ี ่าง ลทั ธนิ ิกาย หรอื แมแ้ ต่นิกายเดยี วกนั ก็ขาดเอกภาพในการทำ� งานร่วมกนั ต่างคนต่างคดิ ต่างคนต่างทำ� บางทกี ็ ขดั แยง้ กนั อง เป็นท่ีสงั เกตว่าชาวตะวนั ตกมคี วามสนใจการฝึกปฏิบตั ิกมั มฎั ฐาน และหลกั ปรชั ญาชีวติ ใน พทุ ธศาสนามากกว่ารูปแบบประเพณีพธิ ีกรรม ซง่ึ ตรงน้ีองคก์ รสงฆย์ งั ตอบสนองความตอ้ งการดา้ นน้ีไม่ทวั่ ถงึ และยงั ไมล่ มุ่ ลกึ พอ มเี พยี งบางสำ� นกั เท่านนั้ ทส่ี ามารถทำ� ไดด้ ี วดั ทน่ี ่านำ� มาเป็นตวั อย่างในการจดั การกบั ปญั หา น้ีได้คอื สำ� นกั สาขาวดั หนองป่าพง ซง่ึ มพี ระชาวยุโรปเองทส่ี ามารถฝึกปฏบิ ตั อิ ย่างไดผ้ ลแลว้ และฝึกสอนกนั เอง ไดก้ วา้ งและลกึ ซ้งึ และค่อนขา้ งประสบผลสำ� เรจ็ ในการเผยแผ่ดว้ ยดี 07. - 7 (240-264).indd 258 5/10/2022 12:58:50 PM

คำ� ถามทา้ ยบท คำ� ช้ีแจง ตอนท่ี ๑ : ขอ้ สอบมีลกั ษณะเป็นแบบอตั นยั มีทง้ั หมด ๑๐ ขอ้ ใหน้ ิสติ ทำ� ทกุ ขอ้ ดงั น้ี ๑. จงเปรยี บเทยี บสภาพสงั คมยุโรป อเมรกิ า ออสเตรเลยี วา่ มคี วามเหมอื นและแตกต่างกนั อย่างไร ๒. บคุ คลท่านใดบา้ งทม่ี คี วามสำ� คญั ต่อการขยายตวั ของพระพทุ ธศาสนาเขา้ ไปในยุโรป ๓. บทบาทในดา้ นการเผยแผ่ของคณะสงฆไ์ ทยในยุโรปเป็นอย่างไร ๔. จงวเิ คราะหอ์ ทิ ธพิ ลและแนวโนม้ ของพระพทุ ธศาสนาในยุโรปมาอย่างนอ้ ย ๒ ประเดน็ ๕. การขยายตวั ของพระพทุ ธศาสนาเขา้ ไปในอเมรกิ ามรี ูปแบบ/วธิ กี ารอย่างไร ๖. บทบาทในดา้ นสบื ทอดพทุ ธศาสนาของคณะสงฆไ์ ทยในอเมรกิ าเป็นอย่างไร ๗. จงวเิ คราะหอ์ ทิ ธพิ ลและแนวโนม้ ของพระพทุ ธศาสนาในเอมรกิ ามาดู ๘. การขยายตวั ของพระพทุ ธศาสนาเขา้ ไปในออสเตรเลยี มลี กั ษณะอย่างไร ๙. จงเปรยี บเทยี บบทบาทดา้ นการเผยแผ่พทุ ธศาสนาในต่างประเทศของคณะสงฆไ์ ทยกบั คณะสงฆ์ สายหนองป่าพงวา่ มคี วามเหมอื นกนั และแตกต่างกนั อย่างไร ๑๐. ท่านคดิ วา่ พระพทุ ธศาสนาจะเจรญิ มนั่ คงในทวปี ออสเตรเลยี หรอื ไมข่ อทราบเหตผุ ล คำ� ช้ีแจง ตอนท่ี ๒ : ขอ้ สอบมีลกั ษณะเป็นแบบปรนยั มีทง้ั หมด ๑๐ ขอ้ ใหน้ ิสติ เลอื กกากบาท X ทบั ในขอ้ ท่ถี กู ตอ้ งท่สี ดุ เพยี งขอ้ เดียว ดงั น้ี ๑. พระพทุ ธศาสนายุคใหมข่ ยายตวั เขา้ สู่ยุโรปวธิ ใี ด ก. โดยพระสมณะทูต ข. โดยการเมอื ง ค. โดยการคา้ วานิช ง. โดยการศึกษา ๒. ศาสนาพทุ ธมอี ทิ ธพิ ลต่อชาวตะวนั ตกดา้ นใดมากทส่ี ุด ก. ดา้ นพธิ กี รรม ข. ดา้ นแนวความคดิ ค. ดา้ นเศรษฐกจิ ง. ดา้ นระเบยี บแบบแผนของสงั คม ๓. ปจั จยั ขอ้ ใดทท่ี ำ� ใหพ้ ทุ ธศาสนาไดร้ บั ความสนใจจากชาวตะวนั ตกมากทส่ี ุด ก. องคก์ รพทุ ธทเ่ี ขม้ แขง็ ข. โลกเขา้ สู่ภาวะวกิ ฤต ค. สถานการณก์ ารเมอื งอำ� นวย ค. ความลมุ่ ลกึ ของหลกั คำ� สอน ๔. ขอ้ ใดเป็นอปุ สรรคในการเผยแผ่พทุ ธศาสนาในดนิ แดนตะวนั ตกมากทส่ี ุด ก. ไดร้ บั การต่อตา้ นจากการเมอื ง ข. ความสามารถในการเผยแผ่ของศาสนบคุ คล ค. ไดร้ บั การต่อตา้ นจากศาสนาเดมิ ง. หลกั พทุ ธไมเ่ หมาะกบั แนวคดิ ตะวนั ตก 07. - 7 (240-264).indd 259 5/10/2022 12:58:50 PM

260 ๕. ปจั จยั ขอ้ ใดทท่ี ำ� ใหช้ าวตะวนั ตกใหค้ วามสนใจศาสนาพทุ ธมากทส่ี ุด ก. ระเบยี บแบบแผนทด่ี งี าม ข. หลกั ปรชั ญาชวี ติ ทล่ี กึ ซ้งึ ค. หลกั ปฏบิ ตั ทิ ม่ี คี วามเรยี บงา่ ย ง. หลกั คดิ หลกั ปฏบิ ตั ทิ ม่ี เี หตผุ ล ๖. ขอ้ ใดสะทอ้ นบทบาทต่อสงั คมของพทุ ธศาสนาในดนิ แดนตะวนั ตก ก. พระสงฆบ์ ณิ ฑบาตไมไ่ ดผ้ ดิ กฎหมาย ข. พระสงฆเ์ ป็นผูน้ ำ� ในชมุ ชนชาวพทุ ธ ค. พระสงฆส์ อนการปฏบิ ตั กิ มั มฏั ฐานไดอ้ ย่างเสร ี ง. พระสงฆเ์ ป็นเคร่อื งมอื ของสมาคมชาวพทุ ธต่าง ๆ ๗. เหตผุ ลขอ้ ใดคณะสงฆห์ นองป่าพงจงึ ไดร้ บั ความนยิ มอย่างมากจากชาวตะวนั ตก ก. ใหเ้สรที างความคดิ ข. ตอบสนองดา้ นปฏบิ ตั ทิ ล่ี กึ ซ้งึ ค. ใหเ้สรใี นดา้ นการปฏบิ ตั ิ ง. ตอบสนองความจำ� เป็นของชวี ติ ไดด้ ี ๘. ยุคลา่ อาณานคิ มชาวตะวนั ตกนำ� คมั ภรี ท์ างศาสนาตะวนั ออกไปเพอ่ื อะไร ก. เพอ่ื ปรวิ รรตอกั ษรแลว้ ทำ� ลายท้งิ ข. เพอ่ื นำ� ไปศึกษาเทยี บเคยี งกบั ศาสนาครสิ ต์ ค. เพอ่ื นำ� ไปศึกษาสบื คน้ ใหล้ ะเอยี ดลกึ ซ้งึ ง. นำ� ไปถวายแก่กษตั รยิ เ์ พอ่ื รบั รางวลั ๙. ด.ี ท.ี ซูซุกิ มบี ทบาทต่อพฒั นาการพทุ ธศาสนาในตะวนั ตกอย่างไร ก. สนบั สนุนการทำ� แปลพระพไตรปิฎกภาษาองั กฤษ ข. สนบั สนุนส่งเสรมิ พระพทุ ธศาสนาดา้ นวชิ าการ ค. อปุ ถมั ภบ์ ำ� รุงพระสงฆส์ ายมหายานอย่างกวา้ งขวาง ง. สรา้ งวดั วาอารามจำ� นวนมาก ๑๐. The Light of Asia ส่งผลต่อพฒั นาการพทุ ธศาสนาในตะวนั ตกอย่างไร ก. กระตนุ้ ใหเ้กดิ การเขยี นงานวชิ าการพทุ ธมากข้นึ ข. กระตนุ้ ใหเ้กดิ การนำ� เอาศาสนาจากตะวนั ออกไปยงั ตะวนั ตกมากข้นึ ค. กระตนุ้ ใหเ้กดิ ความสนในและสบื คน้ พทุ ธศาสนาทล่ี ะเอยี ดลกึ ซ้งึ มากข้นึ ง. กระตนุ้ ใหอ้ งคก์ รพทุ ธศาสนาในตะวนั ตกปรบั ตใั หท้ นั สมยั ยง่ิ ข้นึ 07. - 7 (240-264).indd 260 5/10/2022 12:58:50 PM

เอกสารอา้ งองิ ประจำ� บท คณะกรรมการจดั พมิ พห์ นงั สอื . กฎบตั รสมชั ชาพทุ ธศาสนาแหง่ โลก. การประชมุ สดุ ยอดผูช้ าวพทุ ธเพอ่ื การเผยแผ่ พทุ ธศาสนาแห่งโลก ครง้ั ท่ี ๒ ณ พทุ ธมณฑล จงั หวดั นครปฐม ประเทศไทย ๙-๑๑ พฤศจกิ ายน ๒๕๔๓. เจน โฮป. สายธรรมพระพุทธเจา้ . แปลโดย ภทั รารตั น์ สุวรรณวฒั นา. กรุงเทพมหานคร: โครงการ สรรพสน์ สำ� นกั พมิ พม์ ลู นธิ เิ ดก็ , ๒๕๕๓. นวม สงวนทรพั ย.์ เมธตี ะวนั ตกชาวพทุ ธ เลม่ ๑. กรุงเทพมหานคร: มหามกฏุ ราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๔. พระกววี รญาณ (จำ� นง ทองประเสรฐิ ชตุ นิ ฺธโร). ประสบการณ์รอบโลก. พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๔ พระนครศรอี ยุธยา : โรงพมิ พม์ หาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๖๒. พระพรหมคุณาภรณ์ (ปอ.ปยุตโฺ ต). กาลานุกรม พระพทุ ธศาสนาในอารยธรรมโลก. กรุงเทพมหานคร : บรษิ ทั ด่านสุทธาการพมิ พ์ จำ� กดั , ๒๕๕๒. พระพรหมณค์ ุณาภรณ์ (ป.อ.ปยุตโฺ ต). ฝรงั่ เจรญิ เพราะด้นิ รนใหพ้ น้ จากการบบี คน้ั ของศาสนาครสิ ต.์ ม.ป.ท.: ม.ป.พ., ๒๕๓๓. พระโพธญิ าณเถระ(ชา สุภทโท). อปุ ลมณี. พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๕. กรุงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๔๔. พระมหาสุเทพ สุวฑฒฺ โน. “การพฒั นาพระธรรมทูตไทยเพอ่ื การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในต่างประเทศ”. วารสาร มหาจุฬาวชิ าการ ปีท่ี ๗ ฉบบั ท่ี ๓. หนา้ ๒๕๐-๒๖๔. พระมหาสุรยิ า วรเมธ. “สำ� รวจการเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาของพระธรรมทูตไทยในสหรฐั อเมรกิ า”. วารสาร มจร มนุษยศาสตรป์ รทิ รรศน.์ ปีท่ี ๑ ฉบบั ท่ี ๑ (มกราคม-มถิ นุ ายน ๒๕๕๘). พระมหาศิวกร ปญฺาวชโิ ร. “บทบาทและหนา้ ทข่ี องพระธรรมทูตจากอดตี สูป่ จั จบุ นั ”. วารสารบณั ฑติ แสงโคมคำ� . ปีท่ี ๖ ฉบบั ท่ี ๑ (มกราคม - เมษายน ๒๕๖๔). พระเทพโสภณ (ประยูร ธมมฺ จติ โฺ ต). วสิ าขบูชาวนั สำ� คญั สากลของโลก. กรุงเทพมหานคร: มหาจฬุ าลงกรณ- ราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๗. พระราชปญั ญาเมธี (สมชยั กสุ ลจติ โฺ ต). แนวคดิ เชิงยทุ ธศาสตรใ์ นการพฒั นางานพระศาสนาในสหรฐั อเมรกิ า. ในพระธรรมทูตสายต่างประเทศ รุ่นท่ี ๑๑, หนา้ ๒๑๐. ไวทย. พแี อล. พทุ ธศาสนประวตั ริ ะหว่าง ๒๕๐๐ ปี ท่ลี ว่ งแลว้ . รวมบทความวชิ าการทางพทุ ธศาสนาพมิ พข์ ้นึ ในคราวฉลอง ๒๕ พทุ ธศตวรรษ ณ ประเทศอนิ เดยี , ๒๔๙๙. ส. ชโิ นรส. ดวงตะวนั ข้ึนทางตะวนั ตก. กรุงเทพมหานคร: สำ� นกั พมิ พส์ ุขภาพใจ บรษิ ทั ตถาคตา พลบั ลเิ คชนั่ จำ� กดั , ๒๕๕๐. เสถยี ร โพธนิ นั ทะ. ประวตั ศิ าสตรพ์ ทุ ธศาสนา. พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๔. กรุงเทพมหานคร: สรา้ งสรรคบ์ คุ๊ , ๒๕๔๔. 07. - 7 (240-264).indd 261 5/10/2022 12:58:50 PM

262 เอกสารประกอบการศึกษารายวชิ า. พทุ ธศาสนานิกายเถรวาทในประเทศต่าง ๆ. กรุงเทพมหานคร: บณั ฑติ วทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๒. Edward Conze. A Short History of Buddhism. แปลโดยสมหวงั แกว้ สุฟอง. เชยี งใหม:่ ภาควชิ าปรชั ญา และศาสนา. คณะมนุษยศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั เชยี งใหม.่ ม.ป.ป.. Fiona Chandler. Sam Taplin, Jane Bingham. PREHISTORC WORLD. แปลโดย เอมกร เอาฬาร. กรุงเทพมหานคร : สำ� นกั พมิ พป์ าเจรา, ๒๕๔๘. Jane Bingham. MIDIELVAL WORLD. แปลโดย ละอองทพิ ย์ อมรนิ ทรร์ ตั น.์ กรุงเทพมหานคร : สำ� นกั พมิ พ์ ปาเจรา, ๒๕๔๘. Jane Bingham Fiona. Chandler, Sam Taplin. THE LAST ๕๐๐ YEARS. แปลโดย ลอองทพิ ย์ อมรนิ ทรร์ ตั น.์ กรุงเทพมหานคร: สำ� นกั พมิ พป์ าเจรา, ๒๕๔๘. กนั ตพงศ์ จนั ทรป์ ระเสรฐิ . ดอกบวั บานทางทศิ ตะวนั ตก. กรุงเทพธุรกจิ .[ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : <https://www. bangkokbiznews.com/blogs/columnist/๑๐๙๗๖๐>. [๒๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔]. คทั ทยิ ากร ศศิธรามาศ. ลทั ธลิ า่ อาณานิคม. [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : http://wiki.kpi.ac.th/index.php?title กรุงเทพมหานคร: สำ� นกั พมิ พป์ าเจรา, ๒๕๔๘. ฉตั รสุมาลย.์ อาจารยพ์ รหมวงั โสไดร้ บั รางวลั . มตชิ นสุดสปั ดาห์ ฉบบั วนั ท่ี ๕ - ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๖๒ [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www.matichonweekly.com/column/article_๒๑๐๐๘๔ [๑๒ กรกฎาคม ๒๕๖๒]. เดลนิ ิวส.์ พระธรรมทูตทวั่ โลกจดั สาธยายพระไตรปิ ฎกออนไลน์. [ออนไลน]์ , แหลง่ ท่มี า : https://www. dailynews.co.th/education/๘๑๓๔๓๖/>. [๑๘ ธนั วาคม ๒๕๖๓]. ธรรมะไทย. พระพทุ ธศาสนาในออสเตรเลยี [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : http://www.dhammathai.org/thailand/ missionary/australia.php> [๙ ธนั วาคม ๒๕๖๔]. ธรรมะไทย. ขอ้ มูลวดั ไทยในต่างประเทศ[ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : http://www.dhammathai.org/watthai/ world/australia.php [๙ ธนั วาคม ๒๕๖๔]. ไทยรฐั ฉบบั พมิ พ.์ อปุ ชฌายร์ ูปแรก ‘พระ’ ชาวตา่ งชาต.ิ [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www.thairath.co.th/ news/local/bangkok/๑๑๘๙๓๒๕ [๒๙ มกราคม๒๕๖๑]. ปลายฟ้ามดี วงดาว. การเผยแผ่พระพทุ ธศานาในทวปี ยโุ รป[ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www.bloggang. com/m/viewdiary.php?id พระมหาเหลา ปญั ญาสริ ิ. มหาสมยั สูตร เพ่อื ความร่มเย็นของแผ่นดิน และสนั ติภาพโลก. กรุงเทพธุรกิจ [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www.google.com/search?. [๒๓ กมุ ภาพนั ธ์ ๒๕๖๐]. 07. - 7 (240-264).indd 262 5/10/2022 12:58:50 PM

263 มนตรี โคตรคนั ทา. ดอกบวั บานทางทศิ ตะวนั ตก. ประตสู ูอ่ สี าน. [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www.isangate. com/new/๒๑-dhamma/๖๕๔-farang-monk-๑.html. [๒๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔]. วดั พทุ ธรงั ษ.ี ประวตั วิ ดั . [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www.watbuddharangsee.org/watbhudharangsri- annadale.php [๙ ธนั วาคม ๒๕๖๔]. วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร.ี ทวปี ออสเตรเลยี . [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://th.wikipedia.org/wiki/ (๑๐ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔). วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร.ี พระราชวเิ ทศปญั ญาคณุ (เหลา ปญญฺ าสริ )ิ . [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://th. wikipedia.org/wiki/. [๒๖ กนั ยายน ๒๕๖๔]. วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร.ี วดั พทุ ธปทปี . [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://th.wikipedia.org/wiki. [๓๐ กนั ยายน ๒๕๖๔]. วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร.ี สหรฐั . [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://th.wikipedia.org/wiki/ [๑๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔[. วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร.ี ศาสนาพทุ ธในสหรฐั . [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://th.wikipedia.org/wiki/> [๘ ธนั วาคม ๒๕๖๔]. วกิ พิ เี ดยี สารานุกรมเสร.ี พระวสิ ทุ ธสิ งั วรเถร (ปีเตอร์พรฺ หมฺ วโํ ส). [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://th.wikipedia. org/wiki/> [๒๑ พฤศจกิ ายน ๒๕๖๔]. วทิ ยาศาสตร์ / สุขภาพ. ชาวอเมรกิ นั รุน่ ใหม่เป็นโรควติ กกงั วลมากข้ึน. [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www. voathai.com/a/aaa-blog-gen-z-anxiety/๔๘๔๖๕๒๖.html [๑ เมษายน ๒๕๖๒]. วเิ ทศ พรหมคุณ ศุกร์ สงิ หา. การเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาในทวปี อาฟรกิ า. [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https:// www.gotoknow.org/posts/๓๙๗๕๗๑ [๒๔ มถิ นุ ายน ๒๕๕๕]. สมาน สุดโต. งานระดบั โลกของสงฆไ์ ทยในอเมรกิ า. POST TODAY [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www. posttoday.com/dhamma/๓๕๑๑๔. [๒๐ มถิ นุ ายน ๒๕๕๓]. สถาบนั พลงั จติ ตานุภาพ Willpower Institute. [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : http://www.samathi.com/๒๐๑๖/ institute-detail.php?actid=๑ [๕ ธนั วาคม ๒๕๖๔]. สุภาศิริ อมาตยกลุ . เผยโฉม ‘พระพทุ ธรกั ขิตะ’ พระสงฆผ์ ิวสี ผูบ้ กุ เบกิ พทุ ธศาสนาในแอฟรกิ า. [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://news.mthai.com/webmaster-talk/๕๔๕๒๑๑.html [๒๐ มกราคม ๒๕๖๐]. สำ� นกั งานพระพทุ ธศาสนาแห่งชาต.ิ ขอ้ มลู สารสนเทศ. [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www.onab.go.th/th/content/category/detail/id/๖๕๕/iid/๖๐๙๐ [๒๗ ธนั วาคม ๒๕๖๒]. 07. - 7 (240-264).indd 263 5/10/2022 12:58:50 PM

264 Australian Centre. [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : http://australian.co.th/mttnewweb/thai/Australia/Life_cult. php [๙ ธนั วาคม ๒๕๖๔]. brandinside. เจาะลกึ ขอ้ มูลสหรฐั อเมรกิ า ประเทศท่มี ีอตั ราโรคซึมเศรา้ สูงอนั ดบั ๒ ของโลก แลว้ ประเทศไทย เป็นอย่างไร. [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://brandinside.asia/mental-health-business-in- usa/ [๕ ตลุ าคม ๒๕๖๔]. goodlifeupdate.com. เปิดประวตั ิ ๔ พระอาจารยฝ์ รงั่ ลกู ศิษยห์ ลวงพอ่ ชา สภุ ทั โท เลอ่ื นสมณศกั ด์.ิ [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://goodlifeupdate.com/healthy-mind/๑๖๗๒๔๓.html. [๑๙ เมษายน ๒๕๖๓]. Liekr. Gender Eqaulity Champion Buddhist Monk Awarded by Queen Elizabeth . [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : http://www.liekr.com/post๐๔๑๐๙๕๔๑๐๐๘๓๕๑ [๑๕ กรกฎาคม ๒๕๖๒]. Thai PBS. ทนั โลก : พทุ ธศาสนาหยงั่ รากในอติ าล.ี [ออนไลน]์ . แหลง่ ทม่ี า : https://www.youtube.com/ watch?v=oQewbWPwSjw [๒๐ สงิ หาคม ๒๕๕๙]. 07. - 7 (240-264).indd 264 5/10/2022 12:58:50 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา พระมหาสรุ ศกั ดิ์ ปจฺจนฺตเสโน, ผศ.ดร. ผศ.ดร.ศิริโรจน์ นามเสนา วตั ถปุ ระสงคก์ ารเรยี นรูป้ ระจำ� บท เมอ่ื ไดศ้ ึกษาบทน้ีแลว้ ผูศ้ ึกษาสามารถ ๑. ทราบสถานการณก์ ารเกดิ ข้นึ และการเปลย่ี นแปลงของพระพทุ ธศาสนาในสงั คมไทยไดอ้ ย่าง ถกู ตอ้ ง ๒. อธบิ ายองคก์ ร (ขบวนการ) พทุ ธฯใหมใ่ นประเทศไทยไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง ๓. อธบิ ายองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนาทส่ี ำ� คญั ในต่างประเทศไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง ๔. อธบิ ายผลกระทบต่อสงั คมขององคก์ รทเ่ี กดิ ข้นึ ในพระพทุ ธศาสนาไดอ้ ย่างถกู ตอ้ ง ขอบข่ายเน้ือหา  ความนำ�  สถานการณก์ ารเกดิ ข้นึ และการเปลย่ี นแปลงของพระพทุ ธศาสนาในสงั คมไทย  องคก์ ร (ขบวนการ) พทุ ธฯใหมใ่ นประเทศไทย  องคก์ รทางพระพทุ ธศาสนาทส่ี ำ� คญั ในต่างประเทศ  ผลกระทบต่อสงั คมขององคก์ รทเ่ี กดิ ข้นึ ในพระพทุ ธศาสนา 08. - 8 (265-290).indd 265 5/10/2022 12:59:18 PM

266 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ๘.๑ ความน�ำ คำ� วา่ “องคก์ ร” แปลมาจากภาษาองั กฤษวา่ “Organization” ในพจนานุกรมฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถานไดใ้ ห้ ความหมายไวว้ า่ “องคก์ ร คอื บคุ คล คณะบคุ คล หรอื สถาบนั ซง่ึ เป็นส่วนประกอบย่อยของหน่วยงานใหญ่ทท่ี ำ� หนา้ ทส่ี มั พนั ธก์ นั หรอื ข้นึ ต่อกนั เช่น คณะรฐั มนตรเี ป็นองคก์ รบรหิ ารรฐั สภาผูแ้ ทนราษฎรเป็นองคก์ รของรฐั สภา มหาเถรสมาคม” ในภาษาไทยมอี กี คำ� หน่ึงทม่ี คี วามหมายเหมอื นกนั คอื คำ� วา่ “องคก์ าร” ทแ่ี ปลวา่ “ศูนยร์ วม ของบคุ คล หรอื กจิ การทป่ี ระกอบกนั ข้นึ เป็นหน่วยงานเดยี วกนั เพอ่ื ดำ� เนนิ กจิ การตามวตั ถปุ ระสงคท์ ก่ี ำ� หนดไวใ้ น กฎหมาย หรอื ในตราสารจดั ตง้ั ซง่ึ อาจเป็นหน่วยงานของรฐั เช่น องคก์ ารของรฐั บาลหน่วยงานของเอกชน เช่น บรษิ ทั จำ� กดั สมาคม หรอื หน่วยงานระหวา่ งประเทศ เช่น องคก์ ารสหประชาชาต”ิ 1 ในบรบิ ทน้ีหมายเอาขบวนการ และองคก์ รท่มี ีแนวคดิ เก่ยี วขอ้ งเช่ือมโยงกบั พระพทุ ธศาสนา องคก์ รคณะสงฆใ์ นพระพทุ ธศาสนา จงึ มลี กั ษณะ ท่เี ป็นการเฉพาะและเหมาะสมกบั ธรรมชาติทางภูมศิ าสตรแ์ ละสงั คมอนิ เดยี ในสมยั นนั้ ดงั จะเหน็ ผลสำ� เร็จได้ จากการทพ่ี ระพทุ ธศาสนาเจรญิ มนั่ คงและแพร่หลายในสงั คมอนิ เดยี ขณะนน้ั เพราะพระพทุ ธเจา้ ทรงจดั องคก์ ร คณะสงฆ์ ดว้ ยการท่ที รงคำ� นึงถงึ จุดม่งุ หมายของพระศาสนาเป็นหลกั โดยทรงอาศยั สภาพลอ้ มของสงั คม ทง้ั ภายนอกและภายในสงั คมสงฆเ์ ป็นองคป์ ระกอบ ในการบริหารและจดั การใหก้ ารดำ� เนินกิจการขององคก์ ร คณะสงฆเ์ ป็นไปดว้ ยดอี ย่างไรกต็ าม ถา้ เปรยี บเทยี บการจดั องคก์ รคณะสงฆใ์ นสมยั พทุ ธกาล กบั ลกั ษณะการจดั องคก์ รสมยั ใหมแ่ ลว้ สงั คมสงฆใ์ นสมยั พทุ ธกาลยงั ไมม่ กี ารจดั รูปแบบ เหมอื นกบั องคก์ รทม่ี กี ารบรหิ ารการจดั ตง้ั เหมอื นในสมยั ปจั จบุ นั เป็นแต่เพยี งกระบวนการในการกระทำ� หนา้ ทข่ี องพระภกิ ษุทกุ รูปทอ่ี ยู่ร่วมกนั ในอาวาส หน่ึง ๆ ซ่งึ มสี ทิ ธิเท่าเทยี มกนั ในการท่จี ะช่วยเหลอื ทำ� หนา้ ท่ดี ูแล รกั ษา และดำ� เนินการใหช้ ีวติ ความเป็นอยู่ ความคดิ คำ� พดู และการกระทำ� ของพระภกิ ษุแต่ละรูปใหเ้ป็นไปตามหลกั ของพระธรรมวนิ ยั ทเ่ี ป็นแมแ่ บบในการ ปกครององคก์ รคณะสงฆใ์ นสมยั พทุ ธกาลเท่านน้ั 2 ๘.๒ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนาในต่างประเทศ ๘.๒.๑ สมาคมมหาโพธ์ใิ นประเทศอนิ เดีย สมาคมมหาโพธ์ิเป็นการดำ� เนินงานกิจกรรมเพอ่ื เรียกรอ้ งสทิ ธ์ิเหนือพ้นื ดนิ ของชาวพทุ ธเดมิ คืนมาจาก พวกมหนั ตท์ ่ไี ดย้ ดึ ครองตามระบบอำ� นาจการปกครองของกษตั ริยท์ ่นี บั ถอื ศาสนาอ่ืนแลว้ ยดึ เอาศาสนสถาน ของชาวพทุ ธโดยท่านอนาคารกิ ธรรมปาละเกดิ ๑๗ กนั ยายน พ.ศ. ๒๔๐๗ มรณภาพ ๒๙ เมษายน พ.ศ. ๒๔๗๖ เป็นบุคคลท่สี ำ� คญั ท่สี ุดในการฟ้ืนฟูพระพทุ ธศาสนาในประเทศอนิ เดยี เป็นผูก้ ่อตงั้ สมาคมมหาโพธ์ิ และเป็น 1 ราชบณั ฑติ ยสถาน, พจนานุกรม ฉบบั ราชบณั ฑติ ยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒, (กรุงเทพมหานคร : นานมบี คุ๊ พบั ลเิ คชนั่ ส,์ ๒๕๔๖), หนา้ ๑๓๒๑. 2 พระยุทธนา รมณียธมโฺ ม (แกว้ กนั หา), การศึกษาเชิงวิเคราะหก์ ารจดั องคก์ รคณะสงฆใ์ นสมยั พทุ ธกาล, (บณั ฑติ วทิ ยาลยั มหาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๕๖), หนา้ ๑๔๔. 08. - 8 (265-290).indd 266 5/10/2022 12:59:18 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา 267 ผูเ้ รียกรอ้ งเอาพทุ ธสถานในอนิ เดยี กลบั คืนมาเป็นของชาวพทุ ธท่านเกิดในครอบครวั ผูม้ งั่ คงั่ บดิ าช่อื ว่า เดวดิ เหววติ รเน เมอ่ื ไดอ้ ่านหนงั สอื เร่อื งประทปี แห่งเอเชยี ของท่านเซอร์ เอด็ วลิ อารโ์ นล (แปลจากภาษาองั กฤษ)3 กเ็ กดิ ความซาบซ้งึ มคี วามคดิ อยากอทุ ศิ ชวี ติ ถวายต่อพระพทุ ธองคใ์ นการฟ้ืนฟูพทุ ธศาสนาทอ่ี นิ เดยี เมอ่ื ไดเ้หน็ เจดยี พ์ ทุ ธคยาทช่ี ำ� รุดทรุดโทรมถูกทอดท้งิ และอยู่ในความครอบครองของพวกมหนั ต์ จงึ เกิดความสงั เวชใจ จงึ ทำ� การอธษิ ฐานต่อตน้ พระศรมี หาโพธ์วิ า่ จะถวายชวี ติ เป็นพทุ ธบูชา เพอ่ื ฟ้ืนฟูพทุ ธศาสนา ในอนิ เดยี และนำ� พทุ ธคยากลบั คนื มาเป็นสมบตั ขิ องชาวพทุ ธทวั่ โลกใหไ้ ด้ ๑. จุดประสงคข์ องสมาคมมหาโพธิ สมาคมมหาโพธ์กิ ่อตงั้ ข้นึ โดยมจี ดุ ประสงคค์ อื ๑) เพอ่ื ตอ้ งการฟ้ืนฟูพทุ ธคยา อนั เป็นสถานทต่ี รสั รูข้ องพระพทุ ธเจา้ ๒) เพอ่ื สรา้ งวดั และและพทุ ธวทิ ยาลยั แก่พระภกิ ษุในอนิ เดยี จนี ไทย พมา่ ลงั กา จติ ตะกอง เนปาล ทเิ บตและอารยนั ไปประจำ� อยู่พทุ ธคยา ๓) เพอ่ื จดั พมิ พว์ รรณคดพี ระพทุ ธศาสนาในภาษาองั กฤษ และภาษาถน่ิ ของอนิ เดยี ๒. คำ� สอนและผลงานสมาคมมหาโพธิ รูปแบบการทำ� งานของท่านอนาคารกิ ธรรมปาละผูก้ ่อตงั้ สมาคม มหาโพธ์ไิ ดเ้ป็นแบบอย่างทด่ี ตี ่อพระสงฆส์ มยั ใหมไ่ ดเ้ป็นอย่างดแี ละดว้ ยหลกั การ ๒ ประการ คอื     ๑) การมงุ่ มนั่ ทำ� งาน เพอ่ื พระพทุ ธศาสนาและมนุษยชาติ ๒) การยดึ มนั่ นบั ถอื พระพทุ ธศาสนาตลอดชวี ติ ของท่านไดอ้ ทุ ศิ ชวี ติ เพอ่ื พระพทุ ธศาสนา โดยทง้ั การ เผยแผ่การก่อตงั้ สถาบนั ทางพทุ ธศาสนาสถาบนั การศึกษาพระพทุ ธศาสนา เป็นตน้ ๓. สมาคมมหาโพธิผลกระทบต่อสงั คม ท่านธรรมปาละเป็นผูม้ บี ทบาทอย่างสูงต่อการฟ้ืนฟูพระพทุ ธ- ศาสนาในอนิ เดยี ประโยชนท์ ท่ี ่านฝากไวใ้ นพระพทุ ธศาสนา พอสรุปไดด้ งั น้ี ๑) ท่านเป็นผูจ้ ดุ ประกายการศึกษาพระพทุ ธศาสนาในอนิ เดยี ทำ� ใหช้ าวอนิ เดยี ซง่ึ แทบจะลมื เลอื น พระพทุ ธศาสนาจนหมดส้นิ แลว้ หนั กลบั มาแนวทางแห่งอรยิ มรรคแห่งพระพทุ ธองคอ์ กี ครงั้ ๒) ท่านไดส้ รา้ งอนุสรณ์สถาน ปูชนียสถานเก่ียวกบั พระพทุ ธศาสนาไวต้ ามสถานทต่ี ่าง ๆ ทเ่ี ป็นท่ี ระลกึ ถงึ พระพทุ ธองค์ เช่น วดั มลู คนั ธกฎุ วหิ ารใกลๆ้ กบั สถานทแ่ี สดงปฐมเทศนาทส่ี ารนาถ ๓) ทา่ นไดเ้ป็นผูจ้ ดุ ประกายรเิ รม่ิ ใหช้ าวพทุ ธและชาวอนิ เดยี หนั มาเอาใจใสแ่ ละฟ้ืนฟพู ทุ ธสถานทส่ี ำ� คญั ของพระพทุ ธองค์ โดยเฉพาะพทุ ธคยาแมใ้ นสมยั ของท่านอาจจะยงั ไมท่ ำ� ใหพ้ ทุ ธคยาคนื สู่กรรมสทิ ธ์ขิ องชาวพทุ ธ และอยู่ในการดูแลคุม้ ครองของชาวพทุ ธได4้ 3 พระราชธรรมมนุ ี (เกยี รติ สุกติ ตฺ )ิ , จดหมายเลา่ เร่อื งอนาคารกิ ธรรมปาละ, (กรุงเทพมหานคร : ม.ป.พ., ๒๕๔๓), หนา้ ๒๓-๒๕. 4 [ออนไ์ ลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : http://www.bloggang.com/viewdiary.php?id=vinitsiri&month=03-2012&date =07&group=27&gblog=161Create Date : [๗ มนี าคม ๒๕๕๕]. 08. - 8 (265-290).indd 267 5/10/2022 12:59:18 PM

268 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา สรุปอุดมการณ์ของอนาคาริกธรรมปาละจึงเป็นการจุดประกายแห่งการต่ืนตวั ของชาวพทุ ธเพราะเม่อื มหาโพธสิ มาคมเร่มิ ก่อตง้ั ข้นึ ก็ไดม้ สี มาคมและพทุ ธวหิ ารเกดิ ข้นึ ในหลายส่วนของประเทศเช่นมหาโพธสิ มาคม ท่เี มอื งเดลี เมอื งหลวงของอนิ เดยี เทวสงั ฆปาณีวหิ ารท่เี มอื งอสั สมั พทุ ธวหิ ารท่เี มอื งบงั กาลอร์ เวฬวุ นั วหิ าร อการตาลา มทั ราสวหิ าร พทุ ธสมาคมแห่งลาดกั พทุ ธสมาคมแห่งอสั สมั พทุ ธสมาคมแห่งหมิ าลยั ในการฟ้ืนฟู พระพทุ ธศาสนาในอนิ เดยี ใหเ้จรญิ รุ่งเรอื งข้นึ อกี ครงั้ ๘.๒.๒ ชมุ ชนธเิ บต กลมุ่ ท่ใี ชห้ ลกั ธรรมในการแกป้ ญั หาทางสงั คม ๑. บทน�ำ ชมุ ชนธเิ บต ขบวนการทเิ บตขององคท์ ะไลลามะ การกลบั ชาติมาเสวยพระชาติของทะไลลามะนนั้ อา้ งถงึ สถาบนั องคท์ ะไลลามะไดเ้ร่มิ ตน้ อย่างเป็นทางการดว้ ยการถอื กำ� เนดิ ของเกนดุน กยตั โส เมอ่ื ปี ค.ศ. ๑๔๗๕ ผูป้ ระกาศ ว่าท่านกลบั ชาตมิ าเกิดจากเกนดุน ดรุปปะทม่ี ชี ่อื เสยี งและไดแ้ สดงนยั เอาไวว้ ่าจะกลบั ไปหาเหลา่ ศิษยท์ อ่ี าราม ตา้ ซ่ี ลนุ โป อนั เป็นมหาลยั ทท่ี ่านสรา้ งข้นึ เมอ่ื ๒๕ ปีสุดทา้ ยในพระชาตนิ น้ั ท่านไดร้ บั การยอมรบั วา่ เป็นผูก้ ลบั ชาติ มาเกิดจริงโดยบดิ ามารดา ครูผูส้ อนและบริวารผูร้ บั ใชท้ ่านพากนั แห่แหนท่านกลบั ไปยงั อารามอย่างเอกิ เกริก อย่างไรกต็ ามคณะพระอธกิ ารแหง่ พระอารามใหญ่ไมย่ นิ ยอมพรอ้ มใจทจ่ี ะมอบตำ� แหน่งอธบิ ดสี งฆใ์ หแ้ ก่เดก็ หนุ่ม ดงั นนั้ ท่านจงึ ถอื โอกาสปลอมตวั หนไี ปใชเ้วลาฝึกปฏบิ ตั ธิ รรมในนิกายกาลจกั ร ตนั ตระ คอื ท่านเคดรุป นอรซ์ งั กยตั โส จากนนั้ ท่านไดส้ รา้ งอารามในดินแดนศกั ด์ิสทิ ธ์ิใกลเ้ ขาโอยานเยลท่ปี ู่ของท่านเคยบำ� เพญ็ อยู่ถงึ หกปี ท่านยงั ไดผ้ ูกมติ รกบั เทพธดิ าอารกั ษ์ ศรเี ทวผี ูด้ รุ า้ ยแห่งทะเลสาบวญิ ญาณอนั ศกั ด์สิ ทิ ธ์ทิ อ่ี ยู่ใกล ้ ๆ กนั ในทา้ ย ทส่ี ุดท่านเกนดุน กยตั โส ผูก้ ลบั ชาตมิ าเกดิ ก็ไดร้ บั สถาปนาข้นึ เป็นปรมาจารยแ์ ห่งนิกายเกลงุ ปะอย่างปราศจาก ขอ้ กงั ขาใด ๆ ทท่ี ำ� งานของท่านอยู่ในวงั กานเดนทอ่ี ารามเดรปงุ เช่นเดยี วกบั ทต่ี า้ ช่ี ลนั โปมหาวหิ าร5 อทิ ธพิ ล ในทเิ บตเน่ืองจากท่านสบื เช้ือสายมาจากนิกายสกั ยะ และพกั โมดรุ ซ่งึ เป็นตระกูลท่มี อี ทิ ธิพลในทเิ บต มกี าร ดดั แปลงวดั ท่นี ิกายอ่ืนอ่อนแอในการปกครอง และท้งิ ใหร้ า้ งใหเ้ ป็นวดั นิกายเกลุก (หมวกเหลอื ง) นิกายน้ี เรยี บงา่ ย เคร่งครดั ในพระธรรมวนิ ยั ไมย่ ุ่งเก่ยี วกบั การเมอื ง ชาวบา้ นจงึ นิยมมาก อกี อย่างหน่ึงกษตั รยิ ม์ องโกล ทรงเชอ่ื วา่ ประมขุ สงฆน์ ้เี คยเป็นอาจารยข์ องพระองคใ์ นชาตกิ ่อน เมอ่ื พระองคเ์ สวยพระชาตเิ ป็นกบุ ไลขา่ น จงึ ถวาย ตำ� แหน่ง “ทะเล” แต่ทิเบตออกเสียงเป็น “ทะไล” (Dalai) ในความหมายของไทยก็คือทะเลเช่นกนั (คำ� ว่า ทะไลลามะ “ทะไล” เป็นภาษามองโกลแปลว่า ทะเล หรอื กวา้ งใหญ่ “ลามะ” หมายถงึ พระหรอื คฤหสั ถท์ ม่ี ี ความรูค้ วามชำ� นาญ แต่ชาวทเิ บตนิยมใชค้ ำ� วา่ “คยาวา รมิ โปเช” คอื ชยั รตั นะ) นบั วา่ เป็นตน้ กำ� เนิดทะไลลามะ ครงั้ แรก และทา่ นสอดนมั วงั ยาโสกไ็ ดถ้ วายตำ� แหน่ง “ธรรมราชาทรงความบรสิ ทุ ธ์”ิ แก่อลั ตนั ขา่ นเป็นการตอบแทน ท่านสอดนมั วงั ยาโสถอื ว่าตนเองเป็นทะไลลามะองคท์ ่ี ๓ เพราะท่านไดถ้ วายตำ� แหน่งยอ้ นข้นึ ไปแก่อวตารใน สองชาตแิ รกของท่านดว้ ย 5 ราจฟี เมหโ์ รตระ, เขา้ ใจทะไลลามะมหาสมทุ รแห่งปญั ญา, แปลโดย กฤตศรี สามะพทุ ธิ, (กรุงเทพมหานคร : สำ� นกั พมิ พส์ งวนเงนิ มมี า, ๒๕๔๙), หนา้ ๗๐-๗๑. 08. - 8 (265-290).indd 268 5/10/2022 12:59:19 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา 269 ๒. สาเหตกุ อ่ ตง้ั สำ� นกั ชมุ ชนธเิ บต การก่อตง้ั สำ� นกั นน้ั ตอ้ งการรณรงคก์ ารแกป้ ญั หาดว้ ยสนั ตภิ าพ ปจั จบุ นั ทะไลลามะองคท์ ่ี ๑๔ ท่านเทนซนิ กยตั โส ไดล้ ้ภี ยั ไปท่ี ธรรมศาลา เชงิ เขาหมิ าลยั รฐั หมิ าจลั ประเทศ อนิ เดยี และจดั ตง้ั รฐั บาลพลดั ถน่ิ ของทเิ บต ทน่ี ่ี ต่อมากเ็ ป็นศูนยร์ วมใจชาวทเิ บตในต่างแดน ชาวทเิ บตในจนี ช่วงแรกทำ� ถนนทำ� ใหเ้สยี ชวี ติ เป็นจำ� นวนมาก เน่อื งจากไมค่ นุ้ เคยกบั สภาพอากาศ จนบางคนเป็นวณั โรค บางคนเป็นโรคทางเดนิ หายใจ ต่อมากม็ าคา้ ขายเส้อื ผา้ ทอ่ี นิ เดยี ไดข้ ยายไปตง้ั นิคมอยู่ทร่ี ฐั มโิ ซรมั ประเทศอนิ เดยี ในยุคน้ีมกี ารเผยแผ่พทุ ธศาสนาแบบทเิ บตไปทวั่ โลก ทงั้ ๔ นิกาย ไดแ้ ก่ นิกายเนียงมา นิกายกาจู นิกายสกั ยะ และนิกายเกลกุ ในอเมรกิ า มชี าวพทุ ธทเิ บตประมาณ ๕ ลา้ นคนและส่วนใหญ่เป็นของนิกายหมวกเหลอื ง ทะไลลามะยงั ต่อสูเ้พอ่ื เอกราชของตนโดยสนั ตวิ ธิ ี พรอ้ มกบั รกั ษาจติ วญิ ญาณของชาวพทุ ธไวอ้ ย่างมงั่ คง ๓. หลกั คำ� สอนและผลงานของชมุ ชนทเิ บต ขอ้ คดิ ทอ่ี งคท์ ะไล ลามะ ไดท้ รงใหไ้ วแ้ ก่คนทงั้ หลาย เป็นขอ้ คดิ ลกึ ซ้งึ เหมาะแก่การนำ� ไปขบคดิ องคท์ ะไล ลามะ (Dalai Lama) ทรงเป็นผูน้ ำ� ทางจติ วญิ ญาณของทเิ บต ทรงล้ภี ยั จากทเิ บตมาพำ� นกั ท่ปี ระเทศอนิ เดยี หลงั จากกองทพั จนี เขา้ ยดึ ครอง ทรงนำ� การต่อสูเ้พอ่ื อสิ รภาพชาวทเิ บตดว้ ยอหงิ สา จนไดร้ บั รางวลั โนเบลสาขา สนั ตภิ าพเมอ่ื หลายปีก่อน ความคดิ คำ� สอนของพระองคไ์ ดร้ บั การยอมรบั ไปทวั่ โลก มอี ทิ ธพิ ลต่อความคดิ และ การดำ� เนนิ ชวี ติ ของคนเป็นจำ� นวนมาก ดงั นน้ั จงึ ไมเ่ พยี งแต่เป็นผูน้ ำ� ทางจติ วญิ ญาณของชาวทเิ บตเทา่ นนั้ หากแต่ เป็นผูน้ ำ� จติ วญิ ญาณของคนทวั่ โลกดว้ ยโดยท่านไดใ้ หข้ อ้ แนะนำ� ในการดำ� เนินชวี ติ ดงั น้ี6 พระองคพ์ ยายามทจ่ี ะ หลอมรวมเอาอภปิ รชั ญาทางพทุ ธศาสนากบั การดำ� เนินชีวติ ตามความเป็นจริงอย่างมสี ติ ทรงตีความหลกั การ เสยี ใหมเ่ นน้ บทบาททส่ี ำ� คญั ของการกระทำ� มนุษยม์ องในเร่อื งกรรมและสทิ ธมิ นุษยชน7 ๔. ผลกระทบต่อพระพทุ ธศาสนาและสงั คมโลกปจั จุบนั ผลกระทบต่อพระพทุ ธศาสนา ผูท้ ่มี โี อกาสไดเ้ ขา้ เฝ้ าองคท์ ะไลลามะเป็นครง้ั แรกต่างประหลาดใจใน ทรรศนะอนั เป่ียมชวี ติ ชวี าทวา่ ลกึ ซ้งึ คมคายของพระองคท์ ่าน พระองคท์ รงมอี ารมณข์ นั อย่างวเิ ศษ ความสำ� คญั อนั ยง่ิ ยวดในการสรา้ งสนั ตสิ ุขแก่โลก การช้ถี งึ ภยั คุกคามของอาวุธนิวเคลยี รท์ ก่ี ำ� ลงั แพร่กระจายไปทวั่ รวมถงึ การแสดงความห่วงใยในสง่ิ แวดลอ้ ม ไดถ้ ูกสอดแทรกไปกบั แนวทางแห่งการดำ� เนินชวี ติ ทท่ี รงแสดงไวเ้หลา่ น้ี ใครกต็ ามทห่ี ่วงใยในชะตากรรมของโลกซง่ึ กำ� ลงั ตกอยู่ในอนั ตราย และตอ้ งพง่ึ พากนั มากข้นึ เร่อื ย ๆ บทบาทของ องคท์ ะไลลามะไดแ้ สดงใหช้ าวโลกตระหนกั ถงึ พระอจั ฉริยภาพในการช้ีแนะแนวทางเพ่อื การคลค่ี ลายความ ขดั แยง้ และมงุ่ หวงั ใหเ้กดิ สนั ตภิ าพในภมู ภิ าคต่าง ๆ โดยเฉพาะต่อการเจรจากบั ผูน้ ำ� ของจนี ดว้ ยความมงุ่ มนั่ วา่ ความดงี ามทางวฒั นธรรมย่อมมชี ยั เหนือความรุนแรงเชงิ โครงสรา้ ง อจั ฉริยภาพในการช้แี นะแนวทางเพอ่ื การ 6 นิตยสารอกั ษรสาร ฉบบั เดอื นมกราคม ๒๕๕๒. 7 ราจีฟ เมหโ์ รตระ, เขา้ ใจทะไลลามะมหาสมุทรแห่งปญั ญา, แปลโดย กฤตศรี สามะพทุ ธิ,(กรุงเทพมหานคร : สำ� นกั พมิ พส์ งวนเงนิ มมี า, ๒๕๔๙), หนา้ ๒๓๗. 08. - 8 (265-290).indd 269 5/10/2022 12:59:19 PM

270 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา คลค่ี ลายความขดั แยง้ และม่งุ หวงั ใหเ้ กิดสนั ติภาพในภูมภิ าคต่าง ๆ โดยเฉพาะต่อการเจรจากบั ผูน้ ำ� ของจนี ในขณะท่ผี ูค้ นกำ� ลงั ต่ืนเตน้ กบั การขยายตวั ทางเศรษฐกิจอย่างรวดเร็วของจีน พระองคก์ ลบั แสดงใหช้ าวโลก ไดเ้ขา้ ถงึ วฒั นธรรมธเิ บต พทุ ธศาสนาเพอ่ื การรบั ใชส้ งั คม และมติ ดิ า้ นจติ วญิ ญาณ เพอ่ื เสรมิ สรา้ งใหเ้กดิ ความ สมดุลในมวลหมมู่ นุษยชาต8ิ แต่ขบวนการดงั กลา่ วนนั้ กลบั ขดั แยง้ กบั ประเทศจนี อย่างส้นิ เชงิ ๘.๒.๓ ชมุ ชนสงั ฆะหมู่บา้ นพลมั กลมุ่ ท่เี นน้ หลกั ปฏบิ ตั ใิ นการดำ� เนินชีวติ เพอ่ื การดำ� รงอยู่อย่างเป็นสขุ ในสงั คม ๑. บทน�ำ ชมุ ชนหมู่บา้ นพลมั ท่านตชิ นทั ฮนั ห์ เป็นมหาเถระเซน็ ชาวเวยี ดนามผูบ้ กุ เบกิ ความคิดว่าพทุ ธศาสนาจำ� เป็นตอ้ งเขา้ ไปเป็น ส่วนหน่ึงของวถิ ชี ีวติ ประจำ� วนั และพทุ ธธรรมเป็นส่งิ ท่สี ามารถประยุกตใ์ ชใ้ หเ้ ขา้ กบั การใชช้ ีวติ ในยุคปจั จุบนั หมบู่ า้ นพลมั ประเทศฝรงั่ เศสเป็นตน้ แบบของชมุ ชนการใชช้ วี ติ อย่างมสี ตขิ องพทุ ธบรษิ ทั ๔ อนั ประกอบดว้ ยภกิ ษุ ภกิ ษุณี อบุ าสก อบุ าสกิ ากวา่ ๖๐ พรรษาของการเป็นสมณะท่านไดเ้ขยี นหนงั สอื บทกวี ไวม้ ากมายเพอ่ื เผยแพร่ วถิ ชี วี ติ แห่งพทุ ธธรรมหนงั สอื ของท่านไดร้ บั การตพี มิ พเ์ ผยแพร่ทวั่ โลกมากกวา่ ๘๐ เลม่ จำ� นวนการตพี มิ พก์ วา่ ๑.๕ ลา้ นเลม่ ท่านจงึ เป็นทร่ี ูจ้ กั อย่างกวา้ งขวางในโลกตะวนั ตก9 ท่านตชิ นทั ฮนั ห์ มนี ามเดมิ วา่ เหงยี น ซวน เบา๋ เกิดเมอ่ื วนั ท่ี ๑๑ เดอื นตลุ าคม พ.ศ.๒๔๖๙ ทจ่ี งั หวดั กวงสใี นตอนกลางของประเทศเวยี ดนามฉายาของท่าน เมอ่ื บวชแลว้ คอื ตชิ นทั ฮนั ห์ คำ� วา่ “ตชิ ” ในเวยี ดนามเป็นคำ� เรยี ก พระ แปลวา่ “แห่งศากยะ” คอื ผูส้ บื ทอด พทุ ธศาสนา “นทั ฮนั ห”์ แปลว่า “สตอิ ยู่กบั ปจั จบุ นั ขณะ” คือ การกระทำ� เพยี งหน่ึง (One Action) ดงั นน้ั “ตชิ นทั ฮนั ห”์ จงึ แปลวา่ ผูส้ บื ทอดพทุ ธศาสนาอนั สตอิ ยู่กบั ปจั จบุ นั ขณะ หมลู่ ูกศิษยใ์ นทางตะวนั ตก เรยี กท่าน วา่ “Thay” (ไถ)่ ซง่ึ ในภาษาเวยี ดนามมคี วามหมายวา่ “ท่านอาจารย”์ ปจั จบุ นั ท่านไดม้ รณภาพแลว้ เมอ่ื วนั ท่ี ๒๒ มกราคม ๒๕๖๕ สริ ริ วมอายุได้ ๙๕ ปี ๒. วตั ถปุ ระสงคก์ ารกอ่ ตง้ั เป็นการรณรงคห์ ยุดการสนบั สนุนสงครามและม่งุ มนั่ เนน้ สนั ติภาพโลกโดยปลุกจิตสำ� นึกคนทวั่ โลก จนท่านมารต์ ินลูเธอร์ คิง จูเนียร์ เสนอนามท่าน ติช นทั ฮนั ห์ รบั รางวลั สาขาสนั ติภาพและเป็นสถานท่ี ปฏบิ ตั ธิ รรม หมบู่ า้ นพลมั (Plum Village) คอื ชมุ ชนการปฏบิ ตั ธิ รรมแห่งพทุ ธบรษิ ทั ๔ ทเ่ี นน้ การเจรญิ สตใิ น ชวี ติ ประจำ� วนั อย่างตระหนกั รูใ้ นแต่ละลมหายใจเขา้ ออก และกลบั มาอยู่กบั ปจั จบุ นั ขณะ โดยมพี ระตชิ นทั ฮนั ห์ เป็นพระอาจารยใ์ หญ่ ชมุ ชนปฏบิ ตั ธิ รรมหมบู่ า้ นพลมั มที ง้ั ส้นิ ๑๒ แหง่ ทป่ี ระเทศฝรงั่ เศส สหรฐั อเมรกิ าฯ เยอรมนั และเวยี ดนาม นอกจากน้ีมกี ลุ่มปฏบิ ตั ิธรรม (สงั ฆะ) กระจายอยู่หลาย ประเทศทวั่ โลก เกือบหน่ึงพนั กลุ่ม การฝึกปฏบิ ตั ติ ามแนวทางหมบู่ า้ นพลมั นน้ั เป็นการฝึกบม่ เพาะพลงั แห่งสตใิ นทกุ ๆ กจิ วตั รประจำ� วนั ผ่านการ 8 เร่อื งเดยี วกนั , หนา้ ๔๘. 9 รชั ววี รรณ ชยั วรศิลป์, รกั แท:้ การฝึกปฏบิ ตั เิ พอ่ื หวั ใจท่เี บกิ บาน, พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๖, (กรุงเทพมหานคร : บรษิ ทั อมั รนิ ทร์ พร้นิ ต้งิ แอนดพ์ บั ลชิ ่งิ จำ� กดั , ๒๕๕๒), หนา้ ๙๕. 08. - 8 (265-290).indd 270 5/10/2022 12:59:19 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา 271 นงั่ สมาธิ การเดนิ สมาธิ การรอ้ งเพลงอย่างมสี ติ การฟงั เสยี งระฆงั แห่งสติ การรบั ประทานอาหารร่วมกนั เป็น สงั ฆะ การสนทนาธรรม เป็นตน้ ๓. หลกั คำ� สอนชมุ ชนปฏบิ ตั ธิ รรมแหง่ สงั ฆะหมู่บา้ นพลมั ท่านสอนใหเ้รารูจ้ กั ตวั เองวา่ ถา้ เราทกุ ข ์    รูจ้ กั วา่ ผูอ้ น่ื ทกุ ข์ รูจ้ กั การจดั การกบั ความทกุ ข์ รูจ้ กั ช่วยเหลอื ใหต้ วั เองหายทกุ ข์ และใหผ้ ูอ้ น่ื หายทกุ ข์ และเร่มิ ทต่ี วั เองโดยกำ� หนดฟงั เสยี งระฆงั แห่งสติ ฟงั ดว้ ยความเมตตา พดู ดว้ ยความรกั ขณะเป็นผูฟ้ งั กเ็ ปิดโอกาสใหค้ นอน่ื มคี วามทกุ ขล์ ดลง ใหท้ กุ คนตงั้ ใจฟงั ดว้ ย วตั ถปุ ระสงคแ์ รก คอื ลดความทกุ ขซ์ ง่ึ กนั และกนั ท่านกลา่ ววา่ “ทกุ อำ� นาจมอี ยู่แลว้ แต่ทส่ี ำ� คญั คอื อำ� นาจในการหยุด อำ� นาจทจ่ี ะ เขา้ ใจ และอำ� นาจทจ่ี ะเมตตา ถา้ ไมม่ อี ำ� นาจ ๓ อย่างน้ี อาจเหลอื เพยี งอำ� นาจเพอ่ื ความโลภ”10 นอกจากน้ีชมุ ชน การปฏบิ ตั ธิ รรมแต่ละแหง่ ต่างฝึกปฏบิ ตั เิ พอ่ื ดูแลสภาวะโลกรอ้ นและสง่ิ แวดลอ้ ม โดยการเลอื กรบั ประทานอาหาร มงั สวริ ตั ิ เพอ่ื ลดการใชท้ รพั ยากรและลดมลภาวะต่างๆทเ่ี กดิ จากการเล้ยี งปศุสตั วแ์ ละฝึกการงดใชร้ ถเพอ่ื ลดการ ใชพ้ ลงั งานลดการผลติ กา๊ ชคารบ์ อนไดออกไซด์ ทำ� ใหเ้กดิ แรงบนั ดาลใจแก่ผูค้ นทง้ั ยงั ช่วยเยยี วยาพ้นื โลกทก่ี ำ� ลงั อยู่ในภาวะวกิ ฤต11 ในหลกั ธรรมทท่ี ่านตชิ นทั ฮนั ใชใ้ นบา้ นพลมั นนั้ ไดร้ บั แนวทางจากนิกายธรรมคุปตะเช่น เดยี วกบั พระพทุ ธศาสนาในจนี และเวยี ดนามส่วนในศรลี งั กา ไทย และพมา่ ปฏบิ ตั ติ ามพระปาฏโิ มกขข์ องเถรวาท พระปาฏโิ มกขส์ ำ� หรบั ภกิ ษุของธรรมคุปตะมี ๒๕๐ ขอ้ ของเถรวาทมี ๒๒๗ ขอ้ ดา้ นคมั ภรี ข์ องสองนิกายแทบจะ เหมอื นกนั โดยไมผ่ ดิ เพ้ยี น12 ๔. ผลกระทบต่อสงั คม มผี ูต้ งั้ คำ� ถามกบั ท่านตชิ นทั ฮนั ห์ วา่ ระหวา่ งพทุ ธศาสนากบั สนั ตภิ าพ หากเลอื กไดท้ ่านจะเลอื กอะไร ท่าน ตอบว่า “หากคุณตอ้ งเลอื กระหว่างพทุ ธศาสนากบั สนั ตภิ าพ คุณตอ้ งเลอื กสนั ตภิ าพ เพราะหากคุณเลอื กพทุ ธ ศาสนาแลว้ ละท้งิ สนั ตภิ าพ พทุ ธศาสนาย่อมรบั ไมไ่ ด้ยง่ิ กวา่ นนั้ พทุ ธศาสนามใิ ช่วดั หรอื องคก์ ร พทุ ธศาสนาอยู่ใน ใจคณุ ถงึ แมค้ ณุ ไมม่ วี ดั หรอื พระสงฆ์ คณุ กย็ งั เป็นชาวพทุ ธในหวั ใจและในชวี ติ ได”้ แนวคดิ สว่ นใหญ่ของชาวพทุ ธ ในเวยี ดนามขณะนนั้ คอื การทำ� ทกุ วถิ ที างเพอ่ื ต่อตา้ นคอมมวิ นสิ ต์ แมก้ ระทงั่ การสนบั สนุนการทำ� สงครามระหวา่ ง สหรฐั และรฐั บาลเวยี ดนามใต้เพราะต่างเหน็ วา่ หากคอมมวิ นสิ ตเ์ ป็นฝ่ายชนะ ยอ่ มหมายถงึ การสูญส้นิ พทุ ธศาสนา ปจั จบุ นั ท่านยงั คงพำ� นกั อยู่ทห่ี มบู่ า้ นพลมั ประเทศฝรงั่ เศส และเดนิ ทางไปนำ� การภาวนาในต่างประเทศต่างๆ เพอ่ื สรา้ งสรรคค์ วามรกั ความเขา้ ใจและสนั ตภิ าวะภายในใหแ้ ก่ผูค้ นทวั่ โลก 10 มตชิ นรายวนั ฉบบั วนั องั คารท ่ี ๔ มถิ นุ ายน ๒๕๕๖ 11 รชั ววี รรณ ชยั วรศิลป์, รกั แท้ : การฝึ กปฏบิ ตั ิเพ่อื หวั ใจท่ีเบิกบาน, พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๖, (กรุงเทพมหานคร : บรษิ ทั อมั รนิ ทรพ์ ร้นิ ต้งิ แอนดพ์ บั ลชิ ง่ิ จำ� กดั , ๒๕๕๒), หนา้ ๙๗. 12 นางสาวหมิ วรรณ รกั แต่งาม, การศึกษาวเิ คราะหก์ ารตคี วามตามหลกั ธรรมทางพระพทุ ธศาสนาของ ตชิ นทั ฮนั , (บณั ฑติ วทิ ยาลยั : มหาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๑), หนา้ ๒๑๑. 08. - 8 (265-290).indd 271 5/10/2022 12:59:19 PM

272 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ๘.๓ ขบวนการและองคก์ รพระพทุ ธศาสนาในประเทศไทย ๘.๓.๑ กลมุ่ สำ� นกั สวนโมกขพลาราม ๑. ผูก้ อ่ ตง้ั สำ� นกั สวนโมกขพลาราม พระธรรมโกศาจารยห์ รอื ทร่ี ูจ้ กั ทวั่ ไปว่า พทุ ธทาสภกิ ขุ เป็นผูก้ ่อตง้ั สำ� นกั น้ี มนี ามเดมิ ว่า เงอ่ื ม พานิช เกดิ วนั อาทติ ยท์ ่ี ๒๗ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๔๙ ทต่ี ำ� บลพมุ เรยี ง อำ� เภอไชยา จงั หวดั สุราษฎรธ์ านี เป็นบตุ ร คนแรกของนายเซ้ยี ง และนางเคลอ่ื น พานิช มนี อ้ งชายช่อื นายย่เี กย(นายธรรมทาส พานิช) และนอ้ งสาวช่อื นางกมิ ชอ้ ย เหมะกลุ ครอบครวั มอี าชพี คา้ ขาย ส่วนนามสกลุ “พานิช” เป็นนามสกลุ ทน่ี ายอำ� เภอตงั้ ให้ เน่ืองจาก มอี าชพี คา้ ขาย อายุได้ ๘ ขวบ เรยี นหนงั สอื โดยหดั อ่านจากทางบา้ น อายุ ๙ ขวบ เขา้ เรยี นชน้ั ประถมจนจบ การศึกษามธั ยมตน้ ในปี พ.ศ.๒๔๖๓ แลว้ ลาออกมาช่วยบดิ าคา้ ขาย และไดศ้ ึกษาดว้ ยตวั เองตลอดเวลา เมอ่ื บดิ า ถงึ แก่กรรม กไ็ ดท้ ำ� หนา้ ทเ่ี ป็นผูจ้ ดั การรา้ นเมอ่ื อายุครบ ๒๐ ปี ไดอ้ ปุ สมบท เมอ่ื วนั ท่ี ๒ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๖๙ มฉี ายาวา่ “อนิ ฺทปญฺโญ” สอบไดน้ กั ธรรมเอก และเปรยี ญธรรม ๓ ประโยค ๒. การเกดิ ข้ึนของสวนโมกขพลาราม สวนโมกขพลารามท่านพุทธทาสภิกขุไดก้ ่อตงั้ ข้นึ สาเหตุสำ� คญั ท่ีทำ� ใหเ้ กิดข้นึ ท่านมองเห็นว่าระบบ การศกึ ษาของคณะสงฆเ์ ทา่ ทเ่ี ป็นอยูน่ นั้ ไมเ่ อ้อื ใหค้ นเขา้ ถงึ ธรรมอยา่ งแทจ้ รงิ ทง้ั หลกั สูตรการศกึ ษากไ็ มเ่ ปิดโอกาส ใหส้ มั ผสั กบั พระไตรปิฎกซ่งึ เป็นพทุ ธวจนะ ท่สี ำ� คญั การปฏบิ ตั ิของพระฝ่ายคามวาสโี ดยเฉพาะในกรุงเทพฯ สมยั นน้ั เป็นรูปแบบทห่ี ่างไกลจาก “การเดนิ ตามรอยของพระอรหนั ต”์ มากนกั ดงั ทท่ี ่านเลา่ ไวว้ า่ “เราตกลงใจกนั แน่นอนแลว้ วา่ กรุงเทพมหานคร ไมใ่ ช่เป็นทท่ี จ่ี ะคน้ พบความบรสิ ุทธ์ิ การถลำ� เขา้ เรยี นปรยิ ตั ธิ รรมทางเจอื ดว้ ย ยศศกั ด์ิ เป็นผลดใี หเ้รารูส้ กึ ตวั วา่ เป็นการกา้ วผดิ ไปกา้ วหน่ึง หากรูไ้ มท่ นั กจ็ ะตอ้ งกา้ วไปอกี หลายกา้ วยากทจ่ี ะ ถอนออกไดเ้หมอื นบางคน” ดว้ ยเหตนุ ้ี ท่านจงึ คดิ ฟ้ืนฟูแบบฉบบั ของการศึกษา ทำ� นองกลบั ไปหาของจรงิ ดง้ั เดมิ นนั่ คอื ตงั้ สำ� นกั ปฏบิ ตั ธิ รรมทม่ี ลี กั ษณะใกลเ้คยี งกบั ชวี ติ ความเป็นอยู่ของพระพทุ ธเจา้ และพระอรหนั ตใ์ นสมยั พทุ ธกาลใหม้ ากทส่ี ุดเท่าทจ่ี ะเป็นไปได้ ในทส่ี ุดสวนโมกขพลารามจงึ เกดิ ข้นึ ตามปณิธานของท่านพทุ ธทาสภกิ ขุ ไดท้ ้งิ ไวเ้ ป็นสถานท่ศี ึกษาเรียนรูห้ ลกั ปรชั ญาชีวติ ใหก้ บั พทุ ธศาสนิกชนทวั่ ไปทง้ั ชาวไทยและชาวต่างประเทศ ในปจั จบุ นั ๓. คำ� สอนของสำ� นกั สวนโมกขพลาราม หลกั คำ� สอนสำ� นกั สวนโมกขห์ รอื ของท่านพทุ ธทาสภกิ ขมุ อี ยู่เป็นจำ� นวนมาก แต่แก่นคำ� สอนสำ� คญั ทท่ี ่าน นำ� มาเผยแผ่ และเพยี รอธบิ ายอยู่บอ่ ยครงั้ ทงั้ ในรูปของการบรรยาย ปาฐกถา และงานเขยี น คอื ธรรมะ ๙ ตา ไดแ้ ก่ (๑) อนิจจตา ความทส่ี รรพสง่ิ ไมเ่ ทย่ี งถาวร ไมค่ งท่ี ไมค่ งตวั มคี วามผนั ผวนปรวนแปร (๒) ทกุ ขตา ความทส่ี รรพสง่ิ ไมส่ ามารถทนอยู่ในสภาพเดมิ ได้ (๓) อนตั ตตา ความทส่ี รรพสง่ิ ไมใ่ ช่ตวั ตน ไมอ่ ยู่ในอาณตั หิ รอื การบงั คบั ของใคร (๔) อทิ ปั ปจั จยตา ความทส่ี รรพสง่ิ ทง้ั หลายเกดิ ข้นึ โดยองิ อาศยั กนั และกนั ไมม่ สี ง่ิ ใดเกดิ ข้นึ โดยบงั เอญิ (๕) สุญญตา ความทส่ี รรพสง่ิ วา่ งจากการปรุงแต่งของเหตปุ จั จยั โดยไมม่ ตี วั ตนเขา้ ไปผูกพนั จนเกดิ 08. - 8 (265-290).indd 272 5/10/2022 12:59:19 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา 273 ความทกุ ข์ เป็นสภาวะทส่ี ะอาด สวา่ ง สงบ (๖) ธมั มฏั ฐติ ตา ความทส่ี รรพสง่ิ ดำ� รงอยู่ตามธรรมชาติ ไมม่ ผี ูส้ รา้ ง หรอื ผูบ้ นั ดาล (๗) ธมั มนิยามตา กฎของธรรมดาหรอื กฎธรรมชาตทิ ด่ี ำ� รงอยู่เช่นนน้ั (๘) อตมั มยตา การทม่ี นุษย์ ไม่ถกู ปจั จยั ปรุงแต่ง (๙) ตถตา คือเกดิ ข้นึ ตงั้ อยู่และดบั ไป มนั เป็นเช่นนนั้ เอง13 เร่อื งนิพพานท่านเนน้ มาก ไม่เพยี งเป็นอุดมคติของชาวพทุ ธเท่านน้ั ทุกคนยงั สามารถประสบไดใ้ นชีวติ ประจำ� วนั ท่านช้ีว่าไม่ใช่แค่เพยี งนงั่ หลบั ตาอย่างเดยี วแมใ้ นเวลาทำ� งานเราก็สามารถ “ชมิ รสของพระนิพพานได”้ เพราะนิพพานมหี ลายระดบั มใิ ช่ เกดิ เฉพาะกบั พระอรหนั ตท์ ห่ี มดกเิ ลสช้นิ เชงิ แลว้ เท่านนั้ ปถุ ชุ นนน้ั หากรูเ้ท่าทนั สง่ิ ทม่ี ากระทบจติ ไมไ่ ปจบั ฉวยเอา หรอื ไมส่ ำ� คญั มนั่ หมายเป็น “ตวั กูของกู” เขา้ นิพพานกเ็ กดิ ข้นึ แลว้ แมช้ วั่ ขณะจติ ดงั ท่านเคยกลา่ ววา่ เราน่ีมโี อกาส ท่จี ะมนี ิพพานชวั่ ขณะ นิพพานชวั่ ขณะน้ีไดท้ ุกคนและเดีย๋ วน้ีแต่เราไม่ประสปี ระสากนั เองเลยไม่เคยรูส้ กึ 14 พทุ ธทาสภกิ ขมุ คี ุณูปการต่อพระพทุ ธศาสนาและสงั คม จนเป็นทย่ี อมรบั ทง้ั ในประเทศและต่างประเทศ องคก์ าร ศึกษาวทิ ยาศาสตรแ์ ละวฒั นธรรมแห่งสหประชาชาตยิ ูเนสโก ไดป้ ระกาศยกย่องวา่ ท่านเป็นบคุ คลสำ� คญั ของโลก สถาบนั การศึกษาหลายแห่งในประเทศยงั ถวายปริญญาดุษฎบี ณั ฑติ กิตติมศกั ด์สิ าขาต่าง ๆ ใหแ้ ก่ท่านเป็น จำ� นวนมาก ๔. กจิ กรรมสำ� คญั ของสวนโมกขพลาราม กจิ กรรมเด่นและเป็นทป่ี ระจกั ษใ์ นทน่ี ้ีคอื ท่านไมเ่ พยี งก่อตงั้ โรงมหรสพทางวญิ ญาณ เพอ่ื ใหม้ นุษยเ์ กดิ ความเพลดิ เพลนิ ทางวญิ ญาณดว้ ยรสแห่งธรรมะเป็นสง่ิ จำ� เป็นตอ้ งมี เพอ่ื แทนทม่ี หรสพทางเน้ือหนงั ทท่ี ำ� มนุษย์ ใหเ้ป็นปีศาจชนิดใดชนดิ หน่ึงอยู่ตลอดเวลาเท่านนั้ ท่านยงั ก่อตง้ั สวนโมกขน์ านาชาตขิ ้นึ สำ� หรบั ชาวต่างประเทศ ผูส้ นใจมาศึกษาและปฏิบตั ิธรรมและก่อตงั้ อาศรมธรรมมาตา เพ่ือเปิดโอกาสใหส้ ตรีผูส้ นใจมาศึกษาและ ปฏบิ ตั ธิ รรม และทส่ี ำ� คญั ท่านไดร้ ่วมกบั นอ้ งชายก่อตง้ั คณะธรรมทานข้นึ เพอ่ื จดั พมิ พห์ นงั สอื พระพทุ ธศาสนา เผยแผ่แจกฟรเี ป็นธรรมทานอกี ดว้ ย ๕. สำ� นกั สวนโมกขพลารามกบั ผลกระทบต่อสงั คม สำ� นกั สวนโมกขพลาราม มผี ลกระทบต่อสงั คมหลายประการก่อใหเ้กดิ ความเปลย่ี นแปลงใหม่ ๆ การปฏริ ูป ในหลายลกั ษณะดว้ ยกนั เร่มิ ตน้ จากการฟ้ืนฟูสำ� นกั ปฏบิ ตั หิ รอื วดั ป่าเร่อื ยมา ในทน่ี ้ีขอสรุปเฉพาะลกั ษณะสำ� คญั คอื 15 ๑. การวจิ ารณ์ความเช่ือและการปฏบิ ตั ิศาสนาในสงั คมไทย บทวจิ ารณ์ท่สี ำ� คญั และทำ� ใหท้ ่านถูก กลา่ วหาวา่ รบั จา้ งคอมมวิ นิสตม์ าปาฐกถา กค็ อื ปาฐกถาเร่อื ง “ภเู ขาแห่งวถิ พี ทุ ธธรรม” และเร่อื ง “ความสงบคอื พทุ ธธรรม” 13 พทุ ธทาสภกิ ข,ุ อตมั มยตาประยกุ ต,์ (กรุงเทพมหานคร : ธรรมสภา, ๒๕๔๕), หนา้ ๑๒๙–๑๘๓. 14 พระไพสาล วสิ าโล, พระพทุ ธศาสนาไทยในอนาคตแนวโนว้ และทางออกวกิ กฤต, (กรุงเทพมหานคร : มลู นสิ ดศร-ี สฤษด์วิ งศ,์ ๒๕๔๖), หนา้ ๔๔๕. 15 จนิ ดา จนั ทรแ์ กว้ , ศาสนาปจั จุบนั , (กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พม์ หาจฬุ าลงกรณร์ าชวทิ ยาลยั , ๒๕๓๒), หนา้ ๑๗๓- ๑๗๗. 08. - 8 (265-290).indd 273 5/10/2022 12:59:19 PM

274 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ๒. การอธบิ ายธรรมะบางเร่อื งใหมใ่ หเ้ป็นประโยชน์ สามารถนำ� มาประยุกตใ์ ชใ้ นชวี ติ ประจำ� วนั เช่น การอธบิ ายเรอ่ื งปฏจิ จสมปุ บาทใหม้ คี วามหมายเพยี งขณะจติ เดยี ว หรอื ในชวี ติ ปจั จบุ นั เทา่ นนั้ ไมต่ อ้ งมคี วามหมาย ขา้ มภพขา้ มชาตทิ ำ� ใหเ้ขา้ ใจงา่ ย ๓. การศึกษาเชงิ เปรยี บเทยี บพระพทุ ธศาสนาเถรวาทและมหายาน เช่น ท่านไดแ้ ปลหนงั สอื เวย่ หลา่ ง และฮวงโปของนิกายเซน็ เป็น ท่านพทุ ธทาสเปิดใจกวา้ งไมต่ ดิ ในนิกาย คอื มองเหน็ วา่ สจั จะ นนั้ มใิ ช่จำ� กดั อยู่ใน นกิ ายใดนกิ ายหน่ึงโดยเฉพาะ ๔. ศาสนาครสิ ตแ์ ละศาสนาอน่ื ๆ ท่านพทุ ธทาสไดม้ ปี ณิธานอนั แน่วแน่เพอ่ื ให้๑) พทุ ธศาสนกิ ชนหรอื ศาสนกิ ชนแห่งศาสดาใดกต็ าม เขา้ ถงึ ความอนั ลกึ สุดแห่งศาสนาของตน ๒) ทำ� ความเขา้ ใจอนั ดรี ะหวา่ งศาสนา ๕. ดึงเพ่อื นมนุษยอ์ อกมาจากอิทธิพลของวตั ถนุ ิยม ท่านมองศาสนาว่าแตกต่างกนั เพยี งรูปแบบ เปลอื กนอก เพราะเกดิ ในประเทศทม่ี วี ฒั นธรรมต่างกนั ๖. ในทศั นะทางการเมอื ง ท่านพทุ ธทาสไดพ้ ฒั นาแนวคดิ เร่อื ง “ธรรมกิ สงั คมนิยม” ข้นึ มาโดยท่าน ใหค้ วามหมายวา่ “สงั คมนยิ ม คอื เหน็ แก่สงั คมไมเ่ หน็ แก่บคุ คล” ในสงั คมทม่ี ศี ีลธรรมเสอ่ื มทรามจะตอ้ งมรี ะบบ การเมอื งชนดิ เผดจ็ การดว้ ย คอื ตอ้ งมเี ผดจ็ การโดยธรรม ๘.๓.๒ กลมุ่ สำ� นกั สนั ตอิ โศก กลมุ่ ตคี วามและสรา้ งแนวทางใหม่ ๑. บทน�ำ การเกดิ ข้ึนของสำ� นกั สนั ตอิ โศก ก่อตงั้ โดยพระโพธิรกั ษ์ (ปจั จุบนั ไดถ้ ูกมติมหาเถรสมาคมใหส้ กึ จากพระ จึงนุ่งห่มผา้ ยอ้ มสกี รกั เป็น สมณะโพธริ กั ษ)์ ท่านมชี ่อื เดมิ วา่ มงคล รกั พงษ์ ต่อมาเปลย่ี นช่อื เป็น รกั รกั พงษ1์ 6 เกดิ ทจ่ี งั หวดั ศรสี ะเกษ พ.ศ. ๒๔๗๗ จบการศึกษาระดบั ป.ว.ส.(วจิ ติ รศิลป์) ไดท้ ำ� งานทบ่ี รษิ ทั ไทยโทรทศั น์ จำ� กดั เป็นนกั จดั รายการ เป็นนกั แต่งเพลง ในระยะหลงั สนใจเร่อื งจติ เป็นอย่างมาก จงึ หนั มาศึกษาพระพทุ ธศาสนาอย่างจรงิ จงั และเกดิ มนั่ ใจในคุณแห่งพระรตั นตรยั ไดล้ าออกจากงานมาเป็นอนาคารกิ (ไมม่ เี รอื น) โดยปลูกกฏุ หิ ลงั เลก็ ๆ อยู่ในดง ป่าแสม บรเิ วณวดั อโศการาม จงั หวดั สมทุ รปราการ มงี านเขยี นขณะเป็นฆราวาส เช่น ชวี ติ น้ีมปี ญั หา คนคอื อะไร ทำ� ไมถงึ สำ� คญั นกั ฯลฯ โดยใชน้ ามปากกาวา่ “โพธริ กั ษ”์ ในทส่ี ุดก็ตดั สนิ ใจขอบวชเป็นพระภกิ ษุฝ่ายธรรมยุตกิ นิกาย ณ วดั อโศการาม เมอ่ื ปี พ.ศ. ๒๕๑๓ โดยมพี ระราชวรคณุ เป็นพระอปุ ชั ฌาย์ มฉี ายาวา่ “โพธริ กขฺ โิ ต” เมอ่ื บวชเป็นพระแลว้ ไปบรรยายธรรมในทห่ี ลายแห่ง โดยเฉพาะบรเิ วณลานอโศก วดั มหาธาตุ ลลี าการบรรยาย มลี กั ษณะรุนแรง แต่ก็มผี ูเ้ลอ่ื มใสศรทั ธา เร่มิ มลี ูกศิษยเ์ ป็นหม่คู ณะ จงึ ลาพระอปุ ชั ฌายไ์ ปอยู่ท่ี “แดนอโศก” จงั หวดั นครปฐม แต่พระอปุ ชั ฌายข์ ดั ขอ้ งจงึ ลาออกจากคณะธรรมยุตไิ ปขออาศยั อยู่ทว่ี ดั หนองกระท่มุ ขอแปลง เป็นพระมหานิกายเมอ่ื พ.ศ. ๒๕๑๖ และไดพ้ าบรวิ ารมาอยู่ท่ี “แดนอโศก” หลายปีแต่ก็ถกู ทางพระสงฆฝ์ ่าย 16 ศ.น.พ.ประเวศ วะส,ี สวนโมกข์ ธรรมกาย สนั ตอิ โศก, พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๘, (กรุงเทพมหานคร : หมอชาวบา้ น, ๒๕๓๘), หนา้ ๖๐–๖๗. 08. - 8 (265-290).indd 274 5/10/2022 12:59:19 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา 275 ปกครองมคี ำ� สงั่ ใหม้ าร้อื กฏุ ทิ แ่ี ดนอโศกใหห้ มด ในทส่ี ุดจงึ ลาออกจากการควบคุมของมหาเถรสมาคมเมอ่ื วนั ท่ี ๖ สงิ หาคม ๒๕๑๘17 ไปดำ� เนนิ กจิ กรรมของตนเองแต่ยงั แต่งกายแบบพระสงฆ์ ๒. คำ� สอนสำ� คญั ของสำ� นกั สนั ตอิ โศก คำ� สอนของสำ� นกั สนั ติอโศกน้ีก็มลี กั ษณะพเิ ศษบางประการ ต่างจากสำ� นกั ปฏบิ ตั ิธรรมแห่งอ่ืนท่คี วร ศึกษาคำ� สอนสำ� คญั ทช่ี าวอโศกถอื เป็นหลกั ปฏบิ ตั อิ ย่างเคร่งครดั คอื 18 การละเวน้ การบรโิ ภคเน้อื สตั ว์ การบรโิ ภค เกนิ กวา่ ๑ ครงั้ สง่ิ เสพตดิ ทกุ ชนิด เช่น บหุ ร่ี หมากพลู ยานตั ถุ์ การมเี งนิ มที องหรอื เคร่อื งตกแต่งประดบั ประดา เกนิ ฐานะสมณเพศ ไมเ่ ทศนห์ รอื สวดรบั เงนิ ค่าเทศนค์ ำ� สอนเร่อื งศีล ท่านโพธริ กั ษเ์ หน็ วา่ ศีลเป็นสง่ิ สำ� คญั ทท่ี ำ� ให้ พน้ ทกุ ขใ์ หบ้ รรลนุ พิ พาน ดงั พรพระทว่ี า่ “สเี ลน สุคตึ ยนฺต”ิ แปลวา่ ศีลเป็นเคร่อื งนำ� พาไปสู่พระนพิ พาน ศีลยงั เป็นพ้นื ฐานในการควบคมุ ใหใ้ ชป้ ญั ญาในทางทถ่ี กู ตอ้ ง19 ๓. กจิ กรรมสำ� คญั ของสำ� นกั สนั ตอิ โศก กจิ กรรมของสำ� นกั น้ีมหี ลกั ปฏบิ ตั เิ ร่อื งการงดเวน้ อนั ตอ้ งถอื อย่างเคร่งครดั แลว้ กจิ กรรมในการเผยแพร่ ศาสนาของชาวอโศกดำ� เนินไปอย่างกวา้ งขวาง กลา่ วคอื พ.ศ. ๒๕๒๐ และใน พ.ศ. ๒๕๒๔ ไดจ้ ดั ตงั้ มลู นธิ ธิ รรม สนั ตแิ ละกองทพั ธรรมมลู นิธติ ามลำ� ดบั โดยมเี ป้าหมายเพอ่ื รกั ษาบำ� รุงส่งเสรมิ เผยแพร่สจั ธรรมของพระพทุ ธ- ศาสนา สง่ เสรมิ การปฏบิ ตั ธิ รรมและบำ� รงุ สาธารณประโยชนต์ ่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๒๗ ไดจ้ ดั ตงั้ สมาคมผูป้ ฏบิ ตั ธิ รรม ข้นึ อกี เพอ่ื เป็นฐานรองรบั การปฏบิ ตั ธิ รรมของสมาชกิ 20 มลู นธิ ธิ รรมสนั ติ (ก่อตงั้ ปี พ.ศ. ๒๕๒๐) ทำ� หนา้ ทด่ี ูแล ความเป็นอยู่ของสมณะและฆราวาส กองทพั ธรรมมูลนิธิ (ก่อตง้ั ปี พ.ศ. ๒๕๒๔) มพี ลตรีจำ� ลอง ศรีเมอื ง เป็นประธาน ทำ� หนา้ ทเ่ี ผยแพร่สมาคมผูป้ ฏบิ ตั ธิ รรม (ก่อตง้ั ปี พ.ศ. ๒๕๒๗) องคก์ รเหล่าน้ีไดท้ ำ� หนา้ ท่เี ผยแพร่ หลกั คำ� สอนของทา่ นโพธริ กั ษ์ และสง่ เสรมิ กจิ กรรมต่าง ๆ ของชาวอโศกทเ่ี ป็นไปเพอ่ื พฒั นาสงั คมไทย ยงั มกี จิ กรรม สำ� คญั ทเ่ี ป็นประโยชนต์ ่อสงั คมอกี หลายประการ เช่น กิจกรรมดา้ นเศรษฐกิจ การเมอื ง การศึกษา ประเพณี วฒั นธรรม การอนุรกั ษธ์ รรมชาตแิ ละสง่ิ แวดลอ้ ม ชาวอโศกใหค้ วามสำ� คญั มากโดยจดั กจิ กรรมวนั ธรรมชาตอิ โศก ทกุ วนั ท่ี ๑๐ ธนั วาคมของทกุ ปี ชาวอโศกนยิ มสรา้ งทอ่ี ยู่อาศยั ขนาดเลก็ เพอ่ื อนุรกั ษป์ ่าไมแ้ ละสภาพแวดลอ้ ม21 17 เร่อื งเดยี วกนั , หนา้ ๑๗๗–๑๗๘. 18 ภทั รพร สริ กิ าญจน,์ องคก์ รทางศาสนากบั ปญั หาสงั คมปจั จุบนั , (กรุงเทพมหานคร : มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร,์ ๒๕๓๖), หนา้ ๑๔๑. 19 มลู นธิ ธิ รรมสนั ต,ิ แสงสูญ, ปีท่ี ๑๒ ฉบบั ท่ี ๔๖ (กรกฎาคม-กนั ยายน ๒๕๓๔), หนา้ ๑๖๗–๑๘๐. 20 จนิ ดา จนั ทรแ์ กว้ , “องคก์ รสงฆใ์ นปจั จุบนั ” ในเอกสารการสอนชดุ วชิ าความเช่อื และศาสนาในสงั คมไทย, (กรุงเทพ- มหานคร : มหาวทิ ยาลยั สุโขทยั ธรรมาธริ าช, ๒๕๓๙), หนา้ ๑๒๔. 21 เร่อื งเดยี วกนั , หนา้ ๔๗–๖๔. 08. - 8 (265-290).indd 275 5/10/2022 12:59:20 PM

276 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ๔. สนั ตอิ โศกกบั ผลกระทบต่อสงั คม จากการเกดิ ข้นึ ของสำ� นกั สนั ตอิ โศกนบั แต่อดตี จนถงึ ปจั จบุ นั ก่อใหเ้กดิ ผลกระทบต่อสงั คมอยา่ งกวา้ งขวาง หลายประการ มที ง้ั กระแสวพิ ากษว์ จิ ารณไ์ มเ่ หน็ ดว้ ยกบั แนวคำ� สอนและปฏปิ ทาของสำ� นกั น้ีอย่างรุนแรง ดงั กรณี ของ พ.ต.ต.อนนั ต์ เสนาขนั ธแ์ ละพระโสภณคณาภรณ(์ ระแบบ ฐติ ญาโณ) ในนามขององคก์ ารพทิ กั ษพ์ ทุ ธศาสตร์ ไดว้ พิ ากษ์วจิ ารณท์ า่ นโพธริ กั ษอ์ ยา่ งรนุ แรงในหนงั สอื “โพธริ กั ษอ์ รยิ ะแหง่ สนั ตอิ โศก ศาสดามหาภยั ” ไดเ้คลอ่ื นไหว กลา่ วโทษสนั ตอิ โศกวา่ ทำ� ผดิ พระราชบญั ญตั คิ ณะสงฆ์ พ.ศ.๒๕๐๕ แมน้ ายสุลกั ษ์ ศิวรกั ษ์ นกั คดิ คนสำ� คญั ของ ไทยคนหน่ึงถงึ กบั กลา่ วไวว้ า่ “สนั ตอิ โศกเป็นมจิ ฉาทฏิ ฐ”ิ 22 คณะสงฆไ์ ดข้ บั ออกจากการดูแลของมหาเถรสมาคม แลว้ ท่านกย็ งั ดำ� เนินการกจิ กรรมต่อไปและไดน้ ำ� คณะศิษยไ์ ปประทว้ งเก่ยี วกบั การเมอื งอกี ดว้ ย ๘.๓.๓ กลมุ่ สำ� นกั วดั พระธรรมกาย ๑. ผูก้ อ่ ตง้ั สำ� นกั วดั ธรรมกาย การเกดิ ข้นึ ของสำ� นกั วดั พระธรรมกาย ไดเ้รม่ิ ก่อสรา้ งโดยศิษยข์ องพระมงคลเทพมนุ ี หรอื ทร่ี ูจ้ กั กนั ในนาม หลวงพ่อสด จนฺทสโร วดั ปากนำ�้ ภาษเี จรญิ ศิษยก์ ลมุ่ น้ีไดส้ นใจปฏบิ ตั ธิ รรมตามแนววชิ ชาธรรมกาย จนเกดิ ความเลอ่ื มใสศรทั ธาอนั แรงกลา้ อทุ ศิ ชวี ติ ในพระพทุ ธศาสนา ตงั้ แต่ยงั เป็นนิสติ นกั ศึกษาอยู่ศิษยก์ ลมุ่ น้ีเรยี กวา่ “กลมุ่ ทายาททางธรรม” เมอ่ื จบการศึกษาแลว้ กไ็ ดเ้ร่มิ ทยอยอปุ สมบทเป็นพระภกิ ษุทว่ี ดั ปากนำ�้ ภาษเี จรญิ ตงั้ แต่ปี พ.ศ. ๒๕๑๒ เป็นตน้ มาและไดเ้ ร่ิมเผยแผ่การปฏบิ ตั ิธรรม พรอ้ มกบั การก่อสรา้ งศูนยพ์ ทุ ธจกั รปฏบิ ตั ิธรรม โดยมมี โนปณิธานร่วมกนั วา่ จะสรา้ งวดั ใหเ้ป็นวดั วดั ตอ้ งมคี วามสะอาด สงบ ร่มรน่ื เหมาะสำ� หรบั การปฏบิ ตั ธิ รรม จะสรา้ งพระใหเ้ป็นพระ พระภกิ ษุตอ้ งมศี ีลาจารวตั รงดงาม เป็นทต่ี งั้ แหง่ ศรทั ธาและจะสรา้ งคนใหเ้ป็นคน คนตอ้ ง มคี ุณธรรม มคี วามรบั ผดิ ชอบต่อตนเองต่อหมคู่ ณะต่อสงั คมและประเทศชาติ ต่อมาวนั ท่ี ๒๖ ตลุ าคม ๒๕๑๒ คุณหญงิ ประหยดั แพทยพ์ งศา วสิ ุทธาธบิ ดแี ละนางสาววรณี สุนทรเวช มจี ติ ศรทั ธายกทด่ี นิ จำ� นวน ๑๙๖ ไร่ ๙ ตารางวา ตงั้ อยู่รมิ คลองส่งนำ�้ ท่ี ๓ หมทู่ ่ี ๗ ตำ� บลคลองสาม อำ� เภอคลองหลวง จงั หวดั ปทมุ ธานี เพอ่ื จดั สรา้ ง สำ� นกั ปฏบิ ตั ิธรรมโดยใหช้ ่ือว่า “ศูนยพ์ ทุ ธจกั รปฏบิ ตั ิธรรม” จากนนั้ เปลย่ี นเป็น วดั กรณีธรรมกายารามและ อกี ๒-๓ ปี ต่อมาไดเ้ปลย่ี นช่อื มาเป็น “วดั พระธรรมกาย”23 ปจั จบุ นั วดั พระธรรมกายไดข้ ยายพ้นื ทอ่ี อกไปกวา่ ๒,๐๐๐ ไร่ ๒. หลกั คำ� สอนสำ� คญั ของวดั พระธรรมกาย หลกั คำ� สอนท่สี ำ� คญั ของวดั ธรรมกายนน้ั คือ วชิ ชาธรรมกายซ่งึ เป็นการคน้ พบของพระมงคลเทพมนุ ี (สด จนฺทสโร) ดงั นนั้ เป้าหมายของสำ� นกั น้ีจงึ อยู่ทก่ี ารบรรลธุ รรมกาย แนวการปฏบิ ตั เิ พอ่ื บรรลวุ ชิ ชาธรรมกายน้ี 22 ศ.น.พ.ประเวศ วะส,ี สวนโมกข์ ธรรมกาย สนั ตอิ โศก, พมิ พค์ รง้ั ท่ี ๘, (กรุงเทพมหานคร:หมอชาวบา้ น, ๒๕๓๘), หนา้ ๖๑. 23 สุจติ รา พนู พพิ ฒั น,์ “บทบาทของวดั พระธรรมกายในสงั คมไทยปจั จบุ นั ”, วทิ ยานิพนธศ์ ิลปศาสตรมหาบณั ฑติ สาขา ประวตั ศิ าสตรส์ งั คม, (บณั ฑติ วทิ ยาลยั : มหาวทิ ยาลยั เกรกิ , ๒๕๓๙), หนา้ ๓๖–๓๗. 08. - 8 (265-290).indd 276 5/10/2022 12:59:20 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา 277 เร่ิมตน้ จากการทำ� วตั ร สวดมนตไ์ หวพ้ ระ ก่อนสวดมนตใ์ หพ้ จิ ารณาพระพทุ ธรูปองคใ์ ดองคห์ น่ึงท่ตี นศรทั ธา เคารพมนั่ เมอ่ื จำ� ไดแ้ ลว้ ก็หลบั ตาพอปิดสนิทนึกอาราธนาพระพทุ ธรูปองคน์ นั้ มาประดษิ ฐานอยู่ทศ่ี ูนยก์ ลางกาย ของเรา ตรงช่องวา่ กลางลำ� ตวั เหนอื สะดอื ข้นึ มา ๒ น้วิ ขณะทท่ี ำ� วตั รสวดมนต์ ตอ้ งตง้ั สตนิ กึ ถงึ พระพทุ ธรูปควบคู่ กนั ไปอยู่ท่ศี ูนยก์ ลางกายนน้ั ทเี ดียว เม่อื ใจหยุดน่ิง ความสว่างก็จะเกิดข้นึ ท่ามกลางความสว่างนน้ั จะเห็น พระพทุ ธรูปทร่ี ะลกึ ถงึ ปรากฏข้นึ อย่างชดั เจน ต่อจากนน้ั จะมพี ระพทุ ธรูปองคใ์ หม่ปรากฏข้นึ แทนทแ่ี ต่สวยงาม กวา่ เดมิ มาก เรยี กวา่ ธรรมกาย ทางวดั พระธรรมกายสอนวา่ การเหน็ ธรรมกายเป็นการเหน็ ธรรมเบ้อื งตน้ ใหร้ ะลกึ ถงึ ธรรมกายนนั้ ทกุ อริ ิยาบถจนชำ� นาญและรกั ษาธรรมกายน้ีไวต้ ลอดชวี ติ ธรรมกายจะคอยเตอื นจติ ว่าควรจะ ทำ� อย่างไรต่อไปจงึ จะเขา้ ถงึ นพิ พานได2้ 4 ๓. กจิ กรรมของสำ� นกั วดั พระธรรมกาย สำ� หรบั กจิ กรรมสำ� คญั ของวดั พระธรรมกายนน้ั มอี ยู่เป็นจำ� นวนมาก ซง่ึ ลว้ นมคี ุณูปการต่อสงั คมไทยและ ชาวโลกไมน่ อ้ ย อาทิ โครงการสง่ เสรมิ คณุ ธรรมและจรยิ ธรรมแก่เยาวชน โครงการอบรมธรรมทายาทและอปุ สมบท หมภู่ าคฤดูรอ้ น ภาคฤดูฝน โครงการอบรมธรรมทายาทหญงิ โครงการค่ายวยั รุ่นคุณธรรม โครงการธรรมยาตรา ในปีแหง่ คณุ ธรรมเพอ่ื เฉลมิ พระเกยี รติ โครงการอบรมสามเณรศึกษา โครงการพระภกิ ษุเดนิ ธุดงค์ โครงการอบรม พระวทิ ยากร โครงการสรา้ งสรรคแ์ ผน่ ดนิ ไทย ใหเ้ป็นแผน่ ดนิ ธรรมแผน่ ดนิ ทอง โครงการป่ารกั นำ�้ ตามพระราชดำ� ริ ของสมเดจ็ พระนางเจา้ ฯ พระบรมราชนิ ีนาถ โครงการประถมศึกษาอนั เน่ืองมาจากพระราชดำ� ริ โครงการร่วมกบั องคก์ ารพทุ ธศาสนกิ สมั พนั ธแ์ หง่ โลก โครงการงานเฉลมิ พระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยูห่ วั โครงการเทเหลา้ เผาบหุ ร่ี ฯลฯ25 ซง่ึ มปี ระโยชนต์ ่อชมุ ชนและเป็นแกนหลกั ในการเผยแผ่พระพทุ ธศาสนาอกี ดว้ ย ๔. สำ� นกั วดั พระธรรมกายกบั ผลกระทบต่อสงั คม สำ� นกั วดั พระธรรมกายในช่วงปี พ.ศ.๒๕๔๒ แมจ้ ะมกี ระแสวพิ ากษว์ จิ ารณอ์ ย่างกวา้ งขวางถงึ การปฏบิ ตั ิ และหลกั คำ� สอนของวดั พระธรรมกายวา่ เป็นไปตามแนวทางของพระพทุ ธศาสนาหรอื ไม่ โดยเฉพาะแนวคำ� สอน เร่อื งนิพพานเป็นอตั ตาซง่ึ ตามพระไตรปิฎกเป็นคำ� สอนทไ่ี ม่ถูกตอ้ ง รวมทงั้ เร่อื งการพยายามอธิบายว่านิพพาน เป็นดนิ แดนทจ่ี ะเขา้ สมาธไิ ปเฝ้าพระพทุ ธเจา้ ได้ นอกจากน้ี “ยงั นำ� คำ� วา่ “บญุ ” มาใชใ้ นลกั ษณะทช่ี กั จูงประชาชน ใหว้ นเวยี นจมอยู่กบั การบรจิ าคทรพั ย์ เพอ่ื วตั ถปุ ระสงคต์ ่าง ๆ ชนิดทส่ี ่งเสรมิ ความยดึ ตดิ ถอื มนั่ ในตวั ตนและใน ตวั บคุ คล อนั อาจกลายเป็นแนวโนม้ ทบ่ี นั่ รอนสงั คมไทยระยะยาว พรอ้ มทงั้ ทำ� พระธรรมวนิ ยั ใหล้ างเลอื นไปดว้ ย26 กระนน้ั ก็ตาม สำ� นกั วดั พระธรรมกายก็ดูเหมอื นจะไม่ใส่ใจต่อกระแสวพิ ากษว์ จิ ารณ์นน้ั ยงั คงดำ� เนินกิจกรรม 24 วดั พระธรรมกาย, พทุ ธบูชา วสิ าขปรุ ณมี อา้ งในภทั รพร สริ กิ าญจน,์ “องคก์ รทางศาสนากบั ปญั หาสงั คมปจั จุบนั ”, หนา้ ๑๓๙. 25 สุจติ รา พนู พพิ ฒั น,์ “บทบาทของวดั พระธรรมกายในสงั คมไทยปจั จุบนั ”, หนา้ ๖๕–๙๖. 26 พระธรรมปิฎก (ป.อ.ปยุตฺโต), กรณีธรรมกายบทเรียนเพ่ือศึกษาพระพุทธศาสนาและสรา้ งสรรคส์ งั คมไทย, (กรุงเทพมหานคร:มลู นธิ พิ ทุ ธธรรม, ๒๕๔๒), หนา้ ๑๒. 08. - 8 (265-290).indd 277 5/10/2022 12:59:20 PM

278 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ตามปกติ โดยเฉพาะการเผยแผ่ธรรมะในรูปแบบต่าง ๆ ทงั้ การบรรยายท่วี ดั และออกอากาศไปทวั่ โลกผ่าน ดาวเทยี มของอยา่ งไรกต็ ามในปจั จบุ นั ไดเ้กดิ ความแตกแยกในกลมุ่ วชิ ชาธรรมกายจนเกดิ การแยกออกไปตง้ั สำ� นกั อกี แห่งหน่ึงท่ี อำ� เภอดำ� เนนิ สะดวก จงั หวดั ราชบรุ ี เรยี กวา่ สถาบนั พทุ ธภาวนาวชิ ชาธรรมกาย27 ๘.๓.๔ กลมุ่ สำ� นกั วดั หนองป่าพง เป็นกลมุ่ สบื ทอดฟ้ืนฟูธำ� รงรกั ษาไวซ้ ้งึ หลกั ธรรมคำ� สอนวธิ ปี ฏบิ ตั ทิ ถ่ี กู ตอ้ ง ๑. ผูก้ อ่ ตง้ั วดั หนองป่าพง วดั ป่าหนองพงเกดิ ข้นึ โดยหลวงพอ่ ชา สุภทโฺ ท หรอื พระโพธญิ าณเถระ เดมิ ชอ่ื ชา ช่วงโชติ เกดิ เมอ่ื ปี พ.ศ. ๒๔๖๑ ณ บา้ นจกิ ก่อ ตำ� บลธาตุ อำ� เภอวารนิ ชำ� ราบ จงั หวดั อบุ ลราชธานี เรยี นจบชน้ั ประถมตน้ แลว้ ไดบ้ รรพชา เป็นสามเณร เมอ่ื ปี พ.ศ. ๒๔๗๔ และไดอ้ ปุ สมบทเป็นพระภกิ ษุเมอ่ื ปี พ.ศ. ๒๔๘๒ พำ� นกั อยู่ ณ วดั ก่อนอก ไดศ้ ึกษาปริยตั ิธรรมจนจบนกั ธรรมชน้ั เอกแลว้ จึงไดอ้ อกธุดงค์ เพอ่ื ปฏบิ ตั ิดา้ นวปิ สั สนาธุระอย่างจริงจงั และ เพอ่ื แสวงหาอาจารยใ์ นดา้ นน้ี ในปี พ.ศ. ๒๔๙๗ ท่านไดก้ ลบั ภมู ลิ ำ� เนาเดมิ และเลอื กบรเิ วณดงป่าพงใหญ่เป็นท่ี สรา้ งวดั ต่อมารูจ้ กั กนั ในนามวดั หนองป่าพง ท่านไดเ้ป็นเจา้ อาวาสในปี พ.ศ. ๒๕๑๖ และไดด้ ำ� รงสมณศกั ด์ิ เป็นพระราชาคณะทพ่ี ระโพธญิ าณเถรในปีเดยี วกนั 28ต่อมาทา่ นไดศ้ ึกษาปรยิ ตั ธิ รรมและวปิ สั สนาจากหลายสำ� นกั ทา้ ยสุดเดินทางจาริกไปพบหลวงปู่มนั่ ภูริทตฺโต ท่วี ดั หนองผอื นาใน อำ� เภอพรรณานิคม จงั หวดั สกลนคร เกดิ ความศรทั ธาเลอ่ื มใส และยดึ ถอื แนวปฏบิ ตั ิ หลวงพ่อชาไดท้ ดลองปฏบิ ตั ภิ าวนาในสถานวเิ วกต่าง ๆ อาทิ ป่าชา้ ป่าดงดบิ รวมระยะเวลาการออกธุดงคเ์ ป็นเวลา ๘ ปี (พ.ศ. ๒๔๘๙–๒๔๙๖) ดงั นน้ั แรงจูงใจสำ� คญั ทท่ี ำ� ให้ ท่านก่อตง้ั สำ� นกั ท่ีวดั หนองป่าพงคือ “ความตอ้ งการท่ีจะบรรลุเป้ าหมายทางศาสนาอย่างแทจ้ ริง และความ เบอ่ื หน่ายในชวี ติ ทางโลก”29 ๒. คำ� สอนสำ� คญั ของสำ� นกั วดั หนองป่าพง หลวงพอ่ ไดย้ ดึ หลกั คำ� สอนของพระพทุ ธองคท์ ต่ี รสั วา่ ทำ� ตนใหต้ ง้ั อยู่ในคณุ ธรรมสมควรเสยี ก่อน แลว้ จงึ สอนคนอ่นื ทหี ลงั จงึ จะไม่เป็นบณั ฑติ สกปรก ฉะนนั้ ไม่ว่าจะทำ� กจิ วตั รอนั ใด เช่น การกวาดลานวดั จดั ทฉ่ี นั ลา้ งบาตร นงั่ สมาธิ ตกั นำ�้ ทำ� วตั ร หลวงพอ่ จะลงมอื ทำ� เป็นตวั อย่างของศิษยโ์ ดยยดึ หลกั วา่ “สอนคนดว้ ยการ ทำ� ใหด้ ู ทำ� เหมอื นพดู พดู เหมอื นทำ� ” ดงั นน้ั ศิษยแ์ ละญาตโิ ยมจงึ เกดิ ความเคารพเลอ่ื มใสในปฏปิ ทาทห่ี ลวงพอ่ ดำ� เนินอยู่ คำ� สอนของหลวงพ่อชายาวนาน โดยทวั่ ไปหลวงพ่อจะสอนใหเ้ป็นคนรูจ้ กั สำ� รวจตนเอง รูจ้ กั ตนเอง 27 คนึงนิตย์ จนั ทบตุ ร, สถานะและบทบาทของพระพทุ ธศาสนาในประเทศไทย (กรุงเทพมหานคร : หจก.ภาพพมิ พ,์ ๒๕๓๒), หนา้ ๑๗๒. 28 จนิ ดา จนั ทรแ์ กว้ , “องคก์ รสงฆใ์ นปจั จุบนั ”, (กรุงเทพมหานคร : โรงพมิ พม์ หาจฬุ าลงกรณร์ าชวทิ ยาลยั , ๒๕๓๒), หนา้ ๑๐๒. 29 ภทั รพร สริ กิ าญจน,์ “องคก์ รทางศาสนากบั ปญั หาสงั คมปจั จุบนั ”, (กรุงเทพมหานคร : มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร,์ ๒๕๓๖), หนา้ ๑๔๒. 08. - 8 (265-290).indd 278 5/10/2022 12:59:20 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา 279 รูเ้ท่าทนั กายและจติ การดำ� เนินชวี ติ ใหย้ ดึ ทางสายกลาง การทำ� สมาธแิ ละวปิ สั สนากเ็ พอ่ื ใหม้ สี ตดิ ูจติ เหน็ ความคดิ และเกดิ ปญั ญา30 ๓. กจิ กรรมของสำ� นกั หนองป่าพง สำ� หรบั กจิ กรรมสำ� คญั ทเ่ี ป็นเหตใุ หช้ าวบา้ นศรทั ธาเลอ่ื มใสต่อสำ� นกั วดั หนองป่าพง ส่วนหน่ึงอาจมาจาก กจิ วตั รประจำ� วนั ของสำ� นกั น้ี โดยเร่มิ ตน้ แต่ เวลา ๐๓.๐๐ น. มเี สยี งระฆงั ใหพ้ ระภกิ ษุสามเณรและตาปะขาว มาทำ� วตั รสวดมนตแ์ ลว้ นงั่ สมาธิ จากนน้ั พอสวา่ งกอ็ อกบณิ ฑบาต ฉนั เสรจ็ นำ� บาตรไปลา้ ง นำ� กระโถนไปเทเวลา ๑๕.๐๐ น. พรอ้ มกนั กวาดลานวดั ก่อนแลว้ ตกั นำ�้ ใส่ต่มุ ไว้ เวลา ๑๙.๐๐ น. ทำ� วตั รคำ�่ สวดมนตต์ ่อแลว้ นงั่ สมาธิ อกี ๑ ชวั่ โมง ฟงั เทศนจ์ ากหลวงพอ่ ชา ถา้ เป็นวนั พระ พระภกิ ษุร่วมกนั ทำ� สงั ฆกรรมอโุ บสถ สว่ นสามเณรเป็นผูน้ ำ� อุบาสกอุบาสกิ าทำ� วตั รสวดมนตจ์ ากนนั้ ฟงั เทศนาของหลวงพ่อชาแลว้ แยกยา้ ยกนั เดนิ จงกรมและนงั่ สมาธ3ิ 1 การดำ� เนินชีวติ ในวดั ยดึ หลกั พระธรรมวนิ ยั ท่พี ระพทุ ธเจา้ ทรงบญั ญตั ิไวเ้ ป็นแนวทางในการปฏบิ ตั ิฝึกหดั กาย วาจาใจในชีวติ ประจำ� วนั เนน้ การศึกษาประพฤติปฏบิ ตั ิใหบ้ ริสุทธ์ิบริบูรณ์ในศีล สมาธิ ปญั ญา พรอ้ มทงั้ นำ� หลกั ธุดงควตั ร ๑๓ วตั ร ๑๔ และกำ� หนดกฏกิ าระเบยี บต่างๆมาผสมผสานเป็นแนวทางปฏบิ ตั ิเพ่อื ส่งเสริม การบำ� เพญ็ สมณธรรมใหด้ ำ� เนินไปดว้ ยความเรยี บงา่ ย สอดคลอ้ งกบั ธรรมชาตจิ วี รและบรขิ ารต่าง ๆ ของวดั จะ รวบรวมเป็นของสงฆห์ รอื ของสวนกลาง มภี กิ ษุรกั ษาเรอื นคลงั สงฆเ์ ป็นผูแ้ จกในเวลาทเ่ี หมาะสม การฉนั อาหาร มเี พยี งม้อื เดยี วตอนเชา้ และฉนั ในบาตร เสนาสนะทพ่ี กั อาศยั เป็นกฏุ หิ ลงั เลก็ ตง้ั อยู่ห่างกนั ในราวป่า ท่ามกลาง ความร่มร่ืนแห่งแมกไมเ้พอ่ื ใหส้ ามารถปฏบิ ตั ภิ าวนาไดอ้ ย่างสงบ จดุ ม่งุ หมายเพอ่ื การขดั เกลาตนเองและศิษย์ ฉะนน้ั กจิ กรรมทกุ อย่างในวดั จงึ เนน้ เร่อื งวนิ ยั (ศีล) สมาธแิ ละปญั ญา การสำ� รวมอนิ ทรยี ์ ๖ คอื ตา หู จมกู ล้นิ กาย ใจ เป็นสง่ิ ทเ่ี จา้ อาวาสทกุ รูปเขม้ งวดกวดขนั มาก โดยเฉพาะระเบยี บวนิ ยั ความสะอาดเรยี บรอ้ ยของสถานท่ี ภายในวดั เนน้ ความเรยี บงา่ ยกลมกลนื กบั ธรรมชาตเิ นน้ การอยู่ป่า ไมใ่ หเ้ร่ยี ไรอะไรจากญาตโิ ยมใหเ้ป็นไปดว้ ย ความพอดคี วามพอเพยี งเวน้ แต่ญาตโิ ยมมจี ติ ศรทั ธาจะบรจิ าคทำ� บญุ ๔. สำ� นกั วดั หนองป่าพงผลกระทบต่อสงั คม วดั หนองป่าพงเป็นไปในดา้ นบวกและเป็นตน้ แบบของวดั ป่ากวา่ ๑๐๐ แห่งในประเทศไทยและอกี หลาย แห่งในยุโรป ออสเตรเลยี และแคนาดา หลวงพ่อชาเป็นตวั อย่างของพระสงฆท์ ่ปี ฏบิ ตั ิดีปฏบิ ตั ิชอบ แมจ้ ะมี พทุ ธศาสนกิ ชนมากมายทศ่ี รทั ธาเลอ่ื มใส แต่กไ็ มส่ รา้ งความแตกแยกใหเ้กดิ นกิ าย หรอื เขา้ ไปพวั พนั กบั การเมอื ง จนเป็นเร่อื งแตกแยก ดงั นนั้ สำ� นกั แห่งน้ีจงึ ส่งผลกระทบต่อสงั คมหลายประการ ทค่ี วรนำ� มากลา่ วในทน่ี ้ีคอื ในปี พ.ศ. ๒๕๑๐ ไดม้ พี ระภกิ ษุชาวอเมรกิ นั คนหน่ึงชอ่ื โรเบริ ต์ ฉายาวา่ สุเมโธ ซง่ึ ขอฝากตวั เป็นศิษยข์ องหลวงพอ่ ชา ซ่งึ นบั เป็นจุดเร่ิมตน้ ท่สี ำ� คญั ท่ที ำ� ใหเ้ กิดวดั ป่านานาชาติ ซ่งึ เป็นวดั สำ� หรบั จำ� พรรษาของพระภกิ ษุชาวต่างชาติ 30 เร่อื งเดยี วกนั , หนา้ ๑๐๔. 31 วดั หนองป่าพง, [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www.watportal.com/th/wat/region/detail/id/2/iid/34383 [๖ พฤษภาคม ๒๕๖๕] 08. - 8 (265-290).indd 279 5/10/2022 12:59:20 PM

280 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ในต่างประเทศมี ๓ สาขา คอื วดั ป่าจติ วเิ วก และวดั ป่าอมราวดใี นกรงุ ลอนดอน ประเทศองั กฤษและวดั ป่าโพธญิ าณ นครเมลเบริ น์ ประเทศออสเตรเลยี นบั วา่ สำ� นกั วดั หนองป่าพงเป็นสำ� นกั ทม่ี คี ุณูปการต่อสงั คมไทยและชาวโลก เป็นอย่างมาก ในฐานะทม่ี งุ่ ใหช้ าวโลกปฏบิ ตั ติ นใหพ้ น้ ทกุ ขต์ ามครรลองแห่งพทุ ธธรรม สรุป สำ� นกั วดั หนองป่าพงซง่ึ ก่อตง้ั โดยพระโพธญิ าณเถร หรอื หลวงพอ่ ชาเมอ่ื ปี พ.ศ.๒๔๙๗ หลวงพอ่ ชา เป็นผูส้ นใจปฏบิ ตั ธิ รรมเพอ่ื ความพน้ ทกุ ข์ ม่งุ แสวงหาความวเิ วกและการปฏบิ ตั วิ ปิ สั สนากรรมฐานอย่างจรงิ จงั สาเหตุสำ� คญั ท่ที ำ� ใหท้ ่านก่อตง้ั วดั หนองป่าพงคือ ความเบอ่ื หน่ายในชีวติ ทางโลกและความตอ้ งการท่จี ะบรรลุ เป้าหมายทางศาสนาอย่างแทจ้ รงิ แนวคำ� สอนของหลวงพ่อชามลี กั ษณะเขา้ ใจงา่ ย สามารถนำ� ไปประยุกตใ์ ชใ้ น ชีวติ ประจำ� วนั ได้ ท่านไดส้ อนใหผ้ ูอ้ ่ืนปฏบิ ตั ิธรรมจนมผี ูเ้ ลอ่ื มใสมากมาย ในบรรดาศิษยท์ ่เี ป็นกำ� ลงั สำ� คญั ในการประกาศและเผยแผ่พระพุทธศาสนาใหแ้ ก่ชาวไทยและชาวต่างประเทศคือ ท่านสุเมโธภิกขุ ซ่ึงเป็น ชาวอเมรกิ นั และเป็นผูร้ ่วมก่อตง้ั วดั ป่านานาชาตทิ จ่ี งั หวดั อบุ ลราชธานี ยุโรปและออสเตรเลยี หลวงพ่อชาไดร้ บั พระราชทานสมณศกั ด์ิเป็นพระราชาคณะชนั้ สามญั จากพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยู่หวั ท่ีพระโพธิญาณเถร ท่านอาพาธดว้ ยโรคเก่ยี วกบั สมองอยู่นานหลายปีและมรณภาพเมอ่ื พ.ศ.๒๕๓๕ ถอื ไดว้ า่ สำ� นดั วดั หนองป่าพง ไดเ้ป็นตน้ แบบในการปฏบิ ตั ขิ องพระสงฆว์ ดั ป่าทส่ี บื ทอดหลกั ธรรมคำ� สอนและหลกั ปฏบิ ตั ทิ างพระพทุ ธศาสนา ใหย้ นื ยาวไปตลอดจนถงึ ๕,๐๐๐ ปี ในอนาคต ๘.๓.๕ กลมุ่ สำ� นกั วดั นาป่าพง ๑. บทน�ำ ผูก้ อ่ ตง้ั วดั นาป่าพง ความเป็นมาทต่ี งั้ ของวดั แห่งน้ีเดมิ ทเี ป็นผนื นาทโ่ี ยมแม่ของพระอาจารยย์ กถวาย หลงั จากพระคึกฤทธ์ิ โสตถฺ ผิ โล กลบั จากการออกธุดงคไ์ ดม้ าใชส้ ถานทแ่ี ห่งน้เี ป็นทบ่ี ำ� เพญ็ ภาวนาและพำ� นกั แต่เพยี งผูเ้ดยี ว ในระหวา่ ง นน้ั สถานทด่ี งั กลา่ วค่อย ๆ ไดร้ บั การพฒั นาตามลำ� ดบั ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๔๕ หรอื ประมาณ ๘ ปี นบั แต่ท่าน ไดม้ าอยู่บำ� เพญ็ ภาวนาสถานท่แี ห่งน้ีจึงไดข้ ้นึ ทะเบยี นตง้ั เป็นวดั นาป่าพงจวบจนถงึ ปจั จุบนั พระอาจารยม์ าอยู่ ตงั้ แต่ปี พ.ศ. ๒๕๓๗ หลงั จากบวชในปี พ.ศ. ๒๕๓๖ ทว่ี ดั บญุ ญาวาส (พระอาจารยต์ นั๋ ) เป็นสาขาของวดั หนองป่าพงก่อนบวชเคยตง้ั ใจวา่ ไมอ่ ยากอยู่วดั ใหญ่อยากอยู่วดั เลก็ ๆ ทเ่ี ป็นป่าสงบ ๆ กเ็ ลยหาวดั เลก็ ๆ อยู่ แต่ก็เป็นเหตปุ จั จยั เหมอื นกนั เลยไดม้ าอยู่ทว่ี ดั นาป่าพงปจั จบุ นั เพราะมโี ยมเขาถวายท่ี ๒–๓ ทก่ี ็เลยมากบั พระ อาวุโส (๑๐ กวา่ พรรษา) อกี ๒ ท่านดว้ ยกนั หลงั จากมาดูแลว้ ท่านกเ็ ลอื กสถานทต่ี รงน้ี (เดมิ เป็นป่าตน้ พงรกมาก) ขณะนน้ั พระคกึ ฤทธ์ิ โสตถฺ ผิ โล มพี รรษายงั ไมถ่ งึ ๕ พรรษาตอ้ งอยู่กบั ครูบาอาจารย์ ๆ ท่านพจิ ารณาตดั สนิ ใจ พระอาจารยก์ ็ตกลงอยู่ตรงน้ี ก็อยู่มาเร่ือย ๆ ไม่เคยคิดว่าจะเป็นวดั เป็นวาอะไร และก็ไม่เคยรูว้ ่าวดั สรา้ งได้ ไม่มปี ญั หาอะไรตอนแรกก็คิดอยู่ว่าจะอยู่ไปสกั พกั หน่ึงภาวนาไปสกั พกั หน่ึงก็จะไปหาวดั อยู่อยู่ไปอยู่มาก็ดี เพราะเคยไปมาหลายท่หี ลายวดั ไม่เคยเจอแบบพระอาจารยต์ อ้ งการเลยเพราะวดั ส่วนใหญ่มแี ต่งานก่อสรา้ ง จงึ คดิ วา่ บวชมาแลว้ ตอ้ งมาทำ� งานก่อสรา้ งทางโลกกค็ งไมถ่ กู ตอ้ ง เพราะหลงั ฉนั แลว้ กต็ อ้ งไปต่อท่อ ทาสี แบกอฐิ หนิ ปูนทรายทำ� การก่อสรา้ งก็ไม่เขา้ ใจว่าบวชมาแลว้ มาทำ� อะไรกนั ทำ� ไมไม่เดนิ จงกรม นงั่ สมาธิภาวนาจงึ เป็น 08. - 8 (265-290).indd 280 5/10/2022 12:59:20 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา 281 อปุ สรรคอกี อย่างหน่ึงของนกั บวช ซง่ึ เมอ่ื บวชเขา้ มาแลว้ จะหาสถานทท่ี จ่ี ะเดนิ จงกรม นงั่ สมาธิ อย่างเดยี ว มนี อ้ ย มากมไี มถ่ งึ ๑๐ % ของวดั ทวั่ ประเทศทป่ี ระธานสงฆจ์ ะมนี โยบายใหพ้ ระภาวนาอย่างเดยี ว งานทางโลกอย่าไปแตะ วา่ จา้ งใหฆ้ ราวาสเขาทำ� ทง้ั หมด จงึ คดิ วา่ ทน่ี ่ีเขากใ็ หอ้ ยู่ไดไ้ ปเร่อื ยๆ กเ็ ลยอยู่มาจนมเี หตปุ จั จยั ไดเ้ป็นวดั นาป่าพง ข้นึ มา32 วดั นาป่าพง เป็นวดั ราษฎรส์ งั กดั คณะสงฆฝ์ ่ ายมหานิกาย ตงั้ อยู่ในพ้ืนท่ีตำ� บลบึงทองหลาง อำ� เภอ ลำ� ลูกกา จงั หวดั ปทมุ ธานี วดั นาป่าพงตง้ั วดั เมอ่ื วนั ท่ี ๒ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๕ หลงั จากพระอาจารยก์ ลบั จาก การออกธุดงค์ ไดม้ าใชส้ ถานทแ่ี หง่ น้เี ป็นทบ่ี ำ� เพญ็ ภาวนาและพำ� นกั แต่เพยี งผูเ้ดยี ว ในระหวา่ งนนั้ สถานทด่ี งั กลา่ ว ค่อย ๆ พฒั นามาตามลำ� ดบั จนเม่อื พ.ศ. ๒๕๔๕ ไดข้ ้นึ ทะเบยี นตง้ั เป็น “วดั นาป่าพง” เดิมทวี ดั นาป่าพง เป็นสาขาหน่ึงของวดั หนองป่าพง จงั หวดั อุบลราชธานี แต่วดั ไดท้ ำ� ผิดระเบยี บ ไม่ยอมรบั มติของคณะสงฆ์ ของวดั หนองป่าพงและสาขา รวมทง้ั กฎของมหาเถรสมาคมเพราะไดก้ ระทำ� สงั ฆกรรมทางพระวนิ ยั โดยสวด พระปาฏโิ มกขเ์ พยี ง ๑๕๐ ขอ้ ซง่ึ ถอื วา่ ผดิ หลกั พระวนิ ยั สงฆ ์ เมอ่ื เดอื นมถิ นุ ายน พ.ศ. ๒๕๕๓33 ๒. คำ� สอนของวดั นาป่าพง พระคกึ ฤทธ์ิ โสตถฺ ผิ โล เจา้ อาวาสวดั นาป่าพง เป็นพระทม่ี ชี ่อื เสยี งโด่งดงั จากการนำ� คำ� สอนตามพระธรรม วนิ ยั มาทำ� ใหเ้ขา้ ใจงา่ ยโดยใชค้ ำ� วา่  พทุ ธวจนะ ซง่ึ ทางพระคกึ ฤทธ์อิ า้ งวา่ เป็นคำ� สอนทม่ี าจากพระพทุ ธเจา้ โดยตรง ไม่ผ่านการดดั แปลงใด ๆ ท่านมพี ้นื ฐานความรูท้ างโลกระดบั ปริญญารฐั ศาสตรมหาบณั ฑติ จากจุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลยั เป็นฆราวาสรบั ราชการทหารมียศถึงพนั ตรีแห่งกองทพั บก เม่ืออุปสมบทนอกจากเป็นพระ สุปฏปิ นั โนแลว้ ยงั ศึกษาคน้ ควา้ พระพทุ ธวจั นะของพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ จากพระไตรปิฎกและจากหนงั สอื ชดุ จากพระโอษฐ์ ๕ เลม่ ของพระอาจารยพ์ ทุ ธทาสอกี ดว้ ย ศึกษาแลว้ นำ� มาเผยแผ่ทโ่ี ด่งดงั มากเมอ่ื ท่านประกาศวา่ ศีลของพระตามพทุ ธวจั นน์ น้ั มเี พยี ง ๑๕๐ ขอ้ แต่ทถ่ี อื ปฏบิ ตั ิ ๒๒๗ ขอ้ เพราะเพม่ิ เตมิ ภายหลงั วดั นาป่าพง จงึ สวดพระปาฏโิ มกขเ์ พยี ง ๑๕๐ ขอ้ ทำ� ใหส้ ำ� นกั วดั หนองป่าพง จ.อบุ ลราชธานี ซง่ึ เป็นวดั ตน้ สงั กดั ไมเ่ หน็ ดว้ ย ขอใหท้ ่านอาจารยค์ กึ ฤทธ์หิ ยุดเผยแผ่ดงั ทว่ี า่ แต่ท่านยดึ ความถกู ตอ้ ง วดั หนองป่าพงจงึ ตดั วดั นาป่าพงจากสาขา เมอ่ื เดอื น ม.ิ ย. ๒๕๕๓ ท่านไมห่ มดกำ� ลงั ใจเมอ่ื ถกู สำ� นกั ตน้ สงั กดั ตดั จากสาขา ตรงกนั ขา้ มกลบั เหน็ วา่ เป็นโอกาส ใหม้ อี สิ ระในการทำ� งานมากข้นึ จะเหน็ ว่าการเผยแผ่ผลงานจงึ ออกมาในหลายรูปแบบทง้ั สอ่ื สมยั ใหม่และพมิ พ์ หนงั สอื พทุ ธวจั นเ์ ป็นเลม่ แจกจ่าย เดนิ สายแสดงธรรมตอบปญั หาแก่ผูส้ นใจ รวมทง้ั การเปิดคอรส์ ๑๐ วนั อบรม วปิ สั สนากรรมฐานทว่ี ดั นาป่าพงดว้ ย 32 [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : http://www.dhammathai.org/meditationguide/dbview.php?No=61 [๒๙ ตลุ าคม ๒๕๖๔]. 33 วดั นาป่าพง, [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://th.wikipedia.org/wiki/ [๒๙ ตลุ าคม ๒๕๖๔] 08. - 8 (265-290).indd 281 5/10/2022 12:59:20 PM

282 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา ๓. กจิ กรรมของวดั นาป่าพง มกี ารจดั การอบรมวปิ สั สนากรรมฐาน ๑๐ วนั ท่วี ดั นาป่าพงโดยกล่าวถงึ พทุ ธพจนท์ ่วี ่า “เธอทง้ั หลาย อย่าเป็นบรุ ุษพวกสุดทา้ ยของเราเลย” เป็นพระพทุ ธพจนต์ อนหน่ึงทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ตรสั แก่พระอานนท์ “อานนท์ ในกาลบดั น้ีก็ดี ในกาลลว่ งไปแห่งเราก็ดี ใครก็ตามจกั ตอ้ งมตี นเป็นประทปี มตี นเป็นสรณะ ไม่เอาสง่ิ อ่นื เป็น สรณะมธี รรมเป็นประทปี มธี รรมเป็นสรณะ ไม่เอาส่งิ อ่นื เป็นสรณะ อานนท์ ภกิ ษุพวกใดเป็นผูใ้ คร่ในสกิ ขา ภกิ ษุพวกนนั้ จกั เป็นผูอ้ ยูใ่ นสถานะอนั เลศิ ทส่ี ุด”34 “อานนท ์ การขาดสูญแหง่ กลั ยาณวตั รน้มี ใี นยคุ บรุ ษุ ใด บรุ ษุ นนั้ ช่อื วา่ เป็นบรุ ุษคนสุดทา้ ยแห่งบรุ ุษทงั้ หลายเราขอกลา่ วกบั ยำ�้ กะเธอวา่ เธอทง้ั หลายอย่าเป็นบรุ ุษพวกสุดทา้ ยของ เราเลย”35 จากพระพทุ ธวจั นน์ ้ีทำ� ใหค้ าดการณว์ ่าการขาดสูญแห่งกลั ยาณวตั ร อาจเหน็ ไดใ้ นไม่ชา้ ดว้ ยว่ามกี าร แต่งเติมคำ� สอนของพระพทุ ธองค์ จนทำ� ใหผ้ ดิ เพ้ยี นไปจากพทุ ธบญั ญตั ิ อนั การแต่งเติมพทุ ธธรรมคำ� สอน เหมอื นกบั การนำ� ลม่ิ ไมต้ อกเตมิ ลงไปในรอยแตกของกลอง ซง่ึ จะทำ� ใหม้ รี อยแตกมากข้นึ การเขา้ คอรส์ ปฏบิ ตั ธิ รรม ๑๐ วนั ระยะเวลาสนั้ ๆ ทำ� ใหไ้ ดแ้ สงสวา่ งทางปญั ญาเมอ่ื พระคกึ ฤทธ์ยิ กพทุ ธวจั นช์ ้แี นะและสอนในหลาย ๆ เร่อื ง รวมทง้ั บอกว่าการหลุดพน้ จากอาสวะกิเลสเกิดไดต้ งั้ แต่ไดช้ น้ั ปฐมฌาน หาใช่ถงึ ขนั้ จตตุ ถฌานตามทเ่ี ขา้ ใจกนั ไมเ่ พราะปฐมฌานคอื การทำ� อาณาปาณสติ สามารถละนนั ทิ คอื ความเพลดิ เพลนิ ได3้ 6 นอกจากไดค้ วามเขา้ ใจท่ถี ูกตอ้ งแลว้ พระคึกฤทธ์ิ โสตถพิ โล ยงั ใหท้ ่องสายการเกิดและดบั ตามแนว ปฏจิ จสมปุ ปบาท เพอ่ื ใหพ้ จิ ารณาสง่ิ ทเ่ี กิดข้นึ ในจติ ใจและการเกิดข้นึ ของสงั ขาร ปฏจิ จสมปุ ปบาทน้ีถอื ว่าเป็น หลกั การทโ่ี ยงเหตแุ ละปจั จยั ทท่ี ำ� ใหส้ ตั วโ์ ลกเวยี นว่ายตายเกิดในสงั สารวฏั โดยมอี วชิ ชาเป็นตวั สำ� คญั ทป่ี ิดหู ปิดตาสรรพสตั วไ์ มใ่ หเ้หน็ ความจรงิ แต่ยดึ ตดิ ในชวี ติ ก่อใหเ้กดิ ทกุ ขท์ ง้ั ๆ ทช่ี วี ติ ไมม่ อี ะไรทง้ั ส้นิ แมแ้ ต่ตวั เราเอง การสมั ผสั กบั พทุ ธวจั นท์ พ่ี ระอาจารยแ์ นะนำ� ทำ� ใหต้ น่ื ตวั เพอ่ื ศึกษาคำ� สอนทแ่ี ทจ้ รงิ ของพระองคม์ ากข้นึ เพราะเป็น ของจรงิ และสามารถนำ� ไปใชใ้ นชวี ติ จรงิ ไดท้ า่ นอาจารยค์ กึ ฤทธ์มิ ภี าระหนกั มากข้นึ หลงั จากจดุ ประกายและเผยแผ่ พทุ ธวจั น์ เพราะชาวพทุ ธจำ� นวนมากทงั้ ในประเทศและต่างประเทศ สนใจการทำ� งานของวดั นาป่าพงและสถาบนั พทุ ธวจั นต์ ลอดเวลาในขณะน้ีท่านอาจารยอ์ ปุ สมบทมาได้ ๑๘ พรรษา แต่การศึกษาพทุ ธวจั นจ์ ากงานของท่าน พทุ ธทาสเร่มิ เมอ่ื อปุ สมบทไดพ้ รรษาท่ี ๔ เมอ่ื ศึกษาแลว้ นำ� มาเผยแผ่เมอ่ื ๗-๘ ปีทผ่ี ่านมาในวงแคบ ๆ และนำ� ออกสู่สาธารณชนเมอ่ื ๒-๓ ปีท่ผี ่านมา “คิดว่าเป็นเร่ืองของกรรมนะ ท่อี าตมาตอ้ งมาศึกษาเร่ืองน้ี หลงั จาก ออกจากวดั ป่าบญุ ญาวาส จงั หวดั ชลบรุ ี ทเ่ี คยตงั้ ใจวา่ จะถวายตลอดชวี ติ ทน่ี นั่ เมอ่ื มาอยู่วดั นาป่าพงกบั สหธรรมกิ ๒ รูป กม็ เี หตใุ หต้ อ้ งอยู่รูปเดยี วอกี เพราะอกี ๒ รูปนน้ั ปลกี วเิ วก การอยู่รูปเดยี วเป็นโอกาสใหท้ ่มุ เทกบั การศึกษา พทุ ธวจั นม์ ากข้นึ 34 ท.ี ม. (ไทย) ๑๐/๑๕๙/๑๒๘. 35 ม.ม. (ไทย) ๑๓/๔๒๗/๔๖๓. 36 [ออนไลน]์ , แหลง่ ทม่ี า : https://www.posttoday.com/dhamma/65627 [๒๙ ตลุ าคม ๒๕๖๔]. 08. - 8 (265-290).indd 282 5/10/2022 12:59:20 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา 283 ๔. ผลกระทบต่อสงั คม วดั นาป่าพงมผี ลกระทบต่อสงั คมในประเดน็ “ปญั หาในทเ่ี กดิ ข้นึ ในพระศาสนาคอื มกี ารบญั ญตั คิ ำ� ศพั ทใ์ หม่ อธบิ ายใหม่ ทำ� ใหค้ ลาดเคลอ่ื นและสบั สนในหม่พู ระและนกั ปฏบิ ตั ิ เพราะไม่ยดึ พระธรรมวนิ ยั เป็นหลกั ทำ� ให้ ชาวพทุ ธเสอ่ื มศรทั ธา ตวั ท่านเองยงั เขา้ ใจว่าพระสงฆบ์ างส่วนยงั มวั เมาในลาภยศ สรรเสรญิ ไม่แสวงหาความ หลดุ พน้ ทำ� ใหห้ าพระอรยิ สงฆย์ ากยง่ิ ”เมอ่ื ทำ� งานมาถงึ ขน้ั น้ี ท่านมนั่ ใจวา่ จะพบความสำ� เรจ็ ในอนาคต แมจ้ ะวา่ ใช้ เวลานาน แนวโนม้ ทท่ี ำ� ใหค้ ดิ เช่นนนั้ เพราะชาวพทุ ธหลายฝ่ายใหค้ วามสนใจและสนบั สนุน ทำ� ใหท้ า่ นตอ้ งเดนิ สาย บรรยายธรรมและพทุ ธวจั นแ์ ทบทกุ วนั ในขณะเดยี วกนั ยงั มพี ระสงฆท์ วั่ ประเทศ ๓๕๐ รูป สมคั รเป็นสมาชกิ ของ สถาบนั พทุ ธวจั น์ เพอ่ื ช่วยเผยแผ่พทุ ธวจั นใ์ หท้ วั่ ถงึ “พระบางรูปเช่นอาจารยส์ ุจนิ ต์ จณิ ณธมโฺ ม ดูแลศูนยเ์ ผยแผ่ ภาคอสี าน และพระไพบูลย์ อภปิ ณุ โณ วดั ดอนหายโศก ต่างมคี วามมงุ่ มนั่ มากเช่นท่านสุจนิ ตเ์ ดนิ ธุดงคพ์ บปะ กบั ชาวบา้ น แจกหนงั สอื และซดี ใี นการเผยแผ่พทุ ธวจั น์ เมอ่ื ตน้ ปีท่านเดนิ จากน่านไปถงึ โคราช”บริษทั เอกชน หลายแห่ง รวมทง้ั สถาบนั การศึกษาและประชาชน ร่วมกนั เป็นพทุ ธวจนสถาบนั ไดพ้ มิ พห์ นงั สอื ออกเผยแผ่ถงึ เลม่ ท่ี ๑๐ และมกี ารแจกจ่าย MP๓ ไปทวั่ ประเทศ หนงั สอื เสยี งทท่ี ำ� ข้นึ มาไดแ้ จกจ่ายไปในทต่ี ่าง ๆ บา้ งแลว้ ดา้ นพระวนิ ยั สงฆท์ ท่ี ่านพระคกึ ฤทธ์ิ โสตถพิ โล ประกาศวา่ ศีลของพระตามพทุ ธวจั นน์ น้ั มเี พยี ง ๑๕๐ ขอ้ แต่ทถ่ี อื ปฏบิ ตั ิ ๒๒๗ ขอ้ เพราะเพม่ิ เตมิ ภายหลงั วดั นาป่าพงจงึ สวดพระปาฏโิ มกขเ์ พยี ง ๑๕๐ ขอ้ ทำ� ใหส้ ำ� นกั วดั หนองป่าพง จ.อุบลราชธานี ซ่งึ เป็นวดั ตน้ สงั กดั ไม่เหน็ ดว้ ย ขอใหท้ ่านอาจารยค์ ึกฤทธ์ิหยุดเผยแผ่ดงั ท่วี ่า แต่ทา่ นยดึ ความถกู ตอ้ ง วดั หนองป่าพงจงึ ตดั วดั นาป่าพงจากตน้ สาขา เมอ่ื เดอื น มถิ นุ ายน ๒๕๕๓ มหาเถรสมาคม พจิ ารณาแลว้ มมี ตจิ ะทำ� คำ� อธบิ ายทม่ี าทไ่ี ปของศีล ๒๒๗ ใหช้ ดั เจน โดยมอบใหเ้จา้ คณะปกครองจงั หวดั ปทมุ ธานี ไปช้แี จงใหพ้ ระอาจารยค์ ึกฤทธ์ไิ ดร้ บั ฟงั และใหย้ ดึ ศีลปาฏโิ มกข์ ๒๒๗ ขอ้ ใหเ้ป็นไปในทศิ ทางเดยี วกนั อกี ทงั้ เผยแพร่ขอ้ มลู ดงั กลา่ วต่อสาธารณชน เพอ่ื เป็นบรรทดั ฐานความเขา้ ใจทต่ี รงกนั 37 ๘.๔ ทศิ ทางของขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนาในอนาคต ขบวนการและองคก์ รทางพุทธศาสนาเพ่ือสงั คมมรี ากฐานมาจากการต่อสู ้ เพ่ือความเป็นธรรมดว้ ย กระบวนการสนั ติในเอเชยี จดุ เร่ิมตน้ ท่สี ำ� คญั คือการเคลอ่ื นไหวของท่านติช นทั ฮนั ทพ์ ระสงฆช์ าวเวยี ดนาม ทพ่ี ยายามเรียกรอ้ งความเป็นธรรมทางสงั คมและการเมอื งใหก้ บั ชาวเวยี ดนามอกี ทงั้ การทท่ี ่านเป็นผูส้ อนสมาธิ ทม่ี ชี อ่ื เสยี งมากเมอ่ื ล้ภี ยั ไปอยู่ในประเทศฝรงั่ เศส จงึ ช่วยใหเ้กดิ การตน่ื ตวั ในการเรยี นรูท้ างพทุ ธศาสนาเพอ่ื สงั คม มากข้นึ ขณะเดยี วกนั การขยายตวั ของเครอื ขา่ ยขบวนการพทุ ธศาสนาเพอ่ื สงั คมในหลายประเทศอน่ื เช่น ไทย ศรลี งั กา ทเิ บต ไตห้ วนั ญป่ี ่นุ เป็นตน้ กช็ ่วยใหเ้กดิ ความสนใจเก่ยี วกบั ขบวนการลกั ษณะน้ีมากข้นึ ทงั้ น้ี จะเหน็ ไดว้ า่ ขบวนการพทุ ธศาสนา เพอ่ื สงั คมจะมรี ูปแบบการดำ� เนินงานทเ่ี ช่อื มโยงหลกั พระพทุ ธศาสนาเพอ่ื ลดปญั หา 37 Mgronline.com, หนงั สอื พมิ พผ์ ูจ้ ดั การสุดสปั ดาห,์ วา่ ดว้ ยเร่อื ง “พระคกึ ฤทธ์”ิ กบั วาทะ “ปาฏโิ มกข์ ๑๕๐-๒๒๗ ขอ้ ” เผยแพร่วนั ท่ี ๒๓ สงิ หาคม ๒๕๕๗, (๒๐ มกราคม ๒๕๖๕). 08. - 8 (265-290).indd 283 5/10/2022 12:59:21 PM

284 ประวตั พิ ระพทุ ธศาสนา สงั คมในแต่ละบรบิ ทพ้นื ทแ่ี ต่ประเดน็ สำ� คญั ทท่ี ำ� ใหข้ บวนการพทุ ธศาสนา เพอ่ื สงั คมสามารถยนื หยดั การทำ� งาน ไดค้ อื การเคลอ่ื นไหวโดยปราศจากความรุนแรง ถงึ แมข้ อ้ เรยี กรอ้ งหรอื การบรรลเุ ป้าหมายบางประการเก่ยี วขอ้ ง กบั ประเดน็ ทางการเมอื ง หรอื ความไมเ่ ป็นธรรมทางสงั คมกต็ าม การพยายามสรา้ งบทบาทเพอ่ื ผลกั ดนั ใหอ้ งคก์ ร พุทธศาสนาและสมาชิก ท่เี ก่ียวขอ้ งร่วมกนั สรา้ งแนวทางการขบั เคลอ่ื นการทำ� งานเพ่อื สงั คม เป็นรูปแบบท่ี แพร่หลายมากข้นึ ในองคก์ รพทุ ธศาสนาแถบทวปี เอเชยี ช่วงปลายทศวรรษท่ี ๒๐ อย่างไรก็ตาม การขบั เคลอ่ื น กจิ กรรมทอ่ี งคก์ รพทุ ธศาสนาพยายามทำ� กบั สงั คม ไมส่ ามารถกลา่ วอา้ งไดว้ า่ เป็นขบวนการพทุ ธศาสนาเพอ่ื สงั คม ทงั้ หมด มคี วาม จำ� เป็นทจ่ี ะตอ้ งศกึ ษาเป้าหมายและรูปแบบการทำ� งานใหช้ ดั เจนวา่ ขบวนการหรอื องคก์ รทพ่ี ยายาม ทำ� กจิ กรรมเพอ่ื สงั คมไดใ้ ชส้ ถานะและบทบาททเ่ี ก่ยี วขอ้ ง กบั พทุ ธศาสนาเพอ่ื ยกระดบั ไปสู่การแกไ้ ขปญั หาอย่าง สนั ตสิ ุขและแสดงออกถงึ การยอมรบั ความหลากหลายทางวฒั นธรรม การละเลยต่อความเหน็ อกเหน็ ใจ มนุษย์ ต่างศาสนิกชน รวมทง้ั การใชร้ ูปแบบการเคลอ่ื นไหวทผ่ี สมความรุนแรงเขา้ มาเก่ียวขอ้ ง คงไม่สามารถกลา่ วได้ อย่างชดั เจนว่าเป็นขบวนการพุทธศาสนาเพ่อื สงั คม นอกจากน้ีขบวนการพุทธศาสนาเพ่อื สงั คมส่วนหน่ึงได้ ตกผลกึ ทางความคดิ อย่างชดั เจนวา่ เป้าหมายหรอื รูปแบบการทำ� งานของขบวนการไมไ่ ด้ เป็นการตอบโตก้ ระแส วฒั นธรรมตะวนั ตก แต่เป็นการสรา้ งทางเลอื กเพอ่ื สมดุลของสงั คม หรอื เป็นรูปแบบการพฒั นาทส่ี ะทอ้ นใหเ้หน็ หลกั การอยู่ร่วมกนั อย่างมเี หตมุ ผี ลมากกวา่ สรุปทา้ ยบท ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนาทเ่ี กดิ ข้นึ สมยั พทุ ธกาลในสงั คมไทยและต่างประเทศ จะเหน็ วา่ แต่ละสำ� นกั ลว้ นเกดิ ข้นึ จากสาเหตทุ แ่ี ตกต่างกนั แต่มวี ตั ถปุ ระสงคห์ ลายประการไมต่ ่างกนั เท่าใดนกั มคี ำ� สอน ทม่ี เี อกลกั ษณเ์ ฉพาะ มกี จิ กรรมหลากหลายทบ่ี ำ� เพญ็ ประโยชนแ์ ก่สงั คม คำ� สอนและกจิ กรรมต่าง ๆ ทแ่ี ต่ละสำ� นกั บำ� เพญ็ อยู่นน้ั ลว้ นส่งผลกระทบต่อพระพทุ ธศาสนาและสงั คมอย่างกวา้ งขวางทงั้ ในประเทศ และต่างประเทศ บางสำ� นกั ก็ถกู วพิ ากษว์ จิ ารณอ์ ย่างหนกั ในเร่อื งคำ� สอน และการตคี วามพระธรรมวนิ ยั อย่างไรก็ตาม ทกุ สำ� นกั และองคก์ รทน่ี ำ� มาศึกษา ณ ทน่ี ้ี ลว้ นพยายามทจ่ี ะเผยแผ่ธรรมและช่วยคนเขา้ ถงึ ธรรมใหม้ ากทส่ี ุด เพอ่ื จรรโลง สงั คมและโลกใหด้ งี ามและเกดิ สนั ตสิ ุข เช่น อนิ เดยี   ศรลี งั กา เวยี ดนาม  ทเิ บต ไมว่ า่ จะเป็น (๑) องคก์ รชาวพทุ ธ เพอ่ื สงั คมในธเิ บตทน่ี ำ� โดยองคท์ ะไล ลามะ  ผูน้ ำ� รฐั บาลผลดั ถน่ิ ของธเิ บตทพ่ี ยายามต่อสู่เพอ่ื เอกราชของทเิ บต บนฐานของอหงิ สธรรม (non-violence) และเป็นผูเ้สนอแนวคดิ เร่อื งความรบั ผดิ ชอบระดบั สากล (universal responsibility) บนฐานของจติ ใจท่มี ่งุ หวงั ประโยชนส์ ุขเพอ่ื ผูอ้ ่นื (altruistic mind) (๒) องคก์ รชาวพทุ ธ เพอ่ื สงั คมในเวยี ดนามทน่ี ำ� โดยพระนิกายเซนช่อื ตชิ นทั ฮนั ห์ ผูต้ ่อสูเ้พอ่ื ชาวเวยี ดนามทอ่ี พยพล้ภี ยั สงคราม  (๓) สมาคมมหาโพธ์โิ ดยทา่ นอนาคารกิ ธรรมปาละ เป็นบคุ คลทส่ี ำ� คญั ทส่ี ุดในการฟ้ืนฟพู ระพทุ ธศาสนาในประเทศ อินเดียเป็นผูก้ ่อตงั้ สมาคมมหาโพธ์ิและเป็นผูเ้ รียกรอ้ งเอาพทุ ธสถาน ในประเทศอินเดียกลบั คืนมาเป็นของ ชาวพทุ ธ น้ีคอื ตวั อย่างขององคก์ รพระพทุ ธศาสนาเพอ่ื สงั คมในต่างประเทศ ทน่ี ำ� เอาหลกั การในพระพทุ ธศาสนา 08. - 8 (265-290).indd 284 5/10/2022 12:59:21 PM

บทท่ี ๘ ขบวนการและองคก์ รทางพระพทุ ธศาสนา 285 เขา้ ไปมสี ่วนร่วมในการแกป้ ญั หาสงั คม ทำ� ใหพ้ ระพทุ ธศาสนาเจริญรุ่งเรืองเป็นทยี ดึ เหน่ียวจติ ใจของชาวทเิ บต เป็นอย่างดี (๔) องคก์ รของวดั นาป่าพงมผี ลกระทบต่อพระสงฆใ์ นดา้ นพระวนิ ยั ทก่ี ลา่ วประกาศวา่ ศีลของพระตาม พทุ ธวจั นน์ น้ั มเี พยี ง ๑๕๐ ขอ้ แต่ทถ่ี อื ปฏบิ ตั ิ ๒๒๗ ขอ้ เพราะเพม่ิ เตมิ ภายหลงั วดั นาป่าพงจงึ สวดพระปาฏโิ มกข์ เพยี ง ๑๕๐ ขอ้ ทำ� ใหส้ ำ� นกั วดั หนองป่าพงซง่ึ เป็นสง่ิ ทท่ี ำ� ใหเ้กิดความสบั สนว่าพระวนิ ยั ของพระสงฆน์ นั้ จริง ๆ ตอ้ งถอื ปฏบิ ตั กิ ่ขี อ้ ซง่ึ ประเดน็ น้ีอาจกา้ วลว่ งมคี วามผดิ อนนั ตรยิ กรรมในขอ้ “สงั ฆเภท” คอื ยงั สงฆใ์ หแ้ ตกกนั ได้ แต่ในส่วนทเ่ี ป็นกจิ กรรมทด่ี ขี องสำ� นกั น้ีกย็ งั มอี ยู่ถา้ ศึกษาดูในส่วนทด่ี มี ปี ระโยชนน์ ำ� ไปปฏบิ ตั ไิ ด้ 08. - 8 (265-290).indd 285 5/10/2022 12:59:21 PM