Giáo Trình Phương Pháp Nghiên Cứu Khoa Học Trong Kinh Doanh (NXB Tài Chính 2014) - Nguyễn Đình Thọ_ 676 Trang

ChUOl1g 6, Chon I11~Urrong nghicn cuu dinh Ilrong 223 nho. Chinh VI nhuoc diem nay, phoong phap chon mau ngau nhicn dan gian duoc Slr dung trong truong hap dam dong co kith IhuGC nho va thlr&ng duoc Slr dung cho vi~c chon phan tlr cho cac phuong phap chon mau khac nhu chon die'm xual phat trong phuong phap h~ thong, 5.2. Chon mau thea phuong phap h~ thong Trong phuong phap chon mau thea h~ thong (systematic sampling) nhil nghien ctru lien hanh sdp xep kich thuoc ]'( ella dam dong thea thu tv ttl ) den N. Sau do tinh buoc nhay Nln, Biroc nhay 51 (Sampling lnterval) \" Nln, Cia tr] nlN duoc goi la ti J~ chon m~u (sampling fraction). Lay vi du, neu dam dong co kich thurrc N\" 1000 va m~u se chon co kith thuoc n = 100 thl buoc nhay SI! loll10, l Iay n6i each khac, chung ta chia dam dong ra thanh 100 nhom. M6i nhorn co so hl'c,mg p',5n tll' nlnr nhau va bAng voi buoc nhay (10), M6i nhom se co m(>t ph'iln ltf tharn gta vim m~u, ricp thee, chon ng§u nhien mot diem xLiat phat (starting point) tr~mg nhorn mll'oi phan ur daLi tii~n (tiili buoc nhay thu' nhat), Thuc su, chung til kh5ng nhat thiet phai b~t d'ilu b~ng nhom dati tien rna co lhe' bcil dau b~ng bfi't ky nhom nao ding duoc. Nell b~t d'au b~ng nhorn d'au licn thl sil ket thuc [) nh6m cudi cung. Neu b~t d'Su b~ng mQt nhorn bat ky nao d6, lay vi du nhom 20, thi sau khi den nhom 100 (nhom C'lloielmg), chung ta tiep l'\\IC quay lai nhom 1 va ket thuc 6 nhorn 19. Tu diem xlIilt phat nay va dtra vao buoc nhay de chVI1 cac phan tu tiep theo cho m~lIcho den khi dll so 11[<;Inpgh'fll1ttr tham giil vao m~lI. Lay vi du, gia su chung ta muon chon mot m511c6 kich thuoc n tu; 100 mot dam dong c6 kid, thuuc 1'\\ ~ 1000. 1\\11lr v~y buoc nhay Iii t\\./n - 2000/200 \" 10 (Irong vi du tren day). De chon phan 11.1 dau tien trong cac pl,Sn hi til I den 10, chung ta dimg phuong phap chon m511ng5u nghien don gian. Cia su ket qU<l ia phan 11.1 thll 6 lhi hie nay, phan lu lIu! hai tham gia vao m511 la philn l-tf thti 16 trong

224 Plnrong phap nghien cU'U khoa h9Ctrong kinh doanh nr lakhung m~u (6 + 10), phfin th(r ba 26 (16 + 10), vv. Tiep h,IC nhu v~y, ph'an nr LhLr100 tham gia vao m~u Iii996 (Hlnh 6.3). Phucng phap chon mfill h~ th6ng giup chung ta kh~e phuc duoc kha nang phlin bo khong dell ella phirong phap chon mfill ngfiu nhien don giflO. Tuy nhien no cling co nhtroc diem III nell khung m~u duoc xep thea chu ky va tan 56 cua no trung voi blfoe nhay lhi milu 5e bi chech. Uly vi du nell chung ta s~p xep khung milu theo dQ tuOi each nhau 30 nlOi (tll' 21 den 50 nloi) va khung milll dUQC xep e6 fan sO la 30 (Bang 6.2). Neu buoc nhay 51ciing Iii 30 thi vi~c chon milu se bi chech: gia su diem xuat phat la ph'lln Ill' 56 2 (phan tU dau tien tham gia vao m5 Iii phan tll' 562, co 22 tuoi), phan nl' thll hai tham gia vao m5u la philn tir s6 32 (2+30) va nguoi nay cling co llloi lil 22. Tiep tuc nhu v~y cho cac ph'lin nr khac tharn gia vao mSu. Va, luc nay, trong m511cua chung ta chi baa g'Om nhirng nglloi co tlloi 111 22. Hinh 6.3. Chon mau h~ Ih6ng [(11ling mlu N =1000 1 11 21 991 n =100 BlI\"(Jcnhay 51 = N/n = 10 2 12 22 992 3 13 23 993 f6--.i6-i6----.~.-----996~1l Ket qua =6 8 18 28 998 Die'm xuat ph at = 16 9 19 29 = 26 999 Ph'lin tllu 2 10 20 30 1000 Phan nr thu 3 Phan tir thue 100 = 996

6. ChQJ1 m5u Bang 6.2.Vi du blfoc nhay va Ian 55 khung m§u trung nhau I'h~ntit °ru(')i PhRn tlr Tuoi Ph'Sn hi Tuoi 61 21 21 31 21 62 22 I2 22 32 22 30 5() bO 50 90 50 5.3. Chon m§u theo phuong phap phiin tling Trong phuong phap chon mall philn fang hay phan nhom dong nhat (stratified sampling), ngu'ai ta chia dam dong ra thanh nhieu fang gom cac nhom nh6 (stratum), cac nhom nay chinh Iii dan vi chon m~lI, Ole nh0111nily thoa man mQI tieu chi 111cac ph'an lip Irong ding m(lt nhom co lInh dang nh5't (homogeneity) cao va cac p11anttl' giua cac nh6m co tinh d] bi~t (heterogeneity) cao. Hay n6i die khac, nguyen t~c phan nh6m 121ellllS nhom dang nhfit, khac nhorn d] biet. Cac nh6m ni1y I\\li c6 the' dl1~1C chia thanh nhieu nhorn nh6 han nhung elmg phili thoa man dmg ticu chi nhir tren. De' chon phan tll' cho milu trong lL1'Ilg nh6m, nho nghien cuu c6 the' dung phoong phap hp,thong ho~c ng5u nhien de\", gian. Phuong phap chon mau phfiu tang eo the duoc thuc hien thee ti Ie: (proportionate stratified sampling}--so Iuong phan nr ChQl1 eho m5u Irong umg nh6m ti I~ vc1i so luong p11anttl ella chung hoac khcng thea tt I~ (disproportionate stratified sampling}--so luong philn hi chon eho m5u trong rung nh6m khong ti I~ voi so luong philn tu cua chung. Vi du, giit Slf chung ta muon chon mot m5u co kich thuoc n ; 200 til mOt dam dong e6 kich thuoc N = 2000. Chung ta chia dam dong ra thanh bon nh6m voi kich thtr6e cua hJ'ng nh6m va so IUQ1lg tharn gia vao mSu trlnh bay Irong Bang 6.3.

Plwong ph,ip I1ghien crru khoa hoc trong kinh doanh ,6.3. Vi du chon m~u phan fang: theo va khfmg theo tl l~ Phuong 1&700 Nh6m IV=600 Tilng 70 60 N=2000 ph:\\p chQI1 60 11=400 111=300 70 n=200 40 30 n,,\"O \" If 50 20 0=200 Kh6I1.~1/.,,, IiIf Phuong phap chon m~lI philn fang co tinh phan ho cao trong dam dong nghien CUll.Han nira, nell cac phan tit trong cung mQI nh6m c6 tinh dong nhat cao se giup d10 vi~c chon cac phan nr trong dan vi (nh6m) cho m~lt se co hi~lI qua thong ke cao. Vi vay, trong cac phuong' phap chon m5u thea xac suat thi phuong phap chon mall phan Cang cho chung ta hi~u qua thong Ke 00 nhat. 5.4. Chon m511 thea phurmg phap chon theo nhom Trong cdc phuong phap chon m511thea xac suat trinh bay truce day, ph'5n til' m511 dU'Q'C chon true tiep ttl' khung mau. Neu lit phuong phap chon m~u ng~u nhien don girm hay phuong phap h~ thong IJl1 phan Ill' mall duoc chon iiI' dam dong; vai pbuong phap phan tang thi phan ILl m5u duoc chon ttl' don vi m5l1. Nhir v~y, trong cac phuong phap chon m5u nay, viec chon m5u duoc tien hanh cho tlmg phan tu. Trang phuong phap chon m~lt thea nhom hay con gOi lit phan nh6m eli hiet (cluster sampling), nha nghien ciru ciing chia dam liong rn thanh nhfeu nh6m nho (clusrerj=don vi chon m~lI-nhll Irong phuong ph.!p phan fang. Tuy nhien, cac don vi (nhorn) nay co d~c diem 111cac ph'Sn tu trong cung mol nhom co tinh d] bi~t cao va cac philn nr gill;! cac nh6m co hnh dong nhat cao; nghia la. cung nh6m d] bi~t, khac nh6m dong nhal. Nhu v~y, nguyen t~c phan nhom trong phuong phap chon m~u thea nhom nguqc vui nguyen t~c phan nhorn trong phuong phap chon m~ll phan tang {cung nhorn

227 dong nhat, khac nhorn dj bi~t). Chung ta c6 the I~i tiep tuc chia cac nhorn thanh tLlI1gnhorn nho nira. vv. Sal! cl6 nell chung ta dung phuong phap chon m~ll ng~ll nhien don gian hay phuong phap h~ thong de chon ngau nhiCn mot so nhom. Tat ca cac phan nr trong cac nhom se tao thanh phan tlr cua mall va nhu v~v kich thuoc milu 111tong ole phan ttl' cua cac nhom da chon. Trong tru<mg hop nay, chung ta chon don vi mau thay vi chon phan tu nlur cac phuong phap chon m~u khac, Nell chon mall theo each thuc nay thi no duoc goi Iii chon mall theo nhom m{>t buoc (one-stage duster sampling). Ne'u sau khi chon nhom chung ta I~ tien hanh chon phan nr trong tlll1~ nh6m de' lham gia vao m~u thi phuong phap chon 111~L1 then nh6111 dang nay duoc goi Ii! phuong phap chon mau theo nhom hai buoc (two-stage cluster sampling). Tuong tv nhu v~y, chung ta co the' c:hQI1m~lI thea nhorn, ba biroc, VV. Hinh 6.4 so sanh hai phuong phap chon m511:phan fang va thco nhorn. hai buoc. vr du, gill Sll' chung ta nll.1(in chon 1110tm5u c6 kich thuoc n ~ 200 til' mOt cM.\" dong co kich t'hu'(YCN' = 2000 b~ng plurong phap chon mau thco I1h6m. Chung ta tien hanh nhu sau: chia dam dong nay thimh cac nhorn (gi<\\ SUo 20 nh6111)va chon ng~l! Ilhien mu'oi nhorn dc' nghicl1 cuu. Sal! do chung ta co the dung phuong phap h~ thong de d1QI1200 phan tll cho mall tll' rnuci nhorn trel1. Trong rile dom dong nghicn ciru chua c6 khung m~lI hoan chinh thl phirong phap chon m5u theo nhom lit phuong phap phil hQP nhi'i'tvi chung ta khong can khung milu cho Cddam dong ma ell! can khung miiu cho nh6m da chon (neu chon cac phan ur trong nhom). Neu chi chon nhorn va phong van tat ca cac pha., Ill' trong nhom (mQt buoc) thi chi can khung miiu cho nhorn [danh sach li~t ke c,k nh6m). Tuy nhien hieu qua thong ke Clla phuemg phap nay rat thap vi vi~e chia I1h6m thoa man nguyen tiie cimg nh6m di bi~t, khae

228 Phuong phap nghien ctru khoa hoc trang kinh doanh nh6m dong nhat rat kh6 khan do cac phan tif gan nhau (trong cung nhorn) thuong c6 tinh dong nhfit cao. Hinh 6.1. Chon m~u phan fang va thee nh6m hai buoc Dam dong nghien ciru Phantang Theonhom Phanra 51' $z, ... 5•... , ~ 1 S. sl E Si dong nhat cao $, E 5, d] biet cao so \"oi s, E 5, Phan ra Cl, C2-'\" C.... , Ch 1 ,s,~ E 5idi bi~t cao Chia 51' 52' 5i1 thanh 551,S~, ... SS\"\",SS~ S; E 5, dongnhii'! cao 51E 5, 1 Chon I1lQtsO C trong hC va chia thanh CCI' CCz, ... r CC;, ... , CC, ChO!1S, E 55, 1 Ch<)!1C, E CC, 6. Cac phu'ong phap chon m~u phi xac suat Cac phuong ph6p chon mall phi xac slIat thllong dung trong ngh.ien cuu khoa hoc bao gom: phuong phap chon m~u (1) thll~n ti~n (convenience sampling), (2) phan doan Gudgment sampling), (3) phat lrien mam (snowball sampling), va (4) thea dinh mire (quota sampling). 6.1. Chon m~u theo phuong phap thu~ ti~n Phuong phap chon m~u Ihu~n li~n Iii phuong phap chon m~u phi xac suat trong do nhll nghien clru tiep ~n voi phan til' m~u bing

Chuong 6. Choo m~\" trong nghien c,h, dinh Il,.,;mg 229 phuong phap thu~n tien. Nghia Ii.! nha nghien CLI'U co the' chon nhirng philn til' nao rna ho co the' tiep c~n duoc. Vi du, gia Slt chung ta din chon mot m~u co kich thuoc n ~ 200 tu ngu'oi dan tai TPHCM, ctl narn va nfl, co do tuoi nr 18 den 40, thuoc tang lop c6 thu nh~p trung binh. Trang phuong phap chon m~u thu~n tien nay thl b5t ky nguoi nao (nam hay nfr, thuoc tang lop co thu nh~p trung binh va d(l tuDi tlr 18 den 40 song tai TPHCM) dong y tham gia vao m~u deu co the' chon vao m~u. 6.2. Chon m~u thea phuong phap phan doan Phuong phap chon mlu phan doan cling la mot phuong phap chon mau khong ng?iu nhien. Tuy nhien, voi phuong phap nay. nhil nghien tvCl:1'lI phan doan Sl~' rhich hop cua cac phan tU dCi111&i ho tham gia vao mau. Nhu v~y, tinh dai dien cua m~u se phu thui,\\c vao kien thuc va kinh 11ghi~mcua nha nghien ciru, Trang vi du trcn day, nhung v6; phuong phap chon m5u thea phan dorin rhl mQt phfin til' nao do thuQc vao dam dong nghien ciru, nghTiI la ho l'huQc l'aI1Slop co thu nh~p trung binh, 6 di) tuai tll' L8 den 40 va song t~i TPIICM. Nell phfin tLI'nay dlH;1C nha nghien CLI'll phan doan r~ng ho I;' phan ILl'co [he d(li dien cho dam dong thi ho duoc moi tharn giClvao matl. 6.3. Chon m5u theo phuong phap phat trie'n mlim Trong phuong phap phat trien mam, nha nghien ciru chon ngSu nhien mot so phan tll' eho m5u. Sau do, thong q\"a cac phan til ban dau (rcffcrals) nay hoi y kien nhirng nguot nay de' ho gi6i thieu cac phan tll' khac cho m5u. un chu y Iii trong phuong phap chon m5u phat trie'n mam, <die phan tll dau tien duoc chon ng~u nhien, nhung cac phan tu sau duoc chon thea phuong phap thuan ti~n (phan tll nito dll(,Yc gi6i thi~u), Vi v~y, phuang phap nay v~n III phtrang phap

230 Phuong phap nghlen cU'U khoa hoc trong kinh doanh chon milu khong thea xac suat. Han nira, phuong phap chon ng1\\u nhien cac phan til ban CfaLi clmg khong phai Iii di'eu kien tien quyet. Trong thuc ti~n nghien CiIU, nha nghien ciru slf dung phuong phap chon mSu nay khi dam dong rat kh6 xac dinh, vi v~y, vi~ chon ng§u nhien cac mam tillrong khong kha thi va khong can thiet. Chung ta eo the' chon bat ky phan tlt nao trong dam dong de lam mam cho viee phat trie'n mam tiep theo. Phuong phap nay rat phil hop trong rae dam dong e6 rat It cac phan nr va rat kh6 xac djnh cac phan ttr nay. Vi du dam dong chung ta can nghien eIl1.1 Iii nhirng nguoi choi golf. 01Ung ta e6 the' chon duoc mQt vai nguoi choi golf (chon mam) va thong qua nhfrng nguot nay eli?' tim nhung phan til' khac (phat trie'n mam) tham gia vao mSu. 6.4. Chon m~u theo phirong phap dinh rmrc Trong phuong phap chon m~u theo dinh nurc, nha nghien cuu se du'a vao cac d~c tlnh kiem soat (control characteristics) xac dinh trong d.lm dong de' chon so phan ur cho mSu sao cho cluing c6 cung tl I~cua dam dong theo cac thuoc tinh kiern soar nay. Phuong phap chon milLi rheo djnh rrurc Iii phuong phap chon m5u phi xac suat, nghia 111m~u duoc chon kh6ng tong quat hoa duoc cho dam d6ng nghien CUll. Tuy nhien, cung can chu y Iii neu nhll nghicn cuu chon dung thuQc tlnh kiem soat (cac thuoc tinh c6 kha nang phill1 bi~t doi nrong nghien cuu cao) thl phuong phap chon vcm5u nay m~t Iy thuyet thi khong the dai dj~n cho dam dong nghicn cuu nhung trong tlurc ti~n n6 c6 the' dai dien cho dam dong. Ly do Iii khi phan dam dong nghien cuu theo cac thuQc tinh kiern soat th] cac phan tu trong cung mot nh6m thuong se c6 tlnh dong I'Ih5t eao. Vi v~y, cac phan nr tham gia vao m~u ella tling nhom du -duoc chon theo phtrOl1g phap phi xac xuat (tl1U~ ti~n, tv dcinh gia) nhU'ng VIchung c6 til'lh dong Imat cao, nen trong mtrc do nllO d6, cO kha nang clai di~n cho nhom. Do deS,phtwng phap chqn m5u dinh

ChU·CtnIl6. Chon 11\\~1Itrong \"ghi\"n n'nl djnh h.l'<Jng 231 mire lit m(>t phuong phap chon m~LI phi xac xuii't pho bien trong nghien ciru kiem djnh Iy thuyet khoa hoc. Ngay ca trong nghien cuu t'fI1gdung (thu th~p th~p du Li~u de ra quyet djnh kinh doanh), phuong phap nay cung duoc Slr dung pho bien, d~c biet la khi chung ta chua c6 khung m~u d10 cac dam dong can nghien ciru. Vi du, trong Inrong hop chung ta muon chon mc)t m5u dinh rmrc voi mc)t thuoc tinh kiem soar, ch~ng han tuoi cua doi nrong sunghien cuu (phan Ill' chon m~u). chung ta tien hanh nhir sau: gi<i chon mot m~u co kich IhU'ac n ; 100 tif mot (him dong cO kich thu'6c N = 10.0001• Phan bo cua doi tuc;yngnghien clru trong dam dong nlur sau: c6 30% trong dc) tuoi til' 20 den 30; 30% trong dc) tuoi til' 31 den 40, va 40% trong dc) tl.l6i til' 41 den 50. Nha nghien cuu se chon 30 nguui (; dc) luoi tll' 20 den 30 (30%), 30 ngu'oj (; di;> tuoi til' 31 den de'n co40 (30%) vo 40 (40%) nguoi di,l tuoi til' 41 den 50 cho m§u (Bang 6.4). Bang 6.4. Chnn m~u dinh nusc theo dQ tuoi 20-30 (31}%) O(lluoi 41-50 (30%) T6ng 30 31-40 (40%) 30 (n) 100 40 Trong trucng hop Slr dung hai thuoc tinh kiem soat, vi du nhu tuoi va giai tlnh, chung ta tien hanh nhu sau: gia Slr chon mot m~u co kich thllac n - 100 fir mot dam dong c6 kich tluroc N ; 10.000. Phfin bo cua doi tuong nghien clru trong dam dong nhir sau: theo dO tuoi, c63O% nglloi tieu dung trong dc) tuoi Itr 20 den 30; 30% trong do tutii lu 31 den 40, va 40% trong do tuDi ill 41 den 50. Theo giai tinh co I Thuc sv. lrong phuong phap chon m~u thoo dinh muc chung ta khong can kich thu6c cU~dam dong N rna chi can phSn bOcu. dam dong thea cac thuQctinh kiem soar. Trong vi dv nlly d6 11p1han be)cua dam dong theo 09 llIai .

232 Phuong phap nghien elm khoa hoc trong kinh doanh se50% ngLfOi rieu dung lil nam va 50% Iii nfr. Nha nghien cuu chon cac phan rtf cho mau theo ti J~ cua dam dong, trinh bay trong Bang 6.5. Bang 6.5. Chon m~u djnh rrurc theo dQ tu6i va gi6i tinh D9 luoi GiOi tlnh TongcQng Nam(5O%) Nfr(50%) (dQ 11.Ioi) 20·30 (30%) 30 31-40 (30%) 15 15 30 41-50 (40%) 15 15 40 Tong cQng (gi6i rinh) ·20 20 n=100 50 50 Trcng rruong hop c6 ba tllUOCtinh kiern soat, lily VI du, l'llt)i, gioi tinh, va thu nh~p, chung la tien hanh nrong tv nhu sau: gicl sU' cochon mot mSu c6 kich thuoc n = 200 til' mOl dam dong klch thuoc N = '[0.000. Phan bo ella doi nrong nghien cuu trong dam dong nhu sau: theo dO ru8'i, e6 30% nguo; trong dQ tuoi ttf 20 den 30; 30% trong vado luai tLI' 31 den 40, 40% trong de) tuoi 40% tLr 41 den 50. Theo gioi tinh, c6 50% ngwJi 111narn va 50°,{,la nfr. Theo thu nhap, e620% nguty; co thu nh~p cao, 50% co thu nhap trung blnh, va 30% e6 thu nh~p thap. Nha nghien ciru se chon cac phan ill eho m~u theo 18 ket hop (3d~I\"~1 X 211'IiIrinhX 3.hunMp) trmh bay rrong Bang 6.6.

Clmong 6. Chon m~u trong nghien ell\" djnh tuong 233 Bang 6.6. Chon m~u djrrh mire: dQ tuai, gioi tinh, va thu nh~p Kel 09 GiOi Tim nh~p Ti I~Irongmau (\".) SiS phan hI hllP tuoi tinh 1 20-30 Nam Cao (30%)(50%)(20%)=3% 6 2 20-30 Nam Trung blnh (30%)(50%)(50%)=7,5% 15 3 20-30 Nam Thn]' (30%)(50%)(30%)=4,5% 9 4 20-30 Ntl Cao (30%)(50%)(20%)=3% 6 5 20·30 Nil Trung binh (30%)(50%)(50%)=7,5% 15 6 20-30 NU· ThaI' (30%)(50%)(30%)=4,5% 9 7 31-40 Nam Cao (3O%}(5O%}(20%}~3% 6 8 31-40 Nam Trung blnh (30%}(50%}(50%)=7,5% 15 (30%)(50%)(30%)=4.5% 9 9 31-40 :-.lam 1l1.1p (30%)(5O%}(20%)=3% 6 10 31-40 Nil Cao II 31·40 Nfr Trung binh (30%)(50%)(50%)=7,5% '15 12 31-..0 NCr Thap (30%)(50%)(30%)=4,5% 9 13 41·50 Nam Cao (40%)(50%)(20%)=4% 8 14 41·50 No\", Trung blnh (40%)(SO%)(50%)=10% 20 15 41·50 Narn Th5p (40%)(50%)(30%)=6% 12 16 41-SO Nu Cao (40%)(50%)(20%)=4% 8 (40%}(50%)(50%)-10% 20 17 41-SO I'\\u- Trung binh 18 41·50 Nfr Thap (40%)(50%)(30%r6% 12 Tong n=200

234 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh TOM TAT CHUONG 6 Chuang 6 nay gl&l thl~lI plurong phap chon mall trong nghien ceu dinh hrong de kiern djnh 19 thuyet khoa hoc. Nha nghien ciru khong rnalien hanh thu th~p dii li~u cua toan b(l dam dong nay chi chon mau de' nghien elht vi (1) chon m~lI giup liet ki~ chi phi, (2) chon m~u giup tiel ki~m thai gian va (3) chon mau co the cho kel qua chinh xac han. Trong nghien ctru chung ta vuong phai hai loai sai so, (I) sai so vado chon m~u SE (2) sai so khong do chon m~u NE. Sai so do chon som5u la cac sai so gay ra do viec chon m~u de' thu th~p dii li~u. Sai sokhong do chon m~u Iii cac sal con lai, phat sinh trong qua trinh thu th~p dii Jj~u, khong do vi~e chon m~u gay nen, Chuong nay eung gioi thieu cac khai nl~m co ban trong chon m5u, Dam dong Iii t~p hop t5t ca nhirng dOi nrong nha nghien cuu din nghien cuu de thoa man m~ICdich va pham vi nghien cuu cua rninh. Qui mo cua dam dong rna chung ta co the' co duoc de thirc hj~n vl~c nghlcn CLI'U duoc goi Iii dam dong nghien eU'1-IP. han tLI' Iii doi nrong dIn thu th~p drr Ii~u, thuong duoc got Iiidoi tuong nghien CLrLl. Phfin til' Iii dan vi nho nhat cua dam dong va la dan vi cuoi cung cua qua trlnh chon m5u. Khi chia darn dong thanh nhom nho thl cac nhom nay duoc goi Iii dan vi chon m5u. Ihir v~y, dan vi cuoi cung co the chia nho duoc cia mau chinh Iii phan tit mau. Khung m~u Iii danh sach li~t ke dii li~u din thiet cia tat ca cac dan vi vii phan tir cia dam dong de thuc hi~n cong vie<- chon m~u. Hi~u qua chon m~u ducc do hrong theo hai chi tieu Iii (1) hi~u vaqua thong ke (2) hi~u qua kinh teoHi~u qua thong ke cia mot milu duoc do luang dua vao sai so chua'n cua uac hreng. Mot m~u co hi~u qua thong ke cao han m~u khac khi cung mot kich thuoc, n6 co sal so chuan nh6 hon. Hi~u qua kinh te cua mot milu dUQe do luong dua

Chuang 6. Chon m~u Irong nghien ClrU djnh hrong 235 vao chi phi thu th~p dii- li~u cua m~u voi mQt dQ chinh xac mong muO'n nao d6. Qui trinh chon milll bao gom narn buoc (1) xac dinh dam dong nghien cuu, (2) xac dinh khung milu, (3) xac djnh kich thuoc milll, (4) chon phuong phap chon mall, va (5) tien hanh chon milli. CuO'i cung, c6 hai phucng phap chon milu chinh, (1) chon milu vathea xac suat (2) cac phuong phap chon ml\\u phi xac suaL Chon milll thea xac sual 13 phuong phap chon milu rna trong d6 Mil nghien cuu biel truce dircc xac suat tham gia vao milu cua cac phan ttl', Khi mall duoc chon theo plnrong phap xac suat thl cac tham so cua n6 c6 the' dung de' troc IU'Qnghoac kiem nghiem cac tharn 50' cua dam dong nghien CLI'U, Chon milu phi xac suat Iii phuong phap chon m~u mb trong 1.16I'thil nghiihl cuu chon de phan nr tharn gia vao m~u khong theo qui lu~t ngi\\u nhien. Khi milu duoc chon thea phuong phap phi xac sunt thi cac tham so cua no khong the' dung de' L1'OC IUQ'ngho~c kiem dinh cac tharn so cua dam dong nghien ciru.

236 Phuong phap nghien ciru khoa hoc trong kinh doanh CAU HOI ON TAp vA THAo LuAN CmJONG 6 1. I lay cho biltt 19'do t(li sao rrong nghien oru kiem dinh 19'lhuyet khoa hoc, nhi! nghien clru phai chon mau thay vi nghien ciru toim b{) dam dong? Hay tim cac vi du minh hoa C~Ithe? 2. The nao III sai sO do chon m~u va sai sO khong do chon m§u? Hay cho vi du minh hoa? Cho biet moi quan h~ gifra hai 10,,\"sai sO nay? 3. I lay so sanh IIU nhuoc diem va pham vi 5lr dung cua hal phuong phap chon m~u: Iheo x8e suat va phi xac suat. Lay vi du minh hoa? 4. Hay eho biet SI,I'khdc nhau gil:;'aphan tit va don vi chon m~u. Lay VI du minh hoa? 5. The noO' 10 khung m§u7 Hay thir xac djnh khung m~u cho dam dong nghien CUlllit gi,irn doc cac doanh nghi~p tai Viet Nam? 6. Hily so sanh uu nhuoc diem va pham vi su dung cua cac phuong phap chon m5u theo xac suat. Lay vi du rninh hoa? 7. Hay so sanh LI'U nhlrqc diem va pharn vi sir dl,ng cua cac phuong phap chon m~u phi xac sual. Lay VI du minh hoa? 8. Hay cho biet su khac nhau va glang Mall giua chon m~u phan tang va chon m~u theo dinh rmrc, UlY vi du minh hoa? 9. Mot nhll nghien cou, de kiem djnh mo hlnh va cac gia thuyet nghicn elru vc moi quan h~ glfra nang I~ quan Iy (cua Mil quan Iy, danh gi3 b6i nhan vien), dong eo lam viee va ket qua cOng viec cua nhan vien trong cae ngan hang t{liViet Nam, quyet dinh chon mot m~u thu~n ti~n bao gom 300 nhan vien lam viee trong cac ngan hang tai TPHCM. Kel

Chuong 6. Chon \"'~\" trong nghien clru dint. '\"\"ng 237 qua kicm djnh nay eho tha'y cO moi quan h~ rung chfeu giiia nang luc qUID Iy, dong co lam viec va ket qua cong vi~e ella nhan vien. I lay cho biet ket qua nay co the chap nh~n duoc khong? VI sao? 10. Mot nhil nghien ciru muon thu th~p dtf li~u cua doi tLf~1I1gnghiel' oru tai TPI-ICM de kW'mdinh mo hlnh nghien cuu va giA thuyet vc hanh vi tieu dung may tinh xach tay trong nghien ciru cua mlnh. OVan nghien ciru nay dung phirong phap chon m~u theo dinh rmrc, Dam dong nghien cLru nay la nhlmg nguoi lieu dung may tinh x;\\ch tay t\\li TPHCM xii bong tilm thoa man cac d~c tinh nhir sau: Girti 1;111,: (1) nam va (2) nfr TIIII 11M,,: (1) cao, (2) trung blnh va (3) thap D9/tlD!: (I) 22-30, (2) 31·39 va (3) 40-48 tuoi T,h,l,d~viill hoa: (I) cao d~ng, (2) d\"i hoc va (3) sau d\"i hoc. Ti I~ cac rmrc cua cac thuQc tfnh kiem soar tren trong dam dong nhir sau: ThuQc tinh Ti I~ ctic mu'C ('Yo) Tang kidm so~t (1) (2) (3) (%) GiQi tinh 49 5'1 lnu nn3p 2U 55 25 IOU DQ tuoi 30 40 30 100 Trinh de;v~n h6a 50 40 10 100 100 Gia 51'1' ban Iii nhit nghien cuu tr~n, hay chon mot m~u co klch thuoc n r 300 theo bon thuoc tinh kiem scat Iren? 11. Mot nha nghiCn ciru muon kiem dinh mo hlnh nghien ciru cua mlnh t<li TPHCM. Dv an nghien ct'ru nay dung phuong phap chon milu theo phuong phap ngilu nhien don gian. Dam dong nghien ciru la nhimg nhan vien lam vi~c tai cac doanh nghi~p & do tuoi tir 18 den 35. Cia sir ban Ii:!nhil nghien ciru tren, hay hoach dinh phuong an chon m§u cho du' an nghien CLI'Unay?

238 Phuong phap nghien Cltu khoa hoctrong kinh doanh 12. M{>lnhanghien cuu muon kiem dinh mo hinh nghien ceu ella rnlnh l~i TPIICM. D\\t an nghien Cttu nay dung phuong phap chon m~u theo pheong phap h~ thong, Dam dong nghien cuu la cac sinh vien ell'nhan nglll1hkinh doanh tai TPHCM. Cia Slr ban Iii nha nghien ctru tren, hay hoach dinh phuong an chon m5u cho dir an nghien c(ru nay? 13. MQtnhll nghien c(ru muon kiem dinh mo hinh nghien c(ru cua minh t\\li Vi~t Nam. D\" an nghien c(ru nay dung phuong phap chon m~u phfin tang. Dam dong nghii'n cuu la giam doc cac doanh nghi~p tai Vi~t Nam. Cia SLr ban IIInhi! nghien ctru tren, hay hoach dinh phucmg an chon m5u cho d\" an nghien cuu nay? 14. MQInha nghien ciru muon kiem djnh rno hinh nghien ciru cua mmh tai TPIICM. Dv' an nghiEmcuu nay dung phuong phap chon m5u theo nh6m. Darn dong nghien Cl!'UIii de doanh nghi~p tai TPHCM. Chi SLr bQI1 In nh1lnghi~n ciru rren, hay hoach djnh phuong an chon mall eho du an nghi&ncuu nay?

Chlrong 6. CI1<;>\"'~u Irong nghi~n ctru dinh )uc;mg 239 TAl LJ~U DOC THEM CHU'ONG 6 Sudman S () 976), Applied Samplillg, New York: Academic Press: Day Iii quyen Sikh viet cho c,k nha nghien ciru t'mg dung kj thu~t chon m~u cho nghil~ncuu cua minh. VI v~y, sikh viet rat ro rang, chi tiet, d~ hie'u, va khong Slr dung thu~t toano Scheaffer RL, Mendenhall W & Ott L (1990), Elementary Survey Sampl;IIg, 4\"'cd, Boston: PWS-Kent: Oily la tai Jj~u phan tich chi tiet ve chon milu theo xac suat dua va ly thuyet roan thong ke (dung nhieu lhu~l toan). Rat dIn thiel eho nhfrng ai muon n~m virng Iy thu),et ve Cjron ma•u tIheo xa.c sua~l. . Kish L (1965), Survltlj Snlllp/illg, New York: Wiley: Tai li~u truyen thong (kinh dien) ve chon m~lI,trinh bay rat day du va chi tiet ve vaNn de'\" cnI on rna•u.



dr,ClwOI1!17. Do 1U'(rngva lhu tMp li~lI dinh Itrong 241 Chuang 7 Do lucng va thu th~p dir lieu dinh hrong Chuong nay gi6i thi~u cac nQidung: 1. Do /II'Ol1gva Clip rill tlumg do trong Ilghien cuu 2. COllg ql 11111th~p dil'lifu 3. Hi~1/chill\" tlir 1i?1I 4. CllLlall b; emlifll

242 Phuong phap nghien cuu khoa hoc rrong kinh doanh va1. Do luang cap d(>thang do trong nghien ctru Trong ngillen ruu khoa hoc xii hoi noi chung va trong kinh doanh noi rieng, do luang Iii ench thire SIr d!lng cae con so dedil\" fa etie hirn tU{lng khoa It(Jcrna chung ta can nghien ciru. Nhu cia gi6'i thi~u, mot lahi~n tuong khoa hoc can do ILrang duoc goi mot khai ni~m nghien cuu, gol t~t Iii khai niem. Vi du nhu thili dQ ella nguol tieu dung doi voi mot tlurong hi~u, vv . De do Itrong cac khai ni~m nghien CLI'Unay, ngLrai ta dung nhi'el1 cilp dO thang do khac nhau (levels of comeasurement). C6 nhirng khai niern chinh n6 dang so luong, vi du nlur doanh thu. Tuy nhien, rat nhieu khai niem trong kinh doanh rna t~r than n6 khong 6' dang djnh hrong. Do vay, de do luong chung, nhi! nghien elru phai hrqng h6a. 1.1. Cap dQ thang do Stevens (1951) he thong cac cap thang do thuong duoc SlYdung trong nghien ctru khoa hoc va chia chung ra thanh bon cap do thang do (goi t~t Iii cap do) chinh, do Iii (1) thang do cap dinh danh (nominal scale), (2) thang do ca'p thtr 11,(1o' rdinal scale), (3) thang do ca'p quang (interval scale), va (4) thang do cap Ii I~ (ratio scale; Bang 7.1). Bing 7.1. D~c diem cua bon cap do Cap thangdo Djnh danh O~cdiem Khang metric Thu hI (dinh tinh) Quang yD~x\"P loa], khang co nghia ve h.r<;mg Metric Ti Ie De xcp thu til', khang co y nghla ve Itr<;mg (djnh Ilt<;mg) Do khoang each, co y nghla v'(!IU'(111n8hu'l1g goc o khol1g c6 nghla Do de. 16n, co y nghla ve luong va goc 0 c6 nghla

Clurong 7. Do Itrong v~ thu th~p dii' Ji~u dinh luong 243 Thang do dip djnh danh va thLf tv diroc gQi Iii thang do non-metric hay thang do dinh tinh (qualitative scale); thang do cliP quang va tl I~dtroc gQi Iii thang do metric hay thang do dinh hrong (quantitative scale). Cac phuong phap phan tich dCr li~u doi hoi thang do 6 cap thlch hop cho timg bien. VI v~y khi dung cap thang do nao chung ta can chu y den phuong phap phan tich theo S3U. 1.1.1. Thang do cap djnh danh soThang do cap djnh danh Iii thang do trong do do dlillg ell' xep 1000i, no khollg co y IIgiria vI! luong. Cac d'clng thuong gap etia thang do dip dinh danh Iii: 1. Csu lzOi 11/(1/ I!m elton III cac diu hoi trong do nguoi tra lcri dung chi duoc chon mot rrong cac tra loi (single answer) d10 s~n. VI du, trong cac call h6i va thang do tra loi sau day; n\"\" thfch hoc n!1;nnhnao trong cac nganh sau? IvInrk,'1;,tg 2 Quon Iri .1 Ke'lofln 4 Ttl{ eMltil 5 Kiltlt It Trang cac 10\\)1chat dot dum day, loai chat dot nao ban sir dung thll'img xuy~n nh\"t? c. J Diftt 2 Thall 3 etii 4

244 Phuong phap nghien ciru khoa hoc trong kinh cloanh 2. Cau hoi nhieu h,ra chon la cac dlu hoi trong d6 nguoi tn\\ lai co the' chon mot hay nhieu tra loi (multiple answers) cho sgn. Vi du, rrong call hoi va thang do tra loi sau: Trong esc 1000i mroe ngQt sau day, ban da dung qua 1000i nao? Pepsi 1 Trif>eco 2 Coke 3 Sprite 4 7 lip 5 1.1.2.Thang do dip thlr t~l: deThang do eap thlr h,r III I09i thang do trong do so do dung so sanh thll' t~f, n6 khong c6 y nghia ve hrong. Cac dang rhuong g~p cua thang do dIp thll' 11,l1a': L Cau hoi bupc Slip xep 1111i11'r (forced ranking) lit cac cau hoi trong d6 ngu'oi tra loi phai s~p thea thL'r~ cho cac tr<iloi. Vi du, trong diu hoi va thang do tra loi sau: O\"n vui long xep Ihty tv theo so thich cua ban cac thuang hj~u ruroc ngQt sau thea each IhlYCsau day: (1) thich nhat, (2) lhich Ihit nhl, vv.----------------- Pepsi Tribeco Coke Sprite 7 lip Failla

Chuong 7. Do Itrong va thu th~p du' lieu djnh hrong 245 2, Cau hoi so snnh cijp (paired comparison) Trong cac cau h6i 50 sanh c~p nguai tni 1m duoc yeu dill chon mQt trong mQt c~p, ch~ng han nhir chon mQt thuong hieu thich nhat trong hai thuong hi~u, chon mQt bao bi thich nhat trong hai dang bao bi, vv. Vi du, trong diu hoi va thang do tra 1msau: Trang timg c3p thtrang hi~u OlWCngot duoi day, \"in ban vui long ddnh sO I vao thuong hieu ban lhich hon trong m{ll~p? Cokt •.. P<PS' .., 7 lip Coke ... Tribcco Cok< ... Ptpsi Trr/Jeco 7 up Tribeco Vll. 1.1.3.Thang do cap quang soThang do dIp quang Iii loai thang do trong do do dimg de chi khoang each nlurng goc 0 kh6ng co nghia'. Cac d(lng thang do quang thU'ong duoc SLr dung trong nghisn cuu khoa hoc kinh doanh bao gom: 1. Thang Likert (Likert 1932) Iii loai thang do trong do mQt chlilli cac phat biell lien quan den thai dQ trong call hoi duoc nell ra vii ngum tra lui 5e chon mQt trong cac tra loi do. Vi du trong ciIU hoi vii thang do tra 1msau: I Thang do quen IhuQcvo; chung ta trong khoa hoc tv nhien a d~ng nay Iii oc.thang do nhi~t do, vi dl,l Thang do nay dove thiet I~pbfiJ'gcach d~t diem dong d~c va bOchoi cua mIac theo thll' tv Iii O<>C vii lOO\"C;sau do chia khoang each t\\t OOCd.rn lOO\"Cra thanh 100khoang deu nhau, moi khoang nrong ung voi l0e.

246 Phuong phap \"ghien am khoa hoc trong klnh doanh yXin vui long cho biet mtic do dong cua ban trong phat bieu \"Toi rat thieh sun chua Yomost\": Hoilll lonll Pildll Trung DOllg H 0011 10011 dO. plll!1I d{)i 2 dl/lIg Y dOng y 3 5 Hay tho biel Ihai dQ cua ban trong phat bieu: 'Nu6c tVa chen nen cO mau vang chanh' Hatlll 'oim Phdll Trrmg DOng HOlfn 10\"\" phdn do; dol dllllg 2 y dOng y .1 4 .5 Thang do Likert dLI'C,)t'hcuong duoc dung de do lucmg mot t~p cac phat biell ella mOl khai ni~m. So do cua khai niern Iii tong cac dit1'mcua tli'ng phat biell. Mot each chinh xac, chung ta chi duoc phep colay tOI~gkhi n6 rinh don nguyen (unidimensionality: Cerbing & Anderson 1988; chung seta xem xet chi tiet han ve van de nay trong chuong sau). VI v~y thang do Likert con duoc got la thang do lay 100ng(summated scale). Day Iii thang do pho bien nhat trong do luong cac khai ni~m nghien ciru trong nganh kinh doanh. Vi 01,1de do hrong tlnh vi chung cua nguoi tieu dung chung ta ph6ng van ho bang each h6i voi thang do tra loi sau:

Cheong 7. 1:>0 IlI'Ongva thu th~p dfr lieu dinh luong 247 Hay cho bio!tm(rc dO dong oj cu~ ban doi v6i cac phil bieu sau day: PIII!I bie;' HOlm Phnll Trung Dong Holm dO, dung oj loan 10(111 2 3 4 dOng phan 3 oj dO, 2 3 4 3 5 ChuQng mua hang nh~p 1 2 3 4 ngoai khong Iiihanh vi dung 2 4 5 d~n cua nguoi Viet Nam 2 3 4 2 4 5 Dng hQ rnua hang nh~p ngoai 1 5 soIII gop phan lam mOl 5 ngu'Oi Vi~t b] mat vi~c lam 5 Ngu'i:ri Vi¢l Nam chan chinh 1 luon mua Mng san xuS'! l~i Vi~t Nam Mua hang nh~p ngo\\li chi 1 gillp cho nuoc khac lam giim MUll hang nh~p ngoni gay ru 1 lfin h\"i kinh doanh cua ngu'o; trong nuoc Chung ta chi nen rnua hang 1 nhlip ngoal khi n6 khong the san xuat duocrrong nuec 'Ie m~t 19 thuyet, thang do Likert Iii thang do thu t~r vii do doIltong mire dong 9 cUB doi nrong nghien ciru, Nghia Iii bien thien cua cac tra lai tir /Jolin toan phan dlii (klrollg dOng y) den hoan toan dOllg soy, Tuy nhien, neu do tir nam diem Ira len thi ket qua kiem dinh thee ti~n cho !hay thang do Likert co tinh nang nhir thang do quang (Dunn-Rankin 1983), VI v~y, trong thirc ti~n nghien ciru, thang do aLikert duoc xem nhir lil thang do quang. Neu thiet ketra loi chi hai doeve dung de'do h.l'<'mgrmrc dong 9 cua doi tuong nghien ciru thi

248 Phuong phap ngllie\" (In' khoa hoc trong kinh doanh n6 cling dl1qc gQi Iii thang do Likert hay dang Likert (Likert-type scale). Vi du, thang do thanh phan L(lc qUlm (optimism) trong thang do Nallg lire ltim Iy ella nhan vien marketing (Nguyen & Nguyen 2012) nhir sau: Phdl hieu Hod\" HOOn tOOn tOOIl pIli;\" 11m UolIg rj Khi g~p kh6 khlln trong ding vi~c,toi 12 34 56 7 luon lin di'eu 101nhal se xay ra Toi luon lac quan vI! cong vi~c ttrong lai 12 3 4 5 6 7 ella toi 12 3 4 5 6 7 Toi luon ky vQngmoi vi~cthea y toi J 2 3456 7 Toi tin moi vi~c tol lanh luon den voi toi all! y each xay dung thang do dang quang nay, chung ta nh~n thay sv nrong dong voi thang do nhi~t dO (Oe) trong khoa hoc tv nhien: lily diem daLl, vd, 1 va diem euoi, vd, 5 r'Oichia chung ra lam bon khoang deLInhau. 2. Thong do (/6, nglrin (semantic differential; Osgood & ctg 1957), con goi Iii thang do Osgood (Osgood 1952) Iii loai thang do nrong t~r nhu thang do Likert, nhung rrong thang do doi nghia nha nghien nyU chi dung hai nhom til 6 hai eve c6 nghia trai ngl1qc nhau, VI v~y, thang do nay con duoc goi III thang do tinh tir C1,fC, tuy rling khong nhat thiet luon luon la mot c~p finh tir. Khi dung cac ~p til nhir ngon-khong ngon thi gQi III tinh tir C1,fedan (monopolar adjective) va khi dung c~p tir nhir ngon-d6 thi goi Iii tinh tir eire c~p (bipolar adjective). Vi du, trong cau hoi vo; thang do tra lui sau:

Chuong 7. Do III'0ng va thu !h~p dllli~u djnh hrong 249 Xin ban vui long cho biet thai d{>cua ban doi voi Umong hi~u sCrad~c co du'bng 6ng Tho: R<1l IlIiel! Ral gilil 23456 7 3. Thong Stapel 111thang do bien the' ella thang do e~p tinh Ill' cue, Irong d6 nha nghien ciru chi dung mQt phat bieu 6 trung tam thay VI hai phar bie'u doi nghich nhau i:J hai cue. Vi du, Irong cau hoi voi thang do tra 10;sau: H3y cho biel danh gia cua ban doi voi thai d{>nhan vien ban hailS (, cit. hlmg XYZ: TM\" I\"I~\" +5 -5 ·4 -J ·2 -1 +1 +2 +3 1.1.4.Thang do cap ti I~ Thang do dIp ti I¢ (ratio scale) Iii loai thang do trong do so do dung de do do 16n,va goe 0 c6 y nghla. Dang thong thuong nha'i cua thang do ti I~ In hoi tr~rctiep dlr ti~u da 6 d(lng ti teoVi du, trong cau hoi va tra Joi sau: Xin ban vui long cho bie! ban •cO bao nhieu chi& ao dlli? _chi&. Trung blnh trong 1 luan ban chi tiE?U bao nhieu Ifen rna nlrOc giiii kh.lt? _ dong. MQt d(lng khac cua thang do cap ti Ie ding thuong dung La thang do tong 11Ifllg so' (constant-sum scaling). Vi du trong diu hoi va

250 Phvong phap nghien cU'ukhoa hoc trong kinh doanh sotnilai (sau khi phong van mQt ng~roitieu dung va do nhan dU'<;JC) sau: Hay chin 100 diem cho cac Ih\\long hi~u sau day theo drum gia cua ban. TllltI1l1g'''fll A B c o 0,1\", 30 15 35 10 },2. C~p thang do va dQ manh ctia chung Cap ella thang do dung de'bie'u di@ndQ manh ella no, nghla Iii thang do cap cao luon c6 nhll'ng thuoc tinh ella thang do dip thap han nhung ngu'Q'cI~i khong dung. Nhir v~y, trong btln cap thang do a(dinh danh, tlur tv, quang va ti I~) thl dinh danh la thang do cap thap nhat, tiep theo la thu' 11,1', quang va Ii I~.Thang do cap th~'rtv c6 tat ca cac thuQc tinh cua thang do cap dinh danh, thang do cap quang c6 tat cit cac thuoc tlnh cua rhang do dIp thu' tu; va thang do cap tll~ c6 tat ca cac thuQc Hnh cua cac dip thang do con lai. soCling can d1Uy them la chung ta c6 the d~ dang chuyen doi do (da do roi) cua thang do cap cao sang so do ella thang do dIp thap hon, nhung khong the chuyen so do thang do dip thap thanh so do cua thang do cap cao. Lily vi du, cluing ta muon do luong thu nh~p hang thang cua nhfin vien van phong b3.ng each hoi ho tnrc tiep khoan Ifen thu nh~p trong thang ella ho nhu sau: CSu h6i: Vui long cho biC'1Ihu nh~p hang thang rna ban? Tra lOi:, dong/lhang Day la thang do cap ti I~. Sau khi thu th~p du li~l!cua m~u, chung ta thay thu nh~p hang thang trong m~u dao dQng tit 2 tri~u

ChLronll7. Do luems va rhu tn~p dll' li~lI dinh lueng 251 dong den gan khoang 16 tri~lI dong. Bay gi& chung ta c6 the chuyen doi so do (dIp Ii l~) nay sang so do dip quang (Bang 7.2). Bang 7.2. Chuycn doi dip Ihang do Quang enuyen doi So do moo (sau khi chuyen doi) 2 tri~u/th.lng - < 4 trieu/thang 1 \" tri~u1tMng- < 6 tn~u/th.ng 2 6 trieu/thang - < 8 tri~u/thJng 3 IItri~u/lh;lng - < 10tn~u/th.ing ~ 10 tri~lI/thjns - < 12 tTi~u/thang 5 12 Il'i~u/lhal1g - < 14 trieu/thlillg (, 14 tri~u/th;\\11g - < 16 IriCu/thilng 7 Nlur v~y, chung ta dii chuyen doi so do trong thang do dip tl J~ sang so do trong thang do dIp quang. ChLIy Iii so do sau khi chuycn dui c6 gin tr] tlr 1 den 7. Di'ell nay co nghla Iii nhirng ngll'&i c6 thu dennh~p tLI'2 lri~u dong/thang < 4 tri~lIdong/thimg SI? co so do moi trong thang do dip qLlang lit 1. Tuong h,r nhu v~y, nhirng nguci co thu nhap tll'.) lrieLi dtmg/thang den < 6 trieu dong/thang se co so do moi trong thong do dIp quang la 2, vv. 2. Cong cu thu Ih~p dCr li~u 2.1. Bang cau hoi Cong Cl,1 thu th~p dl'1 lieu trong nghien ciru Iii bang cau h6i. Co hai d\\lng bang diu hoi chinh (1) bang diu hoi chi tiel (structured questionnaire) dung trong thu thap dl'r li~lI trong nghien ciru djnh Iuong, va (2) dan bai huang d~n thao lu~n (unstructured questionnaire/discussion guideline) dung trong nghien ciru dinh tinh. Bang cau hoi dung cho nghien ciru dinh hr9'ng thuong khac rat

252 Phuong phap nghien cU'Ukhoa hoc trong kinh doanh nhi'eu ve m~t dIu true so voi bang cau hoi dung trong nghien elm dinh tanh (dan bai thao 11I~n).Phan nay chung ta t~p trung vao bang diu hoi chi tiet (goi t~t la blmg diu hoi; xem them trong Schuman & Presser 1981). MQt bang diu hoi tot se giup nha nghien ciru thu th~p duoc dCr li~lcIan thiet voi dQ lin c~y cao. MQI bang diu hoi phai thoa man hai yeu cau co ban sau day: 1. Phai co day du cac diu hoi rna nha nghien oru muon thu th~p dCr li~u Ill' cac tra lui 2. Phai kich thich c:1l1'Q\"C 51,1' hop tac cua ngt.roi tra 10i 2.2. Qui trinh thie't kebang cau hoi keQui trinh thiet bang diu hoi co the' duoc chia thanh bay buoc nhu sau: 1. Xac djnh cu the' dir li~lI can thu th~p 2. Xac djnh dang ph6ng van 3. f)anh gia nQi dung diu h6i 4. Xac djnh hinh thirc Ira loi 5. Xac djnh each dung thu~t ngu 6. Xac dinh dIU true bang cau hoi 7. Xac djnh hlnh th(rc bang cau hoi 8. Tlur ran I -+ sua chira -+ ban nhap cuoi cUng

Chuong 7. Do IU'ong va thu Ih~p dl'r lieu djnh lucng 253 BU'oe1. Xae djnh cu the dfr li~u e'an thu th~p Cong vi~c dau tien trong qui trinh thiet kebimg cau hoi Iii phai li~t ke anday du va chi tiet cac dtf li~u din thu th~p cho du nghlen ciru. Bang diu h6i la ceng ql noi lren gitra thong tin can cho dv an va dCr Ii~u se duoc thu th~p. Nhu v~y, khi thiet ke bang diu hoi chong ta phai dua VaGvan de nghien dru va nhu cau thong tin da xac dinh de thiet ke cac call hoi cho vi~c thu th~p cac dii li~u nay. Buae 2. Xac djnh dang ph6ng van C6 b5n dang ph6ng van chinh dung trong nghien ruu, do Iii ph6ng van (1) true di~n (2) qua dien thoai (3) b~ng each glri tlur, va (4) thong qua mang Internet (baa gom thir di~n tLle' -mail). Nhu chung ta cia biel, ph6ng van true dj~n Iii dang ph6ng van rna nha nghien cuu dLlI1gnhan vien phong van den nha d5i tuong ph6ng vi(n hay mai ho den mot dia rue'm nhal djnh de ph6ng van. Ph6ng van !'IVC di~n co nhieu iru diem. Do phong van viel1 tiep xLIC true tiep voi ngtroi Ira loi nen ho co the' kich thich 51,f tra loi, giai thlch cac cau hoi mit ngu'Oi tra loi chua hiell hay hieu sai, NhU' v~y, suat tdt lail (response rate) va suat hoan tat cua being cau hoi se cao (cao nhat trong ba dang phong van). Tuy nhien, d,lI1g ph6ng van nay cung co mot 55 nhuoc diem. Mot Iii sv hi~n di~n ella phong van vien co the' lam imh heong den cac tra loi ella doi ILrc;mgph6ng van. Hai la chi phi cho dang phong van nay rat cao, Han nCraneu vi~c quill 19 thu th~p d['r li~u tai hi~n mrong khong chM che thl se xuat ki~n kha nang phong van vien tv di'en3 vao bang diu hoi. Khi thiet ke being cau hoi, dang phong van donay khong doi h6i rmrc chi tiet cao nht.t dang ph6ng van b~g , Co nh;eu each do Iltong suat Ira 10i, <I day no Iii ti so gifra sO 111(IOnggltoi (chap nh;in) tr~1mva klch IhU'6e mAu (Wiseman & Billington 1984). , Phon!; van vien I...d.oen cae tra 1mvilabang diu hoi thay vi ph6ng van doi luvng can Ihu th~p dtr li~u.

254 Plurong phap nShien Clru khoa hoc trong klnh doanh di~n thoai hay b3ng thu, Hen nira, dang ph6ng van nay cho phep ph6ng van vien Slr dung cac tro van CI,I' khi can thiet. Ph6ng van thong qua di~n thoai giup giam chi phi ph6ng van hon so veri dang ph6ng van rrvc dien. Tuy khong true tiep tiep xuc veri ng110i Ira loi nhir trong dang phong van tn,rc di~ nhirng ph6ng van vien v~n co kha nang giai thich, kich thich s\\r hop tac cua nguoi rnatra 101 it lam anh hu6ng den cac tra Uriella ho. Suat tra loi va suat h01111tat (1 dang phong van biing di~n thoai tuy khong b~ng dang phong van true dien nhung cung kha cao. Tuy nhien, trong nhiing thi tnrong rna doi tuong nghien ciru khong co di~n IhoiJis thl khong the' dung dang phong van nay. Bang cau h6i cho dang phong van qua dien thoai doi hoi rmrc dQ chi tiet ceo han so voi dang ph6ng van true tiep. Ph6ng van vien chi co the' giai thfeh b~J1gJbi chu khong the' dung cac tro van cu. Phong van biing each glH thu den dOl nrong nghien cuu de' ho 1mtv doc cac cau h6i va tra chung doi hoi cao nhat ve mire dO chi liet va ro rang <:ila bang d\\u hoi. Neu bang dIU hoi khong £0rang, chi tiel va d@hiell, ngtroi Ira 10ise khong hieu hoac hiell sai cau hoi. Suat tra loi va holm tat trong dang ph6ng van nay rat thap va thoi gian thu th~p thuong keo dili nen it duoc dung trong nghien cuu lmg dung (nghien ciru de' ra quyet dinh kinh doanh nhir nghien cuu thi truong). Tuy nhien, day la dang phong van pho bien trong nghlen cuu khoa hoc han lam VI no co m(>tso rru diem. M(>t la neu sufit tra 16i cao thi ehi phi se thap. Han nira, cac tra loi khang b] tac Q(>ngboi 51.1 hien di~n ella phong van vien cUng nhir tranh duoc hi~n tuong I\\t dien tra loi cua phong van vien. • TrQvan cv Iiicae cOns cv tTQ giup cho v;ec pMng van d~ dang va Iu~u qu~ cohan. Chung cO nhiliu d~ng kh6c nhau, the IIIhinh anh, mSu, VV. > Trong nghien clu t~i thi tnrimg qUQete, nhll ngluen cUu cimg ciin ehu y den vi~c ph6ng van bAng di~ lho~i. Co nhimg thi lnrimg v;ec phong van b3ng di~n tho~i iiI dieu khang the duvc, vi d\\! nhtr t~jNMI va Him QuOc.

Chuong 7. Do IL'Ol1gva rhu th~p dU'li~lI djnh luVng 255 Ph6ng vtn thong qua m~ng internet co iru diem Iii nhanh va it ton kern. Tuy nhien hi~n nay phirong phap nay chua duoc phO' bien, sliat tra loi con rat thap, ngay ca tai nhfrng ruroc cia phat trien (5imsex & Veiga 2000). Han nira, chung ta rat kho kiem tra doi {m,mg khao sat de ho co thu{>c vao th] truong nghien dru ella chung ta khong? (co the' co nhieu Ira loi cua doi tlI'qng khong thuoc vao th] truong chung ta nghien ani nhung chung ta khong biet de Ioai bo ole tra loi nay). Butrc 3. Danh gia noi dung cau h6i NOi dung cua eau hoi anh hltang den kha nang hop tac ella nguoi Ira Io-i:tao drell ki~n cho ho mong muon tham gia va tra loi lrung thuc. Can chu y 111ngu'ai tra lui khang duoc chua'., hi truoc ve van de chung In muon hoi va ho rhuong hay quen. Hon nira, co nhirng du' li~u nguoi tni loi rat mi~n cuong cwog cap nhu tuoi rae, thu nhap, vv, ehllng ta can co each hoi thlch hop nhurig thoa man rnuc tiell nghien ciru CUi!mlnh, De danh gia ni)i dung cac diu hoi, nha nghien cuu phai 11,l' Ira lai cac cdu hoi sau: 1. Nguoi Ira lui co hieu diu h6i khong? 2. Ho c6 lhong lin khong? 3. HQ c6 cLIngdIp thang tin khong? 4. Thong tin hf,) cung dip co dlmg lil dfr li~u can thu th~p khong? Lily vi du thay vi h6i \"bt,11l bao nhieu. II/iii?\" chung ta nen hoi \"trong ctie 11/1(111111/0; 51111day, bon IllIIqe II1U111! till)! nao?\" voi thang do tra loi nmr sau:

256 Phuong phap nghien cU'Ukhoa hoc trong kinh doanh < 78 111/); 2 18 - 25 luOr 3 26-35Iu6; 4 >35 lu6; Khi h6i doi nrcng nghien cUu thuQc nhom tuoi nao, chung ta d€ dang nh~n duoc s\\r hQ'P tac cua ho hem la hoi tuoi chinh xac cua ho. Hon nlra, chung ta chi din biet ho thuQc nhorn tuoi nao chu khong din biet chinh xac Iii ho bao nhieu tuOi. Bl1Ctc4. Xac dinh hinh thlrc tra loi Co hai hlnh thlrc t...1 loi chinh (1) tra loi cho cac cau hoi dong (closed-end questions) va (2) tra 1m cho cac diu hoi mo (open-ended questions). Cdu hoi dong Iii cac cau hoi co cac Ira lai cho s~ va nguot tra lui se chon mot hay nhieu t.ra 1m rrong cac tra loi do. Co nhi'eu dang dIu hoi dong nhu: 1. Dang diu hoi de ngh] nguci tra 100chon mot trong hai: c6 ho~c khong (dichotomous). VI du trong cau hoi va thang do Ira loi nhir sau: n~n c6 dung cfi\\u goi dau tr] gau khong? Co 1 2 KlriJll8 2. Dang diu hoi de nghi nguoi rra loi xep thli /!f (ranking). Vi du trong diu hoi va tra loi nhu sau:

Chuong 7. 1)0 ILlong vh thu lh~p dfr II~lI djnh lu'r;mg 257 Ilay xcp th(, tv rmsc dQ anh hucng den quyet djnh lI111a hang cua ban cua cac yeu to sau day: (yell to nao quan IrQn~ nhat dlinh so 1, kent hon danh sO 2, 1fV, \"iI it qua\" trong \"hat danh so 5) Citi Bao hi drp Qllallg cdo Irap dJII 8li1l be giar IlIifll VV. 3, Dang cau h6i eho l1/Jiell I!ffi ChI/II (multiple choice question). Vi du trung diu h6i va tra Iqi sau day: Trong rae tl1lmng hi~u dau goi d'§u sau day ban d. dilr1g loai nbo roi'/ I~eloic,' 1 PIlII/\"rre 2 S,ITillg 3 rYe'sll bO kCl 4 Srl/l511k 5 tn', Cdu h6i rna la cac diU h6i khong cO call tra Uri sin, NglfOi tra loi hoan 101m11,d1o' di~n dill cac tra Uricua rnlnh. Lay vi du: Ly do nao ban thieh sir dung Oau go; 2ITong I? Tra Uri ... [day Iii dang cau hoi m6 nay IhuOng duvc gQi 1.1cau hoi cho ciiu tr' 1M tv do (free responscll,

nru258 Phuong phap nghien khoa hoc trong kinh doanh Vii con gl nun? [D~ng nay dlfQ'c gOi 1;\\cau hoi dao sau Iprobingl]. rra loi... 50' vai diu h6i d6ng, diu hoi rna co iru diem co ban la nguoi tra I&i duoc II,!'de di~n d~t hanh vi, thai dQ cua mlnh, khong bi rang bUQcboi nhi'mg tra loi cho s~n nhu trong diu hoi dong rna nhi'eu khi ho cam lhay chua th~1 phil hop vai minh. Di'eu nay co the'dfut den tlnh tr~g mien cuong chap nh~n cac tra loi da cho sgn. 1110ng thirong, nha nghien cuu djnh hrong thuong Slr dung cac nghien ctru dekharn pha dinh tinh de xac dinh cac tra loi cho cau h6i dong dang va phil hop hem. Nhir v~y, dll' Ii~u thu th~p duoc ro' diu hoi rna thuong phong phu han 50' vai dfr Ii~u thu th~p duoc ttr cau hoi dong. Han nira, cac cau hoi mo a dang dao sau se giup nha ngluen CUll thu duoc nhu'ng thong lin 'ben trong' ella ngu'oi doi tuong nghien ctru. Tuy nhien, diu hoi m6 cung c6 nhi'1'11gnhuoc diem so voi cau hoi dong. M{it la, cac tl'~ I(Yi cho cac cau h6i rno thuong b] chech do phong van viiln torn t~t cac tra 10;hon 111ghi day dll nhimg gi nguoi tn'! loi die11 d~t. Hon nlftl, vi~c ph6ng van, hi~u chinh va rna du' lieu cho cac dIU hoi m6 ton kern nhfeu tho; gian, cong SLl'C hon la cac cau hoi dong. Vi v~y, cau hoi rna duoc d LlI1gd111 yeu trong nghien ciru djnh tlnh (Chuong 3) vii diu hoi dong duoc t~n dung trong nghien cuu djnh yluong (Chuong 4). Ciing din chu Iii trong nghien ciru djnh IUQ'ng cau hoi 5& dung chinh Iii cac dIU hoi dong, e6 cap do de ro rang va duoc xac dinh mroc, Tuy nhien, nha nghien ciru cling Slr dung mot so (han che) Call h6i me de' kham pha them mot vai diem nao do (mot dang nghien cuu h5n hop), Buac 5. X5c djnh each dung thu~t ngft Khi Slf dung thu~t ngfr rrong cae eau hoi din chu y nhfmg nguyen t~e co ban sau:

Ch~rong 7, DQ lu'cmg va thu th~p det lieu dlnh IUQrlg 259 l. Dung tlr dun gin\" vii quen thll~k cho cac cau hoi rrong bang cau hoi. Phai Slt dung thu~t ngCf phil hop voi tlrng th] truong nghicn oru. Nhieu vung khac nhau trong mot qlloc gla cling thirong hay Slr dung nhimg hI khac nhau cho cung ym{lt 51,1 vi~c hay do v~t nen chung ta din chu dung nhfrng tlr rna vung do quen thuQc nhat, vv, 2, Trall/, diu hoi dili dong, tlr ngfr cang chi tiet, cu the'va ro rimg cang tot, Khong nen lam dung cac cau hoi qua dai, toi nghla. Khi dung mot hI din xem xet n6 co nghia nao khac co the lam ngl.l'oi tn) loi hie'u nham, 3, Trnnh diu hoi cho hai hay nhi'eu tra loi cung mot luc (double-barreled question). Vi du khi chung ta h6i: Kent Kido's COllgOII vn/urdu'allg khong? thi hai tra loi se xuat hi~n cung mot Ilk rho mot nurc tra loi. Day la hai cau hoi duoc ghep l<;Iiva trong truong hop nay chung ta nen tach ra lam hai diu h6i: Ng<lll vtl bli'.1tri}/T/I J Ngullllhtmg k/r611gM'drrullg 2 KMllg ItgUII Illrmr.~b6 K/r/i1l8 IIgUII (.illg khOllgOO'duiillS 3 4 y4. Trallh dIu hoi gQi (leading question) kich thich ngu(Ji tra loi phan x~ theo lurong dii dful trong ca'J hoi. Vi du khi chung ta h6i: Ban co dling !i III si\"rn (life co dlrimg thuong Irifu Co Grii Htl Lan 1tII000s; im co chnl luong cao IIhat khimg? Trong diu yhoi nay nha nghien cUu dii d~n cho nguoi tra I(ri ve qllan diirm chat IU'Q11gcua thuong hi?u.

260 Phuong philp nghien ciru khoa h9Crrong kinh doanh 5. TranI! dIu hoi co thang tra loi khong can bfu1g (loaded question). Vi du, khi chung ta hoi: Bt.1nco thlcn siin d~tI nitllh Tribeco kllollg? voi thang tra len dum day se lam chech thai do cua ngll&i rra len ve huang thich: VII CIIII8 RBI Tlllch Tqm KhOII8 thiell t!lich thich dllVc J 234 5 6. Trtinh cau hoi b~t nguoi tra len phai uoc doan. Vi du, khi xa nn\",chung ta hoi: 8Qll 1111111baD nhiiu qlC bOng film irong co.qlla? thi ngu'oi Ira loi khong the' n110nho duoc duo lieu ho NhU' v~y 119phai uoc doan cho tra 101cua ho. Btr6c 6. Xac djnh trlnh t\\I' cac diU h6i Mot bang diu hoi duoc chia ra thanh nhieu phan. M6i phan co nhfrng muc dich khac nhau. Mot each tong quat, mot bang diu hoi thuong duoc chia thanh ba phan chinh, (1) phan g<;lnIoc (screening), (2) phan chinh va (3) ph'an dii li~lI ca nhan (biodata) ella nguai tra lei. Cac phan nay duoc s~p xep thea thtr tu nhu sau: 1, Phan gQn l(Jc bao gcm cac d\\~1hoi nh~m m\\IC dich chon nglloi tr<i lai trong th] mrong (dam dong) nghien ciru, Phan g~n IQc cia bang diu hoi doi khi lit mot phan rieng biet Slr dung de chon doi wqng nghien clm truce khi tien hanh ph6ng van thuc thu. 2. Phan cllilll! bao gcm cac diu hoi de thu th~p dfr lieu can cho muc tieu nghien ciru. ve3. Ph'an dii' liqll cil nluln nguai Ira loi.

Clurong 7. Do tuong va Ihu th~p dr, li~u djnh luong 261 Chung ta xep cac phan cua bang diu hoi thea thu h,r neu tren vi do rnuc dlch va tinh chat cua chung trong do luong. Mol la, phan g~n loc luon luon phai duoc d~t dau tien vi rnuc did, cua n6 la g\\ln loc dung doi tuong ph6ng van de thu th~p dff lieu trons cac ph'iin tiep thea. Neu doi nrcng ph6ng van khong dap lmg duoc yell cau thi chung ta din phai ngung ph6ng van de'tranh lang phi tho; gian (neu chung ta tiep h,ICph6ng van r'Oiloai no trong qua trmh hieu chinh) cho nhan vien ph6ng van ciing nhtr doi nrong phong van. Lay vi du, chung ta can ph6ng van tru'ang phong marketing cua doanh nghi~p nhung doi ruong chung ta tiep c~ duoc lai la mot nhan vien marketing, ho~c chong til can ph6ng van nguo-i ra quyet dinh chinh trong mua hang trong gia dlnh, nhung dui nfQ'ng tiep c~.nduoc I\\li chi Iii m(k thanh vien trong gia dinh, khong phai la nguo; ra quyet dinh chinh trong mua m~t hang chung ta dang nghien ciru. Hal la, ph'5n thong tin ca nhan cua doi nrong ph6ng van La phan te nh] trong thu th~p. Vi vay, neu chung ta phong van rruoc, ngtroi tra 10; e6 the SI! ttr choi vi ho khong muon cung dIp thang tin cac nhan CLIO ho (vd, tlloi, thu nhap). Ho~c la, ho van tham gia nhirng rat mi@ncueng, Vl v~y, thong tin ho elmg eap se bi eh~eh. Vi v~y, phfin nay Ilion phai xep 6 phan cLluicung, nell no khong phai la thong tin dung de' g~n loc. Ba la, chung ta din chu y thu tv cua cac phan trong bang diu hoi v6i thlf hI cac cau hoi trong rung phan, d~c biet la rrong pllan chfnh cua bang diu hoi. Trong thuc ti~n nghien ctru, chung ta can thay doi thu tv cac diu hoi (hay phat bieu) trong phan nay. Cach tot nhat la s~p xep ng5u nhien cac phat biell (ho~c cau hoi) trong ellc thang do Illong cae khcli ni~m ngruen dru de tranh ru~n nrQllg CMV trong do luang (xem Chtrong 8). Han nlla, chung ta cling khong nen sir d\\,mg mot d~ng thang do giong nhau (vd, thang do Likert) de' do luang tat ca cae khai ni~m

262 Phuoug phap nghien oru khoa hoc trong kinh doanh trong rnQt nghicn ciru rna nen ket hop nhieu dang thang do khac nhau, d~c biet IIIkhong nen do luang bien phu thuoc va bien doc I~p cung dang thang do. Chung ta c6 the' Slr dung nhi'eu dang thang do khac nhau de do hrong cac khcli niem khac nhau (vd, ket hQ'Pthang do Likert vai thang do Osgood, vv). Cia Slt chung ta muon do luang ba khai niem nghien cuu Y, XI va X2sau day, chung ta c6 tht!'ket hQ'Pthang do Likert va Osgood: Y: Xu hueng tieu dung (bien phu thuoc): XI: Thai do doi vai quang cao (bien dQc I~p); Xa: Chat luong nh~n thuc cua nguoi tieu dung ve san phii'm (doc I~p). Thang do Y (bien phu thuoc; Likert 5 diem) onH 11 1(11111 Hail\" tollll 1fQ1I,~!i p1U!1I tid; Khd l1~nsmutt A cua tol r5t cao 2345 2 34 5 ,<,.A Ibilla chQI1dilu tiCI1 to; Xilc sua't mua A cua tOi r5't cao 234 5 T61 tin rAng, tOi muon mua A 123 4 5 Thang do XI (bien doc I~p; Osgood 5 diem): Quangcao cuathirong hi~u A KI.6I1KMp' dtf\" 2 3 <I 5 Rtil hap dJ\" Klto\"8 drinK till ciiy 2 3 4 5 Dd\"g till cljy K1r6\"g Ihuyil pl.!,c 2 3 4 5 RtiI Ihuyel pll!1C Khd\"8 IllIi vi 1 2 3 4 5 R111 thli vi To; klr6118thlch ti ,,110 2 3 4 5 Toi r61lhidl

Chuong 7.00 luonl,; va thu Ih~pdCt li~l1dinh luong 263 Thang do X2 (bicn doc l~p; Osgood 5 diem): Thuong hi~LIA eM) \"'9'118I/lIrp 2 3 4 5 Clra! IU!,lIg cno Rdl xffi, 1 2 3 4 s Ra! dfP KhOllgbell 1 2 3 4 s Ra! veil KMllg dOll8 till diy 1 2 3 4 5 Dang till c~y Btr6\"e7. Xac djnh hinh Ihire bang ciiu hoi J Iinh thuc ella bitng diu hoi cling gop phan cho sv thanh cong ella viec thu lh~p dCI'lieu. Bang diu hoi eo hinh tlurc dep de se kich thich sv' hop tae cua nguoi tra loi Hon nira, cac phan nen duoc trinh bay phan bi~t (thuong phan biet b§ng each dung rnau giay khac nhau cho nhirng pllan khac nhau) del' h6 IrQ' phong van vien trong qua trinh ph6ng \"fin. Neu 10 thong lin g~n IO'c(bM buoc phai de dau tien) chung ta c'5n thay doi dang tra 10i.Lay vi du. chung ta din g1)l1loc dO tuoi etC' nghien cuu (rh] tnl'('mg rnuc tieu nghien cuu chi trong mot nh6m lutii nao d6, vi du lLt'18 den 30 ILlOi,chung ta thay doi d1)J1gtra loi b~ng each hoi l1110mtuoi, thay \"1 h6i tuoi true tiep. Buoc 8. Thll' ran tht'r nhlll -+ stra chira -+ ban nhap cudi cimg De co dlfI,'Ycmot bang diu hoi dat chat hrong cao thl bang diu hoi sau kc dekhi thict xong phai qua nhieu tan thir va sira chira hoan chinh tru6e khi no duoc dung de' phong van. Uln tht! dau tien (pretest hay con gol III ex lest) duoc thl,l'c hi~n thong qua viee ph6ng van, tharn khao y kien mot so thanh vien nghien cuu khac trong don vi va dieu chinh lai, Sau khi sua 'chlfa bang diu hoi nay duoc gO'i la ban nhap cuoi cUng (final draft questionnaire). Ban nhap cuoi cung nay lai diroc qua ian thlr thli hai (con gol Iii p test). Trong tan tnlr nay chung la se phong van doi nrong nghien ctru thuc SI! trong dam dong nghien ciru. Tuy nhien, muc dich cua

264 Phuong phap nghien Ctru khoa hoc trong kinh doanh CLiOCph6ng van nay khong phai de thu th~p dfr li~u rna la de danh gia bang diu hoi (doi nrong nghien cuu c6 hieu dung diu hoi khong? he c6 thong tin khong? hoi nhir v~y, ho c6 chiu cung dIp thong tin khong? thong tin ho cung cap co dung la thong tin can thiet khong?). Hon nira, l'iin th.:r nay con nh~m kie'm tra kha nang ph6ng van ella ph6ng van vien. Cac nghien cUu nay nfun trong cac nghien ciru so bo (pilot study) cua mOl dV an nghien ant djnh hrong. Sau khi dieu chinh 6 ran thu thu hai nay cluing ta co being cau hoi hoan chinh (final questionnaire) sgn sang cho cong vi~c ph6ng van. 3.Hi~u chinh dfr li~u Bang dill hoi sau khi ph6ng van xong (da nhan duoc cac tra loi) can phai diroc hi~u chinh cac sai s6t (data editing) de' tang chat IUQng cua chung. Nhu v~y, hi~Ll chinh du' li~u 1a mot buoc can thiet phai co rrong qua rrlnh thu th~p dCI'li~u. Bang cau hoi sau khi cia qua cac bUGC hj~u chinh duoc goi Iii ballg cl1u hOi hoim tal (completed questionnai re), Cac bang diu hoi hoan tat nay chira dung du' liqu da duoc ph6ng van va dIn duoc hi~u chinh chung de sgn sang cho viqc nh~p, torn t~t va phan tich. 3.1. Nguyen nhfin gay sai sot trong thu th$p dft li~u C6 nhieu nguyen nhfin lam giarn chat luong cua dfr lieu duoc thu th~p. Trong khfiu thu th~p dL'r li~u, chung ta co the chia thanh ba nguyen nhan chlnh gay ra sai I~eh: 1. Thiel ke bang cau hoi khang dlJl yell call, d~c bi~t Iii Slf dung thu~t ngil gay nham I~n; diu hoi khong TO rang, hlnh thirc Irlnh bay khong thong nhat, d~ gay nham lfu1 cho phong van vien, vv, Iii nguyen nhan dau tien gay nen sai J~ch trong khau thu th~p dfr li~u. VI vay, chung ta din phai kiem tra ky

Olt1\\)\"g 7.1)0 luangvii thu th~p di\"li~lI dlnh Itrgng 265 luong trong hai ran thu de clieu chinh de' giup giarn SOlsiot trong thiet ke. 2. II uong d~n phong van vien khollg ky luimg, d~c biet lit tlnh chu quan, khang kiem tra lai phong van vien de xac dinh ho dii hie'u tat ea cac diu hoi va tra loi trong bang diu hoi, dii n~m vlrng ky thu~t phong van, cac dimg cac tro van CI,Iv, v, cling 111mot trong cac nguyen nhfin chinh tao nen sai I~ch trong khau thu th~p dtr Ii~u. 3. Ky thllat pJI01I8 Vllil kem do ph6ng van vien thieu kinh nghi~m trong cong tac ph6ng van, chu quan, khong chiu ren luy~n ky nang phong van Iiinguyen nhan tha ba tao nen sai I~('htrong khau thu Ih~p dll' li~u. Khau huan 11Iy~nva cho ph6ng vien thuc t~p truce khi phong van thuc thu dong vai rro quan rrong trong viec lam giam thieu sai sol do phong van vien. Huang dan va kiem tra ky nang phong van cua ph6ng van vien truoc khi tien hanh ph6ng van thuc thu lil mot cong vii;'edin thiet de dam baa chat hrong dtr lieu trong qua tl'lnh thu th~p, Tuong tl,l' nhir vi~e kic'm Ira bang cau hoi sau khi thiet ke, kiem tra ky nang phong viln ella ph6ng van vien Cling duoc tien hanh hai buoc, Truce tien, sal! khi duoc huang dfu, )(ong, phong van vien phal Hen hanh ph6ng van giam sat vien. C\\:eLplhat bien co nhirng sai sot trong vi~c hieu cac call hoi, ky thLl~tphong van, VV, thi can phai dieLlchinh (hvong d~n) l<;l(idebriefing). Sau khi da duoc htr6ng d~n lai, cac phong vien se th~c t~p phong van doi tuong nghicn cuu. Lan ph6ng van nay cung nh~m vao muc dieh kiem tra ky nling phong van ella ph6ng van vien. Trong Ian phong van nay, cac glam sat vien can theo doi ch~t che qua

266 l'hHong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh trlnh ph6ng van nh3m phat hien cac sai s6t, ky nang phong van cua ph6ng va'n vien de' c6 nhirng bi~n phap dieu chlnh kip thoi. 3.2. Cac buae hi~lI ehinh Nhir da de c~p tren day, dlr li~lI thu th~p xong din phai hi~u chlnh chung. Hi~u chinh la mot cong vi~e khong the thieu trong thu th~p dfr (j~u. Cong vi~e hi~u chinh dli lieu duoc chia thanh hai btr6e (1) hi~u chinh t\\li hi~n truOng (field editing) va (2) hi~u chinh tai trung lam (central editing). Cong vi~e hi~u chinh tai hi~n truong do bi) ph~n thu thap dfr li~u thuc hi~n. Tru'Cte tien phong van vien phai hi~u ehinh ngay khi ket thuc ph6ng van. Ph6ng van vien phai kiem tra lai that nhanh tlnh hOEI11t£i'tella bang cau hoi do mlnh phong van. Neu phat hi~n co nlurng dill hoi b] bo s6t thl can phai ph6ng van Iai ngay cac diu hoi neu phat hi~n chung b] bo s6t (trong ilk co mat cua doi nrong ph6ng van). Sau do. ph6ng van vil!n din phai h01111chinh cac phon viet tgt, ky hi~u, va nhu'ng gl chua dien kip. Neu ph6ng vien khong thirc hi~n nghiern tuc cong vi~e hieu chinh nay th\\ se gay kho khan eho chlnh ph6ng van vien va eho cac khal1 hieu ehinh tiep theo. Ly do lit nell bo s6t cau h6i hay quen phon viet t~t ella mlnh till ho phai den tiep xuc v&i doi nrong ph6ng van de' phong van lai. Cong viec nay se ton thoi gian va chi phi va doi khi la nguyen nhan dful den vl~e ph6ng van vien til di'en vao neu ho khong duoc giam sat ch~t che. Sau khi hi~u chlnh xong cac bang cau hoi do minh phong van, ph6ng van vien dcm nop cac bang diu hoi nay d10 giam sat vien ala minh. Ciarn sat vien thl,fc hien viec hieu chinh tiep theo cho tat ca cac bang diu hoi dii duoc cac ph6ng van vien do mlnh gici.n, sat hieu chinh xong. Ciam sat vien d1iu trach nhiem trong viee kiem tra:

Clnrong 7 Do Iuong va thu Ih~p dir li~lI djnh ILI'r;mg 267 1. Tlnh iwnll tnl cua cac bang diu hoi 2. Tlnh hP'P Iii giCracac diu hoi trong nrng bang cau hoi va giua cac bang diu hoi ella ph6ng van vien do mirth giam sal ph6ng van 3. Tlnh ro rilllg ella cac tra lUi,nhat 111c.ac tra Uri cho cac diu h6i rna 4. Tinh IIglti€1II lI;e trong phong van cia phong van vien xuBuac hieu chinh tai lrung tam do bi? ph~ I)' dfr Ii~ll thl,l'c xuhi~n rnroc khi nh~p drf li~u cho vi~c I)'. Muc dich cua cong vi~e hi~u chinh t~i Irung tam Iii de kie'm tra toan b6 cac liii va nhalla tinh h9P I)' giu'a cac eau hoi Irang n (kich thiroc m~u) bang cat! hoi. 4. Chllan b] dll' liell Du' Ii~u sau khi thu th~p, nha nghien CLI'll Call chua'n b] drf li~Ll,baa gom: mii hoa dCfli~lI, thiet I~prna tr~n dLf li~u va lam sach dlr li~lI. 4.1. M3 du' Ii~u Mii dCr li~lI (coding) III qua trinh chuyen doi cac tra loi thanh dang sorna dil' nh~p va XLI' I)'. Mii hoa duoc thirc hi~n truce (preceding) va sau khi phong van (postcoding). Doi v&i cac diu h6i dong, vi~c rna h6a dUQC thl,l'chi~n mol fan IruCtekhi tien hanh thu th~p dtf li~u. Tuy nhien, cac diu h6i mo thirong phai rna hoa hai ran: 1. Tao rna trvoc khi ph6ng van thong qua vi~c du doan truce cac Ira tbi 51! xuat hi~n 2. Dieu ehinh rna neu co sai t~ch sau khi phong van xong

268 Phuong phap nghien cinr khoa hoc trong kinh doanh Mot tra loI khi rna hoa se the hien bling hai so: so thll' nhat chi so bien va so thli hai chi so tra lai (so do). Vi du, trong diu hoi co rna bien (CQt) iii 2 (ky hi~u III C. 2), va thang do tra lOi narn diem nhir sau: B~ne6 thieh siio chua Yomilk khang? (C2) R61 il,icit TI'lch TlJrll d1tvc Gllet Ral Sllt't 1 3 4 Sau khi ph6ng Van doi nrong nghien am thir nhat cua m~u chung ta nh~n duoc Ira loi Iii \"thich\" thi rna cua tra loi ia 2 (tra loi co so do la 2). Tuong tV' nlur v~y, gill sir cung cau hoi tren (bien 2) chung ta phong van nguoi tieu dung thir 2 va ho tra lai la \"tam ducc\" thl rna cua tra loi 3, vv. Cac ma nay duoc nhap vao rna tr~n dtf ali~LItrlnh bay phan tiep theo duoi day. Cole ky hieu ma tho cac bien va cac tra loi dircc trlnh bay trong mot so rna (code book), so nay c6 dang trinh bay trong Bang 7.1. Bang 7.1. S6 rna Bl~n Mli Ira lol Tra lol Ci6i tlnh 2 Nam Mil elit C5u hol Ntr 009 Q.l 020 Q.15 B~nco thieh 1 Rat thieh siia chua Yo- 2 Thich Most khong? 3 Tam duec 4 Ghet 5 Riltghet

Chuong 7,00 Illong va Ibu th$p dil' lieu djnh lu\"ng 269 4,2, Ma lr~n du' li~u aaBang diu hoi sau khi phong van, hieu chinh va rna cac dli' Ii~u xong thi cong vi~e tiep theo 111nh~p dft li~lI vao may, OCr li~u du'qe nh~p va ehuye'n sang cac phan rnem nrong lmg cho viec xlr Iy va ph5n tich. DCrli~u sau khi nh~p xong 0 dang mot rna tr~n duoc gQi III rna tr3n dCr li~lI(data matrix). Cac phan mem xu Iy dft li~u trong thong kc (rat tlurong dimg de' xu Iy dlr li~u trong nghien cuu thj rnrong) nhu SPSS, SAS, vv, deu can diT li~u 0 dang rna tr~. Ma tr~n dCrIi~u chua dung tat ca cac tra lai da duoc rna hoa ella toan bQ cac bang cau hoi (toan bQ maul. Cot ella rna tr~ dfr Ii~u bieu thj rna ella cac bien va dong cua no bieu thi kich thuoc mau. M6i cot cua rna l'r~n dfr li~u chira dung dfr li~u cua n phan nr (\\'Ii du nguoi tieu dung) cua m~u vC: mot bien du lieu nao d6 rna chung ta clln thu thQP. M6i dong chua d~1'I1gdfr li~u (rae tra loi) cua mot phan hrmau cua tat ca cac bien can 1'l1U th~p (Bang 7.2). Bang 7,2, Ma lr~n du' Ii~u Klch thu'oc mall \"I Cac bi\"'\" (so c';'t): tiI'l den k k (50 dong): t(1' I den n 23 2 2 3 3 n

ruu270 Phuong phap nghien khoa hoc trong kinh doanh 4.3. Lam sach dif Will Tnroc khi t6m Hit va xli Iy, chung ta can lam sach dCi' lieu (data cleaning), Lam sach dii li~u nh~m muc dich phat hien cac sai sot e6 vathe' xay ra, d6 Iii (1) cac 0 trong (missing data), (2) tra lUi khang hQ'P IY· 4.3.1. () Irong Cac 0 trong Iii cac 0 ella ma tr~n khong chua dung dii' lieu tra 101. Nguyen nhan cua cac 0 trong nay do: 1. Sai 561Irong qua trlnh IIw Ihfjp diJ'lifu: sai s6t nay c6 the do doi tuong nghien ciru khong tra 1m hoac ph6ng van vien quen ph6ng van, hay co phong van nhung quen ghi ket qua. 2. Sai s6t do 1I\"~pd,i' lifu: trong bang diu hoi hoan tat co clnra dLI'lieu nay, nhung khi nh~p, nguoi nhfip del'Ii~ubo sot. De phat hi~n cac khoang trO'ngnay chung ta chi can tlnh tong theo cot (tinh kich thUGC Ih~I'CIe cua m511cho limg bien). UlY vi du trong mot nghien cou mot m~lI co kich thuoc n = 200 va 20 bien, ky hietl, lay vi du, tit XOI den X20. Sau khi nhap del' li~u va tinh kich thiroc m~u cho cac bien, chung ta thay (} bien Xl2, Xie, va Xw c6 klch thlroc mau thea thu t\\r la 178, 186, va ]98. Cac bien COnlai deu c6 kid, thuoc m~u iii 200. Nhir vaY, ba bien X'2, Xis, va X20 c6 0 trO'ng: bien X\" c6 22 0, bien X'S co 14 {> va bien X:!!)c6 hai o. De' hi~u chlnh sai s6t nay chung ta din kiem tra lai bang diu h6i: 1. Neu bang eau hoi c6 50' do, nhung sai s6t trong qua trlnh nh~p, chi din nh~p lai so do da c6.

Chuong 7.1)0 IU'iYng v~thu Ih~pdli lieu dinh luqng 271 2. Nell sai 561 do phong van vien quen phong van, each gial quycl 111ph6ng van vien phai ph6ng van lai, Cach nay lhlrong it kha thi. Cac thong thuong IIInell 0 trong cua bien d6 it, chung ta loai cac tra lai d6 di (gicim kich thucre m~u) ho~c lay trung binh: thay gia tri ella 0 trong b~ng trung binh cua mot so hay ella tat cac tra lai con lai. Day la each lam pho bien va SPSS cho phep ch(mg ta Hunviec nay rat nhanh, Tuy nhien, cling din chu y IIItrong xu ly thong ke c6 nhieu phuong phap de' xu ly cho cac du lieu khong hoan chinh (incompleted data). 4.3.2.Tea lai khong hop I~ Tra loi khong hop l~ lil cac Ira loi co dCI'li~u kh6ng n~m trong thang do dli thiet ke. De' phM hi~n cac tra loi khong hop I~chung ta chi c'iln tlnh tan so thco cot. Vi du 6 bien XI; IiidU'lieu cho diu hoi sau va tra I&i sau: Xi\" vui long cho biC't mire do dong y cun ban trong phat bieu \"Tili rat th lch Slh chua Yomost\": H\"illI I/IIiII Phall Trutlg DOllg Hoi\", loall plllill dO; /lOa d{ii 3 Y aong y 1 2 4 5 Sau khi tinh tan so thee cot (bien) XIs, Chung ta phat hien co hai dong c6 so do theo thLftv la 7 va 33. Nlur v~y, hai tra loi nay khong hop Ie vl thang do chi c6 so do tir 1 den 5. Sai s6t eho tra loi khong hop Ie chu yeu la do nh~p du Ii~u.Khi nh~p du lieu, nguCrinh~p dii nh~p nharn 56. Lay vi du 55 do thuc

272 Phuong phap nghicn elfU khoa hoc trong kinh doanh cotrong bang d\\u h6i c6 the Iii 3 nhimg I~i nhap vao 7. Cling the'Iii do leli ella ngLl'o;nh~p: nh~p vao la 3 nhir dE!phim may tinh hai fan nen dCr lieu bien thanh 33 (truong hop nay rat thuong xay raj, De hieu chinh sai sot. chi can kie'm tra I~ bang cau h6i va nh$p lai cac () nily,