Giáo Trình Phương Pháp Nghiên Cứu Khoa Học Trong Kinh Doanh (NXB Tài Chính 2014) - Nguyễn Đình Thọ_ 676 Trang

Chuong I. Tong quan vc nSlden ct,·ukhoa hoc 23 ere nghien cuu nhu v5y co kha nang hap d~n ngvoi dQC(va kha nilng tong bo kitl qua tren tap chi se cao). 2. Bai nghien elm can phai cho thay ring chung ta ali n5m Vlmg nhCmg nghien elm ali co rrong lanh VI,l'C chung ta dang sanghicn cuu. Nghia Iii phan co 15' thuy~t (literature review) cua bai nghien elm phai day du vii phu hop. Gi6i han cua phfin nily aoi khi kho phan bi~t vii mai ngtroi co nhfmg quan dic'm co the khac nhau. Tuy nhien, mot each satong quat, ph'iin nay phai co nhirng 1y thuyet co (key articles) va nhlmg nghien cuu trong nhirng nam gan day. U1Yvi du chung ta nghien ciru ve qua trinh qudc te hoa cua sacong ty (firm internationalization) thi phan co Iy lu~n can phai co Iy thuyet tung bLfO'C ella Johanson & Vahlne (1977); khi nghien cuu vI? nOi luc C1.lnJ, tranh cua doanh nghi~p, ChLlI1g ta con ere c~p den Iy thuyer ve nguon II,I'cRBV ella doanh nghi~p (Resource Based View of the firm) cua Wernel'felt (1984), vv. 3. Pharn vi cuo mot bal nghien ciru dln phai day duo D'ilydu (/ deday co nghia IIIcan va dll co the co duoc mot dong gop v't! m~t Iy thuyet. Lity VI du, mot bai nghien cuu khong the cung mot Ilk nghicn CLru50 bien mot each hoi hot. Nguoc lai, neu nghien cuu viii ba bien thl co the b6 s6t mc;,tso bien quan trong dc' gieii thlch mot hi~n nrong khoa hoc, 4. Mot van d'Cquan trong trong x5y dung mc;,tIy thuyet khoa hoc Iii phai djnh nghia cac khai ni~m nghien cUll mot each chinh xac va ra rang. Nha nghien ciru can d~n chung duoc nhiing khai ni~m nghien CUll m6i nay tao nen giit tri vuot trQi han so vcri nhllT1g khai ni~m <Iii co. Cling din chll y Iii nguyen t3c don gian (parsimonious principle) dong vai tro ral quan Irong Irong vi~c danh gia cac 1.9thuyet khoa hoc. Vi v~y, neu mot Iy thuyet khoa hoc trong do chi can mot so

24 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh khai niern dll de' giai thich eho hien nrong nghien ciru se t~p trung duoc 51,1' chu y cua nguoi doc vii img dung n6. 5, Mot van d'e din chu y nira Iii ban chat ella cac moi lien h~ Iy Ihuyet (propositions) phai ro rang va mang rum logic. Nhll nghien ciru din xiiy dung co s& ro rang cho cac mai lien h~ trong Iy thuyet cua minh: mai quan h~ gifra bien doc I~p va phu IhllQe, bien trung gian (mediating variable), va bien diCli tiet (moderating variable), 6. MOl bai nghien elru can duoc dfu-lhoong bOi Iy thuyet n'en (foundational theory, theoretical paradigm). Theo Feldman (2004) thi ba thanh phan co ban nhat de' danh gia mot Iy thuyet khoa hoc lil: (1) Iy thuyet do co diem gi noi b~t khong? (2) co Iy thuyet co so lam nen rang cho cac d~r bao khong? (3) nhirng Iy thuyet nen su' dung ae' x1lydung nen Iy thuyet nay co phu hop khong (lien ket mQt each dan gian va ng~n g<,)11nhung logic)? 7, Bid nghien ciru can phai xac dinh ro rang huang t~p trung va pharn vi ella n6. Pharn vi cua nghien elm: Nghien Cll'Usu khac biet giva con ngu'&i? Citl'a cac bQ ph an trong to chuc? toGil'ra cac chirc? Hay giu'a cac nen van h6a khac nhau? Kicm djnh l110tIy thuyet hay xern xet mot hi~n tuong CI,I the nilo d6? Ne'u no giai rhlch mot qui trmh v~n hanh h'ong mQt tmh lwong moi thl can phai giai rhich tai sao tinh huong m&i co SI,f khac biet eo y nghia de co the hinh rhanh mot Iy thuyet moi cho tinh huang nay, Nhi'ing gi khong thuoc tlnh huong nay. Hay n6i each khac la bai nghien ciru can cho ngtrOi doc biel duoc la no dang lam gi (J do va tai sao phai lam nhu v~y. 8. Van viet phlli ro rang va xuc rich. Nglrai doc (va rnroc tien III nglrOi phan bi~n) khong all kien nh~n de' theo doi m{lt

ct',\"Chuong I. Tong quan ve nghien khoa hoc 25 nghien ciru vui each viet khang ro rang, toi nghla, Ion xQn trong ket di'li. 9. Mot bai nghicn ciru lie xay dung I)' thuyet khong chi dung lai 0 vi~c tong hop cac nghicn cuu da co. Bai nghien ciru phai can phai cung cap MUng phe binh, danh gia va dua ra huong de kicm djnh I)' thuyet dira ra. 10. Cuoi cung va quan trc;>nghan ca Iii bai nghien ciru can phi\\i eo vcho thay SI,I khac biet nghia so v61 cac nghien cuu da c6 (voi CCl so I)' thuyet da CO) va co )' nghla trong thuc ti~n (co huang dc'kic'm djnh trong thuc tj~n). Theo Sutton & Staw (1995), thl mot I)' thuyet khoa 11Qckhong phai la (1) bang liet kc cac tili Iii:u tham khao, (2) bQ dCf Il~u thu lh~p trong nghien cuu, (3) being liet ke cac bien, khai niem nghi.en CU-U, (4) cac ma hlnh, va (5) cac gia thuyet. 1. R/ll1,1( lift k€ cfle Iili Ii?,/ thnm kllCiochun plUl; iii /IIp~I!} Uwy€1 /(110(/ h(1c: Tai li~LI tharn khao dong vai tro quan trong trong denghien ciru xay dung cac Iy thuyet khoa hoc. Nha nghien cuu can phai neu len trong nghien cuu cua mlnh dua tren nhCrng C() 56 I)' thuyel nao (thong qua tili li~u tharn khao). Tuy nhien, 1i~t ke cac tili Li~u tham khao co lien quan den nhUng I)' thuyet cia c6 khcng dong nghia vci vi~c giai thlch chung cung nhu moi lien he voi van de rna nha nghien cuu dang thuc hi~n, Vi v~y Mil nghien ciru can phal (1) cho ngl10i doc ve noi dung nht:mg Iy thuyet da co (giup nguoi doc cO the hieu ducc MUng noi dung eo ban cua cac I)' lhuyet nay rna khong can phai doc nhirng tili li~ll da d5n), (2) bi~n lu~n vi sao MUng I)' thuyet nay d5n den cac gia thuyet cua nghien ciru rna nha nghien cuu dang IhVC hi~n (rnfii lien he gifra Iy thuyet da trich d~n va Iy thuyet nha nghicn clJ'lldang th~!'chi~n),

26 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh 2, Oil li~1I 1'1111th(7p trollg nglllen dru chim pluii Iii I11qf Iy Illllyel ykiron 1r9C: Thong thuong thi cac J rhuyet khoa hoc (nganh quan tri, marketing, vv.) thuong dua tren dfr lieu th] rruong. Of!' lieu d6ng vai IrQ quan irong trong kiem dinh, dfeu chmh, bo sung, hay thay the mot I}T thuyet hi~n co, Tuy nhien, dll' lieu lhj tnrOng nhu trong so hoi qui, trQng sO nhan to, vv, khong the' thay the eho mot ly thuyet V1no khong giai hethich duoc moi quan nhan qua, ke' ca C<1c he so uoc luc;mg trong mo hinh cau true tuyen tinh SE:\"-.(1Structural Equation Modeling). Ly thuyet va dl'r li~u dong vai tro khac nhau trong nghien ciru khoa hoc. Orr lieu mo ta mo hlnh thu'c Ie (empirical patterns) nao quan sat diroc va Iy thuyet giai tethich tai sao mo hlnh thuc do duoc phat hien hay d~r doan s~ phdt hi~n (Kaplan 1964), Sv khac biet gitta dlf lieU va Iy thllyet ducc Minlzberg (1979, 584) phat bieu nhir sau: \"Du' Ii~u khong the' tao nen Iy thllyet rna chi co nha nghien cuu m~rjlam vi.ec nay,\" 3, HnHg lift kc cac bi€1rlilly klll!i nifm nghien ClI'Uelmo plllli III 11191 Iy tlllIyeJ kuon l1(1c: Mot bang Ji~t ke cac khai niem nghien cuu cung voi cac dinh nghla cua chung khong the 1'(.10 1'3 mQt Iy lhuyel', Mot Iy thuyet phai giai thich tai sao cac bien duoc t\\10 n~n va moi li@n h~ gi£fa chung voi nhau. Van de chinh can chll y & day III t(li sao t~p bien nghien ctru nay 111nlnmg bien giai thich tot nhat cho bien phu rhuoc, 4. Ctic hinl: vi! (1110 hinh} clnra p/uii Iii 11191 Iy tlrllyer knon hoc: Bii!'u di@n cac rno hlnh lit mot khfiu din Illiet de minh hoa eho ngtrai doc d~ dang theo doi trong mot bao cao nghien cuu. Tuy nhien, chinh n6 khong phai Iii mot Iy thuyet. I\\lhimg moi quan h~ trong mo hinh phai duoc giai Weh mot cach e6 logic.

Chuong I. l'on8 'IU~l1vI-n~hicncl'\" khoahoc 27 5. M{)/ t~}J eric gin tllllye1 clura plu!i Iii /y till/yer khoa h(JC: Cia thuyet dong vai tro lil mot dIu noj gilra Iy thuyet va dir Ij~u. Cia lhuyet Iii nhlrng phat bieu ng~n gon ve nht:mg ga cllling ta k)' vOllg sc xay ra chu chung khong chua dung nhCmg bi~n lu6n vi sao chung xay ra. Dua tren co so diu thanh cua no (Bacharach 1989; Dubin 1978; Weick 1995; Whctten1989), mQt Iy thuyet khoa hoc co the duoc danh gia theo Ilam lieu chi chinh (1) yeu t6 cau thanh nell ly thuyet, (2) moi quail h~ gill'il esc khai Iliem trong ly U1Uyet, (3) kha nang tong quat hoa cua ly thuyet, (4) dong gop cua Iy thuyet ve ma,t Iy 11I~nva thuc ti@n, va (5) kha nang kie'm djnh duoc Iy thuyet do. 3.2.1. Yell to call thanh De danh giti mi,lt ly I.huyet· khoa hoc, cong vi~e emu til~n hI xem xet cac yeu to tao nen no. NhCl'I1g yell to nao (khai ni~m, khai nj~m nghien cuu, bien quan sat) duoc xem xet trong Iy thuyet dung de giai thlch cac hien nrong khan hoc. Khi danh gia lieu chuan nay chung ta duu tren hili nguyen ule chinh khi chon cac yeu to nay: nguyen t~c toan di~n, nghia I~ phai chon d'ay du cac yeu to thich hop, va nguyen t~c don gian, nghla Iii mQt Iy thuyet cang don gian cang tot. Mi,)t ditYmcan ChLIY 111nlurng nha nghien ct'ru t~p 51/,dac bi~t lil cac nghien cuu sinh, thuong co quan niern sai riim ve nguyen t~c thu hai nay. I [0 eo khuynh hlf6ng xily dung cac ly thuyet rat phuc tap b5ng each dua qua nhieu khai niern nghien ciru va gia lhllyet rna chung khong dong gop gi cho vi~e giai thich cac hien nrong khoa anhoc. Vi~c nay chi dong gop vito so luong trang viet ella Ill~n (ton them giay muc, cong sue cua nguoi viet cung nhu cua ng1.loi doc). can nho mQt nguyen tAc lit cung giai thich mQt hien hrong khoa hoc nhu nhau, Iy [huyet nao cang dan giilll (va so luc;lllg trang viet dlllg

28 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh lyit) ding tot. Vi~cxay dung mot thuyet cung giong nlur vi~c thiet ke mol cai may. Neu cung thirc hi~n mot chirc nang nhu nhau thl thiel ke nao cang don gian, d@che tao (se ton chi phi it hon va d~ v~n hanh va stra chii'a han) cang t5t. 3.2.2. Moi quan h~ giii'Clcae khat niem nghien clrU Sau khi danh gia cac yeu to' call thanh, chung ta din drum gia m5i quan h~ giii'a chung (gia thuyet Iy thuyet, kiem dinh), Mot van c:ie aquan trong day 111co 56 eho vi~c chon cac khai niem, bien qUClnsat va mai quan h~ gil\"ra chung. Trong the gi6i nghien cuu khoa hoc co phat bieu kha Iy thu III \"khoa hoc khong theduoc xay dung nen ttt chan khong\". Vi v~y, cac gia thuyet can phai duoc Sl.1Y di@nmot each co logic tll' Iy thuyet (nell thea qui trinh suy dien trong nghien nyu khoa hoc) ho~c duoc xay dV'ng tlYdCi'li~lI (neu theo qui trlnh qui nap, vi du nhu phuong phap GT). 3.2.3. KhA nang tong quat hoa cua I)' thuyet MOlly lhuyet khoa hoc trong nganh khoa hoc xii hoi thuong thi khong the dung cho moi Ilk', rnoi noi duoc. VI vay, nha nghien cuu can xac djnh nhfrng gi6i han c110 kha nang tong quat hoa cua Iy Ihuye't, va cung dua tren co so nay de xac dinh pham vi giai rhlch va du bao cua no. 3.2,4. D6ng gop cua Iy UlUyel ve m~t Iy lu~ va thuc tien Nhting die'm gi mai duoc tim ra trong nghien ctru nay. Ly thuyet nay co lam thay d5i gl trong nganh khoa hoc do, co kha nang giai thich va du bao cac hi~n tuong khoa hoc khong? Ly thuyet duoc dira ra c6 phai la van de dang duqe chu y trong luc nay khong? Va quan trong nbat d5i v6i mQt Iy thuyet, lay VI du, trong nganh marketing la c6 dllO'c cac nha quan trj marketing quan tam den, V~I ung d~lng dlung

Chuong I, Tong quan vc nghien cuu khoa hoc 29 khong? Lewin (1945, 129) da nrng phat bieu \"khong co gl thuc te b~ng m~tIi thuyet to['9\", 3.2.5, KiI!m djnh dUllc Mot Ii thuyet c6 gia tr] khi nao n6 duoc kie'm dinh thong qua thuc te. Thong qua cac kie'm djnh (trong nhieu ai'eu kien khac nhau nhir khong gian, thoi gian, vv.), Iy thuyet nay cO the duoc chap nhan hay bi tll ehoi. Cung din chu '1 Iii chung ta chi co the' ket lu~n ding vai dft li~u hi~n co, thl cluing ta co the' chap nh~n (hay tlr ehoi) cac gj;i thuyet (1'1 thuyet) chu' khong Ihe' chUng minh mot Ii thuyet Iii dung hay sai, tuy r~ng thu~t ngll' nay doi khi duoc dung, nhat Iii doi voi cac nha khoa hoc eta co len luoi tren thj rnrong. Cac nghien ciru sinh can tranh khi viet lu~n an cua mlnh VI khi cac 0011khoa hoc noi tieng dllllg no Ihi ngu'&i doc sc hic'u ring thu~l ngu' nay chi vi~c chap nhan hay ti, btl mot 1'1I'huye't. Nhu'ng neu n1<)t nghien ciru sinh dung tLI' nay thl nguoi doc se cho l'~ng nghien ciru sinh nay chua hieu ban chilt CLIO kie'.\" djnh khoa hoc!\". Tinh kiem djnh duoc lien quan den mQt van de rat quan trong trong de nganh khoa hoc xa hoi noi chung va nganh kinh doanh noi rieng, do lit vi~c do luang cac khai niem nghien cuu, Khi ova mot khai ni~m vile de' xlly dung m(lt Ii thuye] khoa hoc, chung to phal nghi ngay den each do luang no va chung La can phai danh gia gia tr] vii d(l lin c~y cua do Ilfong truoc khi SLfdung no de kie'm dinh 1'1 thuyet khoa hoc, \"'eu CLk thang do cac khai niern khong thoa man duoc yeu diu vc dQ tin c~y va gia tri thi du cac gia thuyet de fa co • \"gu\\,';n v~nlieng Anh \"Nothing is •• practical as a good theory\" . .. 1\\191dang IrI thuc Ihlfimg duoc goi Iii Iri Ihlie quyen II,fC(authontv knowledge), Nilhia I~, n.!u van de n~)' duoc phat bi\"\" boi ngu'i:1ico quyen luc trong kho3 hvc Ihi no ,1I.r\\l<~elll 1,\\dung, Ol~Cdu d~u do c6 the' eh.... I1QpIy hoac Ih~'\" chi sai, xtil ve m~1 khon hoc

30 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh duoc chap nh~n, chung cfing kh6ng co y nghia gi Irong khoa hoc, MQt phat bicu pho bien Irong khoa hoc la neu khang do \"d1llg dll'~c 1M khons c6 khoa 119C, Chinh vi v~y rna nganh v~t I)' thuong duoc gc;>Ui t oa6ng hoang cua cac nganh khoa hoc vi cac nha v~I Iy tim ra cac phuong phap do lu'emg dat o{> chinh xac ral cao (Blalock 1982), 4, Nghien ,(ru, xay dl,l'ng va kiem dinh Iy thuyet khoa hoc Nhu da gi6i thi~u, nghien cuu khoa hoc him lam nhim rnuc dich xay dung va kiern dinh cac Iy Ulllyet khoa hoc, De' xiiy dung hay kie'm codjnh Iy thuyet khoa hoc chung ta the dung phuong phap dinh tinh (xiiy dung I)' thuyet khoa hoc), dinh luong (kiem dinh I)' thuyet khoa hoc) hay h5n hop (,xilydvng va kiem dinh 1y thllyet khoa hoc), at6m t~t Hlnh 1.3, Hinh 1,3, Cac dang nghien ciru LY'IIIuygT KHOAHQC HONHOP Thvcd\\mg Drnh tinh + Dinh luong Xily dung \"iI kiem djnh Iy thuyet

Chuong I. Tong quan ve \"ghie,' cuu khoa hoc 31 4.1. Qui trinh nghien ciru xay dung Iy thuyet khoa hoc C6 nhicu phirong phap khac nhau de xily dung mot ly thuyct khoa ohoc. day chung ta trinh bay so hroc qui trinh qui n~p thea tnrong phai dinh tinh de xay dung ly thuyet khoa hoc. Qui trlnh nay duoc minh hoa () 1llnh 1.4. Qui trinh nghien cuu bao gib cung diroc bM dau b3ng each xac dinh van de hay khe hong nghien ciru va C\\I the' hoa chung thanh cac cao hoi nghien ctru. Van de nghien ciru co the' den tit nhieu nguon khac nhau. Chung ta se trlnh bay chi tiet han ve cad) xac dinh van de nghien cU'U Irong Chuong 3. Tuy nhien, hai nguon chlnh cua van de nghicn CU\\!trong kinh doanh lil tu thuc ti~n thi tnrong va Iy thuyet da c6. Vi v~y cluing ta luon luon phai tong ket cac nghien cuu va ly I'huyet eta c6 de' xem xet chung da giai quyet duoc van de nghien nyu den rrurc dQ nao, Khi rninh chung duoc la chua co ly thuyel de tra lai duoc dill h6i nghicn cuu, chung ta di den quyet dinh lit can thiet xay dung 111{>1 Iy thuyet rnoi dC' giai thich hien tuong khoa hoc dang nghien cuu (Ira loi cac caLih6i nghien CLI'U da ere ra). Hinh 1.4. Qui trln h xay dung It 11myet khoa hoc . ,--------------,. -..c.:. Khc hong ~ C~tI hcii nghien cuu ..\"Q.. Ly !huyet ~ X5y d\\l'l1g Iy !huye! moi ..c Th\"c hi~\" nghiencuu R Q. 0g0 ..!c> \"- '----------------'. ..

32 Phuong phap nghien ciru khoa hoc trong kinh doanh Cong vi~e tH~'ptheo cua nhl1 nghien ciru sau khi xac dinh 5\\1' can thiet phai xay d~I'ng Iy thuyet khoa hoc la thiet ke va thuc hi~n mQI nghien cuu de' thu th~p dfr )j~u dimg cho xay dung 1y thuye! khoa hoc. Ole phuong phap chung ta co the Slr dung pho bien nhu phuong phap CT, phuong phap tlnh hudng va cong C1,l thu th~p dijo )j~u trong nghien clru dinh tinh co the sir dung nhir quan sat, thao lu~n nh6m, thao lu~n tay doi, vv. Neu chung ta thiet ke va thirc hi~n nghien ciru phil hop, ket qua cua nghien cuu theo qui trinh nay bao gom mo hinh va cac gia thuyet Iy thuyet (ly thuyet eta duqc xlly dung), nghla la gi{U quyet duoc khe hong nghien ciru da de ra. Cling can chu y them la theo qui trlnh nay, chung ta c6 hai phfin, ph'lin Iy thuyet T va phan nghien ciru R. Diem chinh cua qui trinh nay Iii ph'lin nghien eLI'U R, VI no lit qui trlnh xay dung Iy thuyet tir du' lieu (nghien ciru). Ly thuyet chl dong vai tro rninh chong III chua co Iy thuyet dii c6 de' tra I&i cho dIU h6i nghien cuu. Toan be>qui trlnh Iii phuong phap Iu~n va phan nghien cuu duoc gOi 1i.1 phan phuong phap. Ly thuyer xay dung Itr qui trlnh lanay thuong duoc goi 1)' thuye't trung gian (midrange theory, vd, Eisenhardt & Bourgeois 1988). Chung can ducc kiem dinh tiep thee b~ng cac du li~lI cua nghien cuu trong cung mot du' an nghien CLfU hay nhimg nghien cuu tiep theo. 4.2. Qui trlnh nghien cuu kjem dinh It thuyet khoa hoc Nghien cuu khoa hoc theo qui trinh suy di~n duoc bieu di~n trong Hinh 1.5. Tuong II,!'11l1U qui trinh qui nap, qui trinh nay bao g()m hai phan CCI ban. Phan !htl' nhat lit plilin thuoc ve Iy thuyet T va phan tiep thea thuQc ve nghien cuu R. Nell qui trlnh nay duQ'c !hiet ke va lhllC hi~n phil hr,rp, chung ta SI! giai quyet dll'qc khe hong nghien clru da dera.

<:tH.I'lTng I. 'r()ng quan vt~nghii·n ciru khoa hoc 33 Hinh 1.5.Qui trinh nghicn ciru ki~m dinh J:5r thuyet khoa hoc Khe hong::) cau hoi nghien ciru T ,,c..;. Ly lhuyct ::) ma hinh, gia thuyet ........•..•• :::: XiiYth,mg thang do 0.. .Q... Kiemdinh thang do .\", .c ..c 0.. 0. 00 00 c; e~ e;, R ..,!c..l ...,c.. cn,,!,; llw\"g tv' nhu qui trlnh qui n~p (Hinh 1.4). buoc d'au !ien, nh~ nghiel'l cuu din xac dinh van I.fcnghicn cuu, nghla Iii eli tim khc canhong nghicn cuu vn de ra cau hoi nghien ciru phai tra loi trong nghien CLI'Ucua minh. Khi da c6 diu h6i nghicn cu'u nha nghicn cuu tim kiern Iy thuyet phu hop de' tra loi cho diu hoi nghien ClIU, nghia 1:1xiiy d~lng ml) hinh va gi,i thuyet nghicn elm va xiiy dung thang do cho cac khal niem nghicn ciru trong mo hinh. COnf.\\vi~e tlep theo 1;1thuc hi{'n nghicn ciru. Cong viec nay bao gom danh gi'l th,mg do va kiem dinh 010hinh nghien cuu cung voi C.lC81,1 Lhuyet ruy theo ttrng nghien ciru C\\I the. '1uy trinh nay dUc;1C thuc hi~n thong qua m(>1hay nhieu nghien ciru. M(>tso dang kc't hOp nhu sau:

34 Phuong phap nghien CLYU khoa hoc trong kinh doanh 1, Thuc hi~n mot nghien cuu dinh hrong de' kiern djnh thang do va rno hlnh 1)1thuye't. 2, TIW'chi~n hai nghien cuu djnh ILH;mg,mot nghien cuu so bO (quantitative pilot study) de' danh gia So' bO thang do va m{>1 nghien cuu dinh luong chinh thirc (main study) de kiem djnh lai thang do va mo hinh Iy thuye\"t. \"'ghien ciru sa bo djnh loong thuong la mot khao sat voi m~u thuan ti~n va c6 klch thuoc nho, vi du n : 100,Nghien clfU djnh luong chinh IhtTCduoc Ih~rc hi~n voi m~u co kich thiroc du Ian de' kiem dinh thang do va mo hinh Iy thuyet va thuong vai phuong phap chon rn~lI theo xac sua!. Cling can ChLI y Iii kich tluroc xumaLi s11phu thlll';'c vao plurong phap Iy va chon thea xac suat hay khong phu thu9C vito yeu cau tong quat hoa cua ket qua nghWn cuu. Car chuong tiep thea se trinh bay cho nrng truong hop cu the ve van de nay. va3, Thuc hicn hai buoc, SlY bo chinh thirc. Mot nghien cuu d [nh tinh so bO (qualitative pilot study) de'di'eu chinh thang dedo, mot nghien ceu so bi) djnh luong danh gia 50' b9 thang do va mot nghien CLI'Ldl jnh hrong chinh thuc de' danh gioiIi.li thang de va kiem dinh mo hinh Iy thuyet cung cac gia thuyc't. Nghien cuu so bO dinh tinh co the' dimg nhfeu ky thu~l khac nhau nhu thao 1u~n tay doi (indepth interview), thao lu~n nhorn (fOCLlSgroup), nghien ctru kinh nghi~m (experience survey, vv). va4.3. Qui Irlnh hon hop: xiiy dung kie'm dinh 1y thuyet gay nay, truong phai nghien ciru han hop dii dlrqc chap nll~ va su dung pho bien trong nghien ciru khoa hoc. Phuong phap h6n hop duoc the hi~n (] nhieu dang khac nhau. Lay vi du nhir han hop ve Iy thuyel: Slt d~1I1gnhleu Iy thuyet khac nhau trong mot nghien cou

Chuoug I. T6ng qllan vc nghien Ct'\" khoa hoc 35 (theory triangulation), h5n hop vc du lieu: sir dung nhieu dtr lieu khac nhau (data triangulation), h611 hop vc phuong phap (methodological triangulation), vv, [vd, Jack & Raturi 2006; Lewis & Grimes 1999). Voi m\\IC dich minh hoa phuong phap h6n hop, chung ra xem xet mOt mo hinh h6n hop pho bien, d6 Iii ket hop ve phuong phap vai qui trinh: dinh tinh de xiiy dung Iy thuyet va dinh luong de kic'm djnh Iy thuy{it (Hinh 1.6).• hu vay h6n hQP 0 dang nay la mot ket hop cua hai qui trinh vira gi6i thieu tren day: Nha nghien cuu xiiy d\\lng hay kham pha Iy Ihuyet khoa hoc va kiem dinh Iy thuyet nay trong cung mOt d\\f an nghicn cuu ella minh. i':eLl thanh cong trong coqua trinh lhiet ke va ihuc hi~n nghiCn cuu, chung ta diroc 1)\"1 thuyet gini thieh duoc hiqn tuong khoa hoc neu ra trong cau hoi ngh i&11 cuu. Cuns c'flnChLIY 111trong rlurc ti&n nghien ciru khoa hoc, sv phiin vachia kharn plHI kh~J1g dinh mang tinh Iy thuyet de djnh huong cho viQc thia't ke nghien cuu. Trang thuc ti&n, chung tlurong kh6ng co ranh gi6i 1'0 rimg. Nhi'ilu truong hop. nghien cuu kh~ng djnh (ki~m djnh Iy thl.ly0't khoa hoc) chuyen sang d~ng kham ph\" (xay d~I'ng Iy lhuyel khoa hoc: Anderson & Gerbing 1988). Lay vi du, Nguyen & Barrett (2006a) kiem djnh 010 hinh TAM (Technology Acceptance Model) cho tru'ung hop doanh nghiep Xli' dung mang Internet, Trong qua trlnh kiern dinh mo hinh, cac tac gia nay cHi d jeu chinh 016 hlnh cua rnmh duoc xay dung dua tren Iy lhuyet (mang mot ph;1I1 kharn pha), joreskog (1974, 2) cling cia ghi chu Iii \"nhieu donghicn cLlLI trong mlrC nao do vira mang tinh kham pha va vua mang tinh khang dinh VIchung Iii m9t long hop cua mot so bien da biet va mQI so bien moi.\"

36 I'hLl'ongphap ngh;,~ncuu khoa hoc trong kinh doanh Hinh 1.6. Qui trinh hon hqp: xiiy dtptg va kie'm \"jIth If thuyet r-? Khehong => Cau hoi nghien cuu Nhu diu xay d\\mg Iy thuyet moi V Xiiydlplg 19 Ihuyet moi b3ng phuong phap dinh tinh V ly'- Kie'mdjnh thuyet dii xiiydlIng bhg plmong phap djnh Iu(yng 4,4. Du' Ij~u(Iff xay d\\l'ng va kiem dinh Iy thuyet khoa hoc Nlur CIa gi6i thi~u, khi de c~p den nghien Cll'LI chung ta de C~p den dll' Ij~u, nghia 13thu th~p du'li~lI thuc te lie xay dung hay kie'Jl1djnh Iy thLlyet khoa hoc. Trong cQng dong nghien CUll khoa hoc, hai thu~t congl'Ynghien Cll'L1 va dLI' li~u cung nghia nlur nhau (Hinh 1.7): D (Data). R (Research), Nghien elm g~n Lienvoi du' li~u va dir Jj~u g~n lien voi nghien ciru (vd, Ehrenberg 1994;Zaltman & ctg 1982), de lyTrong nghien cll'L1 djnh tinh, dfr Ii~u sLr dung xiiy dung thuyet khoa hoc 6 nhi'eu dilng khac nhau (ke ca du' li~u djnh luong), Tuy nhien, dfr Ii~u djnh tinh, duoc thu th~p thong qua thao lll~ll (nhorn, tay doi) va quan sat, la nhorn dfr Ii~uchu yeu Slfdung de xay d\\mg Iy thuyet khoa hoc (trinh bay chi tiet trong Chuong 3).

Chuong I T6ng quan vc nghWn cuu khoa hoc 37 Hinh '1.7,Nghiiin cuu ;; Drr li~u Plmon!; philp Dirli~u r- r-' djnh tinh ~ dinhtinh NGHIEN Phuong pMp oo liiiu NGHlENcUu dinhluong f-o dinhtuong c0'u \"DO utu '--0 Phuong phap f-o Oft 1i~1I r- h6nht!p h6nhQP Trong nghien ctru dinh luong, van ere d~t ra 111phai thie't ke nghien ClYU phil hop de giai quyet muc tieu nghien ctru mOt each co hi~u qua nhat. C\\I the' Iii dua tren co so Iy tJluyet de xay dl,mg rna hlnh nghien cll'U va cac gia thuyet di kern. Cfmg vi~e tiep theo 11.t1hu th~p dLI' li~u de kiem djnh rno hinh Iy thuye't va cac gia thuyet de ra. Hay n6i each khric III d'C nghj qui lu$t ella tlurc te (reality) va kie'l11 djnh qui ILI~1nlly tr&n co sa dii liqu til' thtrc teo Vi v~y, nha nghien clfU dll1 thu th~p dLI' Ii~u va phfin tich cluing de kiem dinh cac qui lu~t nay, Du' li~u Slf dung trong nghi';;n ciru dinh luong. dua vao each thuc rhu th~p dCrli~u de kiem dinh Iy thuyet khoa hoc, c6 the chia rhanh ba nh6m chinh (Nguy@n Dinh Th9 2007a), d6 Iii (1) du' li~u aa co s~n (ren th] tnrong (secondary data), (2) clLfli~u chua c6 s1'm tren th] truong, nha nghien ciru phai tv thu th~p lay thong qua khao sat, goi la dli lieu khao sat (survey data), va (3) du 1i~1Ichua c6 Iren thi truong, dLI li~LIduoc thu th~p thong qua cac thir nghi~m do nha nghien CUll thiC'f k~ ra (stated data), Hai nhorn dtf li~u sau diroc goi lit dfr li~u sa dip (primary data), Chuong 4 gim thi~u chi tiet han ve van de nay,

38 Phuong phap nghien ciru khoa hoc trong kinh doanh TOM TATCHUaNG] Chuong I nay gioi thieu tong quan ve nghien cuu khoa hoc. Nghien cuu khoa hoc dLH,lC chia thanh hai huong chinh, (1) nghi!!n CtTlhi an lam va (2) nghien elm li'ng dung. Nghien roll him lam nhfun vao muc dich xiiy dung va kiern dinh Jy thuyet khoa hoc: thu th~p dli' lieu de xay dung va kiem djnh Iy thllyet khoa hoc. Nghien ciru deung dung nh3m vao muc dich thu th~p dir lieu fa quyet djnh kinh doanh. Tuy nhien, khong co su khac biet co ban ve phuong phap va eong cu trong nghien CUll him lam va nghien ciru u'ng dung vll dli Iiell III trong tam cua cac du' an nghien ciru, du la him lam hay ung dung. Hai qui trlnh co ban cua nghien cuu khoa hoc UI,(1) suy di~n va (2) qui Iliilp. Qui trinh suy di@n thuong di kem voi phuong phap nghien cuu dinh hrong, b1l.temu tll' cac Iy thuyet khoa hoe dil c6 de suy di~n J'(I cac gia thuyet ve vfln de nghien CL'rt1 va thu th~p dLf lieu de kiem dinh eric gHl thuyet nay. Qui trinh qui nllp, thuong di kern voi phuong phap nghlen cuu dinh tinh, b~t dau b~ng each quan sill cac hien nrong khoa hoc dc' xay dirng mo hrnh giai thich cac hien ruong khoa hoc, Ngay nay, mreng phai nghien CtTUhan hop phO'i hop eft djnh tinh va djnh hrong voi nhung rrurc dQ khac nhau, ciing duoc Slr dung pho bien trong nghien cuu khoa hoc. ve he nh~n thuc va cac mreng phai khoa hoc di kern voi chung, c6 ba h~ nh~n thirc chinh, d6 lit (1) he nh~n thirc khach quan thuong di doi voi mrong phai dinh h.rong. (2) h~ nh~n thuc chu quan thuong giln lien voi tnrong phai dinh tinh, va (3) h~ nh~ thuc thirc dung gin Iren v6'i tnrong phai h6n hop. H~ nh~n thtTCgfu1lfen vo; ba van de co ban cua khoa hoc, do la, ban chat ella tht,rc te, moi quan he gifra

el'\"Chuong I. Wing quan ve nghien khoa hoc 39 nhil nghien cuu vil san pham nghien ciru va each thuc kham pha ra tri thuc khoa hoc. Truong phai nghien ciru djnh luong. dira tren co so cua h~ nh~ thlrc khach quan, eho riing e6 SI,!' hi~n di~n mot thuc te khach quan duy nhat va doc I~p voi nha nghien ciru, Truong phai nghien cuu dinh tinh, dea tren co sa cua h~ nh~n thuc chu quan, cho r~ng khong the hi~n di~n mQI rhuc te khach quan rna hi~n di~n da thuc te vil phu thuQc vao nha nghien diu. Truong phai nghien ciru hon hop, dira vao h~ nh~n tlurc thirc dung, eho r~ng van de quan trong de tao ra tri thirc khoa hoc khong phai Iii c6 hi~n di~n mot thuc te khach quan hay khong, rna 13san pha'm cua nghien ciru khoa hoc se giup gl eho doanh nghi~p, COng can ph1ln bi~t gill'a phuong phap IU~l1nghien ciru khoa vahoc voi phuong phap cong C~Inghien cou khoa hoc, Phuong phap lava cong C~I nghicn cuu khoa hoc phuong phap va cong CI,I C~I the vathuc hi~n nghien ciru khoa hoc nhu cac phuong phap thiet ke danh gia do luong, cac ky thu~t chon milu, cac phuong phap phlln tlch so Ii~LI,vv . Tiep thea, Iy thuyet khoa hoc la mot t~p cua nhU11g khai ni~m, dinh nghia, I'~ gill lhuyet trinh bay co h~ thong thong qua cac moi vaquan h~ gie...1. cac khal nic;m, nh~m rnuc dich giiti thich du baa cac hi~n tuong khoa hoc. Cac tieu chi de danh gia Iy thuyet khoa hoc baa gO~1(1) yell to dIU thanh nen Iy lhuyet, (2) moi quan h~ gill'8cac khai ni~m trong Iy thuyet, (3) kha nang tong quat h6a cua ty thuyet, (4) vadong gop cua Iy thuyet ve m~t I)' luan va thuc ti~n, (5) chung ta c6 the kiem djnh dLlQc 19 thuyet do. Phan cuOi cUng cua chuang giai Ihi~u ba qui trinh nghien cUu khoa h(,lc:(1) xay d\\fng Iy lhuyet khoa hoc theo phuong phap dinh tmh, (2) kie'm di,nh Iy thuyet khoa hQc theo phuong phap djnh h.ro'ng, va (3) xay dl)l1g va kie'm djnh 19 thuyet khoa hQe theo phu'ong phap hon hqp.

Phuong phap nghien ciru khoa hoc trong kinh doonh CAUH61 ON T~P VA THAo LuAN CHUaNG 1 va1. Cho biet S~I khac nhau giang nhau giua nghien cuu him Him va nghien c(ru ling d~mg? Cho vi du minh hoa? va2. Cho biet sv khac nhau giang nhau gili'a hai qui trinh suy di€n va qui nap? Cho vi d\\1 minh hoa? va3, Cho biel Sl,r khac nhau giang nhau gifra ba phu'ong phap nghien ciru: dinh tinh, dinh hrong, va han hop? Cho vi du rninh hoa? -1. 010 biel 51,1k'hac nhau va giang nhau git}'aba h~ nhan tlurc: khach qual), chu quail va thuc dung? 5. ChQ biel SI,I' khAc nhau va giang nhau giua quan c:!ie'mlu~n, nh~n thL!'clu~n, va phuong phap lu$n? va6. Cho biet 51,1'khac nhau giong nhau giCra phuong phap lu~n, phvong phap va cong CI,I trong nghien cuu khoa hoc? Cho vi du minh hoa? va7. Cho bicl SI,!k' hric nhau vlt giang nhau giii:a gi<ilhuyet Iy thuyet gia thuyet kiem dinh? Cho vi du minh hoa? co8. The nao Iii mot I)' thuyet khoa hoc? Ly thuyet khoa hoc rnuc dich gi? 9. Hay tim mot I)' thuyel khoa hoc Irong nganh kinh doanh va phiin tich cac thanh ph'Sn rna no? Cho bie'! I)' lhuyet do giai thich hi~n tuqng khoa hoc gl? Hay danh gici chung dira vao nhirng tieu chi ban cho Iii quan trong?

Chuoru; I. I'(inll quan VI! ItghiC'\" r'ru khoa hoc 41 TAl L1~U DQC THEM CHUONG 1 Creswell JW (2003), i{t',enrcl, Di'sigll: Qllnii/n/il'e, QUIIIl/i/a/we and Mixed l\\lklllOd~\"\"\"roaches, 2\"~ed,Thousand Oaks CA: Sage: Quyen sach gi<io khoa nh~p rnfm ve phuong phap nghien roll khoa hoc him Ja15m. Sach viet rat hay, ro rang va hieu, trinh bay day du va ng3n gvn ba truong phai nghien ciru khoa hoc: dinh tinh, djnh hrong va hon hop. La quyen sach dau tien ve thiet ke nghien Clru khoa hoc danh cho hoc vWn thac sl va nghien cuu sinh. \"IIJohnson r & Duberley J (2000), Ulldersll1l1dillg MllllagemclI! Hesellrcll: introdnctmn 10 t::pistl:)lwlogy, London: Sage: Day la tai Ui;u ve Iy thllyct l'I'i tlurc khoa hoc. Sach duoc viel' ng~n Son, ro rilng va d6 hie·lI. LJ quyc'l1 sach emu 1ien v'?!ljinh vue nay danh cho nhung ban mudn di Sflll vao n<:11 t~ng elm nghien cuu khoa hoc. Cha Ililt! rs A17 (1999), WII.II! 1$ Tl: is TilillS Called Serell ce? 3\"ICd, Cambridge: l lackeu: Day lil quven sach giao khoa nh~p mon v'e [riet hQC cua khoa hoc (philosophy of science). Diem noi b~t ella sach nay deIII bien nhCIl1g v511 phuc rap ella triet hoc khoa hoc thanh nhOng van de khJ don gi;\\n: bat cfaLi tit giai doan cua Aristotle, [''Oi Descardcs, Comte cho den ngay nay nhung t~p trung chinh vao Popper, Lakatos, Kuhn va Feycrabcnd. La C]uyen sikh dati liell ve triet hoc Clld khoa hoc danh cho cac ban thich thLI vao lanh V~IC nay.



Chu'U'l1g 2. VII\" de nghien Ct\"\" 43 Chuang 2 Va'n de nghien ciru Chuong nay gi6i Ihi~u cac nQidung: I. Vein i1~IIghiell eli'u 2. Y nnmg. vd/l c1#.1Il!IC tieu, Ctlll hoi \"il gia Ihuy§llIghiell ctru 3. Xck {/jllir v.1/1(fB /Ighitll CIl'rl 4. Don vi IIghietl elrll 5. T611gkJI Iy II1IIyJI va6. Cac}. trirh tift\" li~1ke liIi /iqu thalli khao

4'1 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh de1. Van nghlen ciru Thiel ke nghien cuu khoa hoe III hoach dinh qui trrnh nghicn cuu: thiet ke mot chien h.1'qcde kharn pha qui h.l~tcua cac hien urong khoa hoc. Dc lam tot vi¢e nay, chung ta, Mil nghien cuu can phai tra loi hai diu hoi quan trong sau day: I. Chung ta muon kham phil cai gi? 2. Phuong phap nao tot nhat de lhirc hien ding viec kham phii nay? Tra loi eho tau hoi thu nhat ehinh III XIIC dinh van de nghien CUll (research problem). Van de nghien elm va each thuc xac dinh val' c1e I1ghicn cuu dong vai trQ rilt quan trc;lllg trong nghicn ClI'LI khoa hoc (Jackson 1980). Mot van de nghien CLI'LdIuoc xac djnh ro rang va dl1l1);d5n III dieu ki¢n tien 'luye! eho su' thanh cong cua d~r an nghie!!, et'1'LI, Xac d;nh van de nghien ciru cCmg Iii khf LI dati tien trong tat ca cac du' an nghien cuu khoa hoc. Van de nghien cuu duoc xac djnh ILl'nhi'eLinguon khac nhau. Trong nganh kinh doanh, van de nghien Cll'li den tll' hai ng1.1on chu yeu, (1) III Iy thuyet va (2) tlf thi truong. Mot nguon lJuan tr<,mgtrong nghien ciru khoa hoc him 15m cho van efe nghien cuu la Itr Iy thuye't. Nhung gl nhirng nghien clnl truce da lam, nhl'rng gi chua lam va nhirng gl chua duoc lam hO(1I1 chinh la nguon quan trong trong nghien ciru khoa hoc. VI v~y, tong ket Iy thuyet va nghien cuu oa e6 (literature review) Iii cong vi~e rna nha nghien cuu luon luon phai thuc hien cho bat ky dv an nghien dfll nao, Thi tnrong cung Iii ngLlon chinh cua van de nghien ciru trong kinh doanh. Hang loar van de th] tru'ong vuong phai rna nha nghien cuu co the phar trie'n chung thanh van de nghien ciru ~I Ule cho

Chuong 2. V 6\" t1~I'1ghi~\"ctr., 45 derninh. Cac van nay co the' xufit hi~n thong qua cac phuong li~n trllyen thong d,1i chung nhu baa chi, truyen hinh, cac hoi thao kinh todoanh ella cac 10 chuc hi~p hQi kinh doanh, cua cac chuc nha rnroc vc quan ly kinh doanh, VV, Nhirng nghien cuu kham pha so bQ voi cac 10 chtrc kinh doanh va cac thanh vien trong ehu6i kinh doanh (khach hang, kenh phfm phOi, nha cung, vv), thao lll~nvoi cac nha nghien cuu trong dmg ng1mh cling giup chung ta Man dang hang 10'(11van de din duoc nghicn cuu. Cling din chu )i la, Irong nganh kinh doanh, du cac van de nghien cuu dU'QCxac djnh lu thi tnrong, nhung chung kh6ng bao gi& lytach bieL voi co 50- thuyet. Khi mot van de nghien LUU duoc phal hien ttl' Ihi truong, chung La luon luon lien he voi Iy thuyet dc' xac djnh xem dfi c6 nghien ciru 1111g0i'ai quyet van de nay chua va ela giai quyet den elau? Neu chua co nghien cuu nao giai quyet van tfe nay thi d6 lil co hQi tot cho nghien ciru cua minh. Neu ela co nghien ciru giai quyi!'l va'n de nay rai, rhl van de tiep theo ella nhit nghien cuu 111 din xern xdt nhll'ng nghien cuu cia co da giili quyet van de nay den dSu, trong boi canh nao dE!'co the danh gia cho co hoi nghicn cuu tiep thew, Ngu'Q'c 1:;1im, Ql van de nghien CLfUxuat phat tlr l)1 thuy!}'t, no Clll1g khong the tach rai v&i th] rnrong. Nghla la, chung ta luon xern xet van ere nghicn cuu nay no giLlp lch gl cho cac hoat d{>ngsan xlIal kinh doanh tren thi truong. 2. Y tlrang, van dc, muc lieu, cau hoi va gia thuye't nghien ciru canMot so khai ni~m trong nghicn cUU chung ta phan bi~t. Th(I nhat y yIii ureng nghien ciru (research idea) III nhirng tuang ban dau ve van d'e nghien ciru. Tu nhemg y nrong ban dau nay chlmg ta tiep tuc tim kicm khc hong nghien cthl de nh~n d~ng du'Q'c van de nghien elnl.

46 Phuong phap nghien ctl'tl khoa hoc trong kinh doanh Sau khi nh~n dang duoc van de nghien ctru, nha nghien CUll can xac dinh ro can nghien cuu cai g\\ va do Iii muc tiell nghien UfU, Thong thuong cac nha nghien ciru phat bieu muc lieu a dang t5ng the,quat (overall research objective) va rnuc tieu cu Doi khi, nha nghien cuu phat bieu rnuc nhl CIJ the' (] d~ng diu hoi, va do Iii cau vehoi nghien Clru, Nhu v~y, m~t do rong va rmrc dQ cu the' thi Y tuong nghien cuu (] dang rong, tiep theo la van de nghien ciru (hep hon vll Ct,I thehon, vv. Hinh 2.1). deHinh 2.1. DQ [Qng cua y h.tCmg,va'n va ml,lC tiell nghien Clru ..Y ruong nghien ciru •Van de nghien ciru Muc tieu nghien cuu C5u hOi ngh ien ctru Lay vi du, Nguyen & Nguyen (2010a, 305) QU'ara muc tieu tong quat va cu the' trong mot nghien ciru ve mot sO yeu to tac dong den ket qua hoc t~p cua sinh vien nhu sau:

deChuong 2. Van nghien cuu 47 toM\\IC lieu CLI~nghien cuu nay Iii kham phil cac yeu chinh lac dong voo kct qua hoc I~p cua sinh vien nganh kinh doanh t!li Vi~t Narn. Cv the, nghien cuu nay xern xet lac dong cua nang Ivc giang vien, Ir~rCtiep va gian tiep thong qua bien trung gian III d6ng co hoc t~p, vao ket qua hoc ~p cua sinh vien, Nghien CltU cung xem xel vai ITO dreu tiet run canh tranh phat trie'n (personal development competitiveness) cua sinh vien. Chung ta d~ dang chuyen doi muc tieu CI,I the' cua nghien ciru sang dang cau hoi nghien cuu nlur sau: Muc lieu nghien ciru: Nghien cU'U n:,y xem xct tac dong cua nallg lire gi;I\"g vien, thong qua biG'ntrung gian 111dong co hoc I~p, vao ket qua hoc t~p cua sinh vien. Call heli nghien ciru: 1. N5'~g 1\\I'c giimg vien co tac d{ing vao ke't qua hoc t(lp cua sinh vien khOng? 2. Nang I\\rc giang vien c6 tiIC dong vao cli;>ngco hoc t~p ella sinh vien khong? 3. 09ng co hoc t~p cua sinh vien c6 tac dong vao ket qua hoc t~p cua sinh vien khiing? Khi xac djnh duoc m\\IC tieu hay cau hoi nghien ciru, chung ta, dua vao Call h6i nghien elm, de quyet djnh phuong phap giai quyet van de nghien cuu, Neu diu hoi nghien ciru can phai dung phuong phap qui n~p va djnh tinh, chung ta din thiet ke nghien ciru de thu th~p dli Ii~lltra loi cau h6i nghien cU'U. Neu cau hoi nghien ciru dln phuong phap suy di~n va djnh hrong, chung ta tiep tuc thirc hi~1l

48 Plmong phap ngllien cuu khoa hoc trong kinh doanh tong ket nghi0n cuu de xay dung eo so d10 gic\\.thuyet cIe' tra loi rna cac diu h6i nghien CLfU elC ra va tiip h9P cac gia thuyet thea mOt h~ rnothong nao d6, thl d6 Iii hinh nghien crru. Nhu vay, trong nghien cuu dinh Iuong, gill thuyet nghien elm chinh Iii Ira liti dl! kit;'n (vl chi dun vao Iy thllyet de dua ra ch(r chua duoc kicm djnh b3ng dCt lieu th] tnrong) cho cac ca.u hoi nghien ciru. Chung ta tien hanh thiet ke nghien ciru de'thu thap dll' lieu dung cho vi~c kie'm dinh cac gia thuyet da de ra. VI v~y, cac gia thuyet nghien cuu nay diroc gQi III gia thuyet kiem dinh. Trong nghien elf\\.! dinh tinh, giilthuyet nghien cuu lai la ket qua cua nghien ctru, nghia la san phii'm thu duoc sau khi thuc hi~n nghien eU1.1. de3. Xac dinh van nghien ciru Nghicn CLI'LI khoa hoc doi h6i tinh to mo va sang tao. Albert Szent- Cvorgi d5 phat bic'u (trlch trong O'Leary 2004, 30): UKlu1111phli ano gCim 11\"1/1 lil )f IIhii'llg gi mil moi ngld)'; nil vii y,clnllg nlun Iii va suy 118M\"ltii?lg gi ilia chim ai tin VI) Ifllllg suy /lghil\" , toVI v~y, trong nghien eLI'Lkl hoa I19C,chung ta lucn ILion phai ma va sang tao thong qua thea d6i nhirng dang di~n bien tren th] truong kinh doanh (thea doi th] mrong) cfmg nhir nhemg gl cac nha nghien c(ru da thuc hi~n c6 lien quan, baa gom ca ve m~t phuong phap nghien cuu, den chuyen nganh chung ta dang lam nghien CLru (theo dni Iy thuyet, baa gom ca phirong phap) va bie'n mung thanh nhirng y nrong va \"an de nghien ciru. Nguy(:n \".'n lieng Anh: \"Discovery consists in seeing whal everyone has see\", and lhlnktng what no one else has. thought.\"

Chuong 2. VJn de I1ghicn cuu 49 NhLI'd5 gi6i thi~LI (J Cheong 1, m{lt nghien cuu can phai' thoa mfin hai yell dIU co ban, do lit (I) c6 tinh rnoi va (2) co y nghia. Tuy nhien, yhl c'au nay 6 nhl'rng nurc dO khac nhau. Dua V110 rrurc do mai (dong gop moi cho khoa hoc cua ket qua nghien ClI'LI)c,ac nha nghlen cuu han lam chia cac nghien ciru thanh hai dang chinh: (1) dang nguyen thuy (original research) va (2) nghien cuu I~p lai (replication research). 'Ighi['n cuu him lam I~p I~i IhuOng diroc chia thanh bon 10\\11 chinh: I oai 0, I, II, v a Ill. 'Ighien CUll I~p I~i loai 0 Iii d,.mg nghien cuu I~p lai hoan toan giong nhu nghien cuu da co, Nghien Cll'tl loai nay chi co the' thuc hien trong cac ngimh khoa hoc tu nhien. Trong ng1mh khoa hoc xii hQi khong the thuc hi~n duoc dang nghien ciru I~p lai loai 0 vi khcng the' nao I~p I<)ichinh roan bQ t5'1ca cac thanh pllan ella mOt nghien cuu VI cac yell It) ngo<)ilai luon hien d i~n. UIY VI du, chung ra kho co the moi duoc nhCmg nguoi dii tham gia vao nghien CLI'L1 truce tharn gial(li clio nghien eLI'LlCI'I1c1hung til. coI.~p l1,1lio~i I lil nghien ciru giang nhu nghien ciru dB ve l11~t thiet ke, mo hlnh I1ghien CLI'U, vv. nhung duoc tlurc hit}n dc' gio tang I11lfCd(l tCing quat hoa cua nghien ciru dii co nhir kic'm dinh i:J mQt ncn van hoa khac, doi urong nghien cuu khac, vv. L~p lai loal 11Ib nghien L~I'LtIhu'c hien gieng nhu nghien cuu aa co nhirng (1 nhi'eu ngCIcanh khac nhau (multiple contexts). L~p lai loai III Iii nghjen cuu IZiplai nghien ciru ail co nhung co dieu chinh bo SLIngde hoan thien hon. Nghicn cuu IZiplui trong ngimh khoa hoc xii hOi Iii cac nghien cuu thuoc loai I, II, va III (Easly & ctg 2000). Trong nglmh kinh doanh, nghi!?n ctm cho cac 111~nvan th\"c si, d~(\"biet Iii he nghicn CtIU,villu~n an lien si trong tn.l'Ongd<)ihoc phai Iii cae nghien ell'll him liim. Tuy nhicn, yeu cau ve tinJ, moi co khac nhau. Cac nghien (Lnl cho lu~n van th\"c si, d~c bi~t la h~ nghien CUll, dbi hoi phai c6 nhiing long ket. di'ell chlllh va bo sling co y nghia ho~c tili nhivu ngu (anh (contexts) khac nhall (nghien Cllll l~pl<,I1i0<;11 II ho~c Ill).

50 PhLtong phap nghi~n C\\I'U khoa hoc Irong kinh doanh Nghien cuu eho Ill?n an tien SI,d~c bi~t Iiidang PhD (Doctor of Philosophy), phai Iii nghien elm nguyen thuy, chua ai thirc hi~n2,Vi v~y, mot lu~n tin lien SIdat yell diu khi ket qua ella lLl~nan do c6 the eong bo tren cac tap chi him lam khoa hoc qucc teo Nhirng nghien rou nhu v~y, van de nghien cuu thuOng duoc xac dinh ttl viee tong ket co s61y thuyet de tim khe hong trong Iy thuyet Hinh 2,2, Mo hinh nh~n dang van d~ nghien ciru Theo doi thi tnrang TIleo doi I)' thuyet 'Ly th\"ye! trong Cl111gIIgallh 'P/lIllmg fir\" tTl/yelllhollg 'Ly tflllyel trong IIlriellllgimiz liell qrtan rlai cJlIIII8 'Ngfriell dm sa/IQ I I 1 VAN DE NGHIEN CUU 'Trong cling IIg?lIIhkhoa hoc 'Lieu qllall dell Irhiellllgilnil klIO(/Iloc Trong nganh kinh doanh, mOLdang tien 51pho bien khac IiiHen SI quan tr] kinh doanh (DBA: Doctor of Business Administration), Yeu cau nghien cuu cho ILI~ntin DBA thuong Iii phai co tinh tmg dung cao cho ncn van d~ nghien CUll thirong ket hop gilfa th] tnrOng va ly thuyet, MOt diem quan trong can chu y Iii cho du thuc hi~n nghien cuu eho dang nao, PhD hay DBA, tinh lmg dung cung luon d6ng vai tro quan trong eho cac nghien cuu. Vi v~y, van de nghien 1 Hj~n n3)\" I~i nutlc ra, nghien cuu han lam dll duoc thuc hi'in trong m61 sO 11IQnv3n thac sl nhung ChU'3pho bj~n r6ng raj irong cac Ju~n an tien ~i.Trong khi

51 Cll1.1l1i!n duoc kel h(,1p giLla thi 11vang vn Iy thuye't. Tren co so nay, chung ra co the dua 1'(1 mo hinh xac djnh van d'enghien cuu trinh bay trong Hinh 2.2, 4, Ooi tlfQ'ng nghien ctru Trong nghien oru khoa hoc kinh doanh, khi xac dinh van de nghien cuu chung ta din xac dinh ro doi neong nghien ciru. Doi nrong nghien ciru bao gorn hai dang: d6i nrong thu th~p dit li~u (de' nghlen ciru), con gQi Iii don vi thu lh~p dfr LieU hay doi nrong khao sat (unit of observation) va doi urong phan tich. ron goi 111don vi phfin tich (unit of analysis) 111nhirng gl hoac nhu'ng ai chung la muon nghicn ciru. Cung c'5n chu y 111trong nghil!n cuu khoa hoc han lilm, thu~1 ngfr IIgl1iihJCli'lJ dong nghia voi thuM ngD flii lifJI (xern lai Chuang I). Vi v~y,doi tllvng thu th~p df li~u de' nghien cLJ'UCung thtl'ong duoc gQi t~1 Iii doi urnng nghien c1I'U. V\\ v~y, trong giao rrlnh nay, Ihu~l ngu' doi urong thu th~p d'u' Ji~u, doi nrong quan sal va doi ruong nghicn ciru duoc dung rhay the cho nhau, va chl,ng pb€lnbi~t vol dan vi phnn tJch. Trong nghiGn cll'lI khoa hoc, don vi phan tich va dan vi thu lh~p dCal'i¢u rhuong trung nhau, tuy nhien chung til hai khai ni~m dekhac nhau phan anh hai van khac nhau trong nghien (lI'U. Nhll'ng gi hay nbCi'ngai chung ta muon nghien CLfU (phan tich) vb nhung g', hay nhl::tng ai chung ta din thu Ih?p dii li~u de phan rich doi khi khong trung nhau. Trong ngilnh kinh doanh, dan vi phiin rich tothuong bao gam: ca nhfin, nhom, chtrc, hay moi quan h~ giua cac ca nhan, to chuc nay. do, nghl~n clru cho lu3n an tien si b~t buoc phai la mOlnshien cuu hi\", 15m (xem Nglly~n Dlnh i1'Q 2008).

52 l'hu,t1l1g phap nghien Cli'L1 khoa hoc trong kinh doanh 4.1. Col nhfin Cit nhan 111don v] philn tich pho bien nhfit trong nganh kinh doanh, vd, ngtrbi tieu dung. nhfin vir~n trong doanh nghi~p, vv. Trong truong hQP don vi phiin rich IIIea nhan, don vi thu th~p drr li~u cling thuong (nhung khong phai luon luon) chinh Iii ca nhan do. Uly vi du chung ta nghicn cuu hanh vi tieu dung cua nguc'Ji tieu dung, cu Ihe nhu nghien eLI'Uve xu buong mua hang n(>i cua nguai tieu dung, chung In se thu th~p dtl li~u ttl nhung nguai tieu dung nay de phfin rich xu huong tieu dung cua ho. Nhir v~y, trong trll'Ong hop nay, don vi phfin ikh va don vi Ihu thap dtl' li~u 111mot. Lay vi du, Nguyen & ctg (2008) nghicn ciru V€ xu huang tieu dung hill1g nQi cua nguoi Vi~t. C\" the Iii nghien ciru cac yeu to tac dOng vao xu huong lieu dlll1g hang nQi cua nguoi Vi~t. Trong nghien cuu nay, don vi phan tich va don vi thu thaP dLI' Ii~u la m(>1(ngLrai tieu d Lang),t\\:ghi<l Is rhu Ih~p dfr lieU tll ngu'&i tieu d ung ea nhan de' phfl11tlch xu huong lieu d LlI1gn'1il ho, vcKhi chung La nghien cuu ket qua cong vi~c cua nhfin vien rrong doanh I1ghi~p, Jon vi phan rich trong tl'u'img hop nay 111nhfin eovien. Tuy nhien, don vi thu lh~p till' li~lI the' la nhan vien trong don vi phfin tich nhung cung co the' khong phai Iii nhLfng nhan vien nay, C\\I Ihe~ ChLIIl!;; ta co the' thu th~p dO lieu tit chinh nhi'rng nhan vien de' ho tv drinh gii! kct qua cong viec cua he. Nhu Yay, don vi phSn rich cling chinh Iii don vi rhu thap dLf lieu. Nell chung ta thu th~p dlr 1i~1Itlr nhu'ng nguoi quan Iy ho (ngLfOiquan 19 danh gia ket llua cong viee cua nhan vien do minh quan Iy). Trong truong hop nay, dan vi phfin rich va don vj thu thaP dii 1i~1Itlly cung Iii ca nhan nhung khac nhau (khang phai Iii mot). Vi d~l,Nguy~n & Nguyen (2012) nghien cuu ve nang It.Ktam I)' clla nhan vien marketing trong cae doanh nghiep. CI,I the Iii vai tro cua nilng Ivc tam Iy doi voi chat IU9'ng song h'ong cong vi~c, chat IlIO'l1g song, va kcl qua cong viec eua nhan vi.~n marketing. :'-Jhu'v~)',

Chuung 2, Von d'c \"ghien cuu 53 Lion vi phfin tich CLIO nghien ciru nily I~)nhan vien marketing trong doanh nghi~p (khong phtii In doanh nghiep) va clan vi thu th~p dO li~lIclmg La nhiin vien marketing. to4.2. Nh6m va chtrc Nh6m va to chirc cung la hai don vi phan rich pho bien duoc 5U dung de' nghicn cuu trong kinh doanh. Mot khi don vi phan tieh cua nghien Clru la nhom hay t6 chm: (cal chung ta can phan uch), dun vi phan tich va don vi thu th~p dtr li~u thuong khac nhau. Lay vi du, chimg ta nghien cuu ve nang luc canh tranh cua doanh nghiep thi don vi phan tich la doanh nghi~p nhung don vi thu thap dfr li~u co l'he'l~nglloi d~i di~n cho doanh Ilghi~p (vd, tong giarn doc) hay mot so thanh vien chu ch6'[ trong doanh nghi~p (vd. truong cac phong ban), vv . coKhi chung 1'<1 nghien cuu v(: hanh vi tieu dung. chung til the' phan tlch h(l gia dlnh (don vi phi\\n tich), T1.lYnhien, don vi thu th~p cl L\"rliQll co tl1G' 111 chu hO hofic mot hay mOL vai thanh vien d6ng vai 11'0quan II'QnS lrOl1g I'll qllyet djnh lieu c1LlI1gella gia dinh. Nhu v~y, don vi phftn tlch I~ nhorn nhung don vi thu th~p dfr li~u co the la ca nh~1I1hay nhom. Trong truCrng hop nay, don vi phfin rich vt. don vi thu th~ P dCi'li~u cling khac nhau. U1Y VI du, mot nghicn cll'U ella Nguyen & Nguyen (2011a) ve vi~c gia nh~p To chuc Thuong mai The gici (\\lVTO) cua Vi~t Narn va ket qua kinh doanh cua doanh nghiep, C~tIhe lit nghien CUll tile dong cua S~f ky vc;mg ve WTO doi voi nang luc marketing, nang luc ~ang t\\lO va k~l qua kinh doanh cua doanh nghi~p, !'hu V?y dan vi phfin tich cua nghicn CUll nay Iii doanh nghi~p. Nh6m tac gia thu th~p dtf li~u Ctlllg tlr doanh nghiep de' phan tich. Tuy nhien, dan vi thu lhap dfr li~Ll Iii nguoi d\"i dien ban giarn doc (mQt thanh vien trong ban giam doc),

54 Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh 4.3. Moi quan h~ caMDi quan h~ giua cac nhan hay to clurc cung Iii mot don vi phfin tich thuong dLfQC5Lfdung trong nghien ciru khoa hoc kinh doanh. Hill1g 10\\11cac moi quan h~ kinh doanh duoc cac nha khoa hoc nghicn cuu nhu quan h~ giu-a cac doanh nghi~p voi nhau, quan h~ giua nha cung, khach hang va doanh nghi~p, vv. Trong cac nghien cuu nilY, dun vi phan tich III mOi quan h~. Tuy nhien, don vi thu U'~p dtl' li~u khong phai Iii cac moi quan h~ nay. Dfr li~u Slr dung cho vi~c phan tich moi quail h~ chung ta co the dfr lieu cua mol ben ho~c cua hai hay Ilhi'eu ben tham gia vao moi quan h~ nay. V1v~y, don vi thu th~p dl\"rli~u Ctl the' Iii mot ben trong moi quail h~, vd, mot hay nbi'eu thanh viell trong mQI doanh nghiep (nguoi ban) co moi quall h~ vai doanh nghi~p khac, Don vi thu th~p du' li~u CMg co the' hai phia. nghla In chung t<l thu Ihap du' li~LIcua cac ben rrong moi quan h~ do. Lay vi du, trong I11Qt nghi.?n cuu ve vai IrQ ella tuong tac d henhall trong vi~c tao nen gia tr] cua moi quan gilra nha san xuat va ladai Iy (Nguyen & Nguyen 2011b) thl dan vi phan rich moi quan h~ giu'a nha san xlIat va d\\li IY. Tuy nhien, don vi thu th~p di} li~u cua nghien cuu nay la nguoi quan I; ella cac dai ly (thu thS.p di!' li~u cua hai bcn trong 11'I0qi uan h~ ILf ngll'oi dai di~n ella dai ly de phan tich mOi quan h~). soTrong mot nghien cuu khac ve tac dQng ella mot thanh phfin marketing h6n hQP vao chat luong moi quan h~ giua khach hang va thuong hi~u (Nguyen & Nguyen 2011e)cho thay don vi phfin tich cung 111 1110iquan h~ (giu-a khach hang va thuong hieu). Tuy nhien, lrong nghien clru nay eac tac gia chi thu lhap du li~u tlr mQt phia (nguOi tieu dung thtrong hi~u) de' phan tich moi quan h~ nay (don vi thu lh~p dlr lii:u la nguoi tieu dUllg).

Chuong 2. V5n d'~l1ghicn cuu 55 5. Tong kelly Ihuyel 5.1. Tong kelly l}luyel va vai Ira dla n6 hir da Irlnh bay, tong kelly thuyet Iii khau dau tii~nva dong vai tro quyet dinh trong xac dinh van de nghien ciru. Hart (2009, 13) djnh nghia vi~c tong kct Iy thuyct Iii \"(11 viec chon loc cac tai Ii~u (xual ban hay khong xuii't ban) ve chu de nghien oru, trong do bao gom thong lin, 'i tuong, dfr li~u va b3ng durng diroc trlnh bay Iren mot quan dic'm nao do de' holm thanh cac muc neu da xac dinh hay di~n la cac quan die'.\" ve ban chat cua chu de do rung nhrr phuong phap '(em xM chu de do, va [2] vi~(' danh gia mot each hieu qua cac tili h~u sanay tren co lien h~ voi nghien cuu chung ra dang thuc hien.\" Cl,l thG' hon, tong ket Iy lhuyet co the' chia thanh hai nh6m c6 lurong I~p trung vn muc tieu khac nhau (Cooper 1998). Mot 111 tong ket nghien cuu (research review) t~p trung vao tong kel cac nghien ctru ihuc ti~n (empirical study) da tlurc hien trong qua khir de'dU'a ra ket lu~n chung ve kct qua ella cac nghien ciru nay. Muc dich cua dang tong ket nay lit nh5m due ket nhfrng gl da lam duoc (da tong quat duoc) vi:t nhi:rng gl elln duoc tiep t~ICnghien ciru (khe hong nghien cuu). Hai la dang tong ket Iy thuyet (theoretical review) trong do nha nghien CUll trlnh bay cac Iy thuyet <.til co cung giai thich mot hi~n tLl'(mg khoa hoc nao do va so sanh chung ve m~t de:'>sau, tinh nhat quan elmg nhir kha nang dl,l' bao cua chung, Nhu v~y, tong ket Iy thuyet thuong chua dung phan tCing ket nghien oru. Trong giao trlnh nay, chung ta Slr dung lhu~t ngi:r tong ket Iy lhuyet de chi ca cho tong ket Iy thuyet (thuan tuy) va tCingket nghien cuu. ve m~t phvong phap tong ket, cac nha nghien cuu thuong chia Chll11gthlmh hai nh6m chinh, nh6m thien ve dinh nnh dung tu ngfr (narratives) de' tong ket Iy thuyet va nghien cLi'uve ehu de can tong kel. Nh6m thu- hai Iii tong ket ve dinh ILrQ'ng(meta analysis). Phu'ong

56 I'lmong phap nghicn ciru khoa hoc trong kmh d0311h phap t0l18 ket nay dung Cc1C ky lhu?t djnh luong de' tong ket va so sanh cac ket qua nghien elm dii co (xern, vd, Rosenthal 1991; Rosenthal & DiMatteo 2001). Ciao trlnh nay t~p trung vao phuong phap tong kelly Ihuye! 6 dang thll nh5t (djnh tinh). MQt diem chung ta dm chu '1 lit tong ket Iy thuyet kheng chi la vi~c mo ta nhl'rng gl dii lam mil con danh gia chung. Vi v~y, tong ket 1'1 thuyet cung la mQt cong trinh khoa hoc (Bruce 1994). Trong nghien ciru, tong ket Iy thuyet phuc Vl,1 nhieu cong doan trong qua Irinh nghien cuu. C\\I the' nhir sau: 1, Xtic diuh v if rre Ilghicn Clnl: Tong ket 1'1thuyet giup chung ta nh~n dang duoc nhung gi da lam va nhimg gi chua duoc lam (khe hong nghien cuu) , Vi v~y, mol tong ket tot se giup chung tel tiet ki~m duoc thlyi gian va dinh vi diroc nghien cuu cua mlnh (khon8 lam nlurng gl khong co )' nghia khoa hoc hay nhClng gl mil ngll'lJi khac cia lam rei) 2, Co sa I!} tiwyel: Tong ket Iy lhuyet gill)) chung ta xiiy dung duoc nen tang 1'1Ihuyet cho m6 hinh, git. thuyet cho nghiiln cuu kiem djnh Iy thuyel, ho~c lam co so cho vi9C elln thiet phai xay d~I'ng Iy thuyet (cho nghien ciru xiiy dung I)' thuyet). Vi v~y, no giup lam tang kien thirc cua chung ta trong liinh vu'c nghien ciru, nhfin dang duoc nhullg I)' sathllyet nen tflOg de' xiiy d~mgco ly thuyet (h~t che cho nghien cuu ella mlnh. Ket qua cua tong ket Iy thuyet phan nay chinh IIIco 56 1'1thuyet cho nghien ciru cua mlnh. 3. CIII'Ii I,m plll((lIlg Jlll/ip: Tong ket Iy thuyet ve m~t phuong phap nghien ciru giup chung ta danh gia duoc cac phuong phap nghien ciru da duoc su dung, nhl'rng iru nhiroc die'ln cua n6 vit chon Iva phuong phap thich hQ'p cho nghien elru cua minh.

Clwol1g 2. V3'11.Ill nghi~n (,l'u 57 4. So saHli kel quci: Tong ket Iy thuyer gillp chung ta co co sa bi~n 11I~n, so sanh ket qua nghien ciru ella rninh voi nhemg nghien cuu da co, d~c bi~t Iii nhirng gi mang tinh bo sling va nhemg gi mang rinh doi khang val cac ke't qua da co. Dc tong ket Iy thuyet, chung ta thuOng phai tra I&i rnQt so diu hoi co ban sau: 1. Ngllon tai li~u n110can tharn khao ve chu de nghien C\\IlI? 2. NhCl'l1g\\/an dc, dill hoi nghien ciru \\/e chu de nghien elm? 3. Nhirng van de, tranh lu~n chinh ve chu de nghien ciru? 4. Nhirng y ruong. khai ni~m, Iy thuyet ve chu ele nghien cuu? 5. Nhfl ng phuong phap luan, phuong phap, cong Cl,I nghien ciru sil' dung va nhu'ng tranh luau ve vi~e Sll'dung chung? 6. Ci\\ch rhuc s~P xcp nhCmgtri th1fCd11c6 ve chu de nghien CtIU? Trong chuong nay, chung ta t~p trung vao van de tong ket Iy thuyel de' xac djnh van de nghi€m (lI'U. Xac dinh nguon tili li~L1Iii khfiu dau tien cua ceng vi~c tong ket Iy thuyet de xac dinh van de nghien cLI·U. Nhll nghien cuu can phai dati tLf thai gian va cong SLtC de lim kiem khe hong nghien cou. Nha nghien ctru can phai tham khao himg loat cac tai li~L1.Thong thuong, cac dang tai li~u tham khao bao gom (1) tap chi khoa hoc him lam chuyen nganh (2) sach nghien ciru (Iii cac sach ding bo cac cong trinh nghien ciru), (3) cac 11I~nan thac si (h~ nghien cuu), tien si trong nganh, va (4) ky yeu hQi thao khoa hoc chuyen nganh (proceedings). Cung can ban luan them ve cac dang tai Ij~u nay. Truxrc tien, bai bao (khoa hoc) cong bo tren cac tap chi khoa hoc qudc te Iii cac bai nghien CU'unhi'ell dang khac nhau nhu bai ve Iy thuyet (conceptual

58 Phuong phep nghien ecru khoa hoc trong kinh doanh papers), bai thvc nghi~m (empirical papers), bai tong ket cac ket qua nghien CLI'Uda co (review papers), vv . Cac bai nay la nhlrng bai holm chinh va thong qua mot he thO'ng binh chon ch~t che. Ham IlrQng khoa hoc ella cac bai nay thuOng la rat cao (ruy theo timg tap chl). Cac sach nghien ciru cung cong bO'cac cong trinh nghien ciru trong nganh. Thong thuong ham h.rqng khoa hoc khong duoc danh gia cao b~g nhu cac tap chi (di nhien nhu da de e~p, tuy theo timg tap chi). Doi vai sinh vien thuc hi~n nghien ciru cho lu~ van va lu~n an, lu~n vlin thac si (he nghien ctru) va lu~n an tien SI Iii dang thlli~u gan glli nhat dOi voi hoc vien eao hoc va nghien ctru sinh vi no giup cho sinh vien khong nh[fng noi dung nghien cuu mil con each tlurc trlnh bay bao cao ket qua nghien cuu cua luan van va luan an. Cac bai tren ky yeu hQi thao khoa hoc 111cac cong trinh dura hoan chinh va c6 nhieu dang khac nhau nlur bai canh tranh (competing papers), bai dang tlurc hien (work-in-progress papers) va h1.r611gnghien cuu hoac t6m t~t (abstracts). Bili hoan chinh nhat Iii dang bai canh tranh. Cac bai [ren ky yell hoi thao quO'e te tuy lil cac bai clura holm chinh nhung tlnh e~p nh~t cua chung I'a', cao VI dang duoc thuc hi~n. Do v~y, doc nhll'l1g bai nay se gitlp cho nha nghien cuu n~111 b~( ducc nhirng van de cac nha khoa hoc tren the gi61 dang quan tam va tlurc hien, Cung e'an chu y la, tuong t~r nhir tap chi, rnuc dQ hiru ich cua cac bai trong ky yeu hOi thao khoa hoc phu thuQc vao tLJ'nghQi thao. Chung ta nen chon nhlrng ky yeu ella cac hQi rhao e6 uy tin (nai ctu<;IcnhieLi nhil kho:! hQc c6 ten luoi tham d,r va cae bai deu thong qua qua trinh blnh ehQn; Nguy~n 2007h), T~p chi khoa h<;lehim lam v~n Iii nguon quan trong nh1lt dO'ivoi vi~e tong ket nghiell elfU, Voi cong ngh~ thong tin, tat ea cae tap d1i va ky yeu hOi (hao e6 uy tin (rong nganh kinh doanh deu (J dang ban eUllg va ban mem, Cae nha xuat ban va phfm phoi t<:lPchi uy tin nhU' Emerald, Elsevier, Palgrave, Routledge, Sage, Springer, Wiley, vv. deu c6 phan phO'i ban mem (hong qua co 56 dit li~u ella hQ. Nhi'eu tai li~u ldnh bay d1i tiet cae IlgUOIldu' li~u nay (vd, Garson 2002), Vi

59 v~y, neu de rruong dai hoc co thu vi~n di~n til', chung ta d'hl di:\\ dang tim ducc cac bai nghien ciru lien quan den chu de nghien ctru cua minh thong qua cac tty khoa, 5.2, Qui trinh tong ket nghien ciru Creswell (2003) dira ra qui trinh tong ket nghien ciru bao gom bay buoc nhu sau: 1. Tong ket nghien cuu b~t claU thong qua vi~e xac djnh nlurng ttl' khoa vc chu de chung ta dang nghien ciru, 2. I)..\"..vao tLI' khoa chung ta tien hanh tim kiem tili li~u lien quan t~i thu vien (truyen thO'ng va di~n nr), 3, Li~lkc I11Qt sO'tili Ii~u (then Creswell Iii khoang 50) lien quan dem~l lhiet den nghien cuu ve tili ella minh. 4. Doc nhanh n\\c tai lieu nay. d~c biQt Ii.!phan rom t~l, va thu th~p de bai viet quan trong doi voi de tai cua rnlnh. 5, Thiel kc so do tfing ket tM liell (literature map), bieu di@n vebuc rranh 16ng the co so ella chu de nghien ciru. ere6. Torn llit cac bal bao quart 11\"(,)I1g ve chu nghien ciru, trlch d~n vii li~t ke tai li~u tharn khao (chi tiet ve each trlch dfin va li~u ke tili Ii¢u rharn khao Sf! gi6i thieu 6 philn sau), 7, Cuoi cling, tong kct lai cac phan da t6m tM, to' chuc theo danh rnuc cac khai niern quan trong da duoc tong ket va ket thuc phiin tong ket Iy thuyet thong qua viee torn t~t nhlmg hllong chinh dii duoc nghien cuu va neu ra s~r can thiet cho nghiell CUllcua mlnh,

60 Phuong ph~p nghien cuu khoa hoc trongkinh doanh 5.3. Minh hoa ve tong ket va xac dinh van de nghien ciru Phan nily trlnh bay m{>tso vi du rninh hoa v'e each xac dinh van de nghien cuu. 5.3.1.Xac dinh van de nghien ciru dira chinh vao Iy thuyet Nguyen & Barrett (2oo6b) Irong mql nghien roll ve vai tro tao nen tri thuc cua m{lng Internet trong kinh doanh quO'cte da xac djnh van de nghien cuu nhu sau: \"Tri thll'CI~ Jl1~I'yell to quan tTong rae d{)llgvao 511phat trien CII~doanh nghiep Iren th] lnrernS\"qudc le (vd, Cavusgil 1985; Foss & Pedersen 20U4; Johanson & Vahlne J 977; Liesch & Knlght 1999; Ling-yet' 2004; Luo & Peng 1999; Toften & Olsen 2003) II~c gi;\\ d~n nguon1. 1ay vf du, Iy !'huyet v'e qua trinh qllOCIe hoa cua doanh nghi~p (firm internationalization) chi rn rang neu doanh nghi~p kinh doanh b'en th] truong quoe te I'Ilu'ong theo ,Iue;i chien luge tll'l1gbuoc (stages approach to intcrnutiunalis-ntion} VI 11\\1thiell kien thtre ve th] iruong nuoc ngo:li (Iohanson & Vahlne 1977) [\"Ie gia dan Iy thuye't nen trong qua Irinh lluOCIe' hoa ella doanh nghlepl. Them vao do, sv khar biN vo;v5n hoa, xii 11<);, kinh te, chinh tri, 111~tphap, va nhicu (iiifm ni'r~ve moi trlFong lam gia tang mire aO kho khan trong vi~c nghii'n C(,'U th] tnreng quae te (vd, Craig & Douglas 2(00), DiCu nity lam cho cac doanh nghi~p ch]u nhieu rui ro hon so voi vi~c kinh doanh trong thi tnrong n{li dia. DO. vo; nlmng doanh nghi~p t\"i car thi tnrong chuyen doi (transition markets) nhu Vi~t Narn, nhirng kho khan neu Iren con tram tn'-illShan vi nguon luc vii kinh nghiem cila cac doanh nghiep nay han che han 50 voi cac doanh nghi~p tai cac nu6e phat trien (I\\:guy~n & Nguy~n 2001) [lac gia bi~ iuijn kho khan ella doanh nghi~p I~i th] Inrong Chuyen doi trong qua trinh qudc Ie'hoa].

61 5,1 ru dOi CLIDInternet, milt rnang lucri toim d;u ket no; voi nhau Vd hoat dQng tren mi>t protocol tieu chufin cho phep su 1r.1U doi thOng tin, cung eftp hllng 10,,1 cac emg dung trong ihuong mai eho car doanh nghi~p rren the giai (Hamill 1997) soOa cac doanh nghie-p t.l; cac nen kinh te dii phat trien, dang phat trien cUng nhu tai cac nen kinh te chuyen doi nhu Vi~t Narn, Trung Quoe, dang hien .lien !Ten Internet (Asia Today International 2000) (tae gia gi(1i thi~u 51! hi~n dien cua Internet cotrong kinh donnh]. Internet the' lam thay do; cung each kinh doanh quoc Ie ella cac doanh nghi~p. lily vi du, trao doi thong un voj chi phi thap lir Internet co thi!' giup doanh nghj~p co nguon 1\\I'chan che cung co the kinh doanh tIen thi truong quOc te (Quelch & Klein 1996). Internet tra thanh ding CI,I hi~u qua ha trQ' cho m\\lng luoi kinh doanh (networks) trong cung nhu' n~oili do.inh ngh;~p (Hamill 1997; Reedy & Schullo 2004), va h;~n d;~n Iren Internet gil'lp doanh nghiep d@dimg lien h~ va trao doi vai rae d\"i ly, van phong d~i dien, nha cung va khach h.1ng ni;oili nuoc. Internet co the giup doanh I1ghj~p I1h~n dQl1g khach hill1g m{/i, nho phan rho; 1110iva cung dtp him):; loat cac vctl1')l'Igtin XLI huong th] tnl'Ong va ve mered(l phat h'ien cong I'1gh~(Itnmill 1997). lnternet tao nen mo; trLrong nghien CLI'LI Ihi no,tHrong hi~u qu;\\ thong quo cae ung dung cua VI du nhu dill'l);; e-mail d~ Ii&n lac, trao doi voi khach hang, nha phan phC5i,nhn ~llng, V;Ide to chuc (0 lien quan vci cong vi~c kinh doanh: ~u'dung cung C~I truy c~p va khao sat true tuyen (online surveys: Reedy & Schullo 2004, Weible & Wallace 2001) [tfic gia bi~n lu~n vai tro ella Internet trong kinh doanh]. \\1,1t\"till lnternet cung dip cho doanh nghi{?p mOt moi de te-truong hi~u 'lull thu Ih5p tti thirc !Ten thi tnrong quOc chung toi goi la \"khn nang t,10ni'm tri thlYCcua Internet\" -rat it nghicn nnl c.luor thlJc hi~n de' khaID pha kh1i nang nay trong qua tr'nh kinh doanh quOc te clia doanh nghi{?p, d~c bi(H Iii t'li c,ic nen kinh Ie dang phat Irien (vd, Swren5en & Buatsi 2(02). caeH<m nua, nh,i nghien cllU ky \\Tong riing Internet Iii mQt dll1l1 C~Ihuu hi~u eho kinh Joanh quOc te, nhung di~u ni,y

62 Phuong phap nghien ciru khoa hoc trong kinh doanh chua dUQc kiem dinh r(mg riii rrong thuc ti~n. M()t so nha nghicn cuu khac I~i nghi nga ve dong gop ella Lnternet trong kinh doanh quae te (vd, Samiee 1998) [tac gia bi~n lu~n vai !To cua Internet hi mot nguBn tri Ihue trong kinh doanh qufic Ie veva nhfrng quan diem khac nhau vai ITOnay de dua ra nhu vediu IIghiell cuu van de nay]. De' gop phan 11un sang t6 them ve van <ffi neu ra tren day, chung loi xiiy d~mg va kiem dinh mo hinh ve vai tra cua Internet Irong hoat dong kinh doanh qudc Ie cua doanh nghiep I\\li mOl Ihi tmOng chuye'n doi - Viet Nam. Cu the, chUng toi xem xet (1) tae dong cua viec doanh nghiep Slr dung Internet de' thu Ihijp va chllye'n doi thong tin thi truong quoc Ie sang cap tri tbuc cao han vao doanh thu ella doanh nghi~p tren thi truang qlloc Ie, va (2) vai Ira cua djnh hurrng thi tnrong va dinh huong hoc h6i doi v6i viec t~n dung Internet va qua trlnh chuyen doi tri thirc Ilac gi;l du'a ra muc lieu nghien CLru (tong quat vii C1,l the') cun Inc ghIJ\". De' xac dinh vall de nghien C(I'LtIren, nh6m tac gia nay da I~p tekhung t6ng kitt Iy thllyct bao gom Iy thuyet ve qua trinh quoe hoa doanh nghi~p (internationalization), Iy thuyet ve tri tlurc va Iy thuyet ve o1<)ngInternet (gian do Venn Hlnh 2.3). Khung tO'ng ket nay eho vaChlll1gta lhay cac n116111Iy thuyet nghien ciru da co sau day: 1. Nhorn Iy thuyet va nghien cuu ve qua trlnh quO'e te h6a doanh nghiep 2. Nh6m Iy thuyet va nghien cuu tri thuc 3. Nh6m Iy thuyet va nghien cuu ve m~ng Internet ve4. hom Iy thuyet va nghien elm tri thee trong qua trlnh quoc te h6a doanh nghi~p (philn giao A) 5. f'.:h6m Iy thuyet va nghien Clm ve su dung Internet trong qua Irlnh quoc tehoa doanh nghi~p (phan giao 6) •

Chuong 2, vtir, d'C\"!lhien cuu 63 6, Nh6m 19 thuyet va nghien cuu ve m~ng Internet de tao ra tri thuc (phan giao C) Hinh 2,3. Vi d...minh hoa v'e khung t5ng ke't ly thuye't Ly thuyet Ly thuyet vein thuc vequa trinh quOc lehoa doanhnghi~p Ser d,II1S Internet ,toY tllu Ih~p Iri thuc VCIhi tl'lI'{lng quoc to' phuc VlI qllll trinh (IUDCtti hon doanh nghlcp Sau d6, nhorn t.lC gi<i xac dinh duoc khe hong nghi&n diu C: ~ll vedung milng Internet de thu th~p dCr lieu thi rruong qufic te, te(.'hlly~i, dO'ichung thanh tri thuc de' giup qua trinh quoe hoa cuo doanh nghiOp viI dua ra muc tieu nghifm diu: \"chung toi xem xet (I) tac dong cua vi~c doanh nghiep \"U' dung Internet de thu th~p va chuyen doi thong tin th] truong quik te sang cap tri thuc cao han vao doanh thu cua doanh nghiep tren thi truong quoc te, va (2) vai tro cua djnh hll'6ng th] tnrong va djnh hirong hoc hoi doi v6i viec t~n dung Internet va qua trinh chuyen doi tri thirc\" (Nguyen & Barrett 2006b, 117). Dedua ra khung tong ke't,nhom hk gia da tong ket tung nhorn Iy thuyet va nghien oru. Ly vi du, nhom tac gia da dua ra khung

Phtrong phap n);hien CU'Ukhoa hoc Irong kinhdoanh tong kct 19 thuyet va nghien Clru da c6 ve qua trinh quoc Ie hoa doanh nghi~p nhu salt (Hinh 2.4). Hlnh 2.4. Khung long ke't If Ihuyet vt! qua trinh quoc Ie hoa I M& rong Ihi lru-ongquOcIe I !! rol (Iinh) Qu.i Irinh lJUOC leh6a (d<)ng) (tt)nll'l 1%6, Ounnmg 19$1) l! I ! Li' thuyel tUllg bu6c L~th'u yet 5~ngkt{:\" TUl'l1ghi (johanson &. \\ .,h..,· 19n) (Bi!key 5< I...\" !9n; 1...1<'11.1:11'98») (TumbuIl1987,Reld 1954) Ie~Uihinh quoe hOadoanh nghiep II Yeulil ben Irong doanh nghi';'p Iq96) Yeulo!Jen ngoA' doanh I1ghi~r (BaJ'l-.!1l & \\Vllklnllot.>1l 19t).6; t.conidou & Kal!lIk(\\'l:' (lras 199.;Zou & Stan I?9S) r r I I IYeu10l.icdQng vaoqu,j Innh quOcIe hoa doanh nghi~p Nguyen tile tong ket ella nh6m lac gia [11di tif r(mg dcn hep. Vi v~y, C;lC rae gii:' bilt dati b~ng Iy IhuyCI ml'y rQng th] lru'cYl1g quoc te (in te rn a tiona I expansion) va phiin thanh hill huang nghicn cuu ehinh ve van de nay, do la nhom dau ur true tiep FDY {Forein Direct Investment), duoc goi Iii Iy thuye! tinh (static) va nh6m ve qua trinh qudc Ie hoa doanh nghiep (nhorn dong, dynamic) trong qua trlnh rno rong th] truong quoe teo Ticp theo, nhom tile giLlchi t~p trung vito nhorn dQng (qua trlnh quoc te h6~ doanh nghiep). Nh6m t,\\c gia aii tong kct cac Iy thuyet

Ch 1.1'0'11);2, Win <1); nghiell CLIl' 65 chinh ve qua trlnh nily va chia thanh ba nh6m tiep c~n chinh cimg vbi vi~l- dan \"hling bai bao chinh ve chung: tLmg biroc (stages), sang kien (diffusion of innovation), va tuy nghi (contingency), Day la cac I); thuyet (mo hinh) n~n vc qua trinh quoe tehoa doanh nghi~p. veTiep theo, nhom lac gia tong ket cac yeu to tac dong (kich thich va kiem ham) qua rrlnh qUDC te hoa va chia thanh hai nhom cling voi vi~c dSn cac bai bao quan trQng nghien elfU ve van de nay: nhorn cac yeu to ben trong va nhom cac yeu to ben ngoai. Tuong tu nhu \\'~y eho cac Iy thuyet va nghien clYU ve Internet va tri thirc, de5.3.2. Xac djnh van nghien ciru: Iy thuyet va thi truong Ngtly0n Dinh \" ho & Nguy~n Thi \\'1<1iTrang (200Sa) nghien cuu ve mot :,() yeu to chinh t.ie di,lng vao vi~e lieu dung hang nQi ella nguai Vi~t d::lx.ic djnh khe hong vll vtin de nghien ciru nhu sau: Q,,:, lrinh 10:ln <:,,,,, hoa dang di~n ra voi toe dQ cao va cac quoe gi:1 tl'l~nthe ~i6i d'!u khllng m1l011 til' eil I~p minh vO'inen kinh 10'the' ~Iui. Vi viiy, c;\\e glloc gia ngay no)' deu co g~ng 1116CU';) dc' hl)i l1h~1'vno lI~nkinh te toan diu, Tuy nhicn, khi cac quoc gin nil') \"l),~ va h(')i nhftp v(Yj th] tluong quoc te, cac doanh nghi~p tf'<Jng mr(',c Illem luon phai doi d'au voi rrurc d(i canh tranh IPY g;\\t hon, I.y do I;, co nhieu hang hoa duoc nh~p khfiu til ~<\\Cmlo,' khac cilng tharn Ilia vao thi rnrong do khong co $V can thiVp cua 11111111 ran thue quan. V, v~y, cac doanh nghi~p trong nuoc thllong phal n6 luc hon trong cong vi~c kinh doanh cua mmh. Mot trong c;k van de cac doanh nghi~p quan tam Iii nhung y~u to clunh yeu nao tac dvng vao xu hu6ng mua hang n.;li th'l~ vi h1111gngoai nh~p eua nguiri lieu dung [thea doi thi detrltong tim y tltong nghien cuu!. mVan .. Xi?m xet nhling ye'u to' nao tac dQng den vi':c chon h,la giua himg noi ho~c hang ngo~i nh~p da dugc nhieu nha nghicn ell'll hll11 liim va (mg dvng ve marketing Iren the gi6i

66 Phll'<1ngphap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh quan tam va t~p trung nghilln cuu trong nhieu nam qua, Cac yo!u to' quan trong thuong duoc nghlen cuu Iii tinh vi chung tieu citIng (consumer ethnocentrism; vd, Herche [994; Klein & Ettenson [999; Shimp & Sharma 1987), di) nhay van hoa (cultural sensitivity; vd, Kamaruddin & ctg 2002), xu huang tho:mg ve toan cau hOa (global openness; vd, Suh & Kwon 2002), vii danh gi<i san ph5'm, djch vu (product judgement; vd, Han 1988; Klein 2002), VV, ltheo doi Iy thuyet ve van de nghien cuu] Tai Vi~t I\\'am van de xSy dung, phat trie'n va bao vi,>hang noi cung da duoc nhieu to ehue, kinh doanh va phi kinh doanh, d~c bi~t quan lam trong nhimg nam gan day, Nh;eu chuong trlnh, h{li thao qu.ing ba hilng nf,>ria doi, thi du nhir cac chuong trinh ve hilllg V;'~t Nam chat [u'ong cao, VI! xay du'ng thuong tohi~ll manh, ve ban v~ rbuong hicu cua nhihl chuc. MOl 515vi ([I,l dic'n hlnh nhu Sili gon Tiep th], Thoi bao Kinh te Sai gon, Thol ban Kinh tl! Vi~t Nam, l Ioi Marketing Vi~t Nam, Sai gon Business Hotline, Di~n dim Kinh tit cua HTV, VTV, vv . Mol 515 dounh n!:\\hi~p Vi~t Nam cung da ticn phong va thanh ding trong vi~e xay d \\l'l1gthuong hi~u thong qua vi~ckich thich tinh th'on dun t~)Ccua ngll'oi Iicu tilIng, dien hlnh nhu (u~n Clf gil) tr] 'Nallg niu blln chan Vi~t' cua Biti's [theo doi thi tnrong v'e v5'n de nghien cu'ul. Cac hoat dong tren tla chlrng minh r~ng cac to chuc cua Nhil nucc cung nhu cae doanh nghi~p dii thirc sv quan tam den vice kich thich xu huong tieLl dung himg noi cua nglfoi ViGt, Tuy nhien, ral ,t cac nghien CUll liip trung vao vi~c kham phil ra nhung yell t5 nao lac d()ng vito vi~cchon \",ra gil'ra himg noi V;, hang ngoili nh~p cua nguoi tieu dung Vi(\\t Nam [neu ra nhu diu nghiell ell'llJ, Mile licit IIgllli'1I el;1/ [neu ro muC tieu nghien cu-uJ: Nhu di\\ de c5p tren day, kham phil cae yeu to tae dQng vao Xli huong mua hang noi vii hang ngo~i nh~p co tam quan IT(,mg d;lc bi~1 dO'i voi cae doanh nghiep nuDe ta lrong giai do\"n hQi nh~p vao cae Ihi lmong Irong khu VI,l'C va the' gioi. Ole yeu tl5

Chl.,'O'ng 2. VJI'\\ de nghicn Clnl 67 nay s~ gillp doanh nghi~p d~ dang trong xay 'h,rng via djnh vi Ihuang hio$ucua minh tren th] tnrong. DO' v~y, dc' gop phan ' gillp c,ic nha quan trj liep thi co them co so de xiiy dung, djnh vi, viI quang ba cac Ihuong hi~lI cua minh trim m91 th] tmOOg kha n~ng dong nhu thi tmong Vi~1Nam hi~n nay cung nhu bi} sung vao Iy thuyci vc liinh vue nay, nghien nfu nay c6 muc dich xiiy dung mOl mo hlnh bieu di~n moi quan h~ gii'ta cac eu 10 (I) Ilnh vi chung lieu dung, (2) dO nhay van hoa va (3) danh gid gia Iri hang ngoai nhap voi xu huong lieu hang nQi cua nguai liell dung Vial Nam. CI,Ithe Iii [neu [0 muc IH~uCt,I Ihe} 1. Kii!'m djnh lac dOng cua tinh vi chung lieu dung, d{l nhay v5n hoa, vil danh gia gia tTi san ph§'m ngoai nh~p, vim xu hu'ong mua hong nOi. 2, Khrim phJ su khac biet ve moi quan h~ gitra tinh v] chung valieu d~lng, dQ nhay van hoa, danh gia gia tri himg ngoai nh~l', vii xu Iw6ng mua hlmg n(li theo chung IO'~i san ph§'m. gioi tinh, dO luoi, thu nh~p va trlnh til? hQC va'lI. veNguyen & erg (2007a) trong mot nghien ClJoLI d9ng co tieu khien trong rnua s~m va long rrung thanh khach hang tai tai Viet deNam cia xac d [nh von va rnuc Hell cho nghien CUll nhir sau: Qua trinh rna cu'a nen kinh Ie Vio?lNam cia lam thay doi manh me h~ thong ban I~ cua th] tmimg. cI~n den su xuat hi~n cua nh;ell siclI thj, trong mrec cung nhu nuoc ngoai, trong nhiIng nilm gan day, Doanh thu til siliu th] hi~n t~i chi dar 10% cua 20 Ii USD doanh thu nganh ban le, tlly nhifin ti Io?nay gia lang rat nhanh va dang Ihu hut khach hang Itt cac cho truyen thong, Xu Ihe' phat tricn nay g3n lien v6i mong muon phat lrien h~ thong bJn Ie hi~n d~i Iren loim quoe cua Nha nu<7c Vi~1 I\\:am. Hi~n nay, Vi~1Nam cO khoang 160 sieu Ihi va 32 trung t5m mua slim, 13p lrung chu yeu VilO cac lhanh pho 16n, d(ic bio?tIii Ha NQi va TPIICM, nOI ngm)i dan co Ihu nh~p kha caO' (Vietnam

6!! Phuong phap nghien cuu khoa hoc trong kinh doanh lnvcstrnent Review 2U04). Mot khao sal gan day cho thay 85% nguoi don thanh th] 0 phi a Nam thieh thu di mua s~m tai sicu th] vi ho tin r~ng sicu th] cung cap eho ho moi truong mua silm ti~n loi va chat h.rQ'nghang hoa tin e~y (Thanh Nien 2004), vaV6i dan so khoang 80 triiill tang tnr6ng kinh te hang nam dat hem 7%. Vi~t Nam duoc xcm Iii mQt th] truong ban h~ hap d~n. d~n dC'n s\\r hien di~n cua nhietl sieu thi, trong m.roc ding nhu nu6e ngoa] nhu Coopmart. Maxi.mark. Citimart. Metro va Big C, Dicu nay lam cho rmrc dl) canh Iranh cua th] trueng ban Ie ngay cang gay g3t, 111111tgoat sieu thi tung ra cac chuong trinh tiep thi ram ro de' thu hut khach hlmg mOi cung co.nhu duy tri khach hang hien Them vao do, ngucri lieu dung Vi~t Nam ngay cang tinh te hem, d~(' biet Iii 6 khu V\\I'e thanh th]. H~)khang nhung quan tam nhi'eu hem ve dlat IU'Q'ngva gia col l1i1l18h6a rna con ehi'lt hrong cua djch VI,I sieu th]. 1-1<,r>huong COxu hu'cmr, den nhieu noi ban Ie de tham do truoc khi quyet djnh mUR hang, Mot khao sat moi day cua Sai gon Tiep th] cho Ih§'y khach himg ~ieu th], c1ljcbi~t lil nhorn khach hang h'e ttloi. thuang chua tl'tl11g thanh v6i si.?U thi nao (Sai gon Tiep th] 2006), Vi v~y, hi@'ubiel' thau dao !'lllli'ng yell to kich thich long Iytrung thill,h cim khach hang se gtup tho cac nhll quan sieu th] irong hoach djnh chicn luoc tiep th] ala sieu th] minh lthco doi th] tmong, dtra ra nhu dIu nghien ciru] , Nhicli nghien Gill d5 t~p trung vao lIi~c kharn pha cac yell 10 quyct djnh dG'n long trung thanh ala cira hang ban Ie nhir mol tmong cua elm hang (store atmosphere). an nrong ve cua hang (store images). S\\r hili long ve rna hang (store sausfactton), chat luong dich vu (service quality), gia tr] cam nh~n ve eira himg (perceived value). va thai dQ doi vOi dra h;mg (vd, Bloemer & Odekerken-Sehroder 2002; Koo 2003). Ket qua c;ie nshien elru nay eho thay d('mg e(J mua s5m baa gcm: dQng co chue nling (utilitarian). nghi3 Iii mua s~m himg hoa din dimg va dong co lieu khien (hedonic shopping motivalions), DQng CQ' tieu khie'n trong mua s~m d\\fll ,,110kinh nghiem ella ho ve ch5't IU'Q'ngeua cuoc mtla slim hem Iii thu th~p thong tin

Chuong 2, V5n ..Ie \"!:Ih ien l\"lh I 69 vc hang hoa hay chinh vi~e mua hang hoa do (Boedeker 1995), Khach hllng xem eLra hang la noi khong chi de rnua s~m mil con eho cac hoar d{>ng xii h{>ikhac nhu' gijp go ban be ho~c ng~m hang hoa (Bloch & ctg 1994), Vi~c thoa man nhi'eu muc tieu Irong cung mot ran mua s~m noi len vai rro cua tieu khien Irong mua slim (Ibrahim & Ng 2002), Vi v~y, khia canh lieu khien trong mua ~m III m{>1yeu to canh tranh quan trong' dO. voi cac Irung tam mua slim (Arnold & Reynolds 2003), va cac Irung lam rnua sAm d'fm (ran tijp Irung vao vi~enang COlO vai tro heu khie'n de' kich thich khach hang, Tuy v~y, dong co tieu khi,,'n Irong mua !>~mcua khach hang Ihuang it duoc quan t5m dlmg Im-..'(vd, Arnold & Reynolds 2003;[in & Kim 2003), Han rura, nghien cuu ve dQng C(J rieu khien trong mua 55m cUng nhu vai Iro cua n6 doi voi hi~u qua kinh doanh cua nganh ban 16chu y,'tu duoc thuc hi~n t\"i My va Chfiu Au (Jin & Kim 2003; Li & erg 2004) ltheo doi Iy thuye'l ve viin de nghien ciru]. Ral it nghicn ciru th\",'c hi~n tai cac thi truong chuyen dui nhir Vi~t Nam, not ma h~ thong sieu thi con ra't moi me voi congLl'oi dan, I$p trung chu yell vao tang lap thu nh~p cao I\"i cue khu I've thanh thi, So sanh voi h~ thong ban Ie truyel1 vathong nlur cho cac li~m tap b6a, sieu th] cung dip dn d~ng hang h6\" hen lit hang Ifill ben den thuc pham tieu dung himg ngay, Quan trong hon, thong qua sieu thi, khach hilng co the' hieLi biel v'{\\ xu the tieu dimg cung nhu thoi trang Iren thi truOng,Sicli th] cung cung dIp cho khach hill1g cac dang djch V\\I lieu khicn khach nhu ca phe, nhil hang, tro choi cho tre em, vv, (:-JgLly~n Dlnh ThQ & Nglly~n Thi Mai Trang 2003), Tuy nhien, dQng eo tieu khien Irong mua s~m hau nhu chua duc;:rc xem xt!1 Irong cac nghien et'ru, m~e du !\\li Viet Nam ngm'>'ita thuong noi \"di sieu thi thuong ,<uyen nhltng mua hang thi rat it\" (McDonald &: ctg 2000, 53). VI v~y, m~lc tieu eua nghien elru nay la xem xet tac dQng eua dong co lieu khien trong mua ~m va thuoe tinh ella sicu thi vilo long Inmg Ihlmh ctia khach himg sicu thi t\\li Vi~1Nam IX3cdjnh myc lieu nghien elru cy the'!.

70 Phuong philp nghien MI khoa hoc trong kinh doanh Nglly~n Dinh Tho & ctg (2010) trong mot nghien ani ve ly thuyct tIn hi~u trong danh gia gia trj chuong trlnh cao hoc quan trj dekinh doanh xac djnh van nghien ciru nhir sau: Oao 1(10cao hoc quan trj kinh doanh (CHQTKD) 6- ruroc ta ngay cang phat lrien. Blit dau tir dau th~p nien 1990 den nay, cac chuong trinh dao tao CHQTKO trong mr6c dii dan 100 manh ve m~t wilfong cung nhu chat luong. Hi~n nay, hau het cac truimg d~i hOC 16n trong nuoc nhir Truong DH Kinh te Quae dan 1'111NOi, Truong 01'1 Kinh te TPHCM, DH Quae gia Ha Noi, Dli Quoc gia TPHCM, DH M6 TPHCM, vv. deu tham gia cl:to tao CHQTD. Song song voi cac chuong trlnh dao t~o trong nuoc, nhieu clurong trlnh dao tao cua mr6c ngoai hop tac vai cac don vi d~o tao trong nuoc dU'oi nhi'eu hinh thu'c khac nhau, cung dii va dang hlnh thanh, U'y vi du nlur Chuong trlnh daD tao CHQ'T'KD Viet Philp (CFVC), Chuong trmh CHQTKD Maastricht (MSM), Chuong trlnh CfiQTKO (Kinh donnh Quclc Ie) hop lile gifra Truong DH Kinh te vai Dai hoc Cong ngh~ Curtin, Cbuong trlnh CHQ'T'KD hop tac giCra DH Quoc gia TPIICM va D(li hoc Houston Clear Lake, vv. lthco doi th] tmOng dao '<)0 cao hoc quan trj kinh doanh]. Cia tr] cua cac chuong trinh dao tao CHQTKO Iii yell to quan rrong trong vi~c danh gi<l va chon lua chuong trinh de theo hoc cua hoc vien. Thuc Ie cho thay nbieu clurong trlnh hop lac voi ruroc ngoa! co hoc phi cao han nhieu so voi tile chuong trinh trong ntroc nhung viin thu hu] ducc nhieu hoc vicn tharn gin, Vi v~y, danh gia chat IUQ'I\\gva giil trj cua cac chuong trinh dao tao CHQTKO Iii mot van de dIp bach va can lhiet de gillp cho cac chuong trlnh mot co 56 de dieu chlnh, bo sung, va nang dIp chuong trinh dao 1<10 cua minh, phuc vu tm6e milt cho nhu cau cua hoc vien cung nhu dao tao dOi ngU cac nha quan trj kinh doanh c6 chat IUQ11gcho dat mrac Idanh gia tinh din thiet eua nghien cirul.

71 Danh gia chat luqng sian pham, djch vu, va gia tr] tlueong hi~u III lill1h V~fC nghien cuu kich thlch nhieu nha nghien cuu tren the gi6i va t\\li Vi~t Narn, Vi v~y,rat nhieu nha nghien cuu han lam cung nhir tmg dung rren the gim dii va dang t~p trung ve conghien cuu lanh V\\tC nay Trang nganh marketing. hai huong nghien cuu chinh, do Iii (I) dua vao 19 thuyet ve tam Iy hqc nhlin thLrc (cognilivt' psychology), vi du nhir do lu'ong chat luong dieh vu (vd, Parasuraman & ctg 1988; !\\guyi?n Dlnh TIlQ & Nguy~n 111i Mai Trang 2003), do IUOng gia tr] thuong hi~u (vd, Aaker 1991; Keller 1993; Nguy~n Dinh ThQ & Nguy~n Th] M,Ii Trang 2002; Yoo & ctg 2000; vv.), va (2) dua vao Iy thuyet tin hi~lI (~ignaling theory) [theo doi Iy lhuyet n-en sir dung trong doinh gia ch5t lucng]. yI Ihllyet tin hi~u xlIat xir tv nglmh kinh te hoc ve thong lin (inrOI'IYltltiOI1 economics) trong di'~lIki¢J1 th] trLlong xuat hi~n hi~11 Luong b5'1 can Xll11g ve thong tin (asymmetric informanon: I'd, Spence '1973;Tirole 1988), Trong nganh quan vaII'i klnh doanh marketing. Iy thuyet tin hilhl duoc ung dung trong m{)1sCinghicn cuu, vl du nhu' nghii!n nJ'U ve canh tranh (vd, Prabhu & Stewart 2001; Robertson & ctg 1995), ve h6n hop I11nl'k\"ling nhu' q\\ldn~ cao, gin ca. chi;'t hrong, bao hanh, vv. (vd, 13iswil~& erg 2002; Caves & Greene 1996; Dawar &: Sarvary 1\\197;Kirrnnni & Rao 2000; Kinnani &: Wright ]989; Rno & ctg 1999, Shaplro 1982;Sirnestcr 1995; Scherman 2003; Srivastava & Lurie 200,1;W~rnt'r(l'lt 1988), ve chin tuong dich VI,I (Nguyen & ctg 2(){)6);gia tr] thuong hi~u (vd. Erdern & Swait 1998, 2004; Erdern & ctg 2002), Khac v61 I}' thuyet tilan Iy hoc nh~n thuc rna trOllg do chat luong duoc do luong va danh gia dua vao qui trinh Ilh~n IhLrc cua khach himg, I.>'thuyet tin hi~u dua vao nguyen tllc v'Ctinh khon!; hoan hao (information imperfecnon) va bat can ~lmg ve thong tin tren th] rnrong. Do IUOng gia Irj thuong hi~u o\\,l'a vao Iy thuyet tin hieu duoc danh gia Iii huung phil hqp de b6' sling VilO Cole phuong phap do luong gia trj timon!; hi~u dva vao Iy Ihuyet ve tam Iy hQCnh~n thirc (Erdem

72 Phuong phap nghit!11ciru khoa hoc trong klnh doanh & Swait 1998) [danh gia tinh ph':' hop cua Iy Ihuyet n\"en SU' dt,lng cho nghien ciru]. M!le tiil\" IIghiclI C1ru: Tai nuoc ta va nhjeu mroc tren the gioi, nrong h,r nhtr trong do luong chat luong va gi\" tri cac san vapharn dich VI,I, do luang chat IU'Q'Ogva gi\" tri ella cac chuang trlnh dao tao cling nhu sir hili long cua hoc vien thlrOng d~ra vao cac Iy thuyet trong lanh VIlC tam Iy hQC nh~n thirc (vd, Faranda & Clarke III 200.J, Gniewosz 2000; Gremler & McCollough 2002; LeBlanc & Nguyen 1999; Mason & ctg 2003; Nguy~n Hoang Chau 2004), Rat it nghien ciru xem xer SI! phu hQP ella Iy thuyel lin hi~u trong djch V1,l dao 1<;10. Ket qua tra soclnl Iren hau het de co dCr Ii~u khoa hoc pho bien (vd, vaBusiness Source Premier, Emerald Science Direct, vv) cho cothfi'y hau nhtr chua nha nghien ciru nao Cmgdung Iy thuyet tin hi~u de do luong chat hrong va giil tr] cac chuang trlnh dao tao, <1~ebj~t III trong nganh quan tri kinh doanh Ixac dinh khe hong. nhu diu v~ muc lieu nghien elm). Mtrc d~ khang hoan hao vII bat din xlmg ve thong tin Iren th] tI'lfong dao tao CIIQTKD thuong rat cao. Cac chuang trlnh dllO tao CIIQ\"KD biel rat 1'6ve chit't luong dao tao cua ho hen la hoc vicn (thong lin bat dln xung) , Hem nira, hoc vien th~fong di'! kh6 khjin trong trong viee danh gia chat 11I'Q'ngcua rn~t chuong trlnh dao tao (thong tin khong holm him). D~e biet, doi voi djch V~I Ciao tao, <1o'jkhi dm phai ra tnrong lam vi~c ITlQtthoi glan moi co the' danh gi.i ducc, Vi vh, Iy thuyet tin hi~u rat phll hop voi nhung nghien cuu ve gia trj ctia cac chuong trlnh dao tao noi chung va chuong rrlnh dao tao CIIQTKD n6i ri~ng. Do do, ll'l1gdung I>' lhuyet tin meu de do IUOng gia trj ella cac chuong trlnh dao tao CHQTKD se gop phan gillp cac tnrong d\"i hoc rham gia dao tao CHQTKD co ro va56 nang cao chat IU'Q'ngchuc;mg trlnh eua mlnh gop phan nang cao chat Ilr<;mgdao t~o trong lanh Vile nay. Voi Iy do do, nwe tieu tong quat elW de tili Iii v~n d1,lng Iy lhuyiEl tin hi~u de' danh gill gia tri ella cac chuong trlnh dao t~o CHQTKD t(li Viet